Τα πάθη και η κατάθλιψη - Τι είναι και πώς θεραπεύονται - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ, ὃν ᾖσε τῷ Κυρίῳ ὑπὲρ τῶν λόγων Χουσὶ υἱοῦ Ἰεμενεί. 2 ΚΥΡΙΕ ὁ Θεός μου, ἐπὶ σοὶ ἤλπισα· σῶσόν με ἐκ πάντων τῶν διωκόντων με καὶ ρῦσαί με, 3 μήποτε ἁρπάσῃ ὡς λέων τὴν ψυχήν μου, μὴ ὄντος λυτρουμένου μηδὲ σῴζοντος. 4 Κύριε ὁ Θεός μου, εἰ ἐποίησα τοῦτο, εἰ ἔστιν ἀδικία ἐν χερσί μου, 5 εἰ ἀνταπέδωκα τοῖς ἀνταποδιδοῦσί μοι κακά, ἀποπέσοιμι ἄρα ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν μου κενός· 6 καταδιώξαι ἄρα ὁ ἐχθρὸς τὴν ψυχήν μου καὶ καταλάβοι καὶ καταπατήσαι εἰς γῆν τὴν ζωήν μου καὶ τὴν δόξαν μου εἰς χοῦν κατασκηνώσαι. (διάψαλμα). 7 ἀνάστηθι, Κύριε, ἐν ὀργῇ σου, ὑψώθητι ἐν τοῖς πέρασι τῶν ἐχθρῶν σου. ἐξεγέρθητι, Κύριε ὁ Θεός μου, ἐν προστάγματι, ᾧ ἐνετείλω, 8 καὶ συναγωγὴ λαῶν κυκλώσει σε, καὶ ὑπὲρ ταύτης εἰς ὕψος ἐπίστρεψον. 9 Κύριος κρινεῖ λαούς. κρῖνόν με, Κύριε, κατὰ τὴν δικαιοσύνην μου καὶ κατὰ τὴν ἀκακίαν μου ἐπ΄ ἐμοί. 10 συντελεσθήτω δὴ πονηρία ἁμαρτωλῶν καὶ κατευθυνεῖς δίκαιον, ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς ὁ Θεός. 11 δικαία ἡ βοήθειά μου παρὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ σῴζοντος τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ. 12 ὁ Θεὸς κριτὴς δίκαιος καὶ ἰσχυρὸς καὶ μακρόθυμος καὶ μὴ ὀργὴν ἐπάγων καθ’ ἑκάστην ἡμέραν. 13 ἐὰν μὴ ἐπιστραφῆτε, τὴν ρομφαίαν αὐτοῦ στιλβώσει, τὸ τόξον αὐτοῦ ἐνέτεινε καὶ ἡτοίμασεν αὐτό· 14 καὶ ἐν αὐτῷ ἡτοίμασε σκεύη θανάτου, τὰ βέλη αὐτοῦ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο. 15 ἰδοὺ ὠδίνησεν ἀδικίαν, συνέλαβε πόνον καὶ ἔτεκεν ἀνομίαν. 16 λάκκον ὤρυξε καὶ ἀνέσκαψεν αὐτόν, καὶ ἐμπεσεῖται εἰς βόθρον, ὃν εἰργάσατο· 17 ἐπιστρέψει ὁ πόνος αὐτοῦ εἰς κεφαλὴν αὐτοῦ, καὶ ἐπὶ κορυφὴν αὐτοῦ ἡ ἀδικία αὐτοῦ καταβήσεται. 18 ἐξομολογήσομαι τῷ Κυρίῳ κατὰ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ καὶ ψαλῶ τῷ ὀνόματι Κυρίου τοῦ Ὑψίστου. 24ος Σέ ἀνθρώπους πού φθονεῖ πολύ ὁ πειρασμός καί τούς φέρνει συνέχεια ἀναποδιές στήν ζωή τους, γιά νά γογγύσουν. ΚΔ (ΚΕ) 24. Ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ. 151

ΠΡΟΣ σέ, Κύριε, ἦρα τὴν ψυχήν μου, ὁ Θεός μου. 2 ἐπὶ σοὶ πέποιθα· μὴ καταισχυνθείην, μηδὲ καταγελασάτωσάν με οἱ ἐχθροί μου. 3 καὶ γὰρ πάντες οἱ ὑπομένοντές σε οὐ μὴ καταισχυνθῶσιν· αἰσχυνθήτωσαν οἱ ἀνομοῦντες διακενῆς. 4 τὰς ὁδούς σου, Κύριε, γνώρισόν μοι, καὶ τὰς τρίβους σου δίδαξόν με. 5 ὁδήγησόν με ἐπὶ τὴν ἀλήθειάν σου καὶ δίδαξόν με, ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς ὁ σωτήρ μου, καὶ σὲ ὑπέμεινα ὅλην τὴν ἡμέραν. 6 μνήσθητι τῶν οἰκτιρμῶν σου, Κύριε, καὶ τὰ ἐλέη σου, ὅτι ἀπὸ τοῦ αἰῶνός εἰσιν. 7 ἁμαρτίας νεότητός μου καὶ ἀγνοίας μου μὴ μνησθῇς· κατὰ τὸ ἔλεός σου μνήσθητί μου, σύ, ἕνεκεν χρηστότητός σου, Κύριε. 8 χρηστὸς καὶ εὐθὴς ὁ Κύριος· διὰ τοῦτο νομοθετήσει ἁμαρτάνοντας ἐν ὁδῷ. 9 ὁδηγήσει πραεῖς ἐν κρίσει, διδάξει πραεῖς ὁδοὺς αὐτοῦ. 10 πᾶσαι αἱ ὁδοὶ Κυρίου ἔλεος καὶ ἀλήθεια τοῖς ἐκζητοῦσι τὴν διαθήκην αὐτοῦ καὶ τὰ μαρτύρια αὐτοῦ. 11 ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός σου, Κύριε, καὶ ἱλάσῃ τῇ ἁμαρτίᾳ μου, πολλὴ γάρ ἐστι. 12 τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον; νομοθετήσει αὐτῷ ἐν ὁδῷ, ᾗ ᾑρετίσατο. 13 ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἐν ἀγαθοῖς αὐλισθήσεται, καὶ τὸ σπέρμα αὐτοῦ κληρονομήσει γῆν. 14 κραταίωμα Κύριος τῶν φοβουμένων αὐτόν, καὶ ἡ διαθήκη αὐτοῦ δηλώσει αὐτοῖς. 15 οἱ ὀφθαλμοί μου διὰ παντὸς πρὸς τὸν Κύριον, ὅτι αὐτὸς ἐκσπάσει ἐκ παγίδος τοὺς πόδας μου. 16 ἐπίβλεψον ἐπ΄ ἐμὲ καὶ ἐλέησόν με, ὅτι μονογενὴς καὶ πτωχός εἰμι ἐγώ. 17 αἱ θλίψεις τῆς καρδίας μου ἐπληθύνθησαν· ἐκ τῶν ἀναγκῶν μου ἐξάγαγέ με. 18 ἴδε τὴν ταπείνωσίν μου καὶ τὸν κόπον μου καὶ ἄφες πάσας τὰς ἁμαρτίας μου. 19 ἴδε τοὺς ἐχθρούς μου, ὅτι ἐπληθύνθησαν καὶ μῖσος ἄδικον ἐμίσησάν με. 20 φύλαξον τὴν ψυχήν μου καὶ ρῦσαί με· μὴ καταισχυνθείην, ὅτι ἤλπισα ἐπὶ σέ. 21 ἄκακοι καὶ εὐθεῖς ἐκολλῶντό μοι, ὅτι ὑπέμεινά σε, Κύριε. 22 λύτρωσαι, ὁ Θεός, τὸν Ἰσραὴλ ἐκ πασῶν τῶν θλίψεων αὐτοῦ. 152

41ος Σέ νέους πού ἀρρωσταίνουν ἀπό ἔρωτα, ὅταν τραυματίζεται τό ἕνα πρόσωπο καί θλίβεται. ΜΑ (ΜΒ) 41. Εἰς τὸ τέλος· εἰς σύνεσιν τοῖς υἱοῖς Κορέ. 2 ΟΝ ΤΡΟΠΟΝ ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρός σέ, ὁ Θεός. 3 ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρὸς τὸν Θεὸν τὸν ζῶντα· πότε ἥξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ; 4 ἐγενήθη τὰ δάκρυά μου ἐμοὶ ἄρτος ἡμέρας καὶ νυκτὸς ἐν τῷ λέγεσθαί μοι καθ’ ἑκάστην ἡμέραν· πού ἐστιν ὁ Θεός σου; 5 ταῦτα ἐμνήσθην καὶ ἐξέχεα ἐπ’ ἐμὲ τὴν ψυχήν μου, ὅτι διελεύσομαι ἐν τόπῳ σκηνῆς θαυμαστῆς ἕως τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καὶ ἐξομολογήσεως ἤχου ἑορτάζοντος. 6 ἱνατί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου, καὶ ἱνατί συνταράσσεις με; ἔλπισον ἐπὶ τὸν Θεόν, ὅτι ἐξομολογήσομαι αὐτῷ· σωτήριον τοῦ προσώπου μου καὶ ὁ Θεός μου. 7 πρὸς ἐμαυτὸν ἡ ψυχή μου ἐταράχθη· διὰ τοῦτο μνησθήσομαί σου ἐκ γῆς Ἰορδάνου καὶ Ἐρμωνιείμ, ἀπὸ ὄρους μικροῦ. 8 ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται εἰς φωνὴν τῶν καταρρακτῶν σου, πάντες οἱ μετεωρισμοί σου καὶ τὰ κύματά σου ἐπ’ ἐμὲ διῆλθον. 9 ἡμέρας ἐντελεῖται Κύριος τὸ ἔλεος αὐτοῦ, καὶ νυκτὸς ᾠδὴ αὐτῷ παρ’ ἐμοί, προσευχὴ τῷ Θεῷ τῆς ζωῆς μου. 10 ἐρῶ τῷ Θεῷ· ἀντιλήπτωρ μου εἶ· διατί μου ἐπελάθου; καὶ ἱνατί σκυθρωπάζων πορεύομαι ἐν τῷ ἐκθλίβειν τὸν ἐχθρόν μου; 11 ἐν τῷ καταθλᾶσθαι τὰ ὀστᾶ μου ὠνείδιζόν με οἱ ἐχθροί μου, ἐν τῷ λέγειν αὐτούς μοι καθ’ ἑκάστην ἡμέραν· Πού ἐστιν ὁ Θεός σου; 12 ἱνατί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου; καὶ ἱνατί συνταράσσεις με; ἔλπισον ἐπὶ τὸν Θεόν, ὅτι ἐξομολογήσομαι αὐτῷ· σωτήριον τοῦ προσώπου μου καὶ ὁ Θεός μου. 45ος Γιά τούς νέους πού ἐμποδίζει ὁ ἐχθρός ἀπό φθόνο νά δημιουργήσουν οἰκογένεια ( νά παντρευτοῦν). ΜΕ (ΜΣΤ) 45. Εἰς τὸ τέλος· ὑπὲρ τῶν υἱῶν Κορέ, ὑπὲρ τῶν κρυφίων ψαλμός. 2 Ο ΘΕΟΣ ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις, βοηθὸς ἐν θλίψεσι ταῖς εὑρούσαις ἡμᾶς σφόδρα. 3 διὰ τοῦτο οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷ ταράσσεσθαι τὴν γῆν καὶ μετατίθεσθαι ὄρη ἐν καρδίαις θαλασσῶν. 153

4 ἤχησαν καὶ ἐταράχθησαν τὰ ὕδατα αὐτῶν, ἐταράχθησαν τὰ ὄρη ἐν τῇ κραταιότητι αὐτοῦ. (διάψαλμα). 5 τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ Θεοῦ· ἡγίασε τὸ σκήνωμα αὐτοῦ ὁ Ὕψιστος. 6 ὁ Θεὸς ἐν μέσῳ αὐτῆς καὶ οὐ σαλευθήσεται· βοηθήσει αὐτῇ ὁ Θεὸς τὸ πρὸς πρωΐ πρωΐ. 7 ἐταράχθησαν ἔθνη, ἔκλιναν βασιλεῖαι· ἔδωκε φωνὴν αὐτοῦ, ἐσαλεύθη ἡ γῆ. 8 Κύριος τῶν δυνάμεων μεθ’ ἡμῶν, ἀντιλήπτωρ ἡμῶν ὁ Θεὸς Ἰακώβ. (διάψαλμα). 9 δεῦτε καὶ ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, ἃ ἔθετο τέρατα ἐπὶ τῆς γῆς. 10 ἀνταναιρῶν πολέμους μέχρι τῶν περάτων τῆς γῆς τόξον συντρίψει καὶ συνθλάσει ὅπλον καὶ θυρεοὺς κατακαύσει ἐν πυρί. 11 σχολάσατε καὶ γνῶτε ὅτι ἐγώ εἰμι ὁ Θεός· ὑψωθήσομαι ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ὑψωθήσομαι ἐν τῇ γῇ. 12 Κύριος τῶν δυνάμεων μεθ’ ἡμῶν, ἀντιλήπτωρ ἡμῶν ὁ Θεὸς Ἰακώβ. Γ2) ΕΥΧΗ ΕΚΤΕΝΗΣ Εὐχή ἐκτενής γιά τήν ἀπαλλαγή ἀπό τήν Κατάθλιψη καί τά ποικίλα ψυχολογικά νοσήματα Δέσποτα Πολυέλεε, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Ἰατρέ τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν, ἐλθέ καί θεράπευσον καί ἐμέ τόν ἀχρεῖον δοῦλον σου. Ἐμακρύνθην ἀπό Σοῦ. Ἐπλήγωσα τήν Ἀγαθότητα καί τήν Ἀγάπην Σου. Ἥμαρτον εἰς τόν Οὐρανόν καί ἐνώπιόν Σου. Πάσας τάς ἀνομίας διέπραξα. Ὅλος κεῖμαι στερημένος πάσης ἀρετῆς καί ὑγείας ψυχικῆς καί σωματικῆς. Τό σῶμα μου ἡσθένησε. Ἡ ψυχή ἐκακώθη. Τό πνεῦμα ἀδυνατεῖ. Ἡ βούλησις ἐξετράπη. Τά πάντα συμπνίγονται καί πάσχουν ἐντός μου. Κατέβην ἕως «Ἅδου κατωτάτου». Λύτρωσαί με Κύριε ἀπό τόν ψυχικόν πνιγμόν τόν ὁδυνηρόν καί τό βάρος τῆς καρδίας τό καταθλίβον με δικαίως. Πάσας τάς ἁμαρτίας διέπραξα. Αὗται πολεμοῦσι με. Αὗται ἐμποιοῦσι μοι τόν ἀφόρητον τοῦτον βάσανον. Ἐλέησόν με Κύριε. Μόνος ἐγώ πταίω διά τήν τοιαύτην ἐρήμωσιν καί καταστροφήν τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μου. Ὁ ἐγωισμός μέ ἐκυρίευσε. Ἡ ἀμέλεια μέ αἰχμαλώτισε. Ἡ ἀκηδία μέ ἐνέκρωσε. Συγχώρησόν μοι Κύριε καί θεράπευσον τήν ἀθλίαν ψυχήν μου. Ἀπέλασον μακράν ἀπ’ ἐμοῦ τό πονηρόν πνεῦμα τό ἐμποιοῦν ἐμοί τόν τοῦτον τόν ἀφόρητον πνιγμόν τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος. Ἀπομάκρυνον ἀπ’ ἐμοῦ τό βάρος τό καταθλῖβον τήν καρδίαν μου. 154

Ἐλευθέρωσον μου τήν ψυχήν καί τό σῶμα, ἀπό πάσης ἀμελίας, ἀκηδίας, φυσιώσεως, μετεωρισμοῦ, καταθλίψεως, ἀπελπισίας, ἀδιαφορίας, ἀναισθησίας, ἀπογνώσεως καί νεκρώσεως. Ἐγώ αὐτοπροαιρέτως ἐνέβαλλον τήν ψυχή μου εἰς ὅλα ταῦτα. Συγχώρησόν μου Κύριε τά πλήθη τῶν ἁμαρτημάτων. Θεράπευσον με ἀπό τοῦ πλήθους τῶν παθῶν μου. Δός Κύριε ἵνα μή σέ λυπήσω ποτέ πλέον ἕνεκα τῶν παθῶν τῶν κυριευσάντων τήν ἀθλίαν ψυχή μου. Ἆρον ἀπ’ ἐμοῦ τόν κλοιόν τόν βαρύν τόν τῆς ἁμαρτίας. Ἀποδίωξον ἀπ’ ἐμοῦ πάντα ἐχθρόν καί πολέμιον. Εἰρήνευσόν μου Κύριε τήν ζωήν καί τήν ψυχήν. Καθάρισόν με ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος. Ὅπως δυνηθῶ ἐκφυγεῖν ἀπό τά πονηρά πνεύματα τά ἐμποιοῦντα ἐμοί τό σκότος καί τόν ζόφον, τήν ἀπόγνωσιν καί τήν κόλασιν. Ἀνόρθωσόν με ἀπό κλίνης ὀδυνηρᾶς καί στρωμνῆς κακώσεως. Ἡ κατάθλιψις καί ὁ φόβος καί ἡ αἰχμαλωσία τῶν λογισμῶν μου ἀποστραφήτωσαν ἀπ’ ἐμοῦ. Κύριε γεννηθήτω Σοι ὡς θέλεις. Εὐδοκίᾳ τῆς Σῆς Ἀγαθότητος συντριβήτωσαν οἱ ἐχθροί μου καί ὁ παλαιός ἄνθρωπος σύν τοῖς πάθεσιν καί ταῖς ἐπιθυμίαις αὐτοῦ. Γένοιτο Κύριε τό θέλημα Σου ἐπ’ ἐμοί ὥστε χαίρων καί ἀγαλλόμενος, ἄλυπος καί φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἀκολουθῶ Σε καί δοξάζω Σε, ὑμνῶ καί εὐλογῶ Σε εἰς πάντας τούς αἰώνας. Ἐπίσκεψε καί ἐνίσχυσόν με διά τῆς Προνοητικῆς Δυνάμεώς Σου ἵνα Σέ δοξάζω καί ψάλλω, Σέ τόν Εὔσπλαχνον Κύριον σύν τῷ Πατρί καί τῷ Πνεύματι εἰς τούς αἰώνας. Σύ εἶ ὁ Παρακλήτωρ μου σύν τῷ Πανυπερπολυευσπλάχνῳ Πατρί καί τῷ Παναγίῳ Παρακλήτῳ Πνεύματι ἐν πάσαις ταῖς θλίψεσιν ταῖς εὑρούσαις με πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου. Ἐλέησόν με Κύριε καί συγχώρησόν μοι τόν καταθλιμμένον καί κεκακωμένον ψυχῇ καί σώματι. Σύ εἶ ἡ Χαρά καί τό Φῶς, ἡ Ἀνάστασις καί ἡ Ζωή, τό Ἔαρ καί τό Πάσχα ἡμῶν τό Εὐφρόσυνον. Σύ ἐπηγγείλω ὑμῖν τό: «οὐ μή σέ ἀνῶ οὐδ’ οὐ μή σέ ἐγκαταλείπω». Σύ εἶ Ὅστις κατῆλθες «ἕως Ἅδου ταμείων» ἀναζητῶν τό ἀπολωλός πρόβατον, τουτέστιν ἐμέ. Ἐλέησόν με Κύριε διά πρεσβειῶν τῆς Παναχράντου Σου Μητρός, τῆς Πανυπερευλογημένης Χαρᾶς Πάντων, δυνάμει τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σου σταυροῦ τοῦ Ξύλου τῆς Ζωῆς, προστασίαις τῶν Τιμίων ἐπουρανίων Δυνάμεων Ἀσωμάτων, πρεσβείαις τῶν Ἁγίων Ἀρχαγγέλων Μιχαήλ καί Γαβριήλ, πρεσβείαις τῶν Ἁγίων ἐνδόξων καί πανευφήμων Ἀποστόλων, τῶν Ἁγίων ἐνδόξων καί καλλινίκων Μαρτύρων, τῶν Ὁσίων καί Θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν, καί Πάντων Σου τῶν Ἁγίων, Ἀμήν. Γ3) ΕΥΧΗ ΑΠΛΟΥΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΕΤΕΡΑ ΣΥΝΤΟΜΟΣ 155

Ἔτι καί ἄλλη εὐχή ἁπλουστέρα γιά τήν ἀπαλλαγή ἀπό τήν Κατάθλιψη καί τά ποικίλα ψυχολογικά νοσήματα. Δέσποτα Πολυέλεε, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Ἰατρέ τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν, ἐλθέ καί θεράπευσον καί ἐμέ τόν ἀχρεῖον δοῦλον σου. Ἐμακρύνθην ἀπό Σοῦ. Ἐπλήγωσα τήν Ἀγαθότητα καί τήν Ἀγάπην Σου. Ἥμαρτον εἰς τόν Οὐρανόν καί ἐνώπιόν Σου. Πάσας τάς ἀνομίας διέπραξα. Ὅλος κεῖμαι στερημένος πάσης ἀρετῆς καί ὑγείας. Τό σῶμα μου ἡσθένησε. Ἡ ψυχή ἐκακώθη. Τό πνεῦμα ἀδυνατεῖ. Ἡ βούληση ἐξετράπη. Τά πάντα συμπνίγονται καί πάσχουν ἐντός μου. Λύτρωσαί με Κύριε ἀπό αὐτόν τόν ψυχικόν πνιγμόν πού δικαίως βιώνω. Οἱ πολλές μου ἁμαρτίες τόν προξένησαν. Ἐγώ πταίω διά τήν τοιαύτην ἐρήμωσιν καί καταστροφήν τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μου. Ὁ ἐγωισμός μέ ἐκυρίευσε. Ἡ ἀμέλεια μέ αἰχμαλώτισε. Ἡ ἀκηδία μέ ἐνέκρωσε. Συγχώρησόν μοι Κύριε καί θεράπευσον τήν ἀθλίαν ψυχήν μου. Ἀπέλασον μακράν ἀπ’ ἐμοῦ τό πονηρόν πνεῦμα τό ἐμποιοῦν ἐν ἐμοί τοῦτον τόν ἀφόρητον πνιγμόν τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος. Ἀπομάκρυνον τό βάρος ἐκ τῆς καρδίας μου. Ἐλευθέρωσον ψυχή καί σῶμα ἀπό τήν ἀκηδία, τήν ἀπόγνωση, τήν νέκρωσιν. Ἐγώ αὐτοπροαιρέτως ἐνέβαλλον τήν ψυχή μου εἰς ὅλα ταῦτα. Συγχώρησόν μου Κύριε τά πλήθη τῶν ἁμαρτημάτων. Θεράπευσόν με ἀπό τά πλήθη τῶν παθῶν. Κάνε Κύριε νά μήν σέ ξαναλυπήσω μέ ἁμαρτίες καί πάθη ἐνεργούμενα ἐντός μου. Ἆρον ἀπ’ ἐμοῦ τόν κλοιόν τόν βαρύν τόν τῆς ἁμαρτίας. Ἀποδίωξον ἀπ’ ἐμοῦ πάντα ἐχθρόν καί πολέμιον. Εἰρήνευσόν μου Κύριε τήν ζωήν καί τήν ψυχήν. Καθάρισόν με ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος. Ὅπως δυνηθῶ ἐκφυγεῖν ἀπό τά πονηρά πνεύματα τά ἐμποιοῦντα ἐμοί τό σκότος καί τόν ζόφον καί τήν ἀπόγνωσιν καί τήν κόλασιν. Ἀνόρθωσέ με ἀπό κλίνης ὀδυνηρᾶς καί στρωμνῆς κακώσεως. Ἡ κατάθλιψις καί ὁ φόβος καί ἡ αἰχμαλωσία στούς λογισμούς μου ἄς μή μέ καταλάβουν ποτέ πλέον. Ἄν εἶναι αὐτό Κύριε τό δικό Σου θέλημα. Ἔτσι ὥστε χαίρων καί ἀγαλλώμενος νά Σέ δοξάζω καί νά Σέ ὑμνῶ καί νά ψάλλω τήν Εὐσπλαχνία Σου νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας. Νά δοξάζω καί τόν Πατέρα καί τό Πανάγιον Πνεῦμα, τούς Παρακλήτορας πάντων τῶν ἀνθρώπων εἰς τούς αἰώνας. Ἐλέησόν με Κύριε καί συγχώρησόν μοι τόν καταθλιμμένον καί κεκακωμένον ψυχικῶς καί σωματικῶς, Ἐσύ πού εἶσαι ἡ Χαρά καί τό Φῶς καί ἡ Ἀνάστασις καί τό Πάσχα Ἡμῶν τό Εὐφρόσυνον. Ἐσύ πού μᾶς ὑποσχέθηκες «οὐ μή σέ ἀνῶ οὐδ’ οὐ μή σέ ἐγκαταλείπω». Ἐσύ ὁ Ὁποῖος κατῆλθες «ἕως Ἅδου ταμείων» ἀναζητῶν τό ἀπολωλός πρόβατον, τουτέστιν ἐμέ. Ἐλέησόν με Κύριε διά πρεσβειῶν τῆς Παναχράντου Σου Μητρός, τῆς Χαρᾶς Πάντων καί Πάντων Σου τῶν Ἁγίων, Ἀμήν. 156

Ἔτι καί ἑτέρα εὐχή: Δέσποτα Πολυέλεε Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με καί καθάρισόν με ἀπό πάσης μελαγχολίας καί ταραχῆς καί δειλίας. Ἀπάλλαξόν με ἀπό τοῦ ψυχικοῦ πνιγμοῦ καί τῆς δαιμονιώδους θλίψεως, ἥν αἰσθάνομαι ἐν τῷ σώματι καί ἐν τῇ ψυχῇ μου. Σύ εἶ ἡ Χαρά ἡμῶν καί ἡ Ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς καί τῶν ἐν θαλάσσῃ μακράν. Ἵλεως γενοῦ μοι Δέσποτα ἐπί ταῖς ἁμαρτίαις μου. Ἇρον ἀπ’ ἐμοῦ τόν κλειόν τόν βαρύν τόν τῆς ἁμαρτίας καί τῆς ἀπογνώσεως. Ἀπέλασον πάσαν μελαγχολίαν καί ἀκηδίαν μακράν ἀπ’ ἐμοῦ. Στερέωσόν με ἐν τῇ ἀγάπη τῇ Σῇ καί τῇ ἀκαταισχύντῳ ἐλπίδι καί τῇ ἀκραδάντῷ πίστει τῇ εἰς Σέ, διά πρεσβειῶν τῆς Παναχράντου Σου Μητρός καί πάντων Σου τῶν Ἁγίων, Ἀμήν. ΤΕΛΟΣ Γ΄ ΜΕΡΟΥΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ! 157

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Εἰσαγωγικά Μαζί μέ τήν κατάθλιψη, τό ἄγχος εἶναι μία ἐπίσης πολύ διαδεδομένη «ψυχική νόσος», πού ἔχει ὀδυνηρότατες ἐπιπτώσεις στόν ὅλο ἄνθρωπο. Ἐπηρεάζει τήν ψυχή καί τό σῶμα. Προκαλεῖ ποικίλα νοσήματα καί μάλιστα τά λεγόμενα «ψυχοσωματικά». Παραθέτουμε συμπληρωματικά στή μελέτη μας γιά τήν κατάθλιψη αὐτήν τήν σύντομη ἀναφορά στό ἄγχος. Ἡ δαιμονική ἐνέργεια πού τό προκαλεῖ βρίσκει πρόσφορο ἔδαφος σ’ ἕναν ἄνθρωπο ὀλιγόπιστο ἤ ἄπιστο. Ἡ λύση τοῦ προβλήματος βρίσκεται στό «πλῆρες ἄφημα» τοῦ ἀνθρώπου στό Θεῖο θέλημα. ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Ἀπάντηση σέ μία ψυχή: Μοῦ ζητήσατε νά γράψω δύο σελίδες γιά τό ἄγχος. Τί εἶναι καί πῶς ἀντιμετωπίζεται... Θά ἦταν ἀρκετό νά σᾶς γράψω μόνο δύο σειρές, πού ἀρκοῦν γιά χιλιάδες σελίδες: «Ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Αὐτό ἁπλᾶ σημαίνει: «Τούς ἑαυτούς μας καί τούς ἄλλους καί ὅλη μας τήν ζωή ἄς τά ἀφήσουμε στόν Θεό». 158

Ἄν τηροῦμε συνεχῶς αὐτήν τήν προτροπή ποτέ δέν θά κυριευθοῦμε ἀπό τήν δαιμονική ἐπήρεια πού λέγεται ἄγχος. Παρ’ ὅλα αὐτά ἄς ποῦμε λίγα ἀκόμη πάνω στό θέμα μας: Σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη Δογματική ὅλα γίνονται εἴτε κατά εὐδοκία εἴτε κατά παραχώρηση τοῦ Θεοῦ. Ἄρα ὅλα εἶναι γιά τό καλό μας, ἀφοῦ ὁ Θεός τίποτε δέν κάνει τό κακό. Ἄν ἀντιδροῦμε, γογγύζουμε, μεμψιμοιροῦμε, ἀγχωνόμαστε, στενοχωριόμαστε μέ τά διάφορα γεγονότα, εἶναι σάν νά λέμε στόν Θεό: «Δέν μ’ ἀγαπᾶς, δέν τά κάνεις σωστά καί καλά τά πράγματα». Οὐσιαστικά βλασφημοῦμε μ’ αὐτή μας τήν στάση τόν Θεό καί δείχνουμε ἀχαριστία. Στή ρίζα αὐτῆς τῆς συμπεριφορᾶς ὑπάρχει ἀπιστία στήν Θεία Του Πρόνοια καί στήν Θεία Του Παναγαθότητα. Κι ὅμως: Ὁ Παντοδύναμος καί Πανάγαθος Κύριος μᾶς ἔχει ὑποσχεθεῖ ὅτι θά μεριμνήσει γιά μᾶς. Μᾶς δίδαξε: «ὅτι Αὐτῷ μέλλει περί ἡμῶν» δηλαδή ὅτι «Αὐτός ἔχει τήν φροντίδα μας». Ζητᾶ μόνον νά Τόν ἐμπιστευθοῦμε καί νά Τοῦ ζητήσουμε τό ἔλεος Του, διότι σέβεται τήν ἐλευθερία μας καί τό «ὄχι» μας. Εἶναι ὁ στοργικός Πατέρας Μας. Μᾶς εἶπε ὅτι ὅλα ὅσα χρειάζονται γιά τήν βιολογική μας ζωή θά μᾶς προστεθοῦν ἀρκεῖ ἐμεῖς νά κάνουμε τά πνευματικά μας, νά ζητήσουμε τόν Ἴδιο καί τό θέλημά Του. Γνωρίζει ὅτι εἴμαστε ἀδύναμοι...Αὐτός ἀλλωστε μᾶς εἶπε: «Χωρίς Ἐμένα δέν μπορεῖτε νά κάνετε τίποτε»(Ἰωάν. 15, 5). Εἴμαστε ἀδύναμοι σάν τά μωρά, ἀλλά μποροῦμε, ἄν θέλουμε νά εἴμαστε στήν ἀγκαλιά τοῦ πιό Στοργικοῦ, τοῦ πιό Ἀγαθοῦ, τοῦ πιό Σοφοῦ καί τοῦ πιό Δυνατοῦ Πατέρα. -Τό μωρό στήν ἀγκαλιά τοῦ Πατέρα του ἔχει ἄγχος; -Ποτέ! Πόσο μᾶλλον ἐμεῖς. Εἴμαστε τά ἀγαπημένα παιδιά τοῦ Θεοῦ καί ἐφ’ ὅσον τό θέλουμε μᾶς ἔχει στήν ἀγκαλιά Του. Ἕνα μόνο θά πρέπει νά μᾶς ἀπασχολεῖ. Μήπως μᾶς ξεγελάσει ὁ ἐχθρός τοῦ Πατέρα Μας καί μᾶς πείσει νά φύγουμε ἀπό τήν θερμή ἀντιαγχωτική ἀγκαλιά Του. Τότε πράγματι θά νιώσουμε ἀπέραντα ἀνασφαλεῖς καί μόνοι... Τότε θά μᾶς «σφυρήξῃ» ὁ πονηρός: «Πάρε τή ζωή στά χέρια σου. Ἔχε αὐτοπεποίθηση...Ἀγωνίσου, δούλεψε γιά νά ζήσεις...». Ἀλλοίμονο ἄν τόν ἀκούσουμε... Τό ἀντίθετο πρέπει νά κάνουμε. Θά πρέπει νά γυρίσουμε πάλι πίσω στήν ἀγκαλιά τοῦ Πατέρα Μας. Νά πῶς μᾶς τό λέει ὁ Χρυσορρήμων: «Μὴ φροντίσεις μὲ ἀγωνία για τὰ δικὰ σου θέματα, ἀλλὰ ἄφησε τα στό Θεό. Γιατί, ἂν φροντίσεις ἐσύ, φροντίζεις σὰν ἄνθρωπος· ἂν ὅμως προνοήσει ὁ Θεός, προνοεῖ σὰν Θεός. Μὴ φροντίσεις γι' αὐτά, ἀδιαφορώντας γιά τὰ σπουδαιότερα (γιά τά πνευματικά), γιατὶ ὁ Θεὸς δέν θὰ δείξει μεγάλο 159

ἐνδιαφέρον γι' αὐτά (γιά τά βιωτικά). Γιά νά προνοεῖ λοιπὸν σὲ μεγάλο βαθμὸ ὁ Θεὸς γι' αὐτά, ἐμπιστεύσου ὅλα αὐτὰ στό Θεό. Γιατί, ἂν σὺ ὁ ἴδιος ἀσχοληθεῖς μὲ αὐτὰ ἀφήνοντας τὰ πνευματικά, δέν θὰ δείξει μεγάλο ἐνδιαφέρον γι' αὐτὰ ὁ Θεός. Λοιπόν, γιά νά πᾶνε καλὰ τὰ θέματά σου καὶ νά ἀπαλλαγεῖς ἀπὸ κάθε ἀγωνιώδη φροντίδα, φρόντισε γιά τὰ πνευματικὰ καὶ περιφρόνησε τὰ βιοτικά· γιατὶ ἔτσι καὶ τή γῆ θὰ ἐπιτύχεις μαζὶ μὲ τὸν οὐρανὸ καὶ τὰ μελλοντικὰ ἀγαθὰ θὰ κερδίσης»317 Γιατί δέν ἀκοῦμε τήν φωνή τοῦ Κυρίου καί στοργικοῦ Πατέρα Μας; Ἄς μελετήσουμε προσεκτικά τό πιό ἀντιαγχωτικό-ἀγχολυτικό κείμενο ὅλων τῶν αἰώνων. Ὁμιλεῖ ὁ Κύριος: «Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε· οὐχὶ ἡ ψυχὴ πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἐνδύματος;( Ματθ. 6 ,25) Διὰ τοῦτο ἀκριβῶς καὶ σᾶς λέγω, μὴ φροντίζετε μὲ στενοχωρίαν καὶ ἀγωνίαν διὰ τὴν ζωὴν σας, δηλαδὴ διὰ τό τί θὰ φάγετε καὶ τό τί θὰ πίετε, οὔτε καὶ διὰ τὸ σῶμα σας μὲ τὶ θὰ ἐνδυθῆτε. Δεν ἀξίζει ἡ ζωὴ περισσότερον ἀπὸ τὴν τροφὴν καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τὸ ἔνδυμα; (Ὁ Θεός, ποὺ σᾶς ἔδωσε τὸ πολυτιμότερον, δεν θὰ σᾶς δώσῃ καὶ τὸ κατώτερον;) ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; (Ματθ. 6 ,26) Παρατηρῆστε τὰ πτηνὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἴδετε ὅτι αὐτὰ οὔτε σπέρνουν οὔτε θερίζουν οὔτε συγκεντρώνουν τροφὰς εἰς ἀποθήκας. Καὶ ὅμως ὁ Πατὴρ σας ὁ οὐράνιος τὰ τρέφει. Σεῖς δέν ἔχετε ἀσυγκρίτως μεγαλυτέραν ἀξίαν ἀπὸ αὐτά; τὶς δὲ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν δύναται προσθεῖναι ἐπὶ τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ πῆχυν ἕνα; (Ματθ. 6,27) Ποῖος δὲ ἀπὸ σᾶς, ὅσας πολλὰς καὶ μεγάλας φροντίδας καὶ ἂν καταβάλῃ, ἠμπορεῖ να προσθέση στο ἀνάστημά του ἕνα πῆχυν; καὶ περὶ ἐνδύματός τι μεριμνᾶτε; καταμάθετε τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνει· οὐ κοπιᾶ οὐδὲ νήθει· (Ματθ. 6,28) 317 Ἅγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθ. , ὁμιλία ΞΗ', 5, ΕΠΕ 11, 674- MG 58, 648 «Μὴ τοίνυν φρόντισεις τῶν σῶν, ἀλλὰ ἄφες αὐτὰ τῷ Θεῷ. Ἂν γὰρ σὺ φροντίσῃς, ὡς ἄνθρωπος φροντίζεις· ἂν δὲ ὁ Θεὸς προνοήσει, ὡς Θεὸς προνοεῖ. Μὴ φροντίσῃς αὐτῶν ἀφεὶς τὰ μείζω, ἐπεὶ αὐτὸς οὐ σφοδρὰ αὐτῶν προνοήσει. Ἵν' οὖν σφοδρὰ αὐτῶν προνοῇ, Αὐτῷ μόνῳ πάντα ἐπίτρεψον. Ἂν γὰρ καὶ αὐτὸς αὐτὰ μεταχειρίσει, ἀφεὶς τὰ πνευματικά, οὐ πολλὴ αὐτῶν Αὐτὸς ποιήσεται πρόνοιαν. Ἵν' οὖν καὶ σοὶ ταῦτα εὖ διακέηται καὶ φροντίδος ἀπαλλαγῇς ἁπάσης, ἔχων τῶν πνευματικῶν, ὑπερόρα τῶν βιωτικῶν οὕτω γὰρ καὶ τὴν γῆν ἕξεις μετὰ τῶν οὐρανῶν καὶ τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἐπιτεύξη». 160

Καὶ περὶ τοῦ ἐνδύματος διατὶ φροντίζετε μὲ τόσην ἀνησυχίαν καὶ ἀγωνίαν; Παρατηρῆστε μὲ προσοχὴν τὰ ἄνθη τοῦ ἀγροῦ, πῶς φυτρώνουν καί πῶς αὐξάνουν. Οὔτε κοπιάζουν, οὔτε γνέθουν. λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐδὲ Σολομὼν ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἓν τούτων. (Ματθ. 6,29) Καὶ ὅμως σᾶς λέγω τοῦτο, οὔτε καὶ αὐτὸς ὁ Σολομὼν μὲ ὅλην του τὴν βασιλικὴν μεγαλοπρέπειαν καὶ δόξαν δέν ἐφόρεσέ ποτέ ἕνα τόσον περίλαμπρον ἔνδυμα ὡσὰν αὐτό, μὲ τὸ ὁποῖον περιβάλλεται ἕνα ἀπὸ τὰ ταπεινὰ αὐτὰ ἄνθη. Εἰ δὲ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, σήμερον ὄντα καὶ αὔριον εἰς κλίβανον βαλλόμενον, ὁ Θεὸς οὕτως ἀμφιέννυσιν, οὐ πολλῷ μᾶλλον ὑμᾶς, ὀλιγόπιστοι; (Ματθ. 6,30) Ἐὰν δὲ ὁ Θεὸς ἐνδύη μὲ τόσην λαμπρότητα τὰ χορτάρια τοῦ ἀγροῦ, ποὺ σήμερα ὑπάρχουν καὶ αὔριον ῥίπτονται στόν φοῦρνον, δεν θὰ ἐνδύση πολὺ περισσότερον σᾶς, ὀλιγόπιστοι; μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τὶ φάγωμεν ἢ τὶ πίωμεν ἢ τὶ περιβαλώμεθα; (Ματθ. 6,31) Λοιπὸν μὴ κυριευθῆτέ ποτέ ἀπὸ τὴν ἀνήσυχον μέριμναν καὶ μὴ λέγετε συνεχῶς, τὶ θὰ φάγωμεν ἤ τί θὰ πίωμεν ἤ τι θὰ ἐνδυθῶμεν; πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων. (Ματθ. 6,32) Διότι οἱ εἰδωλολάτραι (πού δεν γνωρίζουν τὰ αἰώνια ἀγαθὰ καὶ τὴν στοργικὴν πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ), ἐπιζητοῦν ἀποκλεστικὰ καὶ μόνον αὐτὰ τὰ φθαρτὰ ἀγαθά. Σεῖς ὅμως μὴν κυριεύεσθε ἀπὸ τέτοιες μέριμνες, διότι ὁ Πατὴρ σας ὁ οὐράνιος γνωρίζει ὅτι ἔχετε ἀνάγκην ἀπὸ ὅλα αὐτά, καὶ σὰν πανάγαθος, ποὺ εἶναι, θὰ σᾶς τὰ δώσῃ. ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν. (Ματθ. 6,33) Ζητεῖτε δὲ κατὰ πρῶτον καὶ κύριον λόγον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀρετήν πού θέλει ἀπὸ σᾶς ὁ Θεός, καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐπίγεια ἀγαθὰ θὰ σᾶς δοθοῦν μαζί μὲ τὰ ἀνεκτίμητα ἀγαθὰ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον· ἡ γὰρ αὔριον μεριμνήσει τὰ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς. (Ματθ. 6,34) Λοιπὸν μὴ καταληφθῆτε ποτέ ἀπὸ τὴν ἀνήσυχον μέριμναν διὰ τάς ἀνάγκας τῆς αὐριανῆς ἡμέρας. Διότι ἡ αὔριον θὰ φροντίσῃ δι' ὅσα θὰ χρειασθῆτε κατ' αὐτήν. Εἰς κάθε ἡμέραν ἀρκοῦν αἱ ἰδικαὶ της ἀσχολίαι καὶ τὰ ἰδικὰ της βάσανα». Ἔχουμε ἑπομένως τόν Κύριο πού μᾶς νοιάζεται, μᾶς ἀγαπάει ἄπειρα, μᾶς φροντίζει στοργικά, μᾶς ἀγκαλιάζει πατρικά. Ἔχουμε Πατέρα Πανάγαθο καί Πάνσοφο καί Παντοδύναμο. Αὐτός μᾶς ὑποσχέθηκε: «Ἐγώ θά σᾶς τά τακτοποιήσω ὅλα, ὅλες τίς ἀνάγκες σας, τίς πραγματικές. Ἐσεῖς μόνο μία ἔννοια νά ἔχετε: Νά ζητᾶτε Ἐμένα, 161

τήν Βασιλεία μου, τήν ἀρετή ,τό ἀγαθόν πού εἶμαι Ἐγώ. Αὐτή εἶναι ἡ προδιαγραφή σας. Ἔτσι θά ζήσετε εἰς τόν αἰῶνα. Ἡ ἀγάπη πρός Ἐμένα εἶναι ἡ προδιαγραφή τῆς ἀληθινῆς καί τέλειας καί γεμάτης κάλλος ζωῆς. Εἶναι ἡ ἱκανή καί ἀναγκαία συνθήκη γιά νά ζήσετε πραγματικά». Ὅταν δέν ἐμπιστευόμαστε τήν ὑπόστασή μας στόν ἑαυτό μας, στόν λογισμό μας, στίς δυνάμεις μας, στήν ἐξυπνάδα μας, στήν ἐνεργητικότητά μας κ.λ.π, ἀλλά τά ἀναθέτουμε, τά παραθέτουμε ὅλα στόν Χριστό, τότε τηροῦμε τήν λειτουργική προτροπή: «Ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Τότε ξεφεύγουμε ἀπό τό ἄγχος πού πνίγει ὅλα τά ἔθνη, ὅλους τούς ἀνθρώπους τούς δίχως Θεό καί πίστη σ’ Αὐτόν. Τό ἄγχος εἶναι πράγματι ἀπιστία ἤ ὀλιγοπιστία. Ἐμπιστευόμαστε τόν ἑαυτό μας καί ὄχι τόν Θεό. Πιστεύουμε μόνο θεωρητικά ὅτι ὑπάρχει Θεός, ἀλλά δέν ἐμπιστευόμαστε τά λόγια Του, δέν ἀκολουθοῦμε τίς συμβουλές του, δέν ἀναζητοῦμε τό θέλημά Του. Ὁ Κύριος μᾶς διαβεβαίωσε ὅτι «Καί οἱ τρίχες σας εἶναι μετρημένες»... Ποιός ἄραγε ἀπό ἐμᾶς μέτρησε τίς τρίχες του; Ὁ Θεός τό ἔχει κάνει... Θέλει νά μᾶς πεῖ μ’ αὐτό ὅτι καί γιά τά ἐλαχιστότατα φροντίζει...Γι’ αὐτά πού ἐμεῖς περιφρονοῦμε καί δέν καταδεχόμαστε νά ἀσχοληθοῦμε μαζί τους. Ἄν λοιπόν μεριμνᾶ γιά τίς τρίχες μας καί γιά τά πουλάκια καί γιά τά κρίνα τοῦ ἀγροῦ, δέν θά μεριμνήσει γιά τίς μεγάλες μας ἀνάγκες τό φαγητό, τή στέγη, τήν διατήρησή μας στή ζωή; Μέ μία προϋπόθεση: Νά ζητοῦμε Αὐτόν τόν Ἴδιο πού εἶναι ἡ Ζωή καί τήν Βασιλεία Του, δηλ. νά Τόν ἔχουμε Κύριο στή ζωή μας, μέ τό νά τηροῦμε τίς Ἐντολές Του· νά εἶναι Αὐτός ὁ Βασιλιάς μας. Τότε Ἐκεῖνος ἔχει δεσμευθεῖ νά μᾶς ἐξασφαλίσει ὅλα τά βιωτικά ἀναγκαῖα ἀγαθά. Ὅλα αὐτά γιά νά πραγματοποιηθοῦν προϋποθέτουν ἀπό μέρους μας τήν Πίστη σ’ Αὐτόν. Τότε μέσῳ τῆς ζωντανῆς αὐτῆς πίστεως θά βροῦμε τήν δύναμη νά ἐλευθερωθοῦμε ἀπό τά δεσμά τῆς κοσμικῆς λογικῆς, τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κόσμου καί τοῦ κοσμοκράτορα. Ὅταν δέν σκεφτόμαστε μέ τήν ἀνθρώπινη κοσμική λογική καί δέν ἀντιμετωπίζουμε μέ τίς φτωχές καί οὐσιαστικά ἀνύπαρκτες ἀνθρώπινες δυνάμεις τό κάθε μας πρόβλημα, ἀλλά προσευχόμαστε, ἀνοιγόμαστε ἀγαπητικά στόν Θεό καί τηροῦμε τίς ἐντολές Του, τότε ξεφεύγουμε ἀπό τήν ἀγωνιώδη μέριμνα καί φροντίδα, πού πνίγει τήν ψυχή καί τήν κάνει νά νιώθει ἀσφυξία (ἄγχος) καί ἀνασφάλεια. Ἀκόμη καί ὅταν δέν ἔχουμε κάποιο συγκεκριμένο, ἄμεσο καί πιεστικό πρόβλημα, πάλι δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε τήν πρώτη ἐντολή τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό «ἐξ ὅλης καρδίας καί διανοίας καί δυνάμεως καί ψυχῆς καί ἰσχύος». Θά πρέπει σταθερά πάντα νά ἐμμένουμε στήν 162

προσευχή, στήν ἐμπιστοσύνη στόν Κύριο, στό ἄφημα ὅλης μας τῆς ζωῆς, τοῦ ἑαυτοῦ μας καί ὅλων, σ’ Αὐτόν. Χωρίς αὐτήν τήν ἄμετρη ἐμπιστοσύνη στόν Θεό, στήν Θεία Πρόνοια, στήν Θεία Ἀγάπη δέν μποροῦμε νά βροῦμε εἰρήνη καί ἀνάπαυση στήν ψυχή μας. Ὁ Κύριος μᾶς προτρέπει: « Δεῦτε πρὸς μὲ πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. (Ματθ. 11,28) Ἐλᾶτε κοντά μου ὅλοι ὅσοι μοχθῆτε καὶ κοπιάζετε καὶ εἶσθε φορτωμένοι ἀπὸ τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν θλίψεων καὶ τῶν πλανῶν καὶ ἐγὼ θὰ σᾶς ἀναπαύσω καὶ θὰ σᾶς ξεκουράσω. ἄρατε τὸν ζυγόν μου ἐφ ὑμᾶς καὶ μάθετε ἀπ ἐμοῦ, ὅτι πρᾶός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ, καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν· (Ματθ. 11,29) Σηκώσατε ἐπάνω σας τὸν ζυγὸν τῆς ὑπακοῆς σας εἰς ἐμὲ καὶ μάθετε ἀπὸ ἐμὲ τὸν ἴδιον ὅτι εἶμαι πρᾶος καὶ ταπεινὸς κατὰ τὴν καρδίαν καὶ θὰ εὕρετε τότε ἀνάπαυσιν καὶ εἰρήνην εἰς τάς ψυχὰς σας. ὁ γὰρ ζυγός μου χρηστὸς καὶ τὸ φορτίον μου ἐλαφρόν ἐστιν. (Ματθ. 11,30) Μὴ διστάσετε· διότι ὁ ζυγός μου εἶναι καλὸς καὶ χρήσιμος καὶ τὸ φορτίον τῶν ὑποχρεώσεων καὶ τῶν καθηκόντων, ποὺ ἐπιβάλλω ἐγώ, εἶναι ἐλαφρόν”. (Ἐγὼ τὸ ἐπιβάλλω, ἀλλὰ καὶ ἐγὼ σᾶς βοηθῶ νά τὸ σηκώσετε). Ὁ ἄνθρωπος πού προσεύχεται καί ὑποτάσσεται γενικῶς στό Θεῖο θέλημα, μιμεῖται τόν ταπεινό Χριστό, ὁ Ὁποῖος καί ὡς ἄνθρωπος προσηύχετο ἀδιάλειπτα, κοινωνοῦσε συνεχῶς μέ τόν ἐν Οὐρανοῖς Πατέρα Του καί ὑπέτασσε πάντα τό ἀνθρώπινο θέλημά Του στό Θεῖο, γιά νά μᾶς δώσει τό ἀληθινό πρότυπο ζωῆς. Ὅταν κανείς ὑποτάσσει τό θέλημά Του στό θέλημα τοῦ Θεοῦ σέ ὅλα, τότε ὅλα τοῦ γίνονται ὅπως τά θέλει· διότι ὅλα τά δέχεται ὡς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐφ’ ὅσον συνεχῶς αὐτό ζητεῖ μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, λέγοντας «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με» καί «Γενηθήτω τό θέλημά Σου». Ὁ Κύριος ἐπίσης μᾶς δίδαξε τήν παραβολή «τῆς χήρας καί τοῦ ἄδικου κριτοῦ» γιά νά μήν ἀποκάμνουμε στήν προσευχή, ἀλλά ἀντίθετα νά προσευχόμαστε συνεχῶς γιά νά ἐκπληρώνουμε τήν πρώτη ἐντολή, πού εἶναι ἡ πρός τόν Θεόν ἀγάπη μέ ὅλη μας τήν ὕπαρξη καί τή δύναμη. Ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι ἕνας ἀπό τούς τρεῖς δρόμους πού μᾶς ὁδηγοῦν στήν ταπείνωση, ἡ ὁποία φέρνει τήν ἀληθινή ἀνάπαυση στήν ψυχή μας καί ἐξοστρακίζει τό ἄγχος. (Οἱ ἄλλοι δύο δρόμοι πού ὁδηγοῦν στήν ταπείνωση εἶναι τό νά ἀγαπήσουμε τόν σωματικό κόπο καί τό νά βάζουμε τόν ἑαυτό μας κάτω ἀπό ὅλους). Ὁ ἄνθρωπος πού προσεύχεται σωστά, «κρέμεται» κυριολεκτικά ἀπό τόν Θεό. Ἀφήνει τελείως τό θέλημά του καί λέγει: «Κύριε ἐσύ τακτοποίησέ τα ὅλα. Ἐγώ τίποτα δέν μπορῶ νά τακτοποιήσω. Ἄν 163

εἶναι θέλημα Σου νά γίνουν ἔτσι τά πράγματα ἄς γίνουν· ἄν δέν εἶναι θέλημά Σου ἄς μήν γίνουν. Ἐγώ θά εἶμαι τό ἴδιο χαρούμενος ἄν γίνουν ὅπως τά σκέπτομαι καί ἄν δέν γίνουν, διότι θά ξέρω ὅτι αὐτό εἶναι τό θέλημά Σου, τό ἀγαθόν καί εὐάρεστον καί τέλειον». Αὐτό δέν σημαίνει βέβαια ὅτι δέν θά κάνουμε ἐμεῖς τίποτε. Θά κάνουμε, μετά ἀπό προσευχή, ὅ,τι νομίζουμε καλλίτερο καί σύμφωνο μέ τό θέλημά Του, ἀλλά χωρίς ἄγχος, ἀγωνία καί στενοχώρια. Καί μήν ξεχνᾶμε: Ὅταν τελειώνουμε τή προσευχή μας καί τά αἰτήματά μας ἄς προσθέτουμε: «Κύριε ἄς γίνει τό θέλημά Σου γιά ὅλα. Ἐσύ ξέρεις τί εἶναι τό καλλίτερο γιά μένα καί γιά τούς ἄλλους καί γιά τήν ζωή ὅλων μας». Μία ἄλλη πηγή ἄγχους ἐκτός ἀπό τήν ἀπιστία-ὀλιγοπιστία στή Θεία Πρόνοια Ἀγάπη εἶναι ἡ φιλαργυρία καί ἡ φιλοδοξία μας. Ἴσως σέ κάπως μικρότερο βαθμό πηγή ἄγχους εἶναι καί ἡ φιληδονία μας. Τά τρία αὐτά πάθη ὅταν καλλιεργοῦνται γεμίζουν τόν ἄνθρωπο μέ ποικίλες: α)μέριμνες, β)ἀγωνίες τοῦ πῶς θά πλουτίσω ἤ πῶς θά γίνω ἀρεστός, ἀγαπητός, ἀποδεκτός κ.λ.π., γ)φροντίδες τοῦ πῶς θά περάσω καλλίτερα κ.λ.π. Ἡ ζωή γίνεται τότε πολύπλοκη καθώς ἐπιστρατεύεται ἡ τεχνολογία γιά νά βοηθήσει στήν ἐκπλήρωση τῶν πολλῶν αὐτῶν ἐπιθυμιῶν. Ὁ ἄνθρωπος γίνεται δοῦλος τῶν παθῶν καί ἐργάζεται σάν μηχανή γιά νά καλύψει τίς ψεύτικες «ἀνάγκες» καί ἐπιθυμίες του. Ἡ ἁπλότης στή ζωή, ἡ καταπολέμηση τῶν τριῶν ἄρρωστων «φ» (φιλοδοξία, φιλαργυρία, φιληδονία) διά τῆς ἐγκρατείας, τῆς ὀλιγάρκειας, τῆς ἀφάνειας, τῆς ἀκενοδοξίας, τῆς ἀκτημοσύνης-ὀλιγοκτημοσύνης καί τῆς ἐν Χριστῷ ταπείνωσης-ἀγάπης διώχνει τό ἄγχος, πού τά πάθη αὐτά συσσωρεύουν. Ἔλεγε ὁ μακαριστός Γέρων Παΐσιος: «Ἁπλοποιεῖστε τή ζωή σας γιά νά φύγει τό ἄγχος»318. Τήν ἁπλοποίηση ἀκολουθεῖ ὁ ἐξαγιασμός τῆς ζωῆς, ὁπότε καί ἐξαφανίζεται ἡ δαιμονική ἐπήρεια πού λέγεται ἄγχος. «Ὅσο ἀπομακρύνονται οἱ ἄνθρωποι», ἔλέγε πάλι ὁ π.Παΐσιος «ἀπό τήν φυσική ζωή, τήν ἁπλή, καί προχωροῦν στήν πολυτέλεια, τόσο αὐξάνει καί τό ἀνθρώπινο ἄγχος. Καί ὅσο ἀπομακρύνονται ἀπό τόν Θεό, ἑπόμενο εἶναι νά μή βρίσκουν πουθενά ἀνάπαυση»319. Ἑπομένως πίστη-πλῆρες ἄφημα στό Θεό καί ἁπλότητα-ἐξαγιασμός τῆς 318 Γεροντος Παΐσιου του Αγιορειτου Λογοι Α΄ – Δεύτερο Μέρος – Κεφάλαιο 3ον «Απλοποιήστε την ζωή σας, για να φύγη το άγχος» ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ, “ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ”, ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2001, http://hristospanagia3.wordpress.com/2010/11/11 319 Ὅ. π. 164

ζωῆς καί τῆς ὕπαρξής μας εἶναι τά καλλίτερα ἀντίδοτα στό ἄγχος πού μᾶς ἀπειλεῖ καθημερινά. Νομίζω ὅτι συμπληρώθηκαν οἱ δύο σελίδες πού μοῦ ζητήσατε...Μᾶλλον τίς ὑπερβήκαμε· γιαυτό ζητῶ συγγνώμη... Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης http://Hristospanagia3.blogspot.com Σημ.:Ἡ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοση τῶν Ἁγιογραφικῶν χωρίων ἀνήκει στόν Ἰωάννη Θ. Κολιτσάρα καὶ ἔχει ληφθεῖ ἀπὸ τὴν ἱστοσελίδα http://www.bibles.gr) ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ! ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ T L G : T h e s a u r u s L i n g u a e G r a e c a e , University of California, Irvine, cd5. P G : M i g n e , P a t r o l o g i a G r a e c a , Editions J.P. Migne, Paris 1857-1912. S C : S o u r c e s C h r e t i e n n e , Paris. Ε Π Ε : Ἕ λ λ η ν ε ς Π α τ έ ρ ε ς τ ῆ ς Ἐ κ κ λ η σ ί α ς , ἐκδ. Πατερικαί Ἐκδόσεις « Γρηγόριος Παλαμᾶς», Θεσσαλονίκη. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 1. Ἁγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή Διαθήκη. 2. Πατρολογία Migne Editions J.P. Migne, Paris 1857-1912. 3. Ἁγίων Μακαρίου Κορίνθου καί Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν. Νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρά τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων, ἐν ᾗ διά τῆς κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί εἰς ἥν προσετέθησαν τά ἐκ τῆς ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως ἐλλείποντα κεφάλαια τοῦ μακαρίου Πατριάρχου Καλλίστου, ἔκδοσις Ε΄, ἐκδοτικός οἶκος «Ἀστήρ», Ἀλ. καί Ἐ. Παπαδημητρίου, Λυκούργου 10-Ἀθῆναι, 1982 . 165

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ἀββᾶ Δωροθέου, Ἀσκητικά,Ἐκδόσεις Ἑτοιμασία, Ζ΄ἔκδοση, Καρέας 2005. 2. Ἀββᾶ Δωροθέου, εἰς Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καί ἀσκητικῶν, ἐκδ. «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Θεσσαλονίκη 1981, τόμος 12ος. 3. Ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, Ἀσκητικά, ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1977. 4. Ἁγ. Ἀνδρέα Κρήτης, Μ. Κανών. 5. Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ἔργα, Ε.Π.Ε. Θεσσαλονίκη 1982, τόμος 2ος. 6. Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλίαι Οἰκονόμου. 7. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, TLG, ΛΟΓΟΣ Ι, Εἰς ἑαυτὸν͵ καὶ εἰς τὸν πατέρα καὶ Βασίλειον τὸν Μέγαν͵ μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἐκ φυγῆς. Work #023 35.829.16 to Work #023 35.829.17 8. Ἁγ. Ἰουστίνου, Περὶ ἀναστάσεως, Βιβλιοθήκη Ἑλλήνων Πατέρων καὶ Ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, Ἀθῆναι 1955. 9. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG, Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol., De partibus anim ae (fragm entum) [Dub.] Volume 95. 10. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG,. 11. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Περὶ λύπης, Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol., Expositio fidei. 12. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος Ψυχω φελής καί θαυμάσιος, Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, τόμος Β΄, ἔκδοση Δ, Ἐκδόσεις Τό περιβόλι τῆς Παναγίας. 13. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ,TLG( Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol.,) De virtutibus et vitiis (fragmenta) [Sp.] (2934: 037); MPG 95, Volume 95 14. Ἁγ. Ἰωάννου Σιναΐτου: Κλῖμαξ. 15. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσόστομου, Κείμενα : Θέματα ζωῆς. http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1645 . 16. Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, In Matthaeum (homiliae 1-90), Vol 57, 17. Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Non esse ad gratiam con cionandu m Vol 50, pg 653, ln 16t, Ὁμιλία «Ὅτι ἐπικίνδυνον καὶ τοῖς λέγουσι, καὶ τοῖς ἀκούουσι τὸ πρὸς χάριν δημηγορεῖν, καὶ ὅτι χρήσιμον καὶ δικαιοσύνη μεγίστη τὸ κατηγορεῖν τῶν οἰκείων ἁμαρτημάτων». 18. Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ψαλμὸν ME', 1 ΕΠΕ 6, 92- PG 55. 166

19. Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Πρός Σταγείριον, 3, 14, PG 47. 20. Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου:TLG. 21. Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, Διδαχές, Διδαχή Γ΄ 173-4, ἔκδ. Ἰω. Μενούνου, Ἀθήνα 1979. 22. Ἁγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Κεφάλαια περί ἀγάπης, Α΄ ἑκατοντάς, οστ΄, Ἀπόδοση : Αρχιμ. Χριστοδούλου Παρασκευαΐδη (Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος). Ἀπὸ τὸ «Χριστιανικὸν Συμπόσιον» Β’, Ἀθῆναι 1968, http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/maximos_agapi.htm. 23. Ἁγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Πρός Θαλάσσι ον, 1, PG 90. 24. Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG. 25. Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG. 26. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, (Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol.,) Contra Manichaeos. 27. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG. 28. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, TLG. 29. Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Ἀόρατος Πόλεμος, Ἀπόδοση στή νεοελληνική Βενεδίκτου ἱερομονάχου, Ἰανουάριος 2010, 8η ἔκδοση. 30. Ἀνάργυρου Ι. Καλιάτσου, Ὁ Πατήρ Πορφύριος: Ὁ Διορατικός, ὁ Προορατικός, ὁ Ἰαματικός,Ἑπτάλοφος 1996. Παράθεση στό: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/monasticism/porfyrios1.htm. 31. Ἀναστασίου Τζαβάρα, Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸν γέρον τα Πορφύριο, Ἀθήνα 2001. 32. Ἀναστασίου Τζαβάρα, Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸν γέρον τα Πορφύριο, β’ ἔκδοση 1992, Ἐκδόσεις «Ἑπτάλοφος». 33. Ἀπόσταγμα πατερικῆς σοφίας\", Εἴκοσι πνευματικὰ κεφάλαια βασισμένα σὲ κείμενα τοῦ ὁσίου Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου. 34. Ἀποφθέγματα Ρώσων Ἁγίων καὶ Γερόντων. Προέλευση: http://www.geocities.com/lelefty/Russians.htm, http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon5_russians. htm. 35. Ἄρθρο στήν ἱστοσελίδα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου στίς 11-02-09. http://www.europarl.europa.eu/news/public/story_page/066-48731-040- 02-07-911-20090206STO48710-2009-09-02-2009/default_el.htm. 36. Ἀρχιμ. Ζαχαρία Ζαχάρου, Ἀναφορά στή Θ εολογία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας. 37. Ἀρχιμ. Ζαχαρία Ζαχάρου, τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας: Ἡ εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ. Ἀπὸ τὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρετανίας. 38. Ἀρχιμ. Μεθοδίου Κρητικοῦ, Ἡ ἁμαρτία καί οἱ ψυχικές διαταραχές, http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/pastoral/methodios _kritikos_amartia.html. 167

39. Ἀρχιμ. Σαράντη Σαράντου, ἐφημερίου Ἱ. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμαρουσίου, Περί ἐξομολογή σεως, http://www.orthros.org/Greek/Keimena/K-PeriExomologisews.htm. 40. Ἀρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Ὁ Ἅγιος Σιλουανός, Ἔσσεξ Ἀγγλίας. 41. Βασιλείου Δ. Χαρώνη – Οὐρανίας Ἀ. Λαναρᾶ, Παιδαγωγική ἀνθρωπολογία Ἁγί ου Ἰω. Χρυσοστόμου, Τόμος Γ΄, Εὐγνωμοσύνη – Πίστη , Ἀθήνα 1995. Ἠλεκτρονική ἐπεξεργασία Βιβλίου: Ἀντιαιρετικόν ἐγκόλπιον. 42. Βενεδίκτου Ιερομονάχου Αγιορείτου, Τά πάθη καί ἡ θεραπεία τους, http://www.pigizois.net/pneumatikoi_logoi/pathi_kai_therapia.htm. 43. Γ. Σ. Κρουσταλάκη, Ὁ Γέρων Πορφύριος, ἐκδ. Ἰχνηλασία, Ἀθήνα 1997. 44. Γέροντος Μωϋσέως Ἁγιορείτου, Κατάθλιψη, http://1myblog.pblogs.gr/tags/katathlipsi-gr.html 45. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, «Πάθη καί ἀρετές», Λόγοι Ε΄, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2007. 46. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Γ΄, Πνευματικός Ἀγώνας, Σουρωτή 2010. 47. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Γ΄, http://orthodox- world.pblogs.gr/2008/04. 48. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2004. 49. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006. 50. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι τοῦ Γέροντα γιά τήν Οἰκογενειακή Ζωή, http://www.agiosgeorgioshaidarioy.gr/gerontas_paisios.html. 51. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Α΄: Μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπ ο.Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2001. 52. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Οὔτε ἡ χαρὰ, οὔτε ἡ λύπη νὰ μὴ σὲ κυριέψουν, 1myblog.pblogs.gr. 53. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Γ7. Προς Βασίλειον,Τίμιος Σταυρός 23/7/1977, στό Ψυχολογία - Βιβλία ψυχολογίας καί «ψυχολογικά» προβλήματα (Γέροντας Παΐσιος): http://hristospanagia3.blogspot.com/2010/09/blog-post_1291.html 54. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ἀνθολόγι ο Συμβουλῶν, Ἔκδοσις Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἔκδ.7η, 2008. 168

55. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη, Ἐκδόσεις Ἡ Μεταφόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἐμπεριεχόμενο φυλλάδιο. 56. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, Ἔκδοσις Ζ΄, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2006. 57. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, Ἔκδοσις Θ΄, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2008. 58. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Συνομιλία γιά τήν Κατάθλιψη http://sureness.oodegr.com/oode/psyxotherap/katathlipsi1.htm. 59. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Συνομιλία, http://www.orthodox-answers.gr/synomilia-me-geronta-porfyrio. 60. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Μή ζητᾶς νά σ' ἀγαποῦν, http://1myblog.pblogs.gr/2008/08/mh-zhtas-na-s-agapoyn-p- porfyrios.html. 61. Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ὅταν σέ πιάνει κατάθλιψη, http://1myblog.pblogs.gr/2008/08/otan-se-pianei- katathlipsh-pathr-porfyrios.html 62. Δέσποινας Κωνσταντίνου, Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ὡς μέσο ψυχαγωγίας καὶ ψυχοθεραπείας στὰ πατερικὰ κείμενα, στὸ: Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ὡς θεραπαινίδα τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, τῆς θρησκευτικῆς ποίησης καὶ ποιμαντικὸ μέσο ψυχαγωγίας καί ψυχοθεραπείας, http://vatopaidi.wordpress.com/2011/01/07/. 63. Διαίρεση καί δυνάμεις τῆς ψυχῆς, http://www.oodegr.com/oode/dogma/psyxi3.htm#_ednref32:. 64. Ἡ ἐπέλαση τῆς ψυχασθένειας, http://www.koryfes.gr/coll8.html. 65. Ἱερομονάχου Κλεόπα Ἤλιε, Πνευματικοί λόγοι, Ἐκδόσεις Ὀρθόδοξος Κυψέλη, http://anavaseis.blogspot.com/2010/11/blog- post_7320.html, pigizois.net, Μετάφραση ἀπό «Τό Ψαλτήριον» τοῦ Ἀθανασίου Ἰ. Δεληκωστόπουλου. 66. Ἱερομονάχου Κλεόπα Ἤλιε, Πνευματικοί λόγοι , Περὶ ἀσκήσεως καὶ πνευματικοῦ πολέμου τῶν μοναχῶν καὶ χριστιανῶν, Ἐκδόσεις Ὀρθόδοξος Κυψέλη, http://www.pigizois.net/pneumatikoi_logoi/peri_askiseos_kai_pneumati kou_polemou_monaxon_xristianon.htm. 67. Ἱερομονάχου Ἀρτεμίου Ραντοσάβλιεβιτς: «Τό Μυστήριον τῆς Σωτηρίας κατά τόν Ἅγ. Μάξιμον τόν Ὁμολογητήν», Ἀθήνα 1975. 68. Ἱερομονάχου Βενέδικτου Ἁγιορείτου, Οἱ λογισμοί καὶ ἡ ἀντιμετώπισή τους, Ἔκδοση Συνοδίας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος (1997). 169

69. Ἰωάννου Ρωμανίδου Πρωτ.: «Ἡ θρησκεία εἶναι νευροβιολογικὴ ἀσθένεια, ἡ δὲ Ὀρθοδοξία ἡ θεραπεία της», ἐν Ὀρθοδοξία – Ἑλληνισμός, Πορεία στὴν Τρίτη Χιλιετία, Β’ τόμος, ἔκδοσις Ι. Μ. Κουτλουμουσίου, Ἅγιον Ὅρος, 1996. 70. Ἰωάννου Ρωμανίδου Πρωτ., Πατερική Θεολογία, Ἐπιμέλεια – σχόλια: Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Ἁγιορείτου, Ἐκδόσεις Παρακαταθήκη, Θεσσαλονίκη 2004. 71. Ἰωάννου Ρωμανίδου Πρωτ.: Προπατορικὸν ἁμάρτημα ἔκδ. Δόμος. 72. Κατάθλιψη: Η μάστιγα του πλανήτη μας, http://www.cna.gr/?. 73. Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, «Κον τά στον γέροντα Πορφύρι ο». Ἔκδοση Ἱεροῦ Γυναικείου Ἡσυχαστηρίου ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Ἀθῆναι, 1995. 74. Μ. Ἀθανασίου, TLG, . 75. Μ. Ἀθανασίου, TLG, Epistulae ad Castorem[Sp.] Volume 28. 76. Μ. Βασιλείου, TLG. 77. Μένη Μαλλιώρη,Έπ. Καθηγήτρια Ψυχιατρικῆς, Εὐρωπαϊκή πολιτική στόν τομέα τῆς δημόσιας καί ψυχικῆς ὑγείας, http://www.mentalhealthpromotion.co.uk/umsprkl1ds0npkl2idl9tsmtrs 3mkn8mprs4nkn7lsthl5knrvtn6tsxrn/urpnmhpedctnlprgrmsdnldedctnl mtrl/malliori_2005_12_07.pdf. 78. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου Βλάχου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Διαίρεση και δυνάμεις τής ψυχής, http://www.oodegr.com/oode/dogma/psyxi3.htm#_ednref32. 79. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεου Βλάχου, Τό πρόσωπο στήν Ὀρθόδοξη παράδοση. 80. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Β΄), http://www.parembasis.gr/2004/04_04_12.htm). 81. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία (πατερική θεραπευτική αγωγή), ἔκδοση Ζ’, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας). 82. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία (πατερική θεραπευτική ἀγωγή), ἔκδοση Η’, Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας). 83. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου: Συζητήσεις γιὰ τὴν ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, τόμος Γ’, Ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας). 84. Μικρός Εὐε ργετινός, Ἔκδ. Ἱ. Μ. Παρακλήτου http://www.pigizois.net/I.M.paraklytoy/evergetinos/na_akidia.htm 85. Μικρός Παρακλητικός Κανών Εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. 86. Μοναχοῦ Μωϋσέως Ἁγιορείτου, Τό ἀντίδοτο τοῦ ψυχικοῦ πόν ου, http://www.makthes.gr/news/opinions/69853/ 170

87. Μοναχοῦ Μωϋσέως Ἁγιορείτου, Θλίψη και κατάθλιψη, \"ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ\", 13/6/2010, http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=1505. 88. Νικόλαος Α. Ζουρνατζόγλου, «Κείμενα-Ἐπιστολές Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου 1924-1994», Ἐκδόσεις: Ἁγιοτόκος Καππαδοκία, Θεσσαλονίκη 2009, ἐπισμηναγός Ε.Α. 89. Ὁσία Ματρώνα ἡ ἀόμματη ἁγία τῆς Ῥωσίας καὶ προστάτις τῆς Μόσχας, http://hristospanagia3.blogspot.com/2011/05/blog- post_228.html. 90. Ὅσι ος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, Ἔκδ. Ἱ. Μ. Παρακλήτου , ἔκδ. 12η, 2008. 91. Ὁσίου Θεοφάνους τοῦ Ἐγκλείστου, «Χειραγωγία στήν Πνευματική ζωή», ἐκδ. Ἱ.Μ.Παρακλήτου, http://hristospanagia3.blogspot.com/2010/12/[1] Πρβλ: Προφήτης Ἡσαΐας, TLG. 92. Π. Γεώργιος Κουγιουμτζόγλου, Λατρευτικὸ Ἐγχειρίδιο. Στοιχεῖα ἀγωγῆς γιὰ τὴν τάξη καὶ τὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, ἐκδόσεις Συναξάρι, Θεσσαλονίκη 1998, http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/leitoyrgika/glossary.htm 93. Περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρετανίας, «Ὀρθόδ οξος Κήρυξ», Ἰούλιος – Αὔγουστος 2001, Ἀριθμὸς Τεύχους 154 – 155, http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id= 764&Itemid=1). 94. Περιοδικό: «Ὁ Σωτήρ», http://www.osotir.org/ καί: http://anastasiosk.blogspot.com/2011/10/blog-post_5372.html 95. Εἰρήνης Μοναχῆς, Ἀντιμέτωποι μέ τήν Κατάθλιψιν, http://www.pmeletios.com/pdf/antimetopoi_me_thn_kata8lipsin.pdf 96. Πρεσβυτέρου Ἀθανασίου Μηνᾶ, Λίγα λόγια βοηθητικά, θεραπευτικὰ γιὰ τοὺς ἔχοντας καταθλίψη, ἄγχος φοβία καὶ ἀνασφάλεια, http://www.orthros.org/Greek/Keimena/K_PeriKatathlipsews.htm 97. Στάρετς Παρθένιος, Ἐκδ. Ἱ. Μ. Παρακλήτου, ἔκδ. 9η, 2007. 98. Σωτήρη Ἀδαμίδη, Θεραπευτική τῶν Πατέρων καί ψυχανάλυση, Ἐκδόσεις Σταμούλη. 99. Τάτση Διονυσίου πρωτοπρ. Ἀθωνικό Ἡμερολ όγιο, ἔκδ. γ’. 100. Φιλοκαλία -Ἁγίων Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρά τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων, ἐν ᾗ διά τῆς κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί εἰς ἥν προσετέθησαν τά ἐκ τῆς ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως ἐλλείποντα κεφάλαια τοῦ μακαρίου Πατριάρχου Καλλίστου, ἔκδοσις 171

Ε΄, ἐκδοτικός οἶκος «Ἀστήρ», Ἀλ. καί Ἐ. Παπαδημητρίου, Λυκούργου 10-Ἀθῆναι, 1982 101. Φυλλάδιο : Ὑπουργεῖο Ὑγείας καί Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης, Μονάδα Στρατηγικῆς καί Πολιτικῶν Ὑγείας. Ἐθνικό Σχέδιο Δράσης γιά τή Δημόσια Ὑγεία. Ἐθνικό Σχέδιο Δράσης γιά τήν κατάθλιψη, 2008-2012. Συντονιστής Μονάδας: Ἀλέξης Ζορμπάς. 102. Βάντσου Χρήστου: Ὁ Γάμος καὶ ἡ προετοιμασία αὐτοῦ ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδ όξου Π οιμαντικῆς, Ἀθήνα 1977. 103. Jean Claude Larchet, Ἡ θεραπευτική τῶν πνευματικῶν νοσημάτων, τομ. Α΄, ἐκδ. Ἀποστολική Διακονία, 2008. 104. Larchet, 2006, Ακρίτας, http://fdathanasiou.wordpress.com/2011/02/07. O στάρετς Σέργιος, και η κοσμική ”ψυχιατρική” (1903-1987). 105. Michael Lopukhin, Μπορεῖ ἡ κατάθλιψη νά ἀποτελέσει εὐκαιρία; http://www.xfd. [1] 106. PG 151. 107. http://www.pigizois.net/vivlia/isaak_o_siros/onomata_pathon.htm. 108. http://1myblog.pblogs.gr/tags/katathlipsi-gr.html. 109. http://agioritis.pblogs.gr/2011/03. 110. http://hristospanagia3.blogspot.com/2010/11/5-video.html. 111. http://neataksi.blogspot.com/search/label/, Ἡ Νεολαία στήν Ἑλλάδα σήμερα.......Ἡ μεγάλη πλάνη της Μόδας emo - trendy - Κάγκουρες – Γκοθάδες. 112. http://www.bibles.gr 113. http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=208243 114. http://www.malliori.gr/gr/Contents.aspx?lang=gr&CatId=15&Action=Sh owSingle&ContId=38299 115. http://www.mohaw.gr/ministry/deltia_tupou/ab3913bd3bf3b33bf3c53bc 3b5-3c43bf 116. http://www.paidiatros.gr/index.php?cid=10&id=1192&st=2 117. http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon5_rus sians.htm#3 ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ! 172

173