(7o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

σύμμαχο τόν Θεό. Ἀλλά οὐσιαστικά οἱ ἄνθρωποι μέ αὐτό τόν τρόπο, δέν ἔχουνψυχική ὠφέλεια. Αὐτό κάνουν ὅσοι πιστεύουν ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι θρησκεία.Ἀνάβουν μία λαμπάδα, κρεμᾶνε ἕνα σταυρό στό αὐτοκίνητο, κάνουν ἕνα ἐκκλησάκιἐκεῖ πού σώθηκαν ἀπό τρακάρισμα, ἀλλά συνεχίζουν τήν ἄπιστη ζωή τους.Οἱ σωστοί Ὀρθόδοξοι ὅμως, ἀλλάζουν ζωή. Τότε ζοῦν τόν Θεό, ἔρχεται ὁ Θεός καίμᾶς βρίσκει. Ὁ π. Πορφύριος ἔλεγε ὅτι δέν ξέρουμε τίποτα ἀπό τόν Χριστό. Ὁἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ εἶναι τελείως ἄλλος καί βρίσκεται τελείως ἀλλοῦ. Ὁ νοῦς τουεἶναι στόν Χριστό. Ὁ Χριστιανός εἶναι μία καινούρια δημιουργία. Θά λέγαμε ὅτι ἡδημιουργία δέν ἔχει σταματήσει. Ὁ Θεός συνεχίζει νά φτιάχνει καινούριες κτίσεις,καινούριους ἀνθρώπους μέσα στήν Ἐκκλησία. Αὐτή εἶναι τό ἐργαστήριο τοῦ Θεοῦ,ὅπου συνεχίζεται ἡ δημιουργία. Ὅποιος μπαίνει ἐκεῖ μέσα, ξαναπλάθεται καί γίνεταιτελείως καινούριος ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι ὁ Χριστιανός, ἕνας πλήρωςἀνακαινισμένος ἄνθρωπος.- Πῶς ἐξηγεῖται ἡ ἐμπειρία;- Ἡ ἐμπειρία δέν ἐξηγεῖται, βιώνεται. Ὅταν μπεῖς μέσα στήν Ἐκκλησία, μετά θά τόνζήσεις τόν Χριστό. Τότε θά ἔχει ἐμπειρίες θεϊκές. Ὁ κόσμος σήμερα ψάχνει γιάἐμπειρίες. Γι’ αὐτό χάσαμε τά παιδιά. Καί ὄχι μόνο χάσαμε τά παιδιά , ἀλλά καί τόνἑαυτό μας. Τό πρόβλημα καί τήν ζημιά τά προκαλοῦν οἱ μεγάλοι, ὄχι τά παιδιά. Τάπαιδιά πού ἔρχονται κοντά στήν Ἐκκλησία πορεύονται σωστά. Μέ τούς μεγάλουςὑπάρχει πρόβλημα, τούς μεσήλικες, πού ἔχουν ἀντιληφθεῖ λάθος τόν χριστιανισμό.Οἱ μεγάλοι γογγύζουν, ὄχι τά παιδιά. Γογγύζουν λέγοντας ὅτι ὅσα πρέπει νά κάνουμεεἶναι ἀκατόρθωτα, ὅτι δέν γίνονται. Μά φυσικά καί δέν γίνεται νά τά πετύχεις ἐσύ!Θά τά κάνει ὅλα ὁ Χριστός ἄν Τόν ἀκολουθήσεις, ἄν Τόν βιώσεις.Ὅταν δέν ἔχουμε τήν ἐμπειρία, δέν αἰσθανόμαστε τόν Θεό μέσα μας. Τότε ὅλα αὐτάφυσικά καί εἶναι ἀδύνατο νά ἐπιτευχθοῦν. Ὅσο πιό καθαρός γίνεται κάποιος, τόσοπερισσότερο αἰσθάνεται τόν Χριστό. Αὐτό ψάχνουν τά παιδιά. Ὑπάρχουν παιδιά πούἔπερναν ναρκωτικά καί πῆγαν σέ μία ἀγρυπνία. Αὐτά τά παιδιά ὁμολόγησαν μετάτήν ἀγρυπνία ὅτι αὐτό πού ἔζησαν στήν ἀγρυπνία, ἦταν ἀκριβῶς ὅ,τι ἔψαχναν στάναρκωτικά. Φυσικά ἐκεῖ βρῆκαν μία καρικατούρα, μία δαιμονική ἔκδοση. Ἔψαχναναὐτήν τήν πληρότητα καί τήν βρῆκαν στήν ἀγρυπνία, στόν Θεό.Ἔδωσε ἕνας πάτερ σέ κάποιο παιδί ἕνα κομποσκοίνι. Ἐκεῖνο δέν ἤξερε κάν ὅτι αὐτόπού τοῦ δόθηκε ἦταν κομποσκοίνι, οὔτε τήν χρησιμότητά του. Ρώτησε τότε τί νάκάνει μέ αὐτό τό σκοινί. Ὁ πάτερ τοῦ ἐξήγησε ὅτι σέ κάθε κόμπο θά λέει «ΚύριεἸησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν μέ». Μέσα σέ μία ὥρα τό παιδί ἔκλαιγε μέ λυγμούς. Τότε ὁγέροντας τόν ρώτησε τί ἔπαθε. Ἐκεῖνο τοῦ εἶπε ὅτι μέ αὐτήν τήν εὐχή πού ἔλεγε τοῦἦρθαν δάκρυα καί δέν γνώριζε τό γιατί. Ἐνήργησε ἡ εὐχή μέσα του. Τό παιδί τόεἶχαν μαζέψει ἀπό νυχτερινά κέντρα. Βρέθηκε σέ μία ἀγρυπνία καί τόν βρῆκε ὁΘεός, ὄχι ἐκεῖνος τόν Θεό.Στήν Ὀρθοδοξία ὁ Θεός βρίσκει τόν ἄνθρωπο, ὄχι ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό. Ἀντίθεταστίς ὑπόλοιπες θρησκεῖες ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά βρεῖ τόν Θεό. Δέν μπορεῖ τόκτιστό νά ἀνέβει στό ἄκτιστο. Τό παιδί αὐτό εἶχε τό βάπτισμα, τήν χάρη τοῦ Ἁγίου101

Πνεύματος καί αὐτή ἡ Χάρη ἐνεργοποιήθηκε μέ τήν εὐχή. Αὐτή εἶναι ἡ ἐμπειρία τοῦΘεοῦ.Τήν βρῆκε τόσο γρήγορα γιατί ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη. Λίγο νά δεῖ ὅτι προσπαθεῖ ὁἄνθρωπος καί συμβαίνει ὅπως μέ τόν ἄσωτο Υἱό. Βγαίνει ἀπ’ ἔξω καί σέ προϋπαντᾶ.Δέν περιμένει νά μπεῖς στό σπίτι, τρέχει καί σέ καλωσορίζει.Ἐμᾶς μᾶς ἔχουν παρουσιάσει ἕναν Θεό αὐστηρό, ἀστυνομικό. Μήν τυχόν καίπαραβοῦμε κάποια ἐντολή γιατί τελειώσαμε. Δέν εἶναι ἔτσι ὁ Θεός.Ἕνας ἀγράμματος κι ὅμως καταλαβαίνει ἐξίσου, μέ ἕναν πανέξυπνο, τόν Θεό. Δένεἶναι θέμα μυαλοῦ, ἀλλά καρδιᾶς. Μία γριά ἀγράμματη καί λέει πόσο ὡραῖα ἦταν ἡἀγρυπνία, ἄν καί δέν ἔχει καταλάβει τίποτα, γιατί ὅλο τό κείμενο πού διαβάζεταιστήν ἀγρυπνία, εἶναι στά ἀρχαῖα. Ὅμως αἰσθάνθηκε τήν ἴδια χάρη. Τό ἴδιο κι ἕναμωρό. Κι ἐκεῖνο καταλαβαίνει, γιατί ἡ ψυχή του εἶναι σάν τήν δική μας. Μπορεῖδιανοητικά νά μήν καταλαβαίνει τίς λέξεις, ἀλλά αἰσθάνεται τήν χάρη καί τρέφεταιτό μωρό. Μόνο νά μπεῖ κάποιος στήν Ἐκκλησία, εἶναι μεγάλη ὠφέλεια κι ἄς μήνκαταλαβαίνει τίποτα.Δυστυχῶς ὑπάρχει αὐτή ἡ δυτική κουλτούρα – κατάρα πού μᾶς ἐπηρεάζει καί μᾶςκυβερνᾶ. Θέλουμε βάσει αὐτῆς νά τά περνᾶμε ὅλα ἀπό τό μυαλό, κάνοντάς τα ὅλαἐγκεφαλικά. Θέλουμε νά κάνουμε καί τόν Θεό ἕνα ἐγκεφαλικό κατασκεύασμα καί νάΤόν βρίσκουμε μέ τό μυαλό. Δέν βρίσκεται ἔτσι ὁ Θεός, ἀλλά μέ τόν ἐξαγνισμό τῆςκαρδιᾶς, τήν κάθαρση.Ἦταν ἕνας παπάς ἁπλούστατος καί εἶπε σέ ἕναν Δεσπότη ὅτι σέ κάποιο βιβλίοδιάβασε – δέ θυμόταν πού- ἕνα χωρίο πού ἔλεγε «Χαίρετε καί ἀγαλλιάσθε, ὅτι ὁμισθός ὑμῶν πολύς ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Αὐτό ἐν τῷ μεταξύ τό βιβλίο εἶναι τόΕὐαγγέλιο κι αὐτά τά λόγια του Χριστοῦ. Παραδέχτηκε ὁ παπάς ὅτι εἶχε αὐτήν τήνἐμπειρία. Εἶχε ἐμπειρία θεώσεως. Ἦταν ἁπλούστατος, ἀλλά εἶχε αὐτήν τήν ἐμπειρία.Δέν εἶναι τά γράμματα, ἡ διανοητική κουλτούρα, ἀλλά τό ἄφημα, ἡ ταπείνωση, ἡἁπλότητα πού πρέπει νά ἔχει κάποιος γιά νά βιώσει τόν Θεό, γιατί ὁ Θεός εἶναιἁπλός.Ἄς θυμηθοῦμε τί ἔλεγαν στά κατηχητικά. Μᾶς περνοῦσαν ἕναν προτεστάντικοχριστιανισμό. Γι’ αὐτό καί σήμερα δέν ἔχουμε ἱερεῖς. Ποῦ εἶναι οἱ ἱερεῖς; Εἴχαμεχιλιάδες παιδιά στά κατηχητικά. Ποῦ εἶναι οἱ ἱερεῖς ἀπό αὐτά τά παιδιά; Ἔφυγανὅλα. Αὐτό λέει ὁ προτεσταντισμός, ὅτι δέν χρειάζονται παπάδες.Ἀσχολούμασταν μέ δευτερεύοντα πράγματα καί βάζαμε κανόνες, λ.χ πῶς νά γίνω ὁκαλύτερος μαθητής στό σχολεῖο. Ἡ σύνδεση μέ τόν Χριστό; Πῶς θά ἔρθει ἡΒασιλεία τοῦ Θεοῦ; Δέν ἀσχοληθήκαμε μέ αὐτά.Σίγουρα ὁ κόσμος δέν θά εἶναι ἰδανικός, γεμάτος Ἁγίους. Αὐτό δέ γίνεται νά συμβεῖγιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος καί θά πορευτεῖ ἀπό τό κακό στό χειρότερο, ὅπωςλέει καί ἡ Ἀποκάλυψη. Ὅμως τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ πρέπει καί μπορεῖς νά τήνφέρεις μέσα σου. Νά γίνεις φορέας τοῦ Χριστοῦ. Νά βασιλέψει ὁ Θεός μέσα σου.Αὐτό σημαίνει τό «ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου» πού λέμε στό «Πάτερ ἠμων». Ἄν δέν102

ὠθήσεις τό νέο νά τό κάνει αὐτό, νά κάνει προσευχή, νά κάνει ὑπακοή, ἔχειςἀποτύχει.Στή Δύση, τήν Ὀρθοδοξία τήν ἔκαναν ἰδεολογία, φιλοσοφία. Σέ κάθε ἰδεολογίαμπορεῖς νά φτιάξεις μία ἀντίθετη ἰδεολογία. Ἔτσι προέκυψε ἡ ἀθεΐα. Χάσανε τήνἐμπειρία, τήν θεραπεία στήν Δύση. Κινδυνέψαμε κι ἐμεῖς νά τό πάθουμε αὐτό, γιατίἀκολουθήσαμε τά προτεστάντικα πρότυπά τους.Ὅταν μπῆκε αὐτό τό προτεστάντικο πνεῦμα χάσανε οἱ ἄνθρωποι τήν ἐμπειρία καίστή συνέχεια τό θαῦμα. Παλιότερα, οἱ παπποῦδες καί οἱ γιαγιάδες μας, ζοῦσαν μέ τάθαύματα. Ἔβλεπαν τούς Ἁγίους καί τήν Παναγία καί δέν ἦταν πλάνη, δαίμονες, ἀλλάπραγματικά θαύματα. Γιατί τά χάσαμε αὐτά σήμερα; Χάσαμε τό θαῦμα γιατί ἔλειψεἡ ἐμπειρία, ἡ ἐκκλησιαστική ζωή. Ἡ γιαγιά καί ὁ παππούς δέν ἤξεραν γράμματα,ἀλλά ἤξεραν ὅτι ἔπρεπε νά πᾶνε στήν Ἐκκλησία, νά κοινωνήσουν, νά νηστέψουν.Ἤξεραν ὅτι ἔπρεπε τήν Σαρακοστή νά ζητήσουν συγχώρεση. Ἤθελαν νά βοηθοῦνκαί νά ἐξυπηρετοῦν τούς συνανθρώπους τους, νά εἶναι τίμιοι καί ἠθικοί. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης103

Οἱ ὀθόνες πού προκαλοῦν τόν θάνατοὉ προφήτης Ἰερεμίας ἀναφέρει στήν Ἁγία Γραφή: «ἀνέβηκε ὁ θάνατος διά μέσω τῶνθυρίδων»(Ιερ. 9,21). Αὐτό σημαίνει ὅτι πέρασε ὁ θάνατος μέσα ἀπό τά παράθυρα.  Ποιά εἶναι τά παράθυρα καί γιά ποιόν θάνατο μιλάει ὁ προφήτης;Προφανῶς δέ μιλάει γιά θάνατο σωματικό, ἀλλά πνευματικό. Ἕναν θάνατο τῆςψυχῆς. Δηλαδή μπορεῖ ὁ θάνατος νά περάσει μέσα ἀπό τά ‘παράθυρα’ καί ὁἄνθρωπος νά πεθάνει.  Ποιά εἶναι τά ‘παράθυρα’ τοῦ ἀνθρώπου καί πῶς ἡ ψυχή μας ‘βλέπει’ ἔξω;Ἔχουμε τήν ψυχή, ἡ ὁποία υπάρχει καί μέσα στό σῶμα μας καί ἔξω ἀπ’ αὐτό. Ἡψυχή εἶναι πνευματική καί βλέπει -μέσα ἀπό τά μάτια-, ἀκούει, ὄσφραίνεται, ἀγγίζει.Ὅλα τά ὄργανα, πού χρησιμοποιοῦμε γιά νά καταλάβουμε τό περιβάλλον,τροφοδοτοῦν τήν ψυχή μας.Μέ ἄλλα λόγια, εἶναι οἱ πύλες μέσα ἀπό τίς ὁποῖες περνάει ἡ τροφή τῆς ψυχῆς. Αὐτήἡ τροφή θά πρέπει νά προσέχουμε νά εἶναι καλή. Ὅπως φροντίζουμε γιά τό σῶμαμας, νά μήν τρῶμε κάτι χαλασμένο ἤ σάπιο, ἔτσι πρέπει νά κάνουμε καί μέ τήν ψυχήμας.Ἑπομένως, εἶναι ἀπαραίτητο, αὐτά πού περνᾶνε μέσα στήν ψυχή ἀπό τίς αἰσθήσειςμας, νά εἶναι πράγματα τοῦ Θεοῦ. Γιά παράδειγμα, μέσα στήν Ἐκκλησία, βλέπουμεμόνο ἁγνά πράγματα. Βλέπουμε τόν Χριστό μας, τήν Παναγία μας, τούς Ἁγίους μέἕνα πρόσωπο καθαρό, ἤρεμο καί ταπεινό. Γύρω ἀπό τό κεφάλι τους παρατηροῦμεἕνα φωτεινό στεφάνι. Τό φῶς αὐτό, εἶναι τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Αυτό τό ἔχουν μόνο ὅσοιἔχουν μέσα τους τόν Θεό, δηλαδή ὁ Θεός κατοικεῖ μέσα τους μόνιμα. Ὁ Θεός εἶναιφῶς καί φωτίζει κι αὐτούς μέσα στούς ὁποίους κατοικεῖ.Ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά γίνει ἅγιος, νά μοιάσει δηλαδή στούς Ἁγίους. Γι’αὐτό βάζουμε εἰκόνες τῶν ἁγίων παντοῦ, γιά νά τούς βλέπουμε. Πρέπει κι ἐμεῖς νάἔχουμε καθαρότητα μέσα στήν καρδιά μας, ὅπως ἔχουν καί οἱ ἅγιοι, ὥστε νάκατοικήσει μέσα μας ὁ Θεός καί νά γίνουμε καί ἐμεῖς φῶς. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆςζωῆς μας κι αὐτό στή θεολογία λέγεται «θέωση», νά κατοικεῖ δηλαδή ὁ Θεός μέσαμας. Γι’ αὐτό τόν λόγο μᾶς ἔπλασε ὁ Θεός.  Τί ἀφήνουμε νά περάσει ἀπό τά παράθυρα καί τίς πόρτες τῆς ψυχῆς μας σήμερα;Σήμερα περνᾶνε στήν ψυχή μας διάφορες εἰκόνες καί ἀκούσματα. Γιά παράδειγμα,μέσα ἀπό τό κινητό, ἀκοῦμε καί βλέπουμε. Ἐκτός ὅμως ἀπό τήν ὀθόνη τοῦ κινητοῦ,στό σπίτι μας ὑπάρχουν κι ἄλλες ὀθόνες. Ἔχουμε τηλεόραση, ὑπολογιστή, tablet,ἠλεκτρονικά παιχνίδια.. Κάποιος μέτρησε περίπου 20 μέ 25 ὀθόνες γύρω μας, τίςὁποῖες χρησιμοποιοῦμε. Ἀκόμα καί μέσα στό αὐτοκίνητο ἔχει ὀθόνες. Σέ λίγο θάβγάζουν ψυγεῖα καί σκοῦπες μέ ὀθόνες.104

 Τί περνάει μέσα μας ὅμως ἁπό αὐτές τίς ὀθόνες; Περνᾶνε πάντα πράγματα τοῦ Θεοῦ;Κάθε ἄλλο. Περνᾶνε διαβολικά πράγματα. Περνᾶνε μηνύματα βίας, ἄνθρωποι πούμαλώνουν, χτυπάει ὁ ἕνας τόν ἄλλον, σκοτώνονται. Αὐτά τά παιχνίδια βίας εἶναιτόσο ζωντανά, πού ὅποιος παίζει -ἐλπίζω ἐσεῖς νά μήν παίζετε-, γίνεται κι αὐτόςμαχητής καί οὐσιαστικά παίρνει μέρος στόν πόλεμο. Τόσο πραγματική εἶναιφτιαγμένη ἡ εἰκόνα, πού ὅταν παίζει κανείς νιώθει πώς εἶναι κι αὐτός ἕναςπολεμιστής. Κάλλιστα θά μποροῦσε σήμερα ἕνας τρομοκράτης νά ἐκπαιδευτεῖ μ’αὐτά τά παιχνίδια καί νά μάθει νά σκοτώνει.Ἕνας σύγχρονος Γέροντας ἔλεγε σ’ ἕνα πνευματικό του παιδί «τρία πράγματα δέν θάἔχεις: ὑπολογιστή, κινητό και τηλεόραση». Γιατί τό εἶπε αὐτό ὁ Γέροντας; Τί κακόμᾶς κάνουν αὐτά τά τρία πράγματα; Αὐτά ἱικανοποιοῦν τίς ἐπιθυμίες μας, ὄχι τίςπραγματικές μας ἀνάγκες. Πολλές φορές, θέλουμε κάτι, πού νομίζουμε ὅτι ἔχουμεἀνάγκη, ἀλλά στήν πραγματικότητα ὁ διάβολος μᾶς πείθει ὅτι τό χρειαζόμαστε.Δηλαδή οὐσιαστικά εἶναι ἁπλές ἐπιθυμίες ἀπό τόν διάβολο. Αὐτά δυστυχῶς μᾶς τάπερνᾶνε οἱ τρεῖς αὐτές ὀθόνες.Ὁ κακός ἄνθρωπος, πού ἔχουμε ὅλοι μέσα μας, πιθανόν νά θέλει νά δεῖ κάτι πονηρόκαί κακό. Ἔτσι μᾶς ξυπνάει τήν περιέργεια καί ἐμφανίζεται μέσα μας ἡ ἐπιθυμία νάδοῦμε αὐτά τά πονηρά καί ἄχρηστα πράγματα στίς ὀθόνες μας. Αὐτό δέν εἶναιἀνάγκη, ἀλλά μιά κακή ἐπιθυμία, τήν ὁποία αὐτά τά μέσα εὔκολα τήν ἱκανοποιοῦν.Ἄρα, ἕνας πρῶτος κίνδυνος εἶναι νά παρασυρθοῦμε ἀπό τόν κακό ἑαυτό μας, νάἐπιθυμήσουμε πράγματα, πού δέν πρέπει καί μέσα ἀπό αὐτά τά τεχνολογικά μέσα νάἱκανοποιήσουμε αὐτήν τήν κακή μας ἐπιθυμία. Ἔτσι ὅμως πέφτουμε σέ μιά ἁμαρτία.  Εἶναι ὅμως ἁμαρτία νά δοῦμε κάτι κακό;Γνωρίζουμε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι ὁ βασιλιάς Δαβίδ, πού ἦταν καί προφήτηςκαί ἅγιος, κάποια στιγμή, ἐπειδή δέν πρόσεξε τά μάτια του, παρασύρθηκε ἀπό μιάκακή ἐπιθυμία. Κάποια μέρα βγῆκε στήν ταράτσα τοῦ ἀνακτόρου του καί εἶδε κάτωστό ποτάμι μιά γυναίκα. Ἐνῶ δέν ἔπρεπε νά τήν περιεργαστεῖ καί νά τή δεῖ μέπονηρό τρόπο, ἐκεῖνος τό ἔκανε καί ἔτσι τοῦ ἦρθε ἡ ἐπιθυμία. Οἱ ἀρχαῖοι λέγανε«ἀπό τοῦ ὁρᾶν τίκτεται τὸ ἐρᾶν». Τί σημαίνει αὐτό; Ἀπό τό νά βλέπεις, γεννιέται ἡἐπιθυμία.Γιά παράδειγμα, θά δοῦμε ἕνα γλυκό στό ζαχαροπλαστεῖο. Ἄν δέν σκεφτοῦμε ὅτι δέντό χρειαζόμαστε -ἀφοῦ ἔχουμε ἤδη φάει- τότε μᾶς γεννιέται ἡ ἐπιθυμία νά τόἀγοράσουμε. Δέν θά γεννιόταν ἡ ἐπιθυμία, ἀλλά ἐξαιτίας τοῦ ὅτι τό εἴδαμε καισκεφτήκαμε ὅτι θά ἦταν ὡραῖα ἄν τό ἀγοράζαμε καί τό τρώγαμε, γι’ αὐτό τόθελήσαμε καί τό ἀγοράσαμε. Ἔτσι, ἄν δέν προσέχουμε κατ’ ἀρχήν αὐτά πούβλέπουμε, στή συνέχεια αυτά που βλέπουμε, θά τά ἐπιθυμοῦμε κιόλας.Ὅταν ἕνα παιδί παίζει ἕνα παιχνίδι, πού ἔχει βία, πόλεμο, αἵματα, ξύλο,ἀποκεφαλισμούς, γίνεται βίαιο καί μετά θέλει νά κάνει τά ἴδια. Ἐπειτα πηγαίνει στόσχολεῖο καί ἐκφοβίζει ἤ κακοποιεῖ ἄλλα παιδιά. Μπορεῖ νά χτυπήσει ἕνα ἄλλο παιδί105

ἤ νά τό πληγώσει μέ τά λόγια του. Κανένας ὅμως δέν ἐπιτρέπεται νά χτυπήσει ἄλλονἄνθρωπο. Ὁ Χριστός μας ποτέ δέν χτύπησε κανέναν, παρόλο πού τοῦ κάνανε τόσαπολλά καί στό τέλος Τόν σταύρωσαν. Καί μιά μέρα, πού μπῆκε στόν ναό τοῦ Θεοῦκαί βρῆκε ἐκεῖ τούς ἐμπόρους, δέν τούς χτύπησε, ἁπλῶς ἀναποδογύρισε τά τραπέζια,πού εἶχαν τά νομίσματα. Δέν τούς ἔκανε κακό ἀνεπανόρθωτο. Ἔτσι κι ἐμεῖς δένπρέπει νά κάνουμε ποτέ κακό σέ κανέναν.Ὅταν ὅμως κάποιος βλέπει συνέχεια αὐτές τίς σκηνές βίας, μετά μιμεῖται κι αὐτός,αὐτά πού βλέπει. Ἔχουμε περιστατικά παιδιῶν, πού εἶδαν τέτοιες σκηνές στόνκινηματογράφο, στήν τηλεόραση, στό διαδίκτυο καί τήν ἑπόμενη μέρα ἔκαναν τάἴδια πράγματα. Εἴτε χτύπησαν κάποιον, εἴτε σκότωσαν ἤ ἀκόμα αὐτοκτόνησαν. Ὅλααὐτά συνέβησαν γιατί δυστυχῶς ἡ τηλεόραση δείχνει τά πάντα ἀδιακρίτως καίἀνεξαιρέτως.Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, διαπιστώνουμε ὅτι στήν Ἐκκλησία ὅλα εἶναι προσεγμένα καίδέν θά δεῖ κανείς κάτι κακό. Τό κακό ἡ Ἐκκλησία δέν τό δείχνει. Οἱ ἅγιοι λένε «τόὅποιο κακό οὕτε νά τό βλέπεις, οὕτε νά τό σκέφτεσαι, οὕτε κάν τήν κακιά αὐτή λέξηνά ξέρεις». Ὅσο λιγότερα ἄσχημα ξέρεις, τόσο πιό καθαρή θά εἶναι ἡ ψυχή σου καίτότε ἔρχεται ὁ Θεός μέσα σου. Ὁ Θεός ἀγαπάει πολύ τούς ἁγνούς ἀνθρώπους, πούἔχουν καθαρή καρδιά.Ἄν ὅμως κάποιος βρίσκεται ὅλη τήν ἡμέρα μπροστά ἀπό τίς ὀθόνες, μαθαίνει πολλάκακά πράγματα καί γεμίζει ἡ ψυχή μέ βρωμιές, γίνεται ἀκάθαρτη. Τότε δέν εἶναιδυνατόν ὁ Θεός νά ἔρθει μέσα του. Πρέπει ὁ ἄνθρωπος πρῶτα νά ἐξομολογηθεῖ καίστή συνέχεια ν’ ἀγωνιστεῖ νά βγάλει ἀπό μέσα του, ὅσα εἶδε καί ἔμαθε. Ὁ διάβολοςὅμως δέν θά τόν ἀφήσει εὔκολα νά βγάλει ἀπό μέσα του αὐτές τίς κακές ἐνθυμήσεις.Θά φροντίζει νά τοῦ τά θυμίζει συνέχεια. Γι’ αὐτό χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή.Τό πρῶτο λοιπόν καί μεγαλύτερο κακό πού προκαλοῦν οἱ ὀθόνες εἶναι ἡ ἁμαρτία.Διότι εἶπε ὁ Χριστός μας «Ἄν δεῖς πονηρά, ἤδη κάνεις μοιχεία στήν καρδιά σου»(Ματθ. 5,28), δηλαδή σαρκική ἁμαρτία. Μόνο πού θά δοῦμε κάτι αἴσχρό ἤ πονηρό,χωρίς νά τό κάνουμε κιόλας, ἀποτελεῖ ἁμαρτία γιατί τό κάνεις μέσα στήν καρδιάσου.  Ἐκτός ἀπό τό ὅτι μᾶς δημιουργεῖ ἐπιθυμίες, τί ἄλλο κακό γίνεται;Καταστρέφει πολλούς ἀνθρώπους μέσω τῶν τυχερῶν παιχνιδιῶν πού προβάλλονται.Πείθονται οἱ ἄνθρωποι ν’ ἀσχοληθοῦν καί νά παίξουν τυχερά παιχνίδια, τάχα γιά νάκερδίσουν εὔκολα καί γρήγορα χρήματα. Καταλήγουν ὅμως σέ καταστροφή, χάνουντά πάντα, ἀναγκάζονται νά πουλήσουν ὅλη τους τήν περιουσία, τό σπίτι τους καί νάμήν ἔχουν χρήματα νά ταΐσουν οὕτε τήν οἰκογένειά τους καί τά παιδιά τους. Στότέλος μπορεῖ νά τούς σπρώξει ὁ διάβολος καί στήν αὐτοκτονία, ἀφοῦ τούς ἀπελπίσει.Φοβερή παγίδα καί αὐτή τῶν ὀθονῶν.  Τί ἄλλο κακό κάνουν οἱ ὀθόνες;Στεροῦν τήν ἐλευθερία. Στηνόμαστε μπροστά ἀπό τίς ὀθόνες καί στήν οὐσίαὑποδουλωνόμαστε, γινόμαστε δοῦλοι τῶν ὀθονῶν. Ὅπως οἱ ναρκομανεῖς, οἱ ὁποῖοι106

εἶναι ἐξαρτημένοι καί ὑποδουλωμένοι σέ μία οὐσία, σ’ ἕνα χάπι, σ’ ἕνα χόρτο, πούδημιουργεῖ παραισθήσεις. Βάζοντας τήν οὐσία στό σῶμα τους, ζαλίζονται καί χάνουντίς αἰσθήσεις τους. Οἱ ἐπιστήμονες, ἀφοῦ ἐξέτασαν τόν ἐγκέφαλο τῶν ναρκομανῶν,ἀνακάλυψαν ὅτι ὁ ἐγκέφαλος τῶν ἐξαρτημένων αὐτῶν ἀτόμων εἶναι διαφορετικόςἀπό τόν ἐγκέφαλο τῶν μή ἐξαρτημένων, δηλαδή τῶν ὑπόλοιπων ἀνθρώπων.Ἔπειτα, οἱ ἐπιστήμονες ἐξέτασαν τόν ἐγκέφαλο ὅσων ἀτόμων εἶναι ἐθισμένοι στίςὀθόνες καί βλέπουν πολύ τηλεόραση ἤ γενικά περνᾶνε ὧρες μπροστά ἀπό μιά ὀθόνη.Διαπίστωσαν τότε, ὅτι ὁ ἐγκέφαλός τους ἦταν ἴδιος μέ αὐτόν τῶν ναρκομανῶν. Ἄραοἱ ὀθόνες, (τό διαδίκτυο, ἡ τηλεόραση κ.λ.π.) εἶναι κάτι σάν ναρκωτικό. Προκαλεῖἐξάρτηση. Αὐτό ἐξηγεῖται καί ἐπιστημονικά γιατί βγαίνουν κάποιες οὐσίες στόνἐγκέφαλο, πού φέρνουν μιά εὐχαρίστηση. Ὑπῆρχαν παιδιά, πού ἐθίστηκαν στήνὀθόνη μπροστά καί ἔμειναν ἐκεῖ νά παίζουν γιά 24 ἤ 48 ὧρες. Οὔτε κοιμόντουσαν,οὔτε ἔτρωγαν, οὔτε ἔπιναν νερό. Ἦταν κολλημένοι μπροστά ἀπό μιά ὀθόνη. Ἔτσι ὁὀργανισμός τους δέν ἄντεξε καί πέθαναν. Ἀπό τήν πλήρη ἀπορρόφηση πού εἶχαν στάπαιχνίδια, πέθαναν! Ὑπάρχουν καί κλινικές γιά ὅσους εἶναι ἐξαρτημένοι καί δένξεκολλᾶνε μπροστά ἀπό τίς ὀθόνες.  Βλέπετε πόσο βαριά μπορεῖ νά μᾶς ἐπηρεάσουν οἱ ὀθόνες;Ὑπάρχουν ὅμως κι ἄλλα ἀρνητικά. Οἱ ὀθόνες μᾶς σπαταλοῦν χρόνο. Ὁ χρόνοςφεύγει καί σιγά σιγά περνάει ἡ ζωή μας. Ὁ Χριστός μᾶς ἔφερε στή ζωή καί μᾶςἔδωσε τόν χρόνο, ὄχι γιά νά τόν σπαταλᾶμε μπροστά στίς ὀθόνες, ἀλλά γιά νά τόνἀξιοποιήσουμε, ὥστε νά πᾶμε στόν Παράδεισο, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.Ἴσως λοιπόν φτάσει ἡ στιγμή, πού κάποιος περάσει τήν ζωή του ἄσκοπα. Οἱἐπιστήμονες ἔχουν ὑπολογισει ὅτι ἕνας ἄνθρωπος 65 ἐτῶν, πού βλέπει τηλεόραση,ἔχει περάσει 9 χρόνια ἀπό τή ζωή του μπροστά ἀπό αὐτήν. Τά ἐννιά χρόνια τάπέρασε ἀποβλακωμένος. Ἀκόμα χειρότερος ἐθισμός εἶναι τό ἴντερνετ. Ὅσοπερισσότερο ἀσχολεῖται κάποιος μέ τό διαδίκτυο, ὁ ἐγκέφαλος δέ λειτουργεῖ σωστά,ἀτροφεῖ.Γι’ αὐτό, αὐτοί πού φτιάχνουν τούς ὑπολογιστές -στή Σίλικον Βάλεϊ, μιά περιοχή τῆςἈμερικῆς- ἀπαγορεύουν στά παιδιά τους νά χρησιμοποιοῦν ὑπολογιστή καί στό σπίτικαί στό σχολεῖο. Φυσικά οἱ κατασκευαστές ἐπειδή γνωρίζουν τούς κινδύνους, δένἐπιτρέπουν στά παιδιά τους κάτι ἐπικίνδυνο. Τούς ἐπιτρέπουν μόνο τήν κιμωλία, τόνπίνακα καί τό στυλό, καθόλου ὑπολογιστές.Τά παιδιά μέχρι τά 24 πρέπει νά ἀναπτύξουν δεξιότητες. Νά μάθουν ἕνα μουσικόὄργανο, μιά ξένη γλώσσα, νά πάρουν τίς βασικές γνώσεις, ἱστορία, γεωγραφία,μαθηματικά, θρησκευτικά, προπάντων νά μάθουν τήν πίστη μας. Ἄν δέν τό κάνουνσ’ αὐτήν τήν ἡλικία, δέν θά τό κάνουν ποτέ. Αὐτό γίνεται διότι μέχρι τά 24 στόνἐγκέφαλό μας γίνεται ἀλλαγή καί μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος, ἀνάλογα μέ αὐτά πού κάνει, νάδιαμορφώσει τόν ἐγκέφαλό του κι αὐτό νά τό διατηρήσει σ’ ὅλη του τή ζωή. Ἀπό τήστιγμή ὅμως πού δέν θά γίνει μέχρι τή συγκεκριμένη ἡλικία, μετά δέν θά μπορέσει νάτό κάνει, ἀφοῦ ὁ ἐγκέφαλος κόβει τά κύτταρα καί τίς συνδέσεις, πού δένχρησιμοποιεῖ καί μένει ὁ καθένας μέ τίς λίγες γνώσεις πού ἔχει ἀποκτήσει.107

Σήμερα τά παιδιά δέ μποροῦν νά μιλήσουν. Αὐτό συμβαίνει γιατί εἶναι ὅλη τήν ὥραμπροστά ἀπό μία ὀθόνη ἄφωνα, χωρίς νά κάνουν διάλογο, ὁπότε δέν ἀναπτύσσουντή γλώσσα τους, οὔτε διαβάζουν γιά νά πλουτίσουν τό λεξιλόγιό τους. Ὑπάρχουνπολλά παιδιά πού ὅλο τό λεξιλόγιό τους φτάνει τίς διακόσιες λέξεις. Συνέχειαἐπαναλαμβάνουν τίς ἴδιες λέξεις. Ἄν δέν μπορεῖς νά μιλήσεις σωστά, τότε καί ἡ ψυχήσου εἶναι φτωχή. Αὐτό γίνεται ὅταν εἴμαστε παθητικοί μπροστά ἀπό τίς ὀθόνες. Γι’αὐτό ἄς μένουμε, ὅσο μποροῦμε, μακριά καί ἄς κάνουμε τά ἀναγκαῖα.Οἱ ζημιές πού προκαλοῦν εἶναι τόσο στό ἐπίπεδο τῆς μόρφωσης, ἀλλά κυρίως στόπνευματικό ἐπίπεδο, ἀφοῦ καταλήγουμε σέ διάφορες ἁμαρτίες.Μποροῦμε νά ἔχουμε μόνο «πνευματική τηλεόραση», ὅπως εἶχε ὁ ἅγιος Πορφύριοςκαί ὁ ἅγιος Παΐσιος. Ὅλοι ἔχουμε αὐτήν τή δυνατότητα, ὅταν ἡ ψυχή μαςκαθαριστεῖ. Τότε, λένε οἱ ἅγιοι, ἡ ψυχή γίνεται διορατική. Ἀπό τή φύση της, ἡ ψυχήτοῦ κάθε ἀνθρώπου εἶναι διορατική. Αὐτό εἶναι τό λεγόμενο διορατικό χάρισμα, νάκαταλαβαίνεις δηλαδή τί σκέφτεται ὁ ἄλλος. Αὐτό ὅμως τό καταλαβαίνει μόνο μιάκαθαρή ψυχή. Ὅσο ἔχουμε μέσα μας βρωμιές, πού μπαίνουν μέσα ἀπό τίς ὀθόνες, τάἀκούσματα καί τά λοιπά, δέν μποροῦμε νά εἴμαστε διορατικοί. Δέν μποροῦμε νάβλέπουμε οὔτε τόν Θεό, οὔτε τόν ἀδελφό μας.  Ἄλλη ζημιά πού γίνεται ἀπό τίς ὀθόνες;Αὐτά πού προβάλλουν εἶναι ψεύτικα. Μᾶς παραπλανοῦν. Στίς εἰδήσεις μᾶς δείχνουν-στήν καλύτερη περίπτωση- αὐτό πού οἱ ἴδιοι οἱ δημοσιογράφοι θεωροῦν σημαντικόκατά τήν ὑποκειμενική τους ἄποψη. Οἱ δημοσιογράφοι φτιάχνουν τίς εἰδήσεις, μέσωτοῦ ἐπιτελείου τους. Ὑπάρχει ἕνα φαινόμενο, πού ὀνομάζεται φαινόμενο τῆςπροβολῆς. Αὐτό προωθεῖ τήν ἰδέα ὅτι προβάλουμε στούς ἄλλους, αὐτό πού ἐμεῖςἔχουμε μέσα μας κι αὐτό θεωροῦμε σημαντικό. Ἕνας διεφθαρμένος δημοσιογράφος,θά ἐπιλέξει εἰδήσεις πού ἐντυπωσιάζουν τόν ἴδιο, δηλαδή ἄπρεπες ἤ ἀνήθικες.Στή χειρότερη βέβαια περίπτωση πληρώνονται ἀπό ἄλλους γιά νά μᾶς δείξουν ὅ,τιθέλουν ἐκεῖνοι. Προωθοῦν τή διαστροφή, τήν ἀνηθικότητα, τήν ὁμοφυλοφιλία, γιατίπίσω κρύβεται ἕνα ὁλόκληρο κύκλωμα, πού φέρνει κέρδη καί χρῆμα. Ἀπό τήνπροβολή εἰκόνων δημιουργοῦνται οἱ ἐπιθυμίες. Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι ἀγοράζουν τάπροϊόντα, πού βλέπουν στήν τηλεόραση καί δουλεύει μιά ὁλόκληρη βιομηχανίαἀνηθικότητας, διαφθορᾶς καί τό τραγικότερο «ὑγείας», γιατί ὅλη αὐτή ἡἀνηθικότητα δημιουργεῖ ἀρρώστιες. Τό aids, ὅπως καί ὅλα τα νοσήματα, πούσυνδέονται καί προκύπτουν ἀπό τήν ἀνηθικότητα, δίνουν πολλά κέρδη στάνοσοκομεῖα καί στούς γιατρούς. Γι’ αὐτό καί δέν ἀναφέρουν τούς κινδύνους, πούπροέρχονται ἀπό αὐτά, ἀλλά προβάλουν συνεχῶς ἀνήθικες εἰκόνες, μέ μοναδικόσκοπό τά κέρδη. Οἱ ἄνθρωποι εἶναι τόσο διεφθαρμένοι, πού ρίχνουν τούς ἀνθρώπουςστήν ἁμαρτία, τούς ἀρρωσταίνουν καί μετά μέσω τῶν φαρμάκων, τούς θεραπεύουν.Ὅλα τά κάνουν στόν βωμό τοῦ κέρδους.Γιά παράδειγμα, ἡ ὁμοφυλοφιλία δημιουργεῖ καρκίνους καί aids, ἀλλά δέν τό λένε.Ἡ ἁμαρτία ἀρρωσταίνει τό σῶμα μας. Ὁ ἄνθρωπος ἐγκλωβίζεται σ’ αὐτό τόσύστημα. Σ’ ἕνα σύστημα ὑποκρισίας. Τό bulling ἀπό τίς ὀθόνες προκαλεῖται. Κι ἐνῶ108

ὅλοι ἀναρωτιοῦνται δῆθεν πῶς θά ἀπαλλαγοῦμε, δέν σταματοῦν νά προβάλουν τίςεἰκόνες βίας καί πολέμων. Ἀποφεύγοντας τίς ὀθόνες, δέν ὑπηρετοῦμε αὐτό τόδιεφθαρμένο σύστημα.Ὅσο μποροῦμε νά ἀποφεύγουμε τίς ὀθόνες. Πρέπει νά προσπαθήσουμε ν’ἀγαπήσουμε τόν Χριστό, νά μάθουμε νά προσευχόμαστε. Οἱ μεγάλες ἀλλαγές εἴπαμεστόν ἐγκέφαλο εἶναι μέχρι τά 24. Γι’ αὐτό ὅσο νωρίτερα τό κάνουμε, τόσο καλύτερα.Ὁ ἅγιος Πορφύριος μόλις 16 χρονῶν ἦταν ὅταν ἀπέκτησε τό διορατικό χάρισμα.Μποροῦσε νά καταλάβει τή σκέψη τοῦ ἄλλου. «Ἔβλεπε» πίσω ἀπό ἕναν τεῖχο ποιόςἐρχόταν ἤ πίσω ἀπό τό βουνό. Ἀγαποῦσε πολύ τόν Θεό, γι’ αὐτό καί ὁ Θεός μπῆκεμέσα του καί τοῦ ἔδωσε τό χάρισμα. Ὁ ἅγιος πήγαινε στήν Ἐκκλησία καίπροσευχόταν, ἔκλαιγε, ἔλεγε λόγια ἀγάπης στόν Θεό, ἔκανε μετάνοιες καί νηστεῖες.Μποροῦσε, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀκόμα καί νά γιατρεύει ἀρρώστους. Σταύρωνε τόνκαρκινοπαθή καί γινόταν καλά. Ὅλα τά ‘ἔβλεπε’, ἀφοῦ ἦταν μέσα του ὁ Θεός.Κοιτοῦσε κάτω στή γῆ κι ‘ἔβλεπε’ ὅτι ἀπό κάτω περνοῦσε ἕνα ποτάμι ἤ ὅτι ἦτανθαμμένη μιά πόλη ἤ ὅτι ὑπῆρχε ἕνα κιούπι μέ λίρες.Ὅσο πιό μικρός εἶναι κάποιος καί πιο καθαρός, τόσο πιό εὔκολο εἶναι νά γίνει ἅγιος.Ὅσο περνᾶνε τά χρόνια καί μπαίνουν μέσα διάφορες παραστάσεις, εἶναι πολύ πιόδύσκολο νά καθαριστεῖ. Πολύ θά μᾶς βοηθοῦσε νά ξεκινούσαμε τήν προσευχή ἀπόμικρή ἡλικία. Ὁπότε δέν θά χρειαζόμασταν ὀθόνες, ἀλλά θά εἴχαμε μιά ὀθόνη μέσαμας καί θά τά βλέπαμε ὅλα.Ὁ ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε: «ἐγώ ἔχω μέσα μου μία ἀσπρόμαυρη τηλεόραση, ὁ ἅγιοςΠορφύριος ἔχει ἔγχρωμη» (δηλαδή ὅτι ὁ ἅγιος Πορφύριος εἶχε πιό δυνατή διόρασηκαί τά ἔβλεπε ἀκόμα πιό καθαρά).Πήραν τηλέφωνο κάποτε ἀπό ἕνα μοναστήρι στή Σερβία καί εἶπαν στόν ἅγιοΠορφύριο, πού βρισκόταν στήν Ἀθήνα, ὅτι δέν ἔχει νερό στό μοναστήρι τους.Ἐκεῖνος τότε ἄρχισε νά λέει τήν εὐχή, ‘Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με’ καί ἐνῶπροσευχόταν, ὁ Θεός τοῦ ἔδωσε τήν ἀπάντηση. Τούς εἶπε τότε, ὅτι πρέπει νά βροῦντό δέντρο πού δίπλα του εἶχε μιά μάντρα καί νά μετρήσουν κάποια μέτρα. Ἐκεῖ τούςεἶπε νά σκάψουν καί τότε θά βροῦν νερό στά 30 μέτρα. Ὁ Γέροντας ἦταν στόνΩροπό καί ‘ἔβλεπε’ τό νερό στή Σερβία. Πῶς τό ‘ἔβλεπε’; Μέ τήν ‘ὀθόνη’, πού εἶχεμέσα του, μέ τή διόραση, τό χάρισμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτήν τήν ὀθόνη ἄςἀποκτήσουμε ὅλοι καί ἄς ἀφήσουμε τίς ὑπόλοιπες ὀθόνες, πού προξενοῦν τόσεςζημιές καί ἄς μήν παρασυρόμαστε ἀπό ὅλα αὐτά τά ψεύτικα πού μᾶς δείχνουν.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης109

Τηλεόραση, διαδίκτυο,κινητό καί πνευματική ζωήἜλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος: «Ὅσο μποροῦμε ν’ἀποφεύγουμε τίς ἀφορμές τῆς ἁμαρτίας.Νά προσέχουμε τίς αἰσθήσεις μας, γιατί ὅλα ἀπό ἐκεῖ ξεκινοῦν». Σήμερα οἱαἰσθήσεις μας δέχονται πάρα πολλές προκλήσεις μέσα ἀπό τά ποικίλα τεχνολογικάμέσα καί τίς ποικίλες ὀθόνες. Κάποιος μέτρησε πόσες ὀθόνες ὑπάρχουν σ’ ἕνασημερινό σπίτι κι ὁ ἀριθμός ἦταν διψήφιος, ἦταν περίπου 25 μέ 30 ὀθόνες.Μᾶς ἔχουν πεῖ οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅτι ἀπό τά μάτια καί γενικῶς ἀπό τίς αἰσθήσειςπερνάει πολλές φορές ὁ θάνατος. «Ἀνέβη θάνατος διά τῶν θυρίδων» (Ἱερ. 9,21).Θυρίδες εἶναι οἱ αἰσθήσεις. «Ὅταν αὐτό καμιά φορά ἤ καί πολλές φορές εἶναιδύσκολο -τό νά προσέχουμε δηλαδή τίς αἰσθήσεις- τουλάχιστον ν’ἀποφεύγουμε τήνπεριέργεια», λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος. Ἀκόμα κι ἄν πέσει δηλαδή τό μάτι μας σέ κάτι,πού εἶναι πονηρό, πού δέν εἶναι ὡραῖο, δέν πρέπει νά τό περιεργαστοῦμε. Εἶναι πολύσημαντικό νά πάρουμε τά μάτια μας ἀπ’ αὐτό. «Γιά νά μήν παίρνουν τά μάτια μαςεἰκόνες ἁμαρτωλές καί μᾶς παίζουν μετά οἱ δαίμονες σινεμάδες». Μέσω τῆςφαντασίας, ἀλλά καί στόν ὕπνο.Τόν ρωτάει τόν ἅγιο κάποιος: «Γέροντα πῶς γίνεται ἡ ἐργασία αὐτή (τό νά προσέχειδηλαδή κανείς τίς αἰσθήσεις καί ν’ἀποφεύγει τίς προκλήσεις μέσω αὐτῶν);»Ἀπαντάει ὁ Γέροντας: «νά προσπαθεῖ κανείς κάθε μέρα νά προσθέτει μέσα του κάτιτό πνευματικό, τό ὁποῖο θά ἀπωθεῖ κάτι τό κοσμικό καί τό ἁμαρτωλό. Ἔτσι σιγά-σιγά θά ἀπεκδυθεῖ τόν παλαιό ἄνθρωπο καί θά κινεῖται ἐλεύθερα στόν πνευματικόχῶρο». Γιά παράδειγμα, ἡ τηλεόραση μιά ἀπό τίς πολλές ἀρνητικές συνέπειες -τίςὁποῖες δέν ἔχουμε ἀξιολογήσει ὅσο πρέπει- πού ἔχει, εἶναι ὅτι ἐξάπτει τή φαντασία.Ἡεἰκόνα ἐξάπτει τή φαντασία γιατί τυπώνεται πολύ ζωηρά μέσα μας καί δημιουργεῖμιά σθεναρή μνήμη. Αὐτό δέ γίνεται στόν ἴδιο βαθμό μέ τίς ὑπόλοιπες αἰσθήσεις. Τάἀποτυπώματα τῶν ὀπτικῶν ἐρεθισμάτων εἶναι πολύ ἔντονα στόν ἄνθρωπο. Μέσωαὐτῶν πού βλέπουμε, κινοῦνται πάρα πολύ τά σαρκικά καί τά ποικίλα πάθη. Ἀντί νάδοῦμε λοιπόν τηλεόραση, λέει ὁ ἅγιος νά βάλουμε κάτι πνευματικό μέσα μας.Μποροῦμε νά διαβάσουμε ἕνα κεφάλαιο μέσα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Νάκαθιερώσουμε δεκαπέντε λεπτά νά περπατᾶμε στή φύση βλέποντας τά θαυμάσιαἔργα τοῦ Θεοῦ, τή δημιουργία. Ἀντί νά βλέπουμε τηλεόραση, νά δοῦμε τήντηλεόραση τοῦ Θεοῦ.«Νά ἀντικαταστήσεις τά τραγούδια μέ ψαλμωδίες καί τά κοσμικά περιοδικά μέπνευματικά βιβλία. Νά τοποθετήσεις ἅγιες εἰκόνες ἀντί ἁμαρτωλές στή μνήμη σου.Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ξεκόψει ἀπό ὁ,τιδήποτε τό κοσμικό καί ἁμαρτωλό καί δέν ἔχειἐπικοινωνία μέ τόν Χριστό, μέ τήν Παναγία, μέ τούς ἁγίους, μέ τή θριαμβεύουσαἘκκλησία καί δέν ἀφεθεῖ τελείως στά χέρια τοῦ Θεοῦ, δέ μπορεῖ ν’ ἀποκτήσει τήνπνευματική ὑγεία». Προσέξτε τή λέξη «τελείως», πού χρησιμοποιεῖ. Δέ μποροῦμε νάδινόμαστε κατά ἕνα μέρος στόν Θεό καί κατά ἕνα ἄλλο μέρος νά λερωνόμαστε,ἀφήνοντας ἀπρόσεκτα τά μάτια μας ἤ τά αὐτιά μας. Γι’ αὐτό χρειάζεται τό110

ὁλοκληρωτικό δόσιμο.Εἶναι ἀρκετά αὐτά πού καθημερινά ἀκοῦμε καί βλέπουμε, χωρίς νά τό ἐπιδιώκουμε,ἄθελά μας. Περπατᾶμε γιά παράδειγμα στόν δρόμο κι ἀκοῦμε βρισιές καίβλασφημίες. Αὐτό δέ μποροῦμε νά τό ἀποφύγουμε. Μποροῦμε ὅμως νά μήν τόβάλουμε μέσα μας, νά μήν τό ἐπεξεργαστοῦμε καί νά μήν τό τυπώσουμε μέσα μας,νά τό προσπερνᾶμε.«Θέλει προσοχή νά κλείνουμε τίς πόρτες καί τά παράθυρα, τίς αἰσθήσεις. Νά μήνἀνοίγουμε χαραμάδες στόν πειρασμό καί μπαίνει ἀπό ἐκεῖ ὁ ἐχθρός. Ἐκεῖ εἶναι τάἀδύνατα σημεῖα. Ἐάν ἀφήσουμε ἔστω καί μία σχισμή ἀνοιχτή, ἀπό ἐκεῖ μπορεῖ νάσοῦ κάνει ζημιά». Ἄν ὅμως ἡ καρδιά εἶναι καθαρή, ὁ διάβολος θά δυσκολευτεῖ πολύνά σέ πειράξει.Λέει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος «ὅσοι προσέχουν τίς αἰσθήσεις τους καί ἡσυχάζουν, δένδιεγείρουν τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις, τότε ἠρεμοῦν». Ἐπίσης ὁ Μέγας Βασίλειος λέει«ἡ ἡσυχία εἶναι ἡ ἀρχή τῆς καθάρσεως». Πῶς θά καθαριστεῖ ὁ ἄνθρωπος καί ἡκαρδιά του; Πρέπει πρῶτα νά ἡσυχάσει, νά ἠρεμήσει ἀπό αὐτήν τή μόλυνση πούἔρχεται ἀπ’ ἔξω καί περνάει μέσω τῶν αἰσθήσεων. Θά πρέπει ἑπομένως νάἡσυχάσουν οἱ αἰσθήσεις. Νά κόψει δηλαδή τά πολλά -εἰ δυνατόν καί ὅλα- ὀπτικά καίἀκουστικά ἐρεθίσματα.Στή συνέχεια εἶναι ἀπαραίτητο νά κάνει ἐγκράτεια στό φαγητό καί σέ ὅλα. Ἡνηστεία καί γενικά ἡ ἄσκηση παίζει σημαντικό ρόλο, ἀφοῦ ἡσυχάζει τίς αἰσθήσειςἑνός ἀτόμου. Ἀντίθετα, ἕνας ἄνθρωπος πού συνέχεια κάτι τρώει, πού συχνάζει σέζαχαροπλαστεῖα καί μαγειρεῖα, διεγείρει τις αἰσθήσεις, τίς ἐπιθυμίες καί ἀκολούθωςτό πάθος τῆς γαστριμαργίας καί τῆς λαιμαργίας.Ἡ Ἁγία Γραφή λέει «ἕκαστος δέ πειράζεται ὑπό τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας» (Ἰακ. 1,14). Δένμᾶς πειράζει ὁ ἄλλος, ἀλλά οἱ ἐπιθυμίες μας. Ἀλλά γιατί ἔχουμε ἐπιθυμίες; Γιατίβλέπουμε καί ἐπιθυμοῦμε. Ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι «ἐκ τοῦ ὁρᾶν τίκτεται τό ἐρᾶν».Ἐπειδή βλέπουμε, μετά ἐπιθυμοῦμε αὐτό πού βλέπουμε. Ὁπότε καταλήγουν οἱ ἅγιοι:«Μπορεῖς νά δεῖς καί νά μήν ἐπιθυμήσεις; Τότε νά δεῖς. Ἄν δέν μπορεῖς νά δεῖς καίνά μήν ἐπιθυμήσεις αὐτό πού βλέπεις, τότε μήν τό βλέπεις (ἐκ τοῦ μή ὁρᾶν, τίκτεταιτό μή ἐρᾶν)». Θέλεις ν’ ἀποφύγεις τίς ἐπιθυμίες; Τότε μή βλέπεις. Εἶναι ἕνας πολύεὔκολος καί ἀποτελεσματικός τρόπος, γιά νά νικήσεις, χωρίς κἄν νά κουραστεῖς.Εἶναι, ὅπως λέει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «νίκη χωρίς ἀγώνα».Ἐξαιτίας τῶν ἐπιθυμιῶν, στεναχωριόμαστε. Ἐπειδή δέν ἱκανοποιοῦνται οἱ ἐπιθυμίεςμας. Ὅταν ὅμως δέν ἔχουμε ἐπιθυμίες, τότε δέν στεναχωριόμαστε. Γι’ αὐτό μᾶςδίδαξε ὁ Χριστός μας νά μήν ἐπιθυμοῦμε, ἀλλά νά λέμε «Γενηθήτω τό θέλημά Σου».Νά θέλουμε νά γίνεται ὅ,τι θέλει ὁ Θεός, ὄχι ἐμεῖς. Νά μήν ἱκανοποιεῖται τό δικό μαςθέλημα. Νά μήν ἔχουμε ἐπιθυμίες. Νά ἔχουμε μόνο μία ἐπιθυμία, τό νά ἀρέσουμε σέΑὐτόν.Λέει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «ἡ ἡσυχία νεκρώνει τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις καί διεγείρει τίςἐσωτερικές κινήσεις» ὅταν δηλαδή ἡσυχάζει ὁ ἄνθρωπος, οἱ ἐξωτερικές αἰσθήσεις111

του εἶναι σάν νεκρές. Ἀρχίζει τότε νά ζεῖ ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος. Λειτουργεῖ μέ τίςἐσωτερικές αἰσθήσεις (ἐσωτερική ὅραση, ἀκοή, ὄσφρηση). Λειτουργεῖ πλέον ὁ ἔσωἄνθρωπος καί ἀνοίγουν τά ἐσωτερικά πνευματικά αἰσθητήρια.Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού δέν αἰσθάνονται τήν εὐωδία τῶν ἁγίων λειψάνων γιατίεἶναι τελείως νεκρές οἱ ἐσωτερικές αἰσθήσεις. Δέν ἔχουν τήν ἐσωτερική ὄσφρηση.Τά ἐσωτερικά αἰσθητήρια εἶναι νεκρά γιατί ἔχει ἐνεργοποιήσει ὑπέρ τό δέον τίςἐξωτερικές αἰσθήσεις καί λειτουργεῖ πλέον μόνο μ’ αὐτές. Δέν μπορεῖ νάἐνεργοποιήσει τίς ἐσωτερικές αἰσθήσεις καί κινήσεις, ἀφοῦ δέν ἔχει μπεῖ στόνἐσωτερικό ἄνθρωπο.Συνεχίζει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν ἡσυχάζει, διεγείρει τά ἀντίθετατούτων». Διεγείρει δηλαδή τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις καί νεκρώνει τίς ἐσωτερικέςκινήσεις. Ἔτσι, δέν πιστεύουμε στόν Θεό καί ἀναρωτιόμαστε πού εἶναι. Δένμποροῦμε νά τόν δοῦμε, ἀφοῦ ἀσχολούμαστε συνέχεια μέ τό κινητό, μέ τήντηλεόραση καί δέν δίνουμε ἔστω ἕνα δευτερόλεπτο, γιά νά ποῦμε μιά προσευχή, γιάνά διεγείρουμε τίς ἐσωτερικές κινήσεις. Πῶς νά κινηθεῖς πρός τόν Θεό, ὅταν οἱἐξωτερικές αἰσθήσεις εἶναι συνέχεια ἀπασχολημένες; Οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι τρέμουννά μείνουν μόνοι τους. Ἀκόμα καί ὅταν εἶναι μόνοι τους, βάζουν τά ἀκουστικά στάαὐτιά τους γιά ν’ ἀκοῦν ἕνα τραγούδι. Φοβοῦνται μήν τυχόν καί μείνουν χωρίς ἕνανἐρεθισμό τῶν ἐξωτερικῶν αἰσθήσεων! Φοβοῦνται, γιατί ὅταν ἡσυχάσουν οἱἐξωτερικές, ἐνεργοποιοῦνται οἱ ἐσωτερικές. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά ἔχειἀναζητήσεις, ἀναρωτιέται ποιός εἶναι, γιατί ὑπάρχει, ποῦ θά πάει, τί εἶναι ὁ θάνατος,τί θ’ ἀκολουθήσει μετά. Αὐτά ὁ κοσμικός ἄνθρωπος δέ θέλει νά τά σκέφτεται καίδιεγείρει συνεχῶς τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις.Ἐξ οὗ καί ἡ «διασκέδασις». Τί σημαίνει «διασκέδαση»; Σημαίνει διασκόρπισμα,διάλυση. Νομίζουμε ὅτι ξεκουραζόμαστε, οὐσιαστικά ὅμως διαλυόμαστε καί‘χυνόμαστε’ διά τῶν αἰσθήσεων στά κτίσματα, στό περιβάλλον. Ἀσχολούμαστε μέ τότί εἶπε ὁ ἕνας, τί ἔκανε ὁ ἄλλος, παρακολουθοῦμε τηλεόραση γιά ν’ ἀκούσουμε τά‘νέα’ τῶν εἰδήσεων. «Τό πάντων καινόν καινότατον» (Ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνὸς),τό μόνο ἀληθινό νέο εἶναι ὅτι ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος καί πέθανε γιά ὅλους ἐμᾶς τούςἄνθρώπους. Αὐτό εἶναι τό ἀληθινό νέο, πού καλούμαστε νά μάθουμε καί νά ζήσουμε.Πῶς ὑποτάσσονται οἱ αἰσθήσεις; Πῶς θά μπορέσουμε νά μαζέψουμε τίς αἰσθήσειςμας; Δέν πρέπει νά χυνόμαστε πρός τά ἔξω διά τῶν αἰσθήσεων γιατί χάνουμε τίςἐσωτερικές κινήσεις. Δέ μποροῦμε τότε νά πᾶμε στόν Θεό. Δέ θά μποροῦμε οὔτεπροσευχή νά κάνουμε γιατί θα ἔχουμε συνεχῶς σέ ὑπερένταση, σέ ὑπερλειτουργίακαί διέγερση τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις. Μετά βέβαια εἶναι σκορπισμένος ὁ νοῦς. Πῶςθά γίνει νά συγκεντρωθοῦμε, νά ὑποτάξουμε τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις;Λέει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος «Ἐν πολλῷ καιρῷ πειραζόμενος καί ἔλαβα πείρα,ἐμπειρία». Οἱ πειρασμοί εἶναι πολύ χρήσιμοι γιατί μᾶς δίνουν ἐμπειρία τοῦ πολέμουτοῦ πονηροῦ ἀφενός καί ὅταν λειτουργήσουμε σωστά καί τοῦ τρόπου νά νικοῦμε τόνπονηρό. Γι’ αὐτό, ὁ Θεός ἀφήνει τούς πειρασμούς. Δέ μᾶς τούς δίνει γιατί θέλει νάμᾶς βασανίζει, ἀλλά γιά ν’ ἀποκτοῦμε τήν ἐμπειρία τῆς νίκης καί τόν τρόπο καί τήν112

μεθοδολογία τοῦ νά νικοῦμε τόν πονηρό.Ἕνας ἅγιος σύγχρονος ἄνθρωπος ἔλεγε ὅτι «περισσότερο ἀπό τόν ἅγιο Παΐσιο καίτόν ἅγιο Πορφύριο, μέ βοήθησε ὁ διάβολος μέ τούς πειρασμούς πού μοῦ ἔβαζε. Μέτήν ἀναγκαστική πλέον προσευχή καί τόν ἀγῶνα πού ἔκανα, προχώρησαπνευματικά». Προσευχόταν γιατί δέν ἤθελε νά συγκατατεθεῖ καί νά νικηθεῖ ἀπό τόνπονηρό κι ἔτσι ὠφελήθηκε διά τῶν πειρασμῶν.Ἔλεγε λοιπόν ὁ ἅγιος Ἰσαάκ «γιά πολύ καιρό εἶχα πειρασμούς καί ἀπό τά δεξιά κιἀπό τά ἀριστερά», τόν πείραζε καί ἀπό τά δεξιά μέ τά φαινομενικά καλά πράγματα,πού στήν πραγματικότητα δέν εἶναι καλά, ἀλλά καί ἀπό τά ἀριστερά μέ τίςξεκάθαρες ἁμαρτίες. «καί ἑαυτόν δοκιμάσας», καί ἀφοῦ πειραματίστηκα μέ τόνἑαυτό μου «καί ἀφοῦ ἀξιώθηκα καί πολλῶν μεγάλων βοηθειῶν, ἐκομισάμην ἑαυτῷπεῖραν» ἀποκόμισα γιά τόν ἑαυτό μου πείρα «κι ἔμαθα μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ αὐτά τάπράγματα: ὅτι ὁ θεμέλιος ὅλων τῶν ἀγαθῶν, τῶν καλῶν καί ἡ ἀνάκλησις τῆς ψυχῆςἀπό τήν αἰχμαλωσία τοῦ πονηροῦ καί ἡ ὁδός πρός τό φῶς καί τή ζωή εἶναι αὐτοί οἱδύο τρόποι: Τό συνάξαι ἑαυτόν εἰς ἕνα τόπον, καί τό ἀεί νηστεῦσαι» τό νάσυγκεντρώσεις τόν ἑαυτό σου σ’ ἕναν τόπο, νά περιοριστεῖς δηλαδή καί τό νάνηστεύεις πάντοτε. Μέ αὐτούς τούς δύο τρόπους ἡ ψυχή ἀπελευθερώνεται ἀπό τήδουλεία στίς αἰσθήσεις καί στά πάθη.«Τουτέστι τό κανονίσαι ἑαυτόν ἐν ἐγκρατείᾳ γαστρός σοφῶς καί φρονίμως ἐνἀκινήτῳ καθέδρα καί ἀδιαλείπτῳ σχολῇ καί μελέτη Θεοῦ». Νά κανονίσεις τόν ἑαυτόσου μέ ἐγκράτεια κοιλίας, μέ σωφροσύνη, χωρίς νά κάνεις μετακινήσεις καί συνεχῶςνά προσεύχεσαι. Εἶναι ἀπαραίτητο ὁ ἄνθρωπος νά ἀποφύγει τίς πολλές καί ἄχρηστεςμετακινήσεις καί νά νηστεύει κατεξοχήν ἀπό τό φαγητό, ἀλλά καί γενικότερα νάνηστεύει στίς αἰσθήσεις, στήν ἀνάπαυση, στίς σαρκικές ἀπολαύσεις καί τά λοιπά καίσυγχρόνως νά προσεύχεται ἀδιάλειπτα.«Ἐντεῦθεν ἡ τῶν αἰσθήσεων ὑποταγή», ἀπό αὐτά τά δύο μετά ἔρχεται ἡ ὑποταγή καίἡ χαλιναγώγηση τῶν αἰσθήσεων. Γιατί σήμερα δέν μποροῦμε νά μαζέψουμε τά μάτιαμας; Γιατί δέν κάνουμε νηστεία; Γιατί συνεχῶς μετακινούμαστε, κάνοντας ἄχρηστεςπολλές φορές μετακινήσεις. Ὅταν νηστεύουμε, μποροῦμε νά συγκρατοῦμε καί τάμάτια μας καί δέν τά ἀφήνουμε νά πηγαίνουν ἀπό ἐδῶ κι ἀπό ἐκεῖ καί νά λερώνουντήν ψυχή καί τήν καρδιά μας. Εἶπε ὁ Κύριος ὅτι κι ἕνα ἀπρόσεκτο βλέμμα, μπορεῖ νάμᾶς ὁδηγήσει στή μοιχεία, δηλαδή σέ μία θανάσιμη ἁμαρτία. Δέ χρειάζεταιν’ἁμαρτήσει ὁλόκληρο τό σῶμα γιά νά πέσουμε στάν ἁμαρτία τῆς μοιχείας, ἀρκεῖκαί μόνο ἕνα βλέμμα. Ἄν ὅμως νηστεύουμε καί ἡσυχάζουμε, μποροῦμε εὔκολα νάσυγκρατήσουμε τά μάτια καί τίς αἰσθήσεις μας. Ἀπό ἐκεῖ καί μετά ἔρχεται καί ἡἀληθινή ἐλευθερία. Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία, τό νά ἐλέγχουμε τόν ἑαυτόμας, κυβερνώντας τά πάθη μας. Ἀπό αὐτά τά δύο πράγματα λοιπόν, γεννιέται ἡ χαράτῆς ψυχῆς καί ἡ ἀνάσταση μέ τόν Χριστό στή Βασιλεία Του καί ἡ ἀληθινήἐλευθερία.Τί συμβαίνει ὅταν λυθοῦν οἱ αἰσθήσεις; Τότε λέει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «λύνεται καί ἡκαρδιά». Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή βλάπτεται, ἀκόμα κι ἄν εἶναι γέρος, ὅταν ἀφήσει τίς113

αἰσθήσεις του ἀπρόσεκτες. «Ἡ μέν ἀνάπαυσις τούς νέους μόνον βλάπτει. Ἡ λύσις δέ-τῶν αἰσθήσεων- καί τούς τελείους καί τούς γέροντες». Ἀκόμα κι ἕνας ἅγιος κι ἕναςγέροντας, ἄν ἀφεθεῖ ἀπρόσεκτα στίς αἰσθήσεις του, τότε ὁδηγεῖται καί αὐτός στήνπνευματική βλάβη.Λέμε ὑποκριτικά «τό ἔργο εἶναι ἀκατάλληλο γιά ἀνηλίκους». Γιατί εἶναι κατάλληλογιά ἐνηλίκους; Αὐτή εἶναι ἡ ὑποκρισία μας. Οἱ ἐνήλικες εἶναι πιό βρώμικοι, πιόἐπιρρεπεῖς καί ἐπίφοβοι στή βρωμιά, ἀπό ὅτι τά παιδιά. Πολύ περισσότερο οἱμεγάλοι δέν πρέπει νά τό δοῦνε, γιατί μέ ὅλη αὐτήν τή βρωμιά, πού ἔχουνσυσσωρεύσει καί μέ ὅλα αὐτά πού ἔχουν ἀπομνημονεύσει, μέ τό πού θά δοῦν κάτι,ἀμέσως θά λειτουργήσουν κι ὅλα τά προηγούμενα.Ἡ τηλεόραση, τό διαδίκτυο, τά κινητά τηλέφωνα, τά βιντεοπαιχνίδια, τά παιχνίδιατοῦ διαδικτύου, ἔχουν τεράστια ἐπίδραση στήν ψυχή, ἀλλά καί στήν ἀνάπτυξη τοῦἀνθρώπου καί τῶν παιδιῶν ἰδιαιτέρως. Ἐκτός ἀπό τίς ἀφορμές γιά τήν ἁμαρτία, πούεἶναι πάρα πολλές, ἔχουμε κι ἄλλες ἐπιπτώσεις.Οἱ ἐπιστήμονες ἔχουν ἀνακαλύψει ὅτι ἔχουμε δύο περιόδους ἀνάπτυξης τοῦἐγκεφάλου. Ἡ μία εἶναι στήν πολύ πρώιμη ἡλικία τοῦ παιδιοῦ (0-18 μηνῶν) καί ἡδεύτερη περίοδος εἶναι μεταξύ 10 καί 13 ἐτῶν. Αὐτές τίς δύο περιόδους ὁ ἐγκέφαλοςἀναπτύσσεται πάρα πολύ. Ἀπό τά 14-24 ἀρχίζει μιά διαδικασία ἐξειδίκευσης τοῦἐγκεφάλου. Ἀφενός ἑδραιώνονται οἱ νευρικές συνάψεις, πού ἀντιστοιχοῦν σέγνώσεις καί δεξιότητες, οἱ ὁποῖες εἶναι ἀπαραίτητες ὥστε νά ἀνταποκριθεῖ ὁἄνθρωπος στό ἰδιαίτερο περιβάλλον πού ζεῖ. Ἀφετέρου ἐξαλείφονται οἱ «περιττές»νευρικές συνάψεις, ἐλαττώνεται ἡ φαιά οὐσία, μέσω μιᾶς διαδικασίας πού λέγεται΄κλάδεμα΄. Ἡ περίοδος δηλαδή ἀπό τά 14-24 εἶναι μιά ἰδιαίτερα κρίσιμη περίοδος,ὅπου τά παιδιά, ἄν ἀφεθοῦν ἀνεξέλεγκτα, θά παίζουν ἀπό τό πρωί μέχρι τό βράδυπαιχνίδια στό διαδίκτυο. Σήμερα ἔχουν δημιουργηθεῖ μέχρι καί κλινικέςἀπεξάρτησης ἀτόμων, πού ἔχουν ἐθιστεῖ στό διαδίκτυο. Μελέτες δείχνουν ὅτι ὁἐγκέφαλος ὅσων ἀσχολοῦνται πολύ μέ τό διαδίκτυο, μοιάζει πολύ μέ τόν ἐγκέφαλοτῶν ναρκομανῶν, πού ἔχουν ἐξάρτηση ἀπό ναρκωτικές οὐσίες. Καταλήγουν νάἔχουν τήν ἴδια διαμόρφωση στόν ἐγκέφαλο.Σ’ αὐτή λοιπόν τήν ἡλικία, τό παιδί διαμορφώνει ἔτσι τόν ἐγκέφαλό του, ὥστε ν’ἀνταποκριθεῖ στίς ἀνάγκες τοῦ περιβάλλοντος στό ὁποῖο ζεῖ καί σ’ αὐτά τά ὁποῖαθέλει νά μάθει. Ἀποκτᾶ δηλαδή κάποιες δεξιότητες, μαθαίνει κάποια ἐπιστήμη,κάποια ξένη γλώσσα. Πνευματικά, θά λέγαμε, ὅτι μαθαίνει νά ζεῖ τόν Θεό καί νάπροσεύχεται. Ἄν ἀπό αὐτά δέ μάθει τίποτα, οἱ ἀχρησιμοποίητες νευρικές συνάψεις‘κλαδεύονται’, κόβονται. Τά νευρικά κύτταρα, ἐφόσον κόβονται, δέν ἀναπαράγονται,τά χάνουμε. Ἕνα παιδί, πού σ’ αὐτήν τήν ἡλικία δέ θά χρησιμοποιήσει αὐτήν τήνπερίσσεια τῆς φαιᾶς οὐσίας, τή χάνει γιά ὅλη του τή ζωή. Γίνεται αὐτό πού λέμε στάἀγγλικά «use it, or lose it» (ἤ τό χρησιμοποιεῖς ἤ τό χάνεις). Αὐτή λοιπόν εἶναι μίαἀκόμα ἀρνητική συνέπεια.Ἡ χειρότερη συνέπεια βέβαια εἶναι ἡ ἁμαρτία πού κάνουν τά παιδιά. Μέσα στόδιαδίκτυο μέ τό πάτημα ἑνός κουμπιοῦ μπορεῖ κανείς νά δεῖ ὅ,τι χειρότερο, ὅ,τι πιό114

διεστραμμένο. Τά χειρότερα πράγματα πού δέν μπορεῖ νά φανταστεῖ κἄν ὁἄνθρωπος. Ἐκτός ὅμως ἀπό αὐτό γίνεται καί μαθησιακή ζημιά, στό γνωστικόἐπίπεδο.Ἄν ἕνας ἔφηβος ἀσχολεῖται, γιά παράδειγμα, μέ τήν ἐκμάθηση ἑνός μουσικοῦὀργάνου ἤ μέ τή μελέτη τῶν μαθημάτων του, ὁ ἐγκέφαλός του καλωδιώνεται.Διαμορφώνονται δηλαδή τά νευρικά κύτταρα καί οἱ συνδέσεις μέ τόν ἀντίστοιχοτρόπο. Μέ ἄλλα λόγια, ὅ,τι μάθει σ’ αὐτήν τήν ἡλικία, θά τό ἔχει σ’ὅλη του τή ζωή.Ἄν συνηθίζει νά τεμπελιάζει ἤ ἐπιδίδεται στά βιντεοπαιχνίδια, στήν παρακολούθησητηλεόρασης, βιντεοκλίπ κ.λ.π. τότε τά ἀντίστοιχα κύτταρα καί οἱ συνδέσεις εἶναιαὐτά πού θά ἐπιβιώσουν γιά ὅλη του τή ζωή στόν ἐγκέφαλό του. Θά μάθει δηλαδήὅλη του τή ζωή νά παίζει παιχνίδια ἤ νά βλέπει τηλεόραση γιατί ἔτσι θά ἔχειδιαμορφωθεῖ ὁ ἐγκέφαλός του, δέ θά γνωρίζει τίποτα ἄλλο.Ἔχουν ὑπολογίσει ὅτι ἕνας ἄνθρωπος, ἡλικίας 65 ἐτῶν, ἔχει περάσει 9 χρόνια τῆςζωῆς του βλέποντας τηλεόραση. Σκεφτεῖτε τί μεγάλη ἀπώλεια! Ἔχασε 9 χρόνια ἀπότή ζωή του βλέποντας ὅλα αὐτά τά ὁποῖα οὔτε κἄν ἀληθινά εἶναι (π.χ. εἰδήσεις),ἁπλῶς εἶναι μηνύματα, μέσα ἀπό τά ὁποῖα προσπαθοῦν νά διαμορφώσουνχαρακτῆρες οἱ διάφοροι στρούκτορες τῆς νέας ἐποχῆς.Σέ μιά ἔρευνα, πού ἔκαναν στήν Ἀμερική, παρατηρήθηκε ὅτι ὁ ἐγκέφαλος αὐτῶν,πού ἦταν ἔμπειροι χρῆστες τοῦ διαδικτύου καί κυρίως τό τμῆμα τοῦ προμετωπιαίουλοβοῦ ἦταν διαφοροποιημένο σέ σχέση μέ αὐτό τῶν ἀνθρώπων πού δένχρησιμοποιοῦσαν ἴντερνετ.Ἐπίσης, μελετήθηκε ὁ ἐγκέφαλος ἀνθρώπων πού δέν ἦταν χρῆστες τοῦ ἴντερνετ,ἀλλά ἄρχισαν νά τό χρησιμοποιοῦν γιά μία μόλις ἐβδομάδα. Μέσα σ’ ἕνα τόσο μικρόχρονικό διάστημα, οἱ ἐγκέφαλοι αὐτῶν τῶν ἀρχαρίων χρηστῶν εἶχαν ἀρχίσει ἤδη νάἀνακαλωδιώνονται καί νά μοιάζουν μέ τήν εἰκόνα τῶν ἐγκεφάλων τῶν ἐμπείρωνχρηστῶν.Οἱ ἐπιστήμονες πού φτιάχνουν τούς ὑπολογιστές καί συγκεκριμένα τούς πυρῆνες τῶνὑπολογιστῶν -πού εἶναι ὅ,τι πιό σημαντικό στόν ὑπολογιστή- στή Silicon Valleyστήν Ἀμερική, ἀπαγορεύουν στά παιδιά τους νά χρησιμοποιοῦν ὑπολογιστές καί στόσπίτι καί στό σχολεῖο. Πίνακας, κιμωλία καί στυλό. Ὄχι ὑπολογιστές. Ἐμεῖςθεωροῦμε πρόοδο νά βάλουμε ὑπολογιστές στά σχολεῖα. Ὄχι, δέν εἶναι πρόοδος κάτιτέτοιο, ἀφοῦ τό παιδί δέν ἀποκτᾶ τίς δεξιότητες, πού πρέπει νά ἀποκτήσει. Τίςδεξιότητες τοῦ γραψίματος καί τῆς κλασικῆς μελέτης. Σήμερα τά παιδιά δένδιαβάζουν, παρά μόνο κάτι στά γρήγορα στό διαδίκτυο. Γιατί ὅμως συνέβη αὐτό;Γιατί ἀφήσαμε αὐτές τίς κλασικές καί δοκιμασμένες μεθόδους μάθησης. Αὐτό εἶναιμεγάλη ζημιά. Οἱ σύγχρονοι ἐπιστήμονες ἀκριβῶς αὐτό τονίζουν, ὅτι πρέπει ν’ἀφήσουμε τούς ὑπολογιστές καί ὅλα αὐτά τά λεγόμενα ‘μοντέρνα’ πράγματα καί νάγυρίσουμε πίσω γιατί μέ τήν ὕπαρξη αὐτῶν, τά παιδιά μένουν ἀνάπηρα.Τά βιντεοπαιχνίδια καί κυρίως τά πολεμικά, πλέον ἔχουν τέτοια δυνατότητα, πούοὐσιαστικά εἶναι προσομοιωτές μάχης. Τό παιδί δηλαδή εἶναι πολεμιστής, μαθαίνεινά σκοτώνει. Εἶναι τόσο ζωντανά τά πράγματα, πού εἶναι μιά ἄριστη ἐκπαίδευση, θά115

λέγαμε, γιά ἕναν μελλοντικό τζιχαντιστή, τρομοκράτη. Δέν εἶναι καθόλου ἀθῶα αὐτάτά παιχνίδια. Κάτι ἀντίστοιχο συμβαίνει ὅταν πρόκειται γιά παιχνίδι αἰσθησιακό.Ζεῖς πλέον αὐτό τό πράγμα καί μετέχεις πολύ ἔντονα μέσα σέ αὐτά τά ‘παιχνίδια’.Ἔτσι γίνεται μεγάλη ζημιά στά παιδιά.Ἐπίσης, ἅλλο δημοσίευμα ἀναφέρει ὅτι ἕνα μέσο παιδί μεταξύ 10 καί 11 ἐτῶν, θάπεράσει περίπου 2000 ὧρες μπροστά στήν ὀθόνη ἑνός ὑπολογιστή. Αὐτό τό γεγονόςμπορεῖ νά προκαλέσει φυσικές ἀλλαγές στόν ἐγκέφαλο, ὁδηγώντας σέ διαταραχέςτῆς προσοχῆς καί τῆς συμπεριφορᾶς. Πολλά παιδιά σήμερα παραπονιοῦνται ὅτι δέμποροῦν νά συγκεντρωθοῦν. Γιατί; Ἡ ἀπάντηση εἶναι οἱ ὀθόνες, ἡ ὑπερδιέγερση τῶναἰσθήσεων ἡ ὁποία δέν τούς ἐπιτρέπει νά μαζέψουν τόν νοῦ τους. Ὁ ΜέγαςΒασίλειος λέει «νοῦς μέν γάρ μή σκεδαννύμενος ἐπί τά ἔξω διά τῶν αἰσθήσεων,ἐπάνεισι μέν πρός ἑαυτόν». Πῶς νά μαζέψει τό παιδάκι τό μυαλό του, ὅταν ὁ νοῦςτου συνεχῶς σκορπίζεται διά τῶν αἰσθήσεων πρός τά ἔξω, πρός τά κτίσματα; Πῶς νάτό κάνει αὐτό καί πῶς νά βρεῖ τόν Θεό; Νά μιά αἰτία πού σήμερα οἱ ἄνθρωποι δέμποροῦν νά προσευχηθοῦν. Ἐλάχιστοι ἄνθρωποι προσεύχονται σωστά, γιατί οἱπερισσότεροι συνεχῶς εἴμαστε σκορπισμένοι διά τῶν αἰσθήσεων, τήν τηλεόραση, τόδιαδίκτυο…Οἱ ἐπιστήμονες ἀναφέρουν ἰδιαίτερα γιά τά βιντεοπαιχνίδια, τά ὁποῖα διεγείρουνἔντονα τίς αἰσθήσεις, ὅτι αὐτό ‘ξετινάζει’ τό μυαλό, ἀπενεργοποιώντας προσωρινά ἤμόνιμα ὁρισμένες νευρικές συνδέσεις τοῦ ἐγκεφάλου. Οὐσιαστικά ‘καῖνε’ τόνἐγκέφαλό τους. Ὅπως ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι καί τό λεγόμενο multitasking, τό νάπροσπαθεῖ κάποιος νά κάνει ταυτόχρονα πολλά πράγματα, καίει τόν ἐγκέφαλο διότιδέν εἶναι φτιαγμένος νά λειτουργεῖ ἔτσι.Μελέτη πού ἐκπονήθηκε μέ τή συνεργασία διαφόρων πανεπιστημίων, ἔδειξε τήνἐπίδραση τῶν βιντεοπαιχνιδιῶν σέ ἐπιμέρους περιοχές τοῦ ἐγκεφάλου.Ὑπολειτουργία τοῦ πρόσθιου φλοιοῦ προκαλεῖ συναισθηματικές ἐναλλαγές, καθώςκαί ἀνάπτυξη ἐπιθετικῆς συμπεριφορᾶς. Ὑπάρχουν ἔφηβοι πού ἔχουν ἄκρωςἐπιθετική συμπεριφορά καί φθάνουν ἀκόμα και σέ φόνους. Αὐτό ἑρμηνεύεται μέ τάβιντεοπαιχνίδια. Ἔκκριση ντοπαμίνης, πού ὁδηγεῖ σέ ἀνάπτυξη ἐθισμοῦ. Ὁἐγκέφαλος δηλαδή παράγει κάποιες οὐσίες πού δημιουργοῦν εὐχαρίστηση, ὅταν τόπαιδί παίζει συνέχεια. Αὐτό ἔπειτα δημιουργεῖ ἐξάρτηση καί ὑπολειτουργία περιοχῶντοῦ ἐγκεφάλου πού διευθετοῦν περιπτώσεις ἀντίθετων συναισθημάτων. Ἔτσι, ὅταν,γιά παράδειγμα, ὁ παίκτης πυροβολάει, τό ἀρνητικό συναίσθημα αὐθόρμητακαταπνίγεται, προκειμένου νά συνεχίσει τό παιχνίδι. Ὁπότε τό παιδί μαθαίνει νάσκοτώνει. Στήν ἀρχή ἔχει μιά ἀναστολή σκεπτόμενο τό πῶς θά πυροβολήσει, μετάὅμως φεύγει ἡ ἀναστολή. Εἶναι ἕνας τρόπος νά φτιάξεις ἐγκληματίες, μέσα ἀπό αὐτάτά ἐπικίνδυνα βιντεοπαιχνίδια.Τά παιχνίδια βίας ὁδηγοῦν βραχυπρόθεσμα ἤ μακροπρόθεσμα σέ ἀνάπτυξηἐπιθετικῶν συναισθημάτων, συμπεριφορῶν καί σκέψεων. Οἱ παῖκτεςβιντεοπαιχνιδιῶν ὑψηλῆς ἐπιθετικότητας εἶναι σημαντικά πιό ἀγχώδεις ἀπό τούςὑπόλοιπους ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό συναντοῦμε μικρά παιδιά γεμάτα ἄγχος.116

Ἐπίσης, ὅσον ἀφορᾶ τά παιχνίδια βίας καί ἐπιθετικότητας ἔρευνες ἀναφέρουν ὅτιὁδηγοῦν σέ ἀπευαισθητοποίηση τοῦ ἐγκεφάλου ἀπέναντι στή βία καί τόν θάνατο,ἐνῶ ταυτόχρονα τόν προγραμματίζουν ν’ ἀντιδράει ἐπιθετικά, καθώς μέσα ἀπό τόπαιχνίδι ὁδηγεῖται στήν ἐκμάθηση ὅτι τέτοιου εἴδους συμπεριφορές ἀνταμείβονται:Ἐπιπλέον πόντοι, ξεκλείδωμα επιπέδων κτλ. Μαθαίνει νά ἀνταποδίδει βία στή βία.Ἐν συνεχεία, οἱ ἀντιδράσεις αὐτές, καθώς ὁ ἐγκέφαλος προσαρμόζεται στό νάλειτουργεῖ μ’ αὐτόν τόν τρόπο, ἐκδηλώνονται καί στήν πραγματική ζωή. Σ’ αὐτόσυντελεῖ καί ἡ γραφική ἀνάπτυξη τοῦ περιβάλλοντος τῶν γραφικῶν. Τά παιχνίδιαἔχουν τέλεια γραφικά καί ἔχουν φτάσει σέ πολύ ὑψηλό σημεῖο μίμησης τῆςπραγματικότητας.Ἔχουμε ὁμολογίες ἀπό νεαρούς ἐγκληματίες ὅτι ἐμπνεύστηκαν, ἀλλά καίἐκπαιδεύτηκαν ἀπό τέτοιου εἴδους παιχνίδια. Καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλη εὐθύνηἔχουν οἱ γονεῖς, πού ἀγοράζουν στά παιδιά τέτοια παιχνίδια ἤ τούς ἐπιτρέπουν νάπαίζουν στό διαδίκτυο. Δέν εἶναι ἀσήμαντο. Ὀφείλεις νά πεῖς «ὄχι» στό παιδί σουτουλάχιστον, ὅσο εἶναι ὑπό τήν ἐξουσία σου. Μέχρι τά 18 ἔτη εἶναι ὑπεύθυνος ὁγονιός γιά τό παιδί του καί λογοδοτεῖ καί στόν Θεό καί στήν κοινωνία.Παρενθετικά ν’ ἀναφέρουμε ὅτι μέσα ἀπό τό διαδίκτυο διαφημίζονται καί τάναρκωτικά καί τό ἀλκοόλ, τά ὁποῖα κάνουν τεράστια ζημιά στούς νέους.Σύμφωνα μέ ἐπιστημονικές μελέτες κατά μέσο ὅρο οἱ νέοι χρησιμοποιοῦν τάἠλεκτρονικά μέσα διασκέδασης 6,5 ὧρες τήν ἡμέρα. Οὐσιαστικά εἶναι τεράστιο τόμέγεθος, ἄν σκεφτοῦμε ὅτι ἀπό τίς ἐνεργές ὧρες (δηλαδή ἐκτός ὕπνου), οἱ ἑξίμισιεἶναι μπροστά σέ μιά ὀθόνη.Ἐπίσης, ὅπως ὑποστηρίζουν οἱ ψυχίατροι καί οἱ ψυχολόγοι, τά μηνύματα πούμεταδίδονται ἀπό τήν τηλεόραση, τόν κινηματογράφο, βιντεοταινίες,βιντεοπαιχνίδια, διαδίκτυο, μουσικά βίντεο, ἐφημερίδες καί περιοδικά, γίνονταιεὔκολα μέρος τοῦ ἐσωτερικοῦ τοῦ παιδιοῦ, ἐπηρεάζουν τή συμπεριφορά του καίδιαμορφώνουν τίς ἀξίες του.Σήμερα οἱ μασώνοι διαδίδουν τά ψέματά τους μέσα ἀπό ταινίες. Οἱ ταινίες τοῦΣκορτσέζε, ἡ ταινία πού βλασφημοῦσε τόν Χριστό, ἡ ἄλλη ταινία τοῦ Ντα Βίντσικ.ἄ. Αὐτές οἱ ταινίες φτιάχτηκαν γιά νά ἐπηρεάσουν ὄχι μόνο τούς μεγάλους, ἀλλάκαί τα παιδιά, τά ὁποῖα γνωρίζουμε ὅτι πλέον δέν διαβάζουν, βλέπουν ὅμως ταινίες.Ἔτσι, γίνεται μιά τεράστια διαφθορά, γιατί σέ τελική ἀνάλυση ὑιοθετοῦμε τόνδιάβολο καί τίς πλάνες του.«Σήμερα εἶναι ἐπιβεβαιωμένο ὅτι στόν ἐγκεφαλικό φλοιό ὑπάρχει μιά εἰδική ὁμάδανευρώνων, ἡ ὁποία ἐνεργοποιεῖται, ὅποτε ἀνιχνεύεται ἀπό τούς νευρῶνες αὐτούςκάποια κινητική ἤ ἄλλη σωματική μεταβολή, εἴτε στό ἴδιο τό ζῶο, εἴτε σέ κάποιονὀργανισμό πού βρίσκεται κοντά του. Αὐτοί οἱ νευρῶνες, λέγονται «νευρῶνεςκάτοπτρα» -καθρέπτες- καί ἐνεργοποιοῦνται ὄχι μόνο ὅταν ὁ ὀργανισμός ὁ ἴδιοςκάνει κάτι, ἀλλά καί ὅταν ἁπλῶς βλέπει κάποιον ἄλλον ὀργανισμό νά ἐκτελεῖ αὐτήντήν πράξη». Οὐσιαστικά τί γίνεται; Κάνεις κι ἐσύ αὐτήν τήν πράξη μέσα σου, ἤ117

τείνεις νά τήν κάνεις. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος μιμεῖται καί στόν ἐγκέφαλο ὑπάρχουνεἰδικές ὁμάδες κυττάρων, πού ἐνεργοποιοῦνται ὅταν βλέπεις κάποιον νά κάνει κάτικαί θέλεις νά τό κάνεις κι ἐσύ. Σκεφτεῖτε ὅλη τή βία πού προβάλλεται ἀναίσχυνταμέσω τηλεόρασης, διαδικτύου, παιχνιδιῶν κτλ., πόση ζημιά κάνει στό παιδί, τό ὁποῖομέσω ἐγκεφαλικῆς λειτουργίας τείνει νά τά κάνει κι αὐτό.Ἀλλά κι ἐμεῖς γινόμαστε ἀναίσθητοι μπροστά σ’ αὐτόν τόν πόνο καί τή βία πούπροβάλλεται. Ἀπανθρωπιζόμαστε, χάνουμε τό πρόσωπό μας. Ἡ μιά διαφήμισηδείχνει μιά μπύρα καί ἡ ἑπόμενη ἕναν ἀπαγχονισμό. Δηλαδή τά προβάλλει σάν νάπρόκειται νά εἶναι ἴδιας σημασίας. Ἀντίθετα στήνἘκκλησία ἀκόμα καί οἱ εἰκόνες τῶνμαρτύρων ἔχουν αὐτήν τήν εἰρήνη. Ὅλα εἶναι ἤρεμα, ταπεινά καί σέ ὁδηγοῦν σέ μιάἡσυχία καί γαλήνη.Σύμφωνα μέ τήν ἀνακάλυψη ἑνός Ἰταλοῦ, «ὑπάρχουν στόν μετωπιαῖο λωβό αὐτοί οἱνευρῶνες κάτοπτρα. Ὅταν κάνουμε μιά κίνηση πυροδοτεῖται μιά ὁμάδα πρόσθιωνκινητικῶν νευρώνων (γιά νά κάνουμε μιά κίνηση δηλαδή, κάποια κύτταραπυροδοτοῦνται καί δίνουν ἐντολή στόν ἐγκέφαλο νά κάνουμε τήν κίνηση). Ὅτανἕλκουμε, τραβᾶμε κάτι, μιά ἄλλη ὁμάδα πυροδοτεῖται. Ὑπάρχει μιά ὁμάδα κινητικῶνκυττάρων πού πυροδοτεῖται, ὅταν βλέπουμε τόν ἄλλον νά κάνει μιά κίνηση καίτείνουμε κι ἐμεῖς νά τόν μιμηθοῦμε. Νά προσομοιώσουμε τήν πράξη τοῦ ἄλλου καίνά εἰκάσουμε τή συνέχειά της».Αὐτός εἶναι καί ὁ μηχανισμός τῆς μάθησης. Ἔτσι μαθαίνουμε. Ὅταν γιά παράδειγμαβλέπει τό παιδί τή μητέρα του νά προσεύχεται, τή μιμεῖται. Ἔτσι προσεύχεται κιαὐτό. Τό παιδάκι δέν ἔχει κρίση, δέν εἶναι πλήρως ἀναπτυγμένο ἀκόμα στόνἐγκέφαλό του γιά νά σκεφτεῖ ὅτι πρέπει νά βρεῖ τόν Θεό. Βλέπει καί μιμεῖται τούςγονεῖς του.Ὁ πατήρ Ἱερώνυμος -μεγάλος ἀσκητής στήν Αἴγινα- ἔμαθε ἀπό τή μητέρα του νάπροσεύχεται. Ἔβλεπε τή μητέρα του νά κατεβαίνει σ’ἕνα ὑπόγειο χωρίς παράθυρακάθε βράδυ καί νά κλαίει προσευχόμενη. Τότε ἔκλαιγε κι αὐτό. Ἡ δασκάλα πού τόπαρατήρησε εἰδοποίησε τή μητέρα του. Ὅταν ἐκείνη τόν ρώτησε γιατί ἔκλαιγε, τότετῆς ἀπάντησε ὅτι κλαίει, γιατί κλαίει κι αὐτή. Αὐτο εἶναι μίμηση. Ἔτσι ἔγινε μέγαςἀσκητής.Ὁ πατήρ Ἰάκωβος ἐπίσης ἔβλεπε τή μητέρα του νά προσεύχεται 10-12 κάθε βράδυκαί ἕνα φῶς πάνω ἀπό τό κεφάλι της. Ὅταν στίς 12 ἡ μητέρα του πήγαινε γιά ὕπνο,τότε αὐτός ἔπαιρνε τή θέση της καί προσευχόταν. Ἔτσι ἔμαθε νά προσεύχεται. Ἔτσιθά διδάξουμε τά παιδιά. Ὁ ἄνθρωπος μιμεῖται.Ἐμεῖς ὅμως μέ τά παιδιά μας ὅταν βλέπουμε στήν τηλεόραση καί στό διαδίκτυο ὅλααὐτά τά ἐγκλήματα καί τή βία, τότε εἶναι ἀναμενόμενο ὅτι αὐτά θά κάνουν καί τάπαιδιά ὅταν μεγαλώσουν. Αὐτό εἶναι σκόπιμο. Δέν εἶναι τυχαῖο πού μᾶς τάπροβάλουν αὐτά, ἀφοῦ κάποιοι δαιμονοκρατούμενοι ἄνθρωποι ἔτσι θέλουν νάφτιάξουν τόν κόσμο. Θέλουν νά γίνει κόσμος ἐγκληματιῶν, γιά νά φέρουν τόνἀντίχριστο.118

Πρέπει λοιπόν νά προσέχουμε ὄχι μόνο τίς αἰσθήσεις μας, ἀλλά καί τίς αἰσθήσεις τῶνπαιδιῶν μας. Νά μήν τά ἀφήνουμε ἀνεξέλεγκτα σέ ὅλα αὐτά τά «μοντέρνα»τεχνολογικά μέσα, τά ὁποῖα κάνουν πολύ μεγάλη ζημιά.Ἕνας Γέροντας ἔλεγε στό πνευματικοπαίδι του τρία πράγματα νά μήν ἔχει:τηλεόραση, ὑπολογιστή καί κινητό. Ἐδῶ βλέπουμε μωρά καί ἔχουν κινητό. Ὅσα δένξέρουν νά ξεχωρίζουν τό ἀληθινό ἀπό τό ψεύτικο, τούς δίνουν οἱ γονεῖς ἕνα ψεύτικοκινητό γιά ἀρχή.Ἐπίσης στήν Κίνα ἔχουν κάνει καί τό ἑξῆς τραγικό: ἔφτιαξαν εἰδικούς πεζόδρομουςγιά τούς ἀνθρώπους πού περπατᾶνε καί ἔχουν τό κινητό μπροστά τους, γιατίκαθυστεροῦν τούς ἄλλους πού βιάζονται!Ἡ Ἁγία Γραφή ἀναφέρει «μυρμηκολέων ὤλετο παρά τό μή ἔχειν βοράν» (Ἰώβ. 4,11).Πέθανε ὁ λέοντας, δηλαδή ὁ διάβολος- μυρμηκολένοντας γιατί δέν εἶχε φαγητό. Τόφαγητό τοῦ μυρμηκολέοντα, τοῦ διαβόλου, περνάει μέσω τῶν θυρίδων, μέσω τῶναἰσθήσεών μας. Δέν πρέπει λοιπόν νά θρέψουμε τόν μυρμηκολέοντα πού, ἐνῶ δέν ζεῖμέσα μας ὑποστατικά ὡστόσο, μᾶς ἐπηρεάζει πολύ ἀρνητικά. Γι’ αὐτό, νάπροσέχουμε τί βάζουμε μέσα μας. Τί περνάει ἀπό τά μάτια, ἀπό τά αὐτιά καί τίςἄλλες αἰσθήσεις τίς δικές μας, ἀλλά καί τῶν παιδιῶν μας. Τή μεγαλύτερη ζημιά τήνκάνουν τά ἀπρόσεκτα μάτια. Ὅταν δέν δίνουμε τροφή στόν διάβολο, θά πεθάνει. Ὁἄνθρωπος τότε θά ἐλευθερωθεῖ. Αὐτός εἶναι ἕνας τρόπος «ἄκοπος». Ἄν ὅμωςἀφήσεις νά μποῦν ὅλες αὐτές οἱ βρωμιές μέσα σου καί ἐξεγερθοῦν τά πάθη, μετά θάπρέπει νά παλέψεις μέ τά θηρία. Τότε θά σκεφτεῖς ὅτι εἶναι ἀδύνατο νά τά νικήσεις.Πάλι μπορεῖς μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ νά τά νικήσεις, ἀλλά θά ταλαιπωρηθεῖς πολύ.Εἶναι πολύ πιό εὔκολο νά κρατᾶς τόν ἔχθρό ἀπ’ ἔξω, παρά νά τόν βάλεις μέσα στόσπίτι σου.ΑΠΟΡΙΕΣ– Ὑπάρχουν καί θετικά πράγματα πού παίρνει κάποιος ἀπό τό διαδίκτυο καί τήντηλεόραση. Μπορεῖ νά μορφωθεῖ, παίρνοντας γνώσεις ἤ νά δεῖ ἕνα ντοκιμαντέρσχετικό μέ τή φύση καί τά ζῶα. Ὅσον ἀφορᾶ τά παιχνίδια φόνου στήν Ἀμερικήἔχουμε ἀκούσει ὅτι παιδιά πού ἔπαιζαν τέτοια παιχνίδια σκότωσαν συμμαθητές τους.Τέλος, προωθοῦνται πολύ καί παιχνίδια τζόγου. Στά παιχνίδια τά παιδικά, πρέπειμέσω τοῦ παιχνιδιοῦ τό παιδί, νά σημειώσει νίκες, ν’ ἀνέβει ἐπίπεδο κτλ. Αὐτό ὅμωςπροωθεῖ τόν τζόγο, ὁ ὁποῖος εἶναι καταστρεπτικός.– Ἕνας Γέροντας ἔλεγε γιά τίς εἰδήσεις καί τήν ἐνημέρωση: «καλύτερα νά τά ἀκοῦς.Μήν τά βλέπεις». Διότι μέσα ἀπό τίς εἰκόνες (τίς λεγόμενες ἀνταποκρίσεις,συνεντεύξεις καί ὅλα αὐτά), πάλι πολύ εὔκολα ξεσηκώνονται τά πάθη. Φυσικά καίμποροῦμε νά δοῦμε κι ἕνα καλό ντοκιμαντέρ, πολύ σπάνια ὅμως νά εἶναι τελείωςἀβλαβές. Αὐτό συμβαίνει γιατί αὐτοί πού τά φτιάχνουν δέν εἶναι οὔτε ἅγιοι, οὔτεπνευματικοί ἄνθρωποι. Ἔτσι λειτουργεῖ τό φαινόμενο τῆς προβολῆς. Ἀνάλογα μέ τότί ἔχουμε μέσα μας, αὐτό καί βλέπουμε. Οἱ δημοσιογράφοι ἀνάλογα μ’ αὐτό πούἔχουν μέσα τους, αὐτό καί προβάλλουν. Ἄν ὁ ἄνθρωπος εἶναι διεφθαρμένος, τήδιαφθορά θά προβάλλει καί θά τόν πληρώσουν κιόλας. Οἱ διεφθαρμένοι ἔχουν119

οἰκονομικό ὄφελος ἀπό τό νά διαδοθεῖ ἡ διαφθορά γιατί λειτουργεῖ ἕνα τεράστιοκύκλωμα ἐπιχειρηματιῶν, πορνογραφίας, κινηματογράφου, διεφθαρμένων ἀνδρῶνκαί γυναικῶν. Ὅλα αὐτά ἔχουν ὄφελος γι’ αὐτούς καί αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού τάπροβάλλουν. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο.Σήμερα ὅλα τά κανάλια τάσσονται ὑπέρ τῆς ὁμοφυλοφιλίας. Εἶναι τυχαῖο αὐτό; Ὄχι.Ἁπλούστατα αὐτή εἶναι ἡ σκοπιμότητα τῆς νέας ἐποχῆς σήμερα, αὐτό θέλουν νάπεράσουν ὡς μήνυμα. Γι‘ αὐτό μᾶς παραπληροφοροῦν. Ἑπομένως, ἀκόμα καί μέσαἀπό ἕνα ντοκιμαντέρ, θά μᾶς δείξουν καί κάτι πού δέν πρέπει νά δοῦμε κι ἐμεῖς μετάτό τέλος τῆς προβολῆς του, θά θυμόμαστε αὐτό πού δέν ἔπρεπε νά δοῦμε. Τότε θάταραχτοῦμε καί ἐνδεχομένως θά ἔχουμε καί πόλεμο.Γι’ αὐτό χρειάζεται πολλή προσοχή. Πρέπει νά βάλουμε ‘κάγκελα’, φραγμούς στίςαἰσθήσεις μας.Γράφει στήν Παλαιά Διαθήκη: «τά παράθυρα τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος ἦτανπεριφραγμένα μέ πλέγματα γιά νά μή μπαίνουν μέσα τά ἀκάθαρτα ζωύφια». Ὁ ἅγιοςΝικόδημος λέει ὅτι αὐτό ἔχει ἀλληγορική σημασία. Δηλαδή λέει «ὅποιος θέλει νά μήμπαίνουν στήν ψυχή του οἱ ἀκάθαρτες ἡδονές τῶν αἰσθήσεων, πρέπει νά ἔχειπεριφραγμένα μέ πλέγματα, τά παράθυρα τῶν αἰσθητηρίων του. Τά πλέγματα εἶναιδύο:  Ἡ μνήμη τοῦ θανάτου καί  Ἡ ἀπολογία τήν ὥρα τῆς φοβερῆς κρίσεως καί ἡ μνήμη τῶν αἰωνίων κολάσεων».Πρέπει νά μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἔρχεται ὁ θάνατος γιατί δέν ἔχουμε χρόνο γιά χάσιμο. Ὁἅγιος Παΐσιος μοῦ εἶχε δώσει τή συμβουλή «μή χάνεις δευτερόλεπτο. Κι ἕναδευτερόλεπτο νά ἔχεις δῶσε το στόν Θεό. Μουρμούρισε ἕναν ψαλμό, πές ἕνα ‘Κύριεἐλέησον’, ψάλλε κάτι» . Αὐτή εἶναι σοφή συμβουλή. Κάθε δευτερόλεπτο σέ πάει πιόκοντά στό μνῆμα. Μετά τόν θάνατο μᾶς περιμένει μιά αἰώνια κόλαση, ἄν δένμετανοήσουμε καί δέ φερθοῦμε συνετά. Αὐτό νά θυμόμαστε. Αὐτά εἶναι τά κάγκελα,ὁ φραγμός. Ὅσο σκέφτεσαι τήν αἰώνια κόλαση, τήν κρίση τοῦ Θεοῦ, τότε κατάκάποιο τρόπο θά συσταλλεῖς καί δέ θά θέλεις νά δεῖς τίποτα πού θά σέ διασκεδάζεικαί θά σέ διασκορπίζει. Θά θέλεις νά πεῖς ἕνα ‘Κύριε ἐλέησον’, ὅσο πιόσυγκεντρωμένος μπορεῖς.«Μέσω λοιπόν αὐτῶν τῶν δύο, μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀποβάλλει τίς ἡδονές καί τίςἁμαρτίες, ὅταν παρουσιαστοῦν μπροστά στά μάτια του».Ὁ ἅγιος Νεῖλος λέει «αὐτοί πού θέλουν νά φυλάγουν τή διάνοιά τους ὡς ναό καθαρό,ὅπως ἐκεῖ αὐτός κατασκευάστηκε μέ πλέγματα στά παράθυρα, γιά νά μήν εἰσέρχεταικάποιο ἀπό τά ἀκάθαρτα ζωύφια, μέ τὀν ἴδιο τρόπο πρέπει καί στίς αἰσθήσεις νάὑπάρχουν τά προστατευτικά κωλύματα τῶν λογισμῶν, τά δυσχερή τῆς μελλούσηςκρίσεως καί νά τειχίζουν ἔτσι τήν εἴσοδο ἐνάντια στίς ἀκάθαρτες μορφές πούπρόκειται νά διεισδύσουν». Δηλαδή νά μήν ἀφήνεις τόν λογισμό, πού σοῦ σπέρνει ὁδιάβολος, νά διεισδύσει.120

– Ὅπως στόν Κάιν καί στόν Ἄβελ, στόν ἄνθρωπο ὑπάρχει κάτι πού τόν ὠθεῖ νά πάεικόντρα μέ τόν Θεό, θά λέγαμε. Στά Γεροντικά διαβάζουμε ὅτι κάποιο παιδάκι μαζίμέ τόν πατέρα του, ἦταν ἀπομονωμένο καί δέν εἶχε δεῖ γυναίκα. Παρόλα αὐτά, καθώςμεγάλωνε, παρουσιάστηκε στόν ὕπνο του πειρασμός καί εἶδε γυναίκα καί ἀπό αὐτόταλαιπωρήθηκε. Ἄρα μέσα στόν ἄνθρωπο κι ὅλα αὐτά τά τεχνολογικά μέσα νά τάἀποφύγουμε, πάλι κάτι ὑπάρχει πού τόν ταλαιπωρεῖ.– Βεβαίως ὑπάρχει. Καί αὐτό τό ‘κάτι’ μᾶς τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ἡ κληρονομιάτῆς πτώσης. Ὅταν πέσαμε ἀπό τόν παράδεισο ἔγινε τό ἑξῆς: Ὅπως σ’ ἕνα δέντρο,ὅταν ἀρρωστήσει ἡ ρίζα του καί οἱ καρποί θά εἶναι σκουληκιασμένοι, ἔτσι ἔγινε καίσέ μᾶς. Ἀρρώστησε ἡ ρίζα μας, ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα καί αὐτή ἡ ἀρρώστια μεταδόθηκεκαί μεταδίδεται καί σέ μᾶς. Ἀλλά μέ τό νά μήν προσέχουμε καί ἐμεῖς στή συνέχεια,κάνουμε δύσκολη τή ζωή μας. Ἔχουμε ἤδη μέσα μας τό σκουλήκι ἀπό τήνκληρονομικότητα τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, ἀλλά τό κάνουμε ἀκόμα πιόκαλοαναθρεμμένο μέ αὐτά πού ρίχνουμε κι ἐμεῖς. Ἄν ὅμως προσέξουμε, τό σκουλήκισιγά σιγά θά ψοφήσει.Αὐτό λέει καί ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «ὅσο κλείνεις τίς ἐξωτερικές αἰσθήσεις καί δέν τρέφειςτόν μυρμηκολέοντα -ὅπως λέει καί ἡ Ἁγία Γραφή- θά πεθάνει». Ἐμεῖς ἐπειδή τόντρέφουμε μέσω τῶν αἰσθήσεων καί μετά μέσω τῆς φαντασίας, ἀνακινώντας καίἀναμεμνησκόμενοι ὅλα αὐτά τά βρώμικα γεγονότα, πού ἔχουμε κρατήσει στή μνήμημας, μετά γίνεται καί αὐτός πολύ ἰσχυρός καί μᾶς ταλαιπωρεῖ. Ὄντως εἶναι μέσα μαςἡ κληρονομιά καί ὁ Κάιν καί ὁ Ἄβελ ἀπό τήν πτώση τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔαςκληρονόμησαν κι αὐτοί τήν ἀρρώστια. Κληρονομᾶμε ὅλη τήν ἁμαρτία ἀπό τόν Ἀδάμμέχρι τώρα, ἀλλά καί ὅλη τήν ἁγιότητα τῆς ἀνθρωπότητας. Ὅλα τά ἔχουμε μέσα μας,καί τό καλό καί τό κακό. Αὐτή εἶναι καί ἡ μεγαλειώδης ἰδιότητα πού ἔχει δωρίσει ὁΘεός στόν ἄνθρωπο ὅτι εἴμαστε αὐτεξούσιοι νά ποῦμε ‘ναί’ στό καλό καί ‘ὄχι’ στόκακό.Ὁ ἅγιος Πορφύριος λέει «Ποῦ θά δώσουμε τήν ζωτικότητα τῆς ψυχῆς μας, τό νεράκιτῆς ψυχῆς μας; Θά τό δώσουμε στόν ἀνθόκηπο ἤ στόν ἀγκαθόκηπο;» Στίς ἀρετές ἤστίς κακίες; Στήν καλή κληρονομιά ἤ στήν κακή; Αὐτό εἶναι ὅλο τό θέμα. Πρός τάποῦ θά στρέψουμε ὅλες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς μας. Γι’ αὐτό τά πάθη οὐσιαστικάεἶναι μιά λανθασμένη χρήση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς μας.Γιά παράδειγμα, ὑπάρχει ἡ λανθασμένη χρήση τοῦ θυμοῦ. Οἱ ἅγιοι λένε ὅτι ὁ θυμόςεἶναι πολύ καλό πράγμα, εἶναι δῶρο Θεοῦ. Εἶναι τά νεῦρα τῆς ψυχῆς. Εἶναι ὁδυναμισμός τῆς ψυχῆς. Ἄν ὅμως ὁ θυμός κινηθεῖ ἐναντίον τοῦ συνανθρώπου σου,τότε εἶναι ἁμαρτία. Καί ἄν τόν κινεῖς συνέχεια γίνεται τό πάθος τοῦ θυμοῦ. Ἄν ὅμωςὁ θυμός κινηθεῖ ἐναντίον τοῦ διαβόλου, τότε εἶναι ἀρετή. Ἄν κινηθεῖ ἐναντίον τοῦβλασφήμου, τότε εἶναι πάλι ἀρετή, εἶναι καλό πράγμα. Ὀφείλεις νά θυμώσεις ὅτανβλασφημεῖται ὁ Θεός καί ὅταν ἀδικεῖται ὁ πλησίον σου. Τότε ὁ θυμός εἶναι ἀρετήκαί εἶναι ἁμαρτία τό νά μή θυμώσεις. Γι’ αὐτό λέει ἡ Ἁγία Γραφή ‘ὀργίζεσθε, καὶ μὴἁμαρτάνετε’ (Ψαλμ. 4,5). Ἀλλά ὅταν ὁ θυμός κινεῖται γιά νά ὑπερασπιστεῖς τόνἐαυτό σου -πού ἀδικεῖται ἤ νομίζεις ὅτι ἀδικεῖται- τότε εἶναι ἁμαρτία. Ἔτσι καί μέὅλες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Κάνουμε κακή χρήση τῶν δυνάμεων, πού μᾶς ἔδωσε ὁ121

Θεός. Αὐτό εἶναι ἡ ἁμαρτία. Αὐτό ἀφείλεται σ’ ἐμᾶς καί γι’ αὐτό δίνουμε λόγο στόνΘεό.Βεβαίως κληρονομοῦμε ἀπό τόν Ἀδάμ, γιατί κι ἐκεῖνος ἔκανε κακή χρήση τῶνδυνάμεών του. Τί ἔπαθε ὅμως ἡ Εὔα; Πῶς ξεκίνησε ἡ πτώση; Ἀπό τίς αἰσθήσεις. Ἡπρώτη πτώση τῆς Εὔας ἦταν ὅτι ἄκουσε. Τί ἄκουσε; Τόν διάβολο. Μέσα ἀπό τήνἀκοή πέρασε τό μήνυμα τοῦ διαβόλου πού συκοφάντησε τόν Θεό. Ἡ δεύτερη πτώσηἦρθε ἀπό τό μάτι, ὅταν εἶδε τόν καρπό καί τῆς φάνηκε ὡραῖος στήν ὄψη. Ἡ τρίτηπτώση ἦταν ἀπό τήν γεύση. Μετά γεύτηκε τόν καρπό καί εἶπε ὅτι ο καρπός ἦτανκαλός εἰς βρῶσιν καί τόν ἔδωσε καί στόν Ἀδάμ καί ἔπεσε κι ὁ Ἀδάμ. Ἀπό τίςαἰσθήσεις πέσαμε. Ἄν ἡ Εὔα φύλαγε τίς αἰσθήσεις της, δέν θά ἁμάρτανε καί δέν θάἁμάρτανε κι ὁ Ἀδάμ. Βλέπετε πῶς τό κακό περνᾶ μέσα ἀπό τίς αἰσθήσεις; Αὐτό τόλάθος τό συνεχίζουμε. Μερικοί π.χ. ἰσχυρίζονται ὅτι μποροῦν νά κάνουν παρέα μέὅλους χωρίς νά ἐπηρεάζονται. Αὐτό εἶναι μεγάλη ἀνοησία. Μήπως ἄν τρῶςἀκαθαρσίες, δέν θά ἀρρωστήσεις καί δέν θά πεθάνεις; Ὁ ἔξυπνος ἄνθρωπος ἐπιλέγειτί θά δεῖ, τί θά ἀκούσει καί μέ ποιούς θά συναναστραφεῖ.Ἔλεγε ἕνας δαιμονισμένος «τούς ἔχω μολύνει ὅλους μέσα ἀπό τό ἴντερνετ». Αὐτά τάλόγια τά ἔλεγε ὁ διάβολος, τό ὁμολογοῦσε. Μ’ ἕνα κουμπί εἶναι πολύ εὔκολο νά δεῖςὅλη τήν ἀνηθικότητα καί φυσικά μετά θά ἔχεις ἄτοπες ἐπιθυμίες, διότι ἐκ τοῦ ὁρᾶν,τίκτεται τό ἐρᾶν.Τά παιδιά δυστυχῶς δέν ἔχουν ἀντιστάσεις καί ἐνῶ πολύ εὐκολα μαθαίνουν τόἴντερνετ, γίνονται ἕρμαια, διότι οἱ γονεῖς -λόγω τῆς ἔλλειψης ἀγάπης- τά ἐκθέτουνμπροστά στόν κίνδυνο τῶν ὀθονῶν μέ σκοπό νά τελειώσουν τίς δικές τους δουλειές,χωρίς νά τούς ἐνοχλοῦν τά παιδιά. Τό παιδί βέβαια πεθαίνει πνευματικά, γιατί δένἔχει καθόλου τίς ἀντιστάσεις, νά πεῖ ‘ὄχι’ στόν πειρασμό. Γι΄ αὐτό, μήν ἀφήνετε τάπαιδιά σας μόνα τους μπροστά ἀπό τήν τηλεόραση ἤ τό διαδίκτυο. Θά δοῦν ὅλα τάβρώμικα καί θά τά μιμηθοῦν. Τά παιδιά δέν ἔχουν φραγμούς, ὅπως εἴπαμεδραστηριοποιοῦνται τά συγκεκριμένα κύτταρα στόν ἐγκέφαλο καί ὅ,τι βλέπουν, τόκάνουν. Ἔτσι βλέπουμε παιδιά στό νηπιαγωγεῖο νά κάνουν μεταξύ τους αὐτά τάβρώμικα πού βλέπουν στίς ὀθόνες.– Ὅταν οἱ δύο γονεῖς δέν κάνουν τήν ἴδια ζωή, ὅταν ὁ ἕνας ζεῖ πνευματικά, ἀλλά ὁἄλλος ὄχι καί τά παιδιά βλέπουν διαφορετικές συμπεριφορές, τί κάνουν τότε τάπαιδιά;– Σ’ αὐτήν τήν περίπτωση, αὐτός πού ζεῖ πνευματικά καί ἔχει σχέση μέ τόν Χριστό,πρέπει νά λιώσει τά γόνατά του στήν προσευχή καί τά μάτια του στό κλάμα, γιά νάβοηθήσει τό παιδί του. Ἐφόσον ἔχει μερίδιο εὐθύνης γιατί σχετίστηκε καίπαντρεύτηκε ἕναν ἄθεο. Ἴσως ἔφταιγε ὅτι τότε καί οἱ δύο ἦταν ἄθεοι. Ὁπότε τώραπληρώνει τό λάθος. Τά παιδιά σήμερα δέν ξέρουν γιατί παντρεύονται.Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου; Εἶναι ἡ θέωση. Ἀντίστοιχα καί ὁ σκοπός τοῦμοναχισμοῦ εἶναι ἡ θέωση. Δέν εἶναι κανένας ἄλλος ὁ λόγος. Δυστυχῶς ὅμως ἔχουμεἀσχετοσύνη, εἴμαστε ἀκατήχητοι, δέν γνωρίζουμε τίποτα πνευματικά καί δένφροντίζουμε νά μάθουμε τήν ἀλήθεια. Ἔπειτα ἔρχονται οἱ συνέπειες τῶν λαθῶν. Ἡ122

προσευχή ὅμως καί ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ τά διορθώνει.Γνωρίζω τό ἑξῆς περιστατικό: Μιά μητέρα εἶχε δύο κόρες πού ξεπόρτιζαν. Ἡ μητέραπροσευχόταν καί οἱ κόρες τήν ἔβλεπαν πού προσευχόταν συνέχεια. Ἔφευγανπροσευχόταν, γύριζαν οἱ κόρες πάλι τήν ἔβλεπαν νά προσεύχεται. Κάποια στιγμή τῆςζήτησαν νά σταματήσει νά προσεύχεται γιατί τούς τά χαλάει ὅλα. Τούς τά χαλοῦσεὅλα μέ τήν προσευχή! Αὐτή εἶναι ἡ δύναμη τῆς προσευχῆς! Εἶναι ἡ μεγαλύτερηδύναμή μας.Ὁ ἅγιος Πορφύριος ἔμπαινε στό μυαλό τοῦ ἄλλου καί τοῦ ἄλλαζε τό μυαλό! ἩΧάρις τοῦ Θεοῦ ὅλα τά κάνει, γι’ αὐτό δέν πρέπει νά ἀπελπιζόμαστε, μποροῦμε νάβοηθήσουμε τά παιδιά μας. Καί ὅσοι ἔχετε τό ἕτερον ἥμισυ ἐκτός Ἐκκλησίας, μήνἀπελπίζεστε. Γίνετε ἐσεῖς ἅγιοι, ὅπως θέλει ὁ Θεός καί θά βοηθήσετε καί τά παιδιάσας.– Μπορεῖ ἡ προσευχή μας νά βγεῖ σέ κατάκριμα;– Ὅλα μποροῦν νά μᾶς βγοῦν σέ κατάκριμα, ἄν δέν τά κάνουμε μέ τόν τρόπο πούπρέπει. Καί ἡ Θεία Κοινωνία μπορεῖ νά μᾶς βγεῖ σέ κατάκριμα, ὅταν δένπροετοιμάζεσαι σωστά. Καί ἡ προσευχή, ὅταν δέν εἶναι σωστή, βγαίνει σέκατάκριμα. Δέν μπορεῖς νά ζητᾶς ἀπό τόν Θεό, γιά παράδειγμα, στήν προσευχή σουνά κάψει τόν ἐχθρό σου, γιατί μετά θά καεῖς ἐσύ.Μιά μητέρα, τῆς ὁποίας τό παιδί εἶχε καρκίνο, πῆγε στήν Παναγία καί ἔλεγε «ἀπαιτῶνά κάνεις καλά τό παιδί μου». Αὐτό εἶναι ἀνεπίτρεπτο. Παρακαλᾶμε τήν Παναγία,δέν ἀπαιτοῦμε. Τελικά ὁ γιός της ἔγινε καλά, ἀφοῦ τό ἀπαιτοῦσε (αὐτά εἶναι τάλεγόμενα θελήματα), ἀλλά μετά σκότωσε τόν ἀδελφό του, τή μάνα του, τόν πατέρατου καί στό τέλος αὐτοκτόνησε, γιατί ἀγαποῦσε τήν ἴδια κοπέλα μέ τόν ἀδελφό του.Ὁ Θεός ξέρει πολύ καλύτερα ἀπό ἐμᾶς τό καλό μας. Γι’ αὐτό πρέπει νά τοῦ ζητᾶμενά κάνει καλούς ἐμᾶς, ὄχι νά μᾶς κάνει τό τάδε καλό. Νά ἀφεθοῦμε ὁλοκληρωτικά σ’Αὐτόν.– Στό διαδίκτυο ἔχει κάποια ὀρθόδοξα ἰστολόγια, ὅπου ἔχει τούς βίους ἁγίων μέκινούμενες ἁγιογραφίες καί παράλληλα ὑπάρχει κάποιος ἀπό πίσω πού ἐξηγεῖ τήνἱστορία τους. Αὐτό βοηθάει κάπως τά παιδιά μας πνευματικά, ποῦ δέν διαβάζουνβιβλία, ὅσο εἶναι μικρά; Στό πατριωτικό θέμα κάποια ντοκιμαντέρ εἶναι καλό νά τάβλέπουν τά παιδιά ἤ δέν πρέπει νά ἀσχολοῦνται καθόλου μέ τό διαδίκτυο; Τί εἶναικαλύτερο;– Νά ἀσχολοῦνται μέ τήν Ἐκκλησία ἀπό τό πρωί μέχρι τό βράδυ. Γιά νά γίνει αὐτόβέβαια, πρέπει πρῶτοι οἱ γονεῖς νά τό κάνουν. Μήν ψάχνουμε νά ξεφύγουμε. Ἡσωστή ἀγωγή γίνεται μέσα στήν Ἐκκλησία. Οἱ Χριστιανοί ὀφείλουν κάθε μέρα, πρωίκαί βράδυ, νά εἶναι στήν Ἐκκλησία. Πόσοι ἀπό ἐμᾶς τό κάνουν αὐτό; Πρέπει νάεἴμαστε κάθε μέρα στόν Ὄρθρο καί στόν Ἑσπερινό καί φυσικά ὅποτε ἔχει ΘείαΛειτουργία. Αὐτό ἀποτελεῖ σωστή ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ἄν τό παιδί μάθει νά πηγαίνειστήν Ἐκκλησία, τότε δέν θά σκεφτόμαστε τί νά τοῦ δείξουμε στήν τηλεόραση ἤ στόδιαδίκτυο.123

Ὅλα αὐτά εἶναι ἄχρηστα, γιατί αὐτοί πού τά φτιάχνουν δέν εἶναι ἅγιοι. Ἔτσι βέβαιαθά ζωγραφίσουν λάθος ἕναν ἅγιο. Θέλεις νά δεῖς πῶς εἶναι ἕνας ἅγιος; Νά πᾶς στήνἘκκλησία νά δεῖς τούς ἅγιους ἁγιογράφους, οἱ ὁποῖοι ἁγιογράφησαν τήν Ἐκκλησία.Ὑπάρχουν δυστυχῶς καί μοντέρνοι ἁγιογράφοι πού κι αὐτοί δέν ἀποδίδουν σωστά.Πηγαίνουν ν’ ἁγιογραφήσουν ἀκούγοντας τραγούδια καί καπνίζοντας. Τότε τί ἅγιοθά φτιάξει;Βλέπουμε σ’ αὐτά τά ὑποτιθέμενα ὀρθόδοξα κινούμενα σχέδια πολλές φορές κάτιπρόσωπα ἄγρια καί φρίττουμε. Εἶναι αὐτή κατήχηση καί διδασκαλία σωστή γιά τόπαιδί; Καλύτερα νά μήν τά δεῖ ποτέ.Τό ζητούμενο εἶναι ὁ δικός μας ἁγιασμός. Τό ἔλεγε αὐτό ὁ ἅγιος Πορφύριος «ὅτανἐμεῖς ἁγιαστοῦμε, θά ἁγιαστοῦν καί τά παιδιά μας». Μήν ψάχνετε τί νά δώσετε στάπαιδιά, ψαχτεῖτε ἐσεῖς! Νά ψάξετε πῶς νά γίνετε ἐσεῖς πρῶτα ἅγιοι. Αὐτό περνάειστά παιδιά καί αὐτό διδάσκει τά παιδιά.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης124

Διασκέδαση ἤ ψυχαγωγία;Τήν προηγούμενη φορά εἴχαμε ἀναφέρει ὅτι μέσα ἀπό τίς ὀθόνες μπορεῖ νά μπεῖ ὁδιάβολος, πού μᾶς φέρνει τόν θάνατο, ὅπως λέει καί ἡ Ἁγία Γραφή «πέρασε ὁθάνατος μέσα ἀπό τά παράθυρα» (Ἱερ. 9,21). Αὐτά ὅμως πού βλέπουμε στίς ὀθόνες,κατεβαίνουν στήν καρδιά μας καί μᾶς κάνουν κακό, μᾶς λερώνουν. Ἡ καρδιά ὅ,τιβλέπει τό ἐπιθυμεῖ. Γι’ αὐτό, λένε καί οἱ ἀρχαῖοι ὅτι ἀπό αὐτό πού βλέπουμε,γεννιέται ἡ ἐπιθυμία. Ὁπότε, ἄν δέν βλέπουμε, γλιτώνουμε ἀπό τήν κακή ἐπιθυμία.Πολλές φορές λέμε πιεστικά στούς γονεῖς μας ὅτι θέλουμε κάτι κι ἄν δέν μᾶς τόδώσουν, θυμώνουμε μαζί τους. Γιατί ὅμως τό θέλουμε καί τό ζητᾶμε; Γιατί πρίν τόθελήσουμε, τό ἔχουμε δεῖ πρῶτα, τό σκεφτήκαμε καί ἡ καρδιά μας τό ἔχειἐπιθυμήσει. Ἄν δέν τό εἴχαμε ὡς ἐπιθυμία, δέν θά τό θέλαμε, δέν θά πιέζαμε τούςγονεῖς μας νά μᾶς τό δώσουν κι ἐμεῖς δέν θά στεναχωριόμασταν.Πολλές φορέςπιέζουμε τούς γονεῖς μας νά μᾶς κάνουν κάτι, ἀλλά δέν πρέπει, γιατί ἔτσι κάνουμεκακό καί στόν ἑαυτό μας καί στούς γονεῖς μας. Εἶναι λάθος αὐτό γιατί συνήθως τάπράγματα πού ἀπαιτοῦμε, δέν εἶναι γιά τό καλό μας. Τό ἴδιο ὅμως συχνά κάνουμε καίμέ τόν Θεό.Κάποτε μιά μάνα, πού ὁ γιός της εἶχε πάθει καρκίνο, πῆγε σ’ ἕνα προσκύνημα στήνΠαναγία. Ἐκεῖ ἔκανε μιά προσευχή στήν Παναγία, ἡ ὁποία ὅμως δέν ἦταν καλή,γιατί δέν τήν παρακάλεσε, ἀλλά ἀπαίτησε νά κάνει καλά τό παιδί της. Οἱ ἄλλεςγυναῖκες τή μάλωσαν, πού μίλησε ἔτσι στήν Παναγία. Μετά ἀπό δύο χρόνιαξαναπῆγαν οἱ γυναῖκες στό προσκύνημα, ἀλλά αὐτή ἡ γυναίκα ἔλειπε. Οἱ μοναχέςστό μοναστήρι ρώτησαν τί ἀπέγινε ἡ κυρία ἐκείνη πού ἀπαιτοῦσε ἀπό τήν Παναγίανά κάνει καλά τό παιδί της. Οἱ γυναῖκες τότε ἀπάντησαν ὅτι, ἐνῶ τό παιδί θά πέθαινεἀπό καρκίνο, τελικά ἡ Παναγία τό ἔκανε καλά. Ὅμως αὐτό τό παιδί μετά, ἐξαιτίαςτοῦ πάθους, πού εἶχε μέ μιά κοπέλα, σκότωσε τόν ἀδελφό του, ἐπειδή εἶχε πάθος κιἐκεῖνος μέ τήν ἴδια. Ἔπειτα σκότωσε καί τούς γονεῖς του καί στό τέλος αὐτοκτόνησε.Ἄρα ποτέ δέν πρέπει νά ζητᾶμε ἐπίμονα ὅ,τι θέλουμε. Ποτέ νά μή λέμε ὅτιὁπωσδήποτε θέλουμε κάτι. Γιά νά μή θελήσουμε ὅμως, πρέπει πρῶτα νά προσέξουμετά μάτια μας, τή σκέψη μας καί τήν καρδιά μας.Σήμερα θά ἀναλύσουμε τό θέμα τῆς διασκέδασης. Τί θά πεῖ διασκέδαση; Συνήθως οἱἄνθρωποι ἐννοοῦνε τά γλέντια, πῶς νά περνᾶνε καλά καί πίσω ἀπό ὅλα κρύβονταιἁμαρτίες. Διασκέδαση εἶναι σύνθετη λέξη καί ἐτυμολογικά σημαίνει (διά +σκεδάννυμι = διά + σκορπίζομαι). Ἄρα διασκέδαση σημαίνει διασκόρπισμα. Ἡσωστή λέξη, ἡ ξεκούραση τῆς ψυχῆς, εἶναι «ψυχαγωγία». Ψυχαγωγία εἶναι ἡ ἀγωγήτῆς ψυχῆς. Ἡ ἀγωγή τῆς ψυχῆς σημαίνει τό νά πάρω τήν ψυχή μου καί νά τήνὁδηγήσω ἐκεῖ πού ξεκουράζεται, δηλαδή στόν Θεό. Ἄν ὁ ἄνθρωπος βρεῖ τόν Θεό,τότε ψυχαγωγεῖται ἀληθινά.Σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἀντί γιά ψυχαγωγία, λένε διασκέδαση, δηλαδή διασκόρπισμα.Σκέφτονται ὅτι θέλουν νά βγοῦν, νά πᾶνε στά κέντρα, νά πιοῦν, νά μεθύσουν, νά125

χορέψουν, νά γλεντήσουν γιά νά ξεχαστοῦν. Σέ τελική ἀνάλυση ὅμως τό νά βγεῖςλίγο ἀπό τόν ἑαυτό σου, σέ κάνει νά φαίνεσαι τρελός. Στήν οὐσία θέλουν νάδιαλυθοῦν. Αὐτό τό θεωροῦν καλό! Μά εἶναι δυνατόν ἄν διαλύεται κάποιος νάπαθαίνει κάτι καλό;Ὅταν ζοῦσα στή Θεσσαλονίκη, ἔμενα στό κέντρο καί τά πρωινά τῆς Κυριακῆς, πούξυπνοῦσα στίς 5:30 γιά νά πάω νά λειτουργήσω, ἔβλεπα τά νέα παιδιά πῶςγυρνοῦσαν ἀπό τή διασκέδαση τοῦ Σαββάτου. Ξέρετε σέ τί κατάσταση ἦταν; Κάποιαδέν φοροῦσαν παπούτσια, ἦταν μεθυσμένα, τρικλίζανε, βριζόντουσαν μεταξύ τους,τά μάτια τους ἦταν μαῦρα, ξενυχτισμένα, βλασφημοῦσαν, ἔκαναν ἐμετό. Εἶναιδιασκέδαση αὐτό ἤ προσφέρει χαρά; Αὐτή δέν εἶναι μιά διάλυση; Δέν εἶναιξεκούραση, εἶναι κούραση. Πλέον παύεις νά εἶσαι ἄνθρωπος, χάνεις τήν ἀνθρωπιάσου.Ἡ σωστή ψυχαγωγία εἶναι ἡ προσευχή καί ὅ,τι ἄλλο μᾶς πάει στόν Θεό. Θέλεις νάξεκουραστεῖ λίγο ἡ ψυχή σου; Κάνε προσευχή, ἀκόμα καί ἀπό τό διάβασμα νάσταματήσεις. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Νικόδημος σ’ ἕναν δάσκαλο συμβουλεύοντάς τον: «στόσχολεῖο, τά παιδιά γιά νά ξεκουραστοῦν, νά τά ἀφήνεις λίγο στό θρανίο ὅπωςκάθονται, νά γέρνουν λίγο τό κεφάλι τους καί νά λένε τή νοερά προσευχή, τό ‘ΚύριεἸησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με’. Ἔτσι, ξεκουράζεται ἡ ψυχή μας. Ἄν κάποιο παιδί θέλεινά ξεκουραστεῖ ἀπό τό διάβασμα, ἄς δοκιμάσει γιά 1-2 λεπτά νά καθίσει κάπουἥσυχα καί νά πεῖ τήν προσευχή αὐτήν. Θά νιώσει πολλή ξεκούραση καί ἡ ψυχή θάβρεῖ μεγάλη ἀνάπαυση.Ἑπομένως νά μήν ἐπιζητοῦμε τή διασκέδαση, ἀλλά τήν ψυχαγωγία, τήν ἀγωγή τῆςψυχῆς στόν Θεό. Αὐτό εἶναι τό σωστό, πού πρέπει νά κάνουμε. Ὁ μεγάλος προφήτηςκαί βασιλιάς Δαβίδ ἔλεγε «Θυμήθηκα τόν Θεό καί εὐφράνθηκα» (Ψαλμ. 76,4).Μόνο, δηλαδή, πού σκέφτηκα τόν Θεό, γέμισα μέ χαρά. Βλέπετε ἡ χαρά δέν ἔρχεταιἀπό τή διασκέδαση, ἀφοῦ, ὅπως εἴδαμε προηγουμένως, ἔχει ἄσχημη κατάληξη. Ἡἀληθινή χαρά ἔρχεται ἀπό τόν Χριστό.Στόν δεύτερο μακαρισμό ὁ Χριστός μας λέει «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοίπαρακληθήσονται» (Ματθ. 5,4). Παράκληση δέν σημαίνει ἁπλῶς παρακαλῶ, ἀλλάπαρηγορῶ. Ὁ Χριστός λοιπόν λέει ὅτι εἶναι μακάριοι αὐτοί πού κλαῖνε γιά τίςἁμαρτίες τους, γιατί αὐτοί θά παρηγορηθοῦν, θά πάρουν χαρά ἀπό τόν Θεό. Ἐνῶφαίνεται παράδοξο κι ὅμως μέ τό κλάμα γιά τίς ἁμαρτίες μας ἔρχεται ἡ ἀληθινήχαρά. Γι’ αὐτό οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ ὅλη τήν ἡμέρα καί εἰδικά τό βράδυ στήνπροσευχή τους κλαῖνε, γιατί μέσα ἀπό αὐτό τό κλάμα παρηγοροῦνται. Ἄν δένκλάψουν, νιώθουν ὅτι ἡ προσευχή τους δέν ἦταν τέλεια καί δέ ζήτησαν εἰλικρινή καίταπεινή συγγνώμη ἀπό τόν Θεό γιά τίς ἁμαρτίες τους. Καί ἐσεῖς νά προσπαθεῖτε στήνπροσευχή σας νά κλαῖτε. Οἱ ἄνθρωποι παλιά ἔκλαιγαν στήν προσευχή τους. Σήμερατό ἔχουμε χάσει αὐτό.Κάποτε ἦταν ἕνα παιδί ἀπό τήν Καππαδοκία, πού ἀργότερα ἔγινε σπουδαῖοςἱερομόναχος. Ὅταν ἦταν ὅμως ἀκόμα μικρός, ἔβλεπε κάθε βράδυ τή μαμά του, πούπήγαινε σ’ ἕνα σκοτεινό ὑπόγειο, χωρίς παράθυρα κι ἔκλαιγε ὅλη τή νύχτα.126

Προσευχόταν μέ δάκρυα. Ἔτσι καί τό παιδί πήγαινε στό σχολεῖο κι ἔκλαιγε. Τότε ἡδασκάλα φώναξε τή μητέρα καί τήν ἐνημέρωσε γιά τήν κατάσταση τοῦ παιδιοῦ.Ὅταν ἡ μητέρα ρώτησε τόν μικρό της γιό, γιατί ἔκλαιγε, ἐκεῖνος ἀπάντησε ὅτι κλαίειἐπειδή κλαίει κι αὐτή. Ἔκλαιγε δηλαδή τό παιδί, βλέποντας τή μητέρα νά κλαίει.Μετά, ὅταν μεγάλωσε, ἔγινε κι αὐτός ἅγιος. Εἶναι ὁ ἅγιος Ἱερώνυμος τῆς Αἴγινας.Ἔμαθε ἀπό τή μητέρα του νά κλαίει στήν προσευχή.Ἀπό τό πένθος κι ἀπό τά δάκρυα, ἔρχεται ἡ ἀληθινή χαρά. Ἄν τό ποῦμε αὐτό σ’ἕνανκοσμικό ἄνθρωπο, θά φέρει ἀντιρρήσεις καί θά μᾶς θεωρήσει τρελούς. Ὁ κοσμικόςἄνθρωπος θεωρεῖ ὅτι ἡ καλοπέραση καί ἡ διασκέδαση φέρνουν χαρά, ὅμως κάτιτέτοιο δέν ἰσχύει, ἀφοῦ αὐτό εἴδαμε ὅτι φέρνει μόνο μιά ἀηδία, μιά στενοχώρια καίσέ ὁδηγεῖ σέ μιά δαιμονική κατάσταση.Ὁ Χριστός μας λέει «νά μάθετε ἀπό μένα, πού εἶμαι πράος καί ταπεινός καί θά βρεῖτεἀνάπαυση στίς ψυχές σας». Πῶς θά τό μάθουμε αὐτό; Ἄν γίνουμε καί μεῖς πράοι καίταπεινοί, ἤρεμοι καί ὅταν ἀντιμετωπίζουμε αὐτούς πού μᾶς ἀδικοῦν χωρίς θυμό, τότεθά βροῦμε ἀληθινή χαρά. Μόνο τότε θά νιώθουμε καλά, ὅταν θά εἴμαστε ταπεινοί,ὅπως ὁ Χριστός μας. Ὅταν εἴμαστε ὑπερήφανοι καί συνεχῶς ζητᾶμε ἐπίμοναπράγματα, ὅταν διεκδικοῦμε τά δικαιώματά μας, τότε ὄχι ἁπλά δέν θά βροῦμεἀληθινή χαρά, ἀλλά θά ἔχουμε καί στεναχώρια.Τά γενέθλια εἶναι διασκέδαση ἤ ψυχαγωγία; Δέν εἶναι ἀληθινή ψυχαγωγία, εἶναιδιασκέδαση. Σέ κάνουν ὑπερήφανο καί ἐγωιστή. Κάποια φορά περνώντας ἀπό ἕναἐστιατόριο στή Θεσσαλονίκη ἄκουσα σέ γενέθλια ἑνός παιδιοῦ, πού τοῦ ἔλεγαν τότραγούδι τῶν γενεθλίων καί τελείωνε «νά ἕνας σοφός». Πολλοί ἄνθρωποι λοιπόνμαζί ἔλεγαν στό παιδί ὅτι εἶναι σοφός. Αὐτό ὅμως τοῦ τρέφει τήν ὑπερηφάνεια. Ἄνεἴμαστε ὑπερήφανοι, χωριζόμαστε ἀπό τόν Θεό. Γι’ αὐτόν κυρίως τόν λόγο δέν εἶναικαλά τά γενέθλια. Φυσικά καί τό ὅτι κάνουν χορούς καί ἄσχημα πράγματα, παίζουνἄσεμνα παιχνίδια, δέν τηροῦν τίς νηστεῖες κ.λ.π. εἶναι ἐπίσης κακό. Τό βασικό κακόὅμως εἶναι ὅτι μᾶς τρέφει τόν ἐγωισμό.Ἡ σωστή ἡμέρα, πού πρέπει νά γιορτάζουμε, εἶναι ἡ γιορτή μας. Ἐκείνη τήν ἡμέραγιορτάζουμε τόν Ἅγιό μας. Τά πιό πολλά παιδιά σήμερα δέν ξέρουν κἄν πότεγιορτάζουν, ξέρουν μόνο τά γενέθλιά τους γιατί ἔχουμε ἀλλοτριωθεῖ καί ἔχουμεπάρει τά ἔθιμα ἀπό τή Δύση, ἀπό τήν Εὐρώπη, ἀπό αὐτούς πού εἶναι ἄθεοι, καίμακριά ἀπό τόν Θεό. Ἄρα γενέθλια δέν πρέπει νά κάνουμε, ἀλλά οὔτε νάπηγαίνουμε, ὅταν μᾶς καλοῦν.Τά καρναβάλια εἶναι καλή ψυχαγωγία ἤ διασκέδαση; Εἶναι διασκέδαση, σκόρπισμα.Στά καρναβάλια καί γενικά στούς χορούς, χορεύει ὁ διάβολος. Οἱ ἅγιοί μας, πούεἶναι τό στόμα τοῦ Χριστοῦ, λένε ὅτι δέν ἐπιτρέπεται νά χορεύουμε. Κάποιοι λένε ὅτιδέν εἶναι κακό νά χορεύουμε δημοτικούς χορούς. Κι ὅμως οὔτε δημοτικούς χορούςπρέπει νά χορεύουμε. Τρεῖς χοροί ἐπιτρέπονται. Ὁ ἕνας χορός εἶναι ὁ χορός τῆςμετανοίας μας. Ἄν κάνουμε τίς μετάνοιές μας, τότε κάνουμε τόν χορό πού ἀρέσειστόν Χριστό. Ἕνας ἀκόμα χορός πού κάνουμε εἶναι ὁ χορός γύρω ἀπό τήνκολυμβήθρα τήν ὥρα πού κάποιος βαφτίζεται. Ὁ τρίτος χορός ὅταν κάποιος127

παντρεύεται καί γυρίζουν γύρω γύρω ἀπό τό τραπέζι πού βρίσκεται τό Εὐαγγέλιο.Δηλαδή δοξάζουμε τόν Θεό καί χαιρόμαστε μαζί Του καί ὄχι μακριά ἀπ’ Αὐτόν.Ἀντί γιά χορούς καί γλέντια, ὁ ἅγιος Νικόδημος λέει «Θέλεις νά χαρεῖς; Νά κάνειςἕνα τραπέζι σεμνό στό σπίτι σου καί νά καλέσεις ψάλτες». Νά μήν καλέσεις δηλαδήαὐτούς πού παίζουν ὄργανα, πού θά σοῦ ζαλίσουν τό κεφάλι. Νά καλέσεις τούςψάλτες, πού θά ὑμνήσουν καί θά δοξάσουν τόν Θεό.Ποιός εἶναι ὁ σωστός τρόπος γιά νά γιορτάσουμε τή γιορτή μας; Θά πρέπει νάλειτουργηθοῦμε στήν Ἐκκλησία. Νά ἔχουμε φροντίσει νά ἐξομολογηθοῦμε ἀπό πρίν,νά πάρουμε τήν ἄδεια τοῦ Πνευματικοῦ μας καί νά κοινωνήσουμε τήν ἡμέρα τῆςγιορτῆς μας. Ἐπίσης πρέπει νά κάνουμε ἀρτοκλασία. Νά φέρουμε ἄρτους, νά τούςεὐλογήσει ὁ ἱερέας καί νά τούς μοιράσουμε σέ ὅσους βρίσκονται στήν Ἐκκλησία.Θέλεις νά καλέσεις τούς φίλους σου, ὅταν γιορτάζεις; Πρῶτα νά τούς καλέσεις στήνἘκκλησία. Μόλις τελειώσει ἡ Θεία Λειτουργία, νά τούς κεράσεις. Σήμερα δυστυχῶςἐπιλέγουμε ἄλλα μέρη νά κερνᾶμε τούς γνωστούς μας, γιατί, ἄν τούς προσκαλέσουμεστήν Ἐκκλησία, δέν θά ἔρθει κανένας. Ὅμως δέν πρέπει νά μᾶς ἐνδιαφέρει ἄν θάἔρθουν οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι, ἀλλά οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε ἄν δέν ἔρθουν,δέν μᾶς πειράζει, ἐμεῖς θά κάνουμε αὐτό πού λέει ὁ Χριστός.Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τίς σχολικές ἐκδρομές.Ἐπειδή ἐκεῖ συμβαίνουν πολλά ἄσχημαπράγματα, δέν πρέπει νά πηγαίνουμε. Μέσα στό λεωφορεῖο, γιά παράδειγμα, θάἀκούσουμε βλασφημίες, ἀνήθικα ἀνέκδοτα, βρισιές καί στό τέλος θά βγοῦμε μέπολλές κακές σκέψεις. Γι’ αὐτό, ἀντί νά πηγαίνουμε στίς σχολικές ἐκδρομές, νάπηγαίνουμε στήν Ἐκκλησία καί σέ προσκυνήματα. Ἄν κάνει ὁ πνευματικός μαςπροσκυνήματα, μέσα στό λεωφορεῖο θ’ ἀκούσουμε ἅγια πράγματα καί θάἐπισκεφθοῦμε μέρη, ὅπου θά προσκυνήσουμε ἁγίους. Τελευταία κάναμε ἕναπροσκύνημα στήν ἁγία Σοφία στήν Κλεισούρα καί πήραμε πολύ Χάρη ἀπό τήν Ἁγίακαί μάλιστα εἴχαμε μαρτυρίες ἀπό ἀρκετούς ὅτι ἡ Ἁγία ἐκπλήρωσε τά αἰτήματά τους.Γιατί λοιπόν νά διασκορπιζόμαστε καί νά μήν ψυχαγωγούμαστε πηγαίνοντας στόνΘεό; Νομίζετε ὅτι ἔχουμε πολλά χρόνια; Δέν ἔχουμε πολύ καιρό. Δέν πρέπει νάσκορπίζουμε τόν χρόνο μας ἄσκοπα. Θά πρέπει νά ἀξιοποιοῦμε κάθε δευτερόλεπτοτῆς ζωῆς μας.Ὅταν ἤμουν μικρότερος, ὡς δόκιμος μοναχός, πῆγα νά ἐπισκεφτῶ τόν Ἅγιο Παΐσιοστό Ἅγιο Ὄρος. Μέ συμβούλευσε λοιπόν λέγοντάς μου: «μή χάνεις δευτερόλεπτο,ὅπου κι ἄν εἶσαι νά προσεύχεσαι. Ἀκόμα καί μέσα στό λεωφορεῖο καί στό τρόλεϊ, ἄνδέν μπορεῖς νά προσεύχεσαι μέ τήν καρδιακή προσευχή, τό ‘Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησόν με’, νά μουρμουρᾶς, νά σιγοψέλνεις. Νά μή χάνεις δευτερόλεπτο». Αὐτή τήσυμβουλή δίνω καί σέ σᾶς. Νά προσευχόμαστε, νά μή χάνουμε δευτερόλεπτο. Νάπηγαίνουμε τήν ψυχή μας στόν Θεό συνέχεια. Τότε εἴμαστε ἀληθινά ἔξυπνοιἄνθρωποι. Δέν εἴμαστε ἔξυπνοι παρακολουθώντας τηλεόραση ἤ ὅλα αυτά τά ἄτοπαπράγματα, πού μᾶς γεμίζουν ἁμαρτίες.ΑΠΟΡΙΕΣ128

 Ὅταν εἶπα σέ κάποια παιδιά νά βάλουμε ψαλμούς, ὅλοι ἄρχισαν νά μοῦ φωνάζουν!  Τό ἔκαναν αὐτό γιατί αυτά τά καημένα τά παιδιά δέν ἔχουν χριστιανούς γονεῖς καί δέν ἔχουν μάθει νά ζοῦν χριστιανικά. Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά κάνουμε παρέα μ’ αὐτά τά παιδιά, γιατί δέν πρόκειται νά βγάλουμε ἄκρη. Ἐδῶ πολλές φορές σέ προσκυνήματα μέ παπάδες καί βάζουν στό λεωφορεῖο λαϊκά τραγούδια, ὄχι ψαλμωδίες. Δέν εἶναι σωστά προσκυνήματα αὐτά, εἶναι κοσμικές ἐκδρομές. Θέλει πολλή προσοχή μέ ποιούς κάνουμε παρέα. Δέν μποροῦμε νά κάνουμε παρέα μέ ὅλους.  Ἕνα παιδί στό σχολεῖο κάτι μοῦ ἔκανε (μέ ἔφτυσε) καί ἐγῶ παρακαλοῦσα τόν Χριστό ἀπό μέσα μου νά σταματήσει, ἀλλά αὐτό δέν σταματοῦσε..  Μπορεῖ καί νά σοῦ χρειαζόταν λιγάκι! Ἐσύ νά λές ‘Καλά νά πάθω, εἶναι γιά τίς ἁμαρτίες μου, Χριστέ μου συγχώρεσέ με’. Εἴδατε τί λέμε στό ‘Πάτερ ἡμῶν’: ‘ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφελήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν’. Δηλαδή λέμε: ‘Θεέ μου συγχώρεσε τίς ἁμαρτίες μου, ὅπως ἐγώ συγχωρῶ τούς ἄλλους’. Τό παιδί, πού σέ ἔφτυσε, ἄν κι ἐσύ τό συγχωρέσεις, τότε καί ὁ Θεός θά συγχωρέσει καί τίς δικές σου ἁμαρτίες καί τά λάθη. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι κάνουμε λάθη καί ἔχουμε ἁμαρτίες.  Μιά φορά ἀκούστηκε ἡ καμπάνα, ἔκανα τόν σταυρό μου καί εἶπα σ’ ἕνα παιδί νά κάνει κι αὐτό τόν σταυρό του, ἀλλά ἐκεῖνο τό ἔκανε βιαστικά κι ὄχι σωστά.  Θά πρέπει πρῶτα ἐμεῖς νά κάνουμε σωστά τόν σταυρό μας. Ἔτσι, θά διδάσκουμε καί τούς ἄλλους μέ τό παράδειγμά μας.  Δέν πρέπει νά ἐπιβάλουμε στούς ἄλλους αὐτό πού θέλουμε.  Δέν πρέπει νά τούς ἐπιβάλουμε ὅ,τι θέλουμε ἐμεῖς. Θά πρέπει ἁπλά νά τούς συμβουλεύουμε μέ ἀγάπη.Συμπερασματικά νά ποῦμε ὅτι δέν πρέπει νά ἐπιδιώκουμε τήν διασκέδαση, ἀλλά τήνψυχαγωγία. Οὔτε τό διασκόρπισμα καί τή διάλυση, ἀλλά τήν προσευχή, γιά νάβροῦμε τόν Θεό.  Ἔχετε νά μοῦ προτείνετε κάποιον ἄλλον τρόπο ὑγιοῦς ψυχαγωγίας;Ἐκτός ἀπό τήν προσευχή καί τή Θεία Λειτουργία, οἱ ἅγιοι λένε νά κάνουμε μελέτητῆς φύσεως, τῆς δημιουργίας». Νά μελετοῦμε τά ἔργα τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἅγιοι πολλέςφορές καί γιά ὧρες κάνουν περίπατο στή δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι πολύ ὡραῖο νάκάνει κάποιος περίπατο στό δάσος, γιά παράδειγμα. Τήν ὥρα ἐκείνη πού περπατᾶ,βλέπει τή δημιουργία, τόν ἥλιο, τά δέντρα, ἀκούει τά πουλάκια. Θαυμάζει δηλαδή τάἔργα τοῦ Θεοῦ. Αὐτό βοηθάει πάρα πολύ ν’ ἀνεβεῖ ἡ ψυχή μας στόν Θεό.Ὁ ἅγιος Παΐσιος μία ὥρα τήν ἡμέρα εἶχε πρόγραμμα νά περπατάει καί νά λέει τήνΕὐχή. Ἔτσι ξεκουράζεται πολύ ἡ ψυχή μας. Ἄς κάνουμε κι ἐμεῖς τό ἴδιο, εἴτε μόνοιμας, εἴτε μέ παρέα, νά περπατᾶμε στό βουνό, στό δάσος, στήν ἀκρογιαλιά καί νά129

προσευχόμαστε. Αὐτή εἶναι ἀληθινή ψυχαγωγία. Γιατί πῶς θά ἀνέβεις στόν Θεό;Λένε οἱ ἅγιοι ‘πρῶτα ἔχουμε τή φυσική θεωρία’. Ἡ φυσική θεωρία εἶναι ἕνα στάδιοπρίν πᾶς στή μυστική θεολογία. Εἶναι τό νά βλέπεις τή φύση, νά θεωρεῖς τάθαυμάσια τοῦ Θεοῦ.Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος «Ξυπνᾶτε βρέ τό πρωί νά δεῖτε πῶς βγαίνει ὁ βασιλιάςἥλιος μέσα ἀπό τό πέλαγος»! Ἔχετε δεῖ ποτέ τήν ἀνατολή; Εἶναι πολύ ὡραῖο νάβλέπεις τό δίσκο τοῦ ἥλιου νά βγαίνει κατακόκκινος μέσα ἀπό τό πέλαγος. Ἄν ὅμωςκοιμόμαστε ἀργά, μετά δέ μποροῦμε νά ξυπνήσουμε τό πρωί. Ὅπως λένε γιάκάποιον ζωγράφο, πού εἶχε ζωγραφίσει τόν ἥλιο καί λέγανε ἀποκλείεται νά εἶναιἀνατολή, δύση εἶναι, γιατί αὐτός κοιμᾶται πάντα τό πρωί!Νά βλέπουμε τά θαυμάσια τοῦ Θεοῦ. Νά μελετᾶμε ὅλη αὐτήν τήν ποικιλία. Ὁ Θεόςδέ μᾶς δίνει καμιά μέρα ὅμοια μέ τήν προηγούμενη. Μᾶς χαρίζει ποικιλία. Κάθεμέρα μᾶς δίνει κάτι διαφορετικό. Σκεφτεῖτε νά εἴχαμε συνεχῶς καύσωνα ἥ χειμώνα.Θά ἦταν μονότονο. Μᾶς δίνει αὐτήν τήν ποικιλία, τήν ἐναλλαγή τῶν ἐποχῶν. Μᾶςδίνει ποικιλία στίς τροφές. Ὅλο αὐτό κάτι θέλει νά μᾶς πεῖ. Μᾶς δίνει ὅλη αὐτή τήνὀμορφιά τοῦ οὐρανοῦ. Μέσα ἀπό αὐτόν τόν τρόπο, ἄγεται, ὁδηγεῖται ἡ ψυχή μαςστόν Θεό. Εἶναι ἡ λεγόμενη φυσική θεωρία. Εἶναι ὡραιότατη ψυχαγωγία. Μερικοίπᾶνε στό χωριό καί ἀντί νά ἡσυχάσουν, νά ἠρεμήσουν, νά θαυμάσουν τή φύση,ἀσχολοῦνται μέ τά κινητά καί τούς ὑπολογιστές τους. Ἔτσι δέ χαίρονται τήνὀμορφιά τῆς φύσης.Ὁ Θεός ἔκανε ὅλο αὐτό τό σύμπαν γιά ἐμᾶς. Οἱ ἅγιοι λένε ὅτι «ὁ Θεός δημιούργησεπρῶτα ἕνα ὡραῖο παλάτι (τό σύμπαν) καί τήν τελευταία ἡμέρα ἔφτιαξε τόνἄνθρωπο». Μᾶς ἔφτιαξε τό παλάτι καί μᾶς ἔβαλε σάν πρίγκηπες ἐμᾶς νά χαιρόμαστετό σύμπαν. Πόσο μᾶς ἀγαπάει ὁ Θεός! Αὐτά ὅμως πρέπει νά τά μελετήσουμε, νά τάσκεφτοῦμε. Ἔτσι ἀνεβαίνεις καί στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Πῶς θά μπορέσουμε ν’ἀγαπήσουμε τόν Θεό, χωρίς νά Τόν σκεφτόμαστε, χωρίς νά ἀγαπήσουμε τά ἔργαΤου; Νά σκεφτοῦμε πώς ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε μιά οἰκογένεια. Αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο.Νά σκεφτόμαστε τίς εὐεργεσίες πού ἔχει κάνει ὁ Θεός προσωπικά σ’ ἐμᾶς.Ὑπάρχουν ἄλλα παιδιά, πού οἱ γονεῖς τους πέθαναν ἤ εἶναι χωρισμένοι. Νάσκεφτοῦμε ὅτι μᾶς ἔδωσε τήν ὑγεία μας, ἐνῶ ἄλλα παιδιά εἶναι καθηλωμένα στόκρεβάτι τους ἤ σ’ ἕνα ἵδρυμα ἀναπήρων.Εἶχα γνωρίσει ἕνα παιδάκι, πού δέν κουνοῦσε τίποτα, ἀκόμα καί γιά νά σέ δεῖ, θάἔπρεπε κάποιος νά τοῦ γυρίσει τό κεφάλι. Κι ὅμως ξέρετε πόση χαρά εἶχε!Πλημμύριζε ἀπό χαρά, γιατί πίστευε πολύ κι ἐκεῖ στό κρεβάτι πού ἤτανεπροσευχόταν κι ἀντί νά πᾶς νά τό παρηγορήσεις ἐσύ, σέ γέμιζε χαρά αὐτός. Ἐμεῖςἴσως τόν λυπόμασταν γιατί δέν μπορεῖ νά σηκωθεῖ, νά χορέψει κ.λ.π., ἀλλά αὐτόςχορεύει συνέχεια μπροστά στόν Θεό. Δηλαδή ἡ χαρά δέν ἔρχεται ἀπό τή‘διασκέδαση’, ἀλλά ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό.Τά θαυμαστά τοῦ Θεοῦ εἶναι πάρα πολλά, ὅσο περισσότερο τά μελετοῦμε τόσο πιόπολύ πιστεύουμε. Γι’ αὐτό καί οἱ ἀληθινοί ἐπιστήμονες εἶναι ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. Οἱἄθεοι ἐπιστήμονες εἶναι αὐτοί πού βλέπουν ἐπιφανειακά τά πράγματα καί δέ βλέπουν130

τόν Λόγο πού ὑπάρχουν ὅλα. Αὐτός ὁ Λόγος γράφεται μέ λάμδα κεφαλαῖο γιατί εἶναιὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος τά ἔφτιαξε ὅλα κι ὅλα μιλοῦν γι’ Αὐτόν.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης *************************************************************** Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά). (hristospanagia3.blogspot.gr) *************************************************************** Λίστα και Σύνδεσμοι Απομαγνητοφωνημένων ομιλιών http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_27.html *************************************************************** Πώς θα Σωθούμε - (Σειρά ηχητικών ομιλιών) Κατεβάστε την σειρά ομιλιών σε pdf από εδώ: http://www.hristospanagia.gr/?p=61046 *************************************************************** Βιβλιογραφία π.Σάββα Αγιορείτη http://hristospanagiapsavvas.blogspot.gr/ ***************************************************************131