(2o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 2ο Μέρος Σειρά pdf σε συνέχειες - 2017 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά).1

hristospanagia3.blogspot.gr Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr www.hristospanagia.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2ο Μέρος (Ψυχοφελείς ομιλίες πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα)1)Περί Μετανοίας [Σελ 4 εώς 19]2)Ἡ Μετάνοια κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση [Σελ 20 εώς 30]3)Μετάνοια καί ἐξομολόγηση [Σελ 31 εώς 57]4)Ἡ μετάνοια, ἡ ἐξομολόγηση καί τά σύγχρονα προβλήματα [Σελ 58 εώς 82]5)Περί ταπείνωσης [Σελ 83 εώς 97]6)Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί πῶς θά τήν διαφυλάξουμε [Σελ 98 εώς 112]7)Tά χαρακτηριστικά τοῦ Ἀναστημένου ἀνθρώπου [Σελ 113 εώς 123]3

Περί ΜετανοίαςὉ Κύριος εἶπε νά μήν λέμε ὄχι… καί «τόν ἐρχόμενον πρός με οὐ μή ἐκβάλω ἔξω»(Ἰω. 6,37). Θέλω νά ἐκφράσω τήν χαρά μου πού σᾶς βλέπω καί εὔχομαι πράγματιστόν Θεό νά σᾶς στηρίζει καί νά γίνετε καλύτεροι, γιατί πάντα ὑπάρχει περιθώριο νάγίνουμε καλύτεροι καί καλύτερος σημαίνει ἁγιότερος.Σκέφτηκα σήμερα νά ποῦμε ἕνα θέμα περί μετανοίας μέ βάση τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆςΚλίμακος, τό ὁποῖο εἶναι πάντοτε ἐπίκαιρο καί τό θέμα καί τό βιβλίο του… πούσίγουρα θά τό ἔχετε ὑπόψη σας καί τό ὁποῖο δέν εἶναι μόνο γιά μοναχούς. Ἄλλωστε,ἄν κανείς μελετήσει τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία, θά δεῖ ὅτι οὐσιαστικά δέν ὑπάρχειδιαφορά μεταξύ μοναχοῦ καί λαϊκοῦ. Δέν χρησιμοποιῶ τόν ὅρο ‘κοσμικός’, γιατίκοσμικός σημαίνει ὑποταγμένος στόν κόσμο καί «ὁ κόσμος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται»(Α΄Ἰω. 5,19), ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης. Ὁπότε κοσμικός σημαίνει ἕνας ἄνθρωποςπού κεῖται ὑπό τόν πονηρό καί δέν εἶναι σωστό νά εἴμαστε ὑπό τόν πονηρό… ἀλλάὑπό τόν Θεό. Νά εἴμαστε ὑποτακτικοί τοῦ Θεοῦ.Ὁ μοναχός δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά ἕνας ἄνθρωπος πού μετανοεῖ καί ἔχει πάρειστά σοβαρά αὐτή τήν ὑπόθεση πού λέγεται σωτηρία ψυχῆς. Ὅπως λέει καί ὁ ἱερόςΧρυσόστομος: καμία διαφορά δέν ὑπάρχει, οὔτε ὑπάρχουν δύο Εὐαγγέλια, ἕνα γιάτούς μοναχούς καί ἕνα γιά τούς λαϊκούς, οὔτε ὑπάρχουν δύο συστήματα -ἄν θέλετε-ἐντολῶν.Γιατί ὑπάρχει κι αὐτή ἡ ἄποψη, πού λέει «ἐμεῖς εἴμαστε κοσμικοί (λαϊκοί), δέν θάκάνουμε αὐτά πού κάνουν οἱ μοναχοί, δέν θά γίνουμε μοναχοί… ἑπομένως μποροῦμενά κάνουμε λιγότερα ἀπό ὅσα κάνουν οἱ μοναχοί». Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι πρέπει νάκάνετε περισσότερα. Δέν εἶναι δικό μου κι αὐτό, τό λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, γιατίζεῖτε μέσα σέ πολλούς πειρασμούς. Ὅσοι ἔχετε πάει σέ Μοναστήρια, τά ἀγόρια ἴσωςἔχετε πάει καί στό Ἅγιο Ὄρος, βλέπετε ἐκεῖ τό περιβάλλον πόσο ἀσφαλές εἶναι καίδέν ἔχει τίς προκλήσεις ἀπό τίς αἰσθήσεις πού ἔχει κανείς μέσα στήν πόλη. Γι’ αὐτό,λένε οἱ Πατέρες, ὅταν ζεῖ κανείς μέσα στίς προκλήσεις, πού εἶναι καί ἀπό τίςαἰσθήσεις καί ἀπό τούς λογισμούς, ὁπωσδήποτε πρέπει νά ἀγωνίζεται περισσότερο,νά κάνει πιό πολλές ἀσκήσεις σέ σχέση μέ τούς μοναχούς. Ὁπότε καί τά ἀσκητικάβιβλία εἶναι πολύ χρήσιμα. Εἰδικά αὐτό τό βιβλίο ἔχει μεγάλη διάδοση στούςὈρθοδόξους στήν Ρωσία. Στήν Ἑλλάδα δέν ἔχει πρώτη θέση σέ ἀναγνωσιμότηταἀλλά πρέπει νά τό ἔχουμε, γιατί αὐτός ὁ Ἅγιος μᾶς τά λέει ὅλα. Ἔχει μάλιστα καίπράγματα ἀπό τήν ψυχολογία καί τήν ψυχολογία τοῦ βάθους, ὅπως τήν λένε οἱἐπιστήμονες σήμερα. Ὅλα αὐτά μᾶς τά ἔχει πεῖ πρίν ἀπό χίλια χρόνια καί μένεικανείς ἔκθαμβος ἀπό τίς παρατηρήσεις πού κάνει. Αὐτό εἶναι ἕνα μέρος τῆςεἰσαγωγῆς καί νά εὐχαριστήσω καί τόν π. Ἰωάννη καί τούς ἄλλους πατέρες πού μοῦκάνουν τήν τιμή καί μέ φέρνουν ἀνάμεσά σας.«Λόγος Πέμπτος: Περί Μετανοίας (Γιά τήν πραγματική καί γνήσια μετάνοια καί γιάτούς ἁγίους καταδίκους καί γιά τήν Φυλακή)». Αὐτός εἶναι ὁ τίτλος καί ὁ ὑπότιτλος.4

Ἴσως θά ξέρετε γιά ποιό λόγο γράφτηκε αὐτό τό βιβλίο. Ἕνας ἡγούμενος, ὀνόματιἸωάννης, ζήτησε ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, ὁ ὁποῖος ἦταν ἡγούμενος τῆςΜονῆς τοῦ Σινᾶ, τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, νά τοῦ γράψει λόγους πνευματικούς γιά νάβοηθηθεῖ στήν διακονία του, ὡς ἡγουμένου. Καί ὁ Ἅγιος τοῦ ἔγραψε ἕνα γράμμα, τόὁποῖο εἶναι αὐτό τό βιβλίο. Τριάντα λόγοι. Τριάντα σκαλοπάτια -γι’ αὐτό λέγεται καίκλίμακα- τριάντα βαθμίδες, πού ἀρχίζουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν πρώτη βαθμίδα, ἀπότόν λόγο περί ἀποταγῆς, δηλαδή τῆς ἀπάρνησης τοῦ κόσμου. Αὐτό πού λέει ὁΚύριος: «ὅποιος θέλει νά μέ ἀκολουθήσει πρέπει νά ἀπαρνηθεῖ τόν ἑαυτό του καί νάσηκώσει τόν σταυρό του» (Ματθ. 16,24), στήν μοναχική γλώσσα λέγεται ἀποταγή,ὅταν κανείς ἀφήνει τόν κόσμο καί πηγαίνει στό μοναστήρι καί στά δεδομένα τά δικάσας εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀρχίζει νά μετανοεῖ, νά ἀρνεῖται τήν παλιά του ζωή, τήνκακή ζωή. Οὐσιαστικά αὐτή ἡ ἀποταγή ἔχει γίνει ἀπ’ ὅλους μας, ὅταν βαφτιστήκαμε.Βέβαια ἐμεῖς τότε ἤμαστε νήπια καί ἀντί γιά μᾶς τό ἐξέφρασε ὁ ἀνάδοχός μας, πούεἶπε: «ἀποτάσσομαι τόν σατανᾶ». Αὐτή εἶναι ἡ ἀποταγή. «Ἀποτάσσομαι τῷ Σατανᾷκαί πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ καί πάσῃ τῇ πομπῇ αὐτοῦ». Αὐτό εἶναι τό πρῶτοσκαλοπάτι τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.Μετά μᾶς πάει ὁ Ἅγιος στό δεύτερο σκαλοπάτι πού εἶναι ‘Περί ἀπροσπαθείας’,δηλαδή νά μήν ἔχει κανείς προσκόλληση σέ ὁτιδήποτε. Συνεχίζει τόν τρίτο λόγο του‘Περί ξενιτείας’. Στή συνέχεια ‘Περί ὑπακοῆς’ καί ὁ πέμπτος λόγος εἶναι ‘Περίμετανοίας’. Μέσα σ’ αὐτόν τόν λόγο ἔχει καί θεωρητικά πράγματα ἀλλά ἔχει, ὅπωςλέει καί στόν ὑπότιτλο, καί γιά τούς ἁγίους καταδίκους καί γιά τήν φυλακή. Τί ἦτανοἱ ἅγιοι κατάδικοι καί ἡ φυλακή; Πηγαίνοντας κανείς ἀπό τό Σινᾶ στό σπίτι τοῦἉγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος περίπου μία ὥρα ἀπό ἐκεῖ πού σ’ ἀφήνει τόλεωφορεῖο, στή μέση τῆς διαδρομῆς ὑπάρχει μία τοποθεσία πού λέγεται φυλακή. Τίἦταν αὐτή ἡ φυλακή; Ἦταν ἕνα ἀπομονωμένο μέρος, ὅπου πήγαιναν αὐτοί οἱμοναχοί πού εἶχαν πέσει σέ κάποια ἁμαρτήματα καί ἤθελαν νά κάνουν μεγαλύτερηἄσκηση, γιά νά ἐκφράσουν τήν μετάνοιά τους. Κατά κάποιο τρόποαὐτοφυλακιζόντουσαν, μέ εὐλογία βέβαια τοῦ ἡγουμένου, γιά κάποιο χρονικόδιάστημα καί ἔκαναν πολύ σκληρή ἄσκηση. Περιγράφει στό βιβλίο, τίς νηστεῖες πούἔκαναν, μόνο ξηροφαγία, πολύ λίγο νερό κ.λ.π. Καί ὅλα αὐτά γιά νά ταλαιπωρήσουντήν σάρκα, νά νεκρώσουν τό σαρκικό φρόνημα καί νά ἐξαλείψουν αὐτό τόπαράπτωμα, τό ὁποῖο πολλές φορές ἦταν πολύ μικρό γιά τά δικά μας δεδομένα, ἀλλάγιά αὐτούς ἦταν πολύ σημαντικό.«Ὁ Ἰωάννης κάποτε, τήν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως, ἔτρεξε πρίν ἀπό τόν Πέτρο στόντάφο τοῦ Κυρίου». Τό θυμᾶστε τό περιστατικό. Νεώτερος ὁ Ἰωάννης ἄφησε πίσωτόν Πέτρο καθώς ἔτρεχαν καί οἱ δύο καί ἔφτασε πρῶτος στόν τάφο. «Καί ἐμεῖςτοποθετήσαμε τόν λόγο τῆς ὑπακοῆς πρίν ἀπό τόν λόγο τῆς μετανοίας». Κάνει μιάσύγκριση, μιά ἀναλογία… «Διότι ὁ Ἰωάννης ἔγινε τύπος ὑπακοῆς, ἐνῶ ὁ Πέτροςμετανοίας». Ὁ Ἰωάννης πράγματι παρέμεινε κοντά στόν Κύριο, δέν ἔφυγε ἀπ’ τήνὑπακοή, ἀκόμα καί κάτω ἀπ’ τόν Σταυρό, ὅταν ὅλοι οἱ ἄλλοι ἔφυγαν καί Τόνἐγκατέλειψαν. Ὁ Πέτρος βέβαια πρόδωσε τόν Κύριο καί λεκτικά τρεῖς φορές καίμάλιστα μεθ’ ὅρκου. Οἱ ὑπόλοιποι ἔφυγαν, Τόν ἐγκατέλειψαν καί πῆγαν καί5

κλειδώθηκαν… γιά τόν φόβο τῶν Ἰουδαίων… γιατί θεωροῦσαν ὅτι ἀφοῦ ἔπιασαν τόνΔάσκαλο, θά ἔπιαναν τώρα κι ἐκείνους. Ὁ Ἰωάννης ὅμως παρέμεινε ἐκεῖ κάτω ἀπ’τόν Σταυρό μαζί μέ τήν Παναγία καί τίς ἄλλες γυναῖκες. Γι’ αὐτό εἶναι τύποςὑπακοῆς καί λέει μέ αὐτό τό σκεπτικό ἔβαλα κι ἐγώ πρῶτο τόν λόγο περί ὑπακοῆςκαί τώρα τόν λόγο περί μετανοίας, ὁ ὁποῖος ἁρμόζει στόν Πέτρο, πού ὅτανσυνειδητοποίησε τό σφάλμα του, ἔκλαυσε πικρῶς.Καί κατεξοχήν, νά τό ποῦμε ἐκ προοιμίου, ἡ μετάνοια συνδέεται μέ τά δάκρυα. Ἄνκανείς θέλει νά ὁλοκληρώσει τήν μετάνοιά του, εἶναι ἀναγκαῖο, θά λέγαμε, νάκλάψει. Λέει ἕνας μεγάλος Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας: «Καί δάκρυον στάξανἰσοδυναμεῖ τῷ λουτρῷ». Δηλαδή κι ἕνα δάκρυ, ἄν καταφέρει ὁ ἄνθρωπος νά στάξει,ἰσοδυναμεῖ μέ τό βάφτισμα. Τό λουτρό εἶναι τό βάφτισμα. Καί πράγματι ἡ μετάνοιαεἶναι ἕνα βάφτισμα, εἶναι ἕνα δεύτερο βάφτισμα, πού λέγεται βάφτισμα τῶνδακρύων. Γι’ αὐτό συνδέεται πιό πολύ μέ τόν Ἀπόστολο Πέτρο, ὁ ὁποῖος ἔκλαψεπικρῶς καί ὄχι μόνο τότε, ἀλλά ὅπως λέει ἡ Παράδοση, κάθε φορά πού ἄκουγεπετεινό νά λαλεῖ, ἔκλαιγε, γιατί θυμόταν αὐτή τήν τριπλή ἄρνηση.Δεύτερη ἑνότητα στόν λόγο αὐτό: «Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωσις τοῦ βαπτίσματος».Αὐτό πού εἴπαμε, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μέ τό βάφτισμα (τό πρῶτο) ἀποτάσσεται τόνσατανᾶ, συντάσσεται μέ τόν Χριστό καί παίρνει τήν βαπτισματική Θεία Χάρη, τήνθεοποιό Θεία Χάρη, δηλαδή τήν Χάρη ἡ ὁποία μπορεῖ νά τόν κάνει Θεό. Ἀλλάἔγκειται μετά στήν δική του προσπάθεια νά φυλάξει αὐτή τήν Θεία Χάρη καί νά τήν«ἀξιοποιήσει», ὥστε νά φτάσει ἀπό τό κατ’ εἰκόνα στό καθ’ ὁμοίωσιν, νά φτάσειστήν θέωση. Μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά μήν τήν ἀξιοποιήσει. Γι’ αὐτό δέν ἔχει βάσηαὐτό πού λένε: – Μέ ρώτησες γιά νά μέ βαφτίσεις; Δέν σέ ρώτησε. Λοιπόν; Οὔτε καίνά σέ γεννήσει σέ ρώτησε… Αὐτό δεσμεύει τήν ἐλευθερία σου; Καθόλου. Τόβάφτισμα μπορεῖς κάλλιστα νά τό ἔχεις ἀνενεργό. Δέν σέ ἀναγκάζει νά κάνεις κάτι,οὔτε σοῦ δεσμεύει τήν ἐλευθερία, τό γεγονός ὅτι εἶσαι βαφτισμένος.Πολλοί ἄνθρωποι σήμερα εἶναι βαφτισμένοι καί δέν τούς ἐμποδίζει καθόλου τόβάφτισμα νά κάνουν κάθε εἴδους ἁμαρτία, πολλές φορές καί χειρότερες ἁμαρτίες ἀπότούς ἀβάπτιστους. Γι’ αὐτό ἡ πατρίδα μας ἔχει πρωτιές πανευρωπαϊκές καίπαγκόσμιες στό κακό, στήν ἁμαρτία, στήν διαφθορά, στά ναρκωτικά, στίςἐκτρώσεις… Καί ἀναρωτιέται κανείς πῶς ἐξηγεῖται αὐτό; Ἐνῶ εἴμαστεβαφτισμένοι… οἱ ἄλλοι εἶναι ἀβάπτιστοι, πῶς καταφέραμε καί τούς ξεπεράσαμε;Εἶναι ἀκριβῶς αὐτό πού λέει ὁ Κύριος ὅτι μέ τό βάφτισμα φεύγει ὁ δαίμονας πούὑπάρχει μέσα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες: ὅσο ὁἄνθρωπος εἶναι ἀβάπτιστος στό κέντρο τῆς καρδίας του, τῆς ψυχοσωματικῆς τουὕπαρξης, εἶναι ὁ δαίμονας. Ὅταν βαφτιζόμαστε, φεύγει ἀπό τό κέντρο, ἐκδιώκεται,ἐξ οὕ καί τό φύσημα καί τό φτύσιμο πού ἔχουμε στήν Ἀκολουθία τοῦ Βαπτίσματος,φτύνουμε τόν σατανᾶ, ὁ ὁποῖος φεύγει. Διότι βεβαίως δέν μπορεῖ νά σταθεῖ μπροστάστόν Χριστό. Καί στήν θέση τοῦ σατανᾶ, στό κέντρο τῆς καρδίας, μπαίνει ὁ Χριστός.Ὁ σατανᾶς δέν φεύγει τελείως, ἀλλά μᾶς πολεμάει, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Διάδοχος, ἀπότήν περιφέρεια τῆς καρδίας μέ τήν ὑγρότητα τῶν ἡδονῶν καί προσπαθεῖ νά ξαναμπεῖστήν θέση του, νά καταλάβει τό κέντρο τῆς καρδίας τοῦ ἀνθρώπου. Καί ἐκεῖ γίνεται6

ὅλη ἡ μάχη. Ὅταν δέν προσέξει ὁ ἄνθρωπος, πράγματι ξαναμπαίνει ὁ σατανᾶς καίδέν μπαίνει μόνος του -ἔτσι εἶπε ὁ Κύριος- παίρνει ἄλλα ἑφτά δαιμόνια χειρότεραἀπό τό πρῶτο καί μπαίνουν ὅλα μαζί μέσα στόν ἄνθρωπο. Αὐτό συμβαίνει, ὅταν ἕναςἄνθρωπος δέν φυλάξει τίς πόρτες καί τά παράθυρα τῆς ψυχῆς του ἀπό τούςεἰσβολεῖς. Ὅπως ἕνα σπίτι, ὅταν μείνει ξεκλείδωτο, κινδυνεύει ἀνά πᾶσα στιγμή νάδιαρρηχθεῖ ἀπό τούς κλέφτες, ἔτσι κινδυνεύει καί ἡ ψυχή στήν ὁποία δέν ὑπάρχειθυρωρός στίς αἰσθήσεις καί στήν φαντασία.Κατεξοχήν, ὁ διάβολος μᾶς πολεμάει μέσω τῶν αἰσθήσεων. Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα, ἐσεῖςπού ζεῖτε μέσα στόν κόσμο σέ σχέση μέ τούς μοναχούς ἔχετε πολύ μεγαλύτεροπόλεμο ἀπό τόν διάβολο, γιατί δέχεστε πολλούς πειρασμούς μέσω τῶν αἰσθήσεων.Λέει ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι: «εἰσῆλθε ὁ θάνατος διά τῶν θυρίδων» (Ἱερ. 9,21). Οἱ θυρίδεςεἶναι τά μάτια καί τά αὐτιά κι ἄν δέν προσέξει ὁ ἄνθρωπος, μπαίνει μέσα ἀπό αὐτά ὁθάνατος. Μέσα ἀπό αὐτά μπαίνει ὁ πειρασμός. Ἔτσι λοιπόν ἐξηγεῖται πῶς ἐμεῖς, ἐνῶεἴμαστε βαφτισμένοι, περνᾶμε πολλές φορές τούς ἀβάπτιστους στήν κακία.Ἔρχεται, ὅμως, τώρα ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ καί μᾶς δίνει τήν δυνατότητα νάκαθαριστοῦμε πάλι, ἀφοῦ δέν προσέξαμε μετά τό βάφτισμα. Ἐδῶ βέβαια ἔχουνμερίδιο εὐθύνης καί οἱ γονεῖς. Γιατί, ὅσο ὁ ἄνθρωπος εἶναι μικρός, ἀτελής, δέχεταιμεγάλη ἐπιρροή ἀπό τό περιβάλλον. Βεβαίως, εἶναι καί ἡ κληρονομικότητα ἀλλάτεράστιο ρόλο παίζουν οἱ γονεῖς καί μάλιστα ἡ μητέρα. Πῶς θά μεγαλώσει τό παιδί.Τί ἀγωγή θά πάρει τό παιδί, ἀπό τήν στιγμή ἀκόμα τῆς συλλήψεως, πού εἶναι μέσαστήν κοιλία τῆς μητέρας. Καί κατά κανόνα ἡ ἀγωγή πού παίρνουμε εἶναιλανθασμένη. Δηλαδή τό πρῶτο -ἄς τό ποῦμε μέ τήν λέξη τοῦ π. Παϊσίου- «μπάζωμα»πού δεχόμαστε, τό δεχόμαστε ἀπό τούς ἴδιους τούς γονεῖς μας. Κι αὐτό πάλι δέν εἶναιδικό μου. Τό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, σέ ἕναν λόγο του «Περί κενοδοξίας καί περίτοῦ πῶς πρέπει οἱ γονεῖς νά ἀνατρέφουν τά παιδιά».Καί θά πεῖ κανείς: – Τί σχέση ἔχει ἡ κενοδοξία μέ τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν; Ἔχειτεράστια σχέση, γιατί τό πάθος πού ἰδιαίτερα τρέφουμε στά μωρά εἶναι ἡ κενοδοξία.Μέ ὅλα αὐτά τά κανακέματα πού τοῦ κάνουμε, τά μπράβο-μπράβο, τά γελάκια κ.λ.π.,τό παιδάκι παίρνει τό μήνυμα ὅτι εἶναι τό κέντρο τοῦ σύμπαντος. Ὅτι εἶναι μοναδικόκαί δέν ὑπάρχει ἄλλο σάν κι αὐτό, ὅτι ὅλοι πρέπει νά τό περιποιοῦνται, νά τόχαϊδεύουν, νά τό βραβεύουν, νά ἀκούει συνέχεια μπράβο καί ἐπαίνους… Γελάει,βεβαίως, καί ἐμεῖς νομίζουμε ὅτι τοῦ κάνουμε καί καλό. Ἐνῶ τοῦ κάνουμε τεράστιοκακό. Τοῦ τρέφουμε τόν ἐγωισμό καί τήν ὑπερηφάνεια, πού εἶναι πρωταρχική νόσος,διαβολική νόσος, μέσα στήν ψυχή μας. Ἀπό κεῖ καί μετά, ὅταν μεγαλώσει τό παιδί,συνεχίζει τόν ἴδιο δρόμο. Δηλαδή, ἀφοῦ ἔχει μάθει ὅλοι νά τό ὑπηρετοῦν καί νάἐπιδιώκει τήν ἀγάπη ὅλων, συνεχίζει κι αὐτό νά ζεῖ μέ γνώμονα καί κριτήριο, ἄν οἱἄλλοι τό ἀποδέχονται ἤ ὄχι καί ἐπιδιώκει τήν ἀναγνώριση καί τήν καλή γνώμη τῶνἀνθρώπων. Ζεῖ δηλαδή μέ κενοδοξία, πού εἶναι θεμελιῶδες καί κορυφαῖο πάθος,κορυφαία ἀρρώστια δηλαδή. Κι ὅταν καταλάβει κάποια στιγμή ὅτι ὅλο αὐτό εἶναιλάθος, μπορεῖ στά 15 -μακάρι νά τό καταλάβει σ’ αὐτή τήν ἡλικία- στά 20, στά 30…πρέπει νά καθαριστεῖ ἀπό ὅλα αὐτά. Καί ὑπάρχει ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ὑπάρχει ἡμετάνοια, ὑπάρχει τό δεύτερο βάφτισμα καί ἡ ἐξομολόγηση.7

Μετάνοια, βέβαια, δέν εἶναι μόνο ἡ ἐξομολόγηση, γιατί πάρα πολλοί ἐξομολογοῦνταιἀλλά, ὅπως ἔλεγε κάποιος, λίγοι μετανοοῦν, λίγοι ἀλλάζουν ζωή δηλαδή. Μετάνοιαλοιπόν σημαίνει ἀνανέωση τοῦ βαπτίσματος καί ὄντως, ὅποιος μετανοήσειπραγματικά, εἶναι σάν νά ξαναβαφτίζεται. Μοῦ ἔλεγε κάποιος ὅτι εἶναι σάν νάἀρχίζει τό κοντέρ ἀπό τό μηδέν, ἀκόμα κι ἄν εἶναι 40-50 χρονῶν, ἀρχίζει πάλι νάγράφει ἀπ’ τό μηδέν.«Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μέ τόν Θεό γιά νέα ζωή». Μάλιστα εἶναι τέτοια ἡσυμφωνία καί πρέπει νά εἶναι τέτοια ἡ ἀπόφαση, ὥστε νά προτιμάει ὁ ἄνθρωποςκαλύτερα νά πεθάνει παρά νά γυρίσει στήν παλιά ζωή. «Μετανοῶν σημαίνειἀγοραστής ταπεινώσεως». Αὐτός πού μετανοεῖ εἶναι σάν κι αὐτόν πού πηγαίνει καίἀγοράζει ταπείνωση. Αὐτά τά δύο συνδέονται. Δέν μπορεῖς νά ἔχεις μετάνοια καί νάεἶσαι ὑπερήφανος. Εἶναι ἐντελῶς ἀσύμβατα μεγέθη. Μετάνοια σημαίνει ταπείνωση.Ἕνας πού μετανοεῖ καί ἀπό τήν ἄλλη ἀλαζονεύεται καί θέλει νά φαίνεται ἀνώτεροςἀπ’ τούς ἄλλους, σημαίνει ὅτι δέν ἔχει μετανοήσει, δέν ἔχει συντριβεῖ ἡ καρδία τουἀπό τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν του. Δέν ἔχει καταλάβει τό μέγεθος τῶν ἁμαρτιῶν του.«Μετάνοια σημαίνει μόνιμος ἀποκλεισμός κάθε σωματικῆς παρηγορίας». Ἐδῶ τώραεἶναι αὐτό πού λέμε ἄσκηση. Ἡ μετάνοια συνδέεται μέ τήν θεραπευτική τῆςἘκκλησίας, ἡ ὁποία θεραπευτική ἔχει δύο σκέλη. Τό ἕνα σκέλος εἶναι ἡ ἄσκηση καίτό ἄλλο εἶναι τά Μυστήρια. Ἄν θέλετε, εἶναι δύο πυλῶνες στούς ὁποίους ὁ ἄνθρωποςστηρίζεται καί διά τῶν ὁποίων θεραπεύεται. Δέν μπορεῖς οὔτε μόνο μέ τήν ἄσκηση,οὔτε μόνο μέ τά Μυστήρια νά σωθεῖς. Χρειάζονται καί τά δύο. Ἡ ἄσκησηπροετοιμάζει τόν ἄνθρωπο ἔτσι, ὥστε νά δεχτεῖ τήν Χάρη τήν μυστηριακή. ΤάΜυστήρια πάλι συντηροῦν καί τρέφουν τήν ψυχή, ὥστε νά προχωρήσει ἀκόμαπερισσότερο πνευματικά. Δέν μπορεῖ κανείς νά ἀντισταθεῖ στά πάθη του, ἄν δένμετέχει στά Μυστήρια. Πολλοί ἄνθρωποι καί νέοι μοῦ λένε: – Θέλω ἀλλά δένμπορῶ. Δέν μπορεῖς γιατί; Γιατί, εἶσαι λίγο ἤ πολύ ἀμελής στήν προσευχή, στόνἐκκλησιασμό, στήν ἐξομολόγηση… Ἔ, βέβαια, μετά δέν θά μπορεῖς!Ὑπάρχει μιά ἱστορία στόν βίο τοῦ Ἁγίου Μακαρίου, γιά νά καταλάβουμε τήνσημασία τῶν Μυστηρίων. Ἦταν μία γυναίκα καί ἔπεσε θύμα μαγείας. Ἦτανπαντρεμένη, κάποιος τήν εἶχε ἐπιθυμήσει καί γιά νά τήν χωρίσει ἀπό τόν ἄντρα τηςπῆγε σ’ ἕναν μάγο, τῆς ἔκανε μάγια καί ἔπιασαν. Ἔτσι ἡ γυναίκα φαινόταν στούςἄλλους σάν μία φοράδα καί ὄχι ὅπως ἦταν. Καί ὁ ἄντρας της ὁ καημένος τρελάθηκε,λέει: – Τί γίνεται τώρα; Ἐγώ γυναίκα εἶχα… Ὁπότε στήν ἀπελπισία του σκέφτηκε νάτήν πάει σέ ἕναν ἅγιο. Ἤξερε γιά τόν Ἅγιο Μακάριο πού ἦταν στήν ἔρημο. Τῆςἔβαλε λοιπόν χαλινάρι, καπίστρι, ὅπως βάζουμε στά ζῶα, στά ἄλογα, καί τήν πῆρε νάτήν πάει στόν Ἅγιο. Τόν συνάντησαν στόν δρόμο κάποιοι ὑποτακτικοί του καί τόνρωτᾶνε: – Ποῦ πᾶς; – Πάω, λέει, στόν Ἅγιο Μακάριο. Καί τοῦ λένε: – Καί τό ἄλογοτί τό πῆρες μαζί σου; – Δέν εἶναι ἄλογο, λέει, ἡ γυναίκα μου εἶναι! – Ἔ, λένε αὐτοίμᾶλλον χαζός εἶναι αὐτός. Πᾶνε στόν Γέροντα καί τοῦ λένε: – Γέροντα εἶναι κάποιοςἀπ’ ἔξω καί ἔχει καί τό ἄλογό του καί λέει ὅτι εἶναι ἡ γυναίκα του. Μᾶλλον παλαβόςεἶναι… – Ἐσεῖς εἶστε παλαβοί, λέει. Φέρτε τόν ἄνθρωπο ἐδῶ. Τῆς ἔβαλε ἁγιασμό καίφάνηκε κανονικά σάν γυναίκα, ὅπως ἦταν. Καί τό σημαντικό εἶναι ὅτι τῆς εἶπε: –8

Γιατί τό ἔπαθες αὐτό; Γιατί ἔχεις πέντε ἑβδομάδες νά κοινωνήσεις. Εἶχε ἀμελήσει τήνΘεία Κοινωνία.Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν ἀντέχει πάνω ἀπό ἕνα μήνα – σαράντα μέρες νάμείνει χωρίς Θεία Κοινωνία, ἐκτός ἄν ἔχει κανόνα ἀπ’ τόν πνευματικό, ὁπότε εἶναικαλυμμένος. Τότε τόν καλύπτει ἡ εὐχή τοῦ πνευματικοῦ. Ἄν ὅμως μόνος του«κανονίζει» τόν ἑαυτό του καί ἀπέχει, εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο, γιατί τόν πιάνουν οἱδαιμονικές ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες δυστυχῶς εἶναι πάρα πολλές καί στήν ἐποχή μας.Εἶναι εὐάλωτος. Ὅπως καί στά σωματικά, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος δέν τρώει. Καίβλέπετε εἶναι τά ἴδια χρονικά ὅρια καί σωματικά, ἄν δέν φᾶς, σαράντα μέρες εἶναι τάὅρια τοῦ ἀνθρώπου. Μέχρι σαράντα μέρες κανείς ἀντέχει, μετά εἶναι γιά τόνοσοκομεῖο ἤ γιά τό κοιμητήριο… Βλέπετε καί στήν ψυχή τό ἴδιο εἶναι, περίπουσαράντα μέρες εἶναι οἱ ἀντοχές μας. Γι’ αὐτό κανείς αὐτά πρέπει νά τά ἔχει ὑπόψιντου καί νά φροντίζει τήν μυστηριακή ζωή.Ἀπό τήν ἄλλη πρέπει νά φροντίζει καί γιά τήν ἀσκητική ζωή, πού σημαίνει ἑκούσιασωματική κακοπάθεια. Τώρα, γιά παράδειγμα, ἔχουμε νηστεία. Δέν τρῶμε γάλα,κρέας, μόνο ψάρι ἐκτός Τετάρτης καί Παρασκευῆς κ.λ.π. Αὐτό εἶναι μιά ἑκούσιακακοπάθεια. Δηλαδή μέ τήν θέλησή μας δέν τρῶμε. Γιατί; Εἶναι κακό τό κρέας; Ὄχι,πολύ καλό εἶναι, καί τά γαλακτερά, ἀλλά ἐμεῖς ἑκούσια ἀπέχουμε τώρα ἀπό αὐτάἔτσι, ὥστε νά περιορίσουμε καί νά ἐξαλείψουμε -εἰ δυνατόν- τό σαρκικό φρόνημα.Δέν φταίει ἡ σάρκα καί τό σῶμα, τά ὁποῖα εἶναι καλά, ὁ Θεός μᾶς τά ἔδωσε, ἀλλά ἡἐμπαθής προσκόλληση σ’ αὐτά. Ἐπειδή λοιπόν θέλουμε νά ἐλευθερώσουμε τήν ψυχήμας ἀπό αὐτήν τήν προσκόλληση, στερούμαστε ἀπό κάποια ἡδονικά φαγητά, τάὁποῖα τρέφουν αὐτό τό πάθος. Γιατί, οἱ ἡδονές εἶναι αὐτές πού τρέφουν τά πάθη καίτόν διάβολο. Τό ἀγκίστρι τοῦ διαβόλου, μέ τό ὁποῖο μᾶς δελεάζει, εἶναι ἡ ἡδονή, ἡὅποια σαρκική ἡδονή. Περιορίζουμε αὐτές τίς ἡδονές, ὁπότε πεθαίνει αὐτός ὁδράκοντας, ὁ πονηρός δηλαδή, γιατί δέν ἔχει βορά, δέν ἔχει φαγητό, ὅπως λένε οἱΠατέρες. Γι’ αὐτό βοηθάει πάρα πολύ ἡ ἄσκηση καί ἡ νηστεία.Ἀλλοίμονο, ὅμως, ἄν κανείς τήν αὐτονομήσει καί πεῖ: – Ἐγώ κάνω μόνο ἄσκηση καίδέν πάω Ἐκκλησία. Μπορεῖ νά εἶσαι πετσί καί κόκκαλο, ἀλλά, ἄν δέν πᾶς στήνἘκκλησία νά κοινωνήσεις, νά πάρεις τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, πάλι δέν θεραπεύεσαι.Μᾶλλον θά αὐξηθεῖ καί ὁ ἐγωισμός σου. Ὅπως αὐτοί οἱ Ἰνδουιστές ἀσκητές, οἱὁποῖοι εἶναι πετσί καί κόκκαλο, ἀλλά ἔχουν ἕναν τεράστιο ἐγωισμό καί φυσικά δένἔχουν καμία θεραπεία στήν ὕπαρξή τους. Ἕνας λοιπόν πού θέλει νά θεραπευθεῖ,πρέπει νά συνδυάζει ἀσκητική καί μυστηριακή ζωή.Ἡ ἄσκηση εἶναι ἐπίσης γιά ὅλους. Δέν εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς. Ὁ ἍγιοςἸουστίνος ὁ Πόποβιτς ἔλεγε ὅτι: «οἱ ἐνορίες θά πρέπει νά γίνουν ἀσκητικά κέντρα»,νά λειτουργήσουν ὅπως λειτουργοῦσαν οἱ πρῶτες ἐνορίες. Ἄν διαβάσουμε τίςΠράξεις τῶν Ἀποστόλων, θά δοῦμε πώς οἱ πρῶτες ἐνορίες ἦταν σάν τά σημερινάμοναστήρια καί καλύτερα ἀκόμα. Γιατί καί τά μοναστήρια σήμερα ἔχουμε ἀρχίσει νάἐκκοσμικευόμαστε. Ἔχει περάσει ἄσχημο μικρόβιο παντοῦ… καί στήν ζωή τῶνλαϊκῶν καί τῶν μοναχῶν. Θά δεῖτε ὅτι τότε ζοῦσαν μέ πολύ λιτότητα,«μετελάμβαναν ἄρτο» (Πράξ. 2,46), ἔτρωγαν ψωμάκι, ὄχι πολυποίκιλα φαγητά. Δέν9

εἶχαν τρυφή σαρκική. Εἶχαν συνεχή προσευχή, Θεία Λειτουργία, ὑπακοή, ἀκρόασηκηρύγματος, μιά συνεχή λατρεία καί μιά συνεχή ἄσκηση. Καί ἔλεγε ὁ ἍγιοςἸουστίνος ὅτι γιά νά γίνει αὐτό καί νά ἔχουμε τίς ἐνορίες ὡς ἀσκητικά κέντρα, θάπρέπει νά ἔχουμε καί ἱερεῖς ἀσκητές. Βέβαια καί οἱ ἱερεῖς ἀπό σᾶς θά βγοῦνε καί θάπρέπει νά τό ἔχουμε αὐτό κατά νοῦ, ἄν θέλουμε νά ὑπάρχουν σωστοί ἱερεῖς καίπρεσβυτέρες. Ὅλα αὐτά δέν εἶναι ἀπροϋπόθετα. Γιά νά γίνει κάποιος ἱερέας ἤπρεσβυτέρα πρέπει νά μήν ἔχει, αὐτό πού λέμε στήν Ἐκκλησία, κωλύματα, ὥστε νάβγεῖ κάποιος σωστός ἱερέας καί νά μήν δημιουργήσει προβλήματα. Τά προβλήματαπού ἔχουμε σήμερα στήν Ἐκκλησία εἶναι κατά κανόνα ἀπό ἱερεῖς πού δέν εἶναισωστοί καί δέν εἶχαν καί τίς προϋποθέσεις γιά νά γίνουν ἱερεῖς. Ἀλλά αὐτό εἶναιἄλλο θέμα, ἄς μήν τό ἀνοίξουμε.Ἐκεῖνο πού μᾶς ἐνδιαφέρει εἶναι αὐτό πού λέει ὅτι μετάνοια σημαίνει μόνιμοςἀποκλεισμός κάθε σωματικῆς παρηγορίας. Δηλαδή μία συνεχής προσπάθεια γιάἄσκηση. Θά πεῖ κανείς: – Κι ὅταν ἔχουμε κατάλυση πάλι θά κάνουμε ἄσκηση; Τότεμποροῦμε νά κάνουμε ἄσκηση σέ σχέση μέ τήν ποσότητα. Δέν σημαίνει, ἐπειδήἔχουμε κατάλυση, θά καταστρέψουμε τά πάντα. Στό 12ήμερο δηλαδή νάκαταστρέψουμε ὅλη τήν ἄσκηση πού κάναμε 40 μέρες… καί νά παχύνουμε καίπερισσότερο ἀπό ὅτι ἤμαστε πρίν ἀρχίσουμε τήν νηστεία.«Μετάνοια σημαίνει σκέψη αὐτοκατακρίσεως», δηλαδή ἀπό μόνος του ὁ ἄνθρωποςκαταδικάζει τόν ἑαυτό του, δέν περιμένει νά τόν καταδικάσει κάποιος ἄλλος.Μπροστά στόν Θεό αὐτομέμφεται καί αὐτοκατακρίνεται. Καί, βέβαια, ἕνας πούαὐτοκατακρίνεται, δέν ἔχει μάτια καί δέν ἔχει διάθεση καί δέν ἔχει γλῶσσα νάκατακρίνει τόν ἄλλον. Βλέπετε πού εἶναι ἀσύμβατα μεγέθη ἡ κατάκριση μέ τήνμετάνοια; Ἕνας πού μετανοεῖ, κατακρίνει τόν ἑαυτό του. Ἕνας πού δέν μετανοεῖ,κατακρίνει τούς ἄλλους.Ἐρ. : Αὐτό δέν μπορεῖ νά εἶναι ταπεινολογία καμιά φορά; Γιατί μπορεῖ ἡαὐτοκατάκριση νά σέ ὁδηγεῖ σ’ αὐτό…Ἀπ. : Βέβαια μπορεῖ νά συμβεῖ κι αὐτό. Γι’ αὐτό πρέπει νά εἶναι ἐσωτερική ἡαὐτοκατάκριση καί ὄχι ἐξωτερική. Ἡ ἐσωτερική αὐτοκατάκριση καί ἡ ἐσωτερικήαὐτομεμψία, δηλαδή πού δέν φαίνεται καί δέν ἀκούγεται πρός τά ἔξω, ἀλλά τήνἀκούει ὁ καθένας μέσα του, βοηθάει πάρα πολύ, γιατί ἀνετοποιεῖ τόν ἄνθρωπο, τόνκάνει πολύ ἄνετο. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά κατακρίνεται μέσα του, νά καταδικάζεται,χωρίς ὅμως νά πέφτει στήν ἀπελπισία. Νά τό προσέξουμε κι αὐτό, γιατί ὁ διάβολοςστήνει καί τέτοιες παγίδες καί προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει στήν ἀπόγνωση. Θά ἔχουμετέλεια ἀπελπισία ἀπό τόν ἑαυτό μας, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στόν ‘ἈόρατοΠόλεμο’, ἀλλά καί τέλεια ἐλπίδα στόν Θεό, ὅτι μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ θάξεπεράσουμε ὅλες μας τίς ἀδυναμίες. Μή γίνουμε ὑπερευαίσθητοι οὔτε καίἀναίσθητοι, γιατί καί τά δυό εἶναι ἀρρώστιες. Καί ἡ ὑπερευαισθησία καί ἡἀναισθησία εἶναι ἀρρώστια. Ὁ διάβολος σήμερα κατεξοχήν μᾶς πολεμάει μέ τήνἀπόγνωση καί θέλει νά μᾶς κάνει νά καταθέσουμε τά ὅπλα, νά πιστέψουμε ὅτι δένγίνεται τίποτα. Καμιά φορά καλλιεργοῦμε καί μιά ὑπερευαίσθητη συνείδηση. Πολλοίκαί πολλές πηγαίνουν στόν πνευματικό μέ δέκα σελίδες, οἱ ὁποῖες εἶναι λεπτομερής10

καταγραφή πού δέν χρειάζεται… καί βασανιστική εἶναι… καί ἐπιτέλους πάλι δέν τάλές ὅλα… κάτι θά σοῦ ξεφύγει. Δέν εἶναι ἔτσι ὁ Θεός. Ὅπως ἔλεγε ἕνας Γέροντας:«δέν εἶναι μπακάλης ὁ Θεός». Τό εἶπες, τό σβήνω… δέν τό εἶπες, τό κρατάω… Ὄχι.Βλέπει τήν διάθεσή σου, ὅτι θέλεις νά μετανοήσεις, ὅτι θέλεις νά ἀλλάξεις. Λέςλοιπόν τά βασικά πού βλέπεις, μέ εἰλικρίνεια, συντρίβεσαι, μετανοεῖς καίθεραπεύεσαι. Ὄχι νά βλέπεις καί νά μήν τά λές. Αὐτό εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο. Πλέονδέν εἶναι μετάνοια, τό νά κρύβεις πράγματα.«Μετάνοια σημαίνει σκέψη αὐτοκατάκρισης, ἀμεριμνησία γιά ὅλα τά ἄλλα καίμέριμνα γιά τήν σωτηρία τοῦ ἑαυτοῦ μας». Ἀφήνεις ὅλες τίς ἄλλες μέριμνες.Δυστυχῶς, σήμερα ἔχουμε πάρα πολλές μέριμνες, τίς ὁποῖες εἴτε δημιουργοῦμε ἤ μᾶςδημιουργοῦν – ἰδίως μέσω τῆς τηλεόρασης, γιατί μέ τίς διαφημίσεις γεμίζουμε μέ ἕνασωρό ἄχρηστες ἐπιθυμίες, ἄν δέν προσέξουμε, οἱ ὁποῖες εἶναι βασανιστικές καίτελικά χάνεις καί τόν στόχο σου. Ὁ πονηρός ἔχει ἔτσι εἰσβάλλει στήν ζωή μας μέσαἀπό τήν τεχνολογία καί μέσα ἀπό τά κινητά, μέ τούς ὑπολογιστές, τό ἴντερνετ, ὥστενά μήν σοῦ ἀφήνει δευτερόλεπτο νά σκεφτεῖς! Ὄχι νά δεῖς τόν ἑαυτό σου καί νάμετανοήσεις, οὔτε κἄν νά σκεφτεῖς!Βλέπω μερικούς ἀνθρώπους νά ἐνεργοῦν σάν αὐτόματοι καί λένε ‘εἶμαιαὐθόρμητος’. Τί αὐθόρμητος; Δέν σκέφτεσαι; Δέν σκέφτεται, ἐνεργεῖ παρορμητικά.Ἐνῶ, ὁ Ἅγιος Νικόδημος λέει: πρίν μισήσεις ἤ ἀγαπήσεις κάτι, νά τό δεῖς μέ τήνψυχρή λογική, νά τό ἐξετάσεις μέ τόν νοῦ. Ὄχι νά ἐνεργεῖς παρορμητικά, δηλαδή μέτό παθητικό μέρος τῆς ψυχῆς, μέ τόν θυμό καί τήν ἐπιθυμία ἀμέσως. Αὐτά ἔρχονταιμετά. Πρέπει νά προηγεῖται ἡ λογική, ὁ νοῦς. Νά τά ἐξετάζεις ὅλα πρῶτα μέ τόν νοῦ,μέ τήν λογική καί μετά νά τά μισήσεις ἤ νά τά ἀγαπήσεις, ἄν εἶναι καλά ἤ κακά. Ἄνσυμφωνοῦν μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, θά τά ἀγαπήσεις, ἄν δέν εἶναι σύμφωνα, θά τάἀπορρίψεις. Σήμερα, δυστυχῶς, ἄν ὑποταχθοῦμε σ’ αὐτή τήν δαιμονική σκευωρία,δέν θά ἔχουμε δευτερόλεπτο. Γιατί καί στά δυό-τρία λεπτά πού θά ἔχεις κενό, θάἔχεις τό κινητό καί θά παίζεις, γιά νά μήν ἀσχοληθεῖς καθόλου μέ τόν ἑαυτό σου.Ἐνῶ, λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, πρίν πᾶς στόν Θεό, πρέπει νά βρεῖς τόν ἑαυτό σου. Πῶςθά βρεῖς τόν Θεό, ἄν δέν βρεῖς τόν ἑαυτό σου πρῶτα; Λέει πολύ ὄμορφα ὁ ΜέγαςΒασίλειος: «Νοῦς μή σκεδαννύμενος ἐπί τά ἔξω», ὁ νοῦς πού δέν σκορπίζεται στάἔξω μέ τίς αἰσθήσεις, «ἔρχεται εἰς ἑαυτόν», γυρνάει στόν ἑαυτό του. Ὁ νοῦς εἶναι ἡψυχή, ὁ ἐσωτερικός ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος διασπᾶται διαμέσου τῶν αἰσθήσεων. Ὅσοπιό ἔντονα εἶναι τά μηνύματα τά ὀπτικά, τά ἀκουστικά, τόσο πιό ἔντονος εἶναι καί ὁδιασκορπισμός. Ἐξ οὖ καί ἡ λέξη ‘διασκέδαση’, τό ὁποῖο εἶναι τό ἀντίθετο τῆςψυχαγωγίας. Διασκέδαση σημαίνει σκόρπισμα, ἐνῶ ψυχαγωγία σημαίνει ἀγωγή τῆςψυχῆς πρός τόν Θεό. Ὅσο, λοιπόν, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ νοῦς δέν σκορπίζεται,τότε ἔρχεται στόν ἑαυτό του, βρίσκει ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του καί διά τοῦ ἑαυτοῦτου μετά ἀνεβαίνει στόν Θεό, γιατί ὁ νοῦς εἶναι πλασμένος ἀπό τόν Θεό, γιά νάβλέπει τόν Θεό. Γι’ αὐτό μᾶς δόθηκε, εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς. Καί ὁ προορισμόςτου, ἡ λειτουργία του ἡ σωστή, εἶναι ἀκριβῶς νά βλέπει πρός τόν Θεό. Αὐτός εἶναικαί ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας, νά διορθώσει τήν λανθασμένη κατεύθυνση πού ἔχειπάρει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἔχει σκοτιστεῖ.11

Ἀπό τήν στιγμή πού ἔγινε ἡ πτώση, λένε οἱ Πατέρες, ἐσκοτίσθη ὁ νοῦς τοῦἀνθρώπου. Γιατί σκοτίστηκε; Γιατί χωρίστηκε ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ ἀπό τήν οὐσία,διασκορπίστηκε ὁ νοῦς πρός τά ἔξω καί ἔχασε ὁ ἄνθρωπος τήν ὄραση τοῦ Θεοῦ, πούεἶναι φῶς. Ὁ Θεός εἶναι φῶς καί ὁ νοῦς εἶναι ἕνα κάτοπτρο, ἕνας καθρέφτης. Ὁπότε,ὅταν ὁ καθρέφτης εἶναι πρός τό φῶς, εἶναι φωτεινός, ἀντανακλᾶ τό φῶς. Ὅταν,ὅμως, στρίψει ὁ καθρέφτης καί δεῖ πρός τή γῆ, σκοτεινιάζει. Αὐτό ἀκριβῶς ἐχει πάθειὁ ἄνθρωπος. Ἀντί νά βλέπει πρός τόν Θεό, παίρνει λανθασμένη κατεύθυνση ὁ νοῦςτου καί βλέπει πρός τά κτίσματα καί μετά γίνεται εἰδωλολάτρης. Ἔτσιδημιουργήθηκαν τά εἴδωλα, λέει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος. Γιατί τό κάτοπτρο, ἀντί νάεἶναι στραμμένο πρός τόν Θεό, στράφηκε πρός τή γῆ καί ὁ ἄνθρωπος ἔκανε πλέονθεό τά κτίσματα. Ἔτσι ἔχουμε τά ποικίλα εἴδωλα.Ὅταν τώρα ὁ ἄνθρωπος μετανοήσει, μετακινεῖ τόν νοῦ (μετά + νοῦς) καί τόνἐπαναπροσανατολίζει πρός τό φῶς, πρός τόν Χριστό καί γίνεται πάλι φωτεινός καίἔχει καί φωτεινές σκέψεις. Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική ἔννοια τῆς μετάνοιας καί αὐτόςεἶναι καί ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτός ὁ ἐπαναπροσανατολισμός τοῦ νοῦ μαςκατεξοχήν γίνεται μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τό ‘Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόνμε’, ἀλλά καί ὁποιαδήποτε ἄλλη προσευχή. Οἱ πρῶτοι χριστιανοί εἶχαν τό Ψαλτήρι.Ἔλεγαν συνέχεια τό Ψαλτήρι σάν ἕνα εἶδος νοερᾶς προσευχῆς. Δέν εἶναι μόνο αὐτέςοἱ πέντε λέξεις, εἶναι ὁ διαρκής προσανατολισμός τοῦ νοῦ πρός τόν Θεό. Γι’ αὐτό ὁΚύριος εἶπε ὅτι ἀδιαλείπτως πρέπει νά κάνουμε αὐτή τήν προσπάθεια καί εἶπεμάλιστα καί μιά εἰδική παραβολή μέ τήν χήρα καί τόν ἄδικο κριτή (πρβλ. Λουκ.18,1-7). Λέει ἐκεῖ ὅτι ἦταν ἕνας κριτής πού δέν λογάριαζε κανέναν καί πήγαινε κάθεμέρα μιά φουκαριάρα χήρα πού τόν παρακαλοῦσε νά τῆς δώσει τό δίκιο της, γιατίτήν εἶχαν ἀδικήσει. Αὐτός τήν ἔδιωχνε «φύγε, μέ σένα θά ἀσχολοῦμαι;». Αὐτήξαναπήγαινε.. τρίτη… τέταρτη φορά… καί στό τέλος, ἐπειδή τήν βαρέθηκε, τῆςἔδωσε τό δίκιο της, γιά νά σταματήσει νά τόν ἐνοχλεῖ. Ὁπότε λέει ὁ Χριστός μας:«ἄν αὐτός ὁ ἄδικος κριτής ἄκουσε τήν χήρα, πού ἐπέμενε, ὁ Θεός πού εἶναι δίκαιος,δέν θά ἀκούσει αὐτούς πού Τόν φωνάζουν συνεχῶς;». Εἶπε λέει αὐτή τήν παραβολή,γιατί «πρέπει πάντοτε νά προσευχόμαστε καί μή ἐκκακεῖν», νά μήν ἀποκάμουμεστήν προσευχή. Νά εἶναι συνεχής ὁ προσανατολισμός μας πρός τόν Θεό διά τοῦ νοῦ.Ἀπό ἐδῶ καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι μία διαρκής προσπάθεια, μιά διαρκήςκατάσταση. Δέν εἶναι μία πράξη πού κάνουμε μιά στιγμή. Τώρα λ.χ. εἶναιΧριστούγεννα, νά μετανοήσω, νά πάω νά ἐξομολογηθῶ καί τελειώσαμε. Ὄχι, εἶναιμιά συνεχής προσπάθεια. Καί πρίν νά πᾶς νά ἐξομολογηθεῖς, ἀλλά καί, ἀφοῦἐξομολογηθεῖς, πρέπει νά εἶσαι σ’ αὐτή τήν προσπάθεια νά βλέπεις πρός τόν Θεό,γιατί ναί μέν θά πάρεις τήν ἄφεση -ὅποιος ἐξομολογεῖται, συγχωρεῖται- ἀλλά αὐτόδέν σημαίνει ὅτι θεραπεύτηκες κιόλας. Τά πάθη εἶναι φιλεπίστροφα, λένε οἱ Πατέρες,ἀγαπᾶνε νά ἐπιστρέφουν. Τά εἶπες καί ἔφυγε ἡ ἐνοχή, δηλαδή μπροστά στόν Θεόεἶσαι καθαρός, ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἔφυγε καί ἡ κακή συνήθεια. Ὅλος ὁἀγῶνας εἶναι νά ἐξαλείψεις τήν κακή συνήθεια.Γι’ αὐτό ἔχει τεράστια σημασία νά μήν κάνουμε τήν ἁμαρτία πολλές φορές. Ἄλλο νάτήν κάνεις μία φορά καί ἄλλο νά τήν κάνεις πενήντα φορές. Ὅπως, ἄλλο εἶναι νά12

σπάσεις τό χέρι σου μία φορά καί νά στό φτιάξουν καί ἄλλο νά τό σπάσεις πενήνταφορές καί νά στό φτιάξουν. Στό τέλος θά εἶναι κιμᾶς τό χέρι σου. Τό λέω αὐτό, γιατίμερικοί δυστυχῶς -συγγνώμη γιά τήν ἔκφραση- ἀνοήτως φερόμενοι, λένε: «ἀφοῦ θάπάω νά ἐξομολογηθῶ, ἄς κάνω μερικές ἁμαρτίες ἀκόμα καί μετά θά τά σβήσει ὅλα ὁπνευματικός». Θά τά σβήσει, ἀλλά τήν κακή συνήθεια, πῶς θά τήν παλέψεις; Γιατί,κάθε φορά πού κάνεις τήν ἁμαρτία, ἐνισχύεις τήν κακή συνήθεια καί θέλειςπολλαπλάσια προσπάθεια, γιά νά ἀπεκδυθεῖς τό πάθος. Κάθε ἁμαρτία ἔχει τεράστιοβάρος, δέν εἶναι κάτι ἁπλό καί δέν πρέπει νά τό παίρνουμε ἀψήφιστα. Εἶναι μιάκαταστροφή.Ἐρ. : Ναί, ἀλλά κάποιοι θά ποῦν: ἀφοῦ δέν μπορῶ νά τήν κόψω μιά ἁμαρτία καί τήνκάνω συνέχεια, τί νά πάω νά τήν πῶ;Ἀπ. : Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν μετανοοῦμε καί μᾶς ἔχει κυριέψει αὐτό τό πάθος τῆςἀπόγνωσης, τῆς ἀπελπισίας. Αὐτό εἶναι καθαρά διαβολικό. Μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦμποροῦμε τά πάντα. Χωρίς τήν Χάρη, δέν μποροῦμε τίποτα. Μᾶς τό εἶπε ὁ Χριστός:«χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰω. 15,5), ἀλλά «πάντα ἰσχύω ἐν τῷἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ» (Φιλιπ. 4,13). Δέν εἶναι σωστό νά λέμε δέν μπορῶ. Ὅτανεἶμαι μόνος μου, δέν μπορῶ, ἀλλά, ὅταν πάω στό Μυστήριο, θά μπορέσω, μέ τήνΧάρη τοῦ Θεοῦ. Μήν ἀφήνουμε τήν ψυχή μας νά κυριεύεται ἀπό τήν ἀπελπισία.Ποτέ! Ἀκόμα, λένε οἱ Πατέρες, καί τήν ὥρα πού πέφτεις, νά πεῖς «Κύριε ἐλέησον».Καί ἐκείνη τήν ὥρα… νά μή σέ πιάσει ἀπόγνωση. Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στόν‘Ἀόρατο Πόλεμο’, ἀκόμα κι ἄν βλέπεις ὅτι ὄχι μόνο δέν διορθώνεσαι, οὔτε ὅτι μένειςστάσιμος, ἀλλά ὅτι πᾶς καί χειρότερα, καί τότε λέει, μήν ἐγκαταλείψεις τήνπροσπάθεια τῆς μετανοίας. Ἀγωνίσου, κάνε ταπεινά τόν κανόνα σου καί ὁ Θεός πούθά σέ βρεῖ σ’ αὐτόν τόν ἀγῶνα, θά σέ σώσει. Ἀλλά πάρε καί τά μέτρα σου… Ἕναςπόλεμος θέλει καί μιά τέχνη, μιά στρατηγική. Δέν μπορεῖς νά πᾶς στόν πόλεμο καί νάἀφήσεις τό τουφέκι σου στόν θάλαμο καί νά πεῖς: «ἐγώ θά πάω στήν πρώτη γραμμήχωρίς τουφέκι». Μετά, ἑπόμενο εἶναι νά σέ σκοτώσει ὁ ἐχθρός. Ἤ νά πηγαίνεις καίνά εἶσαι ἀκάλυπτος. Δηλαδή, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, νά μήν προσέχεις τίςαἰσθήσεις σου. Γιατί, κατεξοχήν, ὁ διάβολος μᾶς πολεμάει μέσω τῶν αἰσθήσεων. Ἤνά μήν προσπαθεῖς νά προσεύχεσαι…Ἔλεγε ὁ π. Ἐφραίμ, αὐτός ὁ μεγάλος Γέροντας, πού εἶναι στήν Ἀμερική, ὅτι ὁδιάβολος προσπαθεῖ νά μᾶς πάρει τό ὅπλο μας. Τό ὅπλο μας εἶναι ἡ ἀδιάλειπτηπροσευχή. Καί, ὅταν σοῦ πάρει τό ὅπλο, μετά σέ κάνει ὅ,τι θέλει, ἀφοῦ εἶσαι ἄοπλος.Ἄν φροντίζουμε λοιπόν αὐτά τά στοιχειώδη πράγματα, νά προσευχόμαστε καί νάπροσέχουμε τίς αἰσθήσεις μας, μετά εἶναι πολύ δύσκολο γιά τόν ἐχθρό νά μᾶςνικήσει. Ἀλλά θέλει εἴπαμε αὐτή τήν τέχνη. Θυμᾶμαι καί τόν μακαριστό τόν Ἰωάννη,τόν ἐπίσκοπο Σιδηροκάστρου, πού ἔλεγε ὅτι ἔχουμε ὅπλα πολύ δυνατά. Ἄν ὅμως δέντά χρησιμοποιοῦμε, φυσικά μᾶς νικάει ὁ ἐχθρός. Ἔχουμε παντοδύναμα ὅπλα, ἔχουμετόν ἴδιο τόν Χριστό μας.Ὁπότε, αὐτό ἀπαντοῦμε σ’ αὐτούς πού λένε: «δέν μπορῶ νά διορθωθῶ». Μποροῦμενά διορθωθοῦμε καί ἀκριβῶς αὐτό κάνει ἡ Ἐκκλησία μας. Εἶναι ἰατρεῖο. Δέν εἶναιβραβευτήριο. Οὔτε ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι βραβεῖο. Ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι φάρμακο,13

ὅπως καί ἡ ἐξομολόγηση. Παίρνουμε τό φάρμακο πού εἶναι ἡ Θεία Χάρη καί πᾶμε,ὄχι γιά νά μᾶς ποῦν μπράβο, ἀλλά γιά νά θεραπευτοῦμε. Καί εἴπαμε ἡ θεραπείαἔγκειται σ’ αὐτό: νά ἐπαναπροσανατολίσουμε τόν νοῦ μας πρός τόν Χριστό. Γι’ αὐτόκι ὅταν πάει κανείς στόν πνευματικό καί ὁ πνευματικός τοῦ βάλει ἕνα ἐπιτίμιο, ἕνανκανόνα, δέν πρέπει νά τό πάρει βαριά καί νά πεῖ «μέ τιμώρησε, δέν μ’ ἄφησε νάκοινωνήσω». Αὐτό εἶναι φάρμακο. Εἶναι θεραπευτικό φάρμακο, γιά νά ἐξαλείψεις τόπάθος καί νά μπορέσεις μετά νά εἶσαι συνεχῶς μέ τόν Χριστό. Ὅπως στά σωματικά,ἕνας πού ἔχει πάθει ἕνα πολύ σοβαρό ἀτύχημα καί εἶναι στήν ἐντατική, μπορεῖς νάτόν βάλεις νά τρέξει κατοστάρι; Τόν διέλυσες… Μέ τά σωληνάκια καί μ’ αὐτά… τίνά τρέξει ὁ ἄνθρωπος;… οὔτε νά σηκωθεῖ δέν μπορεῖ. Θέλει κάποιο χρόνο, λίγο νάσυνέλθει. Ἴσως χρειαστεῖ κι ἕναν μήνα καί δυό καί πέντε, μπορεῖ καί ἕναν χρόνο..ἀνάλογα μέ τήν σοβαρότητα τοῦ ἀτυχήματος. Ἔτσι εἶναι καί ἡ ψυχή, θέλει τόν χρόνοτης.Ἔτσι οἱ Πατέρες ὅρισαν ἀνάλογα μέ τήν ἁμαρτία καί τό ἐπιτίμιο. Ὁ λόγος εἶναι, γιάνά μᾶς δώσουν νά καταλάβουμε τήν σοβαρότητα τῆς κάθε ἁμαρτίας. Καί λένε π.χ.ἕνας πού κάνει πορνεία, ἀνηθικότητα, πρέπει γιά ἑφτά χρόνια νά μήν κοινωνήσει.Τώρα, πᾶς ἐσύ στόν πνευματικό καί ἀνάλογα μέ τήν μετάνοια πού ἔχεις, σοῦ λέει σέἕναν χρόνο ἤ μπορεῖ καί νωρίτερα νά κοινωνήσεις. Γι΄ αὐτό μᾶς στέλνει ὁ Θεός στόνπνευματικό καί ὄχι σ’ ἕνα βιβλίο ἤ σέ ἕναν ὑπολογιστή: νά λές αὐτό=ἑφτά χρόνια, τόἄλλο=δεκαπέντε χρόνια…. Εἴχαμε στό Ἅγιο Ὄρος ἕνα διπλανό κελλί καί ἦρθε ἕναςνά γίνει μοναχός. Ἑξήντα χρονῶν περίπου ἦταν. Ἐξομολογήθηκε καί ὁ Γέροντάς τουτοῦ ἔβγαλε σέ πόσα χρόνια ἔπρεπε νά κοινωνήσει… Σέ 320 χρόνια! Ἀλλά μετά τοῦλέει «ἐντάξει ὑπάρχει καί ἡ οἰκονομία». Καί τόν οἰκονόμησε…Αὐτή εἶναι ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. Δέν ἔρχεται οὔτε ὁ Ἴδιος, οὔτε μᾶς στέλνει σ’ἕναν Ἄγγελο, πού θά τρέμαμε, ἀλλά σ’ ἕναν ἄνθρωπο σάν κι ἐμᾶς, συναμαρτωλό, ὁὁποῖος ἔχει καί τήν εὐχέρεια νά ρυθμίσει καί τόν κανόνα. Ἀλλά, βεβαίως, δέν μπορεῖνά ὑπερβεῖ καί κάποια ὅρια. Ἄλλο «οἰκονομία» καί ἄλλο «παραοικονομία». Δένμπορεῖς, ἄς ποῦμε, ὅταν ὁ ἄλλος δέν μετανοεῖ, νά τοῦ πεῖς: «δέν πειράζει, ἄς ἔχειςπρογαμιαῖες σχέσεις, κάνε μιά νηστεία, πήγαινε νά κοινωνήσεις καί μετά συνέχισε».Αὐτό δέν εἶναι μετάνοια, εἶναι καταστροφή. Σάν αὐτό πού εἴπαμε, νά παίρνειςκάποιον ἀπ’ τήν ἐντατική, νά τόν στέλνεις νά τρέξει κατοστάρι καί νά τόν σκοτώνειςτόν ἄνθρωπο. Ἤ σάν κάποιο πού ἔχει καρκίνο καί πάει σέ ἕναν, πού δέν εἶναιγιατρός ἀλλά κομπογιαννίτης, καί τοῦ λέει «δέν ἔχεις τίποτα, μιά ἀσπιρινούλα πάρεκαί φύγε». Καί λέει ὁ ἄλλος «Πώ, πώ, τί καλός γιατρός, οὔτε τά μαλλιά μου ἔπεσαν,οὔτε μέ ἔβαλε νά κάνω ἀκτινοθεραπεῖες κ.λ.π.» καί μετά ἀπό λίγο καιρό πεθαίνει!Εἶναι καλός γιατρός; Ὄχι, εἶναι ἀπατεῶνας. Γι’ αὐτό θέλει προσοχή σέ ποιούςπνευματικούς πᾶμε καί ποῦ ἐξομολογούμαστε, γιατί δυστυχῶς ὑπάρχουν καί τέτοιοι.«Μετάνοια» λοιπόν, «σημαίνει μέριμνα γιά τήν σωτηρία τοῦ ἑαυτοῦ μας καίἀμεριμνησία γιά ὅλα τά ἄλλα. Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδος καίἀποκήρυξη τῆς ἀπελπισίας». Κι αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό. Τί κάνει ὁ διάβολος;Τήν ὥρα πού κάνουμε τήν ἁμαρτία μᾶς παίρνει τήν ντροπή, μᾶς σπρώχνει καί λέει:«κάντο, δέν εἶναι τίποτα, ἔστω μιά φορά, νά δεῖς πῶς εἶναι, νά δοκιμάσεις..». Ὅταν14

τήν κάνεις τήν ἁμαρτία, μετά γίνεται θηρίο, γι’ αὐτό καί λέγεται ‘μυρμηγκολέοντας’.Δηλαδή στήν ἀρχή στό παρουσιάζει σάν τίποτα, σάν ἕνα μυρμηγκάκι. Ὅταν τόκάνεις γίνεται λιοντάρι, νά σέ φάει, σοῦ λέει: «Ἔκανες αὐτό τό πράγμα; Πάει,τελείωσες, δέν ὑπάρχει σωτηρία γιά σένα…», γιά νά σέ ρίξει στήν ἀπελπισία. Λέει ὁἱερός Χρυσόστομος: νά τό ξέρετε αὐτό καί νά μήν ντρέπεστε, ὅταν πᾶτε νάἐξομολογηθεῖτε. Εἶναι δαιμονική αὐτή ἡ ντροπή. Νά ἀνοίξεις τό τραῦμα σου, νά τόδείξεις στόν γιατρό καί νά μήν ντραπεῖς. Ὅπως πᾶς στόν γιατρό νά σέ ἐξετάσεισωματικά καί δέν ντρέπεσαι νά τοῦ δείξεις τά τραύματά σου. Ἀλλοίμονο, ἄνντραπεῖς καί δέν τά δείξεις. Πῶς θά θεραπευτεῖς μετά; Ἔτσι καί στά πνευματικά.Ὁπότε, μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδος καί ἀποκήρυξη τῆς ἀπελπισίας καίκατάδικος ἀπηλλαγμένος ἀπό αἰσχύνη», ἀπό ντροπή πού φέρνει ἡ ἁμαρτία. Ντροπήεἶναι ἡ ἁμαρτία, ὄχι ἡ ἐξομολόγηση καί ἡ μετάνοια. Ἀλλά αὐτό τό μήνυμα μᾶςπερνάει ὁ διάβολος, ὅτι δέν εἶναι ντροπή ἡ ἁμαρτία. Σήμερα, μάλιστα, οἱ ἄνθρωποιἄφοβα κάνουν τήν ἁμαρτία, χωρίς ντροπή καί καυχῶνται γι’ αὐτό ὅτι κάνουν κάτισπουδαῖο καί καλό. Βέβαια εἶναι τραγικό πού ἔχουμε φτάσει σέ τέτοια κατάσταση.Καί ἔχουμε φτάσει καί σέ ἀκόμα χειρότερη κατάσταση, νά θέλουμε καί βραβεῖο πούἁμαρτάνουμε. Παλιά γινόταν ἡ ἁμαρτία ἀλλά κατά κανόνα οἱ ἄνθρωποι τήν ἔκανανκρυφά. Μετά γινόταν δημόσια. Τώρα γίνεται δημόσια καί ζητοῦν καί βραβεῖο. Ὅπωςοἱ ὁμοφυλόφιλοι πού μέ τά gay pride, λένε: «πρέπει νά μᾶς ἀναγνωρίσετε καί νά μᾶςχειροκροτήσετε». Αὐτή εἶναι ἡ ἔσχατη κατάπτωση, νά ἁμαρτάνεις καί νά θέλεις καίχειροκροτητές. Μετανοῶν, λοιπόν, σημαίνει κατάδικος ἀπαλλαγμένος ἀπό αἰσχύνη,ἀπό τήν ντροπή πού φέρνει ὁ διάβολος καί ἀπό τήν ντροπή πού εἶναι ἡ ἁμαρτία, πούεἶναι ὁ χωρισμός ἀπό τόν Θεό.Ἄς σταματήσουμε ἐδῶ, ἔχει πάρα πολλά ἀκόμα. Βεβαίως φαντάζομαι ὅτι τάξέρετε… καί κομίζω γλαῦκα εἰς Ἀθήνας… Καί οἱ Πατέρες ἀπό τήν πείρα μιλᾶνε καίἀπό τήν πείρα πού εἶχαν ἀπό τήν ἐξομολόγηση, γιατί καί αὐτοί τά ἄκουγαν αὐτά.Ἔχουμε καί Ἁγίους πού εἶχαν περάσει ἀπό τέτοιες καταστάσεις, ὅπως ἡ Ἁγία Μαρίαἡ Αἰγυπτία, οἱ ὁποῖοι μετανόησαν καί τά ἐξάλειψαν ὅλα.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, ἐκτός ἀπό τήν ἄσκηση, πῆρε καί τόν Χριστό πρίνκοιμηθεῖ. Ὅπως εἴπατε, ὅτι χρειάζονται καί τά δύο: ἄσκηση και Μυστήρια.Ἀπ. : Βέβαια δέν γίνεται χωρίς τά Μυστήρια.Ἐρ. : Ὅταν λέτε ὅτι τά δάκρυα εἶναι σάν δεύτερο βάπτισμα, ἄν αὐτά τά δάκρυα εἶναιψεύτικα, ἰσχύει αὐτό τό βάπτισμα;Ἀπ. : Ἄν εἶναι ψεύτικα, ὄχι… Ὑπάρχουν κροκοδείλια δάκρυα…Ἐρ. : Οἱ γυναῖκες….πάτερ…Ἀπ. : Ὑπάρχουν δάκρυα κρεμμυδο-κατάνυξης…! Ὑπάρχουν δάκρυα ἀπό θιγμένοἐγωισμό καί λέει: «μέ ἔπιασε τό παράπονο». Γιατί σέ ἔπιασε τό παράπονο; «Γιατίμοῦ μίλησε ἄσχημα καί μέ ἔθιξε καί μέ πρόσβαλλε». Ἔ, αὐτό δέν εἶναι δάκρυ πού15

καθαρίζει τόν ἄνθρωπο, μᾶλλον τόν φορτίζει συναισθηματικά καί τόν καταθλίβει,τόν ἀρρωσταίνει δηλαδή. Κι ἄν μείνει κανείς σέ μιά τέτοια κατάσταση, φτάνει καίστήν κατάθλιψη. «Μουλιάζει» θά λέγαμε, μέσα σ’ αὐτόν τόν ἀρρωστημένο πόνο τῆςψυχῆς του, ὁ ὁποῖος δέν ἔχει λύτρωση. Ἀλλοίμονο ἄν αὐτό εἶναι μετάνοια…Μετάνοια εἶναι τό ἀκριβῶς ἀντίθετο, νά συντριβεῖς γιά τίς δικές σου ἁμαρτίες, ὄχιγιά τήν θιγμένη σου ἀξιοπρέπεια καί τόν πληγωμένο σου ἐγωισμό. Ἡ ἀξιοπρέπειαεἶναι μία ἔκφραση πού καλύπτει τόν ἐγωισμό. Γιά νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς, ἡἀξιοπρέπεια εἶναι ἕνας συγκεκαλυμμένος ἐγωισμός.Ἐρ. : Πάτερ, εἴπατε ὅτι ὁ μετανοῶν δέν μπορεῖ νά ἀσχολεῖται μέ τούς ἄλλους, νάτούς κρίνει καί νά τούς κατακρίνει. Αὐτή τήν ἁμαρτία νομίζω ὅτι ἐλάχιστοι μποροῦννά τήν ἀποφύγουν. Ἄρα, πῶς μποροῦμε νά βοηθηθοῦμε, ὥστε νά ἔχουμε πραγματικήμετάνοια;Ἀπ. : Νά σᾶς πῶ ἕνα προσωπικό περιστατικό. Ἔβγαινα ἀπό τό Ἅγιο Ὄρος καί ἦτανμιά πολύ περιπετειώδης ἔξοδος… εἶχα πάρει οὔτε ξέρω πόσα λεωφορεῖα γιά νάφτάσω στήν Θεσσαλονίκη. Τέλος πάντων ἔφτασα ἀργά τό βράδυ καί ἔπρεπε νά πάρωταξί. Πῆρα ἕνα ταξί καί ποῦ ἔπεσα; Ὁ ταξιτζής ἦταν νηπτικός! Ἔκανε δηλαδήἀδιάλειπτη προσευχή… καί ἄρχισε νά μοῦ κάνει μάθημα. Μοῦ ἔλεγε: «πάτερ,κοίταξε, νά κάνεις συνεχῶς προσευχή..». Τό ἔλεγε ἀπό τήν καρδιά του ὁ ἄνθρωπος.Τό ζοῦσε. Λέει: «Ξέρεις ἐγώ τί ἤμουνα;». Καί ἄρχισε νά λέει κάτι κοσμητικά ἐπίθεταγιά τόν ἑαυτό του… ὅ,τι χειρότερο! «Ἤμουν αὐτό, αὐτό, αὐτό… Ἄν κάνεις συνέχειαπροσευχή, θά φτάσεις σέ βάθη μετανοίας», λέει. Θυμᾶμαι τήν ἔκφραση αὐτή, ἐπίλέξη αὐτό μοῦ εἶπε, τό ζοῦσε. Καί ἔτσι εἶναι.Γιά νά φτάσει ὁ ἄνθρωπος στήν μετάνοια καί στήν ταπείνωση, χρειάζεται ἡπροσευχή. Βέβαια, δέν εἶναι μόνο ἡ προσευχή. Γιά νά φτάσει κανείς στήν ταπείνωση,λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, χρειάζονται καί ἄλλα δύο. Ὁ σωματικός κόπος. Ν’ἀγαπήσεις τόν σωματικό κόπο: νηστεία κ.λ.π. ἤ καί τόν ἀκούσιο, γιατί, ὅταν δένφτάνει ἡ ἄσκησή μας, παραχωρεῖ ὁ Θεός καί ἀρρώστιες. Νά δεχόμαστε καί τίςἀσθένειες μέ εὐγνωμοσύνη, εἶναι ὁ κόπος πού κάνει τό σῶμα, χάριτι Θεοῦ, γιά νάσυμπληρωθεῖ ἡ ἄσκησή μας. Καί τό τρίτο πού χρειάζεται λέει ὁ Ἅγιος Δωρόθεος,εἶναι νά βάζεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπό ὅλους. Ὅταν βάζεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπόὅλους, μπορεῖς νά κατακρίνεις; Ὄχι, ἀφοῦ λές: ἐγώ εἶμαι χειρότερος. Αὐτός πούκατακρίνει, μπαίνει πάνω ἀπό τόν ἄλλον. Λέει ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὅτι ἡ κατάκρισηεἶναι φοβερό ἁμάρτημα, γιατί ὁ Θεός-Πατέρας δέν κρίνει κανέναν, τό λέει τόΕὐαγγέλιο: «πᾶσαν τήν κρίσιν δέδωκε τῷ υἱῷ» (Ἰω. 5,22). Ὅλη τήν κρίση τήν ἔχειδώσει στόν Υἱό, στόν Χριστό. Δέν θά μᾶς κρίνει ὁ Πατέρας, ὁ Χριστός θά μᾶς κρίνει.Τώρα αὐτός πού κατακρίνει τί κάνει; Μπαίνει πάνω ἀπό τόν Χριστό, πάνω ἀπό τόνΘεό-Πατέρα καί κρίνει καί κατακρίνει… Εἶναι φοβερή ὑπερηφάνεια, φοβερή ἔπαρσηαὐτή ἡ ἁμαρτία. Ὁπότε, ἔχοντας ἐσύ ὑπόψιν αὐτή τήν διδαχή καί προσπαθώντας νάμπαίνεις κάτω ἀπό ὅλους, μέ τό φρόνημά σου, νά διαλέγεις πάντα τήν τελευταίαθέση… ξέρετε τί ἀναπαυτικά νιώθεις;Ὁ Γέροντας Παΐσιος, ὅταν ἦταν νά κοινωνήσει, προσπαθοῦσε νά κοινωνήσειτελευταῖος. Καί, ὅταν πήγαινε στήν Ἐκκλησία, καθόταν πίσω-πίσω. Τοῦ ἔλεγαν:16

-Γέροντα ἔλα πιό μπροστά. – Εἶναι πιό φτηνό τό εἰσητήριο πίσω, ἔλεγε.Ἐρ. : Ἀλήθεια, πάντοτε στό τελευταῖο στασίδι… θυμᾶμαι καί στίς ἀγρυπνίες ἐκεῖστά κελλάκια, πάντοτε τό τελευταῖο στασίδι ἔπιανε.Ἀπ. : Ναί… Αὐτό δέν εἶναι ἁπλῶς μιά καλή συνήθεια. Πρέπει νά εἶναι, ἄς τό ποῦμε,προσχεδιασμένο, πρέπει νά τό ἐπιδιώκουμε. Θέλει ἀγῶνα γιά νά μπεῖς κάτω ἀπόὅλους. Λέει ὁ π. Σωφρόνιος: στόν κόσμο ὑπάρχει μιά πυραμίδα. Πάνω-πάνω εἶναι οἱἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου, πιό κάτω ἄλλοι καί κάτω-κάτω, στήν βάση, ὁ λαός.Στήν Ἐκκλησία ἡ πυραμίδα εἶναι ἀντεστραμμένη, ἡ μύτη εἶναι πρός τά κάτω. Καίἐκεῖ κάτω στήν μύτη εἶναι ὁ Χριστός καί μᾶς βαστάζει ὅλους. Οἱ Ἅγιοι εἶναι αὐτοίπού πᾶνε πρός τόν Χριστό καί πᾶνε κάτω ἀπό ὅλους κι αὐτοί. Ἔρχονται κι αὐτοίκοντά στόν Χριστό καί βαστάζουν ὅλους τούς ὑπόλοιπους πού εἶναι ἀπό πάνω.Πρέπει νά ἐπιδιώκουμε νά βρεθοῦμε στό βάθος τῆς πυραμίδας κάτω-κάτω, κάτω ἀπόὅλους. Καί, ὅσο πᾶς κάτω, τόσο ὑψώνεσαι, τόσο πλησιάζεις τόν Χριστό. Γι’ αὐτόεἶπε ὁ Κύριος: «ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται»(Λουκ. 18,14). Αὐτός πού κατακρίνει, τί κάνει; Ὑψώνεται. Αὐτοϋψώνεται….οὐσιαστικά καταβαραθρώνεται.Ἐρ. : Ἔχω μιά ἀπορία. Ἔμεῖς πού δέν εἴμαστε μοναχοί καί ἔχουμε παιδιά… εἴμαστελαϊκοί, πῶς θά ἐφαρμόσουμε αὐτό μέ τήν προσευχή;Ἀπ. : Νά σᾶς πῶ αὐτό πού ἔλεγε ὁ Γέροντας Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης σ’ ἕναπνευματικοπαίδι του, μιά κοπέλα, σχετικά μέ αὐτό ἀκριβῶς τό ἐρώτημα. Τῆς ἔλεγενά κάνεις μισή ὥρα μέ τό στόμα. Νά βρεῖς μισή ὥρα κάθε μέρα καί νά λές ‘ΚύριεἸησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με’. Νά τό λές, τῆς ἔλεγε, ἔτσι κλαψιάρικα, μέ ἕνα παράπονο.Δηλαδή μέ μία λύπη, πού θά ἔλεγε κανείς, μπορεῖ στήν ἀρχή νά εἶναι καί λίγοτεχνητή. Νά ἐκφράζουμε τήν λύπη γιά τίς ἁμαρτίες μας, τίς ὁποῖες ἀκόμα δέν ἔχουμεσυνειδητοποιήσει πόσο μεγάλες εἶναι… Ἀλλά πές, πές… εἶναι αὐτό πού ἔλεγε ὁταξιτζής, ὅσο τό λέμε τόσο θά φτάσουμε νά συνειδητοποιήσουμε τό βάθος τῆςἁμαρτωλότητάς μας, γιατί αὐτό ἔχει σημασία.Θυμηθεῖτε αὐτό πού εἶπε ὁ Χριστός στόν Σίμωνα τόν Φαρισαῖο σχετικά μέ τήνγυναῖκα πού πῆγε καί τοῦ ἔπλενε τά πόδια, γιατί αὐτός εἶχε λογισμούς: καλά, δένκατάλαβε ὅτι αὐτή εἶναι μία «βρῶμα»; Καί τοῦ ἀπαντάει: «Σίμωνα νά σοῦ πῶ κάτι,ἀπό τήν στιγμή πού μπῆκα στό σπίτι σου λίγο νερό δέν μοῦ ἔδωσες, ἐνῶ αὐτή μέ τάδάκρυά της δέν σταμάτησε νά μοῦ πλένει τά πόδια. Ἕνα φίλημα δέν μοῦ ἔδωσες, νάἐκφράσεις τήν φιλία σου, αὐτή δέν σταμάτησε νά μοῦ φιλάει τά πόδια. Ὁπότε,ἀφέωνται αἱ ἁμαρτίαι αὐτῆς αἱ πολλαί, ὅτι ἠγάπησε πολύ» (πρβλ. Λουκ. 7,44-47).Καί πάλι τόν ρώτησε: «Ἕνας χρωστάει 50 καί κάποιος ἄλλος 500 καί χαρίζονται καίστούς δύο, ποιός ἀπό τούς δύο θά ἀγαπήσει περισσότερο τόν δανειστή;» Καί λέει ὁΣίμωνας «αὐτός πού τοῦ χάρισε τά 500». Καί λέει ὁ Κύριος: «αὐτό ἔκανε αὐτή ἡγυναίκα» (πρβλ. Λουκ. 7,41-43). Εἶχε καταλάβει τό μέγεθος τῆς ἁμαρτωλότητάς της,γι’ αὐτό μπόρεσε καί ἀγάπησε τόν Χριστό καί αὐτό εἶναι τό ζητούμενο καί γιά μᾶς.Αὐτό λοιπόν ἔλεγε ὁ π. Ἐφραίμ: νά βρεῖς μισή ὥρα καί τότε ἴσως δέν εἶχαν κινητά,τώρα πρέπει νά ποῦμε ὅτι πρέπει νά κλείσεις τό κινητό, ὥστε νά μήν ἔχεις17

περισπασμό. Νά ἡσυχάσεις… πρέπει ἴσως νά ἐξασφαλίσεις ἕνα περιβάλλονπροσευχητικό στό δωμάτιό σου, πού θά σέ βοηθήσει, νά μήν ἔχει πολύ φῶς, νάἀνάψεις τό καντηλάκι, νά βάλεις θυμίαμα, νά πάρεις τό κομποσκοίνι καί νά ἀρχίσειςνά ψιθυρίζεις μέ τό στόμα τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, μία-μία λέξη. Αὐτό ἔλεγε ὁΓέροντας, μία-μία λέξη καί νά μήν πηγαίνεις στήν ἑπόμενη λέξη, ἄν δέν καταλάβειςτί εἶπες. Κύριε καί νά εἶναι ὁ νοῦς στό Κύριε. Μά…. θά σοῦ κάνει ὁ διάβολος νάπεριδιαβαίνεις ὅλη τήν οἰκουμένη… αὐτό κάνει ὁ διάβολος… γιατί ἔτσι ἔχουμεμάθει, νά ἀλητεύουμε. Ὁ νοῦς μας εἶναι ἀλήτης καί πηγαίνει ὅπου νά ’ναι, ἀπό δῶκαί ἀπό κεῖ καί φυσικά πάει καί στά βρώμικα. Ἡ προσευχή αὐτό μᾶς μαθαίνει, νάκόψουμε τήν ἀλητεία, νά γυρίσουμε στό σπίτι μας. Αὐτό πού εἶπε ὁ ΜέγαςΒασίλειος: ὁ νοῦς νά μήν σκορπίζεται καί νά γυρίσει στόν ἑαυτό του. Ὁ ἑαυτός μαςεἶναι ἡ καρδιά μας καί ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εἶναι στήν καρδιά, ὅπως λένε οἱ Πατέρες,ὄχι στόν ἐγκέφαλο. Ἐνῶ αὐτοί πού ὑποστηρίζουν τόν ἐγκεφαλικό θάνατο, λένε τόἀντίθετο καί, ὅταν δέν λειτουργεῖ ὁ ἐγκέφαλος, σέ σκοτώνουν γιά νά σοῦ πάρουν τάὄργανα. Ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εἶναι στήν καρδιά καί ἐκεῖ πρέπει νά γυρίσει καί ἡἐνέργεια τοῦ νοῦ, ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία χύνεται διαμέσου τῶν αἰσθήσεωνστόν κόσμο καί περιφερόμαστε ἐδῶ κι ἐκεῖ.Οὐσιαστικά εἴμαστε ἐκεῖ πού εἶναι ὁ νοῦς μας. Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό νά τόκαταλάβουμε. Δηλαδή μπορεῖ σωματικά νά εἶσαι στήν Ἐκκλησία καί νά μήν εἶσαιστήν Ἐκκλησία. Ἔχει συμβεῖ ἕνα τέτοιο περιστατικό μέ τόν π. Ἐφραίμ. Ἦταν ἕναςπού ἦταν πολλά χρόνια στό Μοναστήρι, προϊστάμενος, καί ἕνας διορατικός Γέρονταςπού θυμίαζε στόν Ἑσπερινό, δέν τόν θυμίασε. Αὐτός παρεξηγήθηκε καί τοῦ λέει: –Παπά -στό Ἅγιο Ὄρος τούς ἱερεῖς τούς λέμε παπάδες- γιατί δέν μέ θυμίασες; Λέει: –Δέν σέ εἶδα. – Πῶς δέν μέ εἶδες, λέει, ἐδῶ στό στασίδι ἤμουνα. – Δέν σέ εἶδα, τοῦλέει. Τότε τοῦ λένε καί οἱ ἄλλοι: – Πρόσεξε, γιατί ὁ παπάς εἶναι διορατικός,«βλέπει». Βλέπει τά τοῦ πνευματικοῦ κόσμου. Γιά ψάξου… Σκέφτηκε αὐτός καίλέει: – Πράγματι δέν ἤμουνα. Ἤμουνα στό μετόχι. Δηλαδή, τήν ὥρα πού γινόταν ὁἙσπερινός, σκεφτόταν τίς ὑποθέσεις στό μετόχι, ἐκτός τοῦ μοναστηριοῦ. Ὁπότε καίὁ παπάς ὁ διορατικός, δέν τόν εἶδε, γιατί ἔλειπε. Ἔβλεπε δηλαδή ὁ παπάς πού εἶναι ὁνοῦς, ὄχι τό σῶμα.Ὅταν λοιπόν ἀρχίζουμε τήν νοερά προσευχή καί συστηματικά τήν κάνουμε,μαθαίνουμε νά εἴμαστε ἐκεῖ πού εἴμαστε. Νά εἶναι δηλαδή ὁ νοῦς μας στήν καρδιάμας, ἐκεῖ πού εἶναι καί τό σῶμα καί νά μήν εἶναι ἀλλοῦ. Καί ὅταν πᾶς νά σταθεῖςστόν ναό, θά εἶσαι στόν ναό καί ὄχι κάπου ἀλλοῦ.Ἕνα ἄλλο σχετικό περιστατικό ὑπάρχει μέ τόν Ἅγιο Νεκτάριο. Εἶχε πάει μίακοπελίτσα νά γίνει μοναχή καί τῆς λέει ὁ Ἅγιος «ἐντάξει παιδί μου, νά, ἔχουμεκάποια προβατάκια, πήγαινε νά τά βόσκεις στό βουνό». Μιά, δυό, τρεῖς, δέκα,εἴκοσι.. τήν ἔπιασαν λογισμοί, λέει: «Γέροντα, ἐγώ ἦρθα νά γίνω μοναχή, δέν ἦρθανά βόσκω τά πρόβατα, νά γίνω τσοπάνισσα». Τῆς λέει τότε: «παιδί μου, ἐγώ κάθεφορά πού κάνω Ἑσπερινό καί θυμιάζω, σέ βλέπω στό στασίδι σου καί σέ θυμιάζω».Αὐτή ἦταν στά πρόβατα, ἀλλά ὁ νοῦς της ἦταν στήν Ἐκκλησία. Ἔλεγε: νά, οἱἀδελφές τώρα κάνουν προσευχή… Ἦταν παροῦσα. Γι’ αὐτό σᾶς λέω ἔχει σημασία,18

ὄχι ποῦ εἶναι τό σῶμα μας ἀλλά ποῦ εἶναι ὁ νοῦς μας.Ἡ νοερά προσευχή μᾶς μαθαίνει, νά εἶναι ὁ νοῦς μας στόν Θεό. Αὐτό ἔλεγε ὁΓέροντας, νά λές τήν κάθε μιά λέξη μέ προσοχή καί θά δεῖς μέ τόν καιρό, πρῶτα-πρῶτα χαρά. Τό πρῶτο πράγμα πού ἔρχεται ἀπό τήν προσευχή εἶναι χαρά. Τό πρῶτοαἴσθημα. Καί μετά ἔχει καί ἄλλα, πολύ ὡραῖα πράγματα!Ἀρχ.Σάββας Ἁγιορείτης19

Ἡ Μετάνοια κατά τήν Ὀρθόδοξη ΠαράδοσηΕὐλογεῖτε, καλησπέρα σας. Θέλω νά εὐχαριστήσω τόν Πανάγιο Τριαδικό Θεό πού μέἀξιώνει νά εἶμαι ἀνάμεσά σας καί νά μιλᾶμε γιά τή μετάνοια. Νά εὐχαριστήσω τόνΜακαριότατο Ἀρχιεπίσκοπο γιά τήν ἄδεια καί τόν Σεβασμιότατο Ἐδέσσης γιά τήνεὐλογία του.«Μετανοεῖτε. ἤγγικε γάρ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» (Ματθ. 4,17). Ὁπωσδήποτε ὅλοιμας ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουμε ὅτι αὐτό ἦταν τό πρῶτο κήρυγμα τοῦΧριστοῦ μας γιά μετάνοια. Τό ἴδιο ἀκριβῶς ἦταν καί τό κήρυγμα τοῦ Προδρόμου τοῦΧριστοῦ μας, τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου. «Μετανοεῖτε. ἤγγικε γάρ ἡΒασιλεία τῶν Οὐρανῶν» (Ματθ. 3,2). Προέτρεπαν δηλαδή τούς ἀνθρώπους νάἀλλάξουν τρόπο ζωῆς καί θέασης τῶν πραγμάτων, νά ἀλλάξουν νοῦ καί νάπροσανατολιστοῦν στόν Χριστό.Σήμερα, δυστυχῶς, ὑπάρχει καί ἕνα ἀντικήρυγμα πού λέει νά μήν ἀκοῦμε λόγουςμετανοίας. Ὑπάρχουν κάποιοι πού λένε: – Ποιός εἶσαι ἐσύ πού θά μᾶς πεῖς γιά τόπῶς θά μετανοήσουμε; Αὐτός, ὅμως, πού μιλάει γιά μετάνοια, δέν χρησιμοποιεῖ δικάτου λόγια, βασίζεται στό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ μας καί αὐτό τό κήρυγμα πρέπει κιἐμεῖς ὡς ἔσχατοι διάκονοι νά τό ἀναπαράγουμε.Ὑπάρχουν ἄλλοι πού δέν βλέπουντήν ἀνάγκη νά ἀλλάξουν καί νά μετανοήσουν. Θεωροῦν ὅτι ὅλα εἶναι πολύ καλά στήζωή τους. Θεωροῦν περιττή τήν μετάνοια, ὅτι ὅλοι εἴμαστε ἁμαρτωλοί καί ἡ ἁμαρτίαεἶναι μία ἀστοχία, ὁπότε λένε «ἔχουμε πού ἔχουμε τά πάθη μας, τουλάχιστον νά μήνἔχουμε καί ἐνοχές». Μέ αὐτόν τόν τρόπο ὅμως δικαιώνουν καί χειροκροτοῦν τά πάθητους καί αὐτό βέβαια ποτέ δέν ὁδηγεῖ σέ κάποια ἀλλαγή.«Ἦρθε μία γιαγιά» λέει ὁ ἅγιος Γέροντας Ἰάκωβος ὁ Τσαλίκης: καί μοῦ εἶπε ὅτι πῆγενά ἀνάψει τά καντήλια σέ ἕνα ἀπό τά ξωκλήσια τοῦ χωριοῦ της ἀνήμερα ΜεγάληςΠαρασκευῆς. Ἀπό γυναικεία περιέργεια ἔβαλε τό κεφάλι της μέσα ἀπό τό πορτάκικαί κοίταξε μέσα στό Ἱερό. Βλέπει τότε ἐπάνω στήν Ἁγία Τράπεζα -ἕνα ἐξαίσιο καίπαράδοξο θέαμα- νά κάθεται ἕνα παληκάρι ἕως τριῶν χρονῶν, πού εἶχε πληγές στάπόδια Του, στίς παλάμες Του καί μία στό πλευρό Του. Ἀπό τίς πληγές ἔτρεχε αἷμα.Κατάπληκτη ἡ γιαγιά, τοῦ λέει;: ‘‘Ποιός εἶσαι ἐσύ καί πῶς τολμᾶς νά κάθεσαι ἐπάνωστήν Ἁγία Τράπεζα;’’. Τότε καί Ἐκεῖνος τῆς ἀπαντάει: ‘’Ἐγώ πάντα ἐδῶ κάθομαι,γιατί ἐδῶ εἶναι ἡ θέση μου’’. Τότε ἡ γιαγιά τοῦ λέει: ‘’Ποιός σέ πλήγωσε τόσο’’; Καίτῆς ἀπάντησε: ‘’Ἐσύ μέ πλήγωσες, μέ τίς ἁμαρτίες σου’’. Ἀξιώθηκε ἡ γιαγιά καί εἶδετόν Κύριο ἐπειδή ἦταν ἐν μετανοία».Εἶναι φοβερό κάποιος νά δεῖ τόν Χριστό καί μάλιστα πληγωμένο καί ὅχι σέ ὅραμα,ἀλλά ζωντανό! Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός μας ἐκείνη τήν στιγμή ἦταν μόνο ἐκεῖ!Καί τῆς ἔκανε αὐτήν τήν μεγάλη χάρη νά Τόν δεῖ ἐν σώματι, γιατί ἦταν ἐν μετανοία.Ἡ μετάνοια δέν εἶναι κάτι ἁπλό, οὔτε κάτι εὔκολο. Ὅπως λέει ἕνας σύγχρονοςΓέροντας Ἁγιορείτης «ἡ μετάνοια εἶναι τό μεγαλύτερο χάρισμα πού μᾶς δόθηκε ἀπό20

τόν Θεό στή γῆ καί ἐπιτυγχάνεται δυσκολότατα. Μετάνοια εἶναι νά μήνἐπαναλάβουμε τά ἁμαρτήματα πού διαπράξαμε στή ζωή μας. Τό χάρισμα τῆςσταθερῆς μετάνοιας θά τό ἀποκτήσει κανείς μέ τό νά τό ζητήσει ἀπό τήν Παναγίαμας γονυπετής. Θά πρέπει νά γονατίσει κανείς καί νά προσευχηθεῖ στήν Παναγία».Ἀλλά προσέξτε! «Θά πρέπει τό στομάχι νά εἶναι ἀδειανό, νά μήν γίνεται πέψη στόστομάχι καί νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς πείνας, τό αἴσθημα ὅπου ὁ ἄνθρωπος θά ἀρχίζεινά χάνει κιλά. Σέ αὐτήν κατάσταση θά ζητήσει ἀπό τήν Παναγία: ‘’Παναγία μου,πρόσθεσε σέ μένα πίστη καί ἀγάπη Χριστοῦ. Μεσίτευσε στόν Υἱό Σου Παναγία μουγιά νά μέ ἐλεήσει’’. Ἡ Παναγία βλέποντας ὅτι ὑπάρχουν προϋποθέσεις καί διάθεσηπραγματικῆς μετανοίας, θά τό ζητήσει ἀπό τόν Χριστό, γιατί βλέπει καί τόν κόπο τοῦσώματος καί τήν ταπείνωση τῆς ψυχῆς μας. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος μέ τό «σπαθί» του μέτό αἷμα τῆς καρδιᾶς του, θά ἀγωνιστεῖ γιά νά λάβει τό χάρισμα τῆς μετανοίας διά τῆςπροσευχῆς καί τῆς δεκτῆς νηστείας, βέβαια πάντοτε ἐνισχυόμενος ἀπό τήν Χάρη τοῦΘεοῦ. Μέ τόν ἴδιο τρόπο ἀποκτῶνται καί τά ἄλλα χαρίσματα. Ἑπομένως, τάχαρίσματα δέν τά ζητᾶμε κατευθείαν ἀπό τόν Χριστό, ἀλλά ἀπό τήν Παναγία, ἡὁποία κρίνοντας ἀναλόγως μεταβιβάζει τό αἴτημά μας στόν Χριστό. Καί δέν πρέπειποτέ νά ξεχνᾶμε ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι ἕνας τρόπος ζωῆς, μία διά βίου προσπάθεια, ἡὁποία ἀφορᾶ στήν παρούσα ζωή, ὅχι στήν μέλλουσα. Στόν Ἅδη δέν μπορεί κανείς νάμετανοήσει. Τό «Ἐν τῷ Ἅδη οὐκ ἔστι μετάνοια», εἶναι βασικό δόγμα τῆς πίστεώςμας. Γιατί ἡ ψυχή χωρίς τό σῶμα δέν μπορεῖ νά κάνει οὔτε καλό, οὔτε κακό καί εἶναι«ἀκίνητη» τόσο στό ἀγαθό, ὅσο καί στό πονηρό. Γι’ αὐτό ἡ ἴδια δέν μπορεῖ νάβοηθήσει ἀπό μόνη της τόν ἑαυτό της καί προσπαθοῦμε ἐμεῖς, ἡ στρατευομένηἘκκλησία πού ἀκόμα ἀγωνιζόμαστε ἐδῶ σ’ αὐτήν τή ζωή νά βοηθήσουμε αὐτήν τήνψυχή διά τῆς Ἐκκλησίας, μέ τά μνημόσυνα, τά Σαρανταλείτουργα, τίς ἐλεημοσύνες,τά κομποσκοίνια».Ἡ ἁμαρτία στόν κόσμο ἔγινε μέ τό σῶμα καί τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Καί ἡμετάνοια γίνεται ἐπίσης μέ τό σῶμα καί τήν ψυχή. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἁγιορείτης αὐτόςΓέροντας ὅτι θά πρέπει νά ὑπάρχει κακοπάθεια. Γιά νά ἀκουστεῖ ἡ προσευχή τοῦἀνθρώπου, θά πρέπει νά νηστεύει. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε: «Ὅταν σηκώνεις τάχέρια σου γιά νά προσευχηθεῖς καί εἶσαι σέ κατάσταση νηστείας, καταστολῆς,καταπολέμησης τῆς λαιμαργίας καί τῆς γαστριμαργίας. Τότε μέ τό πού θά σηκώσειςτά χέρια σου, ὁ Θεός σέ ἀκούει ἀμέσως».Στόν Ἅδη ὅμως οἱ ψυχές δέν ἔχουν τό σῶμα καί δέν μποροῦν νά δείξουν τήνμετάνοιά τους μέ τό σῶμα. Ἄρα ἐκεῖ δέν εἶναι ἐφικτή ἡ μετάνοια. Ἡ ψυχή σέ ὅποιακατάσταση βρίσκεται τήν ὥρα τοῦ θανάτου, σέ ὅποια «βαθμολογία» βρίσκεται, σέαὐτήν θά παραμείνει αἰωνίως στήν ἄλλη ζωή. Βεβαίως μπορεῖ νά ἀλλάξει ἡκατάσταση μετά ἀπό πολλές προσευχές ἁγίων ἀνθρώπων καί μετά ἀπό πολλέςλειτουργίες. Ἔχουμε τέτοια περιστατικά. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος: «Νά φροντίζουμενά κάνουμε πολλές προσευχές γιά τούς κεκοιμημένους, νά τούς δίνουμε τουλάχιστονμία πορτοκαλάδα».– Τί εἶναι ὅμως ἡ μετάνοια;Σ’ αὐτήν τήν ἐρώτηση θά πρέπει νά πάρουμε ὡς δάσκαλο τόν σύγχρονο μεγάλο21

Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, πού συγκεφαλαιώνειὅλους τούς Ἅγιους Πατέρες. Αὐτός ὁ Ἅγιος ἔχει γράψει τό βιβλίο«Ἐξομολογητάριον» πού εἶναι συμβουλή καί πρός τόν μετανοοῦντα καί πρός τόνΠνευματικό. Λέει ὁ Ἅγιος «Τί εἶναι ἡ μετάνοια; Ἀδελφέ μου ἁμαρτωλέ, αὐτήν τήνπροετοιμασία πρέπει νά κάνεις, ὅταν πρόκειται νά μετανοήσεις καί νάἐξομολογηθεῖς. Γνώρισε πρῶτα ὅτι ἡ μετάνοια σύμφωνα μέ τόν θεῖο Ἰωάννη τόνΔαμασκηνό – βλέπετε ὅτι δέν λέει δικά του πράγματα, ἀλλά παραπέμπει ἀμέσωςστούς ἁγίους Πατέρες, αὐτό εἶναι τό ὀρθόδοξο πνεῦμα καί τό ὀρθόδοξο φρόνημα –εἶναι μία ἐπαναστροφή ἀπό τόν διάβολο πρός τόν Θεό, ἡ ὁποία γίνεται ὅμως μέ πόνοκαί ἄσκηση. Δέν εἶναι ἁπλῶς λόγια. Συμμετέχει καί τό σῶμα, κοπιάζει, νηστεύει,δακρύζει, χαμευνεῖ, ἀγρυπνεῖ, κακοπαθεῖ. Λοιπόν κι ἐσύ ἀγαπητέ μου, ἐάν θέλεις νάμετανοήσεις, ὅπως πρέπει, εἶσαι ὑποχρεωμένος νά ἀφήσεις τόν διάβολο καί τάδιαβολικά ἔργα καί νά ἐπιστρέψεις πρός τόν Θεό καί τόν τρόπο ζωῆς πού εἶναισύμφωνα μέ τόν Θεό. Νά ἐγκαταλείψεις τήν ἁμαρτία πού εἶναι παρά φύσινκατάστασις καί νά ἐπιστρέψεις στήν ἀρετή πού εἶναι ἡ κατά φύσιν κατάστασις».Πολλές φορές ἐξηγῶ στούς ἀνθρώπους, καί ἰδίως στούς νέους πού δέν μποροῦν νά τόκαταλάβουν, ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ μή τήρηση τῶν προδιαγραφῶν ζωῆς πού ἔχειβάλει ὁ Χριστός στήν ὕπαρξή μας. Αὐτό εἶναι κάτι πού εἶπε ἕνας ἀγαπητός μουσύγχρονος καθηγητής στό Πανεπιστήμιο. Αὐτό εἶναι ἁμαρτία, τό νά μήν τηροῦμε τίςπροδιαγραφές τοῦ κατασκευαστή μας. Ὁ κατασκευαστής μας εἶναι ὁ Θεός. Ὅτανκανείς δέν τηρεῖ τίς προδιαγραφές καί τούς ὅρους, τόν τρόπο λειτουργίας πού ἔχειὁρίσει ὁ Θεός, σφάλλει καί ἁμαρτάνει, βλάπτει τήν ψυχή καί τό σῶμα του καίὁδηγεῖται στόν αἰώνιο θάνατο.Ἡ μετάνοια εἶναι λοιπόν ἡ ἐπαναστροφή, ἡ διόρθωσις, ἡ ἀποκατάστασις τῆςφυσιολογικῆς λειτουργίας, τῆς φυσιολογίας τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς μας καί ἡἐναρμόνιση τῆς ζωῆς μας στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Μετάνοια εἶναι νά ἐγκαταλείψειςτό κακό καί νά κάνεις τό καλό. Ὅπως λέει καί ὁ Δαβίδ, 1000 χρόνια πρό Χριστοῦ«ἔκκλινον ἀπό κακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν» (Ψαλμ. 33,15). Νά μισήσεις τήν κακίαμάλιστα τόσο πολύ, ὥστε νά λές κι ἐσύ μαζί μέ τόν Ψαλμωδό «τήν κακία τήν μίσησακαί τήν σιχάθηκα» (Ψαλμ. 118,163). Δέν ἀρκεῖ δηλαδή ἁπλῶς νά μήν κάνεις τόκακό, ἀλλά πρέπει καί νά τό μισήσεις. Ἀντιθέτως νά ἀγαπήσεις τό καλό καί τίςἐντολές τοῦ Κυρίου τόσο πολύ, ὥστε νά λές πάλι μαζί μέ τόν Δαβίδ «ἠγάπησα τόνΝόμο Σου, ἠγάπησα τάς ἐντολάς σου ὑπέρ χρυσίον καί τοπάζιον» (Ψαλμ. 118,127).«Μέ συντομία σέ συμβουλεύει τό Πνεῦμα τό Ἅγιον μέ τόν σοφό Σειράχ γιά τό ποιάεἶναι ἡ μετάνοια, λέγοντας: «Γύρισε καί ἔλα πρός τόν Κύριο καί ἄφησε τίς ἁμαρτίες.Ἐπάνελθε πρός τόν Ὕψιστο καί ἀπομακρύνσου ἀπό κάθε ἀδικία. Μίσησε μέ ὅλησου τήν καρδιά ὅσα εἶναι σιχαμερά στόν Κύριο» (Σοφ. Σειρ. 17,25-26)».– Πόσα εἶναι τά μέρη τῆς μετανοίας;Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος: Εἶναι τρία: συντριβή – ἐξομολόγησις – ἱκανοποίησις. Ἡμέν συντριβή εἶναι μία θλίψις καί ἕνας τέλειος πόνος τῆς καρδιᾶς πού γίνεται διότι μέτίς ἁμαρτίες του ὁ ἄνθρωπος λύπησε τόν Θεό καί παρέβη τόν θεῖο νόμο Του. Αὐτή22

ὅμως εἶναι ἐκείνων πού ἀνήκουν στήν τάξη τῶν τελείων καί τῶν Υἱῶν, γιατίπροέρχεται ἀπό μόνη τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅπως δηλαδή μετανοεῖ ἕνας υἱός μόνοἐπειδή λύπησε τόν πατέρα του καί ὅχι ἐπειδή θά στερηθεῖ τήν πατρική κληρονομιά, ἤθά διωχθεῖ ἀπό τήν οἰκία τοῦ πατέρα του. Ἐπειδή ἀγαπάει τόν πατέρα του, γι’ αὐτόλυπᾶται, συντρίβεται, διορθώνεται καί μετανοεῖ. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος:«Στέναξε, ὅταν ἁμαρτήσεις, ὅχι ἐπειδή πρόκειται νά κολαστεῖς, γιατί αὐτό δέν εἶναιτίποτα, ἀλλά ἐπειδή λύπησες τόν Δεσπότη σου τόν τόσο ἥμερο, πού τόσο πολύ σέἀγαπᾶ, Αὐτόν πού φροντίζει γιά τήν σωτηρία σου, ὥστε νά παραδοθεῖ εἰς θάνατονγιά χάρη σου». Αὐτό τό παληκάρι πού εἶδε ἡ γιαγιά πάνω στήν Ἀγία Τράπεζα. Αὐτόνπληγώσαμε.Ὑπάρχει καί ἡ λεγόμενη ἐπιτριβή πού εἶναι κοντά στήν συντριβή. «Ἐπιτριβή εἶναικαί αὐτή μία θλίψις, ἕνας πόνος τῆς καρδιᾶς, ἀλλά εἶναι ἀτελής, ὁ ὁποῖος γίνεται, ὅχιγιατί ὁ ἄνθρωπος μέ τίς ἁμαρτίες του λύπησε τόν Θεό, ἀλλά διότι στερήθηκε τήνΘεία Χάρη, ἔχασε τόν Παράδεισο καί κέρδισε τήν κόλαση. Αὐτή ὅμως εἶναι τῶνἀτελῶν δηλαδή ἐκείνων πού ἀνήκουν στήν τάξη τῶν μισθωτῶν καί τῶν δούλων». ὉΘεός τό δέχεται κι αὐτό, ἀλλά δέν εἶναι τό τέλειο. Τό τέλειο εἶναι νά μετανοοῦμε,γιατί λυπήσαμε τόν τόσο καλό Δεσπότη μας τόν Χριστό καί ὄχι γιατί φοβόμαστε ὅτιθά χάσουμε τόν Παράδεισο, ἤ θά πᾶμε στήν κόλαση.«Ἡ ἐπιτριβή προέρχεται ὅχι ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἤ ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό,ἀλλά ἀπό τόν φόβο καί τήν ἀγάπη τοῦ ἑαυτοῦ μας, ὅπως δηλαδή μετανοεῖ ἕναςμισθωτός ἐπειδή ἔχασε τόν μισθό του καί ἕνας δοῦλος ἐπειδή φοβᾶται τίς τιμωρίεςτοῦ κυρίου του».«Λοιπόν κι ἐσύ ἀδελφέ μου ἁμαρτωλέ, ἄν θέλεις νά ἀποκτήσεις στήν καρδιά σου τήνσυντριβή αὐτήν καί τήν ἐπιτριβή καί διά μέσω αὐτῶν νά γίνει ἡ ἐξομολόγησή σουεὐάρεστη στόν Θεό, αὐτά θά πρέπει νά κάνεις. Νά συναισθάνεσαι ποιόν πλήγωσες,νά ἀγαπήσεις τόν σωματικό κόπο, νά κάνεις μία καινούρια συμφωνία μέ τόν Θεό καίπροπάντων νά ἀλλάξεις νοῦ».Μετανοῶ = μετά + νοῦς. Μετάνοια εἶναι τό νά μετακινήσουμε τόν νοῦ μας ἀπό τάμάταια, τά φθαρτά, τά γήινα, τά ἁμαρτωλά πρός τόν Θεό. Αὐτό εἶναι κυρίωςμετάνοια καί ἀγγίζει ὅλη τήν νηπτική μας παράδοση, μᾶς πηγαίνει στήν ἀδιάλειπτηνοερά προσευχή πού εἶναι ἀναγκαία νά κάνουμε ὅλοι οἱ Χριστιανοί. Μᾶς εἶπε ὁΚύριος ὅτι ἀπό τήν καρδιά ἐξέρχονται οἱ πονηροί λογισμοί: μοιχεῖες, πορνεῖες κ.λ.π.(Ματθ. 15,19). Προσέξτε, δέν λέει ἀπό τήν διάνοια, ἀπό τήν λογική, ἀλλά ἀπό τήνκαρδιά. Θά πρέπει λοιπόν νά καθαρίσουμε τήν καρδιά. Σύμφωνα μέ τούς ἍγιουςΠατέρες ὁ νοῦς εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς, ἡ σπουδαιότερη δύναμη πού ἔχουμε καίδέν ταυτίζεται μέ τήν διάνοια, μέ τήν λογική. Ἡ ὅλη προσπάθεια τοῦ Χριστιανοῦ θάπρέπει νά εἶναι στό νά καθαρίσει τόν νοῦ του καί τήν καρδιά του καί ἔτσι νάθεραπευτεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία.– Γιατί ἀδελφοί μου πολλοί ἐξομολογοῦνται, ἀλλά λίγοι μετανοοῦν; Γιατί πολλοίἐξομολογοῦνται καί λίγοι διορθώνονται;23

Γιατί δέν μετακινοῦν τόν νοῦ τους ἀπό τά μάταια, τά ἁμαρτωλά. Δέν πολεμοῦνδηλαδή τά πάθη πού ὑπάρχουν στήν καρδιά καί ἑπομένως δέν μετανοοῦνπραγματικά.Πρίν περίπου 15 χρόνια ἔβγαινα ἀπό τό Ἅγιο Ὄρος καί νυχτώθηκα στήνΘεσσαλονίκη, γιατί ἦταν πολύ περιπετειῶδες τό ταξίδι. Ὁπότε μπῆκα σ’ ἕνα ταξί γιάνά πάω στό κονάκι πού εἴχαμε. Ἔπεσα τότε πάνω σέ ἕναν σύγχρονο νηπτικό – γιά νάμήν λέμε μόνο γιά Πατέρες καί Ἱερομονάχους καί μοναχούς. Ὁ ἄνθρωπος αὐτόςἦταν ταξιτζής κι ὅμως ἐργαζόταν τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Ἦταν περίπου 11 ἡ ὥρακαί ἐκεῖ στό σκοτάδι μοῦ ἔλεγε: «Πάτερ, λές τήν εὐχή; Νά λές τήν εὐχή. Θά φτάσειςσέ βάθη μετανοίας. Ἐγώ ξέρεις ποιός ἦμουν;». Καί ἄρχισε νά μοῦ λέει τά«κατορθώματά» του, νά ἐξομολογεῖται χωρίς ντροπή. Εἶχε ὅμως μιά βαθειάσυναίσθηση ὅτι ἔχει πληγώσει τόν Κύριο καί ὅτι εἶναι ἕνας μεγάλος ἁμαρτωλός.Ἦταν σάν τήν γιαγιά πού ἀναφέραμε πιό πάνω, ὁ ἄνθρωπος πού ζοῦσε τήν μετάνοιακαί στό μετέδιδε αὐτό. Ἄν λοιπόν λέμε τήν εὐχή θά φτάσουμε σέ βάθη μετανοίας.Ἀλλά νά τήν λέμε μέ συναίσθηση, μέ συντριβή, μέ προσπάθεια νά βιώνουμε τόνπόνο ὅτι λυπήσαμε τόν Κύριο.«Μετάνοια εἶναι ἀκόμα ἄσκηση καί κακοπάθεια, νηστεία, μετάνοιες, γονυκλισίες,προσευχή, ἀποδοχή τῶν ἑκούσιων καί τῶν ἀκούσιων θλίψεων γιά τόν Θεό, ἄδειοστομάχι, αἴσθηση ὅτι χάνουμε βάρος».Ὁ μακαριστός π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης λέει: «Σύμφωνα μέ τούς Πατέρες, δένδιαχωρίζονται οἱ ἄνθρωποι σέ ἠθικούς καί ἀνήθικους, ἤ σέ καλούς καί κακούς βάσειἠθικῶν κανόνων». Τό πρόβλημα δέν εἶναι ἠθικό, ἀλλά ὀντολογικό. Θά πρέπει νάθεραπευτεῖ ἡ οὐσία τοῦ εἶναι μας, ἡ καρδιά. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος χρειάζεται νά ἀσκεῖτήν νοερά προσευχή, ἀλλά συγχρόνως νά ταπεινώνει καί τό σῶμα γιατί τό σῶμαἐπηρεάζει τήν ψυχή. Ὅπως λέει ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος: «Ἡ κατάστασις τοῦ σώματοςἐπηρεάζει τήν ψυχή καί τήν διαμορφώνει». Συν-διαμορφώνεται ἡ ψυχή ἀνάλογα μέτήν κατάσταση τοῦ σώματος. Ἄν τό σῶμα εἶναι καλοζωϊσμένο καί ἔχει ξεκουραστεῖκαλά, αὐτό δίνει μία ὑπερηφάνεια καί μιά ἔπαρση στήν ψυχή. Ὅταν τό σῶμα εἶναιλίγο ἀδύνατο ἀπό τήν ἄσκηση, εἶναι ταπεινωμένο. Αὐτό δίνει μία ταπείνωση καίστήν ψυχή καί βοηθάει πάρα πολύ στήν προσευχή. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ καίπροχωράει στό πρῶτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί πορείας πού λέγεταικάθαρση.Ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης ὅτι στήν Ὀρθόδοξη παράδοση ἔχουμε τά στάδια «κάθαρση –φωτισμό – θέωση». Κάθαρσις σημαίνει καθαρισμός ἀπό τά πάθη τῆς καρδιᾶς, τοῦνοῦ καί ὁπωσδήποτε μετά καί τῶν σωματικῶν παθῶν. Αὐτή ἡ κάθαρση γίνεται μόνοδιά τῆς μετανοίας καί πάντοτε μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅσο κανείς προχωράει στήνμετάνοια καί στήν κάθαρση, τόσο προχωράει καί στό δεύτερο στάδιο πού λέγεταιφωτισμός καί μπορεῖ νά φτάσει ἀκόμα καί στή θέωση, ἄν θέλει ὁ Θεός.Βέβαια ὑπάρχουν καί οἱ ἐχθροί τῆς μετάνοιας καί ἕνας ἀπό αὐτούς, πού βασανίζειπολλούς ἀνθρώπους, εἶναι ἡ ἀπελπισία. Ὁ διάβολος προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει στήνἁμαρτία μέ τήν ἀμέλεια, νά μᾶς ὁδηγήσει στήν ἀποφυγή, στήν παράλειψη τοῦ24

κανόνος μας, γενικά στήν μή σωστή μετάνοια. Ὅταν τό καταφέρει αὐτό καί μᾶςὁδηγήσει στήν ἀμέλεια καί στήν πτώση, μετά μᾶς φέρνει τόν λογισμό τῆςἀπελπισίας.Ὁ Ὅσιος Ἀβράμιος γεννήθηκε στήν περιοχή τῆς Ἐδέσσης τῆς Μεσοποταμίας, κατάτά τέλη τοῦ 3ου αἰῶνα. Οἱ εὐγενεῖς καί εὐλαβεῖς γονεῖς του δέν εἶχαν ἄλλον γιό. Ἐνῶσέβονταν τήν διάπυρη εὐσέβειά του, τόν ἐνύμφευσαν παρά τήν θέλησή του. Κατάτήν διάρκεια τῆς γαμήλιας ἑορτῆς, ὁ Ἀβράμιος καθόταν μόνος του μέ τήν καρδιά τουσυντετριμμένη. Ἔστειλε τότε ὁ νυμφίος Χριστός ἀκτίνα γλυκύτατη ἈκτίστουΧάριτος καί φώτισε τήν καρδιά του. Ὁ Ἀβράμιος παρευθύς ἐγκατέλειψε σύζυγο,γονεῖς καί τά ἀγαθά τοῦ κόσμου τούτου καί ἀποσύρθηκε σ’ ἕνα ἀπομονωμένο κελί,ὅπου ἔμεινε ἐπί ἑπτά ἡμέρες προσευχόμενος δίχως νά φάει καί νά πιεῖ. Οἱ γονεῖς τουἀναγνώρισαν τότε ὅτι ὁ Θεός τόν ἐξέλεξε γιά τήν ἀγαθή μερίδα, γιά νά φωτιστεῖ ἀπότήν οἰκονομία τῶν μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ. Τόν ἄφησαν νά συνεχίσει τίς θεῖεςἀναβάσεις του μόνος μέ μόνον τόν Θεό. Ἦταν ἔγκλειστος σέ ἕνα κελί στό ὁποῖοἄνοιξαν μία στενή θυρίδα γιά νά τοῦ δίνουν ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν λίγο ψωμί καίνερό, ἴσα-ἴσα γιά τίς ἀνάγκες του.Βλέπουμε πῶς βίωναν τήν μετάνοια οἱ Ἅγιοι, μέ πόσο μεγάλο σωματικό κόπο!Πολλά παρόμοια παραδείγματα ὑπάρχουν στήν «Κλίμακα». Ὑπάρχει ὁ πέμπτοςλόγος τῆς Κλίμακος πού περιγράφει τούς Ἁγίους καταδίκους, πού ἦταν ἀσκητέςἀπομονωμένοι στή «φυλακή τῶν Ἁγίων», ὅπως λεγόταν. Ἐκεῖ ἔκαναν τρομερέςἀσκήσεις μετανοώντας γιά κάποια παραπτώματα καί κάποιες πτώσεις τους πού εἶχανστό μοναστήρι.Ὁ Ἀβρἀμιος ἔζησε ἐν κρυπτῷ ἐπί 50 χρόνια φωτίζοντας τούς τριγύρω του μέ τήνἀκτινοβολία τῆς ἀρετῆς του καί στηρίζοντας τόν κόσμο μέ τήν προσευχή του. Ὅμωςτόν πείραξε κι αὐτόν ὁ πονηρός. Ὁ Ἅγιος δέχτηκε νά πάρει στό κελί του τήν ἀνηψιάτου, μία ἑπτάχρονη κόρη, τήν Μαρία, ὅταν ὁ κατά σάρκα ἀδελφός του εἶχε πεθάνει.Γιά νά μήν μείνει ἔρημο, ὀρφανό καί χωρίς προστασία τό μικρό παιδάκι, τήν ἔβαλεσέ ἕνα μικρό κελί κοντά στό δικό του καί τήν ἄφησε νά ἀνθίσει ὡς ἄνθος τῆς ἐρήμουδιά τῆς προσευχῆς, τῆς νηστείας καί τήν καθοδηγοῦσε ἀπό μία μικρή θυρίδα πούἔβλεπε στό κελί του. Ἔφτασε ἔτσι τό μικρό παιδάκι στήν ἡλικία τῶν 20 ἐτῶν καί εἶχεπροκόψει πάρα πολύ στήν πνευματική ζωή.Μία μέρα ὅμως, πού ἔλειπε ὁ Ἅγιος, ἔπεσε στήν ἁμαρτία μέ ἕναν ἀκόλαστο μοναχόπού ἐρχόταν συχνά καί ἐπισκεπτόταν τόν Ὅσιο. Ἀντί νά ἱκετεύσει Ἐκεῖνον ὁ Ὁποῖοςἐνανθρώπισε γιά τήν σωτηρία τῶν ἁμαρτωλῶν καί νά ζητήσει συγχώρεση, ἡ Μαρίαὑπέπεσε στό εἰσέτι φρικτότερο ἁμάρτημα τῆς ἀπελπισίας. Ὁ διάβολος τήν ἔπεισε ὅτιὁ Θεός δέν θά μποροῦσε ποτέ νά ἐλεήσει ἐκείνη πού κατασπήλωσε τήν παρθενία τηςκαί τό ἀγγελικό σχῆμα, γιατί εἶχε γίνει μοναχή.Ἀλλόφρων ἡ Μαρία πῆγε στήν γειτονική πόλη καί παραδόθηκε στήν πορνεία. Ἐπίδύο καί πλέον ἔτη καθημερινῶς κυλοῦσε καί πιό βαθειά στήν βορβορώδη ἄβυσσοτῆς ἁμαρτίας. Ὁ Ἀβράμιος ἀνέπεμπε συνεχῶς προσευχές πρός τόν Κύριο, γιά νά τοῦἀποκαλύψει πού εἶχε πάει ἡ άνηψιά του, γιατί ὅταν ἐπέστρεψε δέν τήν βρῆκε στό25

κελί.Ἀπό κάποιον ταξιδιώτη ἔμαθε ὅτι ἡ Μαρία εἶχε γίνει ἐργαστήριο ἀνομίας. Τότε ὁἈβράμιος παρόλο πού ἦταν πλέον ἕνας γέροντας ταλαιπωρημένος ἀσκητής, φόρεσεστρατιωτικό ἔνδυμα, μάζεψε τά λίγα χρήματα πού εἶχε καί μετέβη στό ἐργαστήριοτῆς ἀκολασίας, ὅπου ἡ Μαρία ἀσκοῦσε τό μιαρό της ἐπάγγελμα, ὑποκρινόμενος ὅτικαί αὐτός ἤθελε νά ἁμαρτήσει μαζί της.Παρήγγειλε δεῖπνο πολυτελές καί, γιά πρώτη φορά μετά ἀπό 50 χρόνια ἔφαγε κρέας,ἤπιε κρασί καί κατόπιν ἀποσύρθηκε στά ἰδιαίτερα μέ τήν νεαρή κόρη. Ἀφοῦ ἔκλεισετήν θύρα καί βεβαιώθηκε ὅτι πλέον δέν μποροῦσε νά τοῦ ξεφύγει, ὁ Ἀβράμιοςἀποκάλυψε στήν ἀνηψιά του ποιός ἦταν, ἐνῶ ἐκείνη εἶχε παραλύσει ἀπό τήνκατάπληξη καί τήν καταισχύνη καί δέν τολμοῦσε νά τόν κοιτάξει.Ὁ Ὅσιος τῆς μίλησε μέ πραότητα, χωρίς διόλου νά τήν ψέξει. Μέ δάκρυα στά μάτιατῆς ὑπενθύμισε τήν ἀγαλλίαση τῆς ἀσκητικῆς βιωτῆς καί τῆς παρθενίας. Τήν ἔπεισεὅτι ἄπειρο εἶναι τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί ὑπερβαῖνον πᾶν ἁμάρτημα, ὅτι ἡ μόνηἀσυγχώρητη ἁμαρτία εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀπελπισία. Γιά νά τήν ἐνθαρρύνει πρόσθεσε:«Ἔλα τέκνον μου, ἄς ἐπιστρέψουμε στά κελιά μας. Ἐπάνω μου παίρνω τήν ἀνομίασου καί ἐγώ θά ἀπολογηθῶ γιά αὐτήν ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ τήν ἡμέρα τῆς φοβερᾶςΚρίσεως. Ἐσύ ἔλα ἁπλά στό κελί σου, ξαναγύρισε στήν ἄσκησή σου καί τήνπροσευχή καί στάσου ἐκ νέου ἐνώπιον τοῦ Πανοικτίρμονος Θεοῦ.Γλυκά δάκρυα συντριβῆς κύλισαν στό πρόσωπο τῆς Μαρίας, ὅταν ἄκουσε τά λόγιααὐτά. Δέχτηκε νά φύγει μαζί του ἀπό τό πανδοχεῖο τῆς ἁμαρτίας καί νά ἐγκαταλείψειτόν ἀκόλαστο βίο. Ξανακλείστηκε στό στενό κελί της μέ τόσο ζῆλο καί μέ τόσαδάκρυα, ὥστε δέν ἄργησε, ὅχι μόνο νά λάβει ἀπό τόν Θεό τήν συγχώρεση τῶνἁμαρτιῶν, ἀλλά καί τό χάρισμα νά ἐπιτελεῖ θαύματα. Ποιός; Αὐτή ἡ πρώην πόρνη.Ἀφοῦ διήνυσε θεάρεστο βίο ὁ Ὅσιος Ἀβράμιος ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνη τό 366 καί πέντεχρόνια ἀργότερα ἀνεπαύθη καί ἡ ἀνηψιά του. Ἡ μνήμη καί τῶν δύο Ἁγίων εἶναι στίς29 Ὀκτωβρίου.Κανείς λοιπόν ποτέ δέν πρέπει νά ἀπελπίζεται, ἔστω κι ἄν ἔκανε πολλές ἁμαρτίες,ἀλλά νά ἐλπίζει ὅτι θά σωθεῖ μέ τήν μετάνοια. Δέν ὑπάρχει περίπτωση νά πάεικάποιος στόν Δεσπότη Χριστό, νά ζητήσει τό ἔλεός Του, μέ τόν τρόπο βεβαίως πούὁρίζει Ἐκεῖνος, μέ συντριβή, μέ ἀπόφαση νά μήν ξανακάνει ἁμαρτίες, μέ μίσος κατάτῆς ἁμαρτίας, μέ ἐξομολόγηση καί μέ κάθε δυνατή προσπάθεια ὥστε καί μετά τήνἐξομολόγηση νά μήν ἁμαρτήσει, καί ὁ Θεός νά μήν τόν ἐλεήσει. Μέ τήν ἀπόφασηκαλύτερα νά πεθάνει παρά νά ἁμαρτήσει πάλι, δέν ὑπάρχει περίπτωση νά μήν πάρεικάποιος τήν συγχώρεση καί τό ἔλεος ἀπό τόν Θεό.Δυστυχῶς σήμερα οἱ ἄνθρωποι θεωροῦν ἴσως -λυπᾶμαι πού τό λέω- καί κάποιοιΠνευματικοί, ὅτι εἶναι πολύ ἁπλά τά πράγματα καί ὅτι διαβάζοντας τήν συγχωρητικήεὐχή ὁ Πνευματικός, τήν ἑπόμενη ἡμέρα μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά κοινωνήσει. Κι ὅμωςἀδελφοί μου δέν γίνεται ἔτσι ἡ θεραπεία. Οἱ Ἅγιοι λένε ὅτι, ὅταν ὑπάρχει τόσοεὔκολη συγχώρηση -βεβαίως ὁ Θεός συγχωρεῖ τούς πάντες- ὅταν δέν ὑπάρχει καί μία26

προσπάθεια παιδαγωγική -καί ὅχι τιμωρητική-, κάποια μέτρα παιδαγωγικά πού θάδώσει ὁ Πνευματικός στόν ἐξομολογούμενο, πολύ εὔκολα αὐτός πού ἐξομολογεῖταιθά ἐπαναλάβει τά ἴδια ἁμαρτήματα. Καί τότε βέβαια, ὅπως λέει καί ὁ ἍγιοςΝικόδημος, κολάζεται, τιμωρεῖται καί ὁ Πνευματικός καί βεβαίως καί ὁἐξομολογούμενος, γιατί ἡ μετάνοιά του δέν εἶναι ὁλοκληρωμένη καί σωστή. Γι’ αὐτόπαρακαλοῦσε κι ἔλεγε καί ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος: «Θεέ μου δός μου μετάνοιανὁλόκληρον καί καρδίαν ἐπίπονον εἰς ἀναζήτησήν Σου».Λέει ὁ ἀββᾶς Μάρκος: «Ἁμαρτία θανάσιμη εἶναι ἐκείνη γιά τήν ὁποία ὁ ἄνθρωποςμένει ἀμετανόητος». Ἀμετανόητος σημαίνει ἀδιόρθωτος. Αὐτός ὁ ὁποῖος ὅχι μόνοἁμαρτάνει, ἀλλά θεωρεῖ ὅτι κάνει σωστά καί ζητάει ἐπιβράβευση. Αὐτός ὁ ἄνθρωποςποτέ δέν πρόκειται νά ζήσει τήν πραγματική μετάνοια.Κανένας δέν εἶναι τόσο ἀγαθός καί σπλαγχνικός ὅσο ὁ Θεός. Τόν ἀμετανόητο ὅμωςοὔτε Αὐτός τόν συγχωρεῖ.Λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος: «Σήμερα οἱ ἄνθρωποι θέλουν νά ἁμαρτάνουν καί θέλουν καίτόν Θεό νά εὐλογεῖ τήν ἁμαρτία τους». Αὐτό δέν γίνεται, γιατί δέν ὑπάρχει καμίασχέση, καμία συνάφεια, καμία συγκατάβασις μεταξύ Φωτός καί σκότους,καθαρότητος ἀπείρου πού εἶναι ὁ Θεός καί βρωμιᾶς πού εἶναι ἡ ἁμαρτία. Δέν μπορείποτέ ὁ Θεός νά εὐλογήσει τήν ἀκαθαρσία.Λέει ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας: «Πρόσεχε ἀδελφέ τό πονηρό πνεῦμα πού φέρνει τήν λύπηστόν ἄνθρωπο, γιατί εἶναι φοβερή ἡ καταδίωξη πού σοῦ κάνει μέχρι νά σέ ρίξεικάτω». Οὔτε ἀπελπισία, ἀλλά οὔτε καί προσπάθεια δικαίωσης πρέπει νά νιώθουμε,ἐνῶ παραμένουμε στήν ἁμαρτία. Βέβαια θά μοῦ πεῖτε ὅτι ὑπάρχει καί μία κατάστασηπού ὁ διάβολος σπέρνει ψευτο-ἐνοχές στόν ἀγωνιζόμενο. Τό πονηρό πνεῦμα φέρνειτήν ἀπελπισία καί τήν «κατά δαίμονα» λύπη. Ὑπάρχει καί ἡ κατά Θεόν λύπη,ὑπάρχει καί ἡ λύπη πού προκαλεῖ ὁ δαίμονας. Ἡ κατά Θεόν λύπη ἔχει μέσα της τήνἐλπίδα. Λέει ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας: «εἶναι χαρά γιά σένα γιατί βλέπεις τόν ἑαυτό σου νάστέκεται στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ναί μέν γνωρίζεις ὅτι εἶσαι ἁμαρτωλός, ἀλλάαὐτοκατακρίνεσαι, αὐτοκαταδικάζεσαι, αὐτομέμφεσαι, αὐτοκατηγορεῖσαι καί αὐτόεἶναι πού κάνει τόν ἄνθρωπο νά ζεῖ τήν μετάνοια καί νά ὁδηγεῖται στήν ἀληθινήταπείνωση, ἡ ὁποία ἑλκύει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ κι ἔτσι ὁ ἄνθρωπος καθαρίζεται».Μοῦ ἔλεγε ἕνας σύγχρονος Ἅγιος Ἁγιορείτης ὅτι γιά νά φτάσουμε στήν ταπείνωση,πρέπει νά κατακρίνουμε καί νά κατηγοροῦμε σέ ὅλα τόν ἑαυτό μας. Ὅ,τι καί ἄνσυμβαίνει ἀδελφοί μου, θά πρέπει νά λέμε ὅτι φταῖμε ἑμεῖς, ὅτι αὐτά πού μᾶςσυμβαίνουν γίνονται λόγω τῶν ἁμαρτιῶν μας. Κι ἄν εἶναι κάτι καλό -ἄν καί ὅλα εἶναικαλά γιατί προέρχονται ἀπό τόν καλό Θεό- νά τό θεωροῦμε ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ.Ὅλα τά «καλά» καί ὅλα τά «κακά» εἶναι ἐπίσκεψη Θεοῦ.Ἡ λύπη ὅμως πού φέρνει ὁ διάβολος, ὁδηγεῖ στήν ἀπελπισία, στήν μελαγχολία, στήνἀπραξία. Αὐτή εἶναι δαιμονική λύπη καί πρέπει νά τήν διώχνουμε. Σύμφωνα μέ τόνἀββᾶ Ἡσαΐα : «Ἐκεῖνος πού σοῦ λέει ‘’ποῦ θά πᾶς γιά νά ξεφύγεις, μετάνοια δένἔχεις’’ εἶναι ὁ ἐχθρός πού πασχίζει νά κάνει τόν ἄνθρωπο νά ἐγκαταλείψει τήνἐγκράτεια, τήν αὐτοκυριαρχία του, τόν αὐτοέλεγχο, τήν αὐτοσυγκράτηση, νά ἀφεθεῖ27

ἀχαλίνωτα στά πάθη του». Δηλαδή ὁ διάβολος παροτρύνει τόν ἄνθρωπο νά κάνειἐδῶ ὅλες τίς ἁμαρτίες, νά ἀπολαύσει ὅ,τι μπορεῖ γιατί ἔτσι κι ἀλλιῶς μετά θάνατονθά πάει στήν κόλαση. Ἀλλοίμονο, ποτέ νά μήν δεχθοῦμε αὐτό τόν λογισμό.«Ἡ κατά Θεόν λύπη ἀντίθετα δέν ἔρχεται στόν ἄνθρωπο μέ ἐπιθετική ὁρμή, ἀλλάεἰρηνικά καί τοῦ λέει ‘μή φοβᾶσαι, ἔλα πάλι’. Γνωρίζει βλέπεις», λέει ὁ ἀββᾶςἩσαΐας «ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀδύναμος καί τόν δυναμώνει. Μέ γενναιοφροσύνηἀντιμετώπισε τούς λογισμούς καί θά σοῦ γίνουν ἐλαφρότεροι, γιατί ὅποιον τούςφοβᾶται, τόν λυγίζουν κάτω ἀπό τό βάρος τους». Μήν πνίγεσαι κάτω ἀπό τούςλογισμούς.– Πόσοι ἄνθρωποι σήμερα πάσχουν ἀπό κατάθλιψη, ἔμμονες ἰδέες, φοβίες,ἀνασφάλειες, ἀπό ὅλα τά λεγόμενα «ψυχολογικά»;Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε ὅτι πίσω ἀπό ὅλα τά λεγόμενα ψυχολογικά κρύβονταιδαιμόνια. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ὁδηγηθεῖ ὅχι στόν ψυχολόγο καί στόν ψυχίατρο-ἐκτός ἄν ὑπάρχει καί σωματική βλάβη- ἀλλά ἡ λύση καί ἡ πραγματική θεραπείαεἶναι νά φύγει τό αἴτιο τῆς θλίψης, τῆς κατάθλιψης, τῆς μελαγχολίας, πού δέν εἶναιἄλλο παρά ἡ ἀπουσία τῆς χάρης τοῦ Θεου, εἶναι ἡ στέρηση πού βάζουμε ἐμεῖς στήνψυχή μας.Ἔλεγε πάλι ὁ Ἅγιος Πορφύριος ὅτι: ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἔχει ἐρωτευτεῖ, δέν ἔχειἀγαπήσει τόν Χριστό, θά εἶναι ὁπωσδήποτε σέ κατάσταση μελαγχολίας. Αὐτόν τόνἄνθρωπο θά τόν ρίχνει ὁ διάβολος στήν ἀπελπισία, θά τοῦ ἐπιτίθεται συνέχεια μέλογισμούς καί θά τόν βασανίζει, γιατί ὁ διάβολος εἶναι μισάνθρωπος καίἀνθρωποκτόνος.«Ἡ δύναμη ἐκείνων πού θέλουν νά ἀποκτήσουν τίς ἀρετές, φανερώνεται σέ τοῦτο:νά μήν μικροψυχήσουν ἄν συμβεῖ νά πέσουν, ἀλλά πάλι νά ρίχνονται στόν ἀγῶνα».Θά ἀναρωτηθεῖτε ὡς πότε θά μᾶς συγχωρεῖ ὁ Θεός; Ὁ Θεός εἶναι πολυέλεος καίπολυεύσπλαγχνος, μακρόθυμος καί οἰκτίρμων.Ὑπάρχει ἕνα ὡραῖο περιστατικό στόν Εὐεργετινό μέ ἕναν ἄνθρωπο πού ἁμάρτανεσυνεχῶς βαριά γιά περίπου δέκα χρόνια. Κάθε φορά πού ἁμάρτανε ἔτρεχε στήνἘκκλησία, γονάτιζε μπροστά στόν Δεσπότη Χριστό, ἔκλαιγε, συντριβόταν καίζητοῦσε ἔλεος. Μετά ὅμως πάλι ἀπό ἀδυναμία ἔπεφτε στήν ἁμαρτία. Αὐτό δέν τόἔκανε γιά ἕνα-δύο χρόνια, ἀλλά γιά δέκα ὁλόκληρα χρόνια, μέχρι πού «ἔσκασε» ὁδιάβολος καί εἶπε στόν Χριστό «γιατί Χριστέ τόν δέχεσαι, ἀφοῦ συνεχῶς Σέπροδίδει;». Καί ἀπάντησε ὁ Χριστός: «Καί σένα τί σέ ἐνδιαφέρει; Γιά νά δεῖς ὅτιἘγώ τόν δέχομαι καί θά τόν σώσω ἐπειδή μετανοεῖ, θά τόν πάρω τώρα, τήν ὥρα τῆςμετανοίας». Ἔτσι λοιπόν, ὅπως ἦταν ὁ ἄνθρωπος γονατισμένος, κοιμήθηκε εἰρηνικάκαί σώθηκε!Βλέπετε πόσο εἶναι τό ἔλεος καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ! Ἀντίθετα ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποισυγχωροῦμε κάποιον μία, δύο φορές, ἐνῶ ὁ Κύριος εἶπε νά συγχωροῦμε, γιατί, ἄνδέν συγχωροῦμε, οὔτε Ἐκεῖνος θά μᾶς συγχωρέσει. Εἶναι κι αὐτό μία προϋπόθεσηγιά νά πετύχουμε τήν σωστή μετάνοια: Νά συγχωρήσουμε τούς ἄλλους. Ἄν δέν28

συγχωρήσουμε τόν ἄλλον, νά μήν ἐλπίζουμε ὅτι θά πάρουμε συγχώρηση ἀπό τόνΘεό, ὅσες φορές κι ἄν ἐξομολογηθοῦμε καί ποῦμε «ἥμαρτον».Πρέπει ἐπίσης νά ἀγαπήσουμε τήν κακοπάθεια, τήν ταπείνωση καί νά κάνουμεὑπακοή στόν Πνευματικό τηρώντας τούς κανόνες πού θά μᾶς βάλει καί τίς διάφορεςἀσκήσεις. Ὄχι ὅτι μᾶς σώζουν αὐτά. Αὐτά δέν μᾶς σώζουν. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μᾶςσώζει. Αὐτά μᾶς βοηθοῦν νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τήν κακή συνήθεια. Γιατί μέ τήνἐξομολόγηση φεύγει ἡ ἐνοχή, δέν φεύγει ὅμως ἡ κακή συνήθεια, τά πάθη καί οἱκακές ροπές πού ἔχουμε μέσα μας ἐπειδή δουλέψαμε χρόνια σ’ αὐτά. Ἄν λοιπόν δένκάνουμε αὐτές τίς ἀσκήσεις γιά νά ταπεινωθεῖ τό σῶμα καί διά τοῦ σώματος καί ἡψυχή, δέν θά μπορέσουμε νά ἀποφύγουμε τήν ἐπανάληψη τῆς ἁμαρτίας. Καί πάνωἀπό ὅλα μᾶς τονίζουν οἱ Ἄγιοι πάλιν καί πολλάκις, ὅτι, ὅσες φορές καί ἄν πέσουμεκαί ὅσο βαριά καί ἄν πέσουμε, ποτέ νά μήν ἀπελπιζόμαστε.Ἕνας στρατιώτης ρώτησε τόν ἀββᾶ Μιῶς, ἄν ἄραγε ὁ Θεός δέχεται τή μετάνοια τοῦἁμαρτωλοῦ. Καί ὁ ἀββᾶς, ἀφοῦ τόν δίδαξε μέ πολλούς λόγους, εἶπε:– Πές μου, ἀγαπητέ, ἄν σχιστεῖ τό χιτώνιό σου, τό πετᾶς; Τοῦ μίλησε μέ παράδειγμαστρατιωτικό.– Ὄχι, ἀπάντησε ἐκεῖνος, τό ράβω καί τό χρησιμοποιῶ πάλι.– Ἄν λοιπόν ἐσύ λυπᾶσαι τό ροῦχο σου, τοῦ εἶπε τότε ὁ Γέροντας, δέν θά λυπηθεῖ ὁΘεός τό δικό του πλάσμα;Ἕνας ἀδελφός ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα:– Ἔκανα ἁμαρτία μεγάλη καί θέλω νά μείνω σέ μετάνοια τρία χρόνια.– Πολύ εἶναι, τοῦ λέει ὁ Γέροντας.Κοιτᾶξτε τήν φιλανθρωπία τῶν Ἁγίων πού εἶναι ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, γιατί οἱἍγιοι μιλοῦν μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ρώτησαν τότε κάποιοι πού ἦταν ἐκεῖ -ἀφοῦ λέει ὁΓέροντας ὅτι εἶναι πολύ τρία χρόνια, κατέβασαν ἀμέσως τόν πήχη.– Φτάνουν σαράντα μέρες;– Πολύ εἶναι, εἶπε πάλι ὁ ἀββᾶς, ἐγώ νομίζω πώς, ἄν ἕνας ἄνθρωπος μετανοήσει μέὅλη του τήν καρδιά καί δέν συνεχίσει νά ἁμαρτάνει πιά, ἀκόμα καί σέ τρεῖς μέρεςτόν δέχεται ὁ Θεός. Βλέπετε πόση εἶναι ἡ ἀγάπη καί ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ!Ἀναφέρεται στό Γεροντικό μία πολύ συγκινητική ἱστορία μέ κάποια κοπέλα πού εἶχεπαρασυρθεῖ στήν ἁμαρτία τήν σαρκική. Στείλανε τότε οἱ Πατέρες τόν ἀδελφό της νάτήν συμμαζέψει. Πῆγε καί τῆς μίλησε καί τελικά τήν πῆρε ἀπό τό ἐργαστήριο τῆςἀνομίας. Ἐν τῷ μεταξύ ἡ κοπέλα τόσο πρόθυμα μετανόησε, πού δέν πῆρε οὔτε τάπαπούτσια της, οὔτε καί τό μαντήλι της φεύγοντας, γιατί τότε οἱ γυναῖκες φοροῦσαντό μαντήλι, τό κάλυμμα τῆς κεφαλῆς. Τό βράδυ νυχτώθηκαν στόν δρόμο, ὁπότε τήνἔβαλε νά κοιμηθεῖ ὁ ἀδελφός της καί κοιμήθηκε κι αὐτός λίγο πιό πέρα. Τό πρωί τήνφώναξε, ἀλλά δέν πῆρε καμία ἀπάντηση. Πῆγε κοντά της, τήν σκούντηξε λίγο μέ τόπόδι, ἀλλά εἶχε πεθάνει, εἶχε κοιμηθεῖ. Τά πόδιά της ἦταν καταπληγωμένα ἀπό τάἀγκάθια. Τότε οἱ Πατέρες ἔκαναν προσευχή γιά νά τούς ἀποκαλύψει ὁ Θεός ἄν αὐτή29

ἡ ψυχή σώθηκε. Ὁ Θεός τούς ἀποκάλυψε ὅτι σώθηκε, γιατί ἔδειξε τόσο πρόθυμημετάνοια καί δέν λογάριασε καθόλου τόν σωματικό κόπο.Εὐχαριστῶ γιά τήν ὑπομονή σας καί νά μέ συγχωρέσετε, γιατί καί ἐγώ ἀνάξιος εἶμαινά μιλάω γιά τήν μετάνοια, ἀφοῦ ἐγώ πρῶτος δέν τήν ἔχω. Νά εὔχεστε νά μᾶς δίνεικαί μᾶς ὁ Θεός μετάνοια.30

Μετάνοια καί ἐξομολόγησηΕὐχαριστῶ τόν Πανάγιο Κύριο, πού μέ ἀξιώνει νά εἶμαι πάλι κοντά σας,τόν δικό σαςΣεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Γεώργιο καί τόν δικό μας κ. Ἰωήλ γιά τήν εὐλογίαπού μᾶς δίνουν καί παρακαλῶ καί ὅλους ἐσᾶς νά εὐχηθεῖτε, ὥστε καί αὐτή ἡσυνάντηση νά εἶναι πρός δόξαν τοῦ Ἁγίου μας Τριαδικοῦ Θεοῦ καί πρός μία μικρήβοήθεια ἐνόψει τῆς σημαντικότατης αὐτῆς περιόδου, πού ἀνοίγεται μπροστά μας καίλέγεται Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ἡ ὁποία-ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε-εἶναι ἡ κατεξοχήνπερίοδος τῆς μετανοίας.«Μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα», ψάλλουμε στήν Ἐκκλησία μας.Παρακαλοῦμε δηλαδή τόν Κύριο νά μᾶς ἀνοίξει τίς πύλες τῆς μετάνοιας, πούσημαίνει ὅτι μόνοι μας δέν μποροῦμε νά ἔχουμε καί νά δείξουμε πραγματικήμετάνοια. Οὔτε κἄν μποροῦμε νά περάσουμε τίς πύλες, ἄν δέν μᾶς τίς ἀνοίξει ὁΚύριος. Ἕνας μεγάλος ἅγιος, ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος, παρακαλεῖ καί λέει: «δῶσ’μοι Κύριε μετάνοιαν ὁλόκληρον», ὁλοκληρωμένη μετάνοια «καί καρδίαν ἐπίπονονεἰς ἀναζήτησίν σου».Θά ποῦμε λοιπόν, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, λίγα λόγια γιά τό τί εἶναι μετάνοια. Ἄν καίπιστεύω ὅτι γνωρίζετε τί θά πεῖ μετάνοια, ἀφοῦ ἔχετε χρόνια καλλιεργηθεῖ ἀπό τούςἁγίους σας Πνευματικούς πατέρες, πού ἔχετε ἐδῶ στή Μητρόπολη. Ὡστόσο, θάποῦμε κάποια ἀπό αὐτά πού λένε οἱ Ἅγιοι καί στή συνέχεια θεωρῶ σκόπιμο νάἀναφερθοῦμε σέ κάποια πιό ἐπίκαιρα πού προβληματίζουν, ὅπως τό θέμαπνευματικοῦ καί ψυχιάτρου. Κάποιοι σήμερα ἀντί νά ἐξομολογοῦνται, πηγαίνουν καίκάνουν ψυχανάλυση καί συμβουλεύονται ψυχολόγους καί ψυχιάτρους καί ὄχιπνευματικούς. Θεραπεύεται ἄραγε ἡ ψυχή μέσα ἀπ’ αὐτά; Εἶναι σύγχροναἐρωτήματα πού κάποιοι δυστυχῶς δέν δίνουν τίς σωστές ἀπαντήσεις. Θά δοῦμε τίἀπαντοῦν σ’ αὐτά οἱ σύγχρονοι Ἅγιοι, ὅπως ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ὁ ἅγιοςΠορφύριος.Στό τέλος θά ποῦμε καί λίγα γιά τό πῶς ἐπιλέγουμε τόν Πνευματικό μας.Ἕνα τεράστιο θέμα, τό ὁποῖο χρειάζεται ἰδιαίτερη προσοχή κι ὅμως δέν ἀκούγεταιὅσο πρέπει. Ὅπως κανείς ἐπιλέγει τόν σωστό γιατρό καί δέν πάει στόν πρῶτοτυχόντα πού φοράει ἄσπρη μπλούζα, ἔτσι πρέπει νά προσέξει πολύ καί στήν ἐπιλογήτοῦ Πνευματικοῦ του πατέρα. Γιατί μέ τόν Πνευματικό πατέρα θά πᾶμε μαζί στόνΠαράδεισο καί ἀλλοίμονο ἄν ὁ ἴδιος δέν μᾶς δείξει τόν σωστό δρόμο.Λέει λοιπόν ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος:– Τί σημαίνει μετάνοια;Καί ἀπαντάει: «Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωσις τοῦ βαπτίσματος, συμφωνία μέ τόνΘεό γιά νέα ζωή. Μετανοῶν σημαίνει ἀγοραστής τῆς ταπεινώσεως. Μετάνοιασημαίνει μόνιμος ἀποκλεισμός κάθε σωματικῆς παρηγορίας. Μετάνοια σημαίνεισκέψη αὐτοκατακρίσεως, ἀμεριμνησία γιά ὅλα τά ἄλλα καί μέριμνα γιά τήν σωτηρίατοῦ ἑαυτοῦ μας. Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδος καί ἀποκήρυξις τῆς31

ἀπελπισίας. Μετανοῶν σημαίνει κατάδικος ἀπηλλαγμένος ἀπό αἰσχύνη».Ἀξίζει λίγο νά τά ἀναλύσουμε αὐτά ἕνα-ἕνα ὥστε νά κατανοήσουμε τί σημαίνειμετάνοια. Τό πρῶτο, εἶναι ἀνανέωση, λέει, τοῦ βαπτίσματος. Μά θά ρωτήσεικάποιος:– Χρειάζεται ἀνανέωση τό Βάπτισμά μας; Δέν ἰσχύει;Ἐφόσον ὅλοι εἴμαστε βαφτισμένοι δέν ἔχουμε ἐνεργό τό Βάπτισμα; Δυστυχῶς, δέντό ἔχουμε ἐνεργό ὅλοι. Τί σημαίνει νά ἔχουμε ἐνεργό τό Βάπτισμα; Σημαίνει νάἐνεργεῖ μέσα μας τό Ἅγιο Πνεῦμα. Θά πεῖτε δέν ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Ἄνἐνεργοῦσε τό Ἅγιο Πνεῦμα, θά εἴχαμε φανερό καί τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.– Ποιός εἶναι ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος;Τό λέει ὁ Ἁπόστολος Παῦλος (Γαλ. 5,22). Ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναιπρῶτον χαρά. Δηλαδή θά ἔπρεπε νά εἴχαμε ὅλοι χαρά καί ὄχι μιά χαρά πού κρατάειἕνα, δύο, πέντε δευτερόλεπτα ἤ ἕνα λεπτό καί μετά τή χάνουμε, ἀλλά μία μόνιμηχαρά, πού δέν τή χάνεις ποτέ. Ἀκόμα κι ἄν σέ πιέζανε τά ΕΝΦΙΑ καί τό ΔΝΤ καί τόὅτι δέν ἔχεις ἐργασία καί τό ὅτι τό παιδί σου δέν πάει καλά, δέν θά χάναμε ποτέ τήχαρά μας.Μετά λέει ὁ καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστιν ἀγάπη. Κι αὐτή ἡ ἀγάπη πάλι δέν χάνεταιποτέ. Δέν παύεις ποτέ ν’ ἀγαπᾶς, ἀκόμα κι αὐτόν πού δέν σ’ ἀγαπάει, ἀκόμα κι αὐτόνπού σ’ ἐχθρεύεται.Ἐπίσης ὁ καρπός τοῦ Πνεύματος ἔχει μέσα τήν εἰρήνη. Δέν χάνεις ποτέ τήν εἰρήνη.Συνεπῶς συμπεραίνουμε ἀπό αὐτά -γιά νά μήν προχωρήσουμε καί πιό κάτω- ὅτιἐφόσον δέν τά ἔχουμε σταθερά καί μόνιμα, πάντοτε, δέν ἔχουμε ἐνεργό μέσα μας τόἍγιο Πνεῦμα. Βλέπετε πόσο εὔκολα χάνουμε τήν εἰρήνη μας; Θυμώνουμε,ταραζόμαστε κ.λ.π. Σημαίνει ὅτι κάτι δέν πάει καλά. Ναί μέν, τό πήραμε στό ἍγιοΒάφτισμα καί στό Ἅγιο Χρίσμα, ἀλλά ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος, τό ἔχουμε‘μπαζώσει’, τό ἔχουμε ἀπενεργοποιήσει.– Πῶς γίνεται αὐτό τό ‘μπάζωμα’;Ὅπως ὅταν κάποιος ἔχει μιά πηγούλα καί ρίξει πέτρες καί χῶμα, μπορεῖ καί νά χαθεῖτελείως τό νερό καί νά πρέπει νά ξανασκάψει γιά νά ξαναβρεῖ τήν πηγή, ἔτσι καί μέτό Ἅγιο Πνεῦμα. Ρίχνουμε στήν ψυχή μας πολλές ἁμαρτίες, πολλά μπάζα,ὀγκόλιθους, πάθη καί κακές συνήθειες, ἁμαρτωλές, οἱ ὁποῖες παγιώνονται μέσα μαςκαί μπαζώνουν αὐτήν τήν πηγούλα, πού εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα. Χρειάζεται μετά ὁἄνθρωπος νά σκάψει, νά βγάλει τά μπάζα, νά ξαναβρεῖ αὐτό τό νεράκι, πού δέν εἶναιἄλλο παρά ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί νά μπορέσει νά ξεδιψάσει. Καί τότεἔχει βρεῖ τήν πηγή τῆς χαρᾶς, τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης, ἔχει βρεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα, τόὁποῖο εἶχε πάρει ἀπό τό Βάπτισμα, ἀλλά τό εἶχε μπαζωμένο.Αὐτό τό ἔργο κάνει ὁ ἄνθρωπος ὅταν μετανοεῖ. Ξεμπαζώνει καί ἀνακαλύπτει τήνκρυμμένη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί στή συνέχεια ἐξομολογεῖται βέβαια καίπροχωράει σταθερά πλέον καί δέν ξανακάνει τίς προηγούμενες ἁμαρτίες.32

Ἑπομένως μετάνοια, γιά νά τό ποῦμε ἐπιγραμματικά, τί εἶναι; Ἀφενός μέν ὁἄνθρωπος νά σταματήσει τό κακό καί ἀφετέρου νά κάνει τό καλό. Ὅπως λέει ὁΔαβίδ πολύ ὄμορφα: «Ἔκκλινον ἀπό κακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν» (Ψαλμ. 33,15).Ξέκλινε, φύγε ἀπό τό κακό καί κάνε ἀπό δῶ καί μπρός πλέον τό καλό. Ἐνῶ μέχριτώρα πόρνευες, μοίχευες, ἔβλεπες πονηρά πράγματα, ἀσελγοῦσες μέ τά μάτια σου,μέ τήν ἐπιθυμία σου, μέ τή σκέψη σου, τώρα δέν θά τό ξανακάνεις ποτέ αὐτό καί θάκάνεις τό ἀντίθετο. Δηλαδή θά βλέπεις μέ ἁπλότητα -ἤ ἄν δέν μπορεῖς μή βλέπεις καίκαθόλου, γιά νά μήν πέφτεις σέ πειρασμό-, θά διορθώνεις τίς αἰσθήσεις σου, θάδιορθώνεις τή δίαιτά σου, -γιατί κι αὐτό παίζει ρόλο στό νά χαλιναγωγήσει κανείς τάσαρκικά πάθη-, δέν θά εἶσαι γαστρίμαργος καί λαίμαργος. Θά κάνεις δηλαδή τάἀντίθετα καλά ἀπό τά κακά πού ἔκανες μέχρι τώρα. Αὐτό ἐννοοῦμε λέγοντας ὅτι ἡμετάνοια εἶναι ἀνανέωση τοῦ βαφτίσματος. Γίνεται δηλαδή ὁ ἄνθρωπος διά τῆςμετανοίας καί τῆς ἐξομολόγησης, πού εἶναι ἡ κορύφωση τῆς μετάνοιας, σάννεοβαπτισμένος.Ἐάν δεῖτε νεοβαπτισμένο ἄνθρωπο, λάμπει ὁλόκληρος. Ὄχι μόνο τά μικρά παιδάκια,πού φωτίζονται καί λάμπουν, ἀλλά καί οἱ μεγάλοι. Ἕνας πρώην προτεστάντης ἤπαπικός, πού βαφτίστηκε -ὄχι ἁπλῶς χρίστηκε, βαφτίστηκε κανονικά- λάμπειὁλόκληρος. Εἶναι αὐτή ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτή τή λάμψη πού ἔχειαὐτός, πρέπει νά τήν ἔχουμε ὅλοι οἱ χριστιανοί, ἀλλά δέν τήν ἔχουμε, γιατί, ὅπωςεἴπαμε, ἔχουμε ἀπενεργοποιήσει τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ τίς πολλες μας ἁμαρτίες. Ὅτανὅμως καθαριστοῦμε, ἀποκτοῦμε πάλι αὐτή τή λάμψη.Αὐτή ἡ λάμψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἡ λάμψη πού βλέπουμε στίς ἁγίες εἰκόνεςμας, τό φωτοστέφανο τῶν ἁγίων. Δέν εἶναι δηλαδή ἕνα σχῆμα πού διάλεξαν οἱἁγιογράφοι γιά νά μᾶς δείξουν τήν ἁγιότητα μόνο, ἀλλά εἶναι μιά πραγματικότητα κιἄν διαβάσετε τούς βίους τῶν ἁγίων θά δεῖτε πού ἔλαμπαν. Ἀκόμα καί ζωντανοίἔλαμπαν, ὅπως στόν Ἅγιο Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ σέ μία συζήτηση πού εἶχε μέ ἕνανἔμπορο τόν Μοτοβίλωφ, ἔλαμψε τό πρόσωπό του σάν τόν ἥλιο. Αὐτό εἶναι τόφωτοστέφανο πού εἰκονίζουμε στίς ἅγιες εἰκόνες καί μᾶς δείχνει αὐτήν τήν Χάρη τήνἐνεργό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν ὁποία ἐπαναλαμβάνω πρέπει νά τήν ἔχουμε ὅλοιμας.«Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μέ τόν Θεό γιά νέα ζωή». Τό θέμα δέν εἶναι ἁπλῶς νάἀπαριθμήσουμε κάποιες ἁμαρτίες μπροστά στόν Θεό στήν προσευχή μας ἤ στόνΠνευματικό μας. Αὐτό εὔκολο εἶναι. Ἀλλά τό βασικό εἶναι νά συμφωνήσεις μέ τόνΘεό ὅτι δέν θά τό ξανακάνεις.Ὑπάρχει μιά ὡραία ἱστορία –τό λέω γιατί μᾶς ἀρέσουν οἱ ἱστορίες καί εἶναι πολύδιδακτικές- μέ κάποιον Γέροντα, πού εἶχε τό ἰδιαίτερο χάρισμα νά βλέπει τίς ψυχέςτῶν ἀνθρώπων. Εἶχε τό λεγόμενο διορατικό χάρισμα. Αὐτός λοιπόν στάθηκε στήνπόρτα τῆς Ἐκκλησίας καί ἔβλεπε ἕναν-ἕναν τούς μοναχούς, πού ἔμπαιναν μέσα στήνἘκκλησία. Ἦταν στή Σκήτη -σέ μιά περιοχή πού ἦταν μόνο μοναχοί. Τούς ἔβλεπεὅλους νά εἶναι χαρούμενοι, νά ἔχουν τόν ἄγγελό τους καί νά παίρνουν τή θέση τουςγιά νά λάβουν μέρος στή Θεία Λειτουργία καί νά κοινωνήσουν. Μπῆκε ὅμως καίἕνας, ὁ ὁποῖος ἀντί γιά τόν ἀγγελό του, εἶχε ἕναν διάβολο κοντά του καί ὁ ἄγγελός33

του στεκόταν καταλυπημένος πιό μακριά. Τό πρόσωπό του δέν ἦταν φωτεινό, ἦτανμαῦρο καί λυπήθηκε πολύ ὁ Γέροντας. Δέν τοῦ εἶπε τίποτα, προσευχήθηκε ὅμως γι’αὐτόν.Ὅταν τέλειωσε ἡ Θεία Λειτουργία καί κοινώνησαν οἱ Πατέρες, στάθηκε πάλι στήνπόρτα κι ἔβλεπε τά πρόσωπά τους καί τίς ψυχές τους. Ἔβλεπε τώρα πάλι τούςμοναχούς ἔχοντας κοινωνήσει νά εἶναι ἀκόμα πιό φωτεινοί, πιό λαμπροί, πιόχαρούμενοι καί ὤ! τοῦ παραδόξου θαύματος κι ἐκεῖνος πού εἶχε μαῦρο πρόσωπο,εἶχε τώρα φωτεινό πρόσωπο καί ὁ διάβολος εἶχε φύγει πολύ μακριά καί ἦταν κοντάτου ὁ ἄγγελός του. Ὁπότε κάλεσε αὐτόν τόν ἀδελφό καί τοῦ εἶπε:– Ἀδελφέ μου, σέ παρακαλῶ, θέλω νά μοῦ ἐξηγήσεις κάτι καί τοῦ εἶπε τήν ἱστορίαπού σᾶς διηγήθηκα. Τοῦ λέει τότε ὁ μοναχός:– Γέροντα, πολύ καλά καταλαβαίνεις τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι εἶναι. Ὅτανμπῆκα μέσα, εἶχα τό τάδε πάθος, ἀλλά στή Λειτουργία μέσα ἐξομολογήθηκα στόνΘεό μέ εἰλικρίνεια, ἔκλαψα καί ὑποσχέθηκα στόν Θεό ὅτι δέν θά τό ξανακάνω ποτέκαί μετά πού κοινώνησα ἔγινε αὐτό πού εἶδες.Ὁ Γέροντας λοιπόν γεμάτος χαρά φώναξε τούς ὑπόλοιπους ἀδελφούς γιά νά τούςἀνακοινώσει τό μεγάλο θαῦμα καί τούς διηγήθηκε ὅλη αὐτή τήν ἱστορία καί τήθαυμαστή μεταμόρφωση. Γιατί πραγματικά ἡ μετάνοια μεταμορφώνει τόν ἄνθρωποκαί τόν γεμίζει μέ τό φῶς τοῦ Θεοῦ.Μετάνοια λοιπόν σημαίνει νά συμφωνήσω μέ τόν Θεό ὅτι δέν θά ξανακάνω πιά αὐτότό κακό πού ξέρω. Ὅλοι ξέρουμε τά κακά μας καί τά στραβά μας -συγνώμη γιά τήνἔκφραση- ἀλλά λίγο-πολύ τά ξέρουμε τά λάθη μας. Ἔχουμε μέσα μας τή συνείδηση,πού εἶναι ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία μᾶς πληροφορεῖ. Βέβαια ὑπάρχει καί ἡκατάσταση στήν ὁποία φτάνει κανείς μετά ἀπό πολλές ἁμαρτίες, ὅπου πλέον δένἀκούει τή συνείδησή του, τή φιμώνει ἤ καί τή διαστρέφει καί τότε εἶναι πολύδύσκολα τά πράγματα. Ὁ Θεός βέβαια δέν δεσμεύεται, μπορεῖ νά κάνει θαῦμα, ἀρκεῖὁ ἄνθρωπος νά θελήσει τή σωτηρία του. Ὅταν μετανοοῦμε λοιπόν, συμφωνοῦμε μέτόν Θεό ὅτι θά σταματήσουμε τό κακό καί θά κάνουμε ἀπό ἐδῶ καί στό ἑξῆς τόκαλό.«Μετανοῶν» ἐπίσης λέει ὁ ἅγιος, «σημαίνει ἀγοραστής τῆς ταπεινώσεως». Αὐτόςπού μετανοεῖ μοιάζει μέ ἕναν πού ἀγοράζει ταπείνωση. Γιατί; Γιατί μετάνοια καίταπείνωση πᾶνε μαζί. Δέν εἶναι δυνατόν κάποιος πού μετανοεῖ νά μήν ἔχειταπείνωση. Καί τί σημαίνει ταπείνωση;– Πῶς φτάνει κανείς στήν ταπείνωση;Λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ὅτι μέ τρεῖς τρόπους φτάνει κανείς στήν ταπείνωση.Πρῶτον, μέ τό νά βάζει τόν ἑαυτό του κάτω ἀπό ὅλους. Προσέξτε, γιατί αὐτά εἶναικαί χαρακτηριστικά τοῦ μετανοοῦντος. Ἕνας δηλαδή πού μετανοεῖ, δέν μπορεῖ νάἔχει τήν ἰδέα ὅτι εἶναι ἀνώτερος ἀπό κάποιον. Τό πρῶτο λοιπόν εἶναι αὐτό: θεωρεῖτόν ἑαυτό του πιό ἁμαρτωλό ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους.Δεύτερον, φτάνουμε στήν ταπείνωση, μέ τό νά ἀγαπήσουμε τόν κόπο τόν σωματικό,34

αὐτόν πού μᾶς βάζει ἡ Ἐκκλησία μας. Τώρα τή Μεγάλη Σαρακοστή, γιά παράδειγμα,ἀρχίζουμε πολύ δυναμικά τήν ἄσκηση. Κάποιοι δηλαδή, μέ τήν εὐλογία τοῦΠνευματικοῦ τους, κάνουν τό λεγόμενο τριήμερο. Δηλαδή τρεῖς μέρες δέν τρῶνε καίδέν πίνουν τίποτα. Παλιότερα οἱ χριστιανοί τό ἔκαναν ὅλη τήν ἑβδομάδα. Ὄχι οἱμοναχοί! Στίς μέρες μας κάποιοι κρατᾶνε τό τριήμερο καί μερικοί τό συνεχίζουν καίὅλη τήν ἑβδομάδα, ὅπως παλιά. Δέν τρώγανε δηλαδή ὅλη τήν ἑβδομάδα τίποτα καίτό Σάββατο τρώγανε ἕνα λαδερό φαγητό, ὅπως προβλέπεται ἀπό τήν Ἐκκλησία.Ἡ νηστεία λοιπόν μᾶς βάζει δυναμικά στήν ἀγάπη τοῦ σωματικοῦ κόπου, τόν ὁποῖοπρέπει νά κάνουμε πάντοτε οἱ χριστιανοί. Ἡ ἄσκηση βέβαια δέν εἶναι μόνο ἡνηστεία, εἶναι καί οἱ γονυκλισίες, οἱ λεγόμενες μετάνοιες, ἡ ἀγρυπνία καί ἡἀδιάλειπτη προσευχή. Ὅλα αὐτά εἶναι ἕνας κόπος σωματικός. Γιατί τόν κάνουμεαὐτόν τόν κόπο τώρα; Λένε κάποιοι –Γιατί νά βασανίζεις τό σῶμα σου τό καημένο,τί φταίει αὐτό; Ὄχι, δέν φταίει τό σῶμα. Αὐτό τό λέμε κι ἐμεῖς. Ἀλλά τί φταίει;Φταίει τό σωματικό φρόνημα, τό σαρκικό φρόνημα, ἡ φιλοσωματία, ἡ φιλαυτία, ἡἄλογη ἀγάπη πού ἔχουμε στό σῶμα, ἡ ὁποία τροφοδοτεῖ τά τρία μεγάλα πάθη: τήφιληδονία, τή φιλαργυρία καί τή φιλοδοξία, τά ὁποῖα βασανίζουν ὅλους τούςἀνθρώπους καί μᾶς ἐμποδίζουν νά προχωρήσουμε στόν Θεό. Ἄν ὅμως δέν σκοτώσειςαὐτά τά πάθη ἤ δέν τά ὑποτάξεις, δέν μπορεῖς νά προχωρήσεις στόν Θεό. Γιά νά τάὑποτάξεις, πρέπει νά ὑποτάξεις τή μητέρα τους, τή φιλαυτία, τήν ἄλογη ἀγάπηδηλαδή πού ἔχουμε στό σῶμα κι αὐτό γίνεται μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ βέβαια, ἀλλά καίμέ τήν ἄσκηση.Θυμηθεῖτε τί εἶπε ὁ Χριστός μας: «τοῦτο τό γένος τῶν δαιμόνων δέν βγαίνει ἀπ’ τόνἄνθρωπο, παρά μέ προσευχή καί νηστεία (Ματθ. 17,21). Οἱ Προτεστάντες καί οἱπροτεστατίζοντες ὀρθόδοξοι ἰσχυρίζονται πώς δέν χρειάζεται νά νηστεύεις, μόνο νάἔχεις ταπείνωση. Μά πῶς θά ἔχεις ταπείνωση, ἅμα δέν νηστεύεις; Ἡ ταπείνωση τοῦσώματος, πού εἶναι ἡ νηστεία, ἡ ἀγρυπνία, ἡ κακοπάθεια, ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση τῆςψυχῆς. Ἕνα σῶμα καλοθρεμμένο, καλοταϊσμένο, μέ καλόν ὕπνο κ.λ.π. εἶναιὑπερήφανο σῶμα καί σκιρτάει καί ζητάει τά σωματικά, τά δικά του καί αὐτόἐμποδίζει τήν ψυχή νά ταπεινωθεῖ. Ἕνα σῶμα ὅμως λίγο ἀδυνατισμένο μέ τήνἄσκηση -βέβαια μέ μέτρο πάντα καί διάκριση γιατί δέν εἴμαστε σωματοκτόνοι, ἀλλάπαθοκτόνοι- ἕνα σῶμα, τό ὁποῖο εἶναι λίγο ἀσθενικό γιά χάρη τοῦ Κυρίου, γίνεταικατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἐπειδή εἶναι ταπεινωμένο, ὁδηγεῖ καί τήνψυχή στήν ταπείνωση.Οἱ ἅγιοι λένε, ἀνάλογα μέ τήν κατάσταση τοῦ σώματος, συνδιαμορφώνεται καί ἡκατάσταση τῆς ψυχῆς. Ἄν λοιπόν τό σῶμα εἶναι ταπεινωμένο μέ τήν ἄσκηση, τήνηστεία κ.λ.π. καί ἡ ψυχή βοηθιέται νά ταπεινωθεῖ καί βοηθιέται ἔτσι ὁ ἄνθρωπος νάμετανοήσει. Ὁ δεύτερος λοιπόν τρόπος γιά νά φτάσουμε στήν ταπείνωση εἶναι νάἀγαπήσουμε αὐτόν τόν σωματικό κόπο.Ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς τά τονίζει αὐτά καί μάλιστα ἡ Μεγάλη Σαρακοστή εἶναιἕνα στάδιο ἄσκησης καί προσευχῆς περισσότερης, ἀλλά καί νηστείας καί ἀγρυπνίαςκαί μετανοιῶν. Κάθε φορά πού λέμε τό «Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμαἀργίας, περιεργείας…» κάνουμε καί μετάνοιες. Στό Ἅγιον Ὄρος κάνουν ἐδαφιαῖες35

μετάνοιες, πέφτουν κάτω κάτω.Τέλος ὁ τρίτος τρόπος, πού λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος, γιά νά φτάσουμε στήνταπείνωση, εἶναι νά προσευχόμαστε ἀδιάλειπτα. Αὐτά τά τρία βοηθᾶνε τόν ἄνθρωπονά ταπεινωθεῖ.– Ὅταν κανείς προσεύχεται συνεχῶς τί εἶναι;Εἶναι ἕνας ζητιάνος τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. Ὅσο ζητιανεύουμε, τόσο ταπεινωνόμαστε.Ὅσο ζητᾶμε, τόσο ἐξαρτώμαστε ἀπό τόν Θεό καί ὄχι ἀπό τόν ἑαυτό μας. Ἐνῶ, ὁἄνθρωπος πού δέν προσεύχεται –καί δυστυχῶς οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δένπροσεύχονται σήμερα- δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ἀπό τόν ἑαυτό του, ἀπό τήσύνεσή του. Πόση σύνεση νά ἔχει ἕνας ἄνθρωπος ἀπό μόνος του, ἀπό τίς σκέψειςτου ἤ καί ἀπό ἄλλους ἀνθρώπους; Κρεμιέται ἀπό ἄλλους ἀνθρώπους. Ἀλλά ἕναςἄνθρωπος πού ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του ἤ προσκολλᾶται καί ἐμπιστεύεται ἄλλους,λέει ἠ Ἁγία Γραφή ὅτι γίνεται ἐπικατάρατος (Ἱερ. 17,5), δηλαδή χωρισμένος ἀπό τόνΘεό, ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. «Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ ἐλπίζων ἐπ’ ἄνθρωπον ἤστηρίζων βραχίονα αὐτοῦ», στηρίζεται στόν βραχίονά του, στά μπράτσα του δηλαδή.Σήμερα οἱ ἄνθρωποι λόγω τῆς ψεύτικης ἐπιστήμης καί τῆς ψεύτικης παιδαγωγικῆςδιδάσκονται νά ἔχουν αὐτοπεποίθηση καί οἱ ταλαίπωροι πολιτικοί λένε νάπιστέψουμε στόν ἑαυτό μας. Τί θά κάνουμε ἄν πιστέψουμε στόν ἑαυτό μας;Ἁπλούστατα θά γίνουμε καταραμένοι. Θά χωριστοῦμε ἀπό τόν Θεό καί θά φύγει ἡΧάρις τοῦ Θεοῦ τελείως, γιατί αὐτό σημαίνει ἐπικατάρατος καί ἀφορᾶ κάθε ἄνθρωποπού ἐλπίζει στόν ἑαυτό του ἤ σέ ἄλλον ἄνθρωπο. Πόσοι ἀπό μᾶς δέν ἐλπίσαμε στούςπολιτικούς; Τώρα τά λουζόμαστε γιατί ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀδιάψευστος καίπρέπει νά τόν διαβάζουμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ καί νά τόν ἀκολουθοῦμε. Ἄν δέν τόντηροῦμε, θά ἔρθουν οἱ συνέπειες.Δέν μᾶς ἐκδικεῖται ὁ Θεός. Ὁ Θεός μᾶς ἀγαπάει, ἀλλά μᾶς ἔχει δώσει προδιαγραφέςζωῆς, ὁδηγίες χρήσεως τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς μας, πού εἶναι οἱ ἐντολές του. Ἄνδέν τίς τηροῦμε, καταστρέφουμε σῶμα καί ψυχή καί ἡ ζωή μας γίνεται μαύρη. Γιατίδέν θέλουμε νά ὑπηρετήσουμε τό πραγματικό ἀφεντικό μας, πού εἶναι ὁ Θεός καίὑπηρετοῦμε τό μαῦρο ἀφεντικό, πού ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος. Ἄν ὑπηρετεῖς τόν μαῦροκαί ἡ ζωή σου θά εἶναι μαύρη, ὅπως εἶναι τῶν περισσότερων Ἑλλήνων σήμερα. Γιατίοἱ περισσότεροι Ἑλληνες, γιά νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς, ἔχουν φύγει ἀπό τόν Θεό καίδέν ζοῦν ζωή μετανοίας.Συνοψίζοντας λοιπόν, τά τρία πράγματα πού μᾶς ὁδηγοῦν στήν ταπείνωση εἶναιπρῶτον νά βάζουμε τόν ἑαυτό μας κάτω ἀπό ὅλους, νά θεωροῦμε ὄτι εἴμαστε οἱχειρότεροι ἀπό ὄλους τούς ἀνθρώπους, οἱ πιό ἁμαρτωλοί. Νά τό πιστεύουμε αὐτό,ὁπότε δέν θά κατακρίνουμε, δέν θά θυμώνουμε μέ τούς ἄλλους κ.λ.π. Εἶναιαὐτονόητες οἱ συνέπειες. Δεύτερον, νά ἀγαπήσουμε τόν σωματικό κόπο, τή νηστεία,τήν ἄσκηση καί τρίτον νά προσευχόμαστε ἀδιάλειπτα. Αὐτά τά τρία μᾶς ὁδηγοῦνστήν ταπείνωση καί ὅποιος ἀγοράζει ταπείνωση, εἶναι –λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης-μετανοῶν.36

Ὄχι ἁπλῶς νά μετανοήσουμε μιά φορά, γιατί ἡ μετάνοια δέν εἶναι ὐπόθεση μιᾶςστιγμῆς ἤ ἔστω μιᾶς ἐξομολόγησης. Τώρα, λόγου χάρη, πού εἶναι Σαρακοστή νάπᾶμε νά κάνουμε καί μιά ἐξομολόγηση, νά πάρουμε καί μιά συγχώρεση. –Διάβασέμου μιά εὐχή πάτερ, λένε μερικοί καί δέν ἐξομολογοῦνται τίποτα. Στάσου,ἀναμάρτητος εἶσαι; Αὐτό δείχνει τελεία ἀγνωσία. Ὅταν λοιπόν θέλουμε νάμετανοοῦμε -ὄχι νά μετανιώσουμε μιά στιγμή καί μετά πάλι νά κάνουμε τά ἴδια- θάπρέπει νά ἀσχοληθοῦμε μ’ αὐτό τό ἔργο τῆς ταπείνωσης. Νά μάθουμε αὐτούς τούςτρεῖς τρόπους ταπείνωσης καί νά τούς βάλουμε σέ πράξη στή ζωή μας, γιατί ὁμετανοῶν εἶναι αὐτός πού ἀγοράζει ταπείνωση.«Μετάνοια» ἀκόμα «σημαίνει μόνιμος ἀποκλεισμός κάθε σωματικῆς παρηγοριᾶς».Αὐτό τό ἀναλύσαμε λίγο προηγουμένως, νά μήν ἐπεκταθοῦμε. Εἶναι τό θέμα τῆςἐγκράτειας, τῆς ἄσκησης, τῆς γενικότερης ὑπακοῆς στήν Ἐκκλησία καί στούςκανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας. Σήμερα δυστυχῶς πολεμιέται πάρα πολύ τό πνεῦμα τῆςἄσκησης καί τῆς ἐγκράτειας καί ἔχει ἐπικρατήσει τό πνεῦμα τῆς ἄνεσης, ἡ ὁποίαἄνεση θεωρεῖται ὅτι εἶναι καί τό κλειδί τῆς εὐτυχίας. Ἡ ἄνεση ὅμως δέν ὁδηγεῖ στήνεὐτυχία. Ἡ ἄνεση, λένε οἱ ἅγιοι, ὁδηγεῖ στήν ἀνία, δηλαδή στή βαρεμάρα καί στότέλος ἀφοῦ ἀηδιάσεις καί τόν ἴδιο σου τόν ἑαυτό, νά ἀχρηστέψεις καί τόν ἑαυτό σου.Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν εἶναι φτιαγμένος γιά νά ζεῖ μέ τόν Θεό. Γιά νά ζοῦμε μέ τόν Θεό,πρέπει νά μετανοοῦμε καί γιά νά μετανοοῦμε, πρέπει νά ταπεινωνόμαστε καί γιά νάεἴμαστε ταπεινοί, θά πρέπει νά ἀγαπήσουμε τήν κακοπάθεια, τόν σωματικό κόπο, ὁὁποῖος ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση τή σωματική καί αὐτή στήν ταπείνωση τῆς ψυχῆς.«Μετάνοια» ἀκόμα «σημαίνει σκέψη αὐτοκατακρίσεως». Πόσοι ἄνθρωποι σήμερακατακρίνουν ὁ ἕνας τόν ἄλλον; ‘Θάβουνε’, ὅπως συνηθίζουν νά λένε, τούς ἄλλους,σέ παρέες, στά ἐργασιακά περιβάλλοντα κ.λ.π. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι νά γεμίζουν οἱἴδιοι μέ ὑπερηφάνεια καί μέ πονηρό πνεῦμα. Μετάνοια εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, νάμήν κατακρίνεις τούς ἄλλους, ἀκόμα κι ἄν φταῖνε, ἀκόμα κι ἄν σέ ἀδίκησαν, νάκατακρίνεις πάντοτε τόν ἑαυτό σου. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει τό πνεῦμα τῆςαὐτομεμψίας, τῆς αὐτοκατάκρισης βρίσκει ἀνάπαυση ὁπουδήποτε.Λένε οἱ ἅγιοι στό Γεροντικό πολύ ὡραῖα, «ἄν κατακρίνει ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του,μπορεῖ νά ζήσει ὄχι μόνο μέ ἀνθρώπους, μέ κάθε ἄνθρωπο, ἀλλά καί μέ ἄγριαθηρία», γιατί παντοῦ βρίσκει ἀνάπαυση ἐκεῖνος πού κατηγορεῖ τόν ἑαυτό του σέ ὅλα.Ἐμεῖς ὅμως τούς κατηγοροῦμε ὅλους, ἐκτός ἀπό τόν ἑαυτό μας καί γι’ αὐτό δένβρίσκουμε ἀνάπαυση πουθενά.«Μετάνοια σημαίνει ἀμεριμνησία γιά ὅλα τά ἄλλα καί μέριμνα γιά τή σωτηρία τοῦἑαυτοῦ μας». Ποιός σήμερα νοιάζεται γιά τή σωτηρία του; Ὅλοι νοιάζονται γιάχίλια-δυό ἄλλα πράγματα, γιά τό ἐπάγγελμα, γιά τό σπίτι, γιά τά παιδιά, γιά τό ὅτι τάπαιδιά δέν ἔχουν ἐργασία, γιά τό πῶς θά προοδεύσουν νά πάρουν πολλά πτυχία…Γιά τή σωτηρία τῶν παιδιῶν σου νοιάζεσαι; Γιά τή σωτηρία τῆς ψυχῆς σουνοιάζεσαι; Αὐτό εἶναι τό πρῶτο καί ὅλα τά ἄλλα εἶπε ὁ Θεός θά σᾶς τά δώσω Ἐγώ.«Ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ καί ταῦταπάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 6,33), ὅλα τά ἄλλα, τά ἀναγκαῖα καί ἀπαραίτητα,37

θά σᾶς τά προσθέσω Ἐγώ, δηλαδή θά σᾶς τά δώσω ἕτοιμα.«Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἑλπίδος καί ἀποκήρυξις τῆς ἀπελπισίας».– Τί κάνει ὁ διάβολος; Πῶς ἐργάζεται;Προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει στήν ἀπελπισία διά μέσω τῆς ἁμαρτίας. Καί πῶς μᾶς ρίχνειστήν ἁμαρτία; Διά μέσω τῆς ἀμέλειας. Σοῦ λέει: ‘Ἐντάξει τώρα μή ζορίζεσαι καίπολύ. Καλά τά λέει ὁ π. Σάββας καί οἱ Πατέρες, ἀλλά ἐντάξει μήν τά ἀκολουθεῖςκατά γράμμα… εἶναι καί ἀπόλυτος καί πολύ αὐστηρός. Βάλε καί λίγο νερό στόκρασί σου. Νά εἶσαι ὅπως ὅλοι. Φυσιολογικά πράγματα’. Καί θεωροῦμε φυσιολογικότό ἀμελές, τό λεγόμενο χαλαρό καί λίγο Θεός καί λίγο κόσμος καί λίγο νά ἔχουμε τίς«χαρές» τοῦ κόσμου, -πού δέν εἶναι χαρές- καί λίγο νά πηγαίνουμε καί στήνἘκκλησία νά τακτοποιοῦμε τή συνείδησή μας. Νά μή μᾶς ἐλέγχει ὅτι εἴμαστε καίἄθεοι. Ἀλλά ἔτσι δέν ζοῦμε τίποτα. Εἴμαστε στήν κατηγορία τῶν χλιαρῶν, τούςὁποίους, λέει ὁ Κύριος στήν Ἀποκάλυψη, ὅτι «θά τούς ἐμέσω» (Ἀποκ. 3,16), θά τούςκάνω ἐμετό. Ἔτσι λοιπόν ὁ διάβολος διά τῆς ἀμέλειας μᾶς ρίχνει στίς διάφορεςἁμαρτίες.Βλέπετε τί γίνεται τήν περίοδο αὐτή μέ τίς Ἀπόκριες καί τά καρναβάλια. Ὅταν ὅμωςεἴμαστε μακριά ἀπό τόν Θεό, ὅλο τόν χρόνο εἴμαστε καρναβάλια. Γιατί; Γιατί ὅλοτόν χρόνο ὑποκρινόμαστε. Φορᾶμε μάσκες. Γιατί ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι μακριά ἀπότόν Θεό, ὑποκρίνεται. Ἄλλος φαίνεται πώς εἶναι καί ἄλλος εἶναι στήνπραγματικότητα. Τό ψέμα ἔχει ποτίσει πάρα πολύ τήν ζωή μας σήμερα! Κληρικῶνκαί λαϊκῶν. Νά μή λέμε τά δικά σας, νά λέμε καί τά δικά μας. Τεράστια ὑποκρισία.Ὅλο αὐτό τί εἶναι; Εῖναι τό πνεῦμα τῆς ἀμέλειας, τό ὁποῖο ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία.Ἡ ἁμαρτία κατόπιν δίνει ἀφορμή στόν διάβολο νά μᾶς ὠθήσει στήν ἀπελπισία καί νάμᾶς πείσει ὅτι δέν ὑπάρχει γιά μᾶς ἐλπίδα σωτηρίας. ‘Οὔτως ἤ ἄλλως χαμένος εἶσαι,κάνε λοιπόν καί τίς ὑπόλοιπες ἁμαρτίες καί μήν ἔχεις κανέναν ἐνδοιασμό, καμιάἀναστολή’. Αὐτό ἀδελφοί μου εἶναι ὅ,τι χειρότερο. Μπορεῖ νά ἔχουμε κάνει ὅλες τίςἁμαρτίες καί πολλές φορές μάλιστα, ὅμως μήν ἀπελπιστοῦμε ποτέ. Ἔτσι, διά τῆςἀποβολῆς τῆς ἀπελπισίας, ὁδηγούμαστε στή μετάνοια.Ἡ ἁγία Μαρία ἡ Αἰγυπτία τόσα χρόνια δούλευε στήν ἁμαρτία, ἐπειδή ὅμως δένἀπελπίστηκε, βρῆκε τελικά τόν δρόμο καί ἔγινε πολύ μεγάλη Ἁγία καί ἐκεῖ πούπρῶτα πόρνευε δεκαεπτά χρόνια, μετά ἔφτασε νά προσεύχεται καί νά σηκώνεται δύομέτρα ἀπό τό ἔδαφος καί νά περπατάει πάνω στόν Ἰορδάνη ποταμό, ὅπως περπατᾶμεἐμεῖς στήν ξηρά.Μετάνοια λοιπόν σημαίνει ἀποκήρυξη τῆς ἀπελπισίας καί θυγατέρα τῆς ἐλπίδας. Γιάποιούς σταυρώθηκε ὁ Χριστός μας ἀδελφοί μου; Γιά μᾶς δέν σταυρώθηκε τούςἁμαρτωλούς; Γιά μᾶς. Μήν ἔχουμε τήν ἰδέα ὅτι δέν ἔχουμε ἀνάγκη μετανοίας. Τέτοιαἰδέα εἴχανε οἱ Φαρισαῖοι. Καί ὁ Χριστός τούς εἶπε «Ἐγώ ἦρθα γιά τούς ἄρρωστους.Δέν ἦρθα γιά τούς ὑγιεῖς». Μά ποιός εἶναι ὑγιής; Οἱ Φαρισαῖοι νόμιζαν ὅτι εἶναιὑγιεῖς. Μή γίνουμε σάν κι αὐτούς. Ὅλοι ἔχουμε ἀνάγκη μετανοίας καί πρῶτος ἐγώκαί νά εὔχεστε καί γιά μένα. Αὐτή ἡ μετάνοια, εἴπαμε, εἶναι ἔργο ζωῆς καί τό38

κάνουμε κάθε στιγμή. Δέν πρέπει νά θεωροῦμε ὅτι τό κάναμε μιά φορά ἤ ὅτι τόκάναμε κάποιες φορές τόν χρόνο καί εἴμαστε ἐντάξει. Κάθε στιγμή πρέπει νάδιορθώνουμε τόν ἑαυτό μας, νά ἀποτασσόμαστε τό κακό καί νά κάνουμε τό καλό.«Μετάνοια» ἐπίσης «σημαίνει συμφιλίωση μέ τόν Κύριο μέ ἔργα ἀντίθετα μέ τάπαραπτώματά μας», λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης. «Μετανοῶν σημαίνει κατάδικοςἀπηλλαγμένος ἀπό αἰσχύνη». Ὄλοι εἴμαστε κατάδικοι ἀδελφοί μου. Ἄν ὁ Θεός μᾶςκρίνει κατά τά ἔργα μας, ὅλοι πρέπει νά κολαστοῦμε. Δέν ὑπάρχει σωτηρία ἐξ’αἰτίαςτῶν ἔργων μας. Ὅλα τά ἔργα μας εἶναι κατά βάση ἁμαρτωλά. Ἀλλά τί μᾶς σώζει;Μᾶς σώζει δωρεάν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί ἐκεῖ ἐλπίζουμε. Ὅταν μετανοοῦμε καίκαταφεύγουμε ἀκριβῶς σ’ αὐτό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἀπαλλασσόμαστε ἀπό τήναἰσχύνη καί ἀπό τήν καταδίκη.«Μετάνοια σημαίνει καθαρισμός τῆς συνειδήσεως. Μετάνοια σημαίνει θεληματικήὑπομονή ὅλων τῶν θλιβερῶν πραγμάτων. Τί μᾶς λένε οἱ ἅγιοι; Ἔχεις θλίψεις; Πολύκαλά!– Γιατί συμβαίνουν οἱ θλίψεις στήν ζωή μας;Διότι ἔχουμε πολλές ἁμαρτίες. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος: «ἄν δέν ἔχεις ἁμαρτίες ἤ ἄνδέν ἔχεις καμιά ἁμαρτία καί ἔχεις θλίψεις, πάλι νά χαίρεσαι γιατί κάνεις καταθέσειςστόν οὐρανό». Τό ὅτι συμβαίνουν λοιπόν θλίψεις, σημαίνει δύο πράγματα: εἴτεξεχρεώνουμε ἁμαρτίες, εἴτε ἄν δέν ἔχουμε ἁμαρτίες –πού ποιός δέν ἔχει!- κάνουμεκαταθέσεις στόν οὐρανό, ὅπου θά βροῦμε πολύ μεγάλη δόξα. Ξεχρεώνουμε ἁμαρτίεςβεβαίως ἐφόσον κάνουμε ὑπομονή καί δέν ἀντιστεκόμαστε στόν Θεό καί δέν λέμε‘Γιατί Θεέ μου σέ μένα, τί Σοῦ ἔκανα’; Τί τοῦ ἔκανες; Μά τί δέν ἔχεις κάνει! Ὅλα τάἔχεις κάνει κι ἄν δέν τά ἔκανες στήν πράξη, ἔχεις κάνει ὅλα τά ἁμαρτήματα κατάδιάνοια. Λοιπόν, δέν πρέπει νά καθαριστεῖς; Ἡ κάθαρση γίνεται μέσα ἀπό τίςθλίψεις, ὅταν ὑπομένουμε στίς θλίψεις.«Μετάνοια σημαίνει ὑπερβολική ταλαιπωρία τῆς κοιλίας μέ νηστεία καί κτύπημα τῆςψυχῆς μέ ὑπερβολική συναίσθηση». Τό πρῶτο λίγο τό ἀναλύσαμε, γιά τό κτύπηματῆς ψυχῆς, θυμόμαστε τόν τελώνη πού ἔλεγε «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»(Λουκ. 18,13) καί τήν αὐτομεμψία, στήν ὁποία ἐπίσης ἀναφερθήκαμε.«Μετανοῶν σημαίνει ἐπινοητής τιμωριῶν τοῦ ἑαυτοῦ του». Νά βάζεις ἐσύ ὁ ἴδιοςκανόνα στόν ἑαυτό σου. Ἐπειδή ὅμως αὐτό χρειάζεται διάκριση, ἄς τό κάνετεἔχοντας τήν εὐλογία τοῦ Πνευματικοῦ σας.Αὐτά πολύ συνοπτικά γιά τό τί εἶναι μετάνοια μέ ὁδηγό τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆςΚλίμακος. Πάρα πολλά μποροῦμε νά ποῦμε ἀκόμα. Ὁ ἅγιος Πορφύριος μᾶς λέειἐπίσης ὅτι δέν ὑπάρχει ἀνώτερο πράγμα ἀπό αὐτό πού λέγεται μετάνοια καίἐξομολόγηση. Καί αὐτό τό μυστήριο δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά ἡ προσφορά τῆςἀγάπης τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Καί μέ αὐτόν τόν τέλειο τρόπο ἀπαλλασσεται ὁἄνθρωπος ἀπό τό κακό. Πηγαίνουμε, ἔλεγε, ἐξομολογούμαστε, αἰσθανόμαστε τήσυνδιαλαγή μέ τόν Θεό, ἔρχεται ἡ χαρά μέσα μας, φεύγει ἡ ἐνοχή.– Ποιός ἀδελφοί μου μπορεῖ νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἐνοχή;39

Μήπως ὁ ψυχολόγος ἤ ὁ ψυχίατρος; Ὄχι, σέ καμιά περίπτωση. Μόνο ὁ Θεός διά τοῦΠνευματικοῦ, γιατί ὅπως γνωρίζετε ὁ Θεός ἔδωσε τέτοια ἐξουσία στούςΠνευματικούς, τούς ἱερεῖς «ἄν τινων ἀφῆτε τάς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινωνκρατῆτε, κεκράτηνται» (Ἰω. 20,23).Αὐτό τό μυστήριο λοιπόν τῆς ἐξομολόγησης ἄς τό προσεγγίζουμε πιό συχνά καί μέπολύ προσοχή, συναίσθηση καί εὐλάβεια. Εἶναι ἕνα τεράστιο θέμα, θά πῶ μόνοἐπιγραμματικά στήν ἀγάπη σας πώς χρειάζεται πολύ καλή προετοιμασία, πρίν τήνἐξομολόγηση. Εἶναι ἀπαραίτητο νά προηγηθεῖ προσευχή. Νά βροῦμε ἕναν ἥσυχοτόπο καί λίγο χρόνο πού δέν θά ἔχουμε περισπασμούς νά συγκεντρωθοῦμε, νάπροσευχηθοῦμε, νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά μᾶς δείξει τά λάθη μας, νά μᾶςἀποκαλύψει τήν κατάστασή μας καί μετά νά καταγράψουμε τούς λογισμούς μας, τίςσκέψεις μας, τίς πράξεις μας τίς κακές, ὅλα αὐτά πού θά μᾶς ἀποκαλύψει ὁ Θεός καίνά τά ἐξομολογηθοῦμε πρῶτα στόν Θεό κάνοντας προσευχή ἐξομολογητική,μετανοίας καί μετά καί στόν Πνευματικό μας.Δυστυχῶς, ὅπως εἶπα, πολλοί ἄνθρωποι σήμερα θεωροῦν ὅτι τό μυστήριο αὐτό εἶναιπεριττό. Ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος, τό ἔργο τοῦ Πνευματικοῦ σήμερα τό κάνουν οἱψυχίατροι. Ξέρουμε ἀπό τούς ἅγιους Πατέρες ὅτι «τά πάθη εἶναι ἀρρώστια τῆςψυχῆς», ἀλλά καί τοῦ σώματος. Γνωρίζετε βέβαια, ὅτι πολλοί ἀπό τούς ψυχιάτρουςδέν πιστεύουν κάν ὅτι ὑπάρχει ψυχή. Πῶς λοιπόν μπορεῖ νά σέ βοηθήσει ἕναςἄνθρωπος νά θεραπεύσεις τήν ψυχή, ὅταν δέν πιστεύει κἄν ὅτι ὑπάρχει;Λέει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος: «ὅπως εἶναι ἡ ἀρρώστια στό κορμί, ἔτσι εἶναικαί ἡ ἁμαρτία στήν ψυχή. Γι’ αὐτό, ἡ ἰατρική τῶν ψυχῶν δέν καταγίνεται μέ τίποτεἄλλο, παρά μόνο μέ τήν καταπολέμηση τῆς ἁμαρτίας καί τῶν αἰτιῶν τῆς ἁμαρτίας»,πού εἶναι τά πάθη, οἱ κακές συνήθειες, οἱ ἁμαρτωλές πού ἔχουν ἐδραιωθεῖ μέσα μαςλόγω τῆς πολυχρόνιας πτώσης. Ὅταν κανείς συνέχεια πέφτει σέ ἕνα ἁμάρτημα,ἀποκτάει τό ἀντίστοιχο πάθος.Σήμερα δυστυχῶς ὑπάρχει ἀποπροσανατολισμός τοῦ σύγχρονου κόσμου, ὁ ὁποῖοςμᾶς ἦρθε ἀπό τή Δύση καί οἱ ἄνθρωποι καί μέσα ἀπό τά Μ.Μ.Ε. καί μέσα ἀπό τήνπαιδεία στρέφονται τεχνηέντως πρός τίς ψυχο-ἐπιστήμες, ὅπως τίς λένε, ψυχολογία,ψυχιατρική, παιδοψυχολογία, παιδοψυχιατρική, παιδιατρική, παιδαγωγική κ.λ.π.Ἀλλά ὅλα αὐτά ἐπειδή μᾶς ἦρθαν ἀπό τή Δύση εἶναι θεμελιωμένα οὐσιαστικά σέθεωρίες ἀθέων. Ὁ Γιούνγκ καί ὁ Φρόυντ, στούς ὁποίους εἶναι βασισμένη ἡ σύγχρονηψυχιατρική ἦταν ἄθεοι καί μάλιστα -διάβαζα μία μελέτη πρόσφατα- ἦταν καίἀποκρυφιστές, δηλαδή μάγοι. Ὁ Γιούνγκ ἦταν ἀποκρυφιστής, ἀσχολιόταν δηλαδήκαί εἶχε ἐπικοινωνία μέ πονηρά πνεύματα καί χρησιμοποιοῦσε διάμεσους, δηλαδήμέντιουμ καί αὐτά πού μᾶς διδάσουν οὐσιαστικά εἶναι διδασκαλίες δαιμόνων καίστήν ἐποχή μας τούς ἔχουμε γιά μεγάλους ἐπιστήμονες, ἐνῶ στήν πραγματικότηταδιατύπωσαν κάποιες δαιμονικές θεωρίες, οἱ ὁποῖες ἐπικράτησαν μέσω κάποιωνἐπιτηδείων. Συνεπῶς δέν πρέπει νά δεχόμαστε ἀβασάνιστα ὁ,τιδήποτε κυκλοφορεῖὡς ἐπιστήμη γιατί δέν εἶναι ἐπιστῆμες.Ὑπάρχει λοιπόν αὐτός ὁ ψευτοδιαφωτισμός, πού μᾶς ἦρθε ἀπό τή Δύση καί40

ἐπικρατεῖ σιγά-σιγά καί στήν πατρίδα μας. Στήν Ἀμερική βέβαια εἶναι δεδομένο ὅτιπρέπει νά ἔχει ὁ καθένας τόν ψυχολόγο του. Κι ὅμως ὅλοι εἶναι μέ ψυχοφάρμακα!Ξέρετε ὅτι ἡ Ἀμερική πού ἔχει τόν ὑψηλότερο δείκτη, θά λέγαμε, οἰκονομικό,πολιτισμικό, κ.λ.π. ἔχει καί τήν μεγαλύτερη κατανάλωση σέ ψυχοφάρμακα;Πρόσφατα -ἐξ’ ἰδίας πείρας τό ἔμαθα αὐτό- ὅτι στά παιδάκια στά σχολεῖα δίνουνψυχοφάρμακα. Στό δημοτικό σχολεῖο, ὑποχρεωτικά! Ὄχι προαιρετικά. Γιατίπαρακαλῶ; Γιά νά κάθονται ἥσυχα! Τά λέμε γιά νά ἔχετε γνώση γιά τό τί πρόκειταινά ἀκολουθήσει. Ἐκεῖ θέλουν νά καταλήξουμε κι ἐμεῖς. Τά ναρκώνουν τά παιδάκιαγιά νά κάθονται ἥσυχα. Βέβαια ἕνα παιδάκι πού θά μάθει ἀπό μικρό τάψυχοφάρμακα, φαντασθεῖτε τί ἐξέλιξη θά ἔχει στή ζωή του μετά..«Ὁ ἄνθρωπος πού δέν πιστεύει στόν Θεό καί στήν μέλλουσα αἰώνια ζωή», ἔλεγε ὁἅγιος Παΐσιος, «καταδικάζει αἰώνια τήν ψυχή του καί μένει ἀπαρηγόρητος καί σ’αὐτή τή ζωή». Δηλαδή καί στήν αἰώνια ζωή δέν θά ὑπάρξει, δέν θά μετέχει καί σ’αὐτή τή ζωή θά εἶναι ἀπαρηγόρητος. Γιατί τί εἶναι ἡ ἁμαρτία, ἀδελφοί μου, δέν εἶναιμία κόλαση, μιά πρόγευση τῆς κόλασης; Μή μοῦ πεῖτε ὅτι οἱ ἁμαρτωλοί ἔχουνε χαράκαί εἰρήνη; Ἔχουν μιά ψευτοχαρά πού διαρκεῖ δευτερόλεπτα, λεπτά καί μετά ἕνατεράστιο κενό στήν ψυχή τους.«Νομίζω ὅτι ὅλη ἡ προσπάθεια, λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος. «πρέπει νά γίνει σ’ αὐτή τήνκατεύθυνση. Διότι βλέπουμε σχεδόν ὅλη τήν Εὐρώπη, πού διέθεσε ὅλη τήν ἐπιστήμη(τήν ἀνθρώπινη γνώση), γιά νά διορθώσει δῆθεν τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἐπειδήδέν εἶναι οἱ ἴδιοι στραμμένοι πρός τόν Θεόν, καί δέν ζητᾶνε καί τήν θεία Τουἐπέμβαση, ταλαιπωροῦνται συνέχεια καί ταλαιπωροῦν συνέχεια μικρούς καίμεγάλους· καί ἀπό τό φυσικό περιβάλλον, τό ὁποῖο σιγά-σιγά παραμορφώνουν,ἄρχισαν νά παραμορφώνουν καί τούς ἀνθρώπους καί νά τούς ‘περιποιοῦνται’ στάψυχιατρεῖα μέ ἠλεκτροσόκ».Διάλεξε, θέλεις ἠλεκτροσόκ ἤ θέλεις Πνευματικό καί ἀληθινό «ψυχίατρο», πού εἶναιἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ; Ἤ θέλεις τόν ἑαυτό σου αὐτονομημένο ἀπό τόν Θεό καί ἔχονταςὡς βοηθό αὐτές τίς ψευτοεπιστῆμες; Δυστυχῶς αὐτό τό πνεῦμα ἔχει περάσει καί σέκάποιους ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι παροτρύνουν τούς ἀνθρώπους νά πᾶνε στόν ψυχίατρο καίστόν ψυχολόγο. Ἀναμφισβήτητα, ὑπάρχει καί περίπτωση νά ἔχει βλαφτεῖ τό νευρικόσύστημα. Τότε χρειάζεται νά συμβουλευτεῖς καί νά πάρεις καί κάποια φάρμακα ἀπότόν ψυχίατρο, ὄχι ἀπό τόν ψυχολόγο. Ὅταν ἔχει βλαφτεῖ τόσο πολύ ἡ ψυχή, πούπλέον ἔχει πειραχτεῖ τό νευρικό σύστημα. Ἀλλά αὐτά τά χάπια θά εἶναι γιά τόνευρικό σύστημα, ὄχι γιά τήν ψυχή. Κακῶς τά λένε ψυχοφάρμακα. Εἶναι ἁπλῶςκάποια φάρμακα γιά νά ἠρεμήσει λίγο ὁ ἄνθρωπος καί νά μήν αὐτοκτονήσει.Κατόπιν ὅμως, θά πρέπει νά πάει νά ἐξομολογηθεῖ, νά βρεῖ τόν Θεό, νά βρεῖ τήνκρυμμένη βαπτισματική Χάρη γιά νά θεραπευτεῖ ἡ ρίζα τοῦ κακοῦ. Ἡ ρίζα τοῦκακοῦ δέν εἶναι στόν ἐγκέφαλο, οὔτε στό νευρικό σύστημα. Ἡ ρίζα τοῦ κακοῦ εἶναιστήν ψυχή. Καί δέν εἶναι, ὅπως ἔλεγε ὁ Φρόυντ, ἡ αἰτία τῶν ψυχικῶν προβλημάτων,ἡ σεξουαλικότητα. Ἀλλά ποιά εἶναι ἡ αἰτία καί ἡ ρίζα; Ἡ ὑπερηφάνεια, λέει ὁ ἅγιοςΠορφύριος, οἱ ἅγιοι Πατέρες καί ὅλοι οἱ σύγχρονοι ἅγιοι Γέροντες.Ἀπό τήν ὑπερηφάνεια, πού εἶναι ἡ χειρότερη ἁμαρτία, ἡ πιό μεγάλη ἀκαθαρσία,41

πηγάζουν καί τά ψυχικά νοσήματα καί ἡ κατάθλιψη, πού παίζει πρωταρχικό ρόλοστίς μέρες μας. Ἄν θέλουμε λοιπόν καί ἐμεῖς, ἱερεῖς καί πνευματικοί, νά βοηθήσουμεἀληθινά τούς ἀνθρώπους, θά πρέπει νά μήν κάνουμε μιά ἐκκοσμικευμένηποιμαντική, ἀλλά νά ἀσχοληθοῦμε μέ τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων καί ὄχι μέ χορούς καίκτίρια, ὅπως γίνεται πολλές φορές. Δέν θέλω νά κατακρίνω ἤ νά κατηγορήσωκανέναν, ἀλλά τό κύριο βάρος δέν πρέπει νά πέφτει, ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος,στήν πρόνοια ἤ στά συσσίτια ἤ στήν φιλανθρωπία. Αὐτό τό κάνουν καί οἱ κοσμικοίκαί καλύτερα ἀπό ἐμᾶς τούς ἱερεῖς. Τό κύριο βάρος τῶν ἱερέων καί τῶν Πνευματικῶνθά πρέπει νά πέσει στήν θεραπεία τῶν ψυχῶν. Αὐτό βέβαια προϋποθέτει ὅτι πρῶταἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμαστε θεραπευμένοι.Γι’ αὐτό, ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος, «βλέπω τήν καημένη τή νεολαία ἐγκαταλελειμένηάπό Πνευματικούς, γιατί οἱ περισσότεροι Πνευματικοί ἀσχολοῦνται μέ τήν πρόνοια,ἐνῶ ὑπάρχει ἡ κοινωνική πρόνοια καί κάνει πιό καλύτερα τή δουλειά της στόν τομέααὐτόν καί τό ἔργο τοῦ πνευματικοῦ (δυστυχῶς), τό κάνουν ψυχίατροι, πού οἱπερισσότεροι δέν παραδέχονται ψυχή ἤ τήν παραδέχονται μέ τόν δικό τους τρόπο καίδέν ἀναγνωρίζουν τήν ἀξία τῆς ψυχῆς, πού μιά ψυχή ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλοντόν κόσμο, καθώς μᾶς λέει ὁ Χριστός».«Ἐάν δέν ὑπῆρχαν τά ψυχολογικά βιβλία, θά εἴχαμε λιγότερες αὐτοκτονίες».Προσέξτε ἔχουν κάνει μεγάλη ζημιά τά ψυχολογικά βιβλία, μήν τά διαβάζετε.Διαβάζουν αὐτά τά βιβλία οἱ ἄνθρωποι καί ἀπελπίζονται γιατί –σᾶς εἶπα- πίσω ἀπότόν Φρόυντ καί ὅλους αὐτούς κρύβονται πονηρά πνεύματα. Τό πονηρό πνεῦμα εἶναιἀνθρωποκτόνο. Θέλει νά ὠθήσει τόν ἄνθρωπο στήν αὐτοκτονία.«Γιατί πολλοί πού τά διαβάζουν, καταδικάζουν τόν ἑαυτό τους, ἐνῶ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦδιώχνει καί τά κληρονομικά καί σκορπάει καί χαρά». Πράγματι, ὑπάρχουν καί τάκληρονομικά, ὑπάρχει ἡ ἐπιρροή. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος «ἔχουμε μέσα μας ὅλοντόν Ἀδάμ». Κληρονομᾶμε ὅλο τό καλό καί ὅλο τό κακό, ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι τώρα.Ἀνάλογα κυρίως μέ τό τί ἦταν οἱ γονεῖς μας, οἱ ἄμεσοι πρόγονοι καί πῶς ἦταν ἡμητέρα μας ὅταν μᾶς κυοφοροῦσε. Ἔχει τεράστια σημασία αὐτό, πῶς ζοῦσε, τίβιώματα εἶχε ὅταν ἐμεῖς εἴμαστε στήν κοιλία της. Αὐτό ἐπιδράει στή ζωή μας καίδιαμορφώνει καί τή συμπεριφορά μας. Καί πῶς διορθώνεται αὐτό; Λέει ὁ ἅγιοςΠορφύριος, «ὅταν ὁ ἄνθρωπος κάνει μιά καλή, γενική ἐξομολόγηση». Τότε φεύγουνκαί τά κληρονομικά.Μπορεῖ, λέει, νά ἔχεις μία λαιμαργία καί νά μή μπορεῖς νά τή χαλιναγωγήσεις καί νάφταίει τό ὅτι ὅταν ἡ μητέρα σου σέ κυοφοροῦσε ἤ στήν πολύ μικρή σου ἡλικία δένπῆρες ὅση ἀγάπη ἔπρεπε νά πάρεις. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι σήμερα ἔχει ψυγεῖ ἡ ἀγάπη,ἀκόμα καί τῶν μητέρων πρός τά παιδιά. Πρίν λίγα χρόνια ἄκουγα, στή Γαλλία ὅτανχωρίζουνε -σήμερα ἔχει γίνει πολύ τῆς μόδας νά χωρίζουν οἱ ἄνθρωποι- τσακώνονταιποιός δέν θά πάρει τά παιδιά! Ὄχι ποιός θά πάρει τά παιδιά. Ἔχει χαθεῖ δηλαδή καί ἡφυσική ἀγάπη. Αὐτό θά ἔρθει καί ἐδῶ, ἄν δέν μᾶς ἔχει ἔρθει ἤδη.Ἑπομένως, λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος, «ἐάν δέν ὑπῆρχαν αὐτά τά βιβλία θά εἴχαμελιγότερες αὐτοκτονίες». Ἄν οἱ ἄνθρωποι πήγαιναν στή Χάρη τοῦ Θεοῦ θά ἔφευγαν42

καί τά κληρονομικά καί θά ἔβρισκαν οἱ ἄνθρωποι τή σωτηρία τους. Θυμᾶμαι ἕναχαριτωμένο, πού ἔλεγε πάλι, ἄν πάει κάποιος σέ ἕνα ψυχιατρεῖο καί τούς διαβάσειτόν ἀββᾶ Ἰσαάκ τόν Σύρο, μόνο νά τούς τόν διάβαζε, θά ἄδειαζε τό ψυχιατρεῖο!Ἔχετε διαβάσει ἀββᾶ Ἰσαάκ; Νά δεῖτε τί γλυκύτατα πράγματα λέει. Γιατί; Γιατί,λέει, ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ σοῦ δείχνει τό νόημα τῆς ζωῆς. Σέ προσανατολίζει σωστά.Σήμερα ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀπροσανατόλιστος καί ὅλοι εἶναι σέ μιά κατάστασηἀκηδίας, ὅπως ἔλεγε ὁ π. Σωφρόνιος, δηλαδή ἀφροντισιᾶς, ἀμέλειας. Ἀπό τήνἀμέλεια, εἴπαμε, πᾶμε στήν ἁμαρτία καί ἀπό τήν ἁμαρτία στήν ἀπελπισία.«Πίσω ἀπό τά ποικίλα ψυχικά – ψυχολογικά νοσήματα κρύβονται δαιμόνια καίπάθη». Τί θά κάνουν τά χάπια στούς δαίμονες; Σιγά μή φοβᾶται ὁ δαίμονας τά χάπια.Πᾶρε ὅσα χάπια θέλεις, ὁ δαίμονας δέν φεύγει καί ἑπομένως δέν φεύγει καί ἡκατάθλιψη.«Κύριον αἴτιον εἰς τήν κατάθλιψη» ἔλεγε ὁ ἅγιος Γέροντας Πορφύριος «καί σέ ὅλααὐτά πού τά λένε πειρασμικά, σατανικά, ὅπως εἶναι ἡ νωθρότης, ἡ ἀκηδία, ἡτεμπελιά, πού μαζί μ’ αὐτά εἶναι τόσα ἄλλα ψυχολογικά, δηλαδή πειρασμικάπράγματα, εἶναι ὅτι ἔχεις μεγάλον ἐγωισμό μέσα σου». Βλέπετε; Νά ἡ αἰτία γιά τάλεγόμενα ψυχολογικά: Ὁ μεγάλος ἐγωισμός. Προκαλεῖ μάλιστα ἐντύπωση πού ὁἅγιος ἀποκαλεῖ καί τά ψυχολογικά, πειρασμικά, δηλαδή δαιμονικά. Σήμεραἀκούγεται φυσιολογικό νά ἔχεις καί λίγη κατάθλιψη καί λίγο ἄγχος. Ἀπό ποῦ κι ὡςποῦ εἶναι φυσιολογικό νά ἔχεις ἄγχος; Δηλαδή κάναμε καί τό δαιμονικό,φυσιολογικό.Ὅλα λοιπόν, λέει ὁ ἅγιος Πορφύριος, αὐτά πού ἐγκολπώνεται ὁ ἄνθρωπος μέ τήνἐλεύθερη θέλησή του καί μετά ὁδηγεῖται στά ψυχολογικά, εἶναι οὑσιαστικάδαιμονικές ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες ὅμως δέν ἐνεργοῦν αὐθαίρετα καί ἀνεξέλεγκτα καίκαταναγκαστικά στόν ἄνθρωπο. Τίς θέλει καί ὁ ἄνθρωπος καί τίς ἐγκολπώνεταιαὐτές τίς δαιμονικές ἐνέργειες. Πῶς γίνεται αὐτό; Ἁπλούστατα μέ τίς διάφορεςἁμαρτίες πού κάνουμε. Ὅταν πᾶς σέ ἕνα μάγο, σέ μιά μάγισσα, ξέρεις πόσεςδαιμονικές ἐνέργειες ἐγκολπώνεσαι; Γιατί ὁ μάγος καί ἡ μάγισσα εἶναι καθέδρα τοῦσατανᾶ. Ὅταν θά πᾶς λοιπόν ἐκεῖ θά γεμίσεις μέ Ἅγιο Πνεῦμα; Μέ πονηρό πνεῦμαθά γεμίσεις. Καί τό πονηρό πνεῦμα εἶναι πονηρό! Δέν θά σοῦ δείξει ἀμέσως τήνκακία του. Μπορεῖ νά νιώσεις καί λίγο καλά καί νά νομίσεις ὅτι σέ ὠφέλεισε κιόλαςκαί μετά θά ἔρθουν οἱ φοβερές συνέπειες.«Λοιπόν αύτό εἶναι τό μυστικό» λέει ὁ Γέροντας Πορφύριος: «Ἔχω πολλά νά σᾶς πῶπάνω σ’ αὐτά πού ἔχω ἰδεῖ στή ζωή μου, ἀπό ἀνθρώπους, πού κατείχοντο ἀπό τέτοιασυναισθήματα, δηλαδή σατανικά συναισθήματα, δηλαδή ὁ διάβολος, ὁ κακός ἑαυτόςμας», πού ὑποτάσσεται στόν διάβολο «κατορθώνει καί παίρνει ἀπό τή μπαταρία τῆςψυχῆς μας, πού ἔχει τή δύναμη γιά νά κάνομε τό καλό, τήν προσευχή, τήν ἀγάπη, τήχαρά, τήν εἰρήνη, τήν ἕνωσή μας μέ τόν Θεό, αὐτός κατορθώνει καί μᾶς παίρνει αὐτήτήν ἐνέργεια καί τήν κάνει θλίψη, κατάθλιψη, καί ξέρω πῶς τά λένε οἱ λεγόμενοιψυχίατροι». Μᾶς κλέβει ὁ διάβολος δηλαδή τήν ψυχική μας ἐνέργεια καί μᾶςὑποτάσσει σ’ αὐτά τά δαιμονικά πράγματα, στίς δαιμονικές καταστάσεις, πού τίς43

λένε κατάθλιψη κ.λ.π., ἀλλά οὐσιαστικά εἶναι δαιμονικές ἐνέργειες καί ἐπήρειες.«Λέμε ἀκηδία, λέμε λογισμοί», εἶναι τοῦ ἁγίου Πορφυρίου λόγια. «Λέμε ὁ διάβολοςτῆς ἀκηδίας, ὁ διάβολος τῆς πορνείας, ὁ διάβολος, ὁ διάβολος, ὁ διάβολος». Ἐνῶ οἱψυχίατροι δέν τά λένε ἔτσι. Λένε: ἔχεις ψύχωση, ἔχεις νεύρωση, ἔχεις ἀνασφάλεια,ἔχεις διάφορα ψυχολογικά. Ἔχουν ἀλλάξει τήν ὁρολογία καί γι’ αὐτό μᾶςπαραπλανοῦν καί δέν πρέπει νά ἀκολουθοῦμε καί νά υἱοθετοῦμε αὐτά τά πράγματα.«Οἱ λεγόμενοι ‘ψυχίατροι’ γιά νά μή χρησιμοποιοῦν τή λέξη διάβολος», ἡ ὁποίαὑποκινεῖ τόν ἄνθρωπο στόν ἐγωισμό, ἡ δαιμονική αὐτή ὀντότητα, «ἔχουν ἐφεύρει,ἄλλες λέξεις. Τά λένε ἀνασφάλεια, τά λένε πολλές ὀνομασίες … καί τά ἔχουνεβγάλει ἔτσι γιά νά μήν λένε τόν διάβολο». Ἄν ὅμως βγάλεις τόν διάβολο ἀπό τήνθρησκεία μας, πεῖς ‘δέν ὑπάρχει διάβολος’, ὅπως πολλοί, ἀκόμα καί χριστιανοί τόλένε, τότε, λέει, «πᾶνε ὅλα τά τῆς θρησκείας μας» γιατί εἶναι δόγμα ὅτι, ὅπωςὑπάρχει ὁ Θεός, ὑπάρχει καί ὁ διάβολος, ὑπάρχουν και οἱ ἐνέργειες οἱ δαιμονικές.Χρειάζεται λοιπόν, γιά νά θεραπευθοῦμε ἀπό αὐτά τά ψυχολογικά, νάἀπομακρύνουμε τά αἴτια, τούς δαίμονες δηλαδή καί τίς ἐνέργειές τους. Ὅλα αὐτάβέβαια δέν φεύγουν μέ χάπια καί ἠλεκτροσόκ, ἀλλά μέ τό μυστήριο τῆςἐξομολόγησης καί, ὅπως σᾶς εἶπα, ἰδιαίτερα ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, τῆς γενικῆςἐξομολόγησης. Νά κάνει ὁ ἄνθρωπος, ἔλεγε, ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν, εἶναι πολύὠφέλιμο, μιά καλή, γενική ἐξομολόγηση, ὅλη του τή ζωή.Δυστυχῶς -ἀπό τήν πείρα μου ὡς Πνευματικοῦ σᾶς λέω- ἔχω συναντήσει ἀνθρώπουςμεγάλης ἡλικίας καί πολύ μεγάλης πού ἔχουν ἀνεξομολόγητα ἁμαρτήματα λόγωντροπῆς. Πῶς μετά θά ἔχουμε ἐνεργό τόν Θεό μέσα μας; Θά κοροϊδέψουμε τόν Θεό;«Νά ντρέπεσαι», λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «ὅταν κάνεις τήν ἁμαρτία,ὄχι ὅταν εἶναι νά ἐξομολογηθεῖς». Ἀλλά ὁ διάβολος αὐτό κάνει: ὅταν ἁμαρτάνουμεμᾶς παίρνει τήν ντροπή καί μᾶς τή δίνει ὅταν εἶναι νά θεραπευθοῦμε. Ὅταν πᾶς στόνγιατρό, ντρέπεσαι; Ἅμα ντρέπεσαι νά τοῦ δείξεις τήν πληγή σου, δέν πρόκειται νάπάρεις τή σωστή διάγνωση καί τή σωστή θεραπεία.Ὁ ἅγιος Παΐσιος, ἐνῶ συνιστοῦσε στούς ἀσθενεῖς νά συμβουλεύονται χριστιανούςγιατρούς, «γιατί τούς φωτίζει ὁ Θεός», ὅπως τό λέει καί ἡ Ἁγία Γραφή «Τίμα ἰατρόνκαί γάρ αὐτόν ἔκτισε Κύριος» (Σοφ.Σειρ. 38,1), εἶχε ἐκφράσει ἐπανειλημμένως τήνἀπαρέσκειά του πρός τά «ψυχολογικά» βιβλία.Δέν ἔχω κανένα πρόβλημα μέ τούς ἀνθρώπους, τούς ψυχολόγους, μή νομίζετε ὅτιτούς ἔχω ἄχτι, ἀλλά αὐτά πού λένε καί διαδίδουν ὅτι εἶναι τάχατες ἐπιστήμη καίθεραπεύει τόν ἄνθρωπο εἶναι προβληματικά. Δέν θεραπεύει γιατί εἶναι λανθασμένηὅλη ἡ βάση, ὅπως εἴπαμε.Εἶχε λοιπόν πολύ μεγάλη ἀπέχθεια καί στά ψυχολογικά βιβλία καί πρός τήν ἴδια τήν«ψυχολογία» καί τήν «ψυχιατρική», ἡ ὁποία ἀσκεῖται ἀπό ἐπιστήμονες καί ἰατρούς,οἱ ὁποῖοι δέν πιστεύουν στήν ὕπαρξη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ὅπως τήν δέχεται ἡὈρθόδοξη θεολογία. Ὄντας ὁ ἴδιος βαθύς γνώστης, Χάριτι Θεοῦ, τοῦ μυστηρίου τῆςἐνοικούσης στόν ἄνθρωπο λογικῆς καί νοερᾶς ψυχῆς, τῶν φυσιολογικῶν, ἀλλά καί44

τῶν παθολογικῶν ἐκδηλώσεών της, στενοχωριόταν καί ὑπέφερε, ὅταν ἔβλεπε τίςβαριές ἀστοχίες καί τά λάθη στήν ἀντιμετώπιση τῶν ἀσθενιῶν αὐτῶν.«Αὐτοί πού δέν εἶναι καλά πνευματικά, εἶναι μερικοί ἱερωμένοι πού σπουδάζουνψυχολογία, γιά νά βοηθήσουν τίς ψυχές (μέ ἀνθρώπινες τέχνες). Καί τό παράξενοεἶναι πού οἱ δάσκαλοί τους οἱ ψυχολόγοι δέν πιστεύουν στόν Θεό καί δένπαραδέχονται οὔτε ψυχή, ἤ τήν παραδέχονται μέ ἕνα δικό τους τρόπο (σχεδόν ὅλοι).Ἀπό αὐτήν τήν πράξη τους οἱ κληρικοί αὐτοί φανερώνουν ὅτι πνευματικά εἶναιἄρρωστοι». Εἶναι σάν νά λένε δηλαδή ὅτι ‘Δέν φτάνει ὁ Χριστός, χρειάζεται καί ἡἐπιστήμη. Ὁ Χριστός δέν μπορεῖ νά θεραπεύσει πλήρως τήν ψυχή’. Αὐτό εἶναιβλάσφημία.Ἔχω συναντήσει τέτοιους ἱερεῖς, πού σκορπᾶνε ἀπελπισία, ἐνῶ ὁ ἱερέας πρέπει νάἔχει τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νά σκορπάει τή χαρά, τήν Ἀνάσταση. Νάσκορπάει ἀπελπισία ὁ ἱερέας ἐπιτρέπεται; Ὄχι βέβαια, ἀλλά ἄν ὁ ἴδιος δέν ἔχειθεραπευθεῖ, πῶς θά θεραπεύσει τούς ἄλλους; «Καί ἔχουν ἀνάγκη ἀπό Ἁγιοπατερικέςἐξετάσεις», ὅπως τά ἔλεγε χαριτωμένα ὁ ἅγιος, «καί ἀφοῦ θεραπευθοῦν, τότε θάδιακρίνουν καί μόνοι τους τό ἄρρωστο αὐτό πνεῦμα καί θά γνωρίσουν παράλληλακαί τή θεία Χάρη, γιά νά χρησιμοποιοῦν στό ἑξῆς τίς ψυχές πού πάσχουν τήν θείαἐνέργεια καί ὄχι τίς ἀνθρώπινες τέχνες». Πῶς θά θεραπευθεῖ ἡ ψυχή, ἄν ὄχι μέ τήχάρη τοῦ Θεοῦ;– Ξέρετε τό πρόβλημα στή Δύση ποιό εἶναι;Δέν ἔχουν νόημα ζωῆς. Δέν ξέρουν γιατί νά ζοῦν. Ὁπότε πολύ εὔκολα μποροῦν νάπροωθήσουν καί τήν εὐθανασία. ‘Γιατί νά ζεῖς τώρα, κάνε μία ἔνεση καί πέθανε’.Ἰδίως ἅμα προχωρήσει λίγο ἡ ἡλικία καί ἀρχίσουν οἱ πόνοι… Νομιμοποιοῦμε τήναὐτοκτονία δηλαδή. Καί ἔχει ἀρχίσει καί συζητιέται καί ἐδῶ τό θέμα αὐτό τῆςεὐθανασίας. Ἐκεῖ φτάνει ἡ ἔλλειψη νοήματος ζωῆς! Γιά νά φτάσει κάποιος στόσημεῖο νά ζητήσει εὐθανασία, σημαίνει ὅτι δέν βρίσκει νόημα στή ζωή. Δέν ἔχειἔννοια ἡ ζωή του. Εἶναι δυνατόν ὅμως νά μήν ἔχει ἔννοια ἡ ζωή μας; Δέν ξέρεις γιατίζεῖς; Δέν ξέρουν, ὅτι ἡ ζωή αὐτή μᾶς δόθηκε νά ἐτοιμαστοῦμε γιά τήν αἰώνια ζωή,γιά νά μετανοήσουμε, νά ἐξαγοράσουμε τόν καιρό, τήν κάθε εὐκαιρία καί νάἀνοιχτοῦμε στή χάρη τοῦ Θεοῦ.Ὅταν λοιπόν προσανατολιστεῖ σωστά ὁ ἄνθρωπος καί θά βοηθήσει σ’ αὐτό ὁπροσανατολισμός τῶν ἁγίων Πνευματικῶν, τῶν Πατέρων μας, τότε καί οἱ ἄνθρωποιθά βροῦνε τό νόημα τῆς ζωῆς.«Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βοηθηθεῖ νά πιστέψει στόν Θεό καί στή μέλλουσα ζωή, τήναἰώνιο – συλλάβει δηλαδή τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς – καί μετανοήσει, ἀλλάξειζωή, ἔρχεται ἀμέσως ἡ θεία παρηγοριά μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἀλλοιώνει τόνἄνθρωπο, διώχνοντας καί ὅλα τά κληρονομικά του. Ἔτσι ἔγινε σέ πολλούςἀνθρώπους πού μετανόησαν, ἀγωνίστηκαν φιλότιμα, χαριτώθηκαν, ἔγιναν καί Ἅγιοικαί τούς προσκυνᾶμε τώρα μέ εὐλάβεια καί ζητᾶμε καί τίς πρεσβεῖες τους, ἐνῶ πρίνεἶχαν πολλά πάθη καί κληρονομικά».45

«Ἐπί παραδείγματι, ὁ Ὅσιος Μωυσῆς ὁ Αἰθίωψ, ἐνῶ πρίν ἦταν ὁ πιό αἱμοβόροςληστής –καί μάλιστα λέγεται αἰθίωψ γιατί ἦταν μαῦρος, ἦταν τέτοιο χρῶμα τό δέρματου- μέ κληρονομική κακία –αὐτά τά λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος-, μόλις πίστεψε στόν Θεό,μετανόησε, ἀσκήθηκε, ἔφυγαν ὅλα τά πάθη, τόν ἐπισκέφθηκε ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καίἀξιώθηκε νά λάβει ἀκόμα καί τό προφητικό χάρισμα. Πέρασε δέ στήν εὐαισθησίαἀκόμα καί τόν Μέγα Ἀρσένιο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀπό τή μεγαλύτερη ἀρχοντικήοἰκογένεια τῆς Ρώμης, μέ κληρονομικές ἀρετές καί μεγάλη ἐπιστημονική μόρφωση».«Ἑπομένως, τό πᾶν εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Τήν ψυχή μπορεῖ νά τήν βοηθήσει μόνοἕνας χαριτωμένος Πνευματικός, μέ πίστη, πού ἀγαπάει τήν ψυχή καί τήν πονάει,γιατί γνωρίζει τή μεγάλη της ἀξία. Τήν βοηθᾶ στή μετάνοια, τήν ξαλαφρώνει μέ τήνἐξομολόγηση, τήν ἐλευθερώνει ἀπό τό ἄγχος καί τήν ὁδηγεῖ στόν Παράδεισο ἤπετάει τόν λογισμό μέ τόν ὁποῖο βασανίζει τήν εὐαίσθητη ψυχή ὁ πονηρός, καίθεραπεύεται».Ξέρετε πόσο ὑποφέρουν οἱ ἄνθρωποι σήμερα ἀπό λογισμούς; Ποικίλους λογισμούς!Οἱ ψυχολόγοι θά σοῦ ποῦν ἔχεις ἔμμονες ἰδέες καί θά σοῦ δώσουν χάπια. Τί νά σοῦκάνουν τά χάπια στούς λογισμούς; Θά τά πάρεις λίγο, θά ναρκωθεῖς, μπορεῖ νά γίνειςκαί παχύσαρκος, γιατί αὐτά ἀνοίγουν καί τήν ὄρεξη καί γίνεσαι ἕνας ἄχρηστοςἄνθρωπος, μισοκοιμισμένος. Ἔτσι γίνεται ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς; Τό θέμα εἶναι νάβοηθήσεις τόν ἄνθρωπο νά πετάξει τόν λογισμό αὐτόν πού τόν ἀχρηστεύει. Ἀλλάαὐτό χρειάζεται ‘χαριτωμένο’ Πνευματικό, πού ἔχει θεραπευθεῖ ὁ ἴδιος καί μπορεῖ νάσοῦ δείξει τόν δρόμο, νά θεραπευθεῖς κι ἐσύ.«Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀρρώστια στόν κόσμο ἀπό τόν λογισμό, ὅταν δηλαδήπείσει ὁ διάβολος τόν ἄνθρωπο μέ λογισμούς ὅτι δέν εἶναι καλά. Ὅπως δέν ὑπάρχεικαί ἀνώτερος γιατρός σ’ αὐτές τίς περιπτώσεις ἀπό τόν ἔμπειρο Πνευματικό, πούἐμπνέει ἐμπιστοσύνη μέ τήν ἁγιότητά του καί πετάει αὐτούς τούς λογισμούς ἀπό τάεὐαίσθητα πλάσματα τοῦ Θεοῦ καί θεραπεύει ψυχές καί σώματα δίχως φάρμακα, μέτή Χάρη τοῦ Θεοῦ, καί τίς ἐξασφαλίζει καί τόν Παράδεισο».– Πῶς ἐπιλέγουμε τόν Πνευματικό μας;Πρῶτον, θερμή προσευχή. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα νά βροῦμε σωστό Πνευματικό.Στίς μέρες μας μάλιστα, λέει καί ὁ Σεβασμιώτατος π. Ἰερόθεος Βλάχος: «Ἀληθινάεἶναι σπάνιοι αὐτοί πού γνωρίζουν νά ποιμαίνουν καλά καί νά ἰατρεύουν τίς λογικέςψυχές». Πολύ προσευχή. Ὑπάρχει μιά προσευχή -δέν θά σᾶς τή διαβάσω- πού ἔχει ὁἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος καταχωρημένη στά ἔργα του, μπορεῖτε νά τή βρεῖτε.Νά παρακαλέσετε τόν Θεό νά σᾶς δώσει σωστό Πνευματικό γιατρό. Ὅπως ἀναζητᾶςτόν καλό γιατρό γιά τό σῶμα σου, ὀφείλεις καί γιά τήν ψυχή σου νά ἀναζητήσεις τόνκαλό γιατρό. Ἀλλά προσέξτε:– Γιατί πολλές φορές πέφτουμε σέ ὄχι καλούς Πνευματικούς‘γιατρούς’;Γιατί δέν θέλουμε κατά βάθος, ὁλοκληρωτικά τόν Χριστό. Θέλουμε καί λίγο τά πάθημας. Θέλουμε καί λίγο τήν ἁμαρτία, ὁπότε δέν πᾶμε μέ εὐθεία καρδία στόν Θεό,ἀλλά πλαγίως, ὅπως λέει ἡ Γραφή: Ἄν πᾶς πλαγίως στόν Θεό, πλαγίως θά πάει καί ὁ46

Θεός σέ σένα. Θά παραχωρήσει δηλαδή ὁ Θεός νά πλανηθεῖς, γιατί θέλεις νάπλανηθεῖς. Ἐνῶ ὁ Θεός θέλει ὅλοι νά σωθοῦμε (Α΄Τιμ. 2,4). Ἀλλά ἐπειδή ἐσύ εἶσαιπονηρός, σέ ἀφήνει νά μάθεις ἀπό αὐτά πού θά πάθεις. Καί σήμερα ὑπάρχουνδυστυχῶς Πνευματικοί χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα, τό ἔλεγε καί ὁ ἅγιος Συμεών ὁ ΝέοςΘεολόγος στήν ἐποχή του, χίλια χρόνια πρίν. Ἔχουμε πολλούς λέει, πνευματικούςχωρίς ἅγιο Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι θά σοῦ ποῦνε –Κάνε καί λίγο τήν ἁμαρτία, δένπειράζει, ἐγώ θά σοῦ διαβάσω εὐχή νά κοινωνήσεις κιόλας. Καί ποιό εἶναι τόἀποτέλεσμα; Θά θεραπευθεῖς; Κάθε ἄλλο. Θά πᾶς πιό γρήγορα στήν καταστροφή.Ἑπομένως χρειάζεται γιά νά βροῦμε σωστό Πνευματικό, νά ἔχουμε εἰλικρίνεια μέτόν ἑαυτό μας. Νά ἔχουμε ἀποταχθεῖ πλήρως τήν ἁμαρτία, νά τήν ἔχουμε μισήσει καίνά ἔχουμε εἰλικρινή διάθεση νά ἀκολουθήσουμε 100% τόν Θεό.Στίς μέρες μας θά ἔχετε ἀκούσει τήν διάκριση ‘αὐστηρός Πνευματικός καί ἐπιεικήςΠνευματικός’. Λοιπόν, νά σᾶς πῶ ὅτι δέν ὑπάρχουν αὐστηροί καί ἐπιεικεῖς.Ὑπάρχουν ἁπλούστατα γιατροί πού θεραπεύουν καί γιατροί πού δέν θεραπεύουν.Ὅπως στό Νοσοκομεῖο, δέν λές αὐτός εἶναι αὐστηρός γιατρός, ὁ ἄλλος εἶναιἐπιεικής. Ὑπάρχει γιατρός πού θά σοῦ δώσει τή σωστή θεραπεία καί ὑπάρχει καί ὁτσαρλατάνος. Πρέπει νά ἐπιλέξεις: ἄν δέν εἶσαι ράθυμος καί δέν ἀγαπᾶς τά πάθησου, αὐτόν τόν ὁποῖο δέν θά σοῦ χαϊδέψει τά πάθη, ἀλλά αὐτόν πού θά σέθεραπεύσει μέ ὅ,τι κι ἄν κοστίσει, γιατί βεβαίως ἄν θέλεις νά θεραπευθεῖς, θάπονέσεις λίγο.Ἔλεγε ἕνας σύγχρονος μεγάλος ἅγιος Γέροντας, τά πάθη εἶναι σάν ρίζες, τά ὁποῖαἔχουν μπεῖ μέσα στήν καρδιά μας καί τά ὁποῖα πρέπει νά ξεριζώσεις. Ἀλλά ὅταν τάξεριζώνεις ματώνεις κιόλας, γιά νά βγάλεις τά ριζίδια πού ἔχουν μπεῖ μέσα στήνκαρδιά. Ματώνεις, ἀλλά ἔτσι ἔρχεται ἡ πνευματική ὑγεία.Ἀκόμα κάποια κριτήρια θά σᾶς δώσω. Αὐτός πού θά ἐπιλέξετε θά πρέπει νά εἶναιὀρθόδοξος, δηλαδή νά λέει ὀρθόδοξα πράγματα. Δέ μπορεῖ νά λέει, π.χ. ὅτι κι ὁΠάπας εἶναι Ἐκκλησία, νά εἶναι οἰκουμενιστής δηλαδή, ὅτι ὁ Παπισμός καί οἱΠροτεστάντες καί αὐτοί εἶναι Ἐκκλησίες, ὅτι καί αὐτοί ἔχουν τό Ἅγιο Πνεῦμα κιαὐτοί ἔχουν Μυστήρια. Μακριά ἀπό αὐτούς, γιατί ὑπάρχουν καί τέτοιοι. Τό πρῶτοκριτήριο εἶναι αὐτό νά εἶναι Ὀρθόδοξος. Νά πιστεύει ὀρθόδοξα δηλαδή.Ἕνα δεύτερο βασικό κριτήριο εἶναι νά εἶναι ὁ ἴδιος θεραπευμένος καί φωτισμένος.Πῶς θά τό καταλάβεις αὐτό; Ἀπό τούς καρπούς, λέει ὁ Χριστός, καταλαβαίνεις τόδένδρο. Ἄν ὁ ἴδιος δηλαδή ἔχει τή χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔχει τήν εἰρήνη τοῦἉγίου Πνεύματος. Ἄν ὁ ἴδιος εἶναι μέσα στό ἄγχος, μέσα στήν ταραχή, μέσα στόνθυμό, τί γιατρός εἶναι; Ἀφοῦ δέν ἔχει θεραπεύσει τά δικά του πάθη, θά θεραπεύσειἐσένα; Ἀπό τούς καρπούς λοιπόν, ἀπό αὐτά πού θά δεῖς στή ζωή του, θά κρίνεις κιαὐτόν.Αὐτά πού σᾶς λέω εἶναι Ἁγιοπατερικά τά κριτήρια, δέν εἶναι δικά μου, εἶναι τοῦἉγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, πού ἔχει ἀσχοληθεῖ μέ αὐτό τό θέμα. Τρίτοβασικό κριτήριο εἶναι, λέει ὁ ἅγιος Συμεών, νά δεῖς ἄν κάνει ζωή ἀσκητική, ἄνμιμεῖται τή ζωή τῶν Ὀρθοδόξων Ἁγίων, πού ὅλοι ἦταν ἀσκητές, εἴτε ἦταν μέσα στόν47

κόσμο, εἴτε ἦταν στήν ἔρημο. Ὅλοι ζοῦσαν μέ νηστεία, ἀγρυπνία καί προσευχή.Τέταρτο κριτήριο, ἐάν ἔχει τήν ἔξωθεν καλή μαρτυρία. Ἀλλά ἀπό ποιούς; Ὄχι ἀπό τήμάζα, ἀπό τόν πολύ κόσμο. Ἀπό τούς ἁγίους, ἀπό τούς ἀγωνιζομένους πιστούς ἄνἔχει καλή μαρτυρία. Μπορεῖς νά τό μάθεις αὐτό. Ὅπως στόν καλό γιατρό, θάἀναζητήσεις τούς καλούς ἀσθενεῖς του γιά νά τόν ἐπιλέξεις.Πέμπτο καί τελευταῖο κριτήριο εἶναι ἡ προσωπική μας πείρα. Δηλαδή πᾶςἐξομολογεῖσαι μιά φορά, δυό φορές καί βλέπεις ἄν πέφτει ὁ πυρετός τῶν παθῶν, ἄνἀρχίζεις νά θεραπεύεσαι. Ἄν ἀρχίζει νά ἔρχεται μέσα σου ἡ χάρη, ἡ εἰρήνη τοῦἉγίου Πνεύματος σημαίνει ὅτι σοῦ ἔδωσε σωστές ὁδηγίες, ἐννοεῖται βέβαια ὅτι θάκάνεις αὐτά πού θά σοῦ πεῖ. Δέν παίρνουμε τήν περίπτωση πού δέν τά ἐφαρμόζειςκαί ἁπλῶς πᾶς. Ἐφόσον τά κάνεις, θά πρέπει νά ἀρχίσει ἀμέσως ἡ θεραπεία καί τάσημάδια τῆς θεραπείας νά εἶναι ἐμφανή. Ἄν δέν εἶναι ἐμφανή, κάτι δέν πάει καλά,σοῦ δίνει λάθος θεραπεία. Ὁπότε εἶναι κι αὐτό ἕνα κριτήριο, ἡ προσωπική μαςἐμπειρία.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ– Ἐρ.: Γιά τήν ἐκλογή τοῦ Πνευματικοῦ πού εἴπατε…….– Ἀπ.: Ὅταν εἶσαι σ’ ἕναν γιατρό καί πᾶς ἕνα χρόνο, δύο χρόνια, πέντε χρόνια καίδέν θεραπεύεσαι, δέν θά τόν ἀλλάξεις; «Ὅπου ἔχουμε πολλούς γιατρούς, μετάἔχουμε κηδεία», ὅπως λέει καί ἡ παροιμία. Ἔτσι εἶναι καί στά πνευματικά. Σωστόεἶναι αὐτό πού λέτε, ὅταν βρεῖς ὅμως τόν σωστό γιατρό. Ἄν δέν τόν βρεῖς, βεβαίωςθά ἀλλάξεις. Μπορεῖ νά κάναμε λάθος ἐπιλογή. Ὡραῖα, θά διορθωθοῦμε. Δένσημαίνει ἐπειδή ἐπιλέξαμε κάποιον, θά μείνουμε ἐκεῖ διά βίου.Μερικοί προσκολλῶνται συναισθηματικά. Καί σκέφτονται: ‘Πῶς νά τοῦ τό πῶ τώρα,θά τόν στενοχωρήσω’. Νά τόν στενοχωρήσεις. Ἅμα δέν σέ ἔχει θεραπεύσει; Πρέπεικι αὐτός λίγο νά προβληματιστεῖ, γιατί φεύγεις; Ὅπως εἴπαμε, θεραπεία σημαίνει ὄχιἁπλῶς νά ζοῦμε μέ τήν κατάθλιψή μας καί τό ἄγχος μας, γιατί αὐτό σέ μαθαίνουν οἱψυχολόγοι καί οἱ ψυχίατροι καί οἱ ψυχολογοῦντες Πνευματικοί καί ἱερεῖς, νά συζεῖςμέ τά πάθη σου. Ὁ σκοπός δέν εἶναι νά συζήσουμε μέ τά πάθη μας καί τήνκακομοιριά μας, ἀλλά νά πετάξουμε τά πάθη καί νά βροῦμε τή χαρά τοῦ ἉγίουΠνεύματος.Σήμερα δηλαδή δέν ὑπάρχει Θεός; Δέν ὑπάρχει Ἅγιο Πνεῦμα, δέν ὑπάρχουν οἱἐκδηλώσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Δέν τίς ζεῖ κανένας αὐτές τίς ἐκδηλώσεις; Χάθηκεπλέον ἡ ἁγιοπνευματική ζωή; Δέν ὑπάρχει δυνατότητα νά ζήσουμε τόν Παράδεισοἐδῶ στή γῆ, ὅπως μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι; Ἀλλοίμονο καί βέβαια ὑπάρχει. Ἀλλά οἱ σωστοίθεραπευτές, σᾶς εἶπα, εἶναι σπάνιοι καί πρέπει νά τούς ἀναζητήσετε.Ἄς τήν χάσουνε τήν πελατεία… αὐτοί πού δέν εἶναι σωστοί Πνευματικοί, δένπειράζει. Γιατί κι ἐμεῖς, παππούλη μου, πρέπει νά προβληματιστοῦμε. Πρῶτοι ἐμεῖςοἱ ἱερεῖς καί ἐγώ πού τό λέω, γιά τόν ἑαυτό μου. Πόσο καλά ποιμένουμε τόν λαό τοῦΘεοῦ; Θά δώσουμε φρικτό λόγο στόν Θεό. Ξέρετε τά κρόσια στό πετραχήλι μαςεἶναι οἱ ψυχές τῶν ζώντων καί τῶν κεκοιμημένων, πού γιά κάθε μιά ἀπ’ αὐτές θά μᾶς48

ζητήσει λόγο ὁ Θεός.Ὁπότε κι ἐσεῖς βοηθᾶτε τήν Ἐκκλησία, ὅταν κάνετε σωστή ἐπιλογή μέ τά κριτήριαπού εἴπαμε. Ξέρετε οἱ Πνευματικοί χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα προτιμῶνται ἰδιαίτερα. Γιατίὅμως; Γιατί καί ὁ λαός δέν θέλει νά ἀλλάξει κατά βάθος. Θέλει νά ζεῖ μέ τά πάθητου. Δυστυχῶς. Ὁπότε θά βρεῖ καί ἕναν ἀνάλογο ψευτογιατρό, πού θά τοῦ παίρνεικαί τίς ἐνοχές. ‘Ἐντάξει ἐξομολογοῦμαι κιόλας, ἔχω καί Πνευματικό’. Ξέρετε ἀπόπόσους τό ἀκούω αὐτό; Ἔχω καί Πνευματικό. – Ἀπό πότε ἔχεις νά τόν δεῖς; Δένθυμοῦνται κἄν, ἄλλα μπορεῖ καί νά τόν βλέπει. Βέβαια πολλά παίζονται κι ἐδῶ.Μπορεῖ νά μή λέει αὐτά ἀκριβῶς πού τοῦ λέει ὁ Πνευματικός, νά τά διαστρέφεικ.λ.π.Ἀλλά ἕνας πού ἔχει εἰλικρινή διάθεση νά θεραπευθεῖ, θά τόν βρεῖ τόν δρόμο, δέν θάτόν ἀφήσει ὁ Θεός. Κάνοντας θερμή προσευχή -πού εἶναι τό βασικότερο- ὁ Θεός θάσοῦ δώσει τόν σωστό Πνευματικό. Καί μή διστάσετε νά ἀλλάξετε ὅταν δένθεραπεύεστε, πολύ ἁπλό πράγμα εἶναι. Μήν κολλᾶμε συναισθηματικά σέ πρόσωπα.– Ἐρ. : Ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ἔχει τήν ἀνάγκη νά μιλήσει στόν Πνευματικό του, θάπροσπαθήσει νά τόν βρεῖ. Ὅταν ἕνας Πνευματικός στήν ἀρχή μπορεῖ νά ἔχει χίλιαἄτομα, μετά νά αὐξάνουν, γιατί μπορεῖ νά εἶναι καλός καί σιγά-σιγά νά μειώνεται καίὁ χρόνος πού μποροῦν νά τόν δοῦν. Ἀλλά ὅταν ὑπάρχει ἀνάγκη στό κάθεπνευματικοπαίδι καί δέν μπορεῖ νά τόν δεῖ, ἀρχίζει νά χάνεται. Δηλαδή στόπρόβλημά του νά θέλει νά τόν δεῖ. Τί κάνουμε;– Ἀπ. : Νά σᾶς πῶ τί ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος: εἶναι μερικοί πού μοῦ δίνουν τριάντασελίδες ἐξομολόγηση καί ὅλα αὐτά πού γράφουν γιά τόν ἑαυτό τους, τίς τριάντασελίδες, θά μποροῦσαν νά τά γράψουν σέ μία σελίδα καί νά μή βασανίσουν καί τόνΠνευματικό. Δηλαδή κι ἐμεῖς πρέπει νά μάθουμε νά ἐξομολογούμαστε. Γι’ αὐτό, σᾶςεἶπα, εἶναι τεράστιο τό θέμα.Ἰδίως οἱ γυναίκες ἔχετε αὐτή τήν ἀδυναμία -δέν θέλω νά νομίσετε ὅτι εἶμαι ἐναντίονσας, μαζί σας εἶμαι- καί ἀντί νά ψάχνετε τή θεραπεία, ζητᾶτε ἁπλῶς μία ψυχολογικήὑποστήριξη. ‘Τόν θέλω τόν Πνευματικό τώρα. Αὔριο δέν θά τόν θέλω, θά μοῦ ἔχειπεράσει’. Τώρα τόν θέλω γιατί λειτουργεῖ ὡς πυροσβεστήρας, ἄς ποῦμε, καί θά μοῦπάρει ὅλη τήν ἔνταση. Μά γι’ αὐτό εἶναι ὁ Πνευματικός; Ὁ Πνευματικός εἶναι γιά νάσέ βοηθήσει νά μήν ἔχεις ποτέ ἔνταση. Γι’ αὐτό εἶναι ὁ Πνευματικός κι ἄν δέν τόἔχεις πάρει αὐτό τό μάθημα, θά πρέπει νά φροντίσεις νά τό πάρεις γιατί ἡ ἔνταση θάφύγει σήμερα, μετά αὔριο θά ἔρθει κάτι ἄλλο. Πάλι θά ἔχεις ἔνταση. Πάλι τόνΠνευματικό τηλέφωνο. Μεθαύριο πάλι. Ἔ, δέν εἶναι αὐτό θεραπεία.Σ’ αὐτό δέν φταίει ὁ Πνευματικός, φταῖς ἐσύ, γιατί πᾶς μέ λανθασμένη προσδοκία.Προσδοκᾶς ἀπό τόν Πνευματικό ἕνα στήριγμα, ὅπως ἄλλοι τό κάνουν αὐτό στόνγάμο. Παντρεύονται γιά νά ἔχουν ἕνα στήριγμα. Μά δέν εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου νάἔχεις ἕνα στήριγμα. Σκοπός τοῦ γάμου εἶναι ἡ θέωση. Ὅπως καί ἡ σχέση μας μέ τόνΠνευματικό, δέν εἶναι ἁπλῶς γιά νά ἔχουμε ἕνα στήριγμα πνευματικό, εἶναι ἡ θέωση.Νά ἑνωθοῦμε, νά γίνουμε ἕνα πνεῦμα μέ τόν Πνευματικό καί ὄντας ἕνα πνεῦμα μαζίτου καί μέ τήν Ἐκκλησία ὅλη, νά εἴμαστε ἕνα μέ τόν Θεό. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς49

ἐξομολόγησης, αὐτός εἶναι ὁ σκοπός καί τοῦ γάμου, νά γίνουμε ἕνα πνεῦμα. Αὐτόςεἶναι ὁ σκοπός τῆς ἐνορίας. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας. Νά μποῦμε ὅλοιστό ἴδιο πνεῦμα.Γιά νά ἔχεις ἔνταση, κάτι κάνεις λάθος. Χάνεις, ἀπενεργοποιεῖς τό Ἅγιο Πνεῦμα.Αὐτό πρέπει νά ἀναζητήσεις. Ὄχι ἁπλῶς νά πεῖς τήν αἰτία τῆς ἔντασής σου. Γιατίαὐτό γίνεται συνήθως καί πᾶνε καί λένε ἱστορίες ἀτέλειωτες.Μοῦ ἔλεγε ἕνας Πνευματικός πολύ καλός: –Τούς κόβω. Αὐτά εἶναι ἱστορίες. Δένπᾶμε στόν Πνευματικό νά ποῦμε τήν ἱστορία τῆς ζωῆς μας ἤ τό πῶς ἔγινε τό τάδεπεριστατικό. Αὐτό φέρνει μιά ψυχολογική ἀνακούφιση, ἀλλά δέν εἶναι ἡ θεραπείααὐτό.Στόν Πνευματικό θά πεῖς τίς ἁμαρτίες σου, ἕνα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, καί θάπεῖς κάποια χαρακτηριστικά συμβάντα γιά νά δώσεις στόν Πνευματικό τήν εἰκόνασου νά καταλάβει τί συμβαίνει στήν ψυχή σου. Συνεπῶς δέν χρειάζονται πολλάλόγια.Λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος, μέ πέντε λόγια δίνω εἰκόνα στόν Πνευματικό. Καί ὁ ἅγιοςΠαΐσιος ἐξομολογεῖτο, ἀλλά δέν ἔλεγε ἀτέλειωτες ἱστορίες. Πόσο θέλει νά πεῖς δέκαἁμαρτίες; Δύο λεπτά. Ἀντε νά πεῖς καί μία εἰκόνα στό κάθε χαρακτηριστικό.. Πέντελεπτά! Ὄχι μισή ὥρα καί μία ὥρα. Μετά τί θά κάνει ὁ Πνευματικός; Ἅμα θέλει γιάτόν καθένα μία ὥρα, τί θά γίνει; Κάποιες φορές περιμένουν ἄλλοι τριάντα ἤ πενήντα.Συσσωρευτικά τώρα τή Μεγάλη Σαρακοστή μπορεῖ νά φτάσει ὁ Πνευματικός νά δεῖκαί πεντακόσιους καί χίλιους καί δύο χιλιάδες. Δέν σκέφτεσαι καί τούς ἄλλους;Ἀλλά κυρίως, σᾶς εἶπα, ἡ θεραπεία δέν ἔρχεται μέ τό νά ποῦμε πολλά, ἀλλά μέ τό νάστοχεύσουμε εἰλικρινά στά πάθη μας. Νά κατακεραυνώσουμε τά πάθη μας καί ὄχι νάτά δικαιολογήσουμε. Πολλοί πᾶνε νά δικαιολογήσουν τά πάθη τους καί γι’ αὐτό λένεκαί πολλά λόγια. Ἀρχίζουν τήν ἱστορία: ‘Πάτερ, ξέρεις, ἔτσι… ἐδῶ’.–Πές τήνἁμαρτία σου. Δέν λέει τήν ἁμαρτία της. Θά σοῦ πεῖ μιά ὁλόκληρη ἱστορία κι ἄν τήνπεῖ τήν ἁμαρτία στό τέλος. Ἀλλά μᾶλλον θά πεῖ ὅ,τι εἶναι γιά νά δικαιωθεῖ. Δέν πᾶμεστόν Πνευματικό γιά νά δείξουμε τίς ἀρετές μας. Πᾶμε γιά νά κατακρίνουμε τόνἑαυτό μας γιατί εἴμαστε μπροστά στόν Θεό ἐκείνη τήν ὥρα. Ἄν πᾶς νά δικαιωθεῖς,ἔχεις τελείως λάθος θεώρηση τοῦ μυστηρίου. Στό μυστήριο, λέει ὁ ἅγιος Παΐσιος,λέω καί παραπάνω. Δηλαδή ἔλεγε: πάω καί λέω στόν Πνευματικό «θύμωσα».Μπορεῖ νά ἔχω χίλια δίκαια πού θύμωσα, δέν τά λέω. Λέω: θύμωσα. Καταλάβατε;Δηλαδή λέω καί παραπάνω, ὄχι λιγότερο, γιατί εἴμαστε μπροστά στόν Θεό.Πῶς βλέπουμε τόν Πνευματικό μας; Δέν μπορεῖ ὁ Πνευματικός σου νά εἶναι ὁ φίλοςσου -ὄχι μέ τήν κακή ἔννοια, μέ τήν καλή ἔννοια- νά τόν ἔχεις στό τσεπάκι ὅποιαὥρα θέλεις. Λένε μερικοί: ‘Θέλω πάτερ, ὅποτε θέλω νά σέ παίρνω τηλέφωνο..’. Τί θάκάνει ὁ Πνευματικός μετά; Θά ἀσχοληθεῖ μέ σένα, θά ἀσχοληθεῖ καί μέ ἄλλους πέντεκαί θά χάσει ὅλους τούς ὑπόλοιπους, θά χάσει καί τόν ἑαυτό του. Καλά τόνΠνευματικό δέν τόν σκέφτεσαι;Σᾶς εἶπα δέν πᾶμε γιά νά βροῦμε ψυχολογική ὑποστήριξη. Πᾶμε γιά νά καταθέσουμε50