(7o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

μένεις στήν ἴδια τάξη, ὅπως καί στό σχολεῖο. Εἶναι σάν νά μένεις μετεξεταστέοςμέχρι νά μάθεις τό μάθημα.Τό μάθημα εἶναι ἀκριβῶς αὐτό: Νά φορτωθεῖς τό σφάλμα ἐπάνω σου καί νά μήνκατηγορήσεις κανέναν. Νά ὑπομείνεις καί νά προσευχηθεῖς καί τότε ὁ Θεός θά σοῦδιώξει τόν πειρασμό.«Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἶπε: ‘Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, πού ξεπερνάει κάθε ἀνθρώπινονοῦ, θά φρουρήσει τήν καρδιά σας’» (Φιλ. 4,7). Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ θά φρουρήσει τίςκαρδιές σας.– Πῶς θά ἔχεις εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ὅταν κατηγορεῖς τούς ἄλλους καί λές φταίει ὁ ἕναςκι ὁ ἄλλος;Ποτέ δέν πρόκειται νά ἔχεις εἰρήνη. Δέκα ὧρες τήν ἡμέρα νά κάνεις προσευχή, δένθά ἔχεις εἰρήνη, ἐπειδή κατηγορεῖς τούς ἄλλους καί νομίζεις ὅτι εὐθύνονται πούνιώθεις χάλια! Δέν μπορεῖς νά γίνεις χάλια, ὅλος ὁ κόσμος νά πέσει ἐπάνω σου. Ἄνεἶσαι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, δέ γίνεσαι ποτέ χάλια. Χάλια γίνεσαι, ὅταν ἐσύκατηγορεῖς τούς ἄλλους καί λές ὅτι φταῖνε οἱ ἄλλοι.Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, πού θά ἔχεις ὅταν θά εἶσαι ταπεινός, αὐτή θά φρουρήσει τήνκαρδιά σου. Μετά δέν μπορεῖ νά σέ πειράξει κανένας καί τίποτα.Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος εἶναι ὁ πιό δυνατός ἄνθρωπος. Εἶναι ἕνας ἄνθρωπος διαφανής.Τοῦ ρίχνεις σφαῖρα, ἡ σφαῖρα τόν διαπερνᾶ καί τόν ἀφήνει ἀλώβητο. Δέν τόνπληγώνει. Δέν μπορεῖς νά τόν πληγώσεις τόν ταπεινό ἄνθρωπο. Δέν πληγώνεται γιατίπαίρνει τό φταίξιμο πάνω του. Δέν ἔχει πρόβλημα γιατί ἔχει αὐτή τήν εἰρήνη, πούφρουρεῖ τήν καρδιά του. Εἶναι αὐτή ἡ εἰρήνη τῶν ταπεινῶν ἀνθρώπων. Γι’ αὐτόἔλεγε ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ ‘εἰρήνευσε χαρά μου καί θά δεῖς χιλιάδεςἀνθρώπους νά ἔλθουν νά εἰρηνεύσουν κοντά σου’.– Πῶς εἰρηνεύεις ὅμως;Μόνο ὅταν γίνεις πρᾶος καί ταπεινός στήν καρδιά (Ματθ. 11,29). Αὐτό δέν εἶπε ὁΧριστός; Τότε θά βρεῖτε ἀνάπαυση στήν ψυχή σας. Ἡ ἀνάπαυση εἶναι αὐτή ἀκριβῶςἡ εἰρήνη. Τότε ἀναπαύεται ἡ καρδιά μας καί ἡ ψυχή μας, ὁταν εἰρηνέψει. Ὅταν ἔλθειδηλαδή τό ἅγιο Πνεῦμα μέσα μας καί φέρει τόν καρπό του. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ποτέδέν ἔρχεται μόνο του, ἀλλά φέρνει στήν ψυχή μας καί τόν καρπό Του καί τότεκαταλαβαίνουμε ὅτι ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα. «Ὁ καρπός τοῦ Πνεύματός ἐστινἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης,ἐγκράτεια» (Γαλ. 5,22-23).ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ– ……(ἐρώτηση γιά τήν προσευχή)– Μποροῦμε νά λέμε καί κάτι πιό ἀκραῖο ἔλεγε ἕνας ἅγιος ‘Θεέ μου, θέλω δέν θέλω,σῶσε με’. Ἀκόμα κι ἄν δέν τό θέλω, ἀφαίρεσέ μου τό θέλημα καί κάνε τό δικό Σου.Δηλαδή νά δώσουμε τήν ἐλευθερία μας ‘ἐν λευκῷ’ στόν Θεό. Ὄντως εἴμαστεἀδύναμοι καί ἔχουμε τόσο παγιωμένο θέλημα, σάν ‘ντουβάρια’ μέσα μας, ὅπου μόνο51

ὁ Θεός μπορεῖ μέ μιά ἀτομική βόμβα νά ἐπέμβει νά τά σπάσει. Κι αὐτό πρέπει νάἐπιδιώκουμε.Εἶναι βέβαια κι ἕνα ‘πήδημα στό κενό’, θά λέγαμε, τό ἄφημα στό θέλημα τοῦ Θεοῦ.Οὐσιαστικά ὅμως δέν εἶναι στό κενό γιατί ἀμέσως σέ πιάνει ὁ Θεός, βρίσκεσαι κατ΄εὐθεῖαν στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ. Περνᾶμε ἴσως μιά ἐσωτερική τρομοκρατία, δηλαδήσέ πιάνει μερικές φορές τρόμος μπροστά στήν ἀπόφαση νά κάνεις κάτι τέτοιο, αὐτόὅμως εἶναι ἡ πίστη.– ….Σχετικά μέ τήν ἐκκοπή τοῦ θελήματος…– Ἀκόμα καί τό νά θέλουμε τήν ἡσυχία μας, εἶναι θέλημα! Τό τέλειο εἶναι νά κάνειςκάτι, ἐπειδή τό θέλει ὁ Θεός καί γιά ν’ ἀναπαύσεις τόν ἀδελφό σου. Πράγματι πρέπειπολύ νά προσέχουμε διότι πάντα μπαίνει τό θέλημα. Εἶναι βαθμίδες ἐγωισμοῦ καίπροόδου πνευματικής αὐτά.– ……συνήθως σοῦ ἀπαντᾶνε «σύν Ἀθηνᾷ καί χεῖρα κίνει»…– Τό λέει αὐτό στό Εὐαγγέλιο; Ὡστόσο ἔχει καί τή σημασία του τό ρητό. Δηλαδή τάπάντα εἶναι ἀπό τόν Θεό, ἀλλά χρειάζεται κι ὁ ἄνθρωπος νά συνεργαστεῖ μέ τή ΘείαΧάρη. Αὐτή ἡ συνεργασία, εἶναι ἀκριβῶς ὁ ἄνθρωπος ν’ ἀνοιχτεῖ, νά δεχτεῖ τόθέλημα τοῦ Θεοῦ. Γιατί ὁ Θεός ἔρχεται σάν μιά λεπτή αὔρα καί σέ ὡθεῖ σιγά-σιγά.Νά μή σταθεῖ ἀντιμέτωπος, γιατί αὐτό εἶναι ἡ ἀποτυχία. Νά συγκατατεθοῦμε καί ν’ἀφήσουμε τόν Θεό νά ἐργαστεῖ μέσα μας. Ὅπως ὁ Ἅγιος Παΐσιος σέ ἐρώτηση τίἔκανε κι ἔγινε αὐτό πού ἔγινε, ἀπάντησε «τίποτα δέν ἔκανα, ἁπλῶς ἄφησα τόν Θεόνά ἐργαστεῖ μέσα μου».Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι πού τά κατεργάζεται ὅλα. Μέ τήν προϋπόθεση ὅτι Τῆς τόἐπιτρέπουμε. Καί πότε τό ἐπιτρέπουμε; Ὅταν δεχόμαστε τά πάντα μέ χαρά. Ὅ,τι μᾶςστέλνει ὁ Θεός εἶναι τά φάρμακα. Τά πρόσωπα πού συναντᾶμε εἶναι ἀπεσταλμένοιτοῦ Θεοῦ, ὄχι αὐτά πού μᾶς ἀγαποῦν, ἀλλά κατ’ ἐξοχήν αὐτά πού δέν μᾶς ἀγαποῦν.Αὐτά εἶναι τά φάρμακα. Ἑπομένως, ἄν θέλουμε νά ἐκπληρωθεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦστή ζωή μας, πρέπει νά τά δεχτοῦμε ὅλα μέ εὐχαριστιακή διάθεση, ὥστε ἡ ΘείαΠρόνοια νά ἐργαστεῖ μέσα μας νά φτάσουμε στό καθ᾿ ὁμοίωσιν.Οἱ μεγάλοι Γέροντες, παρόλο πού ἔκαναν πολύ μεγάλη ἄσκηση, νηστεῖες, ἀγρυπνίες,προσευχές δέν τά θεωροῦσαν ὡς σημαντικά, ἀλλά ὁλα τά θεωροῦσαν ὡς δῶρα τῆςΧάριτος.Ὁ Ἅγιος Παΐσιος μέχρι τήν τελευταία μέρα τῆς ζωῆς του, ἀκόμα καί μέσαστό ἀντικαρκινικό νοσοκομεῖο, ἀνελλιπῶς, ἔκανε τόν κανόνα του. Μόνο τήντελευταία μέρα δέν μπόρεσε νά τόν κάνει, ὁπότε εἶπε «σήμερα πρέπει νά φύγω» κιἔτσι ἔγινε. Ἔλεγε ἐπίσης καί τό ἑξῆς συγκλονιστικό «δέν μέ ὠφέλησε τίποτα ἄλλο,ὅσο ἡ ἀρρώστια μου», τήν ὁποία ὁ Θεός παραχώρησε.Ὁπότε νά μή ρωτᾶμε μέ ἀγωνία ‘Πάτερ τί νά κάνω;’, ἀλλά νά δεχόμαστε αὐτά πούμᾶς στέλνει ὁ Θεός. Κυρίως νά δεχόμαστε μέ χαρά τά ἀπρόσμενα γεγονότα. Τότεθεραπεύεται ἡ ψυχή.– ……..(ἐρώτηση)52

– Ὁ Θεός ὅ,τι μᾶς στέλνει εἶναι γιά νά μᾶς δώσει στεφάνια, ὄχι γιά ν’ ἁμαρτήσουμε.Ἄν ἁμαρτήσουμε, ἐμεῖς εὐθυνόμαστε. Ἀλλά ἀκόμα καί μέσα ἀπό τήν ἁμαρτία ὁ Θεόςπροσπαθεῖ νά οἰκονομήσει ἔτσι τά πράγματα ὥστε νά ὁδηγηθοῦμε στή μετάνοια.Εἴπαμε, κάθε ἁμαρτία ἔχει συνέπειες γιατί εἶναι οὐσιαστικά μιά αὐτοκαταστροφικήκίνηση, μιά ‘αὐτοκτονία’, μιά μαχαιριά στόν ἑαυτό μας. Ἀνάλογα πόσο βαθιά εἶναι,τόσο περισσότερο χρόνο θά πάρει νά ἐπουλωθεῖ. Ἔτσι, ἁμαρτία ἀπό ἁμαρτίαδιαφέρει. Ἔστω κι ἀπό τίς κακές συνέπειες, ἄν δέν ἀντιδράσουμε, θά τόχρησιμοποιήσει ὁ Θεός γιά τή σωτηρία μας.Δέν ἀποτελεῖ τό κατ’ εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τό κατά παραχώρηση τό ν’ἁμαρτήσουμε σέ κάτι πού μᾶς συμβαίνει. Κάθε φορά, ἀνάλογα μέ τό πῶςτοποθετούμαστε ἀπέναντι σέ πρόσωπα ἤ καταστάσεις, δείχνουμε ἤ ὄχι ἀντίστοιχα,τήν ἀγάπη μας στόν Θεό. Δηλαδή κάθε στιγμή ἡ ἐπιλογή μας εἶναι μιά πρόκληση,μιά ἐξέταση ἄν ἀγαπᾶμε τόν Θεό κι ἄν συντασσόμαστε μαζί Του. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης53

Περί θλίψεων καί πειρασμῶνΤό θέμα μας ἀπόψε θά εἶναι γιά τίς θλίψεις καί γιά τούς πειρασμούς. Εἶναι ἡσυνέχεια τῶν ἐπιστολῶν τοῦ ἁγίου ἀββᾶ Δωροθέου πρός ἀνθρώπους καί μάλισταἀδελφούς ἐν Χριστῷ, δηλαδή μοναχούς, οἱ ὁποῖοι εἶχαν πειρασμό. Τό διευκρινίζουμεξανά, ὅτι αὐτό πού λέει ὁ ἅγιος στούς μοναχούς, ἀφορᾶ κι ἐμᾶς. Ὁτιδήποτε λένε οἱἅγιοι εἶναι θεραπευτικό γιά ὅλους. Εἶναι λάθος ὁ διαχωρισμός, αὐτά εἶναι γιά τούςμοναχούς καί τά ἄλλα γιά τούς κοσμικούς. Διότι τά φάρμακα ἀπευθύνονται στήνψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί οἱ ψυχές εἶναι ἴδιες, εἴτε εἶναι κάποιος μοναχός, εἴτε λαϊκός,εἴτε εἶναι μεγάλης ἠλικίας, εἴτε εἶναι μικρῆς ἠλικίας.Ἀκόμη καί τά παιδιά, νά ξέρετε, ὅτι ἔχουν ἴδια ψυχή μέ τούς μεγάλους. Μπορεῖ νάμήν ἔχουν ἴδια ἐγκεφαλική ἀνάπτυξη, δέν εἶναι ἡ σκέψη τους καί ὁ νοῦς τους τόσοὥριμος, ὅσο εἶναι τῶν μεγάλων, ἀλλά ἡ ψυχή τους εἶναι. Γι’ αὐτό, αἰσθάνονται πολύκαλά τά πνευματικά δῶρα τοῦ Θεοῦ. Αἰσθάνονται πολύ καλά τή Θεία Κοινωνία,αἰσθάνονται πολύ καλά τή Χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τήν προσευχή. Γι’ αὐτό, παρατηροῦμε,ὅταν εἶναι καλλιεργημένα, πόσο χαίρονται μόλις κοινωνοῦν. Μάλιστα μερικάπαιδάκια χαμογελᾶνε κιόλας, γιατί ἀκριβῶς ἡ ψυχή τους εἶναι ὅπως τῶν μεγάλων,ἐνῶ μπορεῖ διανοητικά νά μή φθάνουν τόν νοῦ τῶν μεγάλων, τήν κρίση τῶνμεγάλων, ὅμως ἡ ψυχή τους αἰσθάνεται τά πάντα.Ὁπότε, τά φάρμακα πού μᾶς δίνουν οἱ ἅγιοι εἶναι γιά ὅλους μας καί ὅποιος τάπαίρνει θεραπεύεται.Σήμερα λοιπόν θά συνεχίσουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ νά δοῦμε καί νά σχολιάσουμε-τό κατά δύναμη- μιά ἐπιστολή πού στέλνει ὁ ἅγιος σέ ἕναν ἀδελφό, ὁ ὁποῖος εἶχεπέσει σέ πειρασμό. Φαίνεται μάλιστα ὅτι ἀντιμετώπιζε πολλούς πειρασμούς στήνπορεία του, γι’ αὐτό ἀρχίζει τήν ἐπιστολή του ὡς ἑξῆς:«Μή σοῦ φαίνεται παράξενο, παιδί μου, ἐφόσον βρίσκεσαι στήν ὁδό πού ὁδηγεῖ στόνΘεό, ἄν πολλές φορές πέφτεις πάνω σέ ἀγκάθια καί σβώλους καί ἄλλοτε σέ ὁμαλόἔδαφος».Ἄλλοτε ὅλα εἶναι εὔκολα καί ὁμαλά καί ἄλλοτε ἡ πορεία εἶναι μέ ἀγκάθια καί μέσβώλους, μέ ἐξογκώματα. Μή σοῦ φαίνεται, λέει, παράξενο αὐτό. Γιατί πρέπει νάξέρουμε ὅτι ὄντως, ὅταν ἀρχίζει κανείς νά ζεῖ πνευματική ζωή, θά ἔχει πειρασμούς.Καί ἐνῶ μέχρι τήν ὥρα πού ἦταν στόν κόσμο καί στόν κοσμικό τρόπο ζωῆς, δέν εἶχεπειρασμούς, οὔτε ἀπό τους δικούς του, οὔτε ἀπό τούς φίλους του ἐνδεχομένως, ἴσωςοὔτε καί ἀπό τόν ἑαυτό του τόσους, ἀπό τή στιγμή πού θά πάρει τήν ἀπόφαση νάζήσει κατά Χριστόν ἀμέσως θά ἀρχίσει νά ἔχει πειρασμούς καί ἀπό τόν ἴδιο τόνἑαυτό του καί ἀπό τόν διάβολο καί ἀπό τούς δικούς του ἀνθρώπους, τούς ἀνθρώπουςδηλαδή τοῦ σπιτιοῦ του.Γι’ αὐτό, τοῦ λέει, μήν παραξενεύεσαι, ἄν σοῦ συμβαίνει κάτι τέτοιο γιατί εἶσαι στήνὁδό. Ἕνας πού εἶναι στήν ὁδό, ἔχει πάντα πειρασμούς. Οἱ πρῶτοι χριστιανοί, εἶχαν κι54

αὐτό τό ὄνομα. Τούς λέγανε: «Οἱ τῆς ὁδοῦ». Οἱ ἄνθρωποι, πού εἶναι στήν ὁδό,δηλαδή εἶναι στόν δρόμο καί πορεύονται. Καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς εἶπε ὅτι «ἐγώεἰμι ἡ ὁδός» (Ἰωαν 14,6). Θά πρέπει νά καταλάβουμε ὅτι ὁ Χριστιανός εἶναι σ’ ἕνανδρόμο. Εἶναι στόν δρόμο καί εἶναι ὁδοιπόρος πού πάει πρός τόν οὐρανό. Μέσα στόνδρόμο δέν ξέρεις τί θά σοῦ συμβεῖ. Ἀνά πᾶσα στιγμή μπορεῖ νά ἔχεις πειρασμούς,δυσκολίες,ἀναπάντεχα πράγματα καί φυσικά δέν εἶναι ὅ,τι καλύτερο. Ἄλλο νά εἶσαιστό σπίτι σου καί ἄλλο νά εἶσαι στόν δρόμο.Ἀπό τήν ἄλλη βέβαια αὐτός ὁ δρόμος ἔχει καί ἀναπαύσεις καί ἔχεις αὐτή τήσιγουριά, αὐτή τή βεβαιότητα ὅτι πᾶς καλά, ἔχεις αὐτήν την ἐλπίδα στόν Θεό καί δένἀναπαύεσαι, ἄν πεῖς ν’ ἀφήσω τόν δρόμο καί νά γυρίσω στόν παλιό τρόπο ζωῆς γιάνά γλυτώσω ἀπό τούς πειρασμούς. Γιατί τότε θά ἔχεις αὐτό τό κενό, αὐτήν τήνπληροφορία μέσα σου ὅτι δέν πᾶς καλά.Ἄρα ὁ δρόμος τοῦ χριστιανοῦ ἔχει ἀπό τή μιά δυσκολίες καί πειρασμούς, ἀλλά ἀπότήν ἄλλη ἔχει αὐτή τήν ἐσωτερική ἐλπίδα, τήν ἐσωτερική βεβαιότητα ὅτι εἶναι στήσωστή κατάσταση καί ὅτι προχωράει, ἔστω καί μέ δυσκολίες, ὅμως εἶναι στόν σωστόδρόμο. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος νιώθει ἀνάπαυση μέσα του. Βιώνει συγχρόνως μία λύπη,μία ἐξωτερική θλίψη, ἀλλά καί μία χαρά. Ἡ λεγόμενη ‘χαρμολύπη’, πού αἰσθάνεταιὁ χριστιανός.Ἐνῶ ὁ κοσμικός ἄνθρωπος μπορεῖ νά μήν ἔχει αὐτούς τούς πειρασμούς, πού ἔχει ὁχριστιανός, ἀπό τούς δικούς του, ἀπό τόν κόσμο, ἀλλά δέν ἔχει καί αὐτή τήνἐσωτερική ἀνάπαυση καί ἄν εἶναι εἰλικρινής, τό ὁμολογεῖ. Συνήθως ὅμως οἱἄνθρωποι τοῦ κόσμου δέν εἶναι εἰλικρινεῖς, οὔτε μέ τόν ἑαυτόν τους. Φοροῦν μιάμάσκα, γελοῦν, καί δίνουν τήν ἐντύπωση τοῦ εὐτυχισμένου. Ἡ ψυχή τους ὅμωςβιώνει αὐτό τό κενό καί σέ κάποιες στιγμές πού ἐξωτερικεύουν τήν ψυχή τους,βγαίνει ὅλη αὐτή ἡ θλίψη πού κρύβουν μέσα τους. Ἀπενταντίας ὁ ἄνθρωπος τοῦΧριστοῦ μπορεῖ νά θλίβεται ἐξωτερικά, ἀλλά δέν στεναχωρεῖται, ὅπως λέει καί ὁἈπόστολος Παῦλος. Δέν νιώθει μέσα του αὐτό τό ὑπαρξιακό κενό, νά μήν ξέρει γιατίζεῖ.Λοιπόν, μήν σοῦ φαίνεται παράξενο, ἄν ἔχεις θλίψεις, τοῦ λέει, κι ἄν ἔχειςἀκαταστασία στή ζωή σου – αὐτό σημαίνει ἀπό τή μιά νά ἔχεις σβώλους καί ἀπό τήνἄλλη ὁμαλό ἔδαφος. Δέν εἴμαστε πάντα στήν ἴδια κατάσταση. Καί αὐτό εἶναιἀναμενόμενο. Καί δέν εἶναι ὅλα τακτοποιημένα στή ζωή μας. Καί αὐτό εἶναιἀναμενόμενο. Ἔλεγε καί κάποιος χαριτωμένα, ὅτι ὁ Θεός ἀναπαύεται, ὅταν εἶναι τάπράγματα ἔτσι ‘ἀτακτοποίητα’.Ἐμεῖς θέλουμε νά τά τακτοποιήσουμε ἐδῶ στή γῆ, νά πᾶνε ὅλα καλά, νά κυλοῦν ὅλαρολόι, νά εἶναι ὅλα ρυθμισμένα ἀπόλυτα, νά μή συμβαίνει τίποτα ξαφνικό, νά μήνταραζόμαστε μέ τίποτα. Ὄχι! Δέν θέλει ἔτσι ὁ Θεός. Ὁ Θεός θέλει διά πολλῶνθλίψεων νά πᾶμε στή Βασιλεία Του. Θά ἔλεγα, διά πολλῶν ‘ἀκαταστασιῶν’.Βλέπετε πῶς εἶναι ἡ ζωή μας; Γεμάτη ἀκαταστασίες. Ὁπότε συν-αὐξάνονται τάζιζάνια μέ τόν καλό σπόρο, ὅπως λέει στήν παραβολή τῶν ζιζανίων. Δηλαδή,συναυξάνονται οἱ κακοί ἄνθρωποι ἤ οἱ ἄνθρωποι πού ἔχουν ὑποταχθεῖ στόν πονηρό,55

μέ τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νά ζήσουν κατά Θεόν. Γι’ αὐτό ἔχουμεδίπλα μας ὅλο ἀντίθετους ἀνθρώπους. Εἶναι κανείς σέ ἕνα γραφεῖο, οἱ ὑπόλοιποιεἶναι ἄθεοι καί εἶσαι ἐσύ, ποῦ προσπαθεῖς. Εἶσαι σέ ἕνα σχολεῖο καί ἔχεις τριάντασυμμαθητές, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀρνητικοί ἤ σέ κοροϊδεύουν ἐπειδή πᾶς στήν Ἐκκλησία.Δέν πρέπει νά μᾶς ξαφνιάζει αὐτό, οὔτε νά μᾶς κάνει νά δειλιάζουμε. Γιατί αὐτό μᾶςτό ἔχει πεῖ ὁ Χριστός. Μᾶς τό ἔχει προφητεύσει, ὥστε νά εἴμαστε ἔτοιμοι καί νά μήνπαραξενευόμαστε.«Γιατί ὅσοι ἀγωνίζονται, ἄλλοτε πέφτουν καί ἄλλοτε νικοῦν»,λέει ὁ ἅγιος.Οἱ ἀνωμαλίες, οἱ ἀκαταστασίες, οἱ πειρασμοί πού ἔχουμε, πολλές φορές μᾶς ὠθοῦνκαί στό νά πέσουμε κιόλας, νά ἔχουμε δηλαδή πτώσεις. Ὅπως, ὅταν περπατᾶς σ’ ἕναἀνώμαλο ἔδαφος, ὑπάρχει δυνατότητα νά σκοντάψεις καί νά πέσεις. Ἔτσι καί ὅλοιαὐτοί οἱ πειρασμοί πολλές φορές μᾶς κάνουν νά πληγωθοῦμε. Θά λέγαμε καί αὐτόἀκόμη εἶναι ἀναμενόμενο γιατί ἔχουμε αὐτόν τόν πόλεμο καί στόν πόλεμο πάνταὑπάρχουν καί ἀπώλειες. Ὅσοι λοιπόν ἀγωνίζονται, ἄλλοτε πέφτουν καί ἄλλοτενικοῦν.«Ὁ Μέγας Ἰώβ εἶπε: ‘Τί ἄλλο εἶναι ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου πάνω στή γῆ, παρά μιάσυνεχής δοκιμασία’; (Ἰώβ 7,1)».«Οὐχί πειρατήριόν ἐστιν ὁ βίος ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς;» (Ἰώβ 7,1). Πειρατήριον: ἕναςχῶρος, ἕνας τρόπος, ἕνα σύστημα -θά λέγαμε- πειρασμῶν. Αὐτό εἶναι τόπειρατήριον. Αὐτό εἶναι ἡ ζωή μας ἐδῶ στή γῆ. Αὐτός ὁ πειρασμός, αὐτές οἱδοκιμασίες εἶναι πού μᾶς καθαρίζουν. Νά τό ποῦμε κάπως ἀστεῖα καί λίγο πιό ἁπλά.Σάν νά μπαίνεις σέ ἕνα τεράστιο πλυντήριο καί αὐτό νά παίρνει μπρός καί ἐκεῖ μέσανά χτυπιέσαι. Αὐτό εἶναι τό πειρατήριον τῆς ζωῆς μας. Ἀλλά ὅσο πιό πολύ χτυπιέσαι,τόσο πιό πολύ καθαρίζεσαι, ὅπως τά ροῦχα!Ἔτσι, ἡ ζωή μας μέσα ἀπό τούς πειρασμούς ὅλο καί καθαίρεται, ἡ ψυχή μαςκαθαίρεται καί οὐσιαστικά εἶναι ἕνα ‘ἑτοιμαστήριο’ ἐκτός ἀπό ‘πειρατήριο’ γιά νάμποῦμε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ -τό κατά δύναμη- καθαροί, ὥριμοι καί ἕτοιμοι γιά νάσυνεχίσουμε ἐκεῖ νά ζοῦμε μέ τόν Θεό, πού εἶναι ἄπειρης καθαρότητας καί ἀρετῆς.«Καί κάποιος ἄλλος ἅγιος εἶπε: «Ἄνθρωπος πού δέν γεύτηκε πειρασμό δέν μπορεῖ νάεἶναι βέβαιος γιά τίς ἀρετές του» (Σοφ. 34,10).«Ἀνήρ ἀπείραστος ἀδόκιμος» εἶναι ἀπό τή Σοφία Σειράχ στήν Παλαιά Διαθήκη, τόὁποῖο σημαίνει, ὅτι δέν μπορεῖς νά εἶσαι βέβαιος, ἄν δέν δοκιμαστεῖς. Πολλές φορέςἔχουμε τήν ἰδέα ὅτι σέ κάτι εἴμαστε καλοί. Γιά παράδειγμα, λέμε ‘δεν θυμώνω’, ή‘δεν κατακρίνω’. Ἀλλά αὐτό ἄν δέν δοκιμαστεῖ, δέν ἀποδεικνύεται. Καί πολλέςφορές ὅταν δοκιμαστοῦμε, καταλαβαίνουμε ὅτι καί θυμό ἔχουμε, πέφτουμε καί στήνκατάκριση, στήν ὑπερηφάνεια κ.λ.π. Γι’ αὐτό χρειάζονται οἱ πειρασμοί, γιά νάἀποδειχθεῖ ἡ ἀλήθεια, ἄν ὄντως εἴμαστε ἐνάρετοι ἤ ὄχι. Εἶναι μία ἐξάταση, ἕνα ‘τέστ’πού μᾶς κάνει ὁ Θεός. Στή ζωή μας κάθε στιγμή οὐσιαστικά δίνουμε ἐξετάσεις καίεἴτε ἀποδεικνύουμε ὅτι εἴμαστε μέ τόν Θεό εἴτε ὄχι.Ἄν εἶσαι στήν ἡσυχία ἤ στήν ἔρημο, ἔχεις ἐκ τῶν πραγμάτων λιγότερους πειρασμούς.56

Αὐτό δέ σημαίνει ὅτι εἶσαι καί ἐνάρετος! Πολλές φορές αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, ὅτανκατέβηκαν στόν κόσμο καί συναναστράφηκαν μέ ἀνθρώπους, ἀποδείχθηκαν πολύἐμπαθεῖς.Λέει μιά περίπτωση, ἡ Γερόντισσα Γαβιηλία στό βιβλίο της ‘’Ἡ ἀσκητική τῆςἀγάπης’’ γιά κάποιον Ἰνδό, τόν ὁποῖο θεωροῦσαν κορυφαῖο στήν ἀρετή μετά τόνγκουρού του, τόν ‘γέροντά του’ ἄς ποῦμε, ὅτι ἦταν αὐτός καί πολύ σπουδαῖοςδιάδοχος. Αὐτός, λοιπόν, ἐθεωρεῖτο πολύ πρᾶος, πολύ ταπεινός κ.λ.π. Ἔ! Ὅταναὐτός κατέβηκε κάποια στιγμή ἀπό ἐκεῖ πού ἦταν ἀπό τό βουδιστικό μοναστήρι τουγιά νά παραστεῖ σέ μία γιορτή, τσακώθηκε γιατί ἤθελε νά καθίσει στήν πρώτη θέση.Τόσο ταπεινός ἦταν! Ἐπειδή τόν εἶχαν βάλει στή δεύτερη θέση, τσακώθηκε καί λέει‘μέ περιφρονήσατε’, ἄρχισε νά βρίζει καί ἔχασε τόν ἔλεγχο. Κατάλαβε τότε καί ὁἴδιος πόσο ἐγωισμό ἔχει.Ἀλλά εἶναι ἀκριβῶς αὐτό ὅτι δέν μπορεῖς νά ἔχεις ἀρετή ὅταν εἶσαι στήν περιοχή τοῦπονηροῦ. Γιατί ὅλες αὐτές οἱ θρησκεῖες εἶναι δαιμονικές θρησκεῖες καί οἱ ἀρετέςτους δέν εἶναι ἀρετές. Ἀκόμη ἕνας λόγος παραπάνω γιά νά μή μπορέσεις νάκαταλάβεις τόν ἑαυτό σου εἶναι ὅταν εἶσαι μόνος σου. Φαινόμαστε ποιοί εἴμαστεὅταν ἐρχόμαστε σέ συναναστροφή μέ τούς ἄλλους. Τότε φαίνεσαι ποιός εἶσαι. Ὅτανκάποιος σέ περιφρονήσει, δέν σοῦ ἀποδώσει τήν τιμή, πού νομίζεις ὅτι πρέπει νά σοῦἀποδώσει. ‘Δέν μέ λογαριάζει! Γιατί δέν μέ λογαριάζει’; ‘Γιατί δέ μέ ρωτάει’; λέει ἡγυναίκα, γιά τόν ἄνδρα. Λοιπόν αὐτό εἶναι ἐγωισμός. Καί θυμώνει καί στεναχωριέταικαί θέλει νά βρεῖ τό δίκιο της. Ἔτσι φαινόμαστε ποιοί εἴμαστε.«Γιατί καθώς ἀσκούμαστε στήν πίστη πειραζόμαστε, γιά νά δοκιμαστοῦμε καί νάμάθουμε νά πολεμᾶμε. Ὁ Κύριος εἶπε: ‘Πρέπει νά περάσετε μέσα ἀπό πολλές θλίψειςγιά νά μπεῖτε στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν’ (Πραξ. 14,22)».Πρέπει νά τόν βάλουμε βαθειά μέσα μας αὐτόν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ: ὅτι δέν μποροῦμενά πᾶμε στή Βασιλεία χωρίς θλίψεις. Πρέπει νά ἀνησυχοῦμε ἐάν δέν ἔχουμε θλίψεις.Τότε πρέπει νά ἀνησυχοῦμε. Ἐμεῖς ἀνησυχοῦμε ὅταν ἔχουμε καί ἀδημονοῦμε γιά τόπόσο θά τραβήξει μία κατάσταση, πότε θά ἠρεμήσουν τά πράγματα. Ὄχι, τόἀντίθετο. Νά ἀνησυχεῖς ὅταν δέν ἔχεις θλίψεις καί νά ἡσυχάζεις ὅταν ἔχεις θλίψεις.Τότε πᾶνε καλά τά πράγματα. Τά πράγματα δέν πᾶνε καλά, καθόλου καλά, ὅτανπᾶνε καλά. Ἔτσι, ὅταν ὁ κόσμος μᾶς λέει ὅτι πᾶμε καλά καί τό πιστεύουμε καί οἱἴδιοι, τότε κάτι δέν πάει καλά.Ἕνας πολύ σπουδαῖος, σύγχρονος ἅγιος, εἶχε κάνει μία ἱεραποστολική προσπάθειακαί εἶχε κάνει, μιά ὁμάδα ἀπό ἱεραποστόλους ὀρθόδοξους. Στήν ἀρχή, ὅλοι τούςἔλεγαν ‘Μπράβο! Τί καλοί πού εἶστε! Πολύ καλά, ὅλα ὅσα μᾶς λέτε! Πόσο μᾶςβοηθᾶτε’! Τοῦ ἔλεγαν καί οἱ βοηθοί του:– Γέροντα εἶναι εὐχαριστημένος ὁ κόσμος. Δόξα τῷ Θεῷ πᾶμε καλά!– Δέν πᾶμε καλά, τους λέει.– Γιατί Γέροντα δέν πᾶμε καλά;– Δέν πᾶμε καλά, σᾶς λέω.57

Ἔ! Μετά ἀπό ἕνα μήνα, δύο μῆνες, ὅπως γίνεται συνήθως ἄρχισαν νά τούςκατηγοροῦν. ‘Τί εἶναι αὐτά πού λέτε… Καί γιατί εἶστε ἔτσι …καί πῶς φερθήκατε σ’αὐτήν τήν περίπτωση ἔτσι… ἐσεῖς πού εἶστε ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας…– Τώρα παιδιά πᾶμε καλά. Ἐλᾶτε νά πιοῦμε κρασί, λέει τότε ὁ Γέροντας.Καταλάβατε; Ὅταν ἄρχισαν οἱ πειρασμοί, τότε ἀποδείχθηκε ὅτι ἦταν ἔργο τοῦ Θεοῦ.Ὅσο δέν ἔχουμε πειρασμούς, πρέπει νά ἀμφιβάλλουμε ἄν κάνουμε τό ἔργο τοῦΘεοῦ. Γιατί ὁ Σατανᾶς, ὅταν εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ, πάντα θά τό πολεμήσει. Ἀργά ἤγρήγορα, θά φέρει πειρασμούς. Αὐτό εἶναι ἀπόδειξη ὅτι εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ. Ἄν δένεἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ καί εἶναι ἔργο δικό του, δέν θά τό πολεμήσει, δέν εἶναι χαζός!Ἔτσι, ὅταν κάνουμε τό ἔργο του, ὄχι μόνο δέν τό πολεμᾶ, ἀλλά τό ἐνισχύει κιόλας.«Ἄς εἶναι λοιπόν βοηθός σας σέ ὅ,τι συναντᾶτε, ἡ ἐλπίδα τοῦ καλοῦ τέλους».Πῶς θά βοηθηθοῦμε τώρα; Άφοῦ θά ἔχουμε πειρασμούς, θά ἔχουμε δυσκολίες, πῶςθά πάρουμε κουράγιο; Θά τό πάρουμε ἀπό τήν ἐλπίδα, αὐτοῦ τοῦ καλοῦ τέλους. Ὅτι,ναί μέν, ὑπάρχουν οἱ πειρασμοί, ἀλλά τό τέλος θά εἶναι καλό. Γι’ αὐτό βλέπετε, τότελευταῖο βιβλίο ‘’Ἡ Ἀποκάλυψη’’ ἔχει αὐτό τό καλό τέλος καί εἶναι πολύπαρηγορητικό. Οἱ Πατέρες λένε νά τό διαβάζετε ὅταν ἔχετε πειρασμούς, γιατί ἐκεῖμέσα φαίνεται ὅτι τελικά ὁ Χριστός θά νικήσει.Φαίνεται σήμερα ὅτι κυριαρχεῖ ὁ διάβολος. Ἔχουν γεμίσει τά παιδιά μας μέδιαβολικές ἀφίσες, διαβολικά παιχνίδια, στίς τηλεοράσεις παίζουν διαβολικέςπαιδικές ταινίες κ.λ.π. Οὐσιαστικά ὁδηγούμαστε σέ μιά λατρεία τοῦ σατανᾶ. Θυμίζειὅλο αὐτό, τό θηρίο, πού λέει στήν Ἀποκάλυψη, πού βγαίνει ἀπό τήν ἄβυσσο καίἀναδύεται σιγά σιγά, ὁ διάβολος, καί λές ‘πάει χάθηκαν ὅλα, θά μᾶς πνίξει, θά μᾶςκυριαρχήσει’.Τά μικρά παιδιά πλέον ψηφίζουν τά τέρατα. Στήν EUROVISION πού ἔγινεπρόπερσι, ψήφισαν τούς δαίμονες. Ἀνθρώπους πού δέν εἶχαν πρόσωπα. Οἱ ἄνθρωποιπού τραγουδοῦσαν βγῆκαν μέ μάσκες. Τό ἀποτέλεσμα τό ἔβγαλαν τά μικρά παιδιά10 καί 11 χρονῶν, πού σημαίνει ὅτι τά παιδιά ἔχουν ἐθιστεῖ στόν σατανᾶ καί τόνἔχουν ἀγαπήσει γιά νά τόν ψηφίσουν. Αὐτό φυσικά δέν εἶναι καθόλου καλό, καθόλουεὐοίωνο καί ἀναρωτιέται κανείς πού πᾶμε, ἄν τά μικρά παιδάκια ἔχουν γίνει ἔτσι.Βεβαίως αὐτά θά γίνουν πολύ ἐχθρικά ἀπέναντι σέ ἕνα παιδάκι, πού ἀγαπάει τόνΧριστό.Στά πρόσφατα γεγονότα, μέ αὐτούς τούς ἀνθρώπους τούς κουκουλοφόρους, πούχτύπησαν τά ἐκκλησάκια ἐδῶ στή Θεσσαλονίκη καί πετοῦσαν τίς εἰκόνες, πάλι ὁσατανᾶς κρύβεται πίσω. Ὁ σατανᾶς δέν θέλει οὔτε εἰκόνες, οὔτε ἐκκλησάκια, οὔτεπαπάδες φυσικά. Τό ἑπόμενο χτύπημα εἶναι νά ἀρχίσουν νά ἐπιτίθενται στούςπαπάδες καί γενικότερα στούς χριστιανούς.Τελικά τό μήνυμα πού μᾶς δίνει ἡ Ἀποκάλυψη εἶναι ὅτι αὐτό τό θηρίο μέ ἕναφύσημα τοῦ Χριστοῦ μας, θά ἐξαφανιστεῖ. Θά πέσει στήν ἄβυσσο καί στή λίμνη τοῦπυρός τήν καιομένη. Αὐτό εἶναι τό καλό τέλος. Ἑπομένως, ἄς μή δειλιάζουμε οἱχριστιανοί, ἄς κρατοῦμε αὐτή τή σκέψη πάντα καί θά παίρνουμε παρηγοριά στίς58

ὅποιες θλίψεις. Ἔρχεται ὁ πειρασμός, ἔρχονται οἱ εἰρωνεῖες ἀπό τούς ἀνθρώπους,ἔρχεται πόλεμος μέσα ἀπό τό σπίτι μας, σοῦ λένε: ‘πάλι νηστεύεις, πάλι Ἐκκλησία, τίθά γίνει μέ σένα, πολλή φανατική ἔγινες, μέ τούς παπάδες πού ἔμπλεξες, τί θά τάκάνεις τά παιδιά σου καλόγερους, καλόγριες’ κ.λ.π. Λοιπόν, ὅλα αὐτά νά τάπεριμένουμε. Δέν πρέπει νά μᾶς κάνουν νά δειλιάσουμε. Ἀλλά νά σκεπτόμαστε τόκαλό τέλος. Αὐτό λέει ἐδῶ καί ὁ Ἅγιος:«Ὅ,τι συναντᾶτε λοιπόν, θα βοηθιέστε νά τό ἀντιμετωπίζετε μέ αὐτή τήν ἐλπίδα ὅτιτελικά ὁ Χριστός θα νικήσει».Προσέξτε! Δέν ἐννοεῖ ὅτι θά νικήσει μόνο στήν Ἀποκάλυψη, γιατί θά πεῖ κανείς ‘δένθά ζῶ τότε νά δῶ τό θηρίο, πού θά πέσει στήν κόλαση’. Ἴσως νά μή ζοῦμε, νάπεθάνουμε νωρίτερα, ἀλλά θά νικήσει μέσα μας ὁ Χριστός. Ἁπλῶς ἐμεῖς νά μήν Τόνπροδώσουμε καί τελικά ὁ Χριστός θά νικήσει. Εἴτε εἴμαστε μόνοι μας, εἴτε μέσα στόσπίτι ἤ ὁπουδήποτε, ἄν ζήσουμε ὅπως θέλει ὁ Χριστός, θά νικήσουμε καί δέν θά μᾶςστερήσει κανένας τό Φῶς. Γιατί κανένας δέν μπορεῖ νά μᾶς στερήσει τό Φῶς.Ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὅτι, ὅλα κι ἄν σᾶς τά πάρουν, δέν ἔχετε πρόβλημα.Μπορεῖ ὁ Θεός νά παραχωρήσει νά μᾶς τά πάρουν ὅλα, δέν ἔχουμε πρόβλημα. Τήνψυχή μας καί τόν Χριστό μας δέν μποροῦν νά μᾶς τά πάρουν, ἐκτός κι ἄν τάδώσουμε μόνοι μας. Ἄν ἔχουμε αὐτήν τήν ἐλπίδα τοῦ καλοῦ τέλους, ὅτι ὁ Χριστόςθά νικήσει, δέν θά τά δώσουμε. Τελικά ἐμεῖς θά εἴμαστε μέ τόν νικητή. Τό λέει καί ὁλαός: «Γελάει καλύτερα αὐτός πού γελάει τελευταῖος». Τελευταῖος θά γελάσει ὁΧριστός καί μαζί του κάθε χριστιανός.Τώρα φαινομενικά εἴμαστε σέ κατάσταση, ἄς τό ποῦμε, κοινωνικοῦ ἀποκλεισμοῦ οἱΧριστιανοί. Ὅποιος εἶναι πραγματικά Χριστιανός, εἶναι στό περιθώριο τοῦπεριθωρίου παντοῦ. Πάρτε γιά παράδειγμα τό ἐργασιακό περιβάλλον. Αὐτόσυμβαίνει, γιατί φυσικά δέν θέλει νά συμβιβαστεῖ, γιά κανέναν ἄλλο λόγο. Θάμποροῦσε κι αὐτός νά κάνει τίς πονηριές πού κάνουν οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου, θάμποροῦσε νά πεῖ τά ψέματα πού λένε, δέν θά μποροῦσε; Θά μποροῦσε νά βρίσει,ὅπως βρίζει ὅλος ὁ κόσμος, γιατί ἔχει πρόβλημα; Γλώσσα δέν ἔχει; Στόμα δέν ἔχει;Ἀλλά δέν τό κάνει. Ὁπότε ὁ κόσμος τόν θεωρεῖ ἀνοήτο. Ἄς τόν θεωρεῖ. Αὐτός τελικάθά νικήσει. Ὁ Χριστός δηλαδή καί οἱ Χριστιανοί κι αὐτό εἶναι πού μᾶς δίνει δύναμη.Καθώς ἀσκούμαστε στήν πίστη, πειραζόμαστε. Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι θά νικήσουμεγιατί ἔχουμε αὐτή τήν ἐλπίδα τοῦ καλοῦ τέλους, τήν ὁποία μᾶς τήν ἔχει δώσει ὁΧριστός. Ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος, θέλοντας νά μᾶς προετοιμάσει γιά ν᾽ἀποκτήσουμε ὑπομονή λέει: «Πιστός ὁ Θεός». Ὁ Θεός εἶναι ἀξιόπιστος, αὐτό θά πεῖπιστός. Εἶναι πιστός. Δηλαδή, ποτέ ὁ Θεός δέν θά μᾶς ἐξαπατήσει. Νά μᾶς πεῖ κάτικαί νά μήν τό ἐκπληρώσει. Πιστός ὁ Θεός! Σέ τί εἶναι πιστός; Σέ ὅλα. Ἀλλά καί στόἑξῆς συγκεκριμένο: «πιστός ὁ Θεός, ὃς οὐκ ἐάσει ὑμᾶς πειρασθῆναι ὑπέρ ὃ δύνασθε,ἀλλά ποιήσει σύν τῷ πειρασμῷ καί τήν ἔκβασιν τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγκεῖν»(Α΄Κορ. 10,13). Εἶναι ἀξιόπιστος ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος δέν θά σᾶς ἀφήσει νά πειρασθεῖτεπαραπάνω ἀπό τή δύναμή σας, ἀλλά μαζί μέ τόν πειρασμό θά σᾶς δώσει καί τόξεπέρασμα τοῦ πειρασμοῦ, τήν ἔκβαση, τό τέλος, ὥστε νά μπορέσετε νά τόν59

σηκώσετε.«Εἶναι ἀξιόπιστος ὁ Θεός πού σᾶς ὑποσχέθηκε ὅτι δέν θά σᾶς ἀφήσει νά πειραστεῖτεπερισσότερο ἀπ᾽ ὅσο μπορεῖτε», ἀπ’ ὅσο ἀντέχουμε. Ὁ Χριστός μας, ἐπειδή μᾶς ἔχειφτιάξει ἀφ’ ἑνός, καί ἀφ’ ἑτέρου μᾶς παρακολουθεῖ συνεχῶς μέ ἕνα ἄγρυπνο βλέμμα,-ὅσο ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά παρακολουθήσουμε τόν ἑαυτό μας- ἀφοῦ μᾶς λέει ὅτι«Ἐγώ ξέρω ἄν μία τρίχα τῆς κεφαλῆς σας θά γίνει ἀπό μαύρη ἄσπρη», παρακολουθεῖἀκόμη κι αὐτό, Αὐτός, γνωρίζει καί τίς ἀντοχές μας πάρα πολύ καλά. Ξέρει πόσομποροῦμε νά ἀντέξουμε τόν πειρασμό καί δέν μᾶς δίνει παραπάνω ἀπό ὅσοἀντέχουμε.Ἴσως πεῖ κανείς: ‘γιατί ἐγώ αἰσθάνομαι ὅτι δέν τό ἀντέχω’; Συναντοῦμε μερικέςφορές ἀνθρώπους πού λένε ‘Αὐτό δέν τό ἀντέχω! Δέν τό μπορῶ’! Μερικοί τά βάζουνκαί μέ τόν Θεό. ‘Γιατί μοῦ τό ἔκανες αὐτό Θεέ μου; Αὐτό εἶναι πάνω ἀπό τίςδυνάμεις μου’!Εἶναι δυνατό νά συμβαίνει αὐτό, ἀφοῦ ἐδῶ ὁ Θεός λέει ὅτι δέν μᾶς ἀφήνει νάπειρασθοῦμε παραπάνω ἀπό ὅσο ἀντέχουμε; Πῶς λέει ὁ ἄλλος δέν τό ἀντέχω αὐτό;Συμβαίνει αὐτό, ὅταν ὁ χριστιανός, δέν εἶναι χριστιανός. Τότε πράγματι δέν ἀντέχειτίποτα! Τότε δέν ἀντέχει μία μύγα νά τόν ἀκουμπήσει ἤ ἕνα κουνούπι νά τόντσιμπήσει. Γιατί; Γιατί πλέον εἶναι χωρίς τόν Χριστό. Κι ἄν εἶσαι χωρίς τόν Χριστό,εἶσαι χωρίς δύναμη. Δέν μπορεῖς νά κάνεις τίποτα, οὔτε κι ἕνα κουνούπι νά ἀντέξεις.Γιατί τί εἶπε ὁ Χριστός: «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰωαν. 15,5). Ὁπότεἄν κάτι σέ προσβάλει, σέ ταράζει, σέ βάζει σέ πειρασμό καί πιστεύεις πώς δέν τόἀντέχεις, πρέπει ἐσύ νά ψαχθεῖς καί ὄχι νά τά βάλεις μέ τόν Θεό, πού σοῦ βάζειπράγματα πάνω ἀπό τίς δυνάμεις σου! Διότι δέν ὑπάρχει περίπτωση, ποτέ δέν τόκάνει αὐτό ὁ Θεός. Ἄρα πρέπει νά ψαχθεῖς ἐσύ, γιατί δέν τό μπορεῖς. Γιατί δέν ἔχειςτή δύναμη; Σημαίνει ὅτι κάτι δέν κάνεις καλά μέ τόν Θεό, γιατί δέν ἔχεις τή δύναμητοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία θά σοῦ δώσει ὅ,τι χρειάζεται γιά νά ξεπεράσεις τόν πειρασμό, ὄχιμόνο νά τόν ὑπομείνεις, ἀλλά καί νά τόν ξεπεράσεις. Ὁ Θεός λοιπόν δέ μᾶς ἀφήνεινά πειρασθοῦμε, ἀλλά μάλιστα μαζί μέ τόν πειρασμό, μᾶς δίνει καί τή λύση καί τήνἔκβαση τοῦ δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγκεῖν.Ὅταν ἐσύ λές ‘δέν ἀντέχω, δέν μπορῶ νά τό ὑπομείνω καί ἐναντιώνεσαι στόν Θεόκαί ἀντιδρᾶς, στεναχωριέσαι, τότε ξέρετε τί γίνεται; Τότε βασανίζεσαι καί ὁπειρασμός δέν ἔχει ἔκβαση, δέν ἔχει τέλος. Ἐνῶ βλέπετε τί λέει ἐδῶ; Μαζί μέ τόνπειρασμό δίνω καί τό τέλος.Ὅταν ὄμως ἐσύ ἀντιδρᾶς, τά βάζεις μέ τόν Θεό καί λές ‘Θεέ μου δέν μέ ἀγαπᾶς, τίεἶναι αὐτά πού μοῦ δίνεις; Δέν τά ἀντέχω’, οὐσιαστικά βλασφημεῖς τόν Θεό γιατίεἶναι σάν νά λές ‘Εἶσαι ἄσπλαχνος’. Τότε στενοχωριέσαι μέ τούς πειρασμούς πούἐπιτρέπει ὁ Θεός.Ἔτσι δέν ἔρχεται τό τέλος τοῦ πειρασμοῦ καί σοῦ φαίνεται καί ὁ πειρασμόςἀτελείωτος καί λές ‘καλά δέν θά μοῦ τόν πάρει; Γιατί δέν μοῦ τό παίρνει’; Δέν θάσοῦ τόν πάρει μέχρι νά μάθεις αὐτό τό μάθημα. Ποιό μάθημα; Νά ταπεινωθεῖς, νά60

ὑπομείνεις καί νά ζητήσεις τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί ὄχι νά τά βάλεις μέ τόν Θεό. Νάἀποκαταστήσεις τίς σχέσεις σου μέ τόν Θεό.Κάθε πειρασμός πού μᾶς ἔρχεται, εἶναι γιά ἕναν μόνο λόγο: Γιά νά μᾶς πάει πιόκοντά στόν Θεό. Δέν ὑπάρχει ἄλλος λόγος. Ὁ Θεός δέν μᾶς τιμωρεῖ. Μόνιμοι μαςτιμωρούμαστε ἐξαιτίας τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ὁ Θεός ἁπλῶς μᾶς παιδαγωγεῖ, γιά νάπλησιάσουμε πιό κοντά Του. Ὅσο ἐμεῖς λοιπόν ἀρνούμαστε νά πλησιάσουμε κοντάΤου, θά λέγαμε ἔτσι ἁπλά, μένουμε στήν ἴδια τάξη. Πῶς ἕνας μαθητής πού δέν περνᾶτό μάθημα καί τά βάζει μέ τόν καθηγητή, ἀντί νά κοιτάξει νά ταπεινωθεῖ καί νάδιαβάσει λίγο παραπάνω; Ὄχι! Τά βάζει συνέχεια μέ τόν καθηγητή καί τοῦ λέει ‘τίεἶναι αὐτά πού μοῦ ζητᾶς, εἶναι πάνω ἀπό τίς δυνάμεις μου’. Φυσικά μένει στήν ἴδιατάξη. Μένει ὁ πειρασμός. Ἐνῶ, ἄν πεῖ: Ἔχετε δίκαιο, συγνώμη. Θά διαβάσω λίγοπαραπάνω, θά προσπαθήσω’, θά τό περάσει τό μάθημα.Ὁ Χριστός οὐσιαστικά μᾶς πάει ἀπό μάθημα σέ μάθημα. Ὅσο ἀρνούμαστε νάδεχθοῦμε ἕναν πειρασμό, νά κάνουμε ὑπομονή, δέν μᾶς πάει στήν ἑπόμενη τάξη.Μᾶς πάει ἀπό τάξη σέ τάξη γιατί θέλει νά μᾶς τελειοποιήσει. Ὅσο λοιπόν λές ‘Γιατί;Γιατί μέ βασανίζεις;’ καί στεναχωριέσαι καί θλίβεσαι, τόσο δέν φεύγει ὁ πειρασμός.Ὅταν πεῖς ‘Θεέ μου, Σέ εὐχαριστῶ γιά τόν πειρασμό, Σέ εὐχαριστῶ γιά τό μάθημα,Σέ εὐχαριστῶ γιά τίς ἐξετάσεις, εὐχαριστῶ γιά τή δοκιμασία, Σέ εὐχαριστῶ γιά τάφάρμακά Σου, Σέ εὐχαριστῶ γιά τούς γιατρούς πού μοῦ στέλνεις -γιά τούςἀνθρώπους δηλαδή πού μᾶς ἀτιμάζουν, πού μᾶς προσβάλουν, μᾶς ἀδικοῦν, αὐτοίεἶναι γιατροί μας, ὅπως ἔχουμε πεῖ πολλές φορές- ὅταν τό πεῖς αὐτό, ἀμέσως θάφύγει ὁ πειρασμός. Τότε φεύγει ὁ πειρασμός.Ὅσο ἀντιδρᾶς, τόσο δέν φεύγει. Οὔτε νά λέμε ‘Θεέ μου, νά τό πάρεις’. Οὔτε αὐτόεἶναι σωστό. Νά λές ‘Θεέ μου, δῶσε μου ὑπομονή. Δέν θέλω νά μοῦ τό πάρεις. Θέλωνά μοῦ δώσεις ὑπομονή, νά μήν ἁμαρτήσω, ὅσο ἔχω αὐτόν τόν πειρασμό, νά μήνὑποκύψω στόν πειρασμό’. Τότε θά στόν πάρει ὁ Θεός τόν πειρασμό. Δέν μποροῦμενά ἐκβιάσουμε τόν Θεό.Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος ὅτι, ἐντάξει ἔχεις ἕνα αἴτημα, πές το στόν Θεό καί ἄστομετά. Δέν χρειάζεται συνέχεια νά τό λές καί νά πάσχεις καί νά ἀπαιτεῖς ἀπό τόν Θεόνά σοῦ λύσει τό πρόβλημα. Ὅσο τό ἀπαιτεῖς ἐκβιαστικά, τόσο δέν λύνεται. Θέλειτρόπο πῶς θά κτυπήσεις τήν πόρτα τοῦ Θεοῦ. Ὅπως κτυπᾶς καί τήν πόρτα ἑνόςἀνθρώπου. Πᾶς μέ πολλή εὐγένεια, μέ πολλή διάκριση καί κτυπᾶς. Δέν κτυπᾶςγροθιά στήν πόρτα, γιατί ὁ ἄλλος ἀπό μέσα θά σέ διώξει.Ἔτσι καί μέ τόν Θεό. Πρέπει νά πᾶμε πολύ διακριτικά, πολύ εὐγενικά. Κάνεις τήναἴτησή σου καί τήν ἀφήνεις. Ὁ Θεός δέν ξεχνάει, ὅπως ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, οὔτε τάβάζει στό ἀρχεῖο, ὅπως κάνουν μερικοί καί δέν δίνουν σημασία. Ἀλλά θά στό δώσειὅταν ἔρθει ἡ κατάλληλη ὥρα. Δέν πρέπει νά βιάζεσαι. Κάνε τήν αἴτηση καί περίμενε.Ἔχει ἔνα ὡραῖο περιστατικό ὁ π. Πορφύριος: Κάποτε εἶχε ἀρρωστήσει πάρα πολύ,φοβερά, μέ ἕνα σπάνιο νόσημα, πού λέγεται ‘’ἕρπης ζωστήρας’’ τό ὁποῖο πονάειπάρα πολύ καί τοῦ λένε οἱ μοναχές ἐκεῖ στό μοναστήρι:61

– Νά κάνουμε Γέροντα ἕνα εὐχέλαιο!– Νά κάνουμε.Ἄν καί ὁ ἴδιος δέν ἤθελε ποτέ νά ἐνοχλεῖ τόν Θεό. Ἔλεγε, ‘γιά μένα τώρα νάἐνοχλήσουμε τόν Θεό’! Ἦταν τόσο ταπεινός! Γιά τούς ἄλλους ἐνοχλοῦσε τόν Θεό,ἀλλά ὄχι γιά τόν ἑαυτό του. Ἔκανε ὅλους τούς ἀνθρώπους καλά, ἐκτός ἀπό τόνἑαυτό του. Ἀλλά ἀφοῦ τόν παρακαλοῦσαν οἱ ἀδελφές, εἶπε: ἄντε ἄς κάνουμε ἕναεὐχέλαιο. Ἔκαναν εὐχέλαιο, σταυρώθηκε καί ἔγινε καλά. Δηλαδή ἔφυγε ὁ πόνος.Μετά ἀπό καμιά δεκαριά ἡμέρες ξανά ἦλθε ὁ πόνος καί τοῦ λένε οἱ ἀδελφές:– Νά κάνουμε ξανά εὐχέλαιο.– Ὄχι, δέν θά ξανακάνουμε. Γιά νά ἔλθει ξανά ὁ πόνος σημαίνει ὅτι ὁ Θεός ἔτσιθέλει. Δέν θά τόν κουράσουμε τόν Θεό τώρα, νά Τόν ἐνοχλοῦμε συνέχεια.Βλέπετε τί διάκριση εἶχε; Καί μέ τόν Θεό πρέπει νά ἔχεις διάκριση. Ἐκεῖ εἶναι πούπρέπει νά ἔχεις πολύ διάκριση, ὄχι μόνο μέ τούς ἀνθρώπους. Πρέπει νά ξέρεις πῶς νάφερθεῖς στόν Θεό.Ὁ Θεός λοιπόν εἶναι ἀξιόπιστος καί δέν θά μᾶς ἀφήσει νά πειρασθοῦμε ποτέπαραπάνω ἀπό ὅσο ἀντέχουμε. Γι’ αὐτό, εἶναι βλασφημία νά στεναχωριόμαστε.Εἶναι σάν νά λέμε στόν Θεό ‘μᾶς δίνεις πράγματα πού εἶναι πάνω ἀπό τίς δυνάμειςμας, ἄρα διαψεύδεις τόν ἑαυτό Σου, ἄρα Τοῦ λέμε ὅτι Εἶσαι καί ψεύτης, ὅτανστεναχωριόμαστε. Βλέπετε πόσα πράγματα κάνουμε, ὅταν ἀντιδροῦμε καί ὅτανγογγύζουμε; Γι’ αὐτό οἱ Ἑβραῖοι δέν πῆγαν στή Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας γιατί γόγγυσανκαί ἔλεγαν στόν Θεό ‘Γιατί μᾶς ἔφερες ἐδῶ, νά μᾶς πεθάνεις μέσα στήν ἔρημο, καλάεἴμασταν στήν Αἴγυπτο μέ τά κρεμμύδια μας καί τά σκόρδα μας’. Τέτοια πράγματαἔλεγαν.«Ἀλλά μαζί μέ τόν πειρασμό θά φέρει καί τό ξεπέρασμά του, ὥστε νά μπορεῖτε νάτόν σηκώσετε» (Α´ Κορ. 10,13).Ὁ Θεός λοιπόν θά σᾶς δώσει καί τό ξεπέρασμα τοῦ πειρασμοῦ καί τήν ὑπομονή πούχρειάζεται γιά νά τόν σηκώσετε. Τελικά ὅλα μᾶς τά δίνει ὁ Θεός. Βλέπετε; Μᾶς δίνειμέν τόν πειρασμό, ὁ ὁποῖος πάλι εἴπαμε εἶναι διαδικασία τῆς καθάρσεως, εἶναι τόφάρμακο, μᾶς δίνει μετά καί τή δύναμη νά τό σηκώσουμε καί κανονίζει νά εἶναιτόσο, ὅσο μποροῦμε νά σηκώσουμε καί μᾶς δίνει καί τό τέλος του, τήν ἔκβασή του,τόν χρόνο πού πρέπει καί μᾶς δίνει ὅ,τι ἄλλο χρειάζεται γιά νά τόν ὑπομείνουμε.Λέει ἕνα πολύ ὄμορφο ρητό ὅτι: ὁ Χριστός πρίν σοῦ δώσει ἕναν σταυρό, τόν σήκωσεὁ Ἴδιος, τόν ζύγισε πολύ καλά καί μετά στόν ἔδωσε. Ὑπῆρχε κάποιος πού ἔλεγε:«Ἐμένα μοῦ ἔδωσε ἕναν πολύ βαρύ σταυρό καί ἤθελε ἕναν πιό ἐλαφρύ. Τόν πῆγε ὁΘεός σέ μιά αἴθουσα, πού εἶχε πολλούς σταυρούς καί τοῦ λέει: Διάλεξε, ποιόν θέλεις;Ἔψαχνε… ὁ ἕνας τοῦ φάνηκε βαρύς, ὁ ἄλλος βαρύς, ὁ ἄλλος τό ἴδιο βαρύς… τελικάβρῆκε ἕναν. Λέει: Αὐτόν θά πάρω! Τοῦ λέει: ξέρεις ποιός εἶναι αὐτός; Αὐτός πούεἶχες! Αὐτόν πού σοῦ εἶχα δώσει. Δέν βρῆκε δηλαδή κάποιον πιό ἐλαφρύ.Ὁ Κύριός μας, πού εἶναι ἡ πραγματική Ἀλήθεια λέει: «Σ᾽ αὐτόν τόν κόσμο θά62

δοκιμάσετε θλίψεις, ἀλλά θαρσεῖτε, ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον» (Ἰωάν. 16,33),Ὅταν λέει ‘κόσμος’ ἐννοεῖ τό κοσμικό φρόνημα, τό κοσμικό πνεῦμα, τό ὁποῖο εἶναιἀντίχριστο πνεῦμα. Τό πνεῦμα τοῦ κόσμου εἶναι ἀντίχριστο. Μή σᾶς περνάει ἡ ἰδέαὅτι μποροῦμε νά συμβιβαστοῦμε ἤ νά τά βροῦμε μέ τόν κόσμο. Δηλαδή μέ τόκοσμικό πνεῦμα. Δέν γίνεται!Ἴσως ὅταν εἴμασταν σέ μικρή ἠλικία νά μᾶς τό εἶχαν περάσει αὐτό τό πνεῦμα.Δυστυχῶς, γιατί καί ἡ θρησκευτική μας παιδεία ἦταν Προτεστάντικη. ΟἱΠροτεστάντες αὐτό λένε: Ἐντάξει, δέν πειράζει καί λίγο κοσμικά νά ζεῖς, ἁπλῶς νάεἶσαι καλός ἄνθρωπος, τίμιος ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι λάθος, νά τό ξέρετε. Δηλαδή δένὑπάρχει οὔτε μία στό ἑκατομμύριο περίπτωση νά συμβιβαστεῖ ὁ χριστιανός μέ τόκοσμικό φρόνημα.Γι’ αὐτό λέει ο Χριστός ἐδῶ: Θά ἔχετε θλίψεις ἀπό τόν κόσμο, ἀπό τό κοσμικόπνεῦμα, τό ὁποῖο εἶναι ἀντίχριστο πνεῦμα, ἀλλά τί λέει μετά; Νά ἔχετε θάρρος, Ἐγώτόν ἔχω ἤδη νικήσει τόν κόσμο.Ἄν ἔχετε Ἐμένα καί σεῖς θά τόν νικήσετε.Ἑπομένως τό πρόβλημα δέν εἶναι νά τά βροῦμε μέ τόν κόσμο, νά συμβιβαστοῦμε,ἀλλά νά ἔχουμε τόν Χριστό, γιά νά μπορέσουμε νά νικήσουμε κι ἐμεῖς -μαζί μέ τόνΧριστό- τόν κόσμο, δηλαδή τό κοσμικό φρόνημα, τό κοσμικό πνεῦμα. Ἀλλά ἔχουμετόν Χριστό; Εἶναι ἕνα ἐρώτημα αὐτό. Βλέπετε πόσο εὔκολα προδίδουμε τόν Χριστό!Σοῦ λέει πῆγα στό τραπέζι, τί νά κάνω, ἦταν Παρασκευή βέβαια, ἀλλά εἶχαν ἐκεῖ ἀπόὅλα τά φαγητά… τί νά κάνω… ἔφαγα καί ἐγώ. Ἔ! σοῦ λέει ἐντάξει, θά πάω νά τόἐξομολογηθῶ. Δέν ἔγινε καί τίποτα. Ντρεπόμουν, σοῦ λέει, τί νά κάνω τώρα;Ἄν ντρεπόσουν… τί εἶπε ὁ Χριστός γιά αὐτούς πού ντρέπονται; «Ἄν μέ ντραπεῖτεμπροστά στούς ἀνθρώπους, θά σᾶς ντραπῶ καί Ἐγώ μπροστά στόν Πατέρα μου τόνἘπουράνιο» (Ματθ. 10,32). Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα! Ντρέπομαι, λέει κανείς καί δένμπόρεσα, κατέλυσα τή νηστεία. Ντρέπομαι καί δέν μπορῶ νά τό πῶ αὐτό στόνΠνευματικό. Ντρέπομαι… Ἄν ντρέπεσαι νά τό πεῖς στόν πνευματικό σου, θά ντραπεῖμετά καί ὁ Χριστός γιά σένα. Βλέπετε, δέν μᾶς κατοχυρώνει ἡ ντροπή, ἴσα-ἴσα μᾶςἐκθέτει μπροστά στούς ἀγγέλους καί στόν Θεό. Ἐάν λοιπόν δέν ἔχεις ξεπεράσει τήντροπή, πῶς αὔριο θά μπορέσεις, νά ἀντισταθεῖς στόν ἀντίχριστο;Διάβαζα πρόσφατα, γιά κάποιους Προτεστάντες στήν Ἰνδία, οἱ ὁποῖοι βρέθηκαν σ’αὐτό τό δίλημμα. Τούς εἶπαν οἱ Ἰνδουιστές ἐκεῖ ἤ θά γίνεται Ἰνδουιστές ἤ θάκάψουμε τά παιδιά μπροστά σας. Ὁ ἕνας ἀπό αὐτούς ἦταν καί Πάστορας. Πάστοραςθά πεῖ ‘παπάς’ στούς Προτεστάντες, ἄν καί δέν ὑπάρχει ἱεροσύνη σ’ αὐτούς, οὔτεεἶναι ὁ Χριστός αὐτός πού πιστεύουν γιατί τά ἔχουν ἀλλοιώσει τά δόγματα. Ἀλλά, ἄςποῦμε, τέλος πάντων, ὅτι εἶναι μιά ἔκδοση Χριστιανική καί αὐτοί. Ἔτσι λένε, δένεἶναι. Λοιπόν βρέθηκαν σέ αὐτό τό δίλημμα. Ἐμεῖς τί θά κάναμε; Νά ψαχθοῦμε. Δένἐννοῶ ν’ ἀπαντήσετε, ἀλλά ἄν μᾶς βάλλουν σέ ἕνα τέτοιο δίλημμα; Αὐτοί τί ἔκαναν;Ἔγιναν Ἰνδουιστές καί ὁ πάστορας, πρῶτος – πρῶτος. Αὐτοί ὡστόσο εἶχαν καί μιάἀδικαιολόγητη – δικαιολογία ὅτι δέν ἔχουν φυσικά καθόλου τόν Χριστό. Δέν εἶχαν63

δύναμη νά ἀντισταθοῦν. Ἀλλά ἐμεῖς, πού εἴμαστε Ὀρθόδοξοι καί ἔχουμε τήν ὀρθήπίστη, θά εἴχαμε δύναμη; Ἐρώτημα εἶναι!Ὅταν δέν βρίσκεις δύναμη νά ἀντισταθεῖς σέ μιά εἰρωνεία, νά ὑπομείνεις μιάεἰρωνεία πού θά σοῦ κάνουν, λόγου χάριν, γιά τή νηστεία, πῶς θά μπορέσεις νάἀντέξεις νά κάψουν τό παιδί σου μπροστά σου; Μπορεῖ κάποτε νά ἔλθει καί σέ μᾶςαὐτό τό δίλημμα, μή νομίζετε ὅτι εἶναι μακριά μας. Στήν Αἴγυπτο π.χ. ὑπάρχουν οἱφανατικοί Ἰσλαμιστές, πού σκοτώνουν τούς ἄπιστους. Ἐμεῖς εἴμαστε οἱ ἄπιστοισύμφωνα μέ αὐτούς. Λοιπόν, ἄν βρεθοῦμε ἐκεῖ τί θά γίνει, ἄν δέν μποροῦμε νάἀντέξουμε κάτι τόσο ἁπλό;Ἄρα, σ᾽ αὐτόν τόν κόσμο θά δοκιμάσουμε θλίψεις, λέει ὁ Κύριος, ἀλλά νά ἔχουμεθάρρος, γιατί Αὐτός ἔχει νίκησει τόν κόσμο, πού θά μᾶς φέρει αὐτές τίς θλίψεις.Αὐτός ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ μας, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ Ἀλήθεια, δέν λέει ψέματα ποτέ,πού σημαίνει δηλαδή μέ τή δύναμη τοῦ Χριστοῦ μποροῦμε κι ἐμεῖς νά νικήσουμε τόκοσμικό πνεῦμα, αὐτός ὁ λόγος «ἄς εἶναι ἡ παρηγοριά σου». Αὐτά γράφει στόνἀδελφό. «Αὐτά νά μελετᾶς, αὐτά νά τηρεῖς». Εὐαγγελικός κι αὐτός ὁ λόγος: «Ταῦταμελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι» (Α΄Τιμ 4,15). Μνημόνευε τοῦ Κυρίου, «Νά ζεῖς μέ τή μνήμητοῦ Κυρίου, καί ἡ ἀγαθότητά Του, θά σέ βοηθάει σέ ὅλα, παιδί μου, γιατί εἶναιἐλεήμονας καί γνωρίζει τήν ἀδυναμία μας. Αὐτός θά ἐπιτιμήσει τά κύματα καί θάξαναφέρει γαλήνη στήν ψυχή σου μέ τίς εὐχές τῶν Ἁγίων Του».Πρέπει νά ἐπικαλούμαστε τίς εὐχές τῶν Ἁγίων γιά νά ἑλκύουμε τή Χάρη τοῦ Θεοῦκαί ἔτσι θά γαληνεύουν τά κύματα καί θά ἔρχεται πάλι ἡ γαλήνη στήν ψυχή μας. ὉΚύριος εἶναι ἐλεήμων, γνωρίζει τήν ἀδυναμία μας καί ἐσύ αὐτό μόνο ἔχεις νά κάνεις,νά ζεῖς μέ τή μνήμη τοῦ Κυρίου.Αὐτό βέβαια δέν εἶναι ἁπλό, τό νά θυμόμαστε τόν Χριστό. Εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη μνήμη,ἡ ἀδιάλειπτη δηλαδή κοινωνία μέ τόν Χριστό. Εἶναι σάν νά τοῦ λέει ‘μόνος σου δένμπορεῖς νά κάνεις τίποτα, θά πρέπει νά πάρεις δύναμη’. Δύναμη θά πάρει ἀπό τήμνήμη τοῦ Θεοῦ.Οἱ Πατέρες μᾶς λένε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει τρία μνημονικά συστήματα.Τό ἕνα εἶναι ἡ λεγόμενη κυτταρική μνήμη, αὐτό πού τό λέμε DNA, ὅπου εἶναιγραμμένα μέσα στό DNA μας ὅλα ὅσα μᾶς ἀφοροῦν. Ἀκόμη καί τό χρῶμα πού θάἔχουν τά μάτια μας, τά μαλλιά μας, τά γονίδια μας κοινῶς. Αὐτό εἶναι σύστημαμνήμης, τό ὁποῖο μεταβιβάζεται ἀπό γενιά σέ γενιά. Καί βλέπεις τό παιδί καί λές‘εἶναι φτυστό ὁ πατέρας του’. Εἶναι ἀκριβῶς ἡ μνήμη αὐτή ἡ ὁποία ἔχει περάσει ἀπότά κύτταρα τοῦ πατέρα στό παιδί.Ὑπάρχει ἕνα ἄλλο σύστημα μνήμης, ἡ ἐγκεφαλική μνήμη. Κάτι πού βλέπουμε ἤἀκοῦμε καί καταγράφεται, σάν μνήμη στόν ἐγκέφαλο.Ὑπάρχει καί ἕνα τρίτο σύστημα μνήμης, τό ὁποῖο δέν τό γνωρίζουν οἱ ἐπιστήμονες,τό ξέρουν ὅμως οἱ ἅγιοι καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, πού εἶναι ἡ νοεράλειτουργία τῆς ψυχῆς. Εἶναι ἡ λειτουργία τῆς καρδιᾶς, ὅπου ἔχει τή δυνατότηταπλέον ὁ ἄνθρωπος νά μνημονεύει τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ συνεχῶς μέσα στήν καρδιά64

του.Ἡ λειτουργία αὐτή δυστυχῶς ἔχει ἀτονήσει στούς ἀνθρώπους πάρα πολύ καί σχεδόνοἱ ἄνθρωποι τήν ἀγνοοῦν. Εἶναι μία δυνατότητα πού ἔχουμε, τήν ὁποία ὅμως κατάκάποιο τρόπο ἔχουμε ἀπενεργοποιήσει. Μόνο μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἄν ὁἄνθρωπος εὐαισθητοποιηθεῖ καί γνωρίσει κάποια πράγματα ἀρχίζει νά λειτουργεῖαὐτή τή μνήμη, τή νοερά μνήμη. Εἶναι αὐτό πού λέμε νοερά προσευχή.Ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι μία λειτουργία, πού τήν ἔχει κάθε ἄνθρωπος καί πολύπερισσότερο ὁ βαφτισμένος ἄνθρωπος, ἐξαρτᾶται ὅμως ἀπό τόν καθένα, ἄν θά τήνἐνεργοποιήσει. Μέσα ἀπό αὐτή τήν νοερά μνήμη ὁ ἄνθρωπος κοινωνεῖ μέ τόν Θεό.Ἀναφέρεται στόν Θεό καί -θά λέγαμε- μετέχει στόν Θεό, δηλαδή στήν Ἐνέργεια τοῦΘεοῦ, ὁπότε μετά ἔχει κι αὐτός τή δυνατότητα νά κάνει τά πάντα.Διότι «Ἐν τῷ Θεῷ ποιήσομεν δύναμιν» (Ψαλμ. 59,14) καί «πάντα ἰσχύω ἐν τῷἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ» (Φιλιπ. 4,13). Μπορῶ τά πάντα μέ τή δύναμη τοῦΧριστοῦ. Πότε γίνεται αὐτό ὅμως; Ὅταν βαστάζω τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ἔχω τήνοερά μνήμη, τή νοερά λειτουργία αὐτή ἐνεργοποιημένη μέσα μου. Γιατί, ὅπωςεἴπαμε, πολλοί ἄνθρωποι οὔτε κἄν προσεύχονται. Ὄχι μέ τήν καρδιά, μέ τίποτα δένπροσεύχονται, οὔτε μέ τόν ἐγκέφαλο, οὔτε μέ τό στόμα.Εἶναι ἀπενεργοποιημένη αὐτή ἡ λειτουργία καί εἶναι οἰκτρό, εἶναι φοβερό πράγμα, ὁἄνθρωπος, ἐνῶ εἶναι πλασμένος γι’ αὐτό, ἐνῶ τό κύριο ἔργο του εἶναι αὐτό, νάκοινωνεῖ μέ τόν Θεό, νά προσεύχεται, νά λατρεύει τόν Θεό μέ τήν καρδιά του, νάμήν τό κάνει καί νά ζεῖ ζωωδῶς καί νά γίνεται στή συνέχεια χειρότερος κι ἀπό τάζῶα. Γιατί ἔχει λογική, ἔχει σκέψη, ἔχει καί εὐφυΐα, τήν ὁποία ὅμως, ἐπειδή τήχρησιμοποιεῖ λανθασμένα, ἀφοῦ δέν κοινωνεῖ μέ τόν Θεό, τήν διαστρέφει βάζοντάςτη στήν ὑπηρεσία τοῦ πονηροῦ καί γίνεται χειρότερος ἀπό τά ζῶα. Τά ζῶα δέν ἔχουνεὐφυΐα, ούτε κρίση, λειτουργοῦν ἐνστικτωδῶς. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως, ἐπειδή ἔχειἀκριβῶς καί εὐφυΐα, ξεπερνᾶ καί τά ζῶα στήν ἀγριότητα καί στή βαρβαρότητα, διότιδιαστρέφει καί τήν εὐφυΐα του καί τή λειτουργία αὐτή τῆς κρίσης καί ὅλα αὐτά πούἔχει μέσα του τά πνευματικά χαρίσματα καί τά βάζει στήν ὑπηρεσία τοῦ πονηροῦ.Εἶναι αὐτό πού λέει ἡ Γραφή «Καί ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε, παρασυνεβλήθητοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καί ὡμοιώθη αὐτοῖς. (Ψαλμ. 48,21).Νά ζεῖς λοιπόν, λέει, μέ τή μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι εἴμαστε πλασμένοι νά ζοῦμε μέ τήμνήμη τοῦ Θεοῦ. Μόνο μέ αὐτό μπορεῖς νά ζήσεις πραγματικά. Κάποιος λέει γιά νάζήσει πρέπει νά ἔχει χρήματα ἤ πρέπει νά κάνει οἰκογένεια, νά ἀποκατασταθεῖ,ἀλλιῶς δέν ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ζεῖ. Ἄλλος ὅτι πρέπει κάτι ἄλλο, νά πετύχειἐπαγγελματικά, κοινωνικά καί ἔτσι ζεῖ. Ὄχι! Ζεῖς, μέ τή μνήμη τοῦ Θεοῦ! Μόνο τότεζεῖς! Ὁ ἄνθρωπος, πού μνημονεύει συνεχῶς τόν Θεό, δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίποταἄλλο. Ὅλα τά ἄλλα εἶναι δευτερεύοντα καί οἰκτρά ὑποκατάστατα, τά ὁποῖα δένμποροῦν νά ἀντικαταστήσουν αὐτή τή μνήμη τοῦ Θεοῦ.Γι’ αὐτό λέει ὁ Δαβίδ πολύ ὄμορφα «ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καί εὐφράνθην» (ψαλμ.76,4).Θυμήθηκα τόν Θεό καί εὐφράνθηκα! Δέν λέει, παντρεύτηκα καί εὐφράνθηκα ἤπῆρα τό βραβεῖο Νόμπελ καί εὐφράνθηκα ἤ πέρασα τίς ἐξετάσεις καί εὐφράνθηκα ἤ65

ἔχω χρήματα καί εὐφράνθηκα. Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καί εὐφράνθηκα. Θυμήθηκα τόνΘεό! Μόνο πού θά θυμηθεῖς τόν Θεό, χαίρεσαι. Γι’ αὐτό, ὅταν πᾶμε σέ μιάπροσευχή, μέσα σέ μιά λατρευτική ἐκδήλωση, μέσα στή Θεία Λειτουργία πόσοἀλλάζει ἡ ψυχή μας καί μπαίνει αὐτή ἡ πραότητα τοῦ Θεοῦ καί αὐτή ἡ Χάρη τοῦΘεοῦ καί λές τί ὡραῖα πού ἦταν!Ἐπιστολή ΙΓ´Στόν ἴδιο: Ἄλλη ἐπιστολή μέ τό ἴδιο θέμα.Φαίνεται αὐτός ὁ ἀδελφός εἶχε πολλούς πειρασμούς καί δυσκολίες.«Ὅπως ἀκριβῶς οἱ σκιές ἀκολουθοῦν τά σώματα, ἔτσι καί οἱ πειρασμοί τίς ἐντολέςτοῦ Θεοῦ».Πολύ ὡραῖα φράση αὐτή! Ὑπάρχει περίπτωση νά φωτίζεται ἕνα σῶμα καί νά μήνἔχει σκιά; Δέν γίνεται. Πάρτε ἀπόφαση νά τηρήσετε μία ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Νά κάνωἐγκράτεια, γιά παράδειγμα. Νά νηστέψω. Νά περιορίσω λίγο τό φαγητό. Θά δεῖτεπόσους πειρασμούς θά ἔχετε. Ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ, θά τό πολεμήσειὁ πονηρός. Ὅπως ἡ σκιά ἀκολουθεῖ τό σῶμα, ἔτσι καί οἱ πειρασμοί ἀκολουθοῦν τίςἐντολές τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό μήν παραξενεύεστε ὅταν ἔχετε πειρασμούς.«Γιατί, ὅπως λέει ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὅποιος δέν γεύτηκε πειρασμούς, δέν θά μπεῖστή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν».Φοβερός λόγος! Εἶναι τό ἀντίστροφο ἀπό αὐτό πού λέει ὁ Χριστός μας. Πρέπει μέσαἀπό πολλές θλίψεις νά πᾶμε στή Βασιλεία. Ὁ ἅγιος Ἀντώνιος τό ἀντιστρέφει καίλέει: Χωρίς πειρασμούς δέν μπορεῖς νά μπεῖς στή Βασιλεία «Οὐδείς ἀπείραστοςδυνήσεται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ἔπαρον φησί, τούς πειρασμούς,καί οὐδείς ὁ σωζόμενος». Σήκωσε τούς πειρασμούς καί κανείς δέν θά σωθεῖ. Γι’ αὐτόδέν πρέπει νά ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό νά σηκώσει τούς πειρασμούς. Προσέξτε, εἶναι σάννά Τοῦ λέμε, νά μή μᾶς σώσεις. Φοβερός λόγος. Αὐτό πού πρέπει νά Τοῦ ποῦμεεἶναι: Δῶσε μας ὑπομονή στούς πειρασμούς.Ἔχουμε πολλά σχετικά ὡραῖα παραδείγματα στό Γεροντικό.Ἦταν ἕνας Γέροντας πού ἔλεγε:– Θεέ μου πάρε μου τά πάθη Σέ παρακαλῶ.Ὁ Θεός τοῦ τά πῆρε, ἀλλά δέν ἦταν ἡ κατάλληλη ὥρα ακόμη γιά νά ἀπαλλαγεῖ ἀπόαὐτά. Πῆγε λοιπόν καί εἶπε σ’ ἕναν Γέροντα:– Γέροντα, παρακάλεσα τόν Θεό νά μοῦ πάρει τά πάθη καί ὁ Θεός μοῦ τά πῆρε.– Τί ἔκανες; τοῦ λέει. Πήγαινε στόν Θεό καί πές Του νά σοῦ τά δώσει ξανά τά πάθη.Δέν σέ συμφέρει, νά σοῦ φύγουν ἀπό τώρα τά πάθη σέ τόσο μικρή ἠλικία.Πῆγε λοιπόν ὁ μοναχός καί ζήτησε νά ξαναγυρίσουν τά πάθη.66

Μή σᾶς φαίνεται περίεργο. Αὐτό πού λένε ἐδῶ οἱ Γεροντάδες εἶναι ἀκριβῶς ὅτιχωρίς πειρασμούς δέν μπορεῖς νά σωθεῖς.«Ὅποιος δέν γεύτηκε πειρασμούς δέν θά μπεῖ στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Μήνἀπορήσεις λοιπόν, παιδί μου, ἄν συναντήσεις θλίψεις καί πειρασμούς, ἐνῶ ζητᾶςσυμβουλές γιά τή σωτηρία τῆς ψυχῆς σου. Ἀλλά νά ὑπομένεις ἀτάραχα καί νάπροσεύχεσαι, εὐχαριστώντας τόν Θεό, πού ἀξιώνεσαι νά πειραστεῖς, γιά χάρη τῆςἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, γιά νά γυμναστεῖ καί νά δοκιμαστεῖ ἡ ψυχή σου. Ὁ ἀγαθός Θεόςνά σοῦ χαρίσει πνευματική ἀγρύπνια καί ὑπομονή στόν καιρό τοῦ πειρασμοῦ».Βλέπετε τί τοῦ εὔχεται; Δέν τοῦ εὔχεται νά φύγουν οἱ πειρασμοί, ἀλλά «νά σοῦχαρίσει πνευματική ἀγρύπνια». Στήν ὥρα τοῦ πειρασμοῦ ὑπάρχει ἀνάγκη ἀγρύπνιας.Θυμηθεῖτε τόν Χριστό μας τήν τελευταία νύχτα, πού εἶπε στούς μαθητές Του:«Ἀγρυπνεῖτε καί προσεύχεσθε ἵνα μή εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν» (Ματθ. 26,41).ὉΧριστός μας ἔβλεπε τόν πειρασμό πού ἐρχόταν γιά τούς μαθητές. Ποιός ἦταν ὁπειρασμός; Τῆς ἐγκαταλείψεως. Τῆς προδοσίας οὐσιαστικά. Νά ἀφήσουν τόν Χριστόμόνο Του. Τελικά ὑπέκυψαν. Τόν ἄφησαν μόνο Του, γιατί δέν ὑπήρχε αὐτή ἡἀγρύπνια. Αὐτοί πού ἦταν οἱ καλύτεροί Του φίλοι, ὑποτίθεται. Ἐκτός ἀπό τόνἸωάννη, ὁ ὁποῖος ἔμεινε τελικά κοντά Του.«Τό μέν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δέ σάρξ ἀσθενής» (Μαρκ. 14,38).Ὅταν ὁ ἄνθρωποςεἶναι ὑποδουλωμένος στή σάρκα, δέν μπορεῖ νά κάνει αὐτά πού λέει τό πνεῦμα. Γιάτόν λόγο αὐτό, χρειάζεται ἡ ἄσκηση, ἡ ὁποία λεπταίνει τή σάρκα. Λεπταίνει δηλαδήτό σαρκικό φρόνημα καί ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἀγωνιστικός καί μπορεῖ νάπραγματοποιήσει τίς ἐπιταγές τοῦ πνεύματος, νά κάνει αὐτά πού θέλει ἡ ψυχή του.Πολλές φορές λέμε ‘θέλω ἀλλά δέν μπορῶ’. Γιατί μᾶς τραβάει ἡ σάρκα, μᾶς τραβάειτό σαρκικό φρόνημα. Δέν μᾶς ἀφήνει ἡ ραθυμία, αὐτό τό δέσιμο πού ἔχουμε μέ τήφιλαυτία καί δέν θέλουμε νά ταλαιπωρηθοῦμε, δέν θέλουμε νά πονέσουμε, δένθέλουμε νά στερηθοῦμε τόν ὕπνο μας. Αὐτό ἔπαθαν καί οἱ Ἀπόστολοι τότε. «Οὔτεμία ὥρα δέν μπορέσατε νά ἀγρυπνήσετε μαζί μου»; (Ματθ. 26,40) Δέν μπόρεσαν!Ἦταν βεβαρημένοι οἱ ὀφθαλμοί τους ἀπό τήν πολλή λύπη.«Ὁ ἀγαθός Θεός νά σοῦ χαρίσει πνευματική ἀγρύπνια καί ὑπομονή». Αὐτό νάζητᾶμε τήν ὥρα τοῦ πειρασμοῦ. Ὄχι νά μᾶς πάρει τόν πειρασμό, ἀλλά νά μᾶς χαρίσειπνευματική ἀγρύπνια, γιά νά μήν ἁμαρτήσουμε τήν ὥρα τοῦ πειρασμοῦ. Νήψη,ἐγρήγορση καί ὑπομονή. Τί σημαίνει ὑπομονή; Ταπείνωση. Ὑπό – μένω. Μένω κάτωἀπό τό γεγονός. Μένω κάτω ἀπό ὅλους. Ἔτσι ταπεινώνομαι χωρίς νά ἁμαρτάνωφυσικά, ἀλλά ὑπό – μένω. Δέν προσπαθῶ νά ἀπωθήσω τό γεγονός, ὥστε νά τόἀποφύγω, ἀλλά μένω ὑπό. Ὅπως ἔρχεται τό κύμα νά σέ κουκουλώσει, νά σέ πετάξειἔξω στά βράχια καί σύ χαμηλώνεις καί περνᾶ ἀπό πάνω σου. Αὐτό εἶναι τό ὑπομένωκαί φεύγει ὁ πειρασμός ἀπό πάνω σου καί σύ δέν παθαίνεις τίποτα.Ἐπιστολή ΙΔ´Στόν ἴδιο: Ἄλλη μικρή ἐπιστολή μέ τό ἴδιο θέμα.67

«Πολύ καλά ἐννόησε ὁ Ἀββᾶς Ποιμένας ὅτι ἡ ἐντολή νά μή μεριμνήσει κανείς γιάτήν ἑπόμενη ἡμέρα, ἔχει δοθεῖ σέ ἄνθρωπο πού βρισκόταν σέ πειρασμό».Λέει ὁ Χριστός μας: «Μή μεριμνήσητε εἰς τήν αὔριον· ἡ γάρ αὔριον μεριμνήσει τάἑαυτῆς». Μή σᾶς πιάνει ἀγωνία γιά τήν αὐριανή ἡμέρα. Ἡ αὐριανή ἡμέρα θάφροντίσει γιά τά δικά της. «…ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς» (Ματθ. 6,34).Εἶναιἀρκετή ἡ σκοτούρα καί ἡ φροντίδα τῆς σημερινῆς ἡμέρας.Ρώτησαν τούς Πατέρες τί σημαίνει αὐτός ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ μας. Καί εἶπε ὁ ἀββᾶςΠοιμένας ὅτι αὐτό ἀφορᾶ σέ ἕναν ἄνθρωπο πού ἔχει πειρασμό. Δηλαδή; Ὅταν ἔχειςἕναν πειρασμό νά πεῖς: ἀρκετόν τή ἡμέρα ἡ κακία αὐτῆς. Μή μεριμνήσεις γιά τήναὔριον.Μήν πεῖς: Θά ἔχω καί αὔριο αὐτόν τόν πειρασμό; Ὄχι! Θά πεῖς μέχρι τόβράδυ θά πάει ὁ πειρασμός. Γιά αὔριο δέν μέ ἐνδιαφέρει τί θά γίνει. Δέν τόσκέπτομαι. Γιατί πολλές φορές, μᾶς πιάνει ἡ ἀδημονία, ἡ ἀγωνία. ‘Πόσο θά κρατήσειαὐτό; Θά τό ἔχω καί αὔριο καί μεθαύριο καί ἕνα μήνα καί ἕνα χρόνο καί πόσαχρόνια; Ἔτσι θά πάει ὅλη μου ἡ ζωή’; Ὄχι, λέει ὁ Χριστός μήν τό σκέπτεσαι ἔτσι.Ἀρκετόν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς.Μόνο γιά σήμερα. Θά σκεφθεῖς ὅτι ὁ πειρασμόςεἶναι μέχρι τό βράδυ καί αὔριο τελειώνουμε. Ὁ Κύριος μᾶς ἔδωσε τήν ἔντολή γιά νάμήν ἀγωνιοῦμε, γιά νά μή μεριμνᾶμε καί γιά νά μή φροντίζουμε γιά τό τέλος τοῦπειρασμοῦ. Ἄσε τό τέλος, μήν ἀγωνιᾶς γιά τό τέλος, μή λές πότε θά τελειώσει. Ὄχι!Νά ζητᾶς μόνο ὑπομονή καί νά ἔχεις ἐγρήγορση.Ἐπίσης ὁ Θεός εἶπε: «Ἄφησε στόν Θεό τή μέριμνα γιά σένα».«Ἐπίρριψον ἐπί Κύριοντήν μέριμνάν σου» (Ψαλ. 54,23). Αὐτή τήν ἀγωνία, πού πάει νά σέ καταλάβει, αὐτόπού σήμερα τό λέμε ἄγχος, αὐτό νά τό ρίξεις στόν Θεό. Ὅ,τι σᾶς ἀγχώνει, νά τόκάνετε προσευχή, ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος. Ὁτιδήποτε βλέπεις μέσα σου, ὅτι σοῦπροκαλεῖ ἄγχος, κάνε το θέμα προσευχῆς, ἀμέσως, ἐκείνη τή στιγμή. «Χριστέ μου»,πές Του, «δέν μπορῶ ἐγώ νά λύσω αὐτό τό θέμα, τακτοποίησέ το Ἐσύ». Θά φύγειἀμέσως τό ἄγχος. Ἄν τό κάνετε βέβαια μέ πίστη καί ἀφεθεῖτε στόν Χριστό. Δένἐπιτρέπεται ὁ χριστιανός νά ζεῖ μέ ἄγχος. Αὐτό σημαίνει ὀλιγοπιστία. Σημαίνει μίααὐτονόμηση ἀπό τόν Θεό, στηρίζεται στόν ἑαυτό του καί αὐτό εἶναι ἐγωισμός κατάβάθος, εἶναι ὑπερηφάνεια. Ξεχνᾶς τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶπε: Ἐπίρριψον ἐπί Κύριον τήνμέριμνάν σου.Ὁ Χριστός, κοιτάξτε, ζητάει νά μᾶς ξεκουράσει! Σοῦ λέει ‘παιδί μου, ἔχεις φορτίο,ρίξτο σέ Μένα’! Αὐτό θά πεῖ ‘ἐπίρριψον’. «Πέταξέ το σέ Μένα, ρίξε το σέ Μένα τόφορτίο σου. Θά τό πάρω Ἐγώ, θά τό φορτωθῶ Ἐγώ. Ὁ,τιδήποτε ἔχεις». Δέν εἶναι-συγγνώμη γιά τήν ἔκφραση- ἀνοησία νά λές ‘ὄχι, θά φροντίσω ἐγώ, θά τό λύσωἐγώ’; Ἀφοῦ σοῦ λέει, ρίξε το σέ Μένα. Ὅ,τι πρόβλημα ἔχεις ρίξε το σέ Μένα.Ὁποιαδήποτε φροντίδα ἔχεις. Τόν σύζυγο, τά παιδιά, τό σπίτι, τή δουλειά,ὁ,τιδήποτε. Πᾶς νά κάνεις ἕνα καλό καί δέν σέ ἀφήνουν. Πές, ‘Ἄν θέλεις, Θεέ μου,νά γίνει αὐτό τό καλό, ἄς γίνει, ἄν δέν θέλεις ἄς μή γίνει’.«Ἄφησε στόν Θεό τή μέριμνα σου, καί αὐτό πάλι στό ἴδιο ἀποτέλεσμα ὁδηγεῖ». Στόνά ἠρεμήσει δηλαδή ὁ ἄνθρωπος καί νά ὑπομείνει τόν πειρασμό. «Ἀπομακρύνσου68

λοιπόν, παιδί μου, ἀπό τούς ἀνθρώπινους λογισμούς».Ἐμεῖς ἀντί νά προσευχόμαστε, ὅταν μᾶς συμβαίνει κάτι «κακό» -τίποτα δέν εἶναικακό- ὅλα ἀπό τόν Θεό εἶναι καλά, τί κάνουμε; Ἀρχίζουμε τούς ἀνθρώπινουςλογισμούς. ‘Πῶς θά τό ἀντιμετωπίσω καί γιατί συνέβη αὐτό’; Ἀρχίζουμε νά κάνουμεψυχανάλυση, ἀρχίζουμε νά κάνουμε χίλια δύο σενάρια μέσα μας, ‘Πῶς θά ἐξελιχθεῖαὐτό. Καί ἄν γίνει αὐτό, τί νά κάνω; Καί ἄν γίνει τό ἄλλο, τί νά κάνω’; Ὅλα αὐτάεἶναι ἀνθρώπινοι λογισμοί.Φύγε ἀπό ὅλα αὐτά! Αὐτή εἶναι ἡ συνταγή. Σταμάτησέ τα ὅλα. Ἀπομακρύνσου …..«καί κράτησε τήν ἐλπίδα σου στόν Θεό, πού κάνει πολύ περισσότερα ἀπ᾽ ὅσανομίζουμε».Ὁ Θεός εἶναι πέρα καί πάνω ἀπό αὐτά. Ὅ,τι σενάρια καί νά φανταστεῖ ὁ ἄνθρωπος,δέ μπορεῖ νά πιάσει, θά λέγαμε, τό σενάριο τοῦ Θεοῦ, τή σκέψη τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἔξυπνηκίνηση εἶναι νά ἀφεθεῖς σ’ αὐτό τό σενάριο τοῦ Θεοῦ. ‘Θεέ μου ἐγώ δέν ξέρω τί θάγίνει, οὔτε σκέπτομαι, οὔτε θέλω νά σκέπτομαι, τακτοποίησέ τα Ἐσύ’. Καί θά δεῖτε,θά δοθεῖ μία λύση, πού οὔτε κἄν πάει ὁ νοῦς σας. Θαυμαστή λύση!«Καί ἡ ἐλπίδα στόν Θεό θά σέ ἀναπαύσει».Τότε θά νιώσεις ἀνάπαυση. Γιατί αὐτή εἶναι κίνηση ταπεινή καί στούς ταπεινούς ὁΘεός δίνει ἀνάπαυση. Ἐνῶ ἡ ἄλλη κίνηση νά προσπαθεῖς μέ τό μυαλό σου νά τάλύσεις, εἶναι κίνηση ὑπερήφανη. Στηρίζεσαι στή δύναμή σου. Ἀκόμα κι ἄν εἶσαιπολύ ἔξυπνος, εἶναι ἀνόητο νά στηριχθεῖς στήν ἐξυπνάδα σου.«Ὁ Κύριος νά σέ βοηθήσει, παιδί μου, μέ τήν εὐχή τῶν ἁγίων. Πρέπει λοιπόν ν᾽ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τέτοιου εἴδους λογισμούς, ἀνθρώπινους γιατί δέν εἴμαστεβέβαιοι, ἄν αὔριο ζοῦμε».Πόσες φορές κάνουμε σχέδια ἐπί σχεδίων καί μακροχρόνια καί πενταετήπρογράμματα καί δεκαετή προγράμματα καί ἀνακοινώνουν προγράμματαἀναπτύξεως καί ἕνα σωρό τέτοια πράγματα… καί αὔριο… Ἄ! Ξέρεις πέθανε!Πέθανε! Δέν ξέρουμε τί θά γίνει τήν αὐριανή ἡμέρα. Κι ἄν πεθάνεις αὔριο; Τζάμπακαί ἡ φαιά οὐσία πού κατανάλωσες, γιά ὅλα αὐτά τά σχέδια! Ἀντί νά κάνεις λίγηπροσευχή νά σέ ἐλεήσει ὁ Θεός γιατί μπορεῖ νά εἶναι ἡ τελευταία σου νύχτα ἀπόψε,ἐσύ κατατρωγόσουν μέ ὅλες αὐτές τίς ἱστορίες, τούς ἀνθρώπινους λογισμούς. Γι’αὐτό, ν᾽ ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τέτοιου εἴδους λογισμούς, γιατί δεν ξέρουμε, ἄναὔριο ζοῦμε.Ἔλεγε πολύ ὄμορφα ὁ ἅγιος Ἀντώνιος νά θεωρεῖς ὅτι ἡ κάθε ἡμέρα εἶναι ἡ τελευταίατῆς ζωῆς σου. Μήν τό ξεχνᾶς. Νά λές τό πρωί, πού ξυπνᾶς, σήμερα μέχρι τό βράδυ,ἄν πάω. Ἄν θέλει ὁ Θεός, θά πάω μέχρι τό βράδυ. Ξέρετε πόσο θά ἀλλάζαμε; Θάἔλεγες πρέπει νά τακτοποιηθῶ. Κατ’ ἀρχάς πρέπει νά ἐξομολογηθῶ! Εἶμαιἐξομολογημένος; Αὔριο φεύγω. Εἶμαι ἔτοιμος; Θά πάω νά συναντήσω τόν Θεό.Μετά ὅλα τά ὑπόλοιπα. Ὅ,τι ἄλλο πρέπει νά τακτοποιεῖ ἕνας ἐτοιμοθάνατος. Ἔτσιπρέπει νά ζοῦμε σάν ἐτοιμοθάνατοι.69

Ἔλεγε πολύ ὄμορφα ὁ π. Πορφύριος: «Ζῶ σάν ἐτοιμοθάνατος καί ἐργάζομαι σάνἀθάνατος». Ἦταν κάθε στιγμή ἕτοιμος νά πεθάνει, ἀλλά ἐργαζόταν ὡς τήν τελευταίαστιγμή τῆς ζωῆς του. Γιατί δέν ἐργαζόμαστε γιά τόν ἑαυτό μας, ἐργαζόμαστε γιά τούςἄλλους. Καί ἡ ἐργασία γιά τούς ἄλλους δέν σταματάει ποτέ. Ἡ ἀγάπη δηλαδή. Ἡαγάπη δέν σταματάει. Νά πεῖς ἐγώ τώρα πῆρα σύνταξη, τελείωσα. Δέν ἐνδιαφέρομαιγιά κανέναν. Προσέχω μόνο τόν ἑαυτό μου! Αὐτός εἶναι ἕνας νεκρός ἄνθρωπος, ὁἄνθρωπος χωρίς ἀγάπη.Ἐρωτήσεις:– …………….(ἐρώτηση)– Τί θά πεῖ πειρασμός; Βέβαια εἶναι μεγάλο κεφάλαιο. Ἀλλά νά ποῦμε γενικά,πειρασμός εἶναι καθετί πού πάει νά μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό. Νά μᾶς στρέψειμακριά ἀπό τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι σάν ἕναν καθρέφτη, ἔλεγε ὁ ΜέγαςἈθανάσιος, κι αὐτός ὁ καθρέφτης γιά νά λειτουργεῖ σωστά πρέπει νά εἶναιστραμμένος πρός τόν Χριστό. Ἐάν ἐσύ τό στρίψεις καί κοιτάει πρός τή γῆ, γίνεσαιεἰδωλολάτρης. Αὐτό πάθανε οἱ εἰδωλολάτρες, ἀντί νά βλέπουν στόν Χριστό, βλέπουνστά κτίσματα. Γίνεσαι καί ἐγωιστής. Λατρεύεις καί τόν ἑαυτό σου, τό ἐγώ σου. Αὐτόεἶναι ἡ ἁμαρτία, τό νά στρίψεις τόν καθρέφτη. Πειρασμός εἶναι αὐτή ἡ στροφή, νάἀφήσεις δηλαδή τήν ὅραση τοῦ Θεοῦ, τή θέα τοῦ Θεοῦ, πού σημαίνει αὐτό πούεἴπαμε ἤ νοερά μνήμη καί ν’ ἀσχοληθεῖς μέ ὁ,τιδήποτε ἄλλο. Μέ κάτι πού εἶναιμάταιο.Ρώτησαν ἕναν ἅγιο τί εἶναι μάταιο; Καί ἀπάντησε «ὅσα ὑπό τόν οὐρανόνματαιότης». Ὅταν ἀσχολεῖσαι λοιπόν μέ κάτι, πού εἶναι κάτω ἀπό τόν οὐρανό, εἶναιμάταιο καί ἄν δέν ἔχεις ἤδη κάνει ἁμαρτία, εἶσαι τουλάχιστον στήν πορεία τῆςἁμαρτίας. Ἄν ἀντιστάθεῖ ὁ ἄνθρωπος καί ξαναστρίψει τό κάτοπτρο στόν Θεό, μπορεῖκαί νά γλιτώσει. Θά πεῖ κανείς ‘Τότε εἶναι πάρα πολύ εὔκολο νά ἁμαρτήσουμε’.Εἶναι ὄντως πάρα πολύ εὔκολο.Ἀλλα ὅταν ὁ ἄνθρωπος μάθει νά ζεῖ μ’ αὐτή τήν ὅραση τοῦ Θεοῦ, μετά δέν ἀφήνειτόν Θεό. Δέν θέλει νά Τόν ἀφήσει γιατί γλυκαίνεται ἐκεῖ καί αἰσθάνεται ὅτι ζεῖπραγματικά. Γιατί ἡ ἁμαρτία εἶναι κάτι τό παρά φύσιν. Ὅπως τό σκοτάδι εἶναι κάτιπού δέν μᾶς ἀρέσει. Ὅταν βγεῖς στό φῶς, μετά δέν ἐπιλέγεις ποτέ τό σκοτάδι. Ὅτανμάθεις νά περπατᾶς κανονικά μέ τά πόδια, ἐνῶ περπατοῦσες μέ τά χέρια, δένξαναγυρίζεις ποτέ νά περπατᾶς ἀνάποδα. Αὐτό εἶναι ἡ ἁμαρτία, σάν νά περπατᾶμεἀνάποδα. Εἶναι τό δύσκολο.Ἀναρωτιέται ὅμως κανείς: ‘Ἐμεῖς γιατί εἴμαστε μία ἔτσι, μία ἀλλιῶς’; Γιατί δένἔχουμε ζήσει ἀρκετά τήν ἀγάπη καί τή μακαριότητα τοῦ Θεοῦ. Χρειάζεται νάπεράσουμε ἀκόμα ἀπό θλίψεις, νά καθαριστοῦμε ἀκόμα περισσότερο γιά νά αὐξηθεῖαὐτή ἡ ἀγάπη μας στόν Θεό. Κάθε φορά πού νικᾶμε σ’ ἕναν πειρασμό, αὐξάνει κι ἡἀγάπη μας. Γι‘ αὐτό ἐπιτρέπει ὁ Θεός τούς πειρασμούς. Κάθε φορά ἐπιβεβαιώνουμε70

δηλαδή στόν Θεό ὅτι Τόν ἀγαπᾶμε καί παίρνουμε περισσότερη Χάρη, ὅταν δένὑποκύπτουμε στούς πειρασμούς.Ὑπάρχουν πολλῶν εἰδῶν πειρασμοί. Πειρασμοί ἀπό τόν διάβολο. Πειρασμοί ἀπό τήνἀνθρώπινη φύση, ἀπό τόν παλαιό ἄνθρωπο ὅπως λέμε, ἀπό τά πάθη μας. Ὑπάρχουνκαί πειρασμοί ἀπό τόν κόσμο. Βασικά αὐτοί εἶναι οἱ τρεῖς κύριοι ἐχθροί μας:Πειρασμοί ἀπό τόν διάβολο, ἀπό τά πάθη μας καί ἀπό τόν κόσμο, τό κοσμικόπνεῦμα, τό κοσμικό φρόνημα.Ὁ χριστιανός θά πρέπει νά ἔχει τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ μέσα του, ὥστε νάἀντιστέκεται στούς πειρασμούς.Ἐπίσης νά πολεμάει τήν ἄγνοια, μέ τή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν ἉγίωνΠατέρων. Ὅλα τά κακά, λένε οἱ Πατέρες, ξεκινοῦν ἀπό τήν ἄγνοια. Δέν ξέρουμε.Ἀλλά φταῖμε πού δέν ξέρουμε. Ἰδίως οἱ μεγάλοι ἄνθρωποι λένε ‘Πάτερ αὐτά πού μᾶςλές δέν μᾶς τά εἶπε κανένας’. Αὐτό δέν εἶναι δικαιολογία. Γιατί καί ἄλλοι τά λένε,ἀλλά ἐσύ δέν ψάχτηκες καί δέν ρώτησες. Νομίζουμε ὅτι τά ξέρουμε καί συνήθωςὅταν γίνεται κήρυγμα, σηκώνονται καί φεύγουνε. Ἤ χτυπάει ἡ καμπάνα καί λένε‘αὐτή τήν ἑβδομάδα πολύ κουράστηκα, ἄσε θά πάω τήν ἄλλη ἑβδομάδα ἐκκλησία’.Ἑπομένως μένεις ἑκούσια στήν ἄγνοια καί γι’ αὐτό εἴμαστε ἔνοχοι.Ἄν εἴμασταν εἰλικρινεῖς μέ τόν ἑαυτό μας, πάλι θά ψαχνόμασταν. Παίρνεις π.χ. ἕνααὐτοκίνητο καί δέν βασίζεσαι στόν ἑαυτό σου, πηγαίνεις καί ρωτᾶς, διαβάζεις τίςὁδηγίες.. Ἄν δέν ξέρεις κάτι, δέν κάνεις τίποτα, φωνάζεις ἕναν πού ξέρει. Ὅ,τιχρειάζεται γενικά, φροντίζεις νά τό μάθεις. Γιά ἕνα αὐτοκίνητο κάνεις ὅ,τι μπορεῖς,γιά τήν ψυχή σου καί τό σῶμα σου, πού εἶναι πολυτιμότερο κάνεις ὅ,τι πρέπει;Φροντίζεις νά μάθεις πῶς θά τά λειτουργήσεις; Γιατί κι αὐτά εἶναι ἐργαλεῖα. Εἶναιδῶρα τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα ἔχουν ἕναν ὁρισμένο τρόπο λειτουργίας. Δέν μπορεῖς νά τάλειτουργήσεις ὅπως θέλεις, γιά νά μήν τά καταστρέψεις. Ὁ Θεός σοῦ τάἐμπιστεύτηκε. Ἄν δέν φροντίζεις νά τά λειτουργεῖς σωστά, ἔχεις τίς συνέπειες.Εἶναι ὁ ἔλεγχος τῆς συνείδησης, μέσα ἀπό τόν ὁποῖο αἰσθανόμαστε τίς συνέπειες.Εἶναι τό λεγόμενο ὑπαρξιακό κενό. Ἀφοῦ τό αἰσθάνεσαι, δέν πρέπει νά ἐνδιαφερθεῖς;Νά πεῖς γιατί νιώθω ἔτσι; Εἶναι φυσιολογικό αὐτό, νά νιώθω τόσο ἄδειος μέσα μου;Δέ μπορεῖς νά ἐθελοτυφλεῖς, νά λές ψέματα στόν ἑαυτό σου πώς εἶσαι καλά ἐνῶ δένεἶσαι. Πάντα ἔρχεται μιά ὥρα εἰλικρίνειας στόν καθένα, πού ὁμολογεῖ ὅτι δέν πάεικαλά. Ἄν εἶσαι τίμιος μέ τόν ἑαυτό σου, πρέπει νά ἐνδιαφερθεῖς, ὅπως ἐνδιαφέρεσαιγιά ὁ,τιδήποτε ἄλλο. Γιά τό σῶμα ἐνδιαφερόμαστε ἀρκετά, γιά τήν ψυχή ὅμως; Πῶςγίνεται νά μή σέ ἐνδιαφέρει αὐτό τό ἄγχος, αὐτό τό μπούκωμα, αὐτή ἡ ἀνησυχία πούἔχεις; Γιατί δέν προσπαθεῖς νά τό θεραπεύσεις;Ἀπό κεῖ ξεκινάει ἡ ἄγνοια. Στό βάθος εἶναι καί ραθυμία καί ἀδιαφορία καί ἐγωισμός.Λένε τά ξέρουμε αὐτά πού λένε οἱ παπάδες καί μένουνε στήν ἄγνοια μέ τή θέλησήτους. Γι’ αὐτό εἶναι πρωταρχικό κακό καί θά δώσουμε λόγο. Ἔχουμε χρέος νάπολεμᾶμε τήν ἄγνοια. Γι’ αὐτό ἕνα μέρος τοῦ κανόνα εἶναι νά διαβάζουμεκαθημερινά, νά μελετᾶμε.71

Ἔτσι θά ἀποφύγεις τούς πειρασμούς. Πολλοί ἄνθρωποι ἁμαρτάνουν καί δέν ξέρουνκἄν ὅτι κάνουν ἁμαρτία. Τόσο πολύ ἔχει προχωρήσει ἡ ἄγνοια.Γενικά πρέπει νά πολεμᾶμε τήν ἄγνοια. Εἶναι ἐπίσης κι ἄλλοι δύο ἐχθροί: ἡ ραθυμίακαί ἡ λήθη. Αὐτοί εἶναι οἱ τρεῖς βασικοί ἐχθροί ἐξαιτίας τῶν ὁποίων ὑποκύπτουμεστούς πειρασμούς καί συνδέονται μεταξύ τους.Ὅσο δέν μελετᾶμε καί μένουμε στήν ἄγνοια, τόσο πέφτουμε στή λήθη, στή λησμονιάδηλαδή τοῦ Θεοῦ. Ξεχνᾶμε τῖς ἐντολές καί στή συνέχεια εἴμαστε ἀνοιχτοί σ’ ὅλες τίςδαιμονικές παγίδες.Ἡ ραθυμία εἶναι πάλι συναφές. Τεμπελιάζουμε, βαριόμαστε καί πέφτουμε στόσαρκικό φρόνημα. Γιά νά ξεπεράσουμε τή ραθυμία, χρειάζεται ἄσκηση. Πρέπει ὅλααὐτά νά τά σταυρώσουμε. Νά σταυρώσουμε τά πάθη μας, γιατί κατεξοχήν στήραθυμία μᾶς ρίχνει τό σαρκικό φρόνημα. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέ νηστέψει, δένἀγρυπνήσει, δέ ζορίσει λίγο τόν ἑαυτό του, δέν μπορεῖ νά τό ξεπεράσει αὐτό τόσαρκικό φρόνημα. Εἶναι ὑποδουλωμένος. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος «στενή ἡ πύλη καίτεθλιμμένη ἡ ὁδός» (Ματθ. 7,14).Οὐσιαστικά εἶναι ἡ πιό εὔκολη, ἄνετη καί χρηστή ὁδός, ἡ πιό καλή. Γιατί ὅμως μᾶςφαίνεται στενή; Διότι εἴμαστε ράθυμοι, τεμπέληδες. Ὅλα τά ἄλλα εἶναι πιό δύσκολα.Γιατί εἶπε ἀκόμα ὁ Χριστός «ὁ ζυγός μου χρηστός καί τό φορτίο μου ἐλαφρό»(Ματθ. 11,30).Τώρα θά λέγαμε πῶς συμβιβάζονται αὐτά; Ἀπό τή μιά στενή καί τεθλιμμένη ἡ ὁδόςκαί ἀπό τήν ἄλλη ὁ ζυγός χρηστός καί τό φορτίο ἐλαφρύ; Γιατί ὄντως ὁ Χριστός μᾶςἔχει δώσει τό πιό ἐλαφρό φορτίο, ἐνῶ ἡ ἁμαρτία εἶναι τό βαρύ φορτίο. Ἐμεῖςπιστεύουμε τό ἀντίθετο, γιατί εἴμαστε ράθυμοι, δέν θέλουμε νά ζοριστοῦμε καθόλου.Εἶναι, ὅπως ἔχουμε ξαναπεῖ, τό πήδημα στό κενό. Ἄν πεῖς δέν μέ ἐνδιαφέρει, ἐγώ θάκάνω αὐτά πού λέει ὁ Χριστός, θά καταλάβουμε πόσο ἀσφαλές εἶναι αὐτό. Γιατίπέφτεις ἀμέσως στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ! Θά πρέπει ὅμως νά περάσεις ἀπό ἀυτή τήστιγμιαία ὑπαρξιακή ἀγωνία, τό πήδημα τῆς πίστεως, νά πεῖς ‘Χριστέ μου ἐγώ θά σ’ἀκολουθήσω κι ἄς ἔρθουν ὅσοι πειρασμοί θέλεις’. Θά διαπιστώσετε ὅτι τελικά αὐτοίοἱ πειρασμοί δέν εἶναι τίποτα. Οἱ μεγάλοι πειρασμοί εἶναι μέσα στόν κόσμο καί στήνἁμαρτία. Τότε ἔχουμε πολλά βάσανα καί δυσκολίες.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης72

Περί πειρασμῶνΣυνεχίζουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν εὐχή τοῦ Γέροντα τό θέμα γιά τούςπειρασμούς ἀπό τόν ἀββᾶ Δωρόθεο, πού δέχεται καί στέλνει ἐπιστολές σέ ἀδελφούςπού δοκιμάζονται ἀπό κάποιο πειρασμό. Γράφει σ’ ἔναν ἀδελφό, στόν ὁποῖο ἔχειγράψει κι ἄλλες ἐπιστολές, τά ἑξῆς: «Εἴμαστε δημιουργήματα τοῦ ἀγαθοῦ καίφιλάνθρωπου Θεοῦ, πού εἶπε: ‘Ζῶ ἐγώ, λέει ὁ Κύριος, καί δέν ἐπιθυμῶ τόν θάνατοτοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀλλά θέλω νά μετανοήσει καί νά ζήσει’». ‘Ζῶ ἐγώ, τάδε λέγειΚύριος, οὐ βούλομαι τόν θάνατον τοῦ ἀσεβοῦς ὡς τό ἀποστρέψαι τόν ἀσεβῆ ἀπό τῆςὁδοῦ αὐτοῦ καί ζῆν αὐτόν’. (Ἰεζ. 33,11).«Καί πάλι: ‘Δέν ἦρθα νά καλέσω σέ μετάνοια τούς δικαίους, ἀλλά τούς ἁμαρτωλούς’(Ματθ. 9,13). Ἄν λοιπόν εἶναι ἔτσι καί ἔτσι πιστεύουμε, ἄς ἀφήσουμε στόν Κύριοκάθε μέριμνα, γιά μᾶς καί τή ζωή μας καί Αὐτός θά μᾶς διαθρέψει (Ψαλ. 54, 23),δηλαδή θά μᾶς σώσει».Τοῦ ἀναφέρει δύο ρητά, τά ὁποῖα φανερώνουν τή διάθεση τοῦ Θεοῦ. Ποιές εἶναι οἱδιαθέσεις τοῦ Θεοῦ γιά ἐμᾶς. Δυστυχῶς ὑπάρχει πολλές φορές, ἀπό τόν πονηρό καίἀπό τόν κόσμο μέσα μας, μιά ὑποσυνείδητη ἰδέα ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἄγριος, ὅτι εἶναιτιμωρός, ὅτι εἶναι ἐκδικητικός, ὅτι εἶναι μιά ἀπειλή γιά μᾶς. Ἐνῶ τό Πνεῦμα τοῦΘεοῦ εἶναι ἐντελῶς ἀντίθετο καί φαίνεται σ’ αὐτά τά δύο ρητά, πού εἶναι λόγια τοῦΘεοῦ.«Ζῶ ἐγώ», λέει ὁ Κύριος, πού σημαίνει ὅτι, σᾶς διαβεβαιώνω, ἄν θέλετε, μιλῶ μέσαἀπό τή ζωή Μου, μέσα ἀπό τήν καρδιά Μου κατά κάποιο τρόπο διαβεβαιώνω καίὁρκίζομαι -ἄν καί ἐμεῖς δέν πρέπει ποτέ νά ὁρκιζόμαστε- κάπως ἔτσι τό λέει ὁ Θεός.Ἐπειδή ὁ Θεός δέν ἔχει σέ ποιόν νά ὁρκισθεῖ, λέει τόν Ἑαυτό του, ὡς μαρτυρίαφέρνει τόν Ἑαυτό του γιά νά μᾶς κάνει ἀπολύτως βεβαίους, ἀπολύτως σίγουρους γιάτήν ἀγάπη Του. «Παιδιά μου σᾶς βεβαιώνω ὅτι ἡ καρδιά Μου, ἡ ψυχή Μου, ἡθέλησή Μου, -ἄν καί ὁ Θεός δέν ἔχει καρδιά, τό λέμε ἔτσι γιά νά τό καταλάβουμε-,δέ θέλω τίποτα ἄλλο, ὅσο τή σωτηρία σας. Δέ θέλω νά πεθάνει ὁ ἁμαρτωλός, ἀλλάνά ζήσει».Μά τότε πῶς ἀπειλεῖ ὅτι θά μᾶς πάει στήν κόλαση, ὅτι τρεῖς ἡμέρες καί ἡ Νινευί θάκαταστραφεῖ καί ἔστειλε ἕναν ὁλόκληρο Προφήτη τόν Ἰωνᾶ νά τούς ἀπειλήσει καίνά τούς πεῖ,«τρεῖς μέρες καί θά καταστραφεῖ ἡ πόλη σας» (Ἰωνᾶ 3,4).Ὁ δέ Ἰωνᾶς, ἐπειδή ἦταν ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ καί ἤξερε τίς διαθέσεις τοῦ Θεοῦ, δένἤθελε νά πάει. Διότι γνώριζε ὅτι θά γίνει πάλι ρεζίλι, ὅτι θά πήγαινε νά τούς τό πεῖ,αὐτοί θά μετανοοῦσαν, θά ἄλλαζε διάθεση ὁ Θεός καί τελικά ὁ ἴδιος θά ἔβγαινεψεύτης. Δέν θά καταστραφόταν ἡ Νινευί. Ὁ Θεός ὅμως τόν ἔστειλε ἀναγκαστικά.Τόν κατάπιε τό κῆτος, τόν ἔβγαλε ἐκεῖ κοντά πού ἔπρεπε νά πάει καί πῆγε.Ἐπαληθεύτηκε ὁ Ἰωνᾶς. Μετάνιωσαν οἱ ἄνθρωποι.Ἔβαλαν νηστεία στά παιδιά τους,στούς ἑαυτούς τους, ἀκόμα καί στά ζῶα τους. Προσευχήθηκαν μέ δάκρυα, μέ73

κλάματα, ἔβαλαν στάχτη στά κεφάλια τους καί φόρεσαν σάκους-σακιά. Ὅλα αὐτάἦταν δείγματα μετανοίας κι ὁ Θεός ἄλλαξε γνώμη. Ὁ Ἰωνᾶς ὅμως ὁ καημένος,ἀπογοητεύτηκε καί ἔλεγε στόν Θεό, κατά κάποιο τρόπο σάν παράπονο: «Δέν Σοῦ τά’λεγα ἐγώ; Νά! Ὀρίστε! Πάλι ἔγινα ρεζίλι». Σάν Προφήτης δηλαδή τελικά δένἐπαληθεύτηκε.Ὁ Θεός τότε ἔκανε ἕνα θαῦμα. Ὅπως ἦταν ὁ Ἰωνᾶς ξαπλωμένος μέσα στόν ἥλιο,βλάστησε δίπλα του μία κολοκυθιά, ἡ ὁποία μεγάλωσε πολύ γρήγορα σέ ὑπερφυσικόβαθμό. Ἔκανε μεγάλα φύλλα, ἔκανε καί πολύ ἴσκιο, ἦταν ὅ,τι πιό κατάλληλο, ὥστενά ξαπλώσει ἀπό κάτω ὁ Ἰωνᾶς νά προφυλαχθεῖ ἀπό τόν καυτό ἥλιο, γιατί ὁκαημένος ἦταν καί φαλακρός. Κάθισε κάτω ἀπό τήν κολοκυθιά καί ἦταν μιά χαρά!Κατόπιν ὅμως, ξαφνικά, ἕνα σκουλήκι βγῆκε, τήν ἔκοψε τήν κολοκυθιά, μαράζωσεκαί ξεράθηκε ἀμέσως. Στεναχωρήθηκε ὁ Προφήτης.Λέει τότε ὁ Θεός: «Στεναχωρήθηκες Ἰωνᾶ γιά τήν κολοκυθιά»; «Ναί, Κύριε»! Κιἀπαντᾶ ὁ Θεός: «Ἐσύ γιά μιά κολοκυθιά στεναχωρήθηκες, πού εἶναι ἕνα φυτό, Ἐγώγιά τά παιδιά μου δέ θά νοιαστῶ»;Βλέπετε ποιά εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ; Τρεῖς ἡμέρες ἦταν ἀρκετές γιά νά ἀλλάξουν-θά λέγαμε- τή διάθεση καί τίς ἀποφάσεις τοῦ Θεοῦ.Ἐπίσης συνέβη κάτι παρόμοιο στόν κατακλυσμό. Ὁ Θεός τούς λέει, μέσω τοῦ Νῶε,«Ἐτοιμαστεῖτε ἔρχεται καταστροφή». Ξέρετε πόσο καιρό τούς τό ἔλεγε; Ἑκατόχρόνια! Ἕνας γέρος ἄνθρωπος πάνω στό βουνό, ἔφτιαχνε ἕνα καράβι. Τελείως τρελό.Ἑκατό χρόνια νά ἔχει μαστόρους καί νά κατασκευάζουν ἕνα τεράστιο καράβι.Σίγουρα θά τόν κορόιδευαν καί θά τόν εἰρωνεύονταν. Ὁ Θεός μετά τά 100 χρόνιαπάλι τούς προειδοποίησε. Καί τρεῖς μέρες πρίν ἀρχίσει ὁ κατακλυσμός πάλι τούςπροειδοποίησε καί αὐτοί δέν ἄλλαξαν!Γιατί μᾶς προειδοποιεῖ ὁ Θεός; Γιατί προειδοποίησε τούς Νινευίτες, γιατίπροειδοποίησε τούς ἀνθρώπους πρίν τόν κατακλυσμό ὅτι θά καταστραφοῦν; Γιατίμᾶς προειδοποιεῖ ὅτι, ἄν δέν προσέξουμε, μᾶς περιμένει ἡ κόλαση; Γιά νά μήν πᾶμε.Γιά νά μή μᾶς καταστρέψει.Ἄν ὁ Θεός ἦταν κακός καί μοχθηρός δέ θά μᾶς προειδοποιοῦσε, νά μᾶς πεῖ τόνκίνδυνο. Θά μᾶς ἄφηνε. «Τέτοιοι πού εἶστε, καλά νά πάθετε. Θά δεῖτε τί σᾶς ἔχωἑτοιμάσει στή συνέχεια». Δέν τό κάνει ὅμως. Μᾶς ἀποκαλύπτει τόν κίνδυνο, μᾶςπροειδοποιεῖ γιά νά μήν ὑποκύψουμε στόν κίνδυνο. Αὐτή εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.Μᾶς προειδοποιεῖ γιά τίς τιμωρίες, γιά νά μή μᾶς τιμωρήσει, λένε οἱ Πατέρες. Αὐτήεἶναι ἡ διάθεση τοῦ Θεοῦ. Νά μήν τιμωρηθοῦμε. Εἴδατε πῶς τό λέει ἐδῶ: «δένἐπιθυμῶ τόν θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ, δέ θέλω νά θανατώσω, δέ θέλω νά ἐκδικηθῶ, δέθέλω νά τιμωρήσω, ἀλλά θέλω νά μετανοήσετε καί νά ζήσετε».Γι’ αὐτό βλέπουμε τό κήρυγμα τοῦ Κυρίου ἀπό τή στιγμή πού ἦλθε στή γῆ ἦταναὐτό: Μετανοῆστε. Δέ μᾶς εἶπε τίποτα ἄλλο. Ἐκεῖνο πού ζητᾶ ἀπό μᾶς εἶναι ἀκριβῶςαὐτή ἡ μετάνοια.«Ἔλεος θέλω καί οὐ θυσία». Θέλω αὐτή τήν εὔσπλαχνη διάθεση, τήν ἀγάπη, τή74

μετάνοια, τήν καρδιά σας. Μέ τή λέξη ‘ἔλεος’ ἐννοεῖ: Θέλω τήν καρδιά σας, ἡ ὁποίαὅταν ἀγαπᾶ, ἐλεεῖ. Αὐτό πού ἀρέσει περισσότερο στόν Θεό εἶναι ὅταν ἀγαπᾶς τόνΘεό καί τόν πλησίον. Δέ θέλει θυσία, δηλαδή ἐξωτερικές προσφορές. Πάει κάποιοςμιά μεγάλη λαμπάδα στήν Ἐκκλησία καί λέει: ‘Κοίταξε Παναγία μου ἔχω αὐτό τόαἴτημα, νά μοῦ τό κάνεις. Σοῦ ἔφερα καί τή λαμπάδα’. Ἡ καρδιά του ὅμως ἕνα δάκρυδέ στάζει! Μπορεῖ νά τοῦ γίνει αὐτό πού θέλει,νά τό κάνει ἡ Παναγία. Μετά ὅμως,πού σέ εἶδα, πού σέ ξέρω… Ἤ, ὅπως λέγαμε καί ἄλλοτε, ἔχουμε γεμίσει τούςδρόμους μέ ἐκκλησάκια, ἀλλά πόσοι ἀπό αὐτούς ἔσταξαν κι ἕνα δάκρυ μετανοίαςστό ἐκκλησάκι; Ὁ Θεός θέλει ἀπό ἐμᾶς τήν καρδιά μας, θέλει τή μετάνοιά μας, γιάνά μᾶς σώσει.Ὁ Θεός βλέπει τή διάθεση τῆς ψυχῆς μας καί τότε βοηθάει. Τίποτα δέ μποροῦμε νάκάνουμε χωρίς τόν Θεό. Ἀλλά καί τίποτα δέ μπορεῖ νά κάνει ὁ Θεός χωρίς ἐμᾶς, σέμᾶς. Πρέπει νά συνεργαστοῦμε καί ἐμεῖς μέ τόν Θεό. Ὁ Θεός πάντα συνεργάζεται.Λέμε: ‘δέ μέ βοηθάει ὁ Θεός’. Πάντα μᾶς βοηθάει ὁ Θεός, ἀλλά ἐμεῖς δέν παίρνουμετή βοήθεια. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι δεδομένη καί χύνεται σάν κρουνός ἀπό τόνοὐρανό, ἀλλά ἐμεῖς κρατᾶμε ὀμπρέλα, φορᾶμε ἀδιάβροχο καί δέ μᾶς λούζει ἡ Χάρις.Καί πάλι λέει ὁ Κύριος: «Δέν ἦρθα νά καλέσω τούς δικαίους, ἀλλά τούς ἁμαρτωλούςσέ μετάνοια».Τό εἶπε αὐτό βεβαίως στούς Φαρισαίους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τήν ἰδέα ὅτι ἦταν δίκαιοι,ἦταν καλοί καί δέν εἶχαν ἀνάγκη μετανοίας.Ἀλλοίμονο ἄν ὁ ἄνθρωπος ἔχει φτάσει σ’ αὐτή τήν κατάσταση. Εἶναι ἀξιολύπητοςἄνθρωπος. Δυστυχῶς πολλοί ἄνθρωποι στόν κόσμο ἔτσι νομίζουν. Λένε τί νά πάω νάἐξομολογηθῶ, δέν ἔχω τίποτα. Δέ σκότωσα, δέν ἔκλεψα, δέ λήστεψα, καλός εἶμαι!Δικαιώνουν μόνοι τους τόν ἑαυτό τους. Σ’ αὐτούς λέει ὁ Χριστός, «Ἐγώ δέν ἦλθα γιάσᾶς, ἀφοῦ εἶστε καλοί. Ἐγώ ἦλθα γιά τούς ἄλλους τούς ἁμαρτωλούς, πού θεωροῦντόν ἑαυτό τους ἄξιο γιά τήν κόλαση καί τήν αἰώνια τιμωρία».Αὐτό εἶναι ἀπαραίτητο νά τό μαθαίνουμε καί στά παιδιά μας, ἀπό παιδαγωγικῆςἀπόψεως δηλαδή. Νά τά μάθουμε ὅτι εἴμαστε ἁμαρτωλοί, ὅτι κι αὐτά εἶναιἁμαρτωλά καί αὐτό πού χρίζει, πού χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος καί τό παιδί εἶναι ἡμετάνοια. Θά πεῖ κανείς ἔχει τό παιδί ἁμαρτίες; Καί τό παιδί ἔχει ἁμαρτίες. Ἀκόμηκαί τό μωρό ἔχει πείσματα καί ἐγωιστικές συμπεριφορές. Οἱ μητέρες τό ξέρουν.Βεβαίως φταῖνε καί οἱ γονεῖς μέ τήν κακή ἀγωγή. Μόλις κλάψει τό παιδί, πηγαίνουνκαί τό παίρνουν ἀγκαλιά. Ὄχι, ἄφησέ το νά κλάψει, δέ χρειάζεται ἀμέσως νά τόνταντεύουμε. Γιατί μετά αὐτό εἶναι πού τό κάνει μικρό δικτάτορα καί καταλαβαίνειπώς ἔχει βρεῖ τό ὅπλο γιά νά τούς μαζεύει ὅλους γύρω του καί νά γίνεται τό κέντροτῆς οἰκογένειας καί τό κέντρο τοῦ κόσμου.Αὐτό εἶναι τό πρῶτο καί τό βασικό πού πρέπει νά μάθει ὁ ἄνθρωπος, ὅτι πρέπει νάγίνει ἄνθρωπος μετανοῶν. Ὅλοι οἱ Χριστιανοί στήν Ἐκκλησία εἴμαστε ἄνθρωποιμετανοοῦντες, ἀλλιῶς δέν εἴμαστε σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἄν νομίζουμε ὅτιεἴμαστε ἐντάξει, ὅτι ἔχουμε τελειώσει μέ τή μετάνοια καί τώρα εἴμαστε, δέν ξέρω, σέποιές σφαῖρες, σέ ποιόν Οὐρανό, στόν τρίτο, στόν πέμπτο, στόν δέκατο… εἴμαστε75

ἀποτυχημένοι. Δέν εἴμαστε ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ἅγιοι λένε:ἀκόμη κι ἄν φθάσεις στήν κορυφή τῆς Ἁγιότητας, πάλι νά προσεύχεσαι γιά τήσυγχώρεση τῶν ἁμαρτημάτων σου. Νά μή ξεχνᾶς ὅτι εἶσαι ἁμαρτωλός.Αὐτοί πού λένε δέ σκότωσα… ξέρετε πόσοι ἔχουν σκοτώσει; Πόσοι Ἕλληνεςσήμερα ἔχουν κάνει ἔκτρωση; Πλεῖστοι! Καί ἄνδρες καί γυναῖκες. Γιατί καί οἱἄνδρες εἶναι συνυπεύθυνοι, δέ φταῖνε μόνο οἱ γυναῖκες. Λοιπόν ἔχεις κάνει φόνο.Αὐτό εἶναι φόνος. Κυκλοφοροῦμε μεταξύ φονιάδων. Καί μή μοῦ πεῖς ὅτι δέν πρέπεινά μετανοήσεις γι΄ αὐτό; Καί βέβαια πρέπει. Μόνο αὐτό νά ἔχεις καί νά τόσυνειδητοποιήσεις, θά πρέπει νά κλαῖς μιά ζωή καί νά μήν τολμᾶς νά κατακρίνειςκανέναν ἄλλον. Μόνο ἀπό αὐτό.«Δέν ἦρθα νά καλέσω δικαίους, ἀλλά τούς ἁμαρτωλούς σέ μετάνοια» καί ἀλλοίμονοἄν ἔχεις τήν ἰδέα ὅτι εἶσαι δίκαιος.Ἀλλοίμονο ἄν καλλιεργήσουμε στό παιδί αὐτή τήν ἰδέα, ὅτι εἶναι καλό! Δυστυχῶςαὐτό κάνουμε. Ἀπό τίς γιαγιάδες καί τούς παπποῦδες, οἱ ὁποῖοι χρειάζονται οἱ ἴδιοιπρῶτα ἀγωγή, γιατί κάνουν τή χειρότερη ζημιά πολλές φορές. Ἐπειδή εἶναι οἱπαπποῦδες–γιαγιάδες εἶναι οἱ ‘καλοί’, νταντεύουν τά ἐγγόνια τους μέ λόγια ἀνούσιακαί τά καταστρέφουν τά παιδιά. Τους τρέφουν τήν ἰδέα ὅτι εἶναι δίκαια. Εἶναι αὐτόπού λέει ἐδῶ. «Δέν ἦλθα νά καλέσω δίκαιους», λέει ὁ Χριστός, «ἀλλά ἁμαρτωλούς»(Ματθ. 9,13).Ἄν μάθεις στό παιδί ὅτι εἶναι καλό καί δίκαιο, τό κατέστρεψες. Τοῦ ἔθρεψες τόνἐγωισμό, τήν ἰδέα ὅτι εἶναι ἐντάξει, τήν ὑπερηφάνεια, πού εἶναι ἡ ρίζα κάθεἁμαρτίας.«Ἄν λοιπόν τά πιστεύουμε αὐτά», λέει ἐδῶ ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, «τότε ἄς μήμεριμνᾶμε, ἄς μήν ἀγωνιοῦμε, γιά μᾶς καί τή ζωή μας», οὔτε καί γιά τή ζωή τῶνπαιδιῶν μας.Ἄν τό μάθεις τό παιδί σου ὅτι εἶναι ἁμαρτωλό, ὅτι ἔχει ἀνάγκη μετανοίας καί πρέπεινά ζητάει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, μετά μή φοβᾶσαι καθόλου τό παιδί σου. Ἐνῶ τά παιδιάπού τά μαθαίνουμε τό ἀντίθετο, νά ἔχουν αὐτοπεποίθεση, ὅπως λένε οἱ ψυχολόγοικαί οἱ ψυχίατροι, αὐτά τά παιδιά νά τά φοβᾶσαι. Ὅταν μεγαλώσουν, θά πάθουνκατάθλιψη, ἀνασφάλεια, φοβίες… Γιατί; Διότι θά ἀνακαλύψουν ὅτι δέν εἶναι αὐτόπού τούς ἔμαθαν. Οὔτε δίκαια εἶναι, οὔτε καλά εἶναι, οὔτε καί οἱ ἄλλοι τούςἀναγνωρίζουν ὡς τέτοια.Ὅταν μεγαλώσουν λίγο θά δεχθοῦν ἀπόρριψη, παρατηρήσεις, ἀδικίες, ἴσως καμιάφορά καί ἀπομόνωση. Τότε θά ἔλθουν σέ ἀπόγνωση γιατί θά νιώσουν ὅτι δέβρίσκουν ἀγάπη. Ἐνῶ ἀντίθετα τό παιδί πού εἶναι ταπεινό καί νιώθει ἁμαρτωλό, θάδεχθεῖ καί τήν ἀπόρριψη καί θά σκεφτεῖ ὅτι τοῦ ἀξίζει τέτοιο πού εἶναι, ἀφοῦ τόσεςφορές πλήγωσε τόν Κύριο σέ τέτοιο βαθμό, καλά κάνουν καί τοῦ φέρονται ἔτσι.‘Πολύ χειρότερα ἔπρεπε νά μοῦ φερθοῦν’. Ὁπότε βγαίνει ἕνα παιδί πούπροσαρμόζεται σέ ὅλες τίς καταστάσεις τῆς κοινωνίας.«Ἄν λοιπόν εἶναι ἔτσι καί ἔτσι πιστεύουμε, ἄς ἀφήσουμε στόν Κύριο κάθε μέριμνα,76

γιά μᾶς καί τή ζωή μας», γιά τή ζωή τῶν δικῶν μας «καί Αὐτός θά μᾶς διαθρέψει(Ψαλ. 54,23), δηλαδή θά μᾶς σώσει».Ὄχι μόνο θά μᾶς διαθρέψει σωματικά, ἀλλά καί πνευματικά. Ὁ ἄνθρωπος πούμετανοεῖ, αὐτός τρέφεται καί μεγαλώνει τήν ψυχή του. Ὁ ἄνθρωπος πού μετανοεῖκάτ΄ ἀρχάς ἔχει ταπείνωση καί ἡ ταπείνωση εἶναι συνυφασμένη μέ τήν ἀγάπη, θάὑπηρετήσει τόν ἄλλον, θά δεχθεῖ τόν ἄλλον ὅπως κι ἄν εἶναι, ὅποιος κι ἄν εἶναι καίθά συνεργαστεῖ μαζί του, θά γίνει ἕνα μαζί του. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος προοδεύειπνευματικά.Μή θεωρήσετε τή μετάνοια ὅτι εἶναι ἁπλῶς ἕνα κλάμα, ἕνα δάκρυ, μιά στασιμότητα,μιά θλίψη ἤ μιά κατάθλιψη. Ἀντίθετα, ἡ μετάνοια μέσα της κρύβει τήν πρόοδο, τόμεγάλωμα, τήν ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου καί τή χαρά. Ἡ χαρά ἔρχεται μέσα ἀπό τάδάκρυα. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος: «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες ὅτι αὐτοίπαρακληθήσονται» (Ματθ. 5,4).Μακάριοι ἐκεῖνοι πού πενθοῦν καί κλαῖνε γιά τίς ἁμαρτίες τους, πού νοιώθουν ὅτιεἶναι ἁμαρτωλοί καί συντρίβονται καί κλαῖνε, γιατί αὐτοί θά παρηγορηθοῦν –παρακληθήσονται. Ἡ παρηγοριά εἶναι ἡ χαρά. Γι’ αὐτό πάντα μιλοῦμε στήνὈρθοδοξία γιά χαρμολύπη. Τά δύο αὐτά πηγαίνουν μαζί. Λύπη ἀπό τίς ἁμαρτίες καίχαρά ἁπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Μόνο ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα ἔρχεται ἡ χαρά.Ἄς τά ἀφήσουμε λοιπόν ὅλα στόν Κύριο καί Αὐτός θά μᾶς διαθρέψει (Ψαλ. 54, 23),δηλαδή θά μᾶς σώσει.Βλέπετε τί ὡραῖα πού τά λέει ὁ Ἅγιος; Κατ΄ εὐθείαν στόν στόχο. Τί κερδίζω ἄντρέφομαι μόνο σωματικά; Τό θέμα εἶναι νά σωθοῦμε. Ἀκριβῶς αὐτό τό ἄφημα σέὁδηγεῖ στή σωτηρία. Αὐτό πρέπει νά τό μάθουν καί τά παιδιά, νά ἀφήνονται στόνΘεό. Νά ἀφήνουν καί τά σωματικά καί τά πνευματικά καί ὅλες τους τίς ἀνάγκες στόνΘεό καί ὁ Θεός θά τά τακτοποιήσει ὅλα. Γιατί εἶναι Θεός ἀγάπης, οἰκτιρμῶν.«Ἐγώ εἶμαι οἰκτίρμων καί ἐλεήμων, μακρόθυμος καί πολυέλαιος» (Ψαλμ. 102,8),ὅπως τό λέει ὁ Ψαλμωδός καί «Ἦλθα γιά σᾶς τούς ἁμαρτωλούς».Τό νά συνειδητοποιήσει ὁ ἄνθρωπος ὅτι εἶναι ἁμαρτωλός, ὅτι εἶναι ἔνοχος, δέν τόνσυντρίβει, δέν τόν διαλύει, ὅταν εἶναι μέσα στήν Ἐκκλησία. Διαλύεται ὅταν εἶναιἐκτός Ἐκκλησίας. Ὅταν δέν ἔχεις πίστη στόν Θεό. Τότε διαλύεσαι. Τότε δέν ξέρεις τίνά κάνεις. Τότε καί ἡ παραμικρή συνειδητοποίηση τῆς ἐνοχῆς σέ διαλύει. Γι’ αὐτόλένε οἱ ψυχολόγοι ὅτι πρέπει νά κάνεις ἀπενοχοποίηση. Φυσικά αὐτό εἶναι ἕνα ψέμα.Ποιός μπορεῖ νά σοῦ πάρει τίς ἐνοχές! Ὁ ψυχολόγος; Γιά νά ἀναπαυθεῖς, πρέπει νάκαταφύγεις στόν Θεό καί ἐκεῖ θά βρεῖς τή γιατρειά σου. Πῶς; Μέσα ἀπό τή ΘείαΧάρη. Διότι ἡ Θεία Χάρις εἶναι αὐτή πού κλείνει τά τραύματα καί ἐπουλώνει τίςψυχικές πληγές. Τίποτα ἄλλο.Γι’ αὐτό μιλοῦσε ὁ ἅγιος γέροντας Πορφύριος γιά θεία ψυχανάλυση. Ἔκανε κάτι τόπαιδί καί νά τό πᾶμε ἀμέσως σέ ψυχολόγο. Λάθος! Στόν Πνευματικό πρέπει νά τόπᾶς. Ἔχει κακή συμπεριφορά; Νά τό πᾶμε στόν ψυχίατρο, στόν ψυχολόγο. Ὄχι!Στόν Πνευματικό. Γιατί ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι πού θά διορθώσει τήν ψυχή. Οἱ77

ἄνθρωποι αὐτοί δέ μποροῦν νά διορθώσουν τήν ψυχή. Διορθώνουν ἴσως μιάἐξωτερική συμπεριφορά, ἀλλά ἡ ψυχή δέ διορθώνεται. Ἡ ψυχή εἶναι κάτι ἄυλο, εἶναικάτι πνευματικό καί τά τραύματα εἶναι κι αὐτά στήν πνευματική ὑπόσταση. Καί ἡπνευματική ὑπόσταση θέλει τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, θέλει τό ἅγιο Πνεῦμα γιά νάδιορθωθεῖ.Ἄς πιστεύσουμε λοιπόν αὐτά. Ἄς πιστεύσουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι Θεός ἀγάπης, πούἦλθε νά σώσει τούς ἁμαρτωλούς. Ἄς τό ἐμφυτεύσουμε αὐτό καί στά παιδιά μας σάνἀγωγή.Αὐτή εἶναι ἡ ἀγωγή. Νά μάθει τό παιδί νά ἐμπιστεύεται τόν Θεό. Ὅταν ἡ μητέρα δένἔχει πίστη στόν Θεό, προσπαθεῖ μέ τόν ἑαυτό της νά δώσει στό παιδί μιά ἀσφάλεια.Ἔτσι κάνει τό παιδί, ὅπως λέμε, μαμόθρεφτο. Τό κολλάει πάνω της καί τό παιδί δέμπορεῖ νά ξεκολλήσει, ἔχει παθολογική προσκόλληση, γιατί νοιώθει ἀνασφάλεια.Αὐτό εἶναι λάθος. Δέν ἔμαθε ἡ μητέρα στό παιδί νά ἀφήνεται στόν Θεό καί νάἀνοίγεται στόν Θεό. Νά τοῦ πεῖ: «Παιδί μου ἐγώ δέ μπορῶ νά σέ στηρίξω». Τί εἶναιὁ ἄνθρωπος; Τίποτα δέν εἶναι. Οὔτε τόν ἑαυτό του μπορεῖ νά στηρίξει. «Ὁ ἄνθρωποςὡσεί χόρτος» (Ψαλμ. 102,15). Σάν χορτάρι. Τί μπορεῖς νά στηρίξεις στό χορτάρι;Τίποτα.Ἄν τοῦ μάθει νά στηρίζεται στόν Θεό τότε τοῦ δίνει ἀληθινή ὑποστήριξη, τότε τόμαθαίνει νά στηρίζεται σωστά.Ἄς ἀφήσουμε λοιπόν τή ζωή μας καί τή ζωή τῶν παιδιῶν μας στόν Θεό καί ἄςμάθουν καί τά παιδιά νά ἀφήνονται στόν Θεό καί νά ἀφήνουν καί τήν πνευματικήτους ζωή στόν Θεό.Γιατί πολλές φορές συμβαίνει κι αὐτό. Μᾶς πιάνει ἕνα ἄγχος γιά τά πνευματικά καίλέμε ‘τώρα δέν προοδεύω, τί θά γίνει»; Ἔχεις μιά ἀγωνία, βλέπεις συνέχεια τίςἀδυναμίες σου, βλέπεις ὅτι προσπαθεῖς καί δέ γίνεται τίποτα, τά ἐλαττώματαπαραμένουν, τά πάθη δύσκολα φεύγουν καί σέ πιάνει μιά ἀγωνία.Οὔτε αὐτό βοηθάει. Κι αὐτά θά τά ἀφήσουμε στόν Θεό, δηλαδή καί τά πνευματικά.Ὄχι μόνο τό τί θά φᾶμε καί τό τί θά πιοῦμε κι ἄν θά ἔχουμε δουλειά ἤ δέν θά ἔχουμε,ἄν προοδεύσει ἤ ὄχι τό παιδί μας στά μαθήματα. Ἀλλά καί τά πνευματικά ἀκόμη, τήνπνευματική πρόοδο νά τήν ἀφήσουμε στόν Θεό, ὅλα στόν Θεό καί νά ποῦμε: ‘Θεέμου Ἐσύ ξέρεις, ὅποτε θέλεις Ἐσύ νά μοῦ τά πάρεις τά πάθη’.Τί εἶναι γιά τόν Θεό νά μᾶς πάρει τά πάθη σέ μιά στιγμή; Τίποτα. Ἀλλά δέν εἴμαστεἔτοιμοι ἐμεῖς, γιατί δέν ἔχουμε τήν ἀπαιτούμενη ταπείνωση γιά νά φυλάξουμε αὐτήτήν καλή κατάσταση πού θά μᾶς ἔλθει, ὅταν ὁ Θεός πάρει τά πάθη. Θά μᾶς τά πάρειμέν, ἀλλά ἀμέσως μετά θά τά ξαναποκτήσουμε, θά τά ξαναενεργήσουμε.Δίνει ὁ Θεός τή Χάρη, ἀλλά δέν τήν κρατᾶμε γιατί δέν ἔχουμε ταπείνωση. Ἀμέσωςὑπερηφανευόμαστε. Γι’ αὐτό ὁ Θεός μᾶς ἀφήνει νά συντριβοῦμε καί ἀπό τά πάθη, νάσυντριβοῦμε καί ἀπό τίς ἁμαρτίες πολλές φορές, ὥστε νά ἀποκτήσουμε αὐτή τήνταπείνωση. Τότε μᾶς τά παίρνει καί γίνεται κατόπιν μόνιμη αὐτή ἡ κατάσταση τῆςἀπάθειας καί τῆς Θείας Χάριτος. Ἄς ἀφεθοῦμε λοιπόν, ἄς μάθουμε καί τά παιδιά μας78

νά ἀφήνονται στόν Θεό καί αὐτός θά μᾶς σώσει, γιατί Αὐτός ἐνδιαφέρεται γιά ἐμᾶς.«Αὐτῷ μέλει περί ὑμῶν» (Α΄ Πετρ. 5,7).Ἄν ὑπάρχει κάποιος πού πραγματικά ἐνδιαφέρεται γιά ἐμᾶς, νά ξέρετε ὅτι Αὐτόςεἶναι ὁ Θεός. Μήν ψάχνετε γιά ἀνθρώπους πού νά ἐνδιαφέρονται γιά σᾶς. Δυστυχῶςπολλές φορές τό παθαίνουμε -ἴσως οἱ γυναῖκες ἀκόμη περισσότερο- νά ζητᾶμεἀνθρώπινα στηρίγματα π.χ. τόν σύζυγο. Ὄχι, ὁ Θεός εἶναι πού νοιάζεται γιά μᾶς.«Αὐτῷ μέλει περί ὑμῶν». Ὁ Θεός εἶναι Αὐτός πού πραγματικά ἐνδιαφέρεται. Ἡἀληθινά ἔξυπνη κίνηση εἶναι νά στηριχθεῖς στόν Θεό.Οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἔχουν ἕνα πρόβλημα, μικρό ἤ μεγάλο, ἀμέσως κάνουνπροσευχή! Στόν Θεό! Τί θά κάνω; Δέν πηγαίνουν νά ρωτήσουν τή μάνα τους, τήφίλη τους, τόν σύζυγό τους, ἀλλά τόν Θεό κάτ’ εὐθείαν. Προσευχή. Μέσα ἀπό τόνΘεό τά παίρνουν ὅλα. Αὐτός ἐνδιαφέρεται γιά μᾶς, Αὐτός θά παρηγορήσει τίςκαρδιές μας.«Αὐτός νά παρηγορήσει καί τήν καρδιά σου, παιδί μου, μέ τίς εὐχές τῶν ἁγίων».Ἔτσι κλείνει αὐτό τό σύντομο γράμμα μ’ αὐτή τήν εὐχή.Ἐπιστολή ΙΣΤ´Σέ κάποιον ἀδελφο, πνευματικά ἀσθενέστερο, ἀπό τόν προηγούμενο, πού τόνβασάνιζαν διάφοροι λογισμοί, γιά ὅσους οἰκονομοῦσαν τίς ἀνάγκες του.Εἶχε λογισμούς γι’ αὐτούς πού τόν βοηθοῦσαν. Τοῦ πήγαιναν λίγο φαγητό, ἴσως τοῦἔδιναν κάποια ἀπαραίτητα γιά τή ζωή. Αὐτός ἀσκητής ἦταν. Δέν εἶχε πόρους γιά νάζήσει, οὔτε ἐνδεχομένως κάποια δυνατότητα γιά τό φαγητό του, γιά νά ἔχει κάποιαστοιχειώδη σωματική ἄνεση. Ἀλλά εἶχε λογισμούς. Τί λογισμούς εἶχε δένγνωρίζουμε, τί ἔγραφε στό γράμμα ὁ μοναχός, ἀλλά ἴσως ἀπό τήν ἀπάντηση τοῦΓέροντα νά εἰκάσουμε, νά ὑποθέσουμε καί τούς λογισμούς. Ἴσως νά εἶχε λογισμούςὅτι ‘ἐγώ γίνομαι βάρος καί ταλαιπωρῶ τούς ἀνθρώπους πού μοῦ φέρνουν τροφή’.Ἴσως νά εἶχε καί ὑποψίες μέσα του, γιατί εἶδε τόν διακονητή του καί τοῦ φάνηκεκατσούφικος, ὅτι ‘κάτι θά ἔχει ἐναντίον μου’. Συμβαίνουν κι αὐτά…Ὁ Γέροντας τοῦ ἀπαντάει ὡς ἑξῆς:«Στό Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀδελφέ μου, δέν ἔχουμε κανένα δικαίωμα πάνωστόν ἀδελφό μας».Δέ μποροῦμε νά ἀπαιτήσουμε κάτι ἀπό τόν ἄλλον. Εἶναι μεγάλο μάθημα αὐτό καίπρέπει νά τό μάθουμε κι ἐμεῖς καί νά τό μάθουμε καί στά παιδιά. Δέν ἔχουμεδικαίωμα πάνω στούς ἄλλους. Κανένα. Ὁ κόσμος μιλάει γιά δικαιώματα. Ἀνθρώπιναδικαιώματα, δικαιώματα τοῦ πολίτη, δικαιώματα τοῦ ἄνδρα, τῆς γυναίκας, τῶνπαιδιῶν, τῶν ζώων, κ.λ.π.Ὁ Θεός ὅμως λέει κάτι ἄλλο: Ὅσο πιό πνευματικός γίνεσαι, τόσο λιγότεραδικαιώματα ἔχεις. Ἔτσι ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ὅταν φθάσεις νά γίνεις πραγματικάἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, θά δεῖς ὅτι δέν ἔχεις κανένα δικαίωμα. Ἔχεις μόνο ὑποχρεώσειςστόν ἄλλον. Οὐσιαστικά μία εἶναι ἡ ὑποχρέωση, ἡ ὁποία εἶναι πάντα ἀνεκπλήρωτη79

καί εἶναι ἡ ὑποχρέωση τῆς ἀγάπης.«Μηδενί μηδέν ὀφείλετε εἰ μή τό ἀγαπᾶν ἀλλήλους», (Ρωμ. 13,8).Σέ κανέναν δέ χρωστᾶτε τίποτα, παρά μόνο τήν ἀγάπη. Ἀφοῦ τό χρωστᾶς, σημαίνειὅτι δέ μπορεῖς νά τό ἐκπληρώσεις. Ὅσο καί νά προσφέρεις, ποτέ δέν θά φθάσεις νάἐκπληρώσεις τό καθῆκον αὐτό τῆς ἀγάπης ἀπέναντι στόν ἄλλον. Ἀλλά καί δέμπορεῖς νά ἀπαιτήσεις ἀπό τόν ἄλλον νά σέ ἀγαπήσει. Σέ καμία περίπτωση. Δένἔχουμε κανένα δικαίωμα πάνω στόν ἀδελφό μας.«Γιατί τό κακό πού ἔγινε πρέπει νά τό ξεπεράσουμε καί νά τό καταπιοῦμε μέ ἀγάπη».Ἀκόμη κι ἄν μᾶς φερθεῖ κακῶς ὁ ἀδελφός μας, μέ ἄσχημο τρόπο, μέ τήν ἀγάπηπρέπει νά τό ξεπεράσεις καί δέν πρέπει νά ζητήσεις τά δικαιώματά σου, ὅπως λέει ὁἀνθρώπινος νόμος. Θά πρέπει νά ξεπεράσει τή δικαιοσύνη, ἡ ἀγάπη, αὐτό πούγίνεται καί στόν Θεό, πού εἶναι μέν δίκαιος εἶναι ὅμως καί ἀγάπη.Ὅπως λέει ἡ Γραφή: «κατακαυχᾶται ἔλεον κρίσεως» (Ἰακ. 2,13) δηλαδή ὑπερβαίνει,ξεπερνᾶ ἡ ἁγάπη τοῦ Θεοῦ, τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Ἄν ὁ Θεός ἦταν περισσότεροδίκαιος καί λιγότερο ἀγάπη, θά εἴμασταν ὅλοι στήν κόλαση. Δέν ὑπάρχει περίπτωσηνά σωθεῖ κανείς, ἄν μᾶς ἐξετάσει ὁ Θεός μέ τή δικαιοσύνη. Ἀλλά, εὐτυχῶς μᾶςβλέπει μέ τήν ἀγάπη καί ξεπερνιέται ἡ δικαιοσύνη διά τῆς ἀγάπης.Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος θά πρέπει νά συγχωρεῖ. Αὐτή ἡ συγχώρηση οὐσιαστικά τίεἶναι; Εἶναι μιά ὑπέρβαση τῆς δικαιοσύνης. Ἄν ἐνεργούσαμε ἀνθρώπινα, ὅπωςἐνεργοῦν τά ἀνθρώπινα δικαστήρια, θά ἔκανες κάποιο λάθος, τελείωσε, θά ἔπρεπε νάπληρώσεις. Δέν εἶναι ὅμως ἔτσι στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Στόν νόμο τοῦ Θεοῦ ὅ,τι καί νάκάνεις, ἄν ζητήσεις ἔλεος, ἄν ζητήσεις συγχώρηση, παραγράφονται ὅλα. Στόδικαστήριο καί νά μετανοήσει ὁ ἐγκληματίας πάλι θά τόν κλείσουν φυλακή. Αὐτόςεἶναι ὁ ἀνθρώπινος νόμος, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀτελής. Στόν νόμο τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι τόἴδιο. Ἐκεῖ τά ξεπερνᾶμε ὅλα, τά καταπίνουμε ὅλα μέ τήν ἀγάπη.«Κανείς δέν μπορεῖ νά πεῖ στόν πλησίον: ΄Γιατί δέν μέ ἀγαπᾶς’;»Δέν ἐπιτρέπεται. Λένε μερικοί ‘Μ’ ἀγαπᾶς’; Δέν πρέπει νά τό ρωτᾶς αὐτό! Δέν εἶναισωστό. Δέν ἔχουμε δικαίωμα νά ζητήσουμε ἀπό τόν ἄλλον νά μᾶς ἀγαπᾶ. Ἔχουμεὅμως τήν ὑποχρέωση ἐμεῖς νά τόν ἀγαποῦμε καί τότε θά νοιώσουμε ἄνετα.Νομίζουμε ὅτι θά εἴμαστε εὐτυχισμένοι ὅταν μᾶς ἀγαποῦν. Εἶναι πλάνη αὐτό. Ἔλεγεἡ Γερόντισσα Γαβριηλία: ἡ Ἀχίλλειος πτέρνα μας εἶναι ὅτι θέλουμε νά μᾶς ἀγαποῦν.Ἐνῶ τό Εὐαγγέλιο δέ λέει κάνετε ὅ,τι μπορεῖτε γιά νά σᾶς ἀγαπήσουν οἱ ἄλλοι,κινήσετε γῆ καί οὐρανό ὥστε νά ἑλκύσετε τήν ἀγάπη τῶν ἄλλων. Ἀλλά: Ἐσύ νάἀγαπήσεις τούς ἄλλους. Ὄχι οἱ ἄλλοι ἐσένα. Τότε θά νοιώσεις καλά, ὄμορφα,πραγματικά ὡς ἄνθρωπος. Γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι φτιαγμένος νά ἀγαπάει. Μερικοίλέγουν καί γιά ν’ ἀγαπιέται. Ὡραῖο κι αὐτό! Ἀλλά δέν πρέπει νά τό ἀπαιτήσεις ἀπότόν ἄλλον. Μακάρι! Αὐτό γίνεται μέσα στήν Ἐκκλησία, ὅπου ἀγαπᾶμε καίἀγαπιόμαστε μ’ αὐτή τήν τέλεια ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά δέ μπορεῖς νά ἀναγκάσειςτόν ἄλλον νά σέ ἀγαπάει. Ἐκεῖνο ὅμως πού μπορεῖς καί πρέπει νά κάνεις, εἶναι ἐσύνά ἀγαπήσεις τόν ἄλλον.80

Αὐτό ἔχει τεράστια σημασία νά τό μάθουμε στά παιδιά. Νά μή ζητοῦν τήν ἀγάπη,ἀλλά νά μάθουν ἐκεῖνα νά ἀγαποῦν. Ξέρετε τί σπουδαῖο πράγμα εἶναι αὐτό! Νάμάθει τό παιδάκι ν’ ἀγαπάει τόν ἀδελφό του, νά δίνεται στόν ἄλλον, χωρίς νά ζητάειτήν ἀγάπη τοῦ ἄλλου ἀδελφοῦ. Νά ἀνταποδίδει καλό στό κακό πού κάνει τόἀδελφάκι του. Ἀλλά αὐτό φυσικά πρέπει νά τό ζοῦν οἱ γονεῖς μεταξύ τους, ὁ ἄνδραςμέ τή γυναίκα. Ἄν κάποιος ἀπό τούς δύο ζητάει ἀνταπόδοση στήν ἀγάπη καίσυνεχῶς γκρινιάζει –συγγνώμη νομίζω πιό πολύ συμβαίνει στίς γυναῖκες- τόἀντιγράφουν καί τά παιδιά.Ἡ ἀγωγή στά παιδιά γίνεται μέ τό πῶς ὁ ἄνδρας συμπεριφέρεται στή γυναῖκα καί ἡγυναίκα στόν ἄνδρα. Ἡ ἀγωγή δέ γίνεται μέ τά λόγια πού λέμε στά παιδιά, ἀλλά μέτό πῶς συμπεριφερόμαστε ἐμεῖς οἱ μεγάλοι μεταξύ μας, γιατί τά παιδιά ἀντιγράφουντή συμπεριφορά τῶν μεγαλυτέρων. Μή νομίζουμε πώς δέν καταλαβαίνουν.Καταλαβαίνουν πολύ καλά, ἀπό τήν κούνια ἀκόμα, ἀλλά καί πιό πρίν, μέσα ἀπό τήνκοιλιά τῆς μάνας τους. Τά παιδιά ζοῦν τά βιώματα τῆς μητέρας σύμφωνα μέ τάσχετικά πειράματα πού ἔχουν κάνει οἱ ἐπιστήμονες, ὅπως τά παιδιά πού προτιμοῦν τήμουσική πού ἄκουγε ἡ μητέρα κατά τή διάρκεια τῆς ἐγκυμοσύνης.Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος ὅτι τά παιδιά βλέπουν μέσα ἀπό τά μάτια τῆς μητέρας,ἀκοῦνε μέσα ἀπό τά αὐτιά τῆς μητέρας, αἰσθάνονται θά λέγαμε μέσα ἀπό τήν καρδιάτῆς μάνας. Γι’ αὐτό ἔχει τεράστια σημασία ἡ ἅγια ζωή τῆς μητέρας, ἰδίως ὅταν εἶναισέ κατάσταση ἐγκυμοσύνης. Ὅ,τι ζεῖ τό περνάει καί τό ζεῖ καί τό παιδί. Εἶναι φοβερόμυστικό αὐτό, πρέπει νά τό ξέρουν οἱ ὑποψήφιες μητέρες. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁπνευματικός, τίς συμβουλεύει νά κάνουν κάποια πράγματα ἰδιαίτερα, ὅταν εἶναι σ’αὐτή τήν κατάσταση. Νά κάνουν πιό ἔντονη πνευματική καί μυστηριακή ζωή.«Κανείς» λοιπόν «δέ μπορεῖ νά πεῖ στόν πλησίον: ‘Γιατί δέν μέ ἀγαπᾶς;’ Ἀλλά αὐτόςμέ πράξεις ἀγάπης ἑλκύει τόν πλησίον καί τόν προκαλεῖ νά τόν ἀγαπήσει».Μέ πράξεις ἀγάπης. Ποιά εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀγάπη πού μποροῦμε νά δείξουμε στόνἄλλον; Εἶναι ἡ προσευχή πού κάνουμε γιά ἐκεῖνον. Αὐτή εἶναι ἡ πιό μεγάλη ἀγάπη.Προσευχήσου γιά τόν ἄλλον. Τότε γίνεται αὐτό τό καταπληκτικό, λέει ὁ ἅγιοςΠορφύριος, ὅτι ὁ ἄλλος ἔρχεται κοντά μας, μᾶς πλησιάζει αὐτός γιά τόν ὁποῖοκάνουμε προσευχή καί δέν ξέρει γιατί μᾶς πλησιάζει. Νιώθει πολύ ὄμορφα, πολύζεστά, ἐξ’ αἰτίας τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ πού ἐκπέμπεται μέσα ἀπό τήν καρδιά μαςἐπειδή ὑπάρχει ἀγάπη καί ἔρχεται κοντά.Νά ἕνας τρόπος νά κάνεις τόν ἄλλον νά σέ ἀγαπήσει. Νά τό κάνεις μυστικά ὅμως, ὄχινά τοῦ τό πεῖς. Νά μήν τοῦ πεῖς τίποτα, οὔτε καί νά σέ καταλάβει. Νά τό λές στόνΘεό. Εἶναι μιά ὡραία μυστική συνωμοσία, θά λέγαμε, ἡ ὁποία ὅμως ἐπιτρέπεται. Νάτραβήξεις, κατ’ αὐτόν τόν τρόπο τούς ἄλλους κοντά σου.Ἔτσι ἥλκυσαν καί οἱ ἅγιοι ὅλο τόν κόσμο, ἔτσι μᾶς ἑλκύουν κι ἐμᾶς. Γιατί νομίζετενιώθουμε ὡραῖα ὅταν πηγαίνουμε σ’ ἕνα προσκύνημα! Νιώθουμε ὡραῖα σέ ἕνα ἅγιοΛείψανο; Νιώθουμε αὐτή τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἐκπέμπεται μέσα ἀπό τούςἉγίους καί μέσα ἀπό τίς προσευχές πού κάνουν αὐτοί οἱ ἅγιοι.81

Θέλεις νά ἑλκύσεις τόν ἄλλον; Νά σέ ἀγαπήσει; Μέ πράξη ἀγάπης, μέ μυστικήπροσευχή νά τόν προκαλέσεις νά σέ ἀγαπήσει. Νά καί ἕνας τρόπος παιδαγωγίας. Νάμάθει τό παιδάκι αὐτό τό πράγμα: Γιά νά σέ ἀγαπήσουν τά ἄλλα παιδιά, πρέπει ἐσύπρῶτος νά τά ἀγαπήσεις. Καί πῶς θά τά ἀγαπήσεις; Θά κάνεις προσευχή γιά αὐτά.Ἔτσι μαθαίνεις στό παιδί τό σπουδαιότερο πράγμα. Τό μυστικό τῆς ἀγάπης. Τόμυστικό γιά νά μᾶς ἀγαποῦν -γιατί θέλουμε νά μᾶς ἀγαποῦν- εἶναι ἐμεῖς ν’ ἀγαπᾶμε.Ἔτσι λοιπόν τοῦ λέει ὁ Γέροντας μή ζητᾶς ἀπό τόν ἄλλον νά σέ ἀγαπάει, τόνδιακονητή σου, πού σοῦ φέρνει τά τρόφιμα. Οὔτε μπορεῖς νά ἀπαιτήσεις ἀπό τόνἄλλον νά σέ ἀγαπήσει. Οὔτε κἄν νά ζητήσεις μιά ἐξυπηρέτηση. Δέν ἔχει ὑποχρέωσηὁ ἄλλος νά σέ ἐξυπηρετήσει. Γιατί; Λέμε τοῦ τό ζήτησα καί δέν μοῦ τό ἔκανε! Καίλοιπόν; Εἶναι ὑποχρεωμένος νά σοῦ τό κάνει; Κανείς δέν εἶναι ὑποχρεωμένος καί γιάτίποτα. Ἐσύ εἶσαι ὑποχρεωμένος νά βοηθᾶς καί ν΄ἀγαπᾶς.«Σχετικά δέ μέ τίς σωματικές καί ὑλικές ἀνάγκες, ἄν κάποιος εἶναι ἄξιος ν᾽ἀναπαυτεῖ», προσέξτε τίς ἐκφράσεις τοῦ Ἁγίου «ἀκόμα καί σέ καρδιά Σαρακηνῶν»,εἶναι οἱ πειρατές, πού εἶναι ἄθεοι, ἄπιστοι, εἰδωλολάτρες «δίνει πληροφορία ὁ Θεόςνά τόν ἐλεήσουν ἀνάλογα μέ τίς ἀνάγκες του».Βλέπετε; Ὁ Θεός εἶναι Παντοδύναμος. Εἶσαι ἄξιος; Αὐτό ἔχει σημασία. Ἐδῶ πέφτειτό βάρος. Δέν εἶναι οἱ ἐξωτερικές συνθῆκες, νά βρεθοῦμε σ’ ἕνα περιβάλλον μέκαλούς ἀνθρώπους, νά μᾶς ἀγαποῦν. Κι ἐκεῖ μέσα νά βρεθεῖς, ἄν δέν εἶσαι ἄξιος, δένπρόκειται νά σέ ἐλεήσει κανένας, γιατί ὁ Θεός δέν θά τούς φωτίσει νά σέ ἐλεήσουν.Ἐνῶ, ἄν εἶσαι ἄξιος καί στό πιό ἄγριο περιβάλλον νά βρεθεῖς, μέσα στούςΣαρακηνούς, μέσα στούς ἀνθρωποφάγους, θά φωτίσει ὁ Θεός νά σέ ἐλεήσουν, γιατίεἶσαι ἄξιος. Καί ποιός εἶναι ἄξιος; Εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ ταπεινός. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁἀφημένος στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἔχει πίστη στόν Θεό, ἐμπιστοσύνη στόν Θεό καίλέει: «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καί πάντες οἱκατοικοῦντες ἐν αὐτῇ», (Ψαλ. 23,1).Τοῦ Κυρίου δέν εἶναι ἡ γῆ; Παντοῦ δέν εἶναι ὁ Θεός; Λοιπόν; Ὁ Θεός μᾶς εἶπε ὅτιἘγώ ἔχω μετρήσει ἀκόμα καί τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς σας (Ματθ. 10,30). Ὁ Θεός θάπρονοήσει καί γιά μένα. Αὐτά τά πράγματα, ἄν τά ζοῦμε κι ἄν τά περνοῦμε καί στάπαιδιά, ἀπό πόσα πράγματα, ἀπό πόσες στεναχώριες, ἀπό πόσα ἄγχη, ἀπό πόσεςφοβίες, θά γλυτώναμε! Δίνει πληροφορία ὁ Θεός καί σέ καρδιά Σαρακηνῶν. Καίβλέπεις ἕναν πού δέν τό περιμένεις νά ἔρχεται καί νά σοῦ δείχνει ἀγάπη. Ἀπό ἕνανἄσχετο! Ἐσύ περίμενες ἀπό τόν τάδε, τόν τάδε καί αὐτοί δέ σέ βοηθοῦν καί σέβοηθάει ἕνας ἄσχετος. Εἶναι ἐδῶ ἀκριβῶς αὐτό πού φαίνεται ὅτι πίσω ἀπ’ ὅλα αὐτάεἶναι ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος τά τακτοποιεῖ ὅλα.Βλέπουμε τόν Χριστό μας. Σταυρώνεται, Τόν ἐγκαταλείπουν ὅλοι. Οἱ μαθητές του,πού ὑποτίθεται ὅτι ἦταν οἱ πιό κοντινοί Του, κλειδώνονται σέ ἕνα δωμάτιο καί πάεικαί τόν βοηθάει ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἕνας κρυφός μαθητής -ἄσχετος θά λέγαμε- Τόνκατεβάζει ἀπό τόν Σταυρό, ἐκεῖ πού δέν τό περίμενε κανείς. Δραστηριοποιοῦνταιμαζί μέ τόν ἅγιο Ἰωσήφ ἀπό Ἀριμαθαίας.82

Ἑπομένως ἡ ἐλπίδα μας, αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ ἅγιος, δέν εἶναι οἱ ἄνθρωποι. Ἡ ἐλπίδαμας εἶναι ὁ Θεός. Ἐκεῖ πρέπει νά στηρίζεσαι πάντα κι ἀπό ἐκεῖ νά περιμένεις τήσωματική καί πνευματική ἀνάπαυση, ἀπό τόν Θεό. Ἀπό κανέναν ἄνθρωπο. Ἐμεῖςπολλές φορές ἐγκλωβιζόμαστε στόν λογισμό καί λέμε, γιά παράδειγμα, ‘ἔχασα τόνἄνθρωπό μου’. Ποιόν ἄνθρωπό σου; Καί τί θά πεῖ ἔχασα; Κατ’ ἀρχήν δέν τόν ἔχασες.Γιά τόν Χριστιανό δέν ὑπάρχει χαμός, δέν ὑπάρχει θάνατος. Δεύτερον, δέν εἶναιἄνθρωπός σου, δηλαδή δέν εἶναι τό πᾶν γιά σένα. Τό πᾶν γιά ἐμᾶς εἶναι ὁ Θεός, τόνὁποῖο δέν θά Τόν χάσουμε ποτέ.Ἄν ὅμως ἡ ἐλπίδα σου ἦταν σ’ ἕναν ἄνθρωπο, ὄντως ἔχασες τό πᾶν. Γιατί εἶχες χάσειτό πᾶν ἀπό καιρό. Εἶχες χάσει τόν Θεό δηλαδή, ἐπειδή στηριζόσουν σ’ ἕνανἄνθρωπο. Αὐτοί πού ἔχουν βάλει στή θέση τοῦ Θεοῦ ἕναν ἄνθρωπο, π.χ. τόν σύζυγότους ἤ τό παιδί τους, ἔχουν γίνει εἰδωλολάτρες οὐσιαστικά. Γιατί αὐτό εἶναιεἰδωλολατρία, ὅταν πεθάνει αὐτό, τό εἴδωλο, τρελαίνεται, λέει ‘πάει χάθηκα, θάαὐτοκτονήσω καί ἐγώ’. Αὐτοί εἶναι οἱ ἄνθρωποι πού ἤδη ἔχουν χάσει τόν Θεό, ἀπότή στιγμή πού βάζουν στή θέση τοῦ Θεοῦ ἕναν ἄνθρωπο.Ἄν εἶσαι ἄξιος λοιπόν, ὁ Θεός θά φωτίσει καί ἕναν Σαρακηνό καί ἕναν ἄθεο καί τόνἐχθρό σου ἀκόμα νά σέ ἐλεήσει.«Ἄν ὅμως δέν εἶναι ἄξιος ἤ δέν εἶναι γιά τό συμφέρον τῆς ψυχῆς του νά παρηγορηθεῖστόν καιρό τῆς δοκιμασίας του, τότε καί ἄν ἀκόμα δημιουργήσει καινούριο οὐρανόκαί καινούρια γῆ, δέν θά βρεῖ ἀνάπαυση».Ἀκόμη κι ἄν κινήσει γῆ καί οὐρανό δέ θά βρεῖ ἀνάπαυση, γιατί ὅπως εἴπαμε, δένἐξαρτᾶται ἀπό τίς ἐξωτερικές συνθῆκες, ἀλλά ἐξαρτᾶται καί ἀπό τήν καρδιά μας, ἄνἡ καρδιά μας ἀφεθεῖ στόν Θεό, ταπεινωθεῖ καί γίνει ἄξια τοῦ Θεοῦ. Γιατί ζητᾶμε ἀπότόν Θεό καί δέ μᾶς δίνει; Γιατί δέν εἴμαστε ἄξιοι, δέν τά ζητᾶμε σωστά, δέν ἔχουμεταπείνωση καί ἀγάπη. Ὁ ἅγιος Πορφύριος λέει, τότε γίνεσαι ἄξιος τοῦ Θεοῦ, ὅτανἔχεις ταπείνωση καί ἀγάπη.Ἐάν ὅμως δέν εἶσαι άξιος ἤ δέν εἶναι γιά τό καλό σου, δέν θά πάρεις μία ἀνάπαυση.Ἐδῶ μιλάει γιά σωματική ἀνάπαυση, τή σωματική παρηγοριά, ἀλλά καί πνευματικήἀκόμη. Πολλές φορές ζητᾶμε καί κάτι πνευματικό καί ὁ Θεός δέν τό παίρνει, π.χ. τότάδε ἐλάττωμα, μᾶς τό ἀφήνει, διότι δέν εἴμαστε ἀκόμη ἔτοιμοι νά δεχθοῦμε τήθεραπεία καί δέ θά τήν ἀντέξουμε.Κάποιος ἅγιος προσευχήθηκε στόν Θεό νά τοῦ πάρει τά πάθη καί ὁ Θεός τοῦ τάπῆρε. Ὅταν τό ἀνέφερε αὐτό σ’ ἕναν ἄλλον Γέροντα, ἐκεῖνος τόν συμβούλευσε νάπροσευχηθεῖ καί νά ζητήσει ἀπό τόν Θεό νά τοῦ τά ἐπιστρέψει, γιατί δέν τόνσυμφέρει. Διότι μέσα ἀπό τά πάθη, μέσα ἀπό τήν ταλαιπωρία τῶν πειρασμῶν ὁἄνθρωπος κερδίζει, παίρνει μισθό, κερδίζει πνευματικό θησαυρό. Πράγματιπροσευχήθηκε ὁ μοναχός γιά νά ἔλθουν ξανά τά πάθη.«Πάνω σ᾽ αὐτό πού λές, ὅτι δηλαδή δίνεις βάρος στούς ἀδελφούς, εἶναι σάν νάὁμολογεῖς τό δικαίωμά σου».Προσέξτε τώρα. Εἶναι φοβερή αὐτή ἡ σκέψη. Αὐτός ἦταν μοναχός καί κάποιος τόν83

ἐξυπηρετοῦσε. Τοῦ πήγαινε τό φαγητό του, ἴσως καί κάτι ἄλλο πού χρειαζόταν. Τόνά λές ὅτι δίνεις βάρος, εἶναι, λέει, σάν νά ὁμολογεῖς τό δικαίωμά σου. Ὅτι τέλοςπάντων ἔχεις κι ἐσύ ἕνα δικαίωμα νά σέ ἐξυπηρετοῦν καί ὅτι δέν τό κάνουν σωστά οἱἄλλοι καί, ἄς τό ποῦμε, δέ σοῦ φέρονται σωστά. Ἐνῶ ἔχεις ἕνα δικαίωμα νά σοῦφέρονται σωστά, ἔστω αὐτός πού σέ διακονεῖ. Ἀφοῦ τό δικαιοῦσαι. Δέν τόδικαιοῦσαι!Αὐτό ἤθελε νά τοῦ πεῖ. Δέν εἶσαι ἄξιος νά σέ διακονοῦν. Ἔτσι πρέπει νά τό δεῖς.Ἀκόμη κι ἄν δημιουργεῖς βάρος, πάλι καί αὐτό πρέπει νά τό ὑπομείνεις. Θά πεῖς‘τέτοιος εἶμαι, κοντά στά ἄλλα ἔχω κι αὐτό.«Γιατί κανένας δέν μπορεῖ νά πεῖ ὅτι βαραίνει τόν πλησίον του, πού θέλει νά σωθεῖ,ὅταν τοῦ δίνει τήν εὐκαιρία νά ἐκτελέσει τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ».Κοιτάξτε τί τοῦ λέει τώρα. Μέ τό νά σκέπτεσαι ὅτι ὁ ἀδελφός ἔχει λογισμούςἐναντίον σου, ὅτι τάχα τοῦ δίνεις βάρος ἐπειδή σέ ἐξυπηρετεῖ, οὐσιαστικά τί κάνεις;Τόν κατακρίνεις! Γιατί; Διότι αὐτός ὁ ἄνθρωπος τό κάνει μέ τήν καρδιά του, αὐτόπού κάνει καί σέ ἐξυπηρετεῖ, γιατί θέλει νά σωθεῖ. Ἐσύ τοῦ δίνεις αὐτή τήν εὐκαιρίακι αὐτός τό χαίρεται. Μέ τό νά λές λοιπόν ὅτι ἔχει λογισμούς κακούς ἐναντίον σου,τόν κατακρίνεις μέσα σου. Βλέπετε; Ἄρα ἐσύ εἶσαι ὁ κακός καί ἔχεις κακούςλογισμούς δέν εἶναι ὁ ἄλλος. Βλέπετε πόσο λεπτός εἶναι ὁ πνευματικός ἀγώνας!«Ὅποιος μισεῖ ὅσους τόν προσβάλλουν, μισεῖ τήν πραότητα».Κορυφαία καί αὐτή ἡ πρόταση! Ἄν μισεῖς αὐτούς πού σέ προσβάλλουν, μισεῖς τήνπραότητα. Θέλεις νά γίνεις πρᾶος, δέ θέλεις; Ὅλοι μας δέ θέλουμε; Νά κόψουμε τόνθυμό μας; Ὁ θυμός θά κοπεῖ, ἄν ἀγαπήσεις αὐτούς πού σέ προσβάλλουν. Ἄν τούςἀγαπήσεις μέ τήν καρδιά σου, ὄχι μόνο ἐξωτερικά, τότε θά μάθεις τήν πραότητα. Ἡπραότητα τί εἶναι; Τό νά μή θυμώνεις ὅταν ὁ ἄλλος σοῦ ἐπιτίθεται, ὅταν ὁ ἄλλος σέθίγει, ὅταν ὁ ἄλλος σέ προσβάλλει μέ ὁποιοδήποτε τρόπο, σέ κατατρέχει, σέ βρίζει ἤσέ ἀδικεῖ. Πῶς θά τό μάθεις, ἄν δέ μπεῖς σέ ἕναν πειρασμό τέτοιο; Ἄν ὅλοι μᾶςχαϊδεύουν, τότε ὅλοι ἔχουμε πραότητα. Αὐτή εἶναι ψεύτικη πραότητα. Ἡ ἀληθινήπραότητα φαίνεται ὅταν ὁ ἄλλος σοῦ ἐπιτεθεῖ. Λοιπόν, πρέπει νά μπεῖς στόγυμναστήριο. Αὐτό λέει ἐδῶ. Ἄν μισήσεις αὐτόν πού εἶναι ὁ γυμναστής σου,ἀποκλείεται νά ἀποκτήσεις πραότητα. Θά μείνεις μέ τό πάθος αὐτό. Δυστυχῶςγεννιόμαστε μέ τά πάθη. Τά κληρονομοῦμε.Ἡ Ἐκκλησία μας, μᾶς θεραπεύει τά πάθη μέ τό Βάπτισμα, ἀλλά ἀμέσως μετά οἱ«καλοί» μας γονεῖς, οἱ παπποῦδες καί οἱ γιαγιάδες ξαναζωντανεύουν τά πάθη μέ τά‘μπράβο’, τά ‘εὖγε’ καί θά τά ἔχουμε μιά ζωή, ἄν δέ δεχθεῖς τόν γυμναστή, αὐτόνπού θά σοῦ στείλει ὁ Θεός νά σοῦ πάρει τά πάθη. Θά μάθεις νά σέ προσβάλλουν καίνά μήν ἀντιδρᾶς. Μέ αὐτόν τόν τρόπο θά φθάσεις στήν πραότητα. Ἀλλά γιά νά τόμάθεις, πρέπει νά ἀγαπήσεις αὐτόν πού θά σέ προσβάλλει. Αὐτό τοῦ λέει ὁ ἅγιος.Δέν ὑπάρχει ποτέ περίπτωση νά γίνεις πρᾶος, ἄν μισεῖς αὐτόν πού σέ προσβάλλει.Πόσο μεγάλη σημασία ἔχει νά τό μάθουν αὐτό τά παιδιά. Νά ἀγαπήσουν αὐτούς πούτά προσβάλλουν, νά ἀγαπήσουν αὐτά τά παιδιά πού θά τά εἰρωνευτοῦν, θά τά84

κοροϊδέψουν στό σχολεῖο κ.λ.π. Ἄν μάθεις στό παιδί ν’ ἀγαπάει τό ἄλλο παιδί πούτοῦ φέρεται ἔτσι, τό μαθαίνεις τήν πραότητα. Μετά δέν θά ἀντιδράει σέ τίποτα. Θάμάθει νά ἀγαπάει τήν ἀδικία. Θά πεῖτε, ἔτσι θά τό καταστρέψω. Ὄχι, τό ἀντίθετο.Ἔτσι θά τραβήξει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀρέσει στόν Θεό.Μοιάζει στόν Χριστό. Ὁ Χριστός αὐτό ἔκανε. «Λοιδορούμενος οὐκ ἀντελοιδόρει»(Α΄Πέτρ. 2,23). Ἐνῶ τόν κορόιδευαν, δέν ἀνταπέδιδε τήν κοροϊδία. «Πάσχων οὐκἠπείλει» (Α΄Πέτρ. 2,23). Ἐνῶ ἔπασχε, ἐνῶ ὑπέφερε, δέν ἀπειλοῦσε. Θά μποροῦσε νάἀπειλήσει. Θεός εἶναι! Παντοδύναμος εἶναι! Νά πεῖ «ξέρετε ποιός εἶμαι Ἐγώ; Θά σᾶςφέρω ἐδῶ μιά λεγεώνα Ἀγγέλων νά σᾶς διαλύσει ὅλους». Θά μποροῦσε νάἀπειλήσει. Τίποτα δέν ἔκανε.Ἄν μισήσεις αὐτόν πού σέ προσβάλλει, τελικά μισεῖς τήν ψυχή σου. Πᾶς κόντρα στόσυμφέρον τῆς ψυχῆς σου. Ἄν μισεῖς αὐτόν πού σέ ἀδικεῖ, καταστρέφεσαι. Χάνεις τήσωτηρία σου τελικά. Γιατί τί εἶπε ὁ Χριστός; Ἄν συγχωρέσεις αὐτόν πού σέ ἀδικεῖ,σέ συγχωρῶ κι Ἐγώ. Ἄν δέν τόν συγχωρέσεις, οὔτε Ἐγώ σέ συγχωρῶ. Αὐτό, πούλέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, εἶναι κλειδί γιά τή σωτηρία. Νά ἀγαπήσεις αὐτόν πού σέπροσβάλλει. Ἄν τόν ἀγαπήσεις, ἀγαπᾶς τή σωτηρία σου κι ἄν τόν μισήσεις, μισεῖς τήσωτηρία σου.«Ὅποιος ἀποφεύγει αὐτούς πού τόν στενοχωροῦν, ἀποφεύγει τήν ἀνάπαυσή του ‘ἐνΧριστῷ’».Καί αὐτός φοβερός λόγος! Θέλεις νά ἀναπαυτεῖς; Ἀλλά ἀληθινά, ἐν Χριστῷ; Πρέπεινά μήν ἀποφεύγεις αὐτούς πού σέ στενοχωροῦν. Νά μήν τούς ἀποφεύγεις. Νά μήστρίβεις ἀπό τήν ἄλλη γωνία. Τόν ἔφερε ὁ Θεός μπροστά σου; Νά τόν δεχτεῖς. Ὄχινά τόν ἀντιμετωπίσεις! Νά τόν ἀγαπήσεις! Ἀντιμέτωπος θά πεῖ, πάω νά τόνπολεμήσω ἐχθρικά. Ὄχι! Θά τόν ἀγαπήσεις, ἄν ἀγαπᾶς τή σωτηρία σου. Ἄν τόνμισήσεις, ἄν τόν ἀποφύγεις -μισεύω σημαίνει φεύγω, ἀποφεύγω- ἀποφεύγεις τήσωτηρία σου, ἀποφεύγεις τήν ἀνάπαυση τήν ἐν Χριστῶ. Αὐτό πού θέλει ἡ ψυχή μας.Λέμε νά ἀναπαυτεῖ ἡ ψυχή μου! Πότε θά ἀναπαυτεῖ ἡ ψυχή σου; Ὅταν μάθεις νάδέχεσαι τίς ἀδικίες, νά δέχεσαι τίς προσβολές, ὅταν γίνεις ταπεινός. Ταπεινόςἄνθρωπος εἶναι αὐτός πού κάνει ὑπομονή στίς ἀδικίες καί στίς προσβολές. Αὐτός ὁἄνθρωπος εἶναι πού ἑλκύει τή Χάρη. Ὅταν ἔρχεται ἡ Χάρις ἔρχεται ἡ ἀνάπαυση.«Ἐπί τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾿ ἤ ἐπί τόν ταπεινόν καί ἡσύχιον καί τρέμοντα τούς λόγουςμου» (Ἡσαΐας 66,2), λέει ὁ Θεός.«Σέ ποιόν θά ρίξω τό βλέμμα μου»; Ἄν ρίξει ὁ Θεός τό βλέμμα του ἐπάνω μας, μᾶςξεκουράζει, μᾶς ἀναπαύει. Σέ ποιόν θά ρίξω τό βλέμμα μου, παρά στόν πρᾶο, στόνἡσύχιο καί σ’ αὐτόν πού τρέμει τούς λόγους Μου. Ἄν μέ τόν ἕναν ταράσσεσαι, ὁἄλλος σοῦ κάθεται στό στομάχι, τόν τρίτο δέ μπορεῖς νά τόν δεῖς στά μάτια σου, τόνἄλλον τόν ἀποφεύγεις στρίβοντας στή γωνία… δέν πρόκειται ποτέ νά ρίξει ὁ Θεός τόβλέμμα Του ἐπάνω σου, δηλαδή νά ἀναπαυτεῖς.«Ὅποιος ἀποφεύγει αὐτούς πού τόν στενοχωροῦν, ἀποφεύγει τήν ἀνάπαυσή του «ἐνΧριστῷ». Τόσο φοβερά λόγια σέ ἕνα τόσο δά, μικρό γράμμα. «Ὁ φιλάνθρωπος Θεός85

νά μᾶς σκεπάσει μέ τή Χάρη Του, παιδί μου, μέ τίς εὐχές τῶν ἁγίων. Ἀμήν».Ἡ κατακλείδα καί τό μυστικό τῶν Ἁγίων. Ὅλα τελικά εἶναι τῆς Χάριτος. Ἀλλά κάτιπρέπει νά κάνουμε κι ἐμεῖς, νά μήν τά ἀφήσουμε ὅλα στόν Θεό. Τά ἀφήνουμε μένὅλα στόν Θεό, ἀλλά πρέπει νά συνεργαστοῦμε μέ τή Χάρη, γιά νά ἔχουμε τό ἀγαθόἀποτέλεσμα. Νά μᾶς κουκουλώσει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, παιδί μου, μέ τίς εὐχές τῶνἉγίων.Ἔχει τεράστια σημασία κι αὐτή ἡ προσθήκη. ‘Δι’εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν’,λέμε πάντα. Ὅλα γίνονται μέ τίς εὐχές τῶν Ἁγίων.Βεβαίως πᾶμε στόν Θεό καί στόν Χριστό μας, ἀλλά ἐπειδή δέν ἔχουμε μοῦτρα νάπᾶμε, δέν ἔχουμε παρρησία, εἴμαστε ἔνοχοι, πολύ ἔνοχοι, βαριά ἁμαρτωλοί,παρακαλοῦμε καί τούς φίλους τοῦ Θεοῦ. Καί τούς λέμε, «σᾶς παρακαλοῦμε ἅγιοι τοῦΘεοῦ, παρακαλέσετε καί γιά μᾶς κι ἐσεῖς. Μέ τίς εὐχές σας ἔχουμε θάρρος». Πολλέςφορές αὐτό πού δέν καταφέραμε παρακαλώντας ἀπευθείας τόν Χριστό, τόκαταφέραμε μέσω τῆς Παναγίας καί μέσω τῶν Ἁγίων καί ἔρχεται ἡ κατάνυξη καίἔρχονται τά δάκρυα, ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπό τίς πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων.Αὐτό τοῦ λέει, ἐδῶ, τοῦ ἀσθενοῦς ἀδελφοῦ, ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ– Ἐρ.: Δέν πρέπει ν’ ἀγαπᾶμε τά παιδιά καί τήν οἰκογένεια; Μόνο τόν Χριστό;– Ἀπ.: Πρέπει ν’ ἀγαπᾶμε πρῶτα τόν Χριστό καί μετά τά παιδιά μας, τήν οἰκογένειάμας καί ὅλους τούς ἀνθρώπους κι αὐτούς πού δέν μᾶς ἀγαπᾶνε. Ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπηςἔχει δύο σκέλη. Τό πρῶτο σκέλος, τό κάθετο,πού πρέπει καί νά κάνουμε, εἶναι ἡἀγάπη στόν Θεό. Τό δεύτερο σκέλος, τό ὁριζόντιο εἶναι ἡ ἀγάπη στόν πλησίον. Στάπαιδιά, στόν σύζυγο, σ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἀκόμα κι ἄν δέ μᾶς ἀγαποῦν. Τόπερίσσευμα τῆς ἀγάπης μας νά πάει καί σ’ ὅλη τήν κτίση. Ν’ ἀγαπήσουμε καί τά ζῶακαί τά φυτά καί τά λουλούδια καί τά νερά… Ὅλα αὐτά πού φωνάζουν οἱ οἰκολόγοι.Ἀλλά πάνω ἀπό ὅλα καί πρῶτα ἀπό ὅλα πρέπει ν’ ἀγαπήσεις τόν Θεό. Ἡ πρώτηἐντολή.Σήμερα ἀκούσαμε αὐτό τό Εὐαγγέλιο: «Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆςκαρδίας σου καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καί ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καί ἐξ ὅλης τῆςδιανοίας σου, καί τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (Λουκ. 10,27), ὅμοια ἐντολή μέ τήνπρώτη. Μάλιστα λέει παρακάτω τό Εὐαγγέλιο «πλεῖον πάντων τῶν ὁλοκαυτωμάτωνκαί τῶν θυσιῶν». Ὁλοκαυτώματα ἦταν αὐτά τά ζῶα πού καίγανε οἱ Ἑβραῖοιὁλόκληρα σάν θυσία στόν Θεό. Πολύ περισσότερο ἀπό τό νά κάνεις μιά τέτοια θυσίαστόν Θεό, ὁ Θεός θέλει νά Τόν ἀγαπήσεις, δηλαδή νά Τοῦ δώσεις τήν καρδιά σου, νάΤοῦ δώσεις τή σκέψη σου, νά Τοῦ δώσεις τίς ἐπιθυμίες σου, νά Τοῦ δώσεις τάσυναισθήματά σου, νά Τοῦ δώσεις τή δύναμή σου τή σωματική ἀκόμα, γιατί λέει ‘ἐξὅλης τῆς ἰσχύος σου’. ‘Ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου’, κάθε κτύπος τῆς καρδιᾶς σου νάεἶναι γιά τόν Χριστό.Βλέπετε ὁ Χριστός εἶναι ἀπόλυτος. Δέν εἶναι αὐτό πού λένε μερικοί ‘νά πᾶς στόνΧριστό, ἀλλά ὄχι καί πάρα πολύ. Εἴπαμε, ἀλλά ὄχι κι ἔτσι. Πολύ μέ τούς παπάδες’.86

Ὅμως ὁ Θεός σέ θέλει ‘ἐξ ὅλης τῆς καρδίας’, πού σημαίνει μέ ὅλη σου τήν καρδιά,μέ ὅλη σου τήν ψυχή καί μέ ὅλη σου τή σκέψη καί τή δύναμη. Εἶναι ἀπόλυτος. Ἄνδέν τό κάνεις αὐτό, τότε δέν εἶσαι δικός Μου. Τό λέει. Μπορεῖς νά μήν εἶσαι δικόςΜου. Ἔχεις αὐτό τό δικαίωμα. Μπορεῖς νά πεῖς ‘ὄχι’ στόν Θεό. Ἀλλά ἄν πεῖς ὅτιεἶσαι δικός Μου, σέ θέλω 100%. Ἀπόλυτα.Αὐτό εἶναι τό μυστικό, πού ἄν δέν τό καταλάβουμε, δέν εἴμαστε ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ,ἀλλά ζοῦμε σέ μία ψευδαίσθηση. Εἴμαστε ἁπλῶς θρησκευόμενοι ἄνθρωποι. Οἱὁποῖοι, κάνουμε ὁλοκαυτώματα, μεγάλες θυσίες, μεγάλες λαμπάδες σάν τό μπόι μας,καντηλάκια, στολίζουμε καί τόν Ἐπιτάφιο κ.λ.π. ἀλλά μή τυχόν καί μπεῖ ὁ Χριστόςστό σπίτι μας καί μᾶς πάρει καί κανένα παιδί, τότε γινόμαστε ἐχθροί. Τόδιαπιστώνουμε αὐτό. Οἱ ἄνθρωποι πού ἀντιδροῦν κατεξοχήν στήν ἀφιέρωση τῶνπαιδιῶν τους εἶναι οἱ θρησκευόμενοι ἄνθρωποι. Αὐτοί, ὑποτίθεται τῆς Ἐκκλησίας. Οἱἄλλοι οἱ ἄθεοι, λένε ‘ἄς πάει, τί μέ νοιάζει ἐμένα’; Τό ἀφήνει τό παιδί ἐλεύθερο.Ἐκεῖνοι πού ἀντιδροῦν ἄν κάποιος πεῖ νά γίνω παπάς ἤ καλόγερος εἶναι οἱθρησκευόμενοι. Αὐτοί πού δέν ἔχουν δοθεῖ 100% δηλαδή, ἀλλά μέ ἕνα πιό μικρόποσοστό.«Πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις» (Πράξ. 5,29).Αὐτή τήν ἀπόλυτη ἀπαίτηση πρέπει νά τήν περάσουμε στά παιδιά μας. Οἱ πρῶτεςΧριστιανές μητέρες μεγάλωναν τά παιδιά τους μέ τό ἰδανικό νά τά κάνουν μάρτυρες.Μάρτυρες! Νά τά δώσουν δηλαδή στόν Θεό ψυχικά καί σωματικά καί τό αἷμα τῶνπαιδιῶν τους νά χυθεῖ γιά τόν Θεό.Διαβάστε τήν ἱστορία τῶν Σαράντα Μαρτύρων, ὅπου ὁ ἕνας ἀπό τούς 40 δέν εἶχεπεθάνει καί ἡ μητέρα του τό φορτώθηκε μισοπεθαμένο τό παιδί καί ἀκολουθοῦσε τόκάρο πού εἶχαν βάλει τούς ἄλλους 39 πεθαμένους, γιατί δέν ἤθελε νά χωριστεῖ τόπαιδί της ἀπό τά ἄλλα 39 παιδιά. Τό παιδί πέθανε στήν ἀγκαλιά της. Καί μετάχαρούμενη τό ἔβαλε κι αὐτό πάνω στή σωρό μέ τά ἄλλα 39 παιδιά καί ὅλα μαζί τάσώματά τους τά κάψανε οἱ εἰδωλολάτρες. Αὐτές εἶναι οἱ Χριστιανές μητέρες.Αὐτό σημαίνει Χριστιανός. Ἔχω δοθεῖ 100%. Νά πάει τό παιδί μου στό μοναστήρι;Τί πιό μεγάλη χαρά; Ἤ νά γίνει παπάς ἤ νά εἶναι ὅλη μέρα στήν Ἐκκλησία; Μακάρικι ὅλη νύχτα νά εἶναι! Ὄχι πού λένε στά παιδιά «Καλά πάλι θά κοινωνήσεις; Πάλι θάπᾶς στήν Ἐκκλησία»; «Πάλι, γιατί»; Ὁ Χριστός εἶναι ὅ,τι πιό καλό, ὅ,τι πιό ὡραῖο,ὅ,τι πιό μεγάλο. Τί πιό καλό νά μετέχεις τόν Χριστό πολλαχῶς, ὅπως λέει ὁ ἅγιοςἸωάννης ὁ Χρυσόστομος, δηλαδή μέ πολλούς τρόπους καί πολλές φορές.– Ἐρ.: …………………………– Ἀπ.: Ὁ Μανασσῆς εἶναι πρότυπο μετανοίας γι’ αὐτό τόν ἀναφέρει. Ὁ Βελίαρ εἶναιὁ διάβολος καί μακριά ἀπ’ αὐτόν… Ὁ Μελχισεδέκ εἶναι προτύπωση τοῦ Χριστοῦμας. Ὑπαρκτό πρόσωπο πού ὑποδέχθηκε τόν Ἀβραάμ μετά ἀπό μιά νίκη πού ἔκανε ὁἈβραάμ σέ εἰδωλολάτρες βασιλεῖς καί τοῦ πρόσφερε ἄρτους καί οἴνο, πού εἶναιπροτύπωση τῆς Θείας Κοινωνίας. Εἶναι ἀγενεαλόγητος, ὅπως ὁ Χριστός μας, ὡςΘεός εἶναι χωρίς μητέρα, ἀμήτωρ, ἀπάτωρ, ἀγενεαλόγητος, πρό πάντων τῶν αἰώνων.87

Ὁ Χριστός μας, ὁ Μεγάλος Ἀρχιερέας γεννᾶται πρό πάντων τῶν αἰώνων καίπροτύπωσή του εἶναι ὁ Μελχισεδέκ.– Ἐρ.: Ἡ πρώτη πού μᾶς διδάσκει ἐμᾶς τούς Χριστιανούς εἶναι ἡ Παναγία…– Ἀπ.: Ὄχι μόνο ἡ Παναγία, ἀλλά ὅλη ἡ Παλαιά Διαθήκη εἶναι προετοιμασία γιάμᾶς. Εἶναι παιδαγωγός εἰς Χριστόν. Δέν εἶναι ἀπορριπτέα ἡ Παλαιά Διαθήκη, ἀλλάεἶναι ἀκριβῶς αὐτά πού κι ἐμεῖς πρέπει νά κάνουμε γιά νά φτάσουμε στόν Χριστό.Ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ὑπάρχει αὐτό τό τυπικό, ἡ συνήθεια, ὁ νόμος τάπρωτότοκα παιδιά νά ἀφιερώνονται στόν Θεό. Γι’ αὐτό βλέπετε καί ἡ Παναγία μαςτόν Χριστό μας Τόν πηγαίνει στόν Ναό. Τόν ἀφιερώνει στόν Θεό. Αὐτό βέβαιασημαίνει ὅτι τά παιδιά μας δέν εἶναι παιδιά μας. Εἶναι παιδιά τοῦ Θεοῦ καί ἀνήκουνστόν Θεό. Ἐμεῖς εἴμαστε ἁπλῶς κηδεμόνες. Διαχειριστές δηλαδή καί φροντιστές.Δηλαδή τά φροντίζουμε ‘ἄχρι καιροῦ’. Μετά θά μᾶς τά πάρει κάποια στιγμή. Μπορεῖκαί νά μᾶς τά πάρει γρήγορα. Δέν ἔχεις δικαίωμα νά πεῖς ‘Γιατί μοῦ τό πῆρες’; Ἀφοῦδέν εἶναι δικό σου. Ἴσα-ἴσα πρέπει νά Τοῦ πεῖς ‘εὐχαριστῶ πού μοῦ τόἐμπιστεύτηκες τόσο καιρό, τόσα χρόνια’. Θά μποροῦσε νά μήν σοῦ τό ἐμπιστευτεῖκαθόλου, ὅπως σέ κάποιους πού δέν τούς δίνει παιδιά.Πάλι βέβαια δέν εἶναι σωστό ν’ ἀντιδρᾶμε. Ξέρει ὁ Θεός γιατί δέ δίνει παιδιά. Ἔχειτόν λόγο Του. Δέν εἶναι γιά τό καλό σου. Δέ σέ συμφέρει. ‘Ὄχι θά κάνωἐξωσωματική’. Ὁ ἐγωισμός μας δέ μᾶς ἀφήνει… Τά κάνουν αὐτά καί μετάπαθαίνουν χειρότερα. Γιατί μέσα στήν ἀπιστία καί στό πεῖσμα κρύβεται καί ἡτιμωρία.Δέν μᾶς τιμωρεῖ ὁ Θεός. Κάθε ἁμαρτία ἔχει μέσα της τήν τιμωρία, γιατί εἶναι μίαπράξη ἀντίθετη μέ τίς προδιαγραφές μας. Σάν νά παίρνεις ἕνα αὐτόκίνητο καί ἀντίγιά βενζίνη νά τοῦ βάζεις κοκα-κόλα. Δέν σέ τιμωρεῖ ἡ ἑταιρεία. Μόνος σουτιμωρεῖσαι, γιατί κατέστρεψες τό αὐτοκίνητό σου, ἄν κάνεις κάτι τέτοιο.Ἄς ποῦμε ἀνακεφαλαιώνοντας ὅτι πρέπει νά μή ζητᾶμε νά μᾶς ἀγαποῦν, ἀλλά ἐμεῖςνά μάθουμε ν’ ἀγαπᾶμε. Νά μάθουμε ἐμεῖς καί νά μάθουμε καί στά παιδιά μας ν’ἀγαπᾶμε αὐτούς πού μᾶς προσβάλλουν, αὐτούς πού μᾶς ἀδικοῦν καί γενικά αὐτούςπού μᾶς φέρονται ἄσχημα.88

Ἀντιμετώπιση τοῦ σαρκικοῦ πολέμουΠῶς ἐκδηλώνεται ὁ σαρκικός πόλεμος καί πῶς ἀγωνιζόμαστε ἐναντίον του;Οἱ Ἅγιοι δέν ντρέπονται νά ποῦν τούς πειρασμούς τους. Eἶχαν καί οἱ ἴδιοιπειρασμούς, δυσκολίες καί πτώσεις μερικές φορές, ἀλλά μετανοοῦσαν. Ἔβαζαν κάθεστιγμή ἀρχή. Δέν εἶναι ἁπλῶς ἠθικοί ἤ πουριτανοί. Δυστυχῶς καί παλιότερα στήνἙλλάδα εἶχε περάσει τό μήνυμα ὅτι ὁ Χριστιανισμός εἶναι ἕνα ἠθικό σύστημα, πούἔχει ἕνα σύνολο κανόνων, τό ὁποῖο ἀποτελεῖται εἴτε ἀπό ἐντολές, εἴτε ἀπόἀπαγορεύσεις. Ὁ λογισμός αὐτός ἔκανε κάποιους νά σκεφτοῦν νά φτιάξουν ἕνα ἄλλοσύστημα, πού νά τούς ἐξυπηρετεῖ περισσότερο, μέ δικές τους ἀπαγορεύσεις καίἐντολές. Πράγματι, σέ μία ἰδεολογία μπορεῖς νά φτιάξεις μία ἀντίθετη ἰδεολογία. ἩἘκκλησία ὅμως δέν εἶναι ἰδεολογία, οὔτε ἠθικό σύστημα.Χάσαμε τούς νέους γιατί τούς προσφέραμε ἕνα σύστημα κανόνων καί τίποταπερισσότερο. Ὅμως οἱ νέοι θέλουν βιώματα. Ὅσοι δέν ἔχουν βιώματα,ἀπομακρύνονται ἀπό τόν Χριστιανισμό. Δέν ἔχουν ζήσει τί θά πεῖ Χριστός. Χριστόςκαί Ἐκκλησία εἶναι ἕνα ὁλόκληρο ἰατρεῖο, πού μεταμορφώνει ὁλόκληρο τόνἄνθρωπο. Δέν τοῦ δίνουν ἁπλά κάποιες ἐντολές.- Πῶς ἀντιμετωπίζουν ὅμως οἱ Πατέρες τό σαρκικό πρόβλημα;Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε αὐτό τό πρόβλημα, αὐτόν τόν πειρασμό. Αὐτό ὀφείλεταιστό ὅτι εἴμαστε σάρκα καί πειραζόμαστε ἀπό τόν πονηρό. Οἱ Ἅγιοί μας μᾶςκαταθέτουν τήν ἐμπειρία τους.Τό πάθος τῆς φιληδονίας εἶναι ἕνα ἀπό τά κυρίαρχα πάθη, τό ὁποῖο προκύπτει ἀπό τόμεγαλύτερο πάθος, πού εἶναι ἡ φιλαυτία.Κάποτε λέει ὁ Παλλάδιος, «ὁ δαίμονας τῆς πορνείας πολέμησε σκληρά τόν μακάριοδιάκονο Εὐάγριο». Αὐτός ἦταν ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας. Δέν τόν ἔχεικατατάξει ἡ Ἐκκλησία στούς Ἁγίους γιατί εἶχε πέσει σέ κάποιες αἱρετικές δοξασίες.Ἄφησε ὅμως κείμενα πολύ Ὀρθόδοξα.«Ὅπως μᾶς διηγήθηκε λοιπόν ὁ ἴδιος, ἔμεινε τόν χειμώνα μία ὁλόκληρη νύχταγυμνός σέ ἕνα πηγάδι, ὥσπου πάγωσαν οἱ σάρκες του. Μέ τόν τρόπο αὐτό πολέμησεαὐτόν τόν δαίμονα».«Διηγοῦνταν καί γιά τόν Ἅγιο Ἀμμώνιο τόν μαθητή τοῦ ἀββᾶ Παμβῶ ὅτι οὐδέποτελυπήθηκε τό σῶμα του, ὅταν ξυπνοῦσε μέσα του κάποια ἐφάμαρτη σαρκική ἡδονή.Μέ πυρωμένο σίδερο ἔκαιγε τά μέλη του καί ἔτσι ἦταν πάντα πληγωμένος».Πάλευε δηλαδή τήν ἡδονή μέ τήν ὀδύνη. Τό ἀντίθετο τῆς ἡδονῆς εἶναι ἡ ὀδύνη. ΟἱἍγιοι ἦταν ἀποφασισμένοι νά πολεμήσουν τό πάθος τῆς σάρκας, χωρίς νάλογαριάζουν πόνους.Ὁ γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής, γέροντας τῶν τελευταίων χρόνων, χρησιμοποιοῦσε89

ἀκόμα καί τό ξύλο. Κάποτε σ’ αὐτόν εἶχε πάει ἕνας ἄλλο μοναχός καί τοῦ μιλοῦσεγιά τούς πονηρούς λογισμούς του καί τό σαρκικό πόλεμο πού εἶχε. Ὁ γέροντας τόνσυμβούλευσε νά πολεμήσει αὐτό τό πάθος μέ ἀποφασιστικότητα καί τόν πρόετρεψενά χτυπάει τά πόδια του, ὥστε νά φύγει ἡ ἔξαψη τοῦ πειρασμοῦ. Ὅταν ἐπέστρεψε ὁμοναχός, ἔχοντας κάνει αὐτό πού τοῦ εἶπε ὁ γέροντας, τοῦ ἐξομολογήθηκε ὅτι δένκατάφερε νά ἀντιμετωπίσει αὐτό τό πρόβλημα. Ὁ γέροντας τοῦ ζήτησε νά τοῦ δείξειἀκριβῶς τί ἔκανε στόν ἑαυτό του. Ἐκεῖνος πῆρε μία μικρή βέργα καί τοῦ εἶπε ὅτιχτύπησε τά πόδια του μέ αὐτήν, ὁ γέροντας θεώρησε ὅτι αὐτό δέν τοῦ προκάλεσεδυνατό πόνο, ὥστε νά φύγει ἡ ἡδονή. Τότε πῆρε μία τσάπα καί χτύπησε τόν ἑαυτότου τόσο δυνατά, πού ἔσπασε πάνω του τήν τσάπα. Ἤθελε νά τοῦ δείξει ὅτι ἔτσιπολεμᾶμε τά πάθη. Αὐτό σημαίνει νά ἀγωνίζεσαι σκληρά.«Ὁ γενναῖος πρεσβύτερος Φιλόρωμος, στίς ἀρχές τῆς μοναχικῆς του ζωῆς,πολεμήθηκε φοβερά, ὅπως ἔλεγε, ἀπό τήν πορνεία. Κατόρθωσε ὅμως ν’ ἀποδιώξει τόπάθος μέ σκληρή ἀντίσταση, σβήνοντάς το, ὅπως σβήνουμε τήν πυρκαγιά μέ ἄφθονονερό. Κλείστηκε στό κελί του, φόρεσε σίδερα καί ἐπιδόθηκε σέ ἄκρα ἐγκράτεια, μήτρώγοντας φαγητό καί σταρένιο ψωμί καί ὅσα γενικά ψήνονται στή φωτιά.Δεκαοχτώ χρόνια ἔκανε ὑπομονή σ’ αὐτά, καί μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ νίκησε τόπάθος. Δεκαοχτώ χρόνια φοροῦσε σίδερα ἐπίτηδες γιά νά κουβαλᾶ συνέχεια κάτιβαρύ, ὥστε νά κουράζεται τό σῶμα».Τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου. «Καθώς ἡσύχαζε κάποτε ὁ Ἅγιος Βενέδικτος,ἦρθε κοντά του ὁ πειραστής (διάβολος) μέ τή μορφή μαύρου πουλιοῦ – πού τό λένεκοτσύφι – καί μέ τόσο θράσος πετοῦσε ὁλόγυρα στό πρόσωπό του, ὥστε ἄν ἤθελε ὁἍγιος, θά μποροῦσε νά τό πιάσει μέ τά χέρια του. Μόλις ὅμως ὁ Ὅσιος κατάλαβετήν παγίδα τοῦ ἐχθροῦ, ὁπλίστηκε μέ τό σημεῖο τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ καί ἔκανεἄφαντο τόν ἐχθρό. Μετά ἀπό λίγο ὅμως ξεσηκώθηκε μέσα του τέτοιος σαρκικόςπόλεμος, πού ποτέ ἄλλοτε δέν εἶχε δοκιμάσει. Συγκεκριμένα ὁ δαίμονας τῆς πορνείαςἀναπαράστησε τή μορφή μιάς γυναίκας, πού ὁ Ἅγιος εἶχε δεῖ κάποτε, ὅταν ἦταν νέοςκαί τοῦ τήν παρουσίασε μπροστά στά μάτια του, ἀνάβοντάς του, τόσο μεγάλησαρκική ἐπιθυμία, ὥστε λίγο ἔλειψε νά τόν κλονίσει ἡ ψυχική ἀκηδία καί νά τόνκάνει νά γυρίσει στόν κόσμο, νά ἀφήσει τόν μοναχισμό».Αὐτός εἶναι πολύ μεγάλος Ἅγιος, θεμελιωτής τοῦ μοναχισμοῦ στήν Δύση. Μέχρι τό1000 μ.Χ., πού ἔγινε ἡ αἵρεση ἀπό τούς Φράγκους, τό filioque, ἡ Δύση ἦτανὈρθόδοξη.«Ἀλλά τότε ἡ σωτήρια χάρη τοῦ Θεοῦ τόν βοήθησε νά καταβάλει τόν ἐχθρό καί νάκερδίσει νίκη ἐνάντια στά πάθη. Ἀφοῦ δηλαδή στήριξε τόν ἑαυτό του μέ λογισμούςσώφρονες καί γενναίους, ἔβγαλε τά ροῦχα του κι ἔπεσε γυμνός σέ μία πυκνήσυστάδα ἀπό τσουκνίδες καί ἀγκάθια. Κυλίστηκε πάνω σ’ αὐτά πολλές ὧρες, ὥσπουὁλόκληρο τό σῶμα του καταπληγώθηκε ἀπό τά κεντριά τῶν ἀγκαθιῶν καί τῶντσουκνίδων καί λούστηκε στό αἷμα. Ὑπομένοντας ἔτσι μέ ἀνδρεία τούς φοβερούςπόνους, κατανίκησε τόν σαρκικό πόλεμο. Ἀπό τότε, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, σ’ ὅλη τήνὑπόλοιπη ζωή του ὁ δαίμονας τῆς πορνείας δέν τόν ξαναπείραξε, καθώς ὁ ἴδιοςδιηγήθηκε ἀργότερα στούς μαθητές του».90

Οἱ Ἅγιοι δέν ὑπολόγιζαν τόν ἑαυτό τους.Τοῦ ἀββᾶ Μάρκου: «Ὁ νέος πρέπει νά ὑποτάσσει τή νεότητά του στό λόγο τοῦ Θεοῦ,ὅπως ἀπαιτεῖ ὁ λόγος τῆς Ἁγίας Γραφῆς πού λέει : ‘Παραστήσατε τά σώματα ὑμῶνθυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεῷ, τήν λογικήν λατρείαν ὑμῶν’» (Ρωμ. 12,1).Δηλαδή τά σώματά μας πρέπει νά γίνουν θυσία ζωντανή, ἅγια καί εὐάρεστη στόνΘεό. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά εἶναι ἁγνός στό σῶμα καί μέσω αὐτοῦ του τρόπου νάλατρέυει τόν Θεό.«Κάθε ὑγρότητα σαρκικῆς ἐπιθυμίας νά τή σβήνει καί νά τή μαραίνει, μέ τήνἐγκράτεια στή βρώση καί τήν πόση καί μέ ὁλονύκτιες ἀγρυπνίες, γιά νά μπορέσει νάπεῖ κι αὐτός μ’ ὅλη του τήν καρδιά: «ἐγενήθην ὡς ἀσκὸς ἐν πάχνῃ· τά δικαιώματάσου οὐκ ἐπελαθόμην» (Ψαλμ. 118,83).Θά πρέπει νά μαραίνεις τή σάρκα μέ νηστεία, ἀγρυπνία καί ἐγκράτεια, ἀκόμα καί στόνερό.«Ἀφοῦ κατανοήσει ὁ νέος βαθιά ὅτι ἀνήκει στό Χριστό, νά σταυρώσει τή σάρκα του– τό σαρκικό φρόνημα, μαζί μέ τά πάθη καί τίς ἐπιθυμίες της καί νά νεκρώσει τάμέλη του, πού ἐπιθυμοῦν τίς γήινες ἡδονές».«Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς»(Κολ. 3,5). Αὐτά τά λόγια τάἀναφέρει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Κολοσσαεῖς ἐπιστολή του.Εἶναι αὐτό πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι δέν ἀνήκουμε στόν ἑαυτό μας. Ἔχουμεἐξαγοραστεῖ μέ τό πολύτιμο αἷμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό μέσα στήν Ἐκκλησίαλεγόμαστε δοῦλοι τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν λέμε ΄Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησε μέ΄,ἀναγνωρίζουμε ὅτι εἴμαστε δοῦλοι καί ὅτι ἀνήκουμε σῶμα, ψυχή καί σκέψη, στόνΧριστό. Αὐτός πέθανε για μᾶς καί μᾶς ἐξαγόρασε. Ἐμεῖς ἑκούσια μπήκαμε στήνὑπακοή του, μέσω τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος. Ἑπομένως πρέπει νά τοῦ τά δώσουμεὅλα καί νά εἶναι καθαρά.«Ὄχι μόνο τήν πράξη τῆς πορνείας, ἀλλά καί κάθε ἀκαθαρσία ποῦ ἐνεργεῖται στήσάρκα ἀπό τά πονηρά πνεύματα. Δέν σταματάει μονάχα ὡς ἐδῶ τόν ἀγώνα ἐκεῖνοςποῦ περιμένει τό στεφάνι τῆς ἀληθινῆς καί ἀμόλυντης καί ὁλοκληρωτικῆς παρθενίας,ἀλλά ἀκολουθῶντας τήν ἀποστολική διδασκαλία, ἀγωνίζεται νά νεκρώσει καί αὐτοῦτου πάθους -τῆς σαρκικῆς ἐπιθυμίας- τήν ἔννοια καί τήν κίνηση. Ὅμως οὔτε καί σ’αὐτό ἀρκεῖται ὅποιος ἔχει τόν σφοδρό ἔρωτα νά κατασκηνώσει στό σῶμα του ἡἀγγελική καί ἀμόλυντη παρθενία, ἀλλά προσεύχεται νά ἐξαφανιστεῖ καί αὐτή ἡἐνθύμηση τῆς ψιλῆς, τῆς ἁπλῆς ἐπιθυμίας, πού ἔρχεται μέ τό λογισμό μόνο, χωρίςκίνηση καί ἐνέργεια σωματικοῦ πάθους, ἀλλά ἁπλῶς σάν παραρριπισμός τοῦ νοῦ,δηλαδή σάν αἰφνίδια, στιγμιαία καί ἀσυνείδητη παρεκτροπή τοῦ νοῦ».Ἀκόμα καί αὐτό προσπαθοῦν νά τό ἐξαλείψουν οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, οἱ ἀγωνιστές.«Αὐτό μόνο μέ τήν οὐράνια βοήθεια καί δύναμη καί πλούσια παροχή τοῦ ἉγίουΠνεύματος εἶναι δυνατόν νά κατορθωθεῖ, ἄν βέβαια ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποῦγίνονται ἄξιοι γι’ αὐτή τή χάρη».91

Ὁ πόλεμος αὐτός δέ γίνεται νά ἀντιμετωπιστεῖ κατά μέτωπο. Πρέπει νάσυσσωρεύσουμε χάρη μέσα μας μέσω τῆς προσευχῆς, τῆς συμμετοχῆς στίς θεῖεςλειτουργίες τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς πνευματικῆς μελέτης. Κάθε στιγμή νά εἶναιδοσμένη στόν Χριστό. Αὐτό, μπορεῖ νά τό κάνει ὁ ἄνθρωπος.Ἕνας μοναχός, ἤ διάβαζε ἤ προσευχόταν.Ὅταν θυμόμαστε τό καλό, φεύγουν τά πάθη. Ἄν σκεφτόμαστε τά πάθη, δέν τάνικᾶμε κιόλας. Δέν πρέπει νά ἀσχολούμαστε συνέχεια μέ τά πάθη, μέ τόν διάβολοπροκαλῶντας τόν καί λέγοντας ὅτι θά νικήσουμε τά πάθη πού μᾶς στέλνει. Ἄν τόκάνουμε αὐτό, ἀγριεύει ἀκόμα περισσότερο. Ὅσο ἀσχολούμαστε μαζί του, ἔστω καίἀρνητικά, τόσο πεισμώνει καί μᾶς πολεμᾶ. Ἀντίθετα ὅσο τόν περιφρονοῦμε, ἐπειδήεἶναι ἐγωιστής, δέν τό ἀντέχει καί φεύγει. Ἡ τέχνη, λοιπόν, εἶναι νά μαζέψουμεπλούσια χάρη μέσα μας. Τότε αὐτόματα φεύγει τό κακό.Ἀντίστοιχα, γιά νά διώξεις τό σκοτάδι, δέν τό κυνηγᾶς, ἀλλά ἀνάβεις τό φῶς,ἀνοίγεις τά παράθυρα καί μπαίνει ὁ ἥλιος. Ἔτσι καί ἀπό τήν ψυχή μας δέ θάκυνηγήσουμε τό σκοτάδι, ἀλλά θά ἀνοιχτοῦμε στό φῶς, πού εἶναι ὁ Χριστός. Ὅσοκαταφέρουμε νά βάλουμε τό φῶς μέσα μας, νά καταλάβει ὅλο τό χῶρο τῆς ψυχῆςμας, τόσο δέ θά ὑπάρχει χῶρος γιά τό σκοτάδι, αὐτόματα θά φύγει.Τό «μυστικό» λοιπόν τῶν Ἁγίων ἦταν ἡ προσευχή. Ἀπασχολοῦσαν συνέχεια τό νοῦτους μέ τόν Θεό. Δέν ὑπῆρχε καθόλου χῶρος γιά τόν διάβολο. Τόν περιφρονοῦσανδίνοντας χῶρο μέσα τούς μόνο στόν Θεό. Ἔτσι ἀπέφευγαν τήν ἁμαρτία.«Ἔτσι λοιπόν ἐκεῖνος ποῦ περιμένει τό στεφάνι τῆς καθαρῆς καί ἀμόλυντηςπαρθενίας καί λιώνει ἀπό θεῖο ἔρωτα γι’ αὐτό, σταυρώνει τή σάρκα μέ ἀσκητικούςκόπους».Ἡ παρθενία δέν ἀπευθύνεται μόνο στούς μοναχούς. Ὁ ἔγγαμος καλεῖται νά ἔχεισωφροσύνη καί καθαρότητα. Δέν πρέπει νά εἶναι βρώμικος σαρκικά.«Νεκρώνει τά γήινα μέλη του μέ τήν ἔνταση καί τήν ἐπιμονή στήν ἐγκράτεια».Ἐκεῖνο πού φουντώνει τό σαρκικό πάθος εἶναι ἡ ἔλλειψη ἐγκράτειας στό φαγητό,στόν ὕπνο, στή σωματική ἀνάπαυση. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἐγκρατεύεται σ’ αὐτά καίεἶναι ἀφημένος, φουντώνουν τά σαρκικά πάθη.«Ἐξασθενίζει τόν ἐξωτερικό ἄνθρωπο καί τόν ἀδυνατίζει καί τόν λεπταίνει σάν μέλίμα, καταντῶντας τόν σωστό σκελετό».Ἔτσι μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά συγκεντρώνει τίς αἰσθήσεις του. Τό σῶμα εἶναιἀλληλένδετο μέ τίς αἰσθήσεις. Δέν μποροῦμε νά μαζέψουμε τίς αἰσθήσεις μας, ὅταντρῶμε πολύ. Μετά καί τά μάτια παρεκτρέπονται καί τά αὐτιά.. Ἀντίθετα ὅσοἐγκρατευόμαστε, συγκεντρωνόμαστε στόν ἑαυτό μας καί προσευχόμαστε πιόεὔκολα. Τήν περίοδο τῆς νηστείας τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, ἡ προσευχή εἶναιπερισσότερη, γιατί τό ἕνα βοηθάει τό ἄλλο. Ἡ νηστεία βοηθᾶ στήν προσευχή καί τόἀντίστροφο.«Κι ἔτσι, μέ τήν πίστη καί μέ τούς ἀγῶνες καί μέ τήν ἐνέργεια τῆς χάριτος, ὁ92

ἐσωτερικός ἄνθρωπος, δηλαδή ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἀνανεώνεται μέρα μέ τή μέραπροοδεύοντας στό καλύτερο. Αὐξάνει μέσα του τήν ἀγάπη, μεγαλώνει τήν ἐλπίδα,εὐφραίνεται μέ τήν ἀγαλλίαση τοῦ πνεύματος, κυριαρχεῖται ἀπό τήν εἰρήνη τοῦΧριστοῦ, ὁδηγεῖται ἀπό τήν καλοσύνη, φωτίζεται ἀπό σύνεση καί πνευματική γνώση,στολίζεται ἀπό σοφία καί καθοδηγεῖται ἀπό τήν ταπεινοφροσύνη. Μέ αὐτές καίπαρόμοιες ἀρετές ἀνανεώνεται ὁ νοῦς ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἀναγνωρίζει ἐπάνωτου τά χαρακτηριστικά της θεϊκῆς εἰκόνας καί κατανοεῖ τό νοητό καί ἄρρητο κάλλοςτῆς ὁμοιώσεως μέ τόν Κύριο».Τότε βλέπει ὁ ἄνθρωπος μέσα του τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί καταλαβαίνει ὅτι εἶναιφτιαγμένος γιά νά φτάσει στό καθ’ ὁμοίωσιν. Ἀντιλαμβάνεται τήν ὡραιότητα τοῦ νάπετύχει αὐτόν τόν στόχο, νά μοιάσει μέ τόν Θεό. Μέ αὐτόν τόν τρόπο γεμίζει ἡ ζωήτοῦ ἀνθρώπου μέ χαρά.«Κατακτᾶ τόν πλοῦτο τῆς αὐτοδίδακτης καί αὐτομάθητης σοφίας, πού περιέχει ὁἐσωτερικός ἐνδιάθετος νόμος».Ὁ ἄνθρωπος διδάσκεται μόνος του, ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού ἔχει μέσα του.Τοῦ Ἁγίου Μαξίμου : «Ὁ δαίμονας τῆς πορνείας εἶναι πολύ δυνατός καί ἐπιτίθεταιμέ σφοδρότητα σ’ ἐκείνους πού ἀγωνίζονται ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ πάθους, καί μάλιστασέ ὅσους δέν προσέχουν στό θέμα τῆς τροφῆς καί συναναστρέφονται μέ γυναῖκες».Αὐτά τά δύο πράγματα ξεσηκώνουν αὐτό τό πάθος.«Γιατί, ξεγελῶντας ἐπιτήδεια τό νοῦ μέ τήν ἁπαλότητα τῆς ἡδονῆς, ἐμφανίζεταιὕστερα τήν ὥρα τῆς ἡσυχίας, καί μέ τή μνήμη φλογίζει τό σῶμα καί παρουσιάζει στόνοῦ διάφορες μορφές, παρακινῶντας τόν ἔτσι νά δώσει τή συγκατάθεσή του στήνἁμαρτία».Μπορεῖ δηλαδή τήν ὥρα πού θά εἶσαι μέ γυναῖκες νά μήν νιώθεις τίποτα, ἀλλά ὁπόλεμος θά ἔρθει μετά στήν ἡσυχία, μέσω τῆς μνήμης. Αὐτό κάνει ὁ πονηρός. Σέἀφήνει νά βάλεις μέσα σου εἰκόνες, ἀκούσματα καί αὐτά θά τά χρησιμοποιήσει, γιάνά σέ ξεσηκώσει. Αὐτό ἀφορᾶ ὄχι μόνο τούς νέους, ἀλλά ὅλους τους ἀνθρώπους,ὅλων τῶν ἡλικιῶν.Δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ἐπίσης ἀποκλειστική φιλία μεταξύ τῶν δύο φύλων. Πρέπει νάεἶσαι Ἅγιος γιά νά τό πετύχεις αὐτό. Ἀκόμα καί νά μήν πειραστεῖ ὁ ἕνας θά πειραστεῖὁ ἄλλος καί θά εὐθύνεται ἐξίσου κι αὐτός πού δέν πειράχθηκε.«Ἄν δέν θέλεις νά χρονίζουν μέσα σου αὐτές οἱ μορφές, καταπιάσου μέ τή νηστείακαί τούς κόπους (νά βρεῖς τρόπους νά κουράζεις τό σῶμα σου), τήν ἀγρυπνία», νάἔχεις ἕνα μέτρο στόν ὕπνο σου, «τήν καλή ἡσυχία καί μέ τήν διαρκῆ προσευχή».Μέ αὐτούς τούς πέντε τρόπους διώχνουμε τίς κακές φαντασίες.Ἡ καλή ἡσυχία ὑπάρχει ὅταν τήν ἀξιοποιοῦμε μέ τήν προσευχή, τή μελέτη, τήναὐτοεξέταση. Ἀφοῦ ἐντοπίσεις τούς λογισμούς πού ἔχεις, θά ἀνακαλύψεις καί τάπάθη σου.«Ὅταν οἱ δαίμονες βγάλουν τό νοῦ σου ἀπό τή σωφροσύνη καί τόν περικυκλώσουν93

μέ τούς λογισμούς τῆς πορνείας, τότε λέγε μέ δάκρυα στόν Κύριο: «Ἐκβαλόντες μένυνί περιεκύκλωσάν με» (Ψαλμ. 16:11). «Τό ἀγαλλίαμά μου, λύτρωσαι μέ ἀπό τῶνκυκλωσάντων μέ» (Ψαλμ. 31:7).Ἄφησε τόν ἑαυτό σου στόν Κύριο καί ζήτησε νά σέ γλιτώσει ἀπό αὐτούς πού σέἔχουν κυκλώσει. Αὐτή εἶναι ἡ πιό σωστή κίνηση. Δέν εἶναι σῶφρον νά κινηθεῖςἐναντίον τοῦ διαβόλου προκαλῶντας τον. Ἀνοίξου στόν Θεό καί ἀμέσως θά φύγει ὁπονηρός.Ἀπό τό Γεροντικό: «Ρώτησαν ἕνα γέροντα ἀπό ποῦ προέρχεται ὁ πόλεμος τῆςπορνείας; Καί ἐκεῖνος ἀπάντησε ὅτι προέρχεται ἀπό τό πολύ φαγητό κι ἀπό τόν πολύὕπνο».Οἱ γέροντες εἶναι σαφέστατοι.Εἶπε πάλι ὁ ἴδιος γέροντας: «Ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου γεννάει τίς ἐπιθυμίες, ἀλλά ἡἐντατική ἄσκηση τίς ἐξαφανίζει».Οἱ Ἅγιοι ἦταν ἀνυποχώρητοι καί ἀνελέητοι στόν ἑαυτό τους.Τό πολύ φαγητό λοιπόν καί ὁ πολύς ὕπνος ξεσηκώνει τίς ἐπιθυμίες, ἐνῶ ἡ ἐγκράτειατίς καταστέλλει. Ἄν στήν αὐτοεξέτασή σου δεῖς ὅτι δέν τρῶς, οὔτε κοιμᾶσαι πολύ,τότε ψάξε μέσα σου ἄν ὑπάρχει ὑπερηφάνεια ἤ κατάκριση. Ὁ Θεός παραχωρεῖ ὅτανκατακρίνουμε τούς ἄλλους, νά πέφτουμε σέ αὐτό τό πάθος γιά νά ταπεινωθοῦμε.Ἡ κατάκριση εἶναι τό πρῶτο παιδί τῆς ὑπερηφάνειας. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τόχειρότερο πάθος ἀπ’ ὅλα, ἀκόμα καί ἀπό τά σαρκικά πάθη. Ὁ Θεός ἐπιτρέπει νάπέσουμε σέ κάτι μικρότερο, ὅπως εἶναι τά σαρκικά ἁμαρτήματα, γιά νά κοπεῖ ἡὑπερηφάνεια καί ἡ κατάκριση. Ὑπερηφάνεια ἀκόμα μπορεῖ νά ὑπάρξει ἄν κάνουμεπολλή ἄσκηση, ἀλλά μέ ἐγωισμό, χωρίς εὐλογία ἀπό τόν Πνευματικό μας. Ἡὑπερβολική ἄσκηση εἶναι πάλι πλάνη. Οὐσιαστικά δουλεύουμε στόν διάβολο, ὄχιστόν Θεό. Ὁ Θεός μπορεῖ νά ἐπιτρέψει τότε νά πέσουμε στά σαρκικά πάθη πού εἶναιμικρότερα, ὥστε νά ταπεινωθοῦμε καί νά σωθοῦμε.«Ἕνας ἀδελφός ρώτησε τόν ἀββᾶ Παλλάδιο: Πές μου, πάτερ, τί νά κάνω; Τρίαχρόνια τώρα νηστεύω δύο μέρες συνεχόμενες καί τρώγω τήν τρίτη. Καί ὅμως δένμπορῶ νά λυτρωθῶ ἀπό τό δαίμονα τῆς πορνείας. Παιδί μου, ἀποκρίθηκε ὁ γέροντας,ὅταν ὁ Θεός ἔστειλε στούς Ἰσραηλῖτες τόν προφήτη Ἡσαΐα, τοῦ εἶπε: «Ἀναβόησονἐν ἰσχύϊ καὶ μὴ φείσῃ, καὶ ἀνάγγειλον τῷ λαῷ μου τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν. Ἐμὲἡμέραν ἐξ ἡμέρας ζητοῦσι καὶ ἐγγίζειν μοι ἐπιθυμοῦσι λέγοντες· τί ὅτι ἐνησταύσαμενκαὶ οὐκ εἶδες; Έταπεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ἡμῶν καὶ οὐκ ἔγνως;» (Ἡσ. 58,1-3).Φώναξε δηλαδή δυνατά καί μήν τούς λυπηθεῖς καί πές στόν λαό τίς ἁμαρτίες τους.Πές τούς καταπρόσωπο, ἀκόμα καί ἄν δέν τούς ἀρέσει, τά λάθη τους. Ἐμένα, λέει ὁΘεός, μέ ζητᾶνε κάθε μέρα καί λένε ὅτι θέλουν νά Μέ πλησιάσουν. Καί λένε ὅτινήστεψαν καί ταπεινώσανε τίς ψυχές τους. Τοῦ λένε τότε: Ἐμεῖς τά κάναμε αὐτά καίΣύ κάνεις πῶς δέν τά ξέρεις; Τότε ὁ Θεός τούς ἔδωσε αὐτή τήν ἀπάντηση:«Ἐν ταῖς ἡμέρες τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκεστε ποιοῦντες τά θελήματα ὑμῶν καί94

τούς ὑποχειρίους ὑμῶν κακοποιεῖτε καί πάντας τούς ὑπεναντίους ὑμῶν κατανύσσετεκαί νηστεύετε εἰς κρίσεις καί μάχας, ὥστε ἀκονστήν γενέσθαι ἐνώπιον Κυρίου τήνκραυγή ὑμῶν. Οὐ ταύτην τήν νηστεία ἐξελεξάμην, λέγει Κύριος, οὐδ᾿ ἂν κάμψῃς ὡςκρίκον τὸν τράχηλόν σου καὶ σάκκον καὶ σποδὸν ὑποστρώσῃ, οὐδ᾿ οὕτω καλέσετενηστείαν δεκτήν» (Ήσ. 58,3-5) .Τίς μέρες δηλαδή πού νηστεύετε, τίς ἴδιες μέρες κάνετε καί τά θελήματά σας.Κακοποιεῖτε τούς ὑποχειριούς σας, τούς κατωτέρους σας καί αὐτούς πού σᾶςἀντιπαθοῦν. Νηστεύετε, ἀλλά κρατᾶτε κακίες καί ἔχετε διαμάχες καί μίση μεταξύσας. Αὐτή ἡ ἁμαρτία γίνεται σάν μία βοή πρός τόν Θεό. Δέ θέλω ἐγώ αὐτήν τηνηστεία, λέει ὁ Θεός.Ὁ Θεός θέλει τήν ἐλευθερία μας, τή βούλησή μας. Νά τά δώσουμε, νά τάπροσφέρουμε στό Θεό, ζητώντας νά γίνει τό δικό του θέλημα. Αὐτό θέλει ὁ Θεός.Συνεχίζει λέγοντας στούς νηστεύοντες ὅτι ἀκόμη καί ἄν ἀπό τήν πολλή νηστεία ὁλαιμός σου γίνει σάν κρίκος καί δέ στηρίζεται τό κεφάλι σου, ἀκόμα καί ἄν κάθεσαιπάνω σέ στάχτη καί φορᾶς στάχτη -ἦταν ὁ τρόπος γιά νά δείξουν τήν μετάνοιά τουςοἱ Ἑβραῖοι- καμία ἀπό αὐτές τίς νηστεῖες δέν εἶναι ἀποδεκτή στό Θεό.«Κι ἐσύ λοιπόν, παιδί μου, ἄν νηστεύεις ἀπό φαγητά καί κακολογεῖς κάποιον ἤκατακρίνεις, ἤ μνησικακεῖς, ἤ ἀποδέχεσαι πονηρούς λογισμούς, ἤ ἐπιθυμεῖς κάτιἡδονικό, ἤ ἀπαγορευμένο καί μέ τό νοῦ σου συγκατατίθεσαι στήν ἐπιθυμία, πῶςθέλεις νά λυτρωθεῖς ἀπό τόν πόλεμο τῆς πορνείας;».Ἀκόμα καί ἄν κάνεις μεγάλες ἐξωτερικές νηστεῖες, ἄν δέν τηρήσεις τά παραπάνω,δέν θά νικήσεις τόν πόλεμο. Δέν πρέπει νά ρίχνουμε τό βάρος καί τήν εὐθύνη στόνδύσκολο πόλεμο, ἀλλά καί σ’ ἐμᾶς. Φταῖμε και ’μεῖς. Γιά νά ἐπιμένει ὁ διάβολος καίνά μᾶς πειράζει, αὐτό δείχνει ὅτι βρίσκει ἔδαφος. Ἄν τόν περιφρονούσαμε καίλειτουργούσαμε στό ‘κατά φύσιν’, θά ἔφευγε.«Ἡ μήπως δέν ξέρεις, πῶς ὁποῖος ἱκανοποιεῖ νοερά τήν ἐπιθυμία του, αὐτόςχορταίνει καί μεθάει ἀκόμα καί χωρίς τά ὑλικά φαγητά καί ποτά;»Μπορεῖ νά μήν ἁμαρτάνεις μέ τό σῶμα σου, ἀλλά μέ τό νοῦ σου. Κι αὐτό εἶναιπτώση πού τρέφει τόν διάβολο καί δέ σέ ἀφήνει.«Ἄν λοιπόν θέλεις νά γίνει δεκτή ἤ νηστεία σου ἀπό τό Θεό, φυλάξου πρῶτα-πρῶταἀπό κάθε πονηρό λόγο, ἀπό κάθε καταλαλιά καί κατάκριση», πού εἶναι ὑπερηφάνειακαί προκαλεῖ τόν πονηρό. «Γενικά, ὅπως εἶναι γραμμένο, ‘οὐ παραδέξη ἀκοήνματαίαν’»(Εξ. 23,1).Ἀρνήσου νά ἀκούσεις πονηρά καί μάταια πράγματα γιατί αὐτό θά βλάψει καί ἐσέναπού ἀκοῦς καί αὐτόν πού σοῦ τά λέει.«Καθάρισε τήν καρδιά σου ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἀπό κάθεμνησικακία καί αἰσχροκέρδεια. Δάμασε τό σῶμα σου μέ πολλές μετάνοιες καίἀγρυπνίες καί ἄλλους κόπους, καθώς καί μέ ἰδιαίτερη μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ».Μᾶς ἀναφέρει καί τά ἄλλα ὄπλα πού δαμάζουν τό σῶμα. Οἱ μετάνοιες καί οἱ95

γονυκλισίες εἶναι καί αὐτές σωματικός κόπος, ἀλλά καί ψυχοσωματική ταπείνωση.Μέ τόν τρόπο αὐτό καί ταπεινώνεσαι καί κουράζεσαι. Τότε ἔρχεται ἡ χάρη τοῦ Θεοῦκαί διώχνεις τόν δαίμονα τῆς πορνείας καί τῆς ὑπερηφάνειας. Ἡ μελέτη τῆς ἉγίαςΓραφῆς ἐπίσης ἐξαγνίζει τήν ψυχή καί τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Χριστιανός πρέπεικαθημερινά νά διαβάζει τό Εὐαγγέλιο.«Ὅταν πηγαίνεις γιά ὕπνο, νά μήν ξαπλώνεις ἀναπαυτικά στό κρεβάτι, ἀλλά νάκοιμᾶσαι καθιστός. Μ’ αὐτά καί τά παρόμοια ὅταν παιδαγωγοῦνται οἱ νέοι, μποροῦν,μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, νά ἐπιβληθοῦν στόν πόλεμο τῆς πορνείας. Γι’ αὐτό καί οἱπατέρες θέσπισαν νά μή μένουμε σέ κελί ἤ ἐρημητήριο, ἀλλά νά ζοῦμε σέ κοινόβιοκαί νά μπαίνουμε σέ κοινό πρόγραμμα καί νά δαμάζουμε τόν ἑαυτό μας μέ πολλούςκόπους».Μέ τούς πολλούς κόπους δαμάζεις τήν σάρκα. Στό κοινόβιο θά φᾶς μία ἤ δύο φορέςτήν ἡμέρα καί μετά ἡ τράπεζα κλειδώνει. Δέν μπορεῖς νά τρῶς ὅποτε θέλεις ἐσύ.Ὁ ἀββάς Ἀντώνιος εἶπε: «Κατά τή γνώμη μου, τό σῶμα ἔχει φυσική καί ἔμφυτηκλίση πρός τίς ἐπιθυμίες, ἡ ὁποία ὅμως δέν ἐνεργεῖ χωρίς νά θέλει ἡ ψυχή».Τό σῶμα δέν κάνει κάτι αὐτονομημένα, ἄν δέν τό θέλει καί ἡ ψυχή. Ἔχει μέν τήνκλίση πρός τίς ἐπιθυμίες, ἀλλά ἄν δέν συγκατατεθεῖ καί ἡ ψυχή δέν μπορεῖ νά κάνεικάτι.«Παραμένει ἁπλά στό σῶμα σάν μία κλίση ἀπαθής. Ὑπάρχει βέβαια καί ἄλλη κλίση,πού γεννιέται ἀπό τή διατροφή καί τήν καλοπέραση τοῦ σώματος μέ φαγητά καίποτά. Ἀπ’ αὐτά παράγεται θέρμη, ποῦ διεγείρει τό σῶμα πρός τήν πραγματοποίησητῶν ἐπιθυμιῶν».Μπορεῖς δηλαδή νά ξεσηκώσεις τίς ἐπιθυμίες καί τό σῶμα, ἄν τό κακομάθεις μέ τάφαγητά καί μέ τά ποτά.«Γι’ αὐτό καί ὁ ἀπόστολος λέει: «μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ ἐν ᾧ ἐστὶ ἀσωτία» (Εφ. 5,18).Ὁ Κύριος στό Εὐαγγέλιο λέει: «Προσέχετε ἑαυτοῖς μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱκαρδίαι ἐν κραιπάλῃ καὶ μέθῃ»(Λουκ. 21,34).Νά μή βαρεθοῦν οἱ καρδιές μας ἀπό κρεπάλη, ξεφαντώματα καί μέθη. Κάποιοι λένεὅτι ἡ Ἐκκλησία πρίν τίς μεγάλες νηστεῖες, ἔχει κατάλυση εἰς πάντα, ὥστε νάμπορέσουμε νά ξεδώσουμε ἐν ὄψει τῆς νηστείας πού ἔρχεται. Δέν ἰσχύει αὐτό. Κάθεἄλλο, ἡ Ἐκκλησία μᾶς ὁδηγεῖ πολύ ἁπαλά στό νά προσαρμοστοῦμε στή νηστεία.Εἶναι ἀδιανόητο νά συμμετέχει ὁ Χριστιανός στίς γιορτές πού ξεφαντώνουν καίμεταμφιέζονται. Εἶναι μεγάλη ἁμαρτία.«Ὑπάρχει, τέλος, καί μία τρίτη κλίση, ποῦ προκαλεῖται ἀπό τήν ἐπιβουλή καί τόνφθόνο τῶν δαιμόνων σέ ὅσους ἀγωνίζονται».Ὑπάρχει λοιπόν, ἡ ἀπαθής φύση τῆς σάρκας πρός τίς σαρκικές ἡδονές. Ὑπάρχει μίαδεύτερη ροπή πού τήν δημιουργοῦμε ἐμεῖς μέ τό πολύ φαγητό καί τήν πολλήἀνάπαυση. Τέλος, ὑπάρχει καί μία τρίτη πρός τήν σαρκική ἁμαρτία, ἡ ὁποίαπροέρχεται ἀπό τόν διάβολο, πού μᾶς ξεσηκώνει. Ἐνῶ κάποιος προσέχει, κάνοντας96

ἐγκράτεια, ἐπειδή ὁ διάβολος ζηλεύει αὐτήν τήν πνευματική πρόοδο, τόν πειράζει ὁἴδιος.«Πρέπει λοιπόν νά γνωρίζουμε, ὅτι ὑπάρχουν τρεῖς κλίσεις σωματικῆς ἐπιθυμίας: μίαφυσική, μία ἀπό κατάχρηση φαγητῶν καί μία ἀπό τούς δαίμονες. Γι’ αὐτό, ὁποῖοςἀγωνίζεται, πρέπει νά γνωρίζει καλά τή διαφορά τους καί νά μήν ἀγνοεῖ τά αἴτιάτους, ὥστε νά ἀντιμετωπίζει τήν καθεμιά μέ τόν πιό κατάλληλο καί πρόσφοροτρόπο».«Ἕνας ἀδελφός ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα: Τί νά κάνω, ποῦ μέ πολεμοῦν ἤ πορνείακαί ὁ θυμός; Τότε ὁ γέροντας, παραπέμποντάς τον στήν Ἁγία Γραφή, τοῦ ἀπάντησε:Ὁ Δαβίδ ἔλεγε: «Τόν μέν λέοντα ἐπάτασσον, τήν δέ ἄρκτον ἀπέπνιγον» (Α’ Βασ.17,34-37). Αὐτό συμβολικά σημαίνει, ὅτι τό θυμό πρέπει νά τόν κόβουμε μέ τήμακροθυμία», μέ τήν ἀναβολή τοῦ θυμοῦ, τήν αὐτοσυγκράτηση, «καί τή σαρκικήἐπιθυμία νά τήν καταστέλλουμε μέ σωματικούς κόπους καί μέ νηστεία».Τό θυμό νά τόν πνίγεις, ἐνῶ τή σαρκική ἐπιθυμία νά τήν καταστέλλεις. Αὐτή εἶναικαί ἡ ἔννοια τῆς νηστείας. Νά μειωθοῦν οἱ δυνάμεις τοῦ σώματος, ν’ ἀδυνατίσει ἡσάρκα, ὥστε νά πάψει καί ὁ πόλεμος.«Ἕνας γέροντας εἶπε σέ κάποιον ἀδελφό, ποῦ τόν πολεμοῦσε ἤ πορνεία: ‘Ἀδελφέ,θέλεις νά σωθεῖς ἐνῶ κοιμᾶσαι;» Δέ γίνεται αὐτό. «Πήγαινε, μόχθησε, κοπίασε,ζήτησε καί θά βρεῖς.Τό εἶπε καί ὁ Χριστός μας ὅ,τι ἄν Τοῦ ζητήσουμε, θά τό βροῦμε.«Ξύπνα, χτύπησε τή θύρα τοῦ θείου ἐλέους καί θά σοῦ ἀνοιχθεῖ. Εἶπε πάλι ὁ Χριστόςνά τοῦ χτυπήσουμε τήν πόρτα καί Αὐτός θά μᾶς ἀνοίξει» (Ματθ. 7,7-8).Ἄν λοιπόν ἔχουμε πρόβλημα, νά ἀπευθυνθοῦμε στόν Θεό μέ τήν προσευχή καί τούςσωματικούς κόπους. Ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος ζεῖ τήν θυσία καί κοπιάζει, ἔρχεται ἡ ΘείαΧάρη. Αὐτό ὅμως μπορεῖ νά προκαλέσει ὑπερηφάνεια. Ἄρα δέν εἶναι ὁ κόπος πού θάκάνει κάποιος, ἀλλά ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, πού καταστρέφει τά πάθη. Μέ τή δική μαςὅμως προσπάθεια, δείχνουμε τή διάθεσή μας καί τήν ταπείνωσή μας καί ἕλκουμε τήνΘεία Χάρη.«Ὑπάρχουν στόν κόσμο ἄνθρωποι, ποῦ καλοτυχίζονται ἀπ’ ὅλους καίστεφανώνονται ἐπειδή, ἄν καί δέχονται πολλά χτυπήματα, ὅμως στέκονταιἀκλόνητοι. Πολλές φορές μάλιστα καί ἕνας μόνο, μολονότι χτυπιόταν ἀπό δύο, ἔκανεκουράγιο στίς πληγές καί νίκησε αὐτούς ποῦ τόν χτυποῦσαν. Ἄν λοιπόν ἐκεῖνοιδείχνουν τέτοιαν ὑπομονή γιά ἐπίγειο κέρδος, δέν πρέπει νά σταθεῖς ἐσύ μέμεγαλύτερη καρτερία γιά τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν, τή στιγμή μάλιστα ποῦ ἔχεις καίτό Θεό σύμμαχο;».Ὁ πόλεμος ὁ σαρκικός εἶναι ἀδυσώπητος. Στόν γέροντα Ἰωσήφ τόν Ἡσυχαστή, ὁδιάβολος γιά ὀκτώ χρόνια τόν ταλαιπωροῦσε κάνοντάς του σαρκικό πόλεμο. Ἐκεῖνοςὅμως δέν ἔπαυε νά προσπαθεῖ. Ἔκανε νηστεία. Ὅμως ὁ διάβολος πού τόν φθονοῦσε,τόν βασάνιζε.97

Πολλοί γιά νά πάρουν ἐπίγεια δόξα, ἕνα χειροκρότημα, κάποια χρήματα, νά λάβουνἐπαίνους, κάνουν φοβερές θυσίες. Γιά παράδειγμα, οἱ ἀθλητές κάνουν πολλήὑπομονή ταλαιπωρώντας τό σῶμα τους, ὥστε νά πάρουν τό κύπελλο καί νά τούςδοξάσουν οἱ ἄνθρωποι. Δέν κερδίζουν ὅμως κάτι οὐσιαστικό, καθώς μετά ἀπόκάποια χρόνια θά ξεχαστοῦν ἀπό τούς ἀνθρώπους, παρ’ ὅλους τους κόπους πούκατέβαλαν. Ἄν λοιπόν αὐτοί δείχνουν τόση ὑπομονή γιά τό ἐπίγειο κέρδος, δένπρέπει νά σταθοῦμε ἐμεῖς μέ μεγαλύτερη καρτερία, γιά τήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν,ἔχοντας ὡς σύμμαχό μας τόν Θεό; Ἄν γίνεις Ἅγιος, θά διαρκέσει αἰώνια, θά σέθυμοῦνται οἱ πάντες καί πάνω ἀπό ὅλα ὁ Θεός. Ἀξίζει λοιπόν νά ὑπομείνεις τούςκόπους. Αὐτό τό κάνεις γιά τά ἐπίγεια πράγματα, πόσο μᾶλλον γιά τά αἰώνια.Ἀπορίες:- Ὁ Ἅγιος Βενέδικτος, δημιούργησε τούς Βενεδικτίνους. Αὐτοί ὅμως ἦταν καθολικοί.- Ὁ Ἅγιος Βενέδικτος ἦταν Ὀρθόδοξος Ἅγιος. Ἀργότερα, οἱ αἱρετικοί πάπες ἵδρυσαναὐτό τό τάγμα καί γενικά τά αἱρετικά τάγματα πού ὑπάρχουν στήν Δύση.- Κάποιος γέροντας ἔλεγε ὅτι δέν εἴμαστε σωματοκτόνοι, ἀλλά παθοκτόνοι. Αὐτόὅμως ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ αὐτό πού ἀναφέραμε παραπάνω μέ τόν γέροντα πούχτυποῦσε τόν ἑαυτό του κάνοντας κακό στό σῶμα του. Αὐτό, ὅπως ἀκούγεται, ἦτανἀκραῖο.- Ὁ γέροντας Ἰωσήφ στό τέλος τῆς ζωῆς του ὁμολόγησε, ὅτι ἄν εἴχαμεσυνειδητοποιήσει τί σημαίνει Θεῖος ἔρωτας, θά μπορούσαμε κάποια πράγματα νάμήν τά εἴχαμε κάνει. Θά μπορούσαμε νά πηγαίναμε πιό εὔκολα καί πιό ἀναίμακτα.Τό γεγονός αὐτό ἀναφέρθηκε σάν παράδειγμα, γιά νά καταλάβετε τήνἀποφασιστικότητα πού πρέπει νά ἔχουμε, ὥστε νά καταπολεμήσουμε τό σαρκικόπόλεμο, ὄχι γιά νά τό κάνετε κι ἐσεῖς. Φυσικά δέν πρέπει νά τό κάνετε. Ἄν κάποιοςθελήσει νά τό κάνει, πρέπει πρῶτα νά ρωτήσει τόν πνευματικό του.Ἐκεῖνο ὅμως πού πρέπει ὅλοι νά κάνουμε, εἶναι ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό. Ὁ Θεόςθέλει τήν πρώτη ἀγάπη μας νά τήν δώσουμε σέ Αὐτόν. Νά Τόν ἀγαπήσουμεπερισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον. Γι’ αὐτό εἶπε ὅτι ἄν δέν μισήσουμε τήν γυναίκα μας,τήν μητέρα, τό παιδί μας ἀκόμα καί τόν ἑαυτό μας, τήν ζωή μας, δέν μποροῦμε νάεἴμαστε μαθητές Του (Ματθ.10,37). Δέν μποροῦμε ν’ ἀρχίσουμε νά πραγματώνουμετόν σκοπό τῆς ὕπαρξής μας, τό κάθ΄ ὁμοίωσιν. Αὐτό σημαίνει νά εἴμαστε μαθητέςτοῦ Χριστοῦ.Πρέπει λοιπόν ν’ ἀρνηθοῦμε τόν ἑαυτό μας καί νά σηκώσουμε τόν σταυρό μας. Νάἔχουμε αὐτό τό ἅγιο μίσος πρός κάθετι πού μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Θεό. Ὁ Θεός ζητάειτά πάντα. Εἶναι ἀπόλυτος. Θέλει νά «ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆςκαρδίας σου καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καί ἐξ ὅλης τηςἰσχύος σου»(Λουκ. 10,27). Δέν μπορεῖς ν’ ἀγαπᾶς κι ἄλλα καί νά εἶσαι καί δικόςΤου, τότε εἶσαι πόρνος καί μοιχός.Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι τό φρόνημα τῶν Ἁγίων καί ἔτσι πρέπει νά σκεφτόμαστε κι ἐμεῖς,ἀφοῦ πρέπει νά γίνουμε Ἅγιοι. Πρέπει νά ἀφήσουμε πίσω ὅλα ὅσα μᾶς χωρίζουν ἀπό98

τόν Χριστό (τί θά πεῖ ὁ κόσμος, τά ὑλικά ἀγαθά, τούς δικούς μας ἀνθρώπους).Γιά παράδειγμα πολλοί νέοι σήμερα δέν παντρεύονται μέ θρησκευτικό γάμο, γιατίὅπως λένε χρειάζεται νά μαζέψουν ἕνα μεγάλο χρηματικό ποσό. Τό μεγαλύτερομέρος τοῦ ποσοῦ, τό δίνουν στό γλέντι. Ὅμως τό γλέντι δέν χρειάζεται νά γίνει. Ἡοὐσία εἶναι νά ἑνωθεῖ τό ζευγάρι μέ τά ἱερά δεσμά τοῦ γάμου. Ὅμως διστάζουν νάμήν κάνουν γλέντι, γιατί σκέφτονται τά ἀρνητικά σχόλια τοῦ κόσμου. Ἔτσιπορνεύουν, μέχρι νά μαζέψουν χρήματα γιά νά κάνουν τά κοσμικά! Ὅμως δένσκέφτονται ὅτι κανείς δέν ξέρει πότε ὁ Θεός θά τόν πάρει ἀπό αὐτήν τήν μάταιη καίἐπίγεια ζωή. Τότε τί θά πεῖ κατά τήν Κρίση;Αὐτό εἶναι ἕνα παράδειγμα ἐξάρτησης πού μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό.Πλέον βάζουν τόν μαμωνά πάνω ἀπό τόν Χριστό. Ἀποφασίζουν δηλαδή νά κάνουνπολιτικό γάμο, γιά νά πάρουν χρήματα, ἐπιδόματα, δάνεια πού χορηγεῖ τό κράτος καίμετά λένε ὅτι θά κάνουν ὅταν μπορέσουν καί θρησκευτικό γάμο. Βάζουν τόν Θεό σέδεύτερη μοίρα. Κάποιοι κάνουν καί βάφτιση μέ τόν γάμο. Αὐτό εἶναι ἐμπαιγμός.Ἀκολουθώντας τή μόδα ἔρχεσαι σέ ἀντίθεση μέ τόν Χριστό. Ἡ μόδα εἶναι ἡἐπικρατοῦσα συνήθεια τοῦ κόσμου. Ὁ κόσμος εἶναι ὁ ἐχθρός του Χριστοῦ. Γιατί δέγίνεται μόδα νά ἔχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ταπείνωση καί ἁγνότητα;Ὅλα ὅσα ὑπάρχουν στόν κόσμο (τηλεόραση, διαδίκτυο, ἐφετεῖο, καναλάρχες κ.λ.π.)δέν ὑποστηρίζουν τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ, γιατί εἶναι μέ τό μέρος τοῦ πονηροῦ.Γι’ αὐτό χρειάζεται σκληρός ἀγώνας, ἄσκηση καί ἐγκράτεια, ἀλλά κυρίωςταπείνωση. Ἡ ταπείνωση νικάει κυρίως τόν σαρκικό πειρασμό, ἐνῶ τόν φουντώνει ἡὑπερηφάνεια, ὁ ἐγωισμός. Ἡ ἐγκράτεια ταπεινώνει τό σῶμα καί συνταπεινώνει καίτήν ψυχή. Ὅταν ἀδυνατίσεις τό σῶμα μέ τήν ἐγκράτεια, τοῦ ὕπνου ἤ τοῦ φαγητοῦ τόταπεινώνεις.Ἡ ψυχή ἀνάλογα μέ τό σῶμα διαμορφώνεται πάντα.Οἱ Ἅγιοι ὅλα τά ὑλικά ἀγαθά τά εἶχαν δεύτερης ποιότητας, φτωχικά, ταπεινά (τόφαγητό, τά ροῦχα). Ὁ Χριστός μας ἔτρωγε κριθαρένιο ψωμί πού εἶναι δεύτερηςποιότητας, δέν ἔτρωγε σιταρένιο. Ἐπέλεξε νά ἀνέβει σέ γαϊδουράκι πού εἶναι ταπεινόζῶο, ὄχι σέ ἄλογο πού εἶναι ὑπερήφανο. Ὅλα ἦταν φτωχικά. Δέν εἶχε σπίτι, οὔτεπεριουσία, ζοῦσε μέ ἐλεημοσύνες. Κάποιες γυναῖκες, πού εἶχαν θεραπευτεῖ, ἔβαζανχρήματα στό κοινό ταμεῖο καί ἔτσι ἔτρωγαν, ὁ Χριστός καί οἱ Ἀπόστολοι. Ἔτσιζοῦσαν καί οἱ Ἅγιοι. Ὅλα αὐτά γίνονται γιά νά ταπεινωθεῖ τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου,ὥστε νά ἑλκυσθεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά γίνεις ἕνα μέ τόν Θεό. Αὐτό εἶναι τόπρῶτο μυστικό.Τό δεύτερο μυστικό γιά νά πετύχουμε τό καθ’ ὁμοίωσιν εἶναι νά μπαίνουμε ἑκούσιακάτω ἀπό ὅλους, νά θεωροῦμε ὅτι εἴμαστε κατώτεροι. Ὁ κοσμικός ἄνθρωπος κάνειτό ἀντίθετο. Πιστεύει ὅτι εἶναι ἐξέχουσα προσωπικότητα, ὅτι εἶναι ἀνώτερος ὅλων.Τό τρίτο μυστικό εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Εἶναι μία ζητιανιά, μία ταπείνωση.Ἐνῶ ὁ ὑπερήφανος ἄνθρωπος στηριζόμενος στόν ἑαυτό του, δέν προσεύχεται. Ὁταπεινός ζητά ἀπό τόν Θεό νά τακτοποιήσει τά θέματα πού τόν ἀπασχολοῦν, γιατί99

ἐκεῖνος δέν ξέρει πῶς νά τά χειριστεῖ. Αὐτό εἶναι ταπείνωση κι ἔτσι ἔρχεται ἡ Χάρις,ὁ Θεός.Ξέρουμε ὅτι μποροῦμε νά θλιβόμαστε, ἀλλά ὄχι νά στεναχωριόμαστε. Ποιά εἶναιὅμως ἡ διαφορά θλίψης ἀπό τήν στεναχώρια;Ἡ θλίψη εἶναι κάτι πού ἔρχεται ἀπό ἔξω. Γιά παράδειγμα, ἕνας πειρασμός, μίαἀρρώστια, μία οἰκονομική δυσπραγία, ἕνας τυφώνας, σεισμός, πρόβλημα στό σπίτικαί πολλά ἄλλα, ἔρχονται ἀπό τόν Θεό, εἴτε κατ’ εὐδοκία, εἴτε κατά παραχώρηση.Σίγουρα εἶναι γιά τό καλό μας. Ὡς ἐκ τούτου, δέν πρέπει νά στεναχωριόμαστε γι’αὐτά, ἀφοῦ ὁ Θεός μᾶς τά στέλνει γιά πνευματική μας ὠφέλεια. Πρέπει λοιπόν νά τάἀξιοποιήσουμε σωστά. Αὐτό σημαίνει νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά ὅτι μᾶςσυμβαίνει. Νά νιώσουμε ὅτι μᾶς ἀξίζουν οἱ δυσκολίες πού μᾶς στέλνει.Ἐκεῖνο πού μᾶς προξενεῖ μία στεναχώρια, εἶναι οἱ ἁμαρτίες πού τίς κάνουμε μόνοιμας. Ὡστόσο, ἀκόμα κι αὐτό δέν πρέπει νά μᾶς κάνει νά στεναχωριόμαστε. Αὐτόδιορθώνεται μέσω τῆς συντριβῆς,. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος λέει ὅτι αὐτό εἶναι τό ἔσχατομέσο. Ἄν δέ διορθωθοῦμε μέ τίς ὑποδείξεις καί τίς ἐξωτερικές καταστάσεις πού θάπαραχωρήσει ὁ Θεός καί δέν συνειδητοποιήσουμε ὅτι ὁ Θεός μᾶς στέλνει μηνύματαμετάνοιας, θά ἐπιτρέψει ὁ Θεός νά πέσουμε σέ χειρότερες ἁμαρτίες, ὥστε στό τέλοςνά συντριβοῦμε. Ἄρα ἡ συντριβή εἶναι τό μέσο γιά νά ταπεινωθοῦμε, νάμετανιώσουμε.Οἱ ἄνθρωποι πού φτάνουν σέ ἀκραῖα σημεῖα, μετανιώνουν πικρά καί συντρίβονταικαί στό τέλος ἐκτοξεύονται στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί ὁ Θεός ἀναφέρειὅτι οἱ τελῶνες καί οἱ πόρνες προλαβαίνουν τούς ὑπόλοιπους ἀνθρώπους στήνΒασιλεία Του. Μετανοοῦν καί πηγαίνουν πιό γρήγορα ἀπό τούς ὑποτιθέμενουςκαλούς ἀνθρώπους. Κατά συνέπεια δέν πρέπει νά κατακρίνουμε κανέναν.- Ἄν, γιά παράδειγμα, ἕνας ἰατρός κάνει λάθος μία διάγνωση καί ἐπιδεινώνει τήνὑγεία τοῦ ἀσθενοῦς μέ τήν ἀγωγή πού δίνει, μπορεῖ νά στεναχωρηθεῖ γιά τό λάθοςτου;- Κι αὐτό δέν πρέπει νά τόν στεναχωρήσει! Εἶναι ἐγωιστικό νά στεναχωρηθεῖ νά πεῖπῶς τό ἔπαθα ἐγώ αὐτό. Ἡ ὑπερβολική στεναχώρια γιά τά λάθη μας εἶναι ἁμαρτίαπού πηγάζει ἀπό τόν ἐγωισμό μας. Ὁ ὑπερήφανος, δέν μπορεῖ νά δεχτεῖ πῶς ἔπεσετόσο χαμηλά, πῶς ἔκανε αὐτός τέτοιο λάθος. Μπαίνει μπροστά τό ἐγώ του. Ἀντίθεταὁ ταπεινός ἄνθρωπος συνειδητοποιώντας τήν ἀναξιότητά του, ζητᾶ συγχώρεση καίβοήθεια ἀπό τόν Παντοδύναμο Θεό.Ἀκόμα καί στά λάθη μας νά μήν καταθλιβόμαστε γιατί καί αὐτό εἶναι κρυμμένοςἐγωισμός.- Πολλοί ὑποστηρίζουν ὅτι ἐπειδή ὁ Χριστός ἦταν Ἑβραῖος, ἡ θρησκεία μας ἔχειἑβραϊκές ρίζες. Τί θά μπορούσαμε νά ποῦμε;- Ὁ χριστιανισμός δέν εἶναι θρησκεία, εἶναι θεραπεία, ἐμπειρία καί ἀποκάλυψη τοῦΘεοῦ. Δέν εἶναι ἕνα ἐργαλεῖο γιά νά ἱκανοποιηθοῦν οἱ ἀνάγκες μας καί οἱ ἐπιθυμίεςκάποιων ἀνθρώπων γιά εὐδαιμονία. Αὐτό εἶναι θρησκεία. Θέλουν σέ αὐτό καί ἕναν100