(1o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

σκοτισμένος καί ἔχει μέσα του ἁμαρτία, δέν βλέπει τόν Θεό καί κάνει θεό τήνλογική. Αὐτό συμβαίνει στίς μέρες μας. Στή συνέχεια κάνει θεό τόν ἑαυτό του, ἀφοῦδέν βλέπει τόν ἀληθινό Θεό, λέει «ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός», ἤ κάνει θεό τήν φύση, τόνἥλιο, τά διάφορα καιρικά φαινόμενα… Δέν ἔχουμε ἀνθρώπους πού πιστεύουν γιάθεό τόν ἥλιο; Καί σήμερα ἀκόμα ἔχουμε εἰδωλολάτρες.Ἔτσι προέκυψε ἡ εἰδωλολατρία. Σκοτίστηκε ὁ νοῦς μας, πάψαμε νά βλέπουμε τόνἀληθινό Θεό καί κάναμε θεό τά κτίσματα, κάτι πού μᾶς τρόμαζε, κάτι πού ἦτανἐντυπωσιακό, τόν ἥλιο, τόν κεραυνό, κάναμε αὐτά θεούς. Καί τέλος τόν ἴδιο τόνἑαυτό μας. Ἡ Εὐρώπη, ἡ τάχατες φωτισμένη Εὐρώπη, θεοποίησε τόν ἄνθρωπο.Ἀκοῦς καί σήμερα, πολιτικούς κ.λ.π. νά λένε «πρῶτα ὁ ἄνθρωπος, πάνω ἀπ’ ὅλα ὁἄνθρωπος». Μεγάλο λάθος! Δέν εἶναι θεός ὁ ἄνθρωπος γιά νά λέμε πάνω ἀπ’ ὅλα ὁἄνθρωπος. Πάνω ἀπ’ ὅλα καί πρῶτα ἀπ’ ὅλα ὁ Θεάνθρωπος, ὁ Χριστός δηλαδή.Αὐτή εἶναι ἡ σωστή τοποθέτηση. Νά γιατί σήμερα μᾶς βασανίζουν οἱ Εὐρωπαῖοι,ἐνῶ κι αὐτοί ἦταν χριστιανοί. Σήμερα ἔχουν γίνει ἄθεοι, ἄς λένε ὅτι πιστεύουν στόνΧριστό. Σέ ἄλλον Χριστό πιστεύουν δικῆς τους κατασκευῆς. Οὐσιαστικά πιστεύουνστόν ἑαυτό τους καί στά εἴδωλα. Αὐτό τό ἔλεγε ἕνας μεγάλος σύγχρονος ἅγιος, ὁἅγιος Ἰουστίνος Πόποβιτς ὅτι ἡ Εὐρώπη σήμερα εἶναι πολύ-εἰδωλολατρική. Ἔχειπολλά εἴδωλα καί τό κορυφαῖο εἴδωλο πού ἔχει εἶναι ὁ ἄνθρωπος.Τά λέμε ὅλα αὐτά γιά νά καταλάβουμε σέ ποιά κατάσταση βρισκόμαστε σήμερα, τίσημαίνει σωτηρία καί πῶς μποροῦμε νά ὑπερβοῦμε αὐτή τήν κατάσταση. Πολλέςφορές λέμε στήν Ἐκκλησία νά μετανοήσουμε, ἀλλά καταλαβαίνουμε τί σημαίνει;Σημαίνει ὁ νοῦς μας νά ἀπαλλαχτεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία. Γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶςμίλησαν γιά τρία στάδια πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως ὅταν πᾶμε στό νοσοκομεῖο γιά τόσῶμα μας καί λέει ὁ γιατρός θά κάνουμε αὐτά τά θεραπευτικά βήματα, πρῶτα αὐτό,μετά αὐτό καί μετά αὐτό. Ἔτσι καί ἡ ψυχή μας ἔχει κάποια θεραπευτικά στάδια κιὅταν λέμε ψυχή ἐννοοῦμε τόν νοῦ μας, νά θεραπευτεῖ ὁ νοῦς μας.Τό πρῶτο στάδιο λέγεται κάθαρση. Πρέπει ὁ νοῦς μας νά καθαριστεῖ ἀπό τήνἁμαρτία καί ἀπό τά πάθη.– Τί εἶναι τά πάθη;Τά πάθη εἶναι κακές συνήθειες, ἁμαρτωλές συνήθειες. Ὅταν μία ἁμαρτία γίνει μίαφορά, παραμένει μία ἁμαρτία. Θυμώνουμε, γιά παράδειγμα. Ἄν τήν κάνουμε καίδεύτερη φορά καί τρίτη καί πέμπτη καί δέκατη καί ἑκατοστή, τότε γίνεται μίασυνήθεια καί γινόμαστε θυμώδεις. Ἀποκτᾶμε τό πάθος τοῦ θυμοῦ. Δέν εἶναι ἁπλῶςμία ἁμαρτία, ἀλλά εἶναι μιά κατάσταση, μιά κακή ἕξη ὅπως λένε οἱ Πατέρες, μίακακή συνήθεια, πού ἐγκαθίσταται μέσα στήν ψυχή μας καί ἐνῶ καταλαβαίνουμε ὅτιδέν πρέπει νά θυμώνουμε, πρακτικά δέν μποροῦμε νά ἀντισταθοῦμε. Εἶναι σχεδόνἀνίκητη αὐτή ἡ συνήθεια. Ἐκεῖ πού λές «τό πῆρα ἀπόφαση δέν θά ξαναθυμώσω»,ξαναθυμώνεις ἀκόμα χειρότερα μάλιστα.Αὐτή ἡ κακή συνήθεια λοιπόν σκοτίζει τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ ἄνθρωπος ἔτσιδέν ἔχει μάτια νά δεῖ τόν Θεό καί κάνει θεό τήν λογική. Γιά νά ξαναγυρίσουμε στόπαράδειγμα πού λέγαμε προηγουμένως μέ τά παιδιά, ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος ὅταν τοῦ51

πεῖ ὁ Πνευματικός, ἄν πάει στόν Πνευματικό -πού δέν θά πάει- ὅτι εἶναι ἁμαρτία τόνά ἐμποδίζεις δηλαδή καί νά κάνεις αὐτή τήν πράξη πού ἔχει ὁρίσει ὁ Θεός μέ ἄλλοσκοπό, μέ σκοπό τήν ἡδονή καί ὄχι τήν παιδοποιία, δέν θά τό δεχτεῖ. Λέει: «Μάπάτερ εἶναι μετρημένα τά κουκιά μας. Τόσα χρήματα ἔχουμε. Δέν μποροῦμε νάκάνουμε παιδί τώρα».Ἄς εἶναι ἁμαρτία, αὐτός ὁ ἄνθρωπος βάζει πάνω ἀπό τήν πίστη τήν λογική. Ἡ πίστηλέει ἔχει ὁ Θεός , αὐτή τήν σοφή κουβέντα. Ἐγώ μπορεῖ νά μήν ἔχω, ἀλλά ὁ Θεόςεἶναι πάμπλουτος καί ὁ Θεός εἶναι πού δίνει τά παιδιά καί ὁ Θεός εἶναι πού δέν δίνειπαιδιά. Πόσοι ἄνθρωποι θέλουν παιδί καί δέν τούς δίνει παιδί, ἔτσι δέν εἶναι; Ἄρα,ἄν τούς δώσει ὁ Θεός παιδί, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἀγαθός ὅπως ξέρουμε, δέν θά τούς δώσεικαί τά μέσα νά τό μεγαλώσουν; Σίγουρα θά τούς τά δώσει. Ἀλλά ποιός τό λέει αὐτό;Ὁ ἄνθρωπος πού ὁ νοῦς του εἶναι καθαρός καί βλέπει τόν Θεό, δηλαδή πιστεύει στόνΘεό. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως πού εἶναι σκοτισμένος ὁ νοῦς του, δέν ἔχουν φύγει τά μπάζα,ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ἑπομένως δέν λειτουργεῖ, κινεῖται μέ βάση τήνλογική. Καί λέει «Τί μοῦ λές τώρα; Γιά ποιά πίστη καί γιά ποιόν Θεό; Ἐγώ κάνωκουμάντο τήν ζωή μου καί δέν ὑπάρχει τίποτα ἄλλο», ὁπότε ἀπορρίπτει τόν Θεό.Αὐτή εἶναι καί ἠ μεγαλύτερη ἀρρώστια μας σήμερα. Κι ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι τόἔχουμε πάθει αὐτό, ὄχι μόνο οἱ Εὐρωπαῖοι. Οἱ Εὐρωπαῖοι τό ἔχουν κάνει δόγμα αὐτό.Ἀλλά καί ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι βάζουμε τήν λογική πάνω ἀπό τόν Θεό, πάνω ἀπό τήνπίστη, γιατί ἔχει μπεῖ τό σκοτάδι, δηλαδή ἡ ἁμαρτία καί τά πάθη, στόν νοῦ μας καίδέν βλέπουμε τόν Θεό.Χρειάζεται λοιπόν πρῶτα νά γίνει αὐτή ἡ κάθαρση, νά φύγει ἡ ἁμαρτία καί τά πάθηἀπό τόν ἄνθρωπο καί μετά ἀφοῦ γίνει αὐτό, δημιουργεῖται χῶρος στήν ψυχή τοῦἀνθρώπου. Μέχρι τότε ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι κατειλημμένη ἀπό τήν ἁμαρτίακαί τά πάθη. Δημιουργεῖται χῶρος γιά νά ἔρθει ὁ Θεός καί ἔρχεται ὁ Θεός πού εἶναιφῶς καί φωτίζει τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁπότε ἔχουμε τό δεύτερο στάδιο τῆςθεραπείας πού λέγεται φωτισμός. Ὁ ἄνθρωπος πού ζεῖ σ’ αὐτό τό στάδιο βλέπει τόνΘεό, ἔχει χαρά, ἔχει εἰρήνη, ἔχει ὅλα αὐτά πού εἶναι καί ὁ Θεός. Ὁ Θεός ἔπειταμπορεῖ νά τοῦ δώσει καί τό τρίτο σκαλοπάτι πού εἶναι τό κορυφαῖο καί λέγεταιθέωση. Ὁ ἄνθρωπος πλέον τότε βλέπει τόν Θεό ὡς φῶς. Βλέπει τό ἄκτιστο φῶς.Ἐμεῖς πρέπει νά φτάσουμε τουλάχιστον στόν φωτισμό, ἄν θέλουμε νά σωθοῦμε, ἔτσιμᾶς εἶπαν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Δηλαδή ν’ ἀρχίσουμε ἀπό τήν κάθαρση πού γίνεται μέτήν μετάνοια καί νά προχωρήσουμε στόν φωτισμό μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ.– Πῶς θά καθαριστεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου;Οἱ ἅγιοι μᾶς εἶπαν καί τόν τρόπο. Ἡ ἁμαρτία καί τά πάθη λερώνουν τόν νοῦ τοῦἀνθρώπου, τόν σκοτίζουν. Πῶς τόν σκοτίζουν; Τί εἶναι αὐτό πού σκοτίζει τόν νοῦτοῦ ἀνθρώπου; Εἶναι, προσέξτε τήν λέξη, λογισμοί. Εἶναι οἱ λογισμοί καί οἱἐπιθυμίες, οἱ ὁποῖες πηγαίνουν στόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου -ὁ ὁποῖος κανονικά ὑπάρχειστήν καρδιά- κυκλοφοροῦν ἐκεῖ μέσα καί δημιουργοῦν μία μόλυνση στήν καρδιά. Γι’αὐτό εἶπε ὁ Χριστός μας: «ἀπό τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου βγαίνουν πονηροίλογισμοί, πορνεῖες, μοιχεῖες, ζήλειες, φθόνοι, κακίες, διαμάχες..» (Ματθ. 15,19) καίὅλα τά κακά. Ἡ πηγή τοῦ σκοταδιοῦ, τῆς μόλυνσης εἶναι ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου,52

εἶναι ὁ νοῦς καί πρέπει αὐτός ὁ νοῦς νά καθαρίσει. Πῶς θά καθαρίσει; Ὅταν φύγουναὐτοί ὅλοι οἱ λογισμοί καί οἱ ἐπιθυμίες. Καί πῶς φεύγουνε; Μᾶς τό εἶπε ὁ Χριστόςμας, μᾶς τό εἶπαν καί οἱ Ἅγιοι: μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί μέ τήν τήρηση τῶνἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό εἶναι πολύ σπουδαῖο.Ἀκοῦμε ὅτι ὁ Χριστός μᾶς ἔδωσε ἐντολές «μήν κάνεις αὐτό, μήν κάνεις ἐκεῖνο, κάνεαὐτό, κάνε ἐκεῖνο». Λέει ὁ ἄνθρωπος τώρα «μά ἐγώ προσπαθῶ καί δέν μπορῶ νά τίςτηρήσω τίς ἐντολές, πολύ δύσκολες εἶναι, ἀκατόρθωτες». Πράγματι εἶναι ἔτσι. Δένμποροῦμε νά τίς τηρήσουμε, προσέξτε, μόνοι μας. Μέ τήν βοήθεια ὅμως τοῦ Θεοῦμποροῦμε. Ἀλλιῶς ὁ Χριστός μας θά ἦταν ἀπάνθρωπος. Θά μᾶς ζητοῦσε κάτι πούδέν μποροῦμε νά τό κάνουμε. Θά ἦταν χωρίς ἀγάπη. Μά ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀγάπη.Ἑπομένως δέν μπορεῖ νά μᾶς ζητάει κάτι πού δέν μποροῦμε νά τό κάνουμε. Μᾶςζητάει κάτι πού μποροῦμε νά κάνουμε ἀλλά μέ τήν δική του χάρη καί βοήθεια. Γι’αὐτό, μᾶς εἶπε ὅτι, θά πρέπει νά ζητήσετε αὐτή τήν χάρη, αὐτή τήν βοήθεια, μέ τήνὁποία θά μπορέσετε νά τηρήσετε τίς ἐντολές Μου καί ἔτσι νά καθαρίσετε τήν καρδιάσας καί νά ἑνωθεῖτε μαζί Μου, γιατί ἄν δέν καθαρίσει ἡ καρδιά – ὁ νοῦς, δένμπορεῖτε νά ἑνωθεῖτε μαζί Μου.Λένε οἱ ἅγιοι ἕνα πράγμα εἶναι ἀδύνατο στόν Θεό. Ἀφοῦ ξέρουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναιΠαντοδύναμος! Κι ὅμως ὑπάρχει κάτι πού εἶναι ἀδύνατο στόν Θεό. Ποιό εἶναι αὐτό;Νά ἑνωθεῖ μέ ἕναν ἀκάθαρτο νοῦ, μέ μιά ἀκάθαρτη καρδιά. Δέν μπορεῖ. Δέν γίνεται.Εἶναι ἀντίθετο μέ τόν Θεό αὐτό τό πράγμα. Δέν μπορεῖς νά εἶσαι βρώμικος καί νάἑνωθεῖς μέ τόν Θεό. Θά πρέπει νά καθαριστεῖς. Κι αὐτό πάλι γίνεται διά τοῦ Θεοῦ.Δηλαδή ὁ Χριστός σέ καθαρίζει. Ἀλλά πότε; Ὅταν συνεργαστεῖς μαζί Του καί Τοῦτό ζητήσεις: «Χριστέ μου ἔλα μέ τήν θεία Σου χάρη, μέ τήν ἐνέργειά Σου νά μέκαθαρίσεις. Θέλω νά μέ καθαρίσεις». Καί προσέξτε αὐτό δέν πρέπει νά τό πεῖ ὁἄνθρωπος μόνο μιά φορά, ἀλλά νά τό λέει συνέχεια. Πῶς τό λέει; Μέ τήν προσευχή,τήν ἀδιάλειπτη, τή συνεχή προσευχή.Νά γιατί μᾶς εἶπε ὁ Χριστός μας «πρέπει συνέχεια νά προσεύχεστε καί νά μήνἀποκάμνετε στήν προσευχή» (Λουκ. 18,1). Μᾶς τό εἶπε μέ μία ὡραία παραβολή, τήνπαραβολή τοῦ ἄδικου κριτοῦ καί τῆς χήρας. Μιά χήρα ἀδικημένη πήγαινε σ’ ἕνανδικαστή, ὁ ὁποῖος ὅμως ἦταν ἄδικος καί τοῦ ἔλεγε: – Σέ παρακαλῶ δῶσε μου τόδίκιο μου. – Φύγε ἀπό δῶ. Τήν ἔδιωχνε. Αὐτή ὅμως ἐπέμενε. Ξαναπῆγε. Φύγε ἀπόδῶ. Τρίτη φορά. Φύγε ἀπό δῶ. Ἐπέμενε αὐτή καί τελικά, λέει, τῆς ἔκανε τό χατίρι,γιατί κουράστηκε. Τήν βαρέθηκε καί λέει: – Ἄντε νά στό κάνω τό χατίρι, νά μήνἔρχεσαι καί μέ ἐνοχλεῖς. Λέει λοιπόν ὁ Χριστός: «Ἄν αὐτός ὁ δικαστής ὁ ἄδικοςτελικά ὑποχώρησε στίς ἐπίμονες παρακλήσεις αὐτῆς τῆς ἀδικημένης χήρας, ὁ Θεόςπού δέν εἶναι ἄδικος, ἀλλά εἶναι δίκαιος, δέν θά ἐκπληρώσει τά αἰτήματα, τήνπαράκληση αὐτοῦ πού συνέχεια Τοῦ ζητάει τό ἔλεός Του;». Σίγουρα θά τόἐκπληρώσει. Σᾶς λέω αὐτή τήν παραβολή, λέει ὁ Χριστός, γιά νά μήν ἀποκάμνετε,ἀλλά συνέχεια νά προσεύχεστε καί νά ζητᾶτε τήν βοήθεια, τό ἔλεος καί τήν χάρηΜου. Αὐτό εἶναι πού μᾶς χρειάζεται. Καί μᾶς χρειάζεται συνέχεια, γιατί συνέχειαπρέπει νά παίρνουμε αὐτή τήν ἐνέργεια ἀπό τόν Θεό.Ἕνα ψυγεῖο, γιά παράδειγμα, τώρα τό καλοκαίρι πόσο μᾶς χρειάζεται καί πόσο μᾶς53

δροσίζει! Ἄν γιά λίγο τό βγάλεις ἀπό τήν πρίζα, θά λειτουργήσει ὅπως θέλεις; Θάἔχει τήν ψύξη πού θέλεις; Ὄχι, πολύ γρήγορα θά ζεσταθεῖ, θά πάρει τήν θερμοκρασίατοῦ περιβάλλοντος καί δέν θά ἔχεις αὐτά τά ὠφέλη πού περιμένεις ἀπό ἕνα ψυγεῖο.Μπορεῖ νά εἶναι τέλειο τό ψυγεῖο, νά εἶναι πολύ καλή μάρκα, νά ὑπάρχει καίἠλεκτρικό ρεῦμα στό σπίτι, ἄν ὅμως δέν κάνεις τήν κίνηση νά τό ἔχεις συνέχεια στήνπρίζα, μόνιμα, θά ἔχεις τά ὠφέλη πού περιμένεις; Δέν θά τά ἔχεις. Ἔτσι καί ὁΧριστός μας, μᾶς ἔδωσε ἕνα τέλειο σῶμα, μιά τέλεια ψυχή, μᾶς παρέχει καί ὅλη τήνἐγκατάσταση, ὥστε νά μποροῦμε νά παίρνουμε συνέχεια ἐνέργεια καί νά ἔχουμερεῦμα καί νά λειτουργοῦμε καί νά χαιρόμαστε καί νά δροσιζόμαστε διά τῆς συνεχοῦςκοινωνίας μαζί Του, διά τῆς προσευχῆς. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν προσεύχεται, εἶναι σάντό ψυγεῖο πού τό βγάζεις ἀπό τήν πρίζα. Δέν λειτουργεῖ. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος πούδέν ἔχει τήν χάρη, τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, μαραζώνει, καταθλίβεται, ἀρρωσταίνειψυχικά, ἔχει ὅλα αὐτά τά ψυχολογικά, ὅλες αὐτές τίς φοβίες, τίς ἀνασφάλειες καί ἔχεισκοτισμένο τόν νοῦ του. Ἔχει μέσα στόν νοῦ του σκοτάδι καί παραπέει καί χτυπάειἀπό δῶ κι ἀπό κεῖ σάν ἕναν τυφλό πού πέφτει ἀπό τοῖχο σέ τοῖχο. Ἔτσι εἶναι ὁἄνθρωπος χωρίς τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Χωρίς προσευχή δέν παίρνουμε αὐτή τήνἐνέργεια. Καί χωρίς αὐτή τήν ἐνέργεια, δέν ἔχουμε ζωή, δέν ἔχουμε τίποτε ἀπό αὐτάπού ἀληθινά ζητᾶμε καί θέλουμε, τήν εἰρήνη, τήν χαρά κ.λ.π., ὅλα αὐτά τά ὁποῖα μᾶςδίνει ὁ Θεός.Ἑπομένως χρειάζεται αὐτή ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Γι’ αὐτό μᾶς εἶπαν οἱ ἅγιοιΠατέρες νά μάθουμε νά προσευχόμαστε καί μᾶς εἶπαν ἕναν εὔκολο τρόπο. Μᾶςδίδαξαν μιά σύντομη προσευχή ὥστε νά μήν φεύγει ὁ νοῦς, ἀλλά μ’ αὐτή τήν μικρήπροσευχή, μέ τίς πέντε λεξούλες Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με , νά μένουμε σέκοινωνία μέ τόν Χριστό. Αὐτή ἡ συνεχής προσευχή μᾶς κρατάει σέ συνεχήτροφοδοσία θά λέγαμε καί παίρνουμε ἐνέργεια ἀπό τόν Θεό, ὥστε μετά αὐτή ἡἐνέργεια, αὐτός ὁ Θεός, νά μπαίνει μέσα στήν καρδιά μας καί νά μᾶς καθαρίζει, νάμᾶς φωτίζει καί νά μᾶς θεώνει. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος κάνει συνεχῶς αὐτή τήν προσευχή,ἀποκτάει ἕνα φῶς, θεϊκό φῶς καί μ’ αὐτό τό φῶς βλέπει μέσα του. Βλέπει τί ὑπάρχειμέσα στήν καρδιά του. Ξέρετε τί βλέπει; Βλέπει φοβερά πράγματα! Βλέπει βρωμιές,βλέπει θηρία, ἄγρια θηρία πού φωλιάζουν μέσα στήν καρδιά του, βλέπει δαίμονεςπού ὑπάρχουν μέσα ἐκεῖ καί κυριαρχοῦν, τόν κάνουν κουμάντο, τόν διαφεντεύουν.Βλέπει τόν δαίμονα τοῦ θυμοῦ, τόν δαίμονα τῆς πορνείας, τόν δαίμονα τῆς μοιχείας,τόν δαίμονα τῆς κακίας, τόν δαίμονα τῆς μνησικακίας, τῆς ζήλειας, τοῦ φθόνου,ὅλους τούς δαίμονες τούς βλέπει ἐκεῖ μέσα καί φρίττει καί παρακαλάει πιό πολύ τόνΧριστό νά διώξει ὅλους αὐτούς τούς κακούς κατοίκους πού ἔχει μέσα στήν καρδιάτου.Τότε ὁ Χριστός μας βέβαια, μέ τήν δική μας συγκατάθεση, ἡ ὁποία πρέπει νά δίνεταισυνέχεια, ὄχι μιά φορά, μᾶς στέλνει τήν χάρη Του καί μᾶς καθαρίζει. Ὅσο ὁἄνθρωπος προσεύχεται, τόσο διώχνει μακριά ἀπό τήν καρδιά του αὐτούς τούςδαίμονες. Σάν ἕναν στρατιώτη πού ἔχει τό ὅπλο του καί πυροβολεῖ τούς ἐχθρούς.Σιγά – σιγά οἱ ἐχθροί, ὅσο τούς πυροβολεῖ, φεύγουν πρός τά πίσω. Ἔτσι καί οἱδαίμονες, ὅσο ὁ ἄνθρωπος πυροβολεῖ μέ τήν εὐχή καί λέει Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ54

ἐλέησόν με , τόσο ἀπωθεῖ τόν ἐχθρό. Κι ἐνῶ στήν ἀρχή ὁ ἐχθρός ἔχει κάνεικατάληψη, ἔχει μπεῖ μέσα στήν καρδιά, μέσα στό ὀχυρό, σταδιακά φεύγει, βγαίνειἔξω ἀπ’ τήν καρδιά καί φεύγει ὅλο καί πιό μακριά καί ὁ ἄνθρωπος ἀπαλλάσσεται,ξαλαφρώνει, εἰρηνεύει ἡ ψυχή του, ἡ καρδιά του, φωτίζεται ὁ νοῦς του,ἐλευθερώνεται καί ἀρχίζει νά νιώθει ὅλα αὐτά τά ὡραῖα πού εἶναι ὁ Χριστός. Νάνιώθει τήν εἰρήνη, τήν χαρά, τήν ἀγάπη, νά μπορεῖ νά κάνει κουμάντο τόν ἑαυτό του,νά μπορεῖ νά κυριαρχήσει στόν ἑαυτό του, νά πεῖ θά κάνω αὐτό καί νά τό κάνει. Νάθέλει νά προσευχηθεῖ στόν Χριστό μέ ὅλη του τήν καρδιά καί νά μπορεῖ νά τό κάνει,νά μή φεύγει ὁ νοῦς του ἐδῶ κι ἐκεῖ. Νά θέλει νά ζητήσει συγνώμη καί νά τό κάνει,νά θέλει νά πάει νά ἐξομολογηθεῖ καί νά μήν ντρέπεται, νά πηγαίνει. Νά μπορεῖ νάκάνει αὐτό πού πραγματικά θέλει καί ὄχι αὐτό πού τοῦ λένε οἱ δαίμονες νά κάνει.Αὐτό εἶναι ἀληθινή ἐλευθερία, ὄχι νά σέ κάνουν κουμάντο οἱ δαίμονες καί τά πάθη,ἀλλά ἐσύ νά κάνεις κουμάντο καί νά διαφεντεύεις τόν ἑαυτό σου. Αὐτό ὅμως δένμπορεῖ νά γίνει, ἄν δέν μπεῖ ὁ Χριστός στήν καρδιά μας, στήν ψυχή μας καί δένδιώξει αὐτούς τούς κυρίαρχους, τούς μαύρους, τούς δαίμονες, πού ἔχουν μπεῖ μέσαμας μέ τίς ἁμαρτίες πού κάναμε καί μέ τά πάθη πού ἀποκτήσαμε. Ὅπως εἴπαμε, ὅτανμιά ἁμαρτία τήν κάνουμε πολλές φορές γίνεται κακή συνήθεια, γίνεται πάθος.Αὐτός λοιπόν εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας, νά μᾶς μάθει πῶς θά διώξουμε αὐτά τάδαιμόνια ἀπό μέσα μας. Σήμερα θά ἀκούσετε κάποιους ἐξυπνάκηδες νά λένε ὅτι δένὑπάρχουν δαίμονες καί δέν ὑπάρχει διάβολος. Ὑπάρχει καί παρα-ὑπάρχει! ὉΧριστός μας ὁ ἴδιος τό εἶπε: «ἦρθα γιά νά καταλύσω τά ἔργα τοῦ διαβόλου». (Α΄ Ἰω.3,8) καί ἔδιωξε πάρα πολλά δαιμόνια ὁ Χριστός μας καί διώχνει πάντα μέ τήν χάρηΤου διά μέσω τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν ἱερέων. Δέν μπορεῖ ἀλλιῶς ὁ ἄνθρωπος νάἐλευθερωθεῖ, νά δεῖ τό φῶς, παρά μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία καί διά τῆς Ἐκκλησίας.Γι’ αὐτό χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει Πνευματικό ὁδηγό, νά ἐξομολογεῖται καθαράἀλλά καί νά προσεύχεται ἀδιάλειπτα. Αὐτό εἶναι πολύ βασικό, γιατί τότε εἴπαμεγίνεται ἡ κάθαρση.Πολλές φορές ἐξομολογούμαστε καί φεύγοντας ἀπό τήν ἐξομολόγηση κάνουμε τάἴδια πράγματα. Ἔτσι δέν γίνεται συνήθως, γιά νά μήν ποῦμε πάντοτε; Γιατίσυμβαίνει αὐτό; Γιατί ναί μέν μέ τήν ἐξομολόγηση πήραμε τήν συγχώρηση, πήραμετήν ἄφεση βεβαίως, ἀλλά τά πάθη ὑπάρχουν μέσα στήν καρδιά καί θά πρέπει ὁἄνθρωπος νά δουλέψει μέ τήν συνεχή προσευχή καί τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν νά τάδιώξει. Σ’ αὐτό ὑστεροῦμε. Πηγαίνουμε παίρνουμε τήν συγχώρηση ἀπό τόν Θεό,ἀλλά μετά ξανακάνουμε τά ἴδια γιατί δέν φροντίζουμε νά ἐλευθερώσουμε τόν νοῦμας ἀπό τά πάθη καί νά τόν φυλάξουμε καθαρό. Εἶναι ἀναγκαία λοιπόν αὐτή ἡἀδιάλειπτη προσευχή, ὥστε νά καθαριστεῖ ὁ νοῦς μας ἀπό τούς λογισμούς καί τάπάθη.Θά πεῖ κανείς: «Ἐντάξει νά διώξω τούς κακούς λογισμούς ἀπό τήν καρδιά μου, ἀλλάὑπάρχουν καί καλοί λογισμοί, ὑπάρχουν καί ἐπιθυμίες καλές». Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶςεἶπαν ἕνα φοβερό μυστικό: στήν καρδιά μας δέν πρέπει νά ὑπάρχει οὔτε ὁ καλόςλογισμός, οὔτε ἡ καλή ἐπιθυμία. Οἱ καλοί λογισμοί θά πρέπει νά ὑπάρχουν στόνἐγκέφαλο, στήν διάνοια. Στήν καρδιά μας μόνο μία ἐπιθυμία καί ἕναν λογισμό καλό55

πρέπει νά ἔχουμε, τόν Χριστό, καί νά ἀγαπήσουμε τόν Χριστό. Καμιά ἄλλη ἐπιθυμία,κανέναν ἄλλο λογισμό, ἀκόμα κι ἄν φαίνεται καλός. Στήν καρδιά μας τίποτα δένεἶναι καλό, ἐκτός ἀπό τόν Χριστό. Γι’ αὐτό ὁ Χριστός μᾶς εἶπε στήν πρώτη ἐντολή«πρέπει νά Μέ ἀγαπήσετε ἐξ ὅλης τῆς καρδίας» (Ματθ. 22,37), πού σημαίνει «ὅλησου ἡ καρδιά πρέπει νά εἶναι δοσμένη σέ Μένα», πουθενά ἀλλοῦ, οὔτε στόν σύζυγο,στήν σύζυγο, στά παιδιά, στά λεφτά – πολύ χειρότερα, οὔτε σέ ἄλλον ἄνθρωπο, οὔτεκαί στόν ἑαυτό μας, ν’ ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας, ἀλλά στόν Κύριο. Ἐξ ὅλης τῆςκαρδίας, λέει, πρέπει νά μ’ ἀγαπήσεις. Μετά λέει καί κάτι ἀκόμα πιό σπουδαῖο καίφοβερό, καί «ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος καί ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίαςσου». Καί ὅλη ἡ σκέψη σου τελικά νά εἶναι ὁ Χριστός. Ὅλα νά γίνουν Χριστός.Ξεκινάει λοιπόν ὁ ἄνθρωπος καί καθαρίζει τήν καρδιά του μέ τήν ἀδιάλειπτηπροσευχή καί δέν μένει μέσα τίποτα, πάρα μόνο ὁ Χριστός καί τότε αὐτός ὁἄνθρωπος λέγεται καθαρός. Τότε αὐτός ὁ ἄνθρωπος φωτίζεται καί γίνεταιφωτισμένος ἄνθρωπος καί χαριτωμένος ἄνθρωπος. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν κάνει αὐτήτήν ἐργασία, δέν μπορεῖ νά σωθεῖ, γιατί ὁ νοῦς του εἶναι ἀκάθαρτος, ἡ καρδιά τουεἶναι ἀκάθαρτη. Ἄν ἔχεις ἀκάθαρτο νοῦ, ἀκάθαρτη καρδιά, πῶς νά ἑνωθεῖς μέ τόνΧριστό; Γι’ αὐτό εἶναι πολύ σημαντική αὐτή ἡ ἐργασία. Αὐτό τό κήρυγμα πούκάναμε σήμερα εἶναι ἡ βάση τῆς σωτηρίας μας.– Ὅλοι δέν θέλουμε νά σωθοῦμε;Λέμε νά πᾶμε στόν Παράδεισο. Ὁ Παράδεισος ὅμως δέν εἶναι τόπος. Ὁ Παράδεισοςεἶναι ὁ Χριστός καί ἡ ζωή στόν Παράδεισο εἶναι ἡ ζωή μέ τόν Χριστό. Ἀλλά ὁΧριστός εἴπαμε δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ ὅσο εἴμαστε βρώμικοι. Θά πρέπει νάκαθαριστοῦμε, νά μποῦμε σ’ αὐτή τή διαδικασία τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς καί τῆςτήρησης τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ὄχι μόνο προσευχή. Ἡ προσευχή εἶναι πολύσημαντικό, ἀλλά δέν εἶναι τό μοναδικό πού πρέπει νά κάνουμε. Θά πρέπει μετά, μέτή χάρη τοῦ Θεοῦ πού θά πάρουμε, νά τηρήσουμε καί τίς ἄλλες ἐντολές. Δέν μπορεῖλ.χ. νά λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με κι ἀπ’ τήν ἄλλη νά τρέφεις μέσα σουμνησικακία καί νά λές «αὐτόν δέν πρόκειται νά τόν συγχωρήσω ποτέ γιά αὐτό πούμοῦ ἔκανε», νά κρατᾶς ἔχθρα καί νά μή λές καλημέρα. Δέν μπορεῖς νά σωθεῖς ἔτσι.Μπορεῖ μέσα στήν καρδιά σου νά λές τήν εὐχή ἀλλά ἅμα δέν διώξεις καί τήνμνησικακία, δέν ἀντισταθεῖς στά πάθη καί σύ ὁ ἴδιος, πάλι εἶσαι βρώμικος καί δένμπορεῖς νά ἑνωθεῖς μέ τόν Χριστό. Θά πρέπει λοιπόν καί νά τηρεῖς τίς ἐντολές καί νάκάνεις τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Κι αὐτά ὅλα δέν μπορεῖς νά τά κάνεις σωστά, ἄνδέν μετέχεις καί στήν Θεία Κοινωνία, τήν Μυστηριακή ζωή ὅπως μᾶς λέει ἡἘκκλησία μας. Γιά νά πάρεις λοιπόν τήν πλούσια χάρη πού δίνει ὁ Χριστός, εἶναιἀπαραίτητη ἡ Θεία Εὐχαριστία μέ τήν Θεία Κοινωνία καί βέβαια καί ἡ ἐξομολόγηση.Ἀπατεῖται λοιπόν ἀδιάλειπτη προσευχή, νά τηροῦμε τίς ἐντολές καί νά μετέχουμεστά Ἅγια Μυστήρια. Αὐτά εἶναι ἀπαραίτητα γιά τή σωτηρία μας. Θυμηθεῖτε αὐτόπού εἶπε ὁ Χριστός μας: «αὐτό τό γένος τῶν δαιμόνων δέν βγαίνει ἀπό τήν καρδιάτοῦ ἀνθρώπου παρά μέ προσευχή καί νηστεία» (Ματθ. 17,21). Νά κι ἕνα ἀκόμα πούπρέπει νά ἔχουμε ὑπόψη μας: ἡ νηστεία. Ἡ νηστεία, ἡ ἐγκράτεια γενικότερα, διώχνειτούς δαίμονες μαζί μέ τήν προσευχή. Ἄρα γιά νά καθαριστεῖ ἡ καρδιά μας δέν56

χρειάζεται μόνο ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, χρειάζεται καί ἡ νηστεία, χρειάζεται καί ἡἄσκηση, χρειάζονται καί τά Ἅγια Μυστήρια. Ἄν τά κάνει αὐτά ὁ ἄνθρωπος, τότεμπορεῖ νά σωθεῖ, τότε μπαίνει στήν πορεία γιά τήν σωτηρία του.Εἶναι ὄντως πολύ σημαντικό τό μάθημα πού κάνουμε σήμερα καί πρέπει νά τάμάθουμε αὐτά γιατί νομίζουμε ὅτι ἡ σωτηρία εἶναι κάτι τυχαῖο καί λένε «νά μπῶ καίγώ σέ μιά ἀκρούλα τοῦ Παραδείσου». Δέν εἶναι τυχαῖο. Εἶναι μία θεραπεία καίπρέπει ὁ ἄνθρωπος νά μπεῖ σ’ αὐτή τήν διαδικασία τῆς θεραπείας.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Πάτερ ἕνας χριστιανός τήν ἡμέρα προσεύχεται, παρακαλάει… Τό βράδυ στόνὕπνο μπορεῖ νά ἔχει ἀνησυχίες..Ἀπ. : «Ἐγώ καθεύδω καί ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ» (Ἄσμα 5,2). Τό ἔχετε διαβάσειαὐτό; Ἐγώ καθεύδω, δηλαδή κοιμᾶμαι, καί ἡ καρδιά μου ἀγρυπνεῖ. Ὅταν ὁἄνθρωπος προχωρήσει στή νοερά προσευχή, εὐλογημένη κατάσταση, τότεπροσεύχεται καί στόν ὕπνο του γιατί προσεύχεται ἡ καρδιά. Μπορεῖ ἡ διάνοια ὅτανκοιμόμαστε νά ὑπολειτουργεῖ, ἡ καρδιά ὅμως δέν ὑπολειτουργεῖ, ὅπως χτυπάει τήμέρα χτυπάει καί τή νύχτα καί ὑπάρχει ὁ λεγόμενος ἐνδιάθετος λόγος. Αὐτή ἡἐσωτερική φωνή πού εἶναι φωνή τῆς καρδιᾶς. Εἶναι ἡ φωνή τοῦ νοῦ. Ὁ νοῦς λοιπόνἔχει κι αὐτός φωνή, ἔχει γλώσσα, ἐσωτερική φωνή καί μποροῦμε νά τό καταλάβουμεαὐτό. Πολλές φορές δέν μιλᾶμε μέ τόν ἑαυτό μας, μέσα μας, μέ τήν καρδιά μας; «Τόλέω μέ τήν καρδιά μου», αὐτό δέν εἶναι σχῆμα λόγου, εἶναι πραγματικότητα. Λέμεκαί μέ τήν καρδιά μας πράγματα. Αὐτή τή φωνούλα λοιπόν πρέπει νά βροῦμε καί νάτή βάλουμε νά φωνάζει στόν Χριστό: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με καί τότεκάνουμε καρδιακή προσευχή. Αὐτή εἶναι ἡ νοερά προσευχή πού τήν κάνουμε μέ τήφωνή αὐτή τῆς καρδιᾶς. Αὐτή τώρα τή φωνούλα, ὅταν τή βάζουμε συνέχεια νά λέειΚύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με καί γίνει κάτι σάν -ἄς τό ποῦμε καί λίγο- μηχανικό,αὐτό δέν σταματάει στόν ὕπνο. Συνεχίζει αὐτή ἡ φωνούλα νά μιλάει στόν Χριστό καίστόν ὕπνο μας. Εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπό τόν ἐγκέφαλο, ἀπό τήν διάνοια.Σ’ ἐμᾶς τώρα ἐπειδή δέν τό ἔχουμε κάνει αὐτό πολύ, αὐτές οἱ δύο φωνοῦλες εἶναιμπερδεμένες καί αὐτή ἡ φωνούλα πού θά ἔπρεπε νά εἶναι στήν καρδιά μας καί νάμιλάει στόν Χριστό, ἔχει κολλήσει στόν ἐγκέφαλο κι ἔχουμε μπερδευτεῖ μέσα μας.Ἔχει γίνει ἕνα βραχυκύκλωμα καί σκέψεις πού θά ἔπρεπε νά εἶναι μόνο στόνἐγκέφαλο, ἔχουν κατέβει στήν καρδιά. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρχίσει νά προσεύχεταισιγά – σιγά ξεμπερδεύεται αὐτό τό βραχυκύκλωμα καί καταλαβαίνει ὁ ἄνθρωπος ὅτιἔχει δύο ξεχωριστές δυνάμεις: μία στήν καρδιά καί μία στόν ἐγκέφαλο καί μπορεῖ μέτόν ἐγκέφαλο νά σκέφτεται καί συγχρόνως μέ τήν καρδιά νά προσεύχεται. Εἶναι δύοδιαφορετικά πράγματα: ὁ νοῦς στήν καρδιά καί ἡ διάνοια στόν ἐγκέφαλο. Μέ τήνδιάνοια ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά σκέφτεται, νά κάνει μαθηματικές πράξεις, τίς δουλειέςτῆς ἡμέρας, νά τακτοποιεῖ, μέ τήν καρδιά ὅμως νά εἶναι στόν Θεό.Νά σᾶς τό πῶ πολύ ἁπλά. Ὅταν ἕνας νέος μέ μία νέα ἀγαπιοῦνται, αὐτό τούςἐμποδίζει νά κάνουν καί τίς δουλειές τους; Ὄχι. Ἡ καρδιά τους εἶναι ἐκεῖ πούἀγαποῦν καί ἡ διάνοια εἶναι στή δουλειά τους. Ἔτσι θά πρέπει ν’ ἀγαπήσουμε τόν57

Χριστό καί νά βάλουμε αὐτή τήν φωνούλα τῆς καρδιᾶς νά μιλάει συνέχεια καί αὐτόμετά συνεχίζει καί στόν ὕπνο.Ὑπάρχει καί μιά ἀκόμα ἀνώτερη κατάσταση καί ἀπό αὐτήν. Ὅταν αὐτό δέν τό κάνειὁ ἄνθρωπος ἀλλά τό κάνει ὁ Θεός, πού ὑπάρχει μέσα στόν ἄνθρωπο, τό Ἅγιο Πνεῦμακαί αὐτή εἶναι ἡ κατεξοχήν νοερά προσευχή. Πλέον αὐτή τήν κραυγή Κύριε ἸησοῦΧριστέ ἐλέησόν με , δέν τήν κάνει ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά τό Ἅγιο Πνεῦμα πού ἔχουμεμέσα μας. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τό πνεῦμα πού ἔχουμε μέσα μαςκράζει «ἀββᾶ ὁ πατήρ» (Ρωμ. 8,15). Πατέρα! Φωνάζει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὁπότε καίτή νύχτα ἡ καρδιά μας μπορεῖ νά προσεύχεται. Ἐμεῖς ἄς ἀρχίσουμε τήν ἡμέρα καίμακάρι στή συνέχεια νά φτάσουμε καί σ’ αὐτό τό στάδιο, νά προσευχόμαστε καί τήνύχτα.Ἐρ. : Πάτερ εἴπατε ὅτι δέν πρέπει νά ἔχουμε καθόλου ἐπιθυμίες. Δηλαδή οὔτε καλέςγιά τά παιδιά μας….Ἀπ. : Δέν πρέπει νά ἔχουμε καμία ἐπιθυμία οὔτε καλή. Ξέρετε πῶς προκύπτει αὐτό;Πολύ ἁπλά. Τό Πάτερ ἡμῶν τό ξέρουμε ὅλοι. Τί λέμε στό Πάτερ ἡμῶν; «Γεννηθήτωτό θέλημά Σου». Στήν πράξη ὅμως πολλές φορές, γιά νά μήν ποῦμε πάντα, λέμεγεννηθήτω τό θέλημά μου. Ἔχουμε ἐπιθυμίες, ἔχουμε θελήματα. Θέλω νά εἶναι ὑγιέςτό παιδί μου. Καλό εἶναι; Μπορεῖ νά μήν εἶναι καί καλό. Πόσα παιδιά ἔχουν ὑγείασήμερα καί εἶναι μέσα στό βοῦρκο, μέσα στήν ἁμαρτία καί ζοῦνε τήν κόλαση; Καίπόσα παιδιά πού εἶναι ἄρρωστα, μέ σύνδρομο Down, παράλυτα, ζοῦνε τόνΠαράδεισο; Ζοῦνε τόν Θεό καί δοξάζουν τόν Θεό γιά τό ἀτύχημα ἤ γιά τήνἀρρώστια δίοτι ἐξαιτίας αὐτοῦ ξαπλωμένοι στό κρεβάτι τοῦ πόνου, βρῆκαν τόν Θεό.– Εἶναι καλό νά εἶσαι ὑγιής λοιπόν;Ὁ Θεός ξέρει. Γι’ αὐτό λέμε «Θεέ μου ὅ,τι θέλεις Ἐσύ. Ἐγώ δέν θέλω τίποτα. Δένξέρω τίποτα». Ἔτσι μᾶς θέλει ὁ Θεός. Ὅταν τό νιώθεις αὐτό μέσα σου, μπορεῖς ποτένά στενοχωρεθεῖς; Ὅ,τι κι ἄν συμβεῖ, δέν θά στενοχωρεθεῖς. Γιατί; Ἀφοῦ εἶπες«Χριστέ μου νά γίνει τό θέλημά Σου» -καί ἐννοεῖται ὅτι τό λές συνέχεια- μετά εἶσαιβέβαιος πώς ὅ,τι σοῦ συμβαίνει, ὅ,τι σοῦ δίνει ὁ καλός Θεός, γιατί ὁ Θεός μόνο καλάπράγματα δίνει, εἶναι καλό. Ὁπότε ἔρχεται μία ἀσθένεια, στενοχωριέσαι; Ὄχι βέβαια.Ξέρεις ὅτι εἶναι γιά τό καλό σου. Ἔρχεται ἕνας θάνατος. Εἶναι κακό ὁ θάνατος; Ὄχιβέβαια, πολύ καλό εἶναι ἀφοῦ τό δίνει ὁ Θεός. Μέ τήν προϋπόθεση ὅτι συνέχειαεἴμαστε μέ τόν Χριστό. Προσπαθοῦμε καί ζητᾶμε νά γίνει τό θέλημά Του. Ὄχι νάκάνουμε ἁμαρτίες καί νά ἀναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνει τό καθετί. Ὅταν κάνειςἁμαρτίες εἶσαι μακριά ἀπό τόν Χριστό, ὁπότε μετά ἔρχονται καί οἱ συνέπειες τῆςἁμαρτίας.Ἑπομένως δέν πρέπει νά ἔχουμε καμία ἐπιθυμία, κανένα θέλημα. Μόνο ἕνα θέλημα:τόν Χριστό. Νά θέλουμε ὅ,τι θέλει Ἐκεῖνος, ὅπως τό θέλει καί ὅποτε τό θέλει. Μετάγινόμαστε, προσέξτε, ἄτρωτοι. Δέν μπορεῖ νά μᾶς πληγώσει τίποτα καί κανένας.Ὁποιαδήποτε συνθήκη, ὕφεση, πληθωρισμός, πτώχευση, ἀπειλή, ὁτιδήποτε, δέν μᾶςπειράζει καί δέν μᾶς κάνει δυστυχισμένους τίποτα. Πότε ἀρχίζει ἡ δυστυχία στόνἄνθρωπο; Ὅταν ὁ ἄνθρωπος φτιάχνει θελήματα καί ἐπιθυμίες καί δέν τοῦ γίνονται.58

Εὐτυχῶς πού δέν τοῦ κάνει ὁ Θεός τίς ἐπιθυμίες του γιατί, νά μήν σᾶς πῶ ὅλες, τό99,99% ἀπό αὐτά πού θέλουμε εἶναι καταστροφικά. Εἶναι αὐτοκαταστροφικά. Καίἐπειδή μᾶς ἀγαπάει ὁ Θεός δέν μᾶς τά ἐκπληρώνει. Καί καλά κάνει! Ἅμα ὅμως πολύ– πολύ Τόν πιέζεις, στό δίνει γιά νά καταλάβεις μετά ὅτι αὐτό πού ζητοῦσες, δένἔπρεπε νά τό ζητήσεις. Τό καταλαβαίνεις ἀπό τίς συνέπειες πού ἔχει στή ζωή σου.Ἐρ. : Μιά μητέρα πού βλέπει τά παιδιά της πού εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό, τί μπορεῖνά κάνει;Ἀπ. : Ἡ μητέρα πού βλέπει τά παιδιά της νά εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό, θά πρέπειπρῶτα ν’ ἁγιάσει τόν ἑαυτό της. Νά ἁγιαστεῖ ἡ ἴδια. Ὅταν αὐτή ἁγιαστεῖ, ἕνα μέροςθά λέγαμε, μία ἀντανάκλαση, μιά ροή ἁγιότητος πάει καί στά παιδιά. Μετά, ἐάνβεβαίως θέλουν καί τά παιδιά καί συνεργαστοῦν μέ τήν χάρη πού θά ἀκτινοβολεῖταιἀπό τήν μητέρα, θά μποῦνε κι αὐτά στόν δρόμο τοῦ Θεοῦ. Τό πρόβλημα νά ξέρετεεἶναι μέ μᾶς καί ἐπειδή εἴμαστε συνδεδεμένοι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐπηρεάζουμε ὁ ἕναςτόν ἄλλον πάρα πολύ μέ τή ζωή μας, μέ τούς λογισμούς μας, μέ τήν σκέψη μας καίμέ τίς ἐπιθυμίες μας. Ὅταν ἐμεῖς διορθωθοῦμε, διορθώνεται ἕνα κομμάτι τῆςἀνθρωπότητας καί βελτιώνεται ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα, γιατί εἴπαμε ὅλοι εἴμαστεσυνδεδεμένοι, ὅλοι ἔχουμε τήν ἴδια οὐσία, τήν ἴδια φύση καί οὐσιαστικά εἴμαστε ἕνα.Ὅταν ἁμαρτάνουμε ἐπηρεάζουμε πάλι ἀρνητικά ὅλη τήν οἰκουμένη.Δέν εἶναι σωστό αὐτό π.χ. πού λένε οἱ γυναῖκες «σῶμα μου εἶναι, τό κάνω ὅ,τιθέλω». Δέν τό κάνεις ὅ,τι θέλεις. Τό σῶμα σου ἀνήκει στόν Χριστό καί μέ τήν κακίασου, πού σκοτώνεις τό παιδί σου, ἐπηρεάζεις ὅλη τήν ἀνθρωπότητα καί ἁμαρτάνειςστόν Χριστό πρωτίστως καί στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ὅλοιεἴμαστε στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν ἕνα μέλος στό σῶμα δέν λειτουργεῖ σωστά,δέν βλάπτεται ὅλο τό σῶμα; Ὅλο τό σῶμα ἐπηρεάζεται. Ἄν τό μάτι σου λειτουργεῖσωστά, σκοντάφτεις, πέφτεις κάτω καί τραυματίζεσαι. Ἔτσι γίνεται καί μέ τούςχριστιανούς. Ὅταν ἁμαρτάνουμε, ποτέ δέν ἁμαρτάνουμε ἀτομικά. Πάνταἁμαρτάνουμε στήν Ἐκκλησία. Ἐπηρεάζουμε τήν Ἐκκλησία καί ὅταν βελτιωνόμαστεκαί καθαριζόμαστε πάλι βελτιώνεται καί ἀνεβαίνει ὅλη ἡ Ἐκκλησία.Ὁπότε καί γιά τά παιδιά μας ἰσχύει αὐτό. Θέλουμε νά βελτιωθοῦν τά παιδιά μας; Νάβελτιώσουμε τόν ἑαυτό μας, νά καθαριστοῦμε ἐμεῖς, ν’ ἁγιαστοῦμε. Ὑπάρχει ὅριοἁγιασμοῦ; Δέν ὑπάρχει. «Ὁ ἅγιος ἁγιασθήτω ἔτι» (Ἀποκ. 22,11). Δέν μπορεῖ κανείςνά πεῖ «ἐντάξει ἐγώ εἶμαι ἅγιος». Ἅγιος γίνεσαι συνεχῶς. Εἶναι μιά ἀτέλεστη πορεία,γιατί ἡ τελειότητα εἶναι ἀτέλεστη.Ἐρ. : Ἄρα νά μήν ἀπογοητευόμαστε καί κάποια στιγμή ὁ καλός Θεός…Ἀπ. : Ποτέ δέν θά ἀπογοητευόμαστε. Πάντοτε ὅμως θά ἀναφερόμαστε στόν Χριστό.Τά παιδιά εἶναι τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι δικά μας καί ἡ ζωή τῶν παιδιῶν εἶναι στάχέρια τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ψυχή τῶν παιδιῶν στά χέρια τοῦ Χριστοῦ. Μπορεῖ ὁ Θεόςνά μή δώσει νά τό δοῦμε ἐμεῖς καί νά τό δώσει μετά. Δέν ἔχει σημασία. Μπορεῖ ἐμεῖςνά φύγουμε ἀπό αὐτή τήν ζωή καί νά ἀλλάξουν μετά τά παιδιά μας. Τό πολύσημαντικό εἶναι νά ἐργαστοῦμε ἐμεῖς στόν ἑαυτό μας. Νά ζοῦμε ἐμεῖς τόν Χριστό, νάπροχωρήσουμε ἐμεῖς στήν κάθαρση καί στόν φωτισμό καί μετά ὁ Θεός φωτίζει καί59

τούς ἄλλους.Ἐρ. : Ὅπως λέει «Αἰτεῖτε καί δοθήσεται ὑμῖν· ζητεῖτε, καί εὑρήσετε· κρούετε καίἀνοιγήσεται» (Ματθ. 7,7). Ὁ καθένας ζητάει ἀπό τόν Χριστό αὐτά πού πιστεύει ὅτιτοῦ φέρνουν εὐτυχία καί χαρά. Ἄλλος ζητάει τήν ὑγεία ἑνός ἀρρώστου συγγενοῦς,ἄλλος ζητάει παιδί γιατί δέν ἔχει. Εἶναι κακό δηλαδή νά ζητάει κάποιος αὐτά; Νάζητᾶμε μόνο νά γίνει τό θέλημά Του; Ἤ νά λέμε Θεέ μου βοήθησε π.χ. τόν πατέραμου πού εἶναι ἄρρωστος ἤ δῶσε μου ἕνα παιδί καί στό τέλος νά λέμε τό γεννηθήτωτό θέλημά Σου;Ἀπ. : Γιά τήν ἀδυναμία μας μποροῦμε νά τά ζητᾶμε κι αὐτά. Καί στήν Ἐκκλησίαλέμε: «ὑπέρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς, καιρῶν εἰρηνικῶν»κ.λ.π. Χρειάζεται νά τά ζητᾶμε; Σέ τελευταία ἀνάλυση δέν χρειάζεται. Ὁ Χριστόςμᾶς εἶπε: «ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί ὅλα τά ἄλλα θά σᾶςπροστεθοῦν» (Ματθ. 6,33) καί ὁ καλός καιρός καί τά φροῦτα καί τά χρήματα καί ὅ,τιχρειάζεστε θά σᾶς τά προσθέσω. Δηλαδή δέν χρειάζεται νά κάνετε κάτι ἐσεῖς. Οὔτενά δουλεύετε… τίποτα. Σέ Ἐμένα νά δουλεύετε. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι δένἐργάζονται, δουλεύουν, πού σημαίνει εἶναι δοῦλοι. Σέ τί εἶναι δοῦλοι; Στήν λογικήτους. Αὐτό πού λέγαμε προηγουμένως, λένε «ἄν δέν δουλέψω, πῶς θά φάω;». ὉΧριστός ὅμως δέν εἶπε νά εἴμαστε δοῦλοι, εἶπε νά εἴμαστε ἐλεύθεροι καί δέν εἶπε νάδουλεύουμε, ἀλλά νά ἐργαζόμαστε. Ἔχει διαφορά. Ἐργάζομαι σημαίνει προσφέρωἀγάπη καί αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού πρέπει νά ἐργαζόμαστε.Κάναμε μία σπουδαία ἀναθεώρηση σήμερα. Εἴπαμε δέν πρέπει νά ἔχουμε καμίαἐπιθυμία. Νά ὅμως πού καί μέσα στήν Ἐκκλησία ζητᾶμε πράγματα! Τά ζητᾶμε λόγωτῆς ἀδυναμίας μας. Ἅμα προχωρήσουμε πνευματικά, θά δοῦμε ὅτι μᾶς ἀρκεῖ καί μᾶςὑπέρ-ἀρκεῖ νά λέμε Κύριε ἐλέησον, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με γιατί μέσα στόἔλεος εἶναι ὁ Χριστός, εἶναι ἡ βασιλεία τοῦ Χριστοῦ καί ἡ χαρά μας εἶναι ὁ Χριστός.Κάποιοι ἄνθρωποι εἶναι δυστυχισμένοι πού δέν ἔχουν παιδί καί ζητᾶνε παιδί. Αὐτόεἶναι ἡ δυστυχία σου; Καί μπορεῖ νά ἔρθει τό παιδί μετά καί νά λέει «τί ἤθελα πού τόγέννησα». Πόσες μητέρες καταριοῦνται – πολύ κακό κι αὐτό – τήν ἡμέρα πούγέννησαν τό παιδί τους ἤ τό στέλνουν συγγνώμη, ξέρετε ποῦ. Φτάνουν σ’ αὐτό τόσημεῖο. Γιατί αὐτά; Ἄρα δέν εἶναι ἡ χαρά τό παιδί, κάτι ἄλλο εἶναι ἡ χαρά. Εἶναι τάχρήματα; Εἶναι τό καλό σπίτι; Εἶναι ἡ οἰκογένεια; Πολλοί πάσχουν πού δέν κάνουνοἰκογένεια. Ὄχι. Ἡ χαρά εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ χαρά εἶναι τό ἔλεος καί ἡ Βασιλεία τοῦΘεοῦ. Ὅταν λοιπόν ζητᾶς αὐτό, μετά ὅλα τά ὑπόλοιπα πού εἶναι γιά τό καλό σου, τόαἰώνιο καλό σου, θά στά δώσει ὁ Θεός. Ὄχι ἁπλῶς νά περάσεις καλά ἐδῶ ἤ νά ἔχειςμία καλή κοινωνική θέση, φήμη κλπ, ἀλλά θά σοῦ δώσει αὐτά πού σοῦ χρειάζονταιγιά τήν αἰωνιότητα. Γι’ αὐτό ἕνας ἄσκητης πού βρίσκεται στό Ἅγιο Ὄρος ἤ κάπουἀλλοῦ ἔχει τόση χαρά χωρίς νά ἔχει σχεδόν νά φάει καί ἐνῶ σκέφτεσαι νά πᾶς νά τόνπαρηγορήσεις λίγο, παίρνεις ἐσύ παρηγοριά οὐράνια. Ὁπότε καταλαβαίνεις ὅτι αὐτόςεἶναι μακάριος καί ἐμεῖς δυστυχισμένοι μέ τίς πολλές ἀνέσεις καί τίς πολλέςἐπιθυμίες πού ἔχουμε.Ὁ δρόμος εἶναι αὐτός: νά μή ζητᾶμε τίποτα, παρά μόνο τό ἔλεος. «Ζητεῖτε τή60

Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί ὅλα τά ἄλλα θά σᾶς προστεθοῦν». Ἐπειδή βέβαια εἴμαστεἀδύναμοι μποροῦμε νά ζητᾶμε καί τά ἄλλα. Νά ζητήσεις ἕνα παιδί γιά παράδειγμα,ἀφοῦ τό θέλεις, ἀλλά στό τέλος νά λές: γεννηθήτω τό θέλημά Σου. Νά λές: «Θέε μου,ἄν καί Ἐσύ τό θέλεις καί εἶναι γιά τό αἰώνιο καλό μου», γιατί μπορεῖ ἕνα παιδί νάεἶναι ἡ κόλασή σου – πιάσαμε αὐτό τό παράδειγμα μέ τά παιδιά. Νομίζετε εἶναι ἁπλόπράγμα νά ἔχεις ἕνα παιδί; Ἤ τό θέμα εἶναι μόνο νά τό μεγαλώσεις καί τελείωσες;Ἐξεπλήρωσες τό θεάρεστο ἔργο σου; Ὄχι. «Ἄν», λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «τόπαιδί σου, αὐτό πού γέννησες, δέν τό πᾶς καί στόν παράδεισο, κινδυνεύεις νά μήνπᾶς καί ἐσύ». Δηλαδή ἕνα παιδί μπορεῖ νά γίνει καταδίκη τοῦ γονιοῦ καί ἐξαιτίας τοῦπαιδιοῦ νά μήν πάει καί ὁ ἴδιος στόν Παράδεισο, ἐνῶ, ἄν δέν εἶχε τό παιδί, νάπήγαινε. Ἄρα, αὐτά πού θεωροῦμε ἐμεῖς καλά, δέν εἶναι καλά, ἄν δέν τά θέλει ὁκαλός Θεός. Ἄς μήν ἐμπιστευόμαστε λοιπόν τήν κρίση μας ἤ αὐτά πού λέει ὁκόσμος. «Καλό δέν εἶναι νά παντρευτεῖς;». Ποῦ τό ξέρεις; Μπορεῖ νά μήν εἶναικαθόλου καλό νά παντρευτεῖς.Πόσοι σήμερα παντρεύονται καί παίρνουν διαζύγιο; Ξέρετε τί σημαίνει διαζύγιο;Εἶναι ἁπλό πράγμα τό διαζύγιο νομίζετε; Διαζύγιο = φόνος. Φονεύεις αὐτόν τόνκαινούριο ἄνθρωπο, τό ἀνδρόγυνο, πού ἔφτιαξε ὁ Χριστός μέσα στήν Ἐκκλησία. Δένμιλᾶμε γιά πολιτικό γάμο ἤ γιά σύμφωνα συμβίωσης κλπ. Αὐτά δέν εἶναι γάμος.Αὐτά εἶναι πορνεῖες μέ τή βούλα τῆς πολιτείας. Μιλάμε γιά κανονικό γάμο. Ὅτανκάνεις κανονικό γάμο, φτιάχνεις ἕναν καινούριο ἄνθρωπο ἀπό τούς δύο, ὁ ὁποῖοςλέγεται ἀνδρόγυνο. Ὅταν χωρίζεις, κάνεις φόνο αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Φοβερόἁμάρτημα! Καί ὁ Χριστός ἔχει ὁρίσει ὅτι δέν ἐπιτρέπεται ποτέ νά διαλύεται ὁ γάμος,ἐκτός ἐάν ἕνας ἀπό τούς δύο πεθάνει, εἴτε βιολογικά, εἴτε ἠθικά, κάνει μοιχεία. Τότε«δύνασαι» νά χωρίσεις. Δέν ἐπιβάλλεται. Δύνασαι – μπορεῖς νά χωρίσεις. Ὁπότεεἶναι καλό νά παντρεύεσαι; Δέν ξέρουμε. Στόν Χριστό: «Χριστέ μου, ἄν θέλεις νάπαντρευτῶ, νά παντρευτῶ». Ἔτσι πρέπει νά λέμε γιά ὅλα.61

Πῶς μποροῦμε νά νικήσουμε τόν θάνατοΛέγαμε τήν προηγούμενη φορά γιά τήν πλάση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό κατ’εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση Αὐτοῦ, γιά τήν πορεία τοῦ ἀνθρώπου λόγω τῆς πτώσης σέμία, θά λέγαμε, κατάσταση ὑποδούλωσης στόν πονηρό καί στήν συνέχεια γιά τήνἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου μέσω τοῦ Χριστοῦ, μέσω τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργουτοῦ Χριστοῦ ἀπό αὐτή τήν δουλεία στόν διάβολο. Αὐτό τό γεγονός εἶναι πούγιορτάζουμε καί τώρα στήν Ἀνάσταση, τήν ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήνδουλεία στόν πονηρό.Λέμε ὅτι ὁ Χριστός μας μέ τόν θάνατό Του νίκησε τόν θάνατο. «Θανάτῳ θάνατονπατήσας». Ἑπομένως γιά τόν χριστιανό δέν ὑπάρχει θάνατος, ὅταν αὐτός εἶναιἑνωμένος μέ τόν Χριστό. Γι’ αὐτό καί τά νεκροταφεῖα πρέπει νά τά λέμε κοιμητήρια.Ὑπάρχει καί ἕνα ποντιακό ἔθιμο νά κάνουν τραπέζι πάνω στούς τάφους. Αὐτό εἶναιπολύ ὡραῖο, γιατί δείχνει ὅτι ὁ χριστιανός πλέον δέν φοβᾶται τόν θάνατο καί τόντάφο, γιατί ὅπως ἀκοῦμε καί στόν κατηχητικό λόγο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦΧρυσοστόμου τήν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσης, «νεκρός οὐδείς ἐπί μνήματος». Δένὑπάρχει νεκρός στά μνήματα, ὅλοι εἶναι κεκοιμημένοι. Δηλαδή κοιμοῦνται. Δέν εἶναινεκροί, δέν πέθαναν, ἀλλά ἔχουν ἕναν βαθύ ὕπνο καί ὅλοι περιμένουμε -κι ἐμεῖς μέτήν κοίμησή μας- τήν ἔσχατη σάλπιγγα, πού λέει καί στήν Ἀποκάλυψη, ὅπου ὅλοι θάἀναστηθοῦμε. Τί σημαίνει θά ἀναστηθοῦμε; Θά ἀναστηθοῦν τά σώματά μας. Γιατί οἱψυχές τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἀθάνατες. Ἔτσι θέλησε ὁ Θεός.Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου-πού εἶναι ἕνα ἀπό τά τρία συστατικά- ἔχει ἀρχή. Δέν ὑπάρχει πάντα. Δέν εἶναιἄναρχη, ὅπως εἶναι ὁ Θεός. Ὁ Θεός εἶναι ἄναρχος. Ὁ Θεός ὑπάρχει πάντα, δέν ἔχειἀρχή. Γιατί μερικοί ἀφελεῖς λένε: «ἐντάξει ὁ Θεός ἔφτιαξε τόν κόσμο, τόν Θεό ποιόςΤόν ἔφτιαξε;». Κανένας δέν Τόν ἔφτιαξε τόν Θεό. Ὁ Θεός ὑπάρχει πάντα. Ὁ κόσμοςεἶναι κτίσμα. Ὁ Θεός εἶναι ὁ Κτίστης. Γι’ αὐτό δέν λέμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι κτιστός,δηλαδή δημιουργημένος, ἀλλά ἄκτιστος. Ἄκτιστος θά πεῖ δέν τόν ἔχει φτιάξεικανένας, ἀδημιούργητος. Αὐτός δημιούργησε τά πάντα καί ἕνα ἀπό τά κτίσματαεἶναι καί ὁ ἄνθρωπος. Ἕνα ἀπό τά κτίσματα εἶναι καί ἡ γῆ. Ἕνα ἀπό τά κτίσματαεἶναι τό σύμπαν. Ἄλλο κτίσμα τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἄγγελοι. Κι αὐτοί εἶναι κτίσματα,δηλαδή φτιαγμένοι, δημιουργημένοι. Δέν ὑπῆρχαν πάντοτε οἱ ἄγγελοι, οὔτε οἱἄνθρωποι ὑπῆρχαν πάντα, οὔτε ἡ γῆ ὑπῆρχε πάντα, οὔτε τό σύμπαν. Ὅλα αὐτά ἔχουνἀρχή. Τά κτίσματα ἔχουν ἀρχή. Τό ἄκτιστο πού εἶναι ὁ Θεός, δέν ἔχει ἀρχή, ὑπάρχειπάντα.Ὁ Θεός πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ ἄκτιστος παίρνει τήν κτιστή ἀνθρώπινη φύση,γίνεται ἄνθρωπος. Ἀπό ποῦ; Ἀπό τήν Παναγία μας. Καί τί κάνει ὁ Θεός; Κατεβαίνεικαί στόν Ἅδη. Πεθαίνει. Δέν ἐξαφανίζεται. Γιατί μερικοί νομίζουν ὅτι θά πεθάνουνκαί θά ἡσυχάσουν. Δέν θά ἡσυχάσουν. Ὅπως εἶναι ἐδῶ ἀνήσυχοι, θά εἶναι καί μετάἀνήσυχοι. Ἄν εἶναι ἐδῶ ἥσυχοι, θά εἶναι καί μετά ἥσυχοι. Τήν ἡσυχία πρέπει νά τήνβροῦμε ἀπό δῶ, τήν πραγματική δηλαδή ἡσυχία, τήν εἰρήνη τῆς ψυχῆς μας. Κάποιοιἄλλοι ἀκόμα θεωροῦν ὅτι θά αὐτοκτονήσουν καί τελειώσανε. Δέν τελειώσανε ὅμως62

γιατί ὅπως ἦταν ἐδῶ, θά εἶναι καί μετά. Ἁπλῶς δέν θά ἔχουν τό σῶμα. Κατά τά ἄλλαθά εἶναι ὅπως εἶναι ἐδῶ. Ἐδῶ ἔχεις ψυχή, ἔχεις νοῦ, ἔχεις σκέψη, ἔχεις προβλήματα,ἔχεις ἀνησυχίες, ἔχεις ἄγχη, ἔχεις φοβίες… Αὐτά θά τά ἔχεις καί μετά, ἄν δένφροντίσεις ἀπό δῶ νά τακτοποιηθεῖς. Γι’ αὐτό τό Πατερικό λέει: «ἐν τῷ Ἅδη οὐκἔστι μετάνοια». Δέν μπορεῖ στόν Ἅδη ὁ ἄνθρωπος νά μετανοήσει. Αὐτό πρέπει νά τόκάνει πρίν χωριστεῖ ἀπό τό σῶμα. Θάνατος εἶναι ὅταν φύγει ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα.Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος δέν ἐξαφανίζεται, ἡ ψυχή χωρίζεται ἀπό τό σῶμα.Θυμηθεῖτε τόν ληστή πάνω στόν σταυρό. Τελευταία στιγμή σώθηκε. Ἔκανεἐγκλήματα καί ὅ,τι ἄλλο ἔκανε καί στό σταυρό εἶπε: «Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇΒασιλείᾳ Σου» (Λουκ. 23,42), γιατί πίστεψε. Πίστεψε ὅτι Αὐτός πού εἶναι δίπλα τουδέν εἶναι ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος ἤ ἕνας ἐγκληματίας, ὅπως ἔλεγαν, ἀλλά εἶναι ὁ Θεόςκαί Τοῦ λέει: «Θεέ μου πάρε με κι ἐμένα στήν βασιλεία Σου». Καί ὁ Χριστός τοῦλέει: «Σήμερα μαζί μου θά εἶσαι στόν Παράδεισο» (Λουκ. 23,43). Ὁ ληστής καλάἔργα δέν ἔκανε, ἀφοῦ δέν πρόλαβε, ἀλλά μετανόησε καί ἔκανε ἕνα πολύ σπουδαῖοπράγμα. Ἔκανε ἕνα μόνο καλό ἔργο. Ἐνῶ ὁ ἄλλος ληστής ἀπό τά ἀριστερά ἔβριζεκαί κορόιδευε τόν Χριστό καί Τοῦ ἔλεγε: «ἄν εἶσαι Θεός, κατέβα ἀπό τόν σταυρό,σῶσε τόν ἑαυτό σου, σῶσε κι ἐμᾶς. Τί Θεός εἶσαι;», Τόν εἰρωνευόταν καί Τόνἐνέπαιζε, ὁ ἐκ δεξιῶν ληστής τοῦ ἔλεγε: «σταμάτα, ἐμεῖς δικαίως τιμωρούμαστε,Αὐτός τί κακό ἔκανε;». Δηλαδή ὁ ἐκ δεξιῶν ληστής, ἐνῶ ἐκείνη τήν ὥρα πέθαινε, δένσκεφτόταν οὔτε ὅτι πέθαινε, οὔτε ὅτι πονοῦσε φρικτά.Ἡ σταύρωση εἶναι φοβερό μαρτύριο. Ὁ ἄνθρωπος παθαίνει ἀσφυξία. Ἐπειδή εἶναιἔτσι κρεμασμένος, δέν ἔχει ποῦ νά στηριχτεῖ καί πέφτει ὅλο τό βάρος στόν θώρακακαί δέν μπορεῖ νά πάρει ἀνάσα. Ἡ μόνη διέξοδος γιά νά πάρει ἀνάσα εἶναι νάπατήσει μέ δύναμη στά πόδια νά σηκωθεῖ λίγο ὁ θώρακας καί ν’ ἀναπνεύσει γιά νάμήν ξεψυχήσει. Ἀλλά αὐτό πόσο νά κρατήσει; Πόσο ἀντέχουν τά πόδια νάστηρίζονται πάνω στό καρφί; Γι’ αὐτό λέει τούς ἔσπασαν τά σκέλη. Ἐπειδή ἀκόμαζοῦσαν οἱ δύο ληστές, τούς ἔσπασαν τά σκέλη, ὥστε νά μήν μποροῦν νά πατήσουνπάνω στά πόδια, ὁπότε μετά πέθαναν. Στόν Χριστό ὅμως δέν ἔσπασαν τά σκέλη γιατίεἶχε ἤδη παραδώσει τήν ψυχή Του στόν Θεό, ὅταν Ἐκεῖνος ἤθελε. Δηλαδή ὁ ἐκδεξιῶν ληστής ἐνῶ ἐκείνη τήν ὥρα πέθαινε καί πονοῦσε φρικτά, ὑπερασπίστηκε τόνΘεό. Βγῆκε ἀπό τόν ἑαυτό του, ξέχασε τόν πόνο του, τόν θάνατό του καί ἔκανε αὐτότό πολύ σπουδαῖο.Ἐμεῖς αὐτό δέν τό κάνουμε οὔτε ὅταν εἴμαστε πολύ καλά! Λέμε: – Ἐγώ θά βγάλω τόφίδι ἀπ’ τήν τρύπα; Δέν ὑπερασπιζόμαστε τούς ἄλλους. Ἅμα ὅμως εἶναι γιά τόνἑαυτό μας θυμώνουμε πάρα πολύ καί θέλουμε νά ἐκδικηθοῦμε, τό ὁποῖο δένἐπιτρέπεται, εἶναι ἁμαρτία. Ἐνῶ, ὅταν θυμώσεις γιά νά ὑπερασπιστεῖς τόν ἄλλον, δένεἶναι ἁμαρτία, εἶναι καλό πράγμα ἤ ὅταν θυμώσεις γιά νά ὑπερασπιστεῖς τόν Θεό.Πρέπει νά θυμώσεις, ὅταν λ.χ. βλασφημεῖται ὁ Θεός. Γι’ αὐτό λέει: «ὀργίζεσθε καίμή ἁμαρτάνετε» (Ψαλμ. 4,5). Ὑπάρχει δηλαδή καί ὀργή ἀναμάρτητη, ὅτανὀργιζόμαστε γιά αὐτούς τούς δύο λόγους: γιά νά ὑπερασπιστοῦμε τόν Θεό καί τόνπλησίον. Ὁ Θεός βέβαια δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό ὑπεράσπιση, ἀλλά τό λέει γιά μᾶς.Ἐκεῖ λοιπόν ἡ ὀργή ἐπιβάλλεται, ὄχι μόνο ἐπιτρέπεται. Ἀλλά ὅταν ὀργιζόμαστε γιά63

νά ὑπερασπιστοῦμε τόν ἑαυτό μας, ἁμαρτάνουμε. Ὁ Χριστός εἶπε: «Ὄχι μόνο νά μήνὀργίζεσθε ἀλλά οὔτε ρακά, οὔτε βλάκα νά μήν πεῖτε τόν ἄλλον» (Ματθ. 5,22). Ἔτσικαί πεῖς βλάκα κάποιον λέει: «εἶσαι ἔνοχος στήν γέενναν». Εἶσαι ἄξιος νά πᾶς στήνκόλαση γιατί ὀργίζεσαι γιά τόν ἑαυτό σου, γιά λανθασμένο λόγο.Λέγαμε λοιπόν ὅτι ὁ θάνατος εἶναι ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα καί ὁ Χριστόςμας νίκησε τόν θάνατο μέ τήν Ἀνάστασή Του. Ὁ Χριστός πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση,τό Ἄκτιστο δηλαδή πῆρε τό κτιστό καί ἔγινε ἄνθρωπος, μέ σκοπό λένε οἱ ἅγιοιΠατέρες, νά πάθει καί νά πεθάνει. Γι’ αὐτό πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση καί τήν πῆρεπαθητή, ὅπως λένε οἱ θεολόγοι, μέ τήν δυνατότητα νά πάθει καί νά πεθάνει. Καίὄντως πέθανε. Γιατί ὅμως πέθανε; Ἐνῶ οἱ Φαρισαῖοι κάτω ἀπό τόν σταυρό Τοῦἔλεγαν: – Ἅμα εἶσαι Θεός, κατέβα καί θά πιστέψουμε. Δέν κατέβηκε ὁ Χριστός ἀπότόν Σταυρό, γιατί ἄν κατέβαινε, δέν θά πέθαινε. Ἤθελε νά πεθάνει, γιατί ἤθελε νάκατέβει στό βασίλειο τοῦ διαβόλου, στόν Ἅδη, ἐκεῖ ὅπου ἦταν οἱ ψυχές ὅλων τῶνἀνθρώπων πού εἶχαν πεθάνει μέχρι τότε. Ἀκόμα καί τῶν δικαίων οἱ ψυχές καί τῶνἁγίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν στόν Ἅδη, τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰσαάκ, τοῦ Ἰακώβκ.λ.π. Ἐνῶ εἶχαν φτάσει στήν θέωση, σέ μεγάλο ἁγιασμό, ἦταν ὅλοι δέσμιοι τοῦδιαβόλου, γιατί ἀκόμα δέν εἶχε θυσιαστεῖ ὁ Χριστός, ὥστε νά δώσει τό αἷμα Του ὡςἀπολύτρωση γιά τίς ἁμαρτίες μας. Γι’ αὐτό ὁ Χριστός μας ἤθελε νά πεθάνει, νάσχίσει τό χειρόγραφο τῶν ἁμαρτιῶν μας πάνω στό Σταυρό, νά καταλύσει αὐτό τόἐμπόδιο πού μᾶς χώριζε ἀπό τόν Θεό, τήν ἁμαρτία καί μετά νά κατέβει καί στόν Ἅδηνά νικήσει καί τόν θάνατο μέσα στό βασίλειό του.Ὁ διάβολος ξεγελάστηκε. Νόμιζε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἁπλός ἄνθρωπος γιατί Τόνἔβλεπε πού πονοῦσε, πού δάκρυζε, πού ἔτρωγε. Ὡς ἄνθρωπος ὁ Χριστός τά ἔκανεὅλα. Ἦταν τέλειος ἄνθρωπος. Ὁ διάβολος ἤθελε νά τόν βγάλει ἀπό τή μέσηνομίζοντας ὅτι θά τελειώνει μέ αὐτόν τόν ἐνοχλητικόʾ. Τί λέει ἐπίσης στόνκατηχητικό λόγο του ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος; «Νόμιζε ὅτι παίρνειἄνθρωπο καί συνάντησε Θεό». Ὁ Χριστός κατέβηκε στόν Ἅδη μέ τήν ψυχή του,γιατί πάνω στόν Σταυρό πέθανε, δηλαδή χωρίστηκε ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα. Ἀλλά ἡψυχή δέν κατέβηκε μόνη της, κατέβηκε μαζί μέ τήν Θεότητα. Ἡ Θεότητα ὑπῆρχεπάντοτε ἑνωμένη καί μέ τήν ψυχή καί μέ τό σῶμα καί μέ τόν νοῦ τοῦ Χριστοῦ. Εἶναιἀδιαίρετη καί ἀχώριστη ἀπό τήν στιγμή πού ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος. Ὁπότε ἡ ψυχήμαζί μέ τήν Θεότητα κατέβηκε στόν Ἅδη καί ὁ Ἅδης συντρίφτηκε γιατί συνάντησεΘεό.Ἔτσι νικήθηκε καί τό ἐμπόδιο αὐτό πού λέγεται θάνατος καί τώρα ὁ χριστιανός, ὁἄνθρωπος δηλαδή πού βαφτίζεται, εἶναι σάν νά θάβεται ὅπως μπαίνει μέσα στήνκολυμβήθρα. Συνθαπτόμεθα μαζί μέ τόν Χριστό. Μέσα στό νερό πού μπαίνουμεεἶναι σάν νά μπαίνουμε μέσα στόν τάφο. Τρεῖς φορές μπαίνουμε μέσα στό νερό, γιατίτρεῖς μέρες ἔμεινε καί ὁ Χριστός στόν τάφο καί μέ τό πού βγαίνουμε ἀπό τό νερόἀνασταινόμαστε. Ἀνιστάμεθα μαζί μέ τόν Χριστό, βαφτιζόμαστε στόν θάνατο καίμετέχουμε στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή ὁ Χριστός πέθανε ἀντί γιά μᾶς.Ἐμεῖς ἔπρεπε νά πεθάνουμε, γιατί ὁ Χριστός ἦταν ἀναμάρτητος, ἐνῶ ἐμεῖς εἴμαστε οἱἁμαρτωλοί. Ἐμεῖς τώρα τό κάνουμε μυστηριακά. Γι’ αὐτό τό Βάπτισμα εἶναι μέγα64

μυστήριο καί χωρίς αὐτό δέν μποροῦμε νά σωθοῦμε. Μέ τό Βάπτισμα μετέχουμε στάδῶρα τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν καί ἡ νίκη κατά τοῦ θανάτου.Μπαίνουμε λοιπόν κι ἐμεῖς στόν τάφο μαζί μέ τόν Χριστό καί μυστηριακάἀνιστάμεθα. Γι’ αὐτό λέμε θανάτῳ θάνατον πατήσας. Ὁ Χριστός νίκησε τόν θάνατοκαί μαζί μέ τόν Χριστό κι ἐμεῖς μυστηριακά μποροῦμε νά μετέχουμε σ’ αὐτή τήννίκη τοῦ Χριστοῦ.– Ἀλλά ἀφοῦ ὁ Χριστός νίκησε τόν θάνατο σημαίνει ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά πᾶνεστόν Παράδεισο;Ὄχι. Θά πᾶνε αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἑνώνονται προσωπικά καί πραγματικά μέ τόν Χριστό.Δηλαδή γιά νά τό ποῦμε πιό σωστά μπαίνουν μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦὀντολογικά, δηλαδή στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Δένμποροῦμε νά σωθοῦμε μόνοι μας, ὁ καθένας μόνος του. Τότε μόνο μποροῦμε νάσωθοῦμε, ὅταν εἴμαστε ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, γιατί ὁ Χριστός εἶναι πού μᾶςσώζει.– Καί πῶς ἑνωνόμαστε μέ τόν Χριστό;Μέ τήν ἀσκητική ζωή πού κάνουμε καί μέ τά Ἅγια Μυστήρια. Γι’ αὐτό εἶπε ὁΧριστός: «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται» (Μάρκ. 16,16). Αὐτός πού ὄχιμόνο θά πιστέψει, ὅπως λένε οἱ Προτεστάντες «πίστεψε καί σώθηκες», δέν φτάνειαὐτό, πρέπει καί νά βαπτισθεῖς. Νά μπεῖς μέσα στήν Ἐκκλησία διά τῶν μυστηρίων,διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί τοῦ ἁγίου Χρίσματος καί μετά νά συντηρήσεις αὐτήτήν ἕνωση μέ τόν Χριστό καί νά αὐξηθεῖς μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ μέ τό ἄλλομυστήριο, τήν Θεία Κοινωνία. Ὁ Χριστός μας μᾶς δίνει τήν ὕπαρξη μέ τό Βάπτισμα,μᾶς δίνει καί τήν κίνηση μέ τό Ἅγιο Χρίσμα καί μᾶς συντηρεῖ μέ τήν Θεία Κοινωνία,ὅπως ἡ μητέρα γεννάει τό μωρό, ἀλλά ἄν δέν τοῦ δώσει φαγητό θά πεθάνει. Ἔτσι καίὁ χριστιανός γεννιέται μέσα στήν Ἐκκλησία, μέσα στήν κολυμβήθρα πού εἶναι ἡμήτρα, παίρνει καί τήν κίνηση μέ τό Χρίσμα, τήν σφραγίδα τῆς δωρεᾶς τοῦ ἉγίουΠνεύματος, ἀλλά πρέπει νά μεγαλώσει, νά τραφεῖ. Καί μᾶς τρέφει ὁ Χριστός μέ τόσῶμα Του καί τό αἷμα Του. Ἔτσι μεγαλώνουμε μέσα στήν Ἐκκλησία μέχρι νάφτάσουμε νά γίνουμε ὥριμοι πνευματικά, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «εἰςμέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. 4,13). Νά φτάσουμε στήν ὥριμηπνευματική ἡλικία τοῦ Χριστοῦ καί νά πᾶμε μαζί Του στήν αἰώνια Βασιλεία Του,στόν Παράδεισο.Στόν Ἅδη λοιπόν δέν ὑπάρχει μετάνοια. Θά πρέπει ἀπό δῶ νά γίνει αὐτή ἡ κίνηση.Νά μποῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Θά πεῖτε: – Ἐμεῖς μπήκαμε,βαφτιστήκαμε. Ὡραῖα. Ἀλλά, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, αὐτή τήν χάρη πού πήραμεστό ἅγιο Βάπτισμα τήν μπαζώσαμε. Πῶς σκάβει κανείς καί βρίσκει μιά πηγή; Ἅμαὅμως δέν προσέξει, ὅπως σκάβει καί πέσουν πάλι μπάζα πάνω, πάει ἡ πηγή, χάνεται.Μετά πρέπει νά ξανασκάψει γιά νά τήν ξαναβρεῖ. Τό ἴδιο γίνεται καί στάπνευματικά. Ἐνῶ ὁ Θεός μᾶς δίνει αὐτή τήν πηγή μέ τό Βάπτισμα καί τό χρίσμα,δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα μας, ἐμεῖς μετά τήν μπαζώνουμε. Πῶς τήνμπαζώνουμε; Μέ τίς κοτρῶνες πού λέγονται ἁμαρτίες. Ἁμαρτίες καί πάθη. Καί θά65

πρέπει νά κάνει τώρα ὁ ἄνθρωπος αὐτό πού λέμε ξεμπάζωμα .̓ Νά τά πετάξει ὅλααὐτά γιά νά ξαναβρεῖ τό καθαρό τό νεράκι, τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν πηγή αὐτή τῆςχαρᾶς. Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τά πάντα. Θέλεις χαρά; Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ χαρά.Θέλεις εἰρήνη; Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ εἰρήνη. Θέλεις ἠρεμία; Πού λένε θέλω νάβρῶ τήν ἡσυχία μου; Μόνο τό Ἅγιο Πνεῦμα θά στή δώσει. Πουθενά ἀλλοῦ δέν θάβρεῖς ἡσυχία καί στό πιό ἥσυχο μέρος νά πᾶς δέν θά βρεῖς ἡσυχία γιατί θά ἔχεις ἀπόμέσα σου τό ταγκαλάκι, πού λέει ὁ π. Παΐσιος καί θά σέ τριβελίζει. Θά πρέπει νάκάνουμε λοιπόν τό ξεμπάζωμα.– Πῶς γίνεται τό ξεμπάζωμα;Μέ τήν διαδικασία τῆς μετάνοιας. Καί ἡ διαδικασία αὐτή περιλαμβάνει καί τήν ἱεράἐξομολόγηση, τό μεγάλο αὐτό μυστήριο ὅπου ὁ ἄνθρωπος δηλαδή προσεύχεται καίπαρακαλάει τόν Θεό πρῶτα-πρῶτα νά τοῦ δείξει τίς ἁμαρτίες, νά τοῦ δείξει τίςκοτρῶνες. Γιατί πολλοί λένε: – Τί νά πάω νά ἐξομολογηθῶ; Ἐγώ δέν ἔκανα τίποτα.Δέν σκότωσα κανέναν. Λές καί ἡ μόνη ἁμαρτία εἶναι νά σκοτώσεις. Ἀφήνω πού ἔχεισκοτώσει κιόλας… Πόσοι σήμερα ἀπό τούς βαφτισμένους Ἕλληνες δέν ἔχουν κάνειἔκτρωση; Ἤ δέν ἔχουν συμμετάσχει σέ ἔκτρωση; Πάρα πολλοί. Δυστυχῶς. Ἡἔκτρωση δέν εἶναι φόνος; Οἱ γυναῖκες τίς κάνουν, ἀλλά συμμετέχουν καί οἱ ἄνδρεςκαί τίς παρακινοῦν πολλές φορές. Ἤ σέ ἄλλες περιπτώσεις, χωρίς νά τό θέλεις,μπορεῖ νά γίνεις αἰτία φόνου. Ἀκόμα καί μέ ἕναν λόγο μπορεῖ νά γίνεις αἰτία καί ὁἄλλος νά ἀπελπιστεῖ καί νά αὐτοκτονήσει ἀκόμα. Κι αὐτό ἔμμεσος φόνος εἶναι.Ἀλλά ἔστω ὅτι δέν ἔχει κάνει φόνο. Μόνο αὐτό εἶναι ἁμαρτία; Δέν τά βλέπει τάἄλλα. Γιατί δέν τά βλέπει; Πρέπει νά τοῦ τά δείξει ὁ Χριστός. Κι ἐδῶ τώρα, ἄνκλείσουμε τό φῶς καί εἶναι νύχτα ἔξω, δέν θά βλεπόμαστε.Χρειάζεται φῶς γιά νά δεῖς καί τόν ἑαυτό σου καί αὐτό τό φῶς πάλι ὁ Θεός θά πρέπεινά στό δώσει. Γι’ αὐτό πρέπει νά κάνουμε προσευχή νά μᾶς δείξει ὁ Χριστός τίςἁμαρτίες μας. Τό πρῶτο εἶναι αὐτό. Ὅταν ἔρθει αὐτό τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, ἐπειδή ὁΘεός εἶναι φιλάνθρωπος, δέν μᾶς τά δείχνει ὅλα μονομιᾶς, γιατί θά ἀπελπιζόμασταν.Θά σοῦ δείξει πρῶτα τίς πολύ μεγάλες κοτρῶνες καί θά πᾶς στόν Πνευματικό καί θάπεῖς: – Πάτερ αὐτά ἔχω, δέν ἔχω τίποτα ἄλλο. Μόλις τά πεῖς αὐτά καί σοῦ διαβάσειεὐχή ὁ Πνευματικός, θά δεῖς κι ἄλλα ἀπό πίσω, λίγο πιό μικρά. Τήν ἑπόμενη φορά θάπεῖς καί τά ἄλλα. Μετά καί τά ἄλλα, τά ἄλλα…. Μετά θά φτάσεις καί στήν ἀμμούδα,στά πολύ ψιλά χαλικάκια. Τά βγάζεις κι αὐτά καί μετά βρίσκεις τήν πηγή. Εἶναιἀναγκαία λοιπόν αὐτή ἡ ἐργασία γιά νά ξεμπαζώσουμε καί νά ἀνακαλύψουμε τήνπηγή, τό Ἅγιο Πνεῦμα. Αὐτή λοιπόν ἡ ἐργασία λέγεται μετάνοια καί αὐτή εἶναι τόπρῶτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς πού λέγεται κάθαρση. Νά καθαρίσει ὁἄνθρωπος τήν ψυχή του, τήν καρδιά του. Αὐτή ἡ πρώτη προσπάθεια πού κάνει, ἔχειἀμέσως καί καρπούς.– Τί καρπούς ἔχει;Ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά βλέπει λίγο τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Ἔχετε ἀκούσει πού λένε ὅτι οἱἀσκητές βλέπουν τό ἄκτιστο φῶς; Βλέπουν δηλαδή τόν Θεό ὡς φῶς. Ὄχι αὐτό τόφῶς πού ἔχουμε ἐδῶ. Τό ἄκτιστο φῶς. Τελείως διαφορετικό πράγμα. Δέν66

περιγράφεται ἡ χαρά καί ἡ εἰρήνη καί ὅλα αὐτά πού χαρίζει ὁ Θεός, γιατί αὐτό εἶναιὁ Θεός. Λέει ὅμως ὁ Χριστός: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόνὄψονται» (Ματθ. 5,8). Εἶναι μακάριοι αὐτοί πού ἔχουν καθαρή τήν καρδιά τους γιατίαὐτοί θά δοῦν τόν Θεό. Ἡ μετάνοια εἶναι αὐτή λοιπόν ἡ διαδικασία τῆς κάθαρσηςτῆς καρδιᾶς καί ἀμέσως ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει λίγο-λίγο νά βλέπει. Τό πρῶτο ἄκτιστοφῶς πού βλέπει ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ μετάνοια. Γιατί καί ἡ μετάνοια δῶρο Θεοῦ εἶναι.Τό ὅτι ἤρθατε ἐδῶ σήμερα δέν εἶναι τυχαῖο. Πόσοι εἶναι στά καφενεῖα ἤ στήντηλεόραση ἤ σέ ἄλλες ἁμαρτίες χειρότερες; Τίποτα δέν εἶναι τυχαῖο. Ὁ Θεός τάκανονίζει ὅλα. Ὑπάρχει μία ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού λέγεται Θεία Πρόνοια. Αὐτά ἄν ὁἄνθρωπος τά συναισθανθεῖ καί εὐχαριστήσει τόν Θεό καί δέν τά ἀκούει ἁπλά, ἀλλάπροσπαθήσει νά τά βάλει σέ πράξη, θά φέρει καρπό. Γιατί ὁ Θεός μᾶς καλεῖ, δένεἶναι τυχαῖα. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός μας στήν παραβολή τοῦ σπορέως: «Προσέξτεποῦ θά πέσει ὁ σπόρος». Σπέρνει ὁ σποριάς καί ὁ σπόρος μπορεῖ νά πέσει στόνδρόμο πού εἶναι πατημένος, ὁπότε ἔρχονται τά πουλιά καί τόν τρῶνε. Ὁ δρόμος εἶναιοἱ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι ἀκοῦν ἀδιάφορα καί ἀπό περιέργεια. Ξέρετε πόσοι τέτοιοιπήγαιναν στόν Χριστό!Ὑπάρχει κι ἄλλη περίπτωση νά πέσει ὁ σπόρος σέ πέτρα καί μπορεῖ λίγο νά ζεσταθεῖἡ πέτρα μέ τόν ἥλιο ἤ νά βρεῖ λίγο χωματάκι καί ἡ πέτρα νά πετάξει καί φύτρα, ἀλλάμετά βγαίνει καλά ὁ ἥλιος καίει τήν φύτρα καί τελείωσε. Αὐτοί πού εἶναι σάν πέτραεἶναι ἐκεῖνοι πού ἔχουν σκληρή καρδιά. Δέν ἔχουν καλλιεργημένη καρδιά, ἔχουνπάθη καί ἔχουν κάνει τήν ψυχή τους ὡς μπετόν αρμέʾ καί μέ τόν παραμικρόπειρασμό τά πετᾶνε ὅλα. Εἶναι αὐτοί πού λένε: «Τί ἐγώ θά κάνω αὐτά πού λέει ὁπαπάς; Δέν γίνονται αὐτά σήμερα. Ἄν τά κάνεις αὐτά θά σοῦ ποῦνε ὅτι εἶσαιἀναχρονιστικός καί φανατικός καί σκοταδιστής. Θά σέ ἐγκαταλείψουν ὅλοι, θά σέπεριφρονήσουν, θά σέ εἰρωνευτοῦν πού ἔμπλεξες μέ τούς παπάδες καί τούςκαλογήρους. Ὁπότε», λέει, «θά κάνω ὅ,τι κάνουν οἱ πολλοί». Αὐτός εἶναι ἡ πέτρα.Δέν δέχεται τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γιατί εἶναι δοῦλος στά πάθη του καί ἰδίως στό πάθοςτῆς κενοδοξίας, πού μᾶς νοιάζει τί γνώμη ἔχουν οἱ ἄλλοι, ἄν μᾶς ἀγαποῦν, ἄν μᾶςἐκτιμοῦν…. Ὅλα αὐτά εἶναι ἁμαρτία καί δέν πρέπει νά θέλει ὁ ἄνθρωπος οὔτε νά τόνἀγαποῦν, οὔτε νά τόν ἐκτιμοῦν. Νά ζητάει μόνο τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ὁ Θεόςτήν δίνει τήν ἀγάπη Του, ἀλλά ἐκεῖνος νά ζητάει νά ἀγαπήσει τόν Θεό καί τότεαἰσθάνεται καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Γιατί ὁ Θεός ἀγαπάει καί τούς καλούς καί τούςκακούς, ὅλους τούς ἀγαπάει. Κι ὅταν ἁμαρτάνουμε πάλι μᾶς ἀγαπάει, ἀλλά τότεἐμεῖς δέν αἰσθανόμαστε τήν ἀγάπη Του γιατί μέ τήν ἁμαρτία χτίζουμε ἕνα μονωτικότεῖχος καί δέν ἀφήνουμε τόν Θεό νά μᾶς βοηθήσει καί λέμε ὁ Θεός μέ τιμώρησε.Ἐνῶ ὁ Θεός δέν τιμωρεῖ. Ἐμεῖς τιμωροῦμε τόν ἑαυτό μας ὅταν ἁμαρτάνουμε. Τόνχωρίζουμε ἀπό τόν Χριστό, δηλαδή ἀπό τήν πηγή τῆς χαρᾶς.Ὁπότε ὁ ἄνθρωπος χρειάζεται νά κάνει αὐτή τήν προσπάθεια νά ξεμπαζώσει, νάκαθαριστεῖ, ὁπότε ἀρχίζει σιγά-σιγά νά βλέπει τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Στή συνέχειαβέβαια, ἀφοῦ προσευχηθεῖ καί τοῦ δείξει ὁ Θεός τίς ἁμαρτίες, θά πρέπει νάμετανοήσει, νά ζητήσει συγχώρεση. Καί πρίν πάει νά ἐξομολογηθεῖ στόνΠνευματικό, θά πρέπει νά ἐξομολογηθεῖ στό σπίτι του, μπροστά στήν εἰκόνα τοῦ67

Χριστοῦ νά ζητήσει συγχώρεση. Ἀλλά νά μήν μείνει ἐκεῖ, γιατί μερικοί νομίζουν ὅτιεἶναι ἀρκετό νά τά ποῦν στίς εἰκόνες. Ὄχι, πρέπει νά πᾶμε καί στόν Πνευματικό,ὅπως ἔχει ὁρίσει ἡ Ἐκκλησία καί νά ἐξομολογηθοῦμε καθαρά. Ἐπειτα, ἀφοῦπάρουμε τήν ἄφεση, θά πρέπει νά προσέξουμε, γιατί τό ταγκαλάκι παραμονεύει.Μπορεῖ νά ἔφυγε ἡ ἐνοχή τῆς ἁμαρτίας ἀλλά παραμένει ἡ κακή συνήθεια.Ὅταν κάνουμε λ.χ. μία ἁμαρτία πολλές φορές, μετά τήν κάνουμε πολύ εὔκολα, γιατίγίνεται πάθος, γίνεται κακή συνήθεια. Ἕνας π.χ. πού κάπνισε μιά φορά, ἔκανε μιάἁμαρτία. Ἄν καπνίζει ὅμως δέκα χρόνια, ξέρετε πόσο δύσκολο εἶναι νά τό κόψει;Ἕνας πού θύμωσε μιά φορά, ἔκανε μιά φορά τήν ἁμαρτία τοῦ θυμοῦ, ἅμα θυμώσειὅμως πενήντα ἤ ἑκατό φορές ἀποκτάει τό πάθος τοῦ θυμοῦ. Αὐτός λοιπόν ὅτανἐξομολογηθεῖ, θά πάρει συγχώρεση καί θά φύγει ἡ ἐνοχή γιά τόν θυμό, ἀλλά θάπρέπει νά παλέψει νά μήν ξαναθυμώσει, γιατί ἡ κακή συνήθεια μένει μέσα του, ἡεὐκολία δηλαδή μέ τήν ὁποία ἁμαρτάνει. Ἄν δέν προσέξει, πολύ εὔκολα θάξαναθυμώσει, ὁπότε θά χρειάζεται πάλι ἐξομολόγηση. Ἄρα πρέπει ὁ χριστιανός νάπροσέχει καί νά ἀγωνίζεται μετά τήν ἐξομολόγηση μέ τήν συνεχή προσευχή, ὥστε ἡχάρις τοῦ Θεοῦ νά τόν βοηθήσει νά ξεπεράσει καί τίς κακές συνήθειες, δηλαδή τάπάθη. Νά μήν ξαναπέσει στήν ἴδια ἁμαρτία τήν ὁποία ἐξομολογήθηκε. Αὐτός εἶναικαί ὁ ἀγώνας τοῦ χριστιανοῦ.Γιά τόν λόγο αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς εἶπαν ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ συνεχήςπροσευχή, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Ὑπάρχουν σύντομες προσευχές γιά νάδιευκολυνόμαστε οἱ χριστιανοί καί νά μήν φεύγει ὁ νοῦς μας. Ἄν πεῖς μιά μακράπροσευχή εὔκολα θά φύγει ὁ νοῦς σου. Ἄν πεῖς ὅμως «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόνμε» ἴσως τό λές πιό εὔκολα. Μάλιστα ὄχι οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ Χριστόςμᾶς τήν ἔχει παραδώσει καί ἡ σύνθεση αὐτῆς ἔχει γίνει μέ λόγια τῆς Ἁγίας Γραφῆς.Μέ αὐτή τήν ἀδιάλειπτη προσευχή ὁ χριστιανός κάνει ὅλα τά εἴδη τῆς προσευχῆς.Γιατί λέει ὁ Μέγας Βασίλειος ἡ προσευχή γιά νά εἶναι σωστή, θά πρέπει νά ἔχει καίδοξολογία καί ἐξομολόγηση καί εὐχαριστία καί νά ἔχει καί αἴτηση. Ἐμεῖς συνήθωςἔχουμε μόνο αἴτηση. Ξεχνᾶμε νά δοξολογήουμε τόν Θεό, ξεχνᾶμε νά Τόνεὐχαριστήσουμε, πολλές φορές ξεχνᾶμε καί νά ἐξομολογηθοῦμε.Ἡ σωστή προσευχή ἀρχίζει μέ μία αὐτομεμψία, λένε οἱ Πατέρες, μέ μίααὐτοκατηγορία. Ὅταν πᾶς δηλαδή στόν Θεό, λένε οἱ Πατέρες, τό πρῶτο πού θά πεῖςνά εἶναι κάτι ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ σου, νά κατηγορήσεις τόν ἑαυτό σου. Νά πεῖς:«Θεέ μου, εἶμαι ἀνάξιος νά Σοῦ μιλήσω, συγχώρεσέ με, βοήθησέ με». Τό πρῶτοεἶναι αὐτό. Ἄν πᾶς ἔτσι, ἀμέσως αἰσθάνεσαι τήν ἀγάπη καί τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Μήνπᾶς μέ ὑπερηφάνεια, ὅπως πῆγε ὁ Φαρισαῖος, θεωρώντας ὅτι εἶναι καλύτερος ὅλων:«Σέ εὐχαριστῶ Θεέ μου πού δέν εἶμαι ὅπως οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων, οὔτε ὅπωςαὐτός ὁ τελώνης…». Ὁ ταλαίπωρος νόμιζε ὅτι κάνει προσευχή καί ἔκανε ἁμαρτία.Πρόβαλλε τόν ἑαυτό του, κατέκρινε τόν τελώνη καί κατέβηκε κατακεκριμένος. Ἐνῶὁ τελώνης ἔκανε αὐτομεμψία, κατηγοροῦσε τόν ἑαυτό του: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι,τῶ ἁμαρτωλῶ (Λουκ. 18,13), οὔτε κοιτοῦσε πρός τόν Θεό γιατί θεωροῦσε τόν ἑαυτότου γιά τήν κόλαση. Ἄν ἀρχίζουμε ἔτσι τήν προσευχή μας, ξεκινᾶμε σωστά.Αὐτή ἡ προσευχή τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με», τό ἔχει αὐτό, γιατί ζητᾶμε τό68

ἔλεος, τήν συγχώρεση, ἀναγνωρίζουμε ὅτι ἔχουμε ἀνάγκη τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. ΛέμεΚύριεʾ καί αὐτό εἶναι δοξολογία, γιατί ἀναγνωρίζουμε τόν Θεό ὡς Κύριο τοῦσύμπαντος. Μετά λέμε Ἰησοῦʾ πού θά πεῖ Σωτήρας. Αὐτός πού μᾶς ἔσωσε. Αὐτό ἔχεικαί δοξολογία, ἔχει καί εὐχαριστία. Τόν εὐχαριστοῦμε γιατί μᾶς ἔδωσε τήν σωτηρία.Εἴπαμε ὅτι νίκησε τόν διάβολο μέσα στό βασίλειό του. Κατέβηκε στόν Ἅδη καίσυνέτριψε τό βασίλειο τοῦ διαβόλου. Ἔτσι λοιπόν ἐμεῖς τώρα δέν φοβόμαστε τόνθάνατο. Λέμε Χριστέʾ πού θά πεῖ Θεάνθρωπε. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ χρισμένος, Αὐτόςπού ἔχει καί ὡς ἄνθρωπος χρισθεῖ μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ποιός ἔχρισε τόν Χριστό; Ὁἴδιος ἔχρισε τόν ἑαυτό Του, τήν ἀνθρώπινη φύση δηλαδή μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. ὩςΘεός εἶχε πάντα τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν Θεία χάρη καί μᾶς σώζει πλέον τώρα μέ τόσῶμα Του καί τό αἷμα Του, γιατί αὐτό τό σῶμα καί αἷμα δέν εἶναι ἀνθρώπινο, ἀλλάτοῦ Θεανθρώπου, ἔχει δηλαδή καί τήν Θεία Χάρη, τήν Θεότητα. Γι’ αὐτό ὅτανκοινωνοῦμε ἑνωνόμαστε μέ τόν Θεό, μέ τήν Θεία Χάρη. Καί τό Χριστέ ̓ εἶναιεὐχαριστία γιατί Τόν εὐχαριστοῦμε πού πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση καί εἶναι τέλειοςΘεός καί τέλειος ἄνθρωπος. Τέλος μέ τό ἐλέησόν μεʾ ζητᾶμε τό ἔλεος, τήνεὐσπλαχνία, τήν συγχώρεση καί τήν βοήθεια.Αὐτή ἡ προσευχή λοιπόν εἶναι πολύ δυνατή, γιατί τά ἔχει ὅλα καί ὁ χριστιανός θάπρέπει νά προσπαθεῖ νά τήν λέει συνέχεια. Εἶναι εὔκολο νά τήν λέμε κι ὅτανἐργαζόμαστε κι ὅταν πᾶμε νά κοιμηθοῦμε καί στό τραπέζι ὅταν τρῶμε. Ὑπάρχουνκάποια ἐμπόδια, ὅπως εἶναι ἡ κατάκριση καί ἡ πολυλογία πού ἐμποδίζουν τήνπροσευχή. Γιατί, ὅταν λές πολλά λόγια, ξεχνᾶς τήν προσευχή. Ἤ ὅταν κατακρίνεις,πού εἶναι ὑπερηφάνεια, δέν μπορεῖς νά προσευχηθεῖς. Ἐπίσης ἕνα ἄλλο ἐμπόδιο στήνπροσευχή καί στήν ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι ἡ ἀκρασία, λένε οἱ Πατέρες, ἡἔλλειψη ἐγκράτειας. Ὅταν π.χ. τρῶς πολύ, δέν ἔχεις ὄρεξη γιά προσευχή ἀλλά θέλειςνά κοιμηθεῖς. Ἄν ὅμως ἔχεις ἐγκράτεια στό φαγητό, μετά θά ἔχεις ἐγκράτεια καί στίςἄλλες αἰσθήσεις. Αὐτός πού συγκρατεῖται στό φαγητό, μπορεῖ νά προσέξει καί τάμάτια του, νά μή βλέπει πονηρά, τά αὐτιά του, τήν σκέψη του καί τήν φαντασία του,πού εἶναι ἀκόμα πιό δύσκολο. Γιατί ὁ Χριστός μᾶς θέλει καθαρούς σ’ ὅλα αὐτά.Μήν ἀκοῦτε πού λένε «ὅτι αὐτά εἶναι γιά τούς καλόγερους». Ὁ Θεός εἶπε: «καθέναςπού βλέπει πονηρά γυναῖκα, μέ σκοπό νά ἐπιθυμήσει αὐτήν, ἤδη κάνει μοιχεία στήνκαρδιά του» (Ματθ. 5,28). Δέν εἶπε γιά μοναχό δέν ἐπιτρέπεται καί γιά λαϊκόἐπιτρέπεται. Δέν ἐπιτρέπεται. Καμία ἁμαρτία δέν ἐπιτρέπεται εἴτε εἶσαι μοναχός, εἴτεεἶσαι λαϊκός, εἴτε εἶσαι παντρεμένος, εἴτε εἶσαι ἀνύπαντρος, εἴτε ἔχεις παιδιά, δένἔχει διαφορά. Γιατί ἐπικρατεῖ αὐτή ἡ ἰδέα: «ἐμεῖς εἴμαστε στόν κόσμο, εἴμαστεπαντρεμένοι, δέν μποροῦμε νά κάνουμε αὐτά πού κάνουν οἱ καλόγεροι». Φυσικά δένμπορεῖς νά κάνεις τίς μετάνοιες ἤ τίς ἀγρυπνίες πού κάνουν οἱ καλόγεροι ἀλλά τίςἐντολές ὅμως πρέπει νά τίς τηρήσεις. Λένε μάλιστα οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅτι πιό πολύἄσκηση πρέπει νά κάνει ὁ λαϊκός ἀπό τόν μοναχό, γιατί στό μοναστήρι βλέπεις μόνοοὐρανό, γῆ καί μοναχούς, δέν ἔχεις πειρασμούς. Ἐνῶ μέσα στόν κόσμο βγαίνεις λίγοκαί ἔχεις ἕνα σωρό πειρασμούς ἀπό τά μάτια, ἀπό τά αὐτιά κ.λ.π. Ὁπότε θέλει πιόπολύ ἀγῶνα ἐδῶ, γιά νά φυλάξεις καθαρή τήν σκέψη σου, τά μάτια σου, τήνφαντασία σου, τά αὐτιά σου, τήν καρδιά σου. Δηλαδή πρέπει νά ἔχεις πιό πολύ69

προσοχή καί ἄσκηση. Πιό πολύ νήψη πού εἶπαν οἱ Πατέρες – ἐξ οὗ καί νηπτικοίΠατέρες.– Ξέρετε πῶς ἔχουμε προσοχή;Ὅταν ἔχουμε προσευχή. Ἡ προσευχή φέρνει τήν προσοχή. Ὅταν προσεύχεσαι,προσέχεις κιόλας. Κι ὅταν προσέχεις, μπορεῖς καί νά προσευχηθεῖς πιό καλά. Τό ἕναβοηθάει τό ἄλλο. Ὅπως λέγαμε στά μαθηματικά στό σχολεῖο, ἀμφιμονοσήμαντηἀντιστοιχία. Τό ἕνα δηλαδή τρέφει τό ἄλλο. Ὅσο νήψη καί προσοχή ἔχεις, τόσο καίπροσευχή. Ὅσο προσεύχεσαι, τόσο ἔχεις ἐγρήγορση καί προσοχή. Γι’ αὐτόχρειάζεται ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Δέν εἶπε μόνο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τό«Ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε». (Α’Θεσ. 5,17) καί ὁ Χριστός μας εἶπε μία εἰδικήπαραβολή γιά αὐτό τό θέμα. Τήν παραβολή τοῦ ἄδικου κριτοῦ καί τῆς χήρας. Σ’αὐτή τήν παραβολή λέει πώς ἦταν ἕνας κριτής πού δέν φοβόταν οὔτε τόν Θεό, οὔτετούς ἀνθρώπους. Ἄδικος. Πήγαινε μιά φτωχιά, κακομοίρα χήρα πού τήν εἶχανἀδικήσει καί τοῦ ἔλεγε: «σέ παρακαλῶ μέ ἀδίκησαν, δῶσε μου τό δίκιο μου». Αὐτόςτήν ἔδιωχνε. Μιά, δυό, τρεῖς, αὐτή ἐπέμενε. Στό τέλος τήν βαρέθηκε καί τῆς λέει:«θά στήν κάνω τήν χάρη γιά νά σταματήσεις νά μέ ἐνοχλεῖς». Καί τῆς ἔδωσε τόδίκαιο της. Καί ρωτάει ὁ Χριστός: «Ἄν αὐτός ὁ ἄδικος κριτής ἔδωσε τελικά τό δίκαιοστή χήρα πού ἐπέμενε, ὁ Θεός πού εἶναι δίκαιος, δέν θά δώσει σ’ αὐτούς πούἐπιμένουν καί Τοῦ ζητᾶνε τήν χάρη Του;» (Λουκ. 18,7). Θά τήν δώσει, γιατί εἶναιδίκαιος καί ἀγαθός καί θέλει νά τήν δώσει. Ὅταν λοιπόν ἐμεῖς ἐπιμένουμε καί λέμε:Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, θά μᾶς δώσει ὁ Θεός τήν χάρη Του.Καί λέει ὁ Εὐαγγελιστής: «αὐτή τήν παραβολή τήν εἶπε ὁ Χριστός γιά νάπροσευχόμαστε συνέχεια καί νά μήν ἀποκάμνουμε» (Λουκ. 18,1). Γιατί ἔρχεται καί ὁδιάβολος μέ τήν ἀκηδία καί σοῦ φέρνει σκέψεις γιά νά σταματήσεις νά προσεύχεσαικαί νά παρακαλᾶς. Ὄχι, πρέπει νά ἐπιμείνουμε. Τό εἶπε ὁ Χριστός. «Ζητεῖτε καίεὑρήσετε, κρούετε καί ἀνοιγήσεται» (Ματθ. 7,7) λέει. «Χτυπᾶτε τήν πόρτα καί θάσᾶς ἀνοίξω». «Ζητᾶτε Με καί θά Μέ βρεῖτε». Ἀκόμα λέει: «ζητεῖτε πρῶτον τήνβασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ καί ὅλα τά ἄλλα θά σᾶς προστεθοῦν»(Ματθ. 6,33). Τί θά φᾶμε, τί θά πιοῦμε, πῶς θά στεγαστοῦμε, τί θά γίνουν τά παιδιάμας, θά ἔχουμε χρήματα, θά ἔχουμε ἐργασία, δέν θά ἔχουμε… Καί δέν λέει ὅτι θάκάνετε ἐσεῖς κάτι. Λέει: «ταῦτα πάντα προστεθήσεται», δηλαδή θά σᾶς τά φέρω σ’ἕναν δίσκο ἕτοιμα. Ἐσεῖς μόνο νά ζητᾶτε Ἐμένα. Ζητάω τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ,σημαίνει ζητάω τόν Χριστό, γιατί ὁ Χριστός εἶναι ἡ Βασιλεία.– Πῶς Τόν ζητάω τόν Χριστό;Κατεξοχήν μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Πέντε λεξοῦλες εἶναι ἀλλά πρέπει ὁχριστιανός νά τό κάνει συνέχεια. Πρέπει νά τό κάνουμε, ὅπως κάνουμε τήν ἀναπνοήμας. Οὔτε πού τό σκεφτόμαστε νά ἀναπνεύσουμε, βέβαια. Ἔτσι πρέπει νά γίνει καί ἡἀναπνοή τῆς ψυχῆς, ἡ προσευχή. Οἱ πρῶτοι χριστιανοί τό εἶχαν καταλάβει αὐτό καίτό ἔκαναν συνέχεια. Ἐπειδή λοιπόν ἦταν αὐτονόητο, δέν ἔχουμε πολλές γραμμένεςμαρτυρίες γιά τήν ἀδιάλειπτη προσευχή τούς τέσσερις πρώτους αἰῶνες τοῦχριστιανισμοῦ ἀπό τούς ἅγιους Πατέρες. Τό ἔκαναν ὅλοι. Σάν νά γράψει σήμερα70

κάποιος ἕνα βιβλίο γιά τό ὅτι πρέπει νά πίνουμε νερό. Χρειάζεται νά σέ διδάξουν ὅτιπρέπει νά πίνεις νερό; Τό καταλαβαίνεις καί μόνος σου. Δέν χρειάζεται νά διαβάσειςκανένα σχετικό βιβλίο. Ἔτσι καί οἱ πρῶτοι χριστιανοί, δέν χρειαζόταν νά γράψουνγιά αὐτό.Μετά ὅμως τί ἔγινε; Μετά ξεχαστήκαμε. Τά πρῶτα τριακόσια – τετρακόσια χρόνιαεἴχαμε διωγμούς. Ἔχουμε 11.000.000 γνωστούς μάρτυρες, χριστιανούς δηλαδή πούτούς ἔκαψαν, τούς ἔσφαξαν, τούς τηγάνισαν, τούς κρέμασαν, τούς ἔκαναν κομμάτιαἐξαιτίας τῆς πίστης τους στόν Χριστό. «Πιστεύεις στόν Χριστό; Μαρτύριο». Δένὑπῆρχε ἔλεος στούς εἰδωλολάτρες. Σκεφτεῖτε καί πόσοι ἀκόμα ἦταν ἄγνωστοι, πούδέν τούς ξέρουμε. Αὐτοί ὅλοι ὅμως γιά νά φτάσουν μέχρι ἐκεῖ εἶχαν τήν χάρη τοῦΘεοῦ ζωντανή μέσα τους, ἀλλιῶς δέν θά μποροῦσαν νά μαρτυρήσουν. Νά ἔρθειτώρα ὁ τσιχαντιστής καί νά σοῦ πεῖ μπροστά στά μάτια σου σφάζω τό παιδί σου, τήνγυναῖκα σου καί μετά καί σένα, ἄν δέν γίνεις μουσουλμάνος.– Πόσοι θά προδώσουν τήν πίστη τους ἀπό τά 10.000.000 Ἕλληνες;Οἱ περισσότεροι θά τήν προδώσουν. Θά ποῦν: «ἐντάξει θά πῶ ὅτι ἔγιναμουσουλμάνος». Μερικοί κιόλας σκεπτόμενοι πονηρά θά ποῦν: «θά πάω μετά καί νάἐξομολογηθῶ καί τελείωσε». Οἱ πρῶτοι χριστιανοί δέν ἔλεγαν αὐτό τό πράγμα.«Εἶμαι χριστιανός κι ἄν θέλεις σφάξε με». Γιατί; Ἐπειδή εἶχαν ζωντανή τήν χάρη τοῦΘεοῦ μέσα τους, εἶχαν ξεμπαζώσει ὅπως λέγαμε προηγουμένως καί φάνηκε τόγάργαρο νεράκι, δέν φοβόντουσαν νά πεθάνουν ἀφοῦ στόν Χριστό θά πήγαιναν. ὉΧριστός δέν εἶναι καί στόν θάνατο; Τί ψάλλουμε Χριστός Ἀνέστη; Ὁ Χριστός δένἔχει κατατροπώσει τόν Ἅδη; Δέν ὑπάρχει Ἅδης. Μιά ὥρα ἀρχύτερα θά πάω στόνΧριστό! Κι αὐτόν πού τόν ἔσφαζε τόν ἀγαποῦσε καί τόν ἀγκάλιαζε σάν εὐεργέτητου. Σέ κάποιες περιπτώσεις ἔδιναν στούς δήμιους καί τό χρυσό τους δαχτυλίδι καίἐκεῖνοι ἔμεναν ἄναυδοι.– Ποιός ἀπό τούς σύγχρονους χριστιανούς σκέφτεται ἔτσι;Λένε: «Τί λές τώρα; Καί πῶς θά ζήσουν τά παιδιά μου, ἡ γυναίκα μου..;». Λές καίαὐτός εἶναι ὁ Κύριος τῶν παιδιῶν. Δέν ἔχουν τά παιδιά Θεό! Αὐτός εἶναι πούπροστατεύει τήν οἰκογένεια. Ὁ Χριστός εἶναι πού προστατεύει. Δέν θά τούς σώσειςἐσύ. Ὁ Χριστός θά τούς σώσει. Ἐπειδή λοιπόν εἶχαν ζωντανή αὐτή τήν ἀδιάλειπτηπροσευχή γιατί τήν ἔκαναν συνέχεια, μπόρεσαν καί ἔγιναν μάρτυρες. Ἐμεῖς ἐπειδήτήν ἔχουμε χάσει αὐτή τήν προσευχή καί ἔχουμε μπαζωμένη τήν χάρη τοῦ Θεοῦτρέμουμε. Καί ὅλοι λένε: «Θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος; Πότε θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος;».Γιατί ἀγωνιᾶς γιά τόν Ἀντίχριστο; Φοβᾶσαι τόν Ἀντίχριστο; Σιγά τό πράγμα! Τί θάσοῦ κάνει ὁ Ἀντίχριστος; Θά σέ σφάξει. Ἔ, θά σέ πάει στόν Χριστό μιά ὥραἀρχύτερα! Θά γίνεις καί μάρτυρας καί ἅγιος! Ἀλλά ἐπειδή δέν ἔχουμε ζωντανή τήνχάρη τά τρέμουμε αὐτά. Καί τόν θάνατο τόν τρέμουμε…– Καί πῶς κρατᾶμε ζωντανή τήν χάρη μέσα μας;Μέ τήν μετάνοια, τό ξεμπάζωμα καί μετά μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Γιατί, ἄν δένἔχεις προσευχή, θά ξαναρίξεις μπάζα μέσα. Θά ξανακάνεις ἁμαρτίες δηλαδή καί ἄντε71

πάλι ἐξομολόγηση καί πάλι τά ἴδια. Ὁπότε εἶναι κομβικό σημεῖο αὐτό: νάκαταλάβουμε ὅτι γιά νά φυλάξουμε τήν καλή μας κατάσταση, ἀφοῦἐξομολογηθοῦμε, χρειάζεται νά προσευχόμαστε συνέχεια. Καί γιά νά μπορέσουμε νάδοῦμε ἀκόμα καλύτερα τά μπάζα, ἀφοῦ πάντα κάτι ὑπάρχει πού λίγο μᾶς ἐνοχλεῖ,συνέχεια χρειάζεται μετάνοια καί προσευχή καί προσπάθεια γιά κάθαρση. Καί στόμάτι μιά τριχούλα νά ὑπάρχει σέ ἐνοχλεῖ, σέ κόβει. Ὅσο λοιπόν ὁ ἄνθρωποςπροσεύχεται, τόσο φωτίζεται, τόσο βλέπει καί καθαρότερα καί τόσο καθαρίζεται καίἐξαγνίζεται περισσότερο καί βλέπει καθαρότερα καί τόν Θεό. Καί ἐπειδή ὁ Θεόςεἶναι ἄπειρος, δέν μπορεῖς νά πεῖς «τώρα φτάνει, μέχρι ἐδῶ, δέν χρειάζεται ἄλλημετάνοια».Ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος, καθαριστεῖ ἀρκετά καί ἠρεμήσει, ἔρχεται τό δεύτερο σκαλοπάτιπού λέγεται φωτισμός. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει φωτιστεῖ, ἔχει καθαριστεῖ δηλαδήἀπό τίς ἁμαρτίες καί ἀπό τά πάθη του, εἶναι μετά σάν βασιλιάς, αὑτοκράτορας μέδασεία. Ὑπάρχει ἕνα σχετικό ἀνέκδοτο μέ ἕναν ἅγιο Πνευματικό, τόν π. ἸωήλΓιαννακόπουλο. Ἦταν ἀρχιμανδρίτης καί ὅταν γιόρταζε τοῦ ἔλεγαν εὐχές «Πάτερ,ἄντε νά γίνεις καί Δεσπότης», ὅπως λένε στούς ἀρχιμανδρίτες. Λέει: «Δεσπότης;Τόσο λίγο;». «Καλά πάτερ ἄντε νά γίνεις καί Πατριάρχης» τοῦ ἔλεγαν. «Πατριάρχης,μόνο Πατριάρχης;», λέει. «Ἔ, καλά τί ἄλλο νά γίνεις πάτερ; Δέν ἔχει παραπάνω».«Ἐγώ», λέει, «θέλω νά γίνω αὑτοκράτορας μέ δασεία». Τί θά πεῖ αὐτό; Ἑαυτόνκρατῶν. Νά κρατῶ τόν ἑαυτό μου. Νά κάνω κουμάντο τόν ἑαυτό μου. Αὐτό θέλω νάγίνω, λέει. Αὐτό εἶναι πάνω κι ἀπό Πατριάρχης. Γιατί μπορεῖς νά εἶσαι καίΠατριάρχης καί νά μήν μπορεῖς νά κρατήσεις τίς σκέψεις σου. Βλέπετε πᾶμε νάκάνουμε προσευχή καί φεύγει τό μυαλό μας. δέν μποροῦμε νά κάνουμε κουμάντοτόν ἑαυτό μας. Ἤ εἶναι νηστεία καί περνᾶς ἔξω ἀπό τό μαγαζί μέ τούς γύρους καίγεμίζει τό στομάχι σου μέ γαστρικά ὑγρά, σοῦ τρέχουν τά σάλια. Δηλαδή δένμπορεῖς νά κυριαρχήσεις στόν ἑαυτό σου καί ἅμα δέν προσέξεις μπορεῖ νά πέσεις καίστήν ἁμαρτία, νά καταλύσεις, ἐνῶ δέν ἐπιτρέπεται. Καί πολλά ἄλλα στά ὁποῖα δένμποροῦμε νά συγκρατηθοῦμε, γιατί δέν ἔχουμε αὐτή τήν χάρη ἐνεργό μέσα μας καίκυριαρχοῦν τά πάθη.Ὁπότε ὁ ἄνθρωπος πού τελειώνει μ’ αὐτό, πάει στό σκαλοπάτι πού λέγεταιφωτισμός. Σ’ αὐτό τό σκαλοπάτι τήν προσευχή αὐτή, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησέ με», δέν τήν κάνει πλέον ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά τήν κάνει μέσα του τό ἍγιοΠνεῦμα σέ τελειότερη μορφή. Λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «τό Πνεῦμα τό Ἅγιονκράζει μέσα μας ἀββᾶ ὁ πατήρ» (Γαλ. 4,6), φωνάζει μέσα μας Πατέρα. Αὐτή εἶναι ἡτελειότερη μορφή θά λέγαμε τοῦ φωτισμοῦ. Ἕνα ἀκόμα μεγαλύτερο σκαλοπάτι εἶναιἡ θέωση, πού τό δίνει ὁ Θεός σ’ αὐτούς πού θέλει. Σ’ αὐτό τό σκαλοπάτι ἔφτασαν οἱμεγάλοι ἅγιοι, πού εἶδαν τόν Θεό. Εἶδαν τό ἄκτιστο φῶς. Ἐμεῖς ἄς ἀρχίσουμε τήνκάθαρση. Ὅλοι λίγο-πολύ σ’ αὐτό τό στάδιο βρισκόμαστε. Ἀλλά δέν πρέπει νάμείνουμε ἐκεῖ. Νά τό παλέψουμε, νά πᾶμε καί λίγο πιό ψηλά, στόν φωτισμό. Νάτελειώσουμε μέ τά πάθη.Ξέρετε τί λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες; Ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος μπαίνει στήν κάθαρσημοιάζει λίγο μέ τόν διάκο. Στήν Ἐκκλησία ἔχουμε τρεῖς βαθμούς ἱερωσύνης: τόν72

διάκο-διάκονο, τόν πρεσβύτερο-ἱερέα καί τόν ἐπίσκοπο. Αὐτά τά τρία ἀντιστοιχοῦνστούς τρεῖς βαθμούς πού εἴπαμε. Ὁ διάκος εἶναι αὐτός πού κάνει τήν κάθαρση,παλεύει μέ τά πάθη του. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού παλεύει μέ τά πάθη του καί δέν ἔχεικάποιο κώλυμα ἱερωσύνης, μπορεῖ νά γίνει διάκος. Μέ τήν ἄδεια δηλαδή καί τήνεὐλογία τοῦ ἐπισκόπου καί τήν σύμφωνη γνώμη τῆς Ἐκκλησίας νά χειροτονηθεῖδιάκος. Ὅταν τελειώσει μέ τήν κάθαρση, τελειώσει μέ τά πάθη του, χαλιναγωγήσειτά πάθη του καί περάσει ἀπό τό στάδιο τῆς κάθαρσης στό στάδιο τοῦ φωτισμοῦ,αὐτός μπορεῖ νά γίνει καί ἱερέας. Γιατί ἔτσι ὅπως ἔχει τόν φωτισμό τοῦ Θεοῦ μπορεῖνά βοηθήσει καί τούς ἄλλους χριστιανούς νά καθαριστοῦν. Αὐτός λοιπόν μπορεῖ νάγίνει πρεσβύτερος πού ἔχει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή μέσα του καί ἀφοῦ φτάσει στόἀνώτερο στάδιο τοῦ φωτισμοῦ καί φτάσει καί στήν θέωση, τότε μπορεῖ νά γίνει καίἐπίσκοπος. Ἐπίσκοπος κανονικά γίνεται αὐτός πού ἔχει φτάσει στήν θέωση.Βέβαια τί γίνεται σήμερα ἄς μήν τό θίξουμε, γιατί ἔχουμε ρίξει πάρα πολύ χαμηλάτόν πήχη καί ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς καί ἐσεῖς οἱ λαϊκοί. Ἀπό τούς λαϊκούς βγαίνουν καί οἱἱερεῖς… «Κατά τόν λαόν καί οἱ ἄρχοντες», ὅπως λέμε. Ἅμα ἀνέβει ὁ λαόςπνευματικά, θά ἀνέβει καί ὁ κλῆρος πνευματικά. Ὅλοι παραπονοῦνται γιά τούςπαπάδες, γιά τούς δεσποτάδες… Τί κατηγορεῖς; Ἐσύ ἑτοίμασες τό παιδί σου νά γίνειπαπάς σωστός; Δέν ξέρει κἄν πῶς νά τό ἑτοιμάσει, ἀφοῦ δέν ἔχει ἑτοιμάσει κατ’ἀρχάς τόν ἑαυτό του. Κατηγορεῖ τούς παπάδες καί τούς δεσποτάδες, ἐνῶ δέν ἔχειπάει ποτέ νά ἐξομολογηθεῖ. Κάνε πρῶτα αὐτή τήν ἐργασία στήν οἰκογένειά σου.Ὑπάρχει κάποιο παιδί στήν οἰκογένεια ἔξυπνο καί καλοδιάθετο καί λένε «νά γίνειγιατρός, τί παπάς θά γίνει;». Τό θεωροῦν ὑποτιμητικό. Ἄν εἶναι κανένα παιδί κάπωςχαζούλικο, λένε: «ἔ αὐτό δέν θά πάει μπροστά, ἄς τό κάνουμε παπά». Δυστυχῶςὑπάρχει αὐτή ἡ ἀντίληψη. Δηλαδή ὅ,τι χειρότερο νά τό δώσουμε στόν Θεό καί τάἄλλα νά τά δώσουμε ἐκεῖ πού θά ἔχουν κοσμική ἐξέλιξη. Δέν εἶναι σωστό αὐτό. ΣτόνΘεό πρέπει νά δίνουμε τό καλύτερο.Ἄς σταματήσουμε ἐδῶ. Ἀνοίξαμε βέβαια διάφορα θέματα μέ ἄξονα τήν πλάση τοῦἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό, τά τρία στοιχεῖα πού λέγαμε τήν προηγούμενη φορά πούπῆρε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό: τό σῶμα, τήν ψυχή καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν ἀπώλειατοῦ Ἁγίου Πνεύματος λόγω τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας καί τό δόσιμο πάλι τοῦἉγίου Πνεύματος διά τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν βαφτιζόμαστε καί χριόμαστε παίρνουμεαὐτό τό τρίτο στοιχεῖο πού ἔχασε ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο. Τό παίρνουμεμυστηριακά μέ τό ἅγιο Βάφτισμα καί κατεξοχήν μέ τό ἅγιο Χρίσμα. Ἑπομένως ὅλοςὁ ἀγώνας μας τῶν χριστιανῶν εἶναι νά φυλάξουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργό γιατί,ὅπως εἴπαμε, ὅλοι ἔχουμε κάνει αὐτή τήν διαδικασία τῆς ἀπενεργοποίησης ἤ τοῦμπαζώματος τῆς χάριτος μέ τίς ἁμαρτίες. Γι’ αὐτό εἶναι ἀναγκαία ἡ μετάνοια. Ὅλη ἡχριστιανική ζωή βασίζεται στή μετάνοια. Καί ὁ Χριστός μας ὅταν ἦρθε στήν γῆ δένεἶπε: ἐλᾶτε νά συζητήσουμε καί νά σᾶς πείσω ὅτι ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός, ἀλλά εἶπε:«μετανοεῖτε· ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4,17). Σᾶς πλησίασε ἡΒασιλεία, μετανοεῖστε. Ἄν μετανοήσουμε, θά δοῦμε τόν Χριστό. Δέν χρειάζεται νάμᾶς πείσει κανένας μετά ὅτι ὑπάρχει ὁ Θεός καί ὅτι εἶναι ἡ ζωή, εἶναι ἡ ἀλήθεια,εἶναι τό φῶς. Σοῦ λέει: «Τί μοῦ τά λές; Ἀφοῦ τά βλέπω». Προηγουμένως δέν τά73

ἔβλεπε, γιατί εἶχε μπαζωμένη τήν πηγή τοῦ φωτός, τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἔλεγε«γιατί νά ἐξομολογηθῶ; Δέν ἔχω σκοτώσει, δέν, δέν, δέν..».Εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀρχίσει ὁ ἄνθρωπος νά φοβᾶται τήν κόλαση. Λένε οἱ Πατέρες ὁἄνθρωπος ἀρχίζει ἀπό τόν φόβο μήν κολαστεῖ, ὅπως ὁ ληστής, λέει «μήν πάω στήνκόλαση, μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου». Αὐτό εἶναι καλό. Νά ἀρχίσει νάφοβᾶται λίγο ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό, νά φοβᾶται τήν κόλαση, ὁπότε μετά λέει: «γιάστάσου, γιατί νά πάω στήν κόλαση, κρίμα δέν εἶναι;». Γιατί ἡ κόλαση δέν ἔχει τέλος.Νά πεῖς θά πάω δέκα χρόνια, ὅπως πάει κανείς στή φυλακή καί βγαίνει… Δέν ἔχειτέλος. Εἶναι φυλακή χωρίς τέλος. Φοβερό πράγμα. Ὁπότε μετά σκέφτεται γιά νά μήνπάω, γιά νά δῶ τί λέει ὁ Χριστός καί ἀρχίζει νά ἔχει τήν καλή ἀνησυχία. Γι’ αὐτό λέειὁ Ἅγιος Παΐσιος: «νά βάζουμε στούς ἀνθρώπους τήν καλή ἀνησυχία».Μιά ἐξομολόγηση σέ πέντε λεπτά τήν κάνεις. Πόσα πεντάλεπτα σοῦ χαρίζει ὁ Θεόςστή ζωή σου; Πάρα πολλά. Κρίμα δέν εἶναι γιά πέντε λεπτά νά χάσεις ὁλόκληρηαἰωνιότητα; Ἔτσι ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά τηρεῖ τίς ἐντολές. Γιατί λέει ὁ Χριστός «γιάνά μήν πᾶμε στήν κόλαση, πρέπει νά Τόν ἀγαπήσουμε. Γιά νά Τόν ἀγαπήσουμε,πρέπει νά τηρήσουμε τίς ἐντολές. Ἀγαπάω τόν Χριστό αὐτό σημαίνει. Δέν εἶναιἁπλῶς συναισθήματα, πού λέει ὁ κόσμος, μέ ἀγάπες καί λουλούδια. Ποιός μ’ἀγαπάει, λέει ὁ Χριστός: «ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς» (Ἰω. 14,21).Δηλαδή στήν πράξη δείχνεις ἄν ἀγαπᾶς τόν Χριστό, ὅταν τηρεῖς τίς ἐντολές Του. Καίτίς ἐντολές δέν τίς τηρεῖς γιά τόν Χριστό. Δέν ἔχει ἀνάγκη ὁ Χριστός νά τηρήσουμετίς ἐντολές Του. Γιά μᾶς τό κάνει. Γιατί οἱ ἐντολές εἶναι οἱ προδιαγραφές μας.Ἀγοράζεις ἕνα ἀμάξι, ἕνα τρακτέρ. Δέν σοῦ δίνουν καί ἕνα βιβλίο πού λέγεταιmanual, μέ ὁδηγίες χρήσης; Ἄν πεῖ ὁ ἀγρότης δέν μέ ἐνδιαφέρουν, ξέρω ἐγώ τί θάκάνω ἤ θά ρωτήσω καί τόν γείτονα καί πετάξει τό βιβλίο, τό πιό πιθανό εἶναι νά τόκαταστρέψει τό μηχάνημα. Γιατί κάθε κατασκευαστής ἔχει καί τό δικό του ἐγχειρίδιοκαί πρέπει νά ἀκολουθήσεις τίς ὁδηγίες. Ἔτσι κατ’ ἀναλογία εἶναι καί ὁ ἄνθρωπος.Ὁ ἄνθρωπος πῆρε ἀπό τόν Θεό ἕνα τέλειο σῶμα, μία τέλεια ψυχή καί τό ἍγιοΠνεῦμα. Πῆρε ὅμως καί τίς ὁδηγίες χρήσης, πῶς θά τά χρησιμοποιήσει. Ποῦ εἶναι οἱὁδηγίες χρήσης; Στήν Ἁγία Γραφή, στούς Ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας μας, στόΠηδάλιο, στή ζωντανή παράδοση πού εἴπαμε εἶναι κάθαρση, φωτισμός καί θέωση.Ὅλα αὐτά πού ἔχουμε στήν ἁγία μας Ἐκκλησία εἶναι οἱ ὁδηγίες χρήσης. Οἱ νηστεῖεςπού κάνουμε, οἱ προσευχές πού ἔχουμε, αὐτά πού μᾶς λένε οἱ Πνευματικοί μας εἶναιὁδηγίες γιά τό πῶς θά χρησιμοποιήσουμε σωστά τό σῶμα καί τήν ψυχή μας γιά νάμήν τά καταστρέψουμε καί τά διαλύσουμε.– Πόσοι ἄνθρωποι σήμερα ἔχουν ψυχολογικά προβλήματα;Ἔχουν διαλύσει τήν ψυχή τους. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο αὐτό. Πῶς τήν διέλυσεςτήν ψυχή σου; Κάτι ἔκανες. Δέν ἀκολούθησες τίς ὁδηγίες χρήσης. Λέει, γιάπαράδειγμα, ὁ Χριστός: «τό σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ» (Α΄Κορ. 6,13). Τό σῶμα δένπρέπει νά τό χρησιμοποιεῖς γιά πορνεία.– Τί εἶναι πορνεία;74

Μερικοί νομίζουν ὅτι πορνεία εἶναι μόνο ὅταν δίνεις χρήματα. Δέν εἶναι μόνο αὐτό.Κάθε σχέση πού εἶναι ἔξω ἀπό τόν γάμο εἶναι πορνεία. Ὅταν δέν ὑπάρχει δηλαδήνόμιμη εὐλογία ἀπό τήν Ἐκκλησία. Αὐτή ἡ ἁμαρτία λοιπόν, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δένἀκολουθεῖ τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, καταστρέφει σῶμα καί ψυχή. Ὅπως μία μηχανήδιαλύεται ὅταν πάρει ἀνάποδες στροφές. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος διαλύεταιψυχοσωματικά καί μετά λέει «ἔχω κατάθλιψη, ἔχω ἀνασφάλειες, ἔχω φοβίες» καίπαίρνει χάπια ἀπό τόν ψυχίατρο. Δέν γίνεται τίποτα ὅμως μέ τά χάπια. Λέει ὁ ἍγιοςΠορφύριος τά χάπια σέ ναρκώνουν ἀλλά δέν σέ θεραπεύουν. Ἡ θεραπεία ἔρχεταιὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά μετανοεῖ καί λέει: «Γιά νά δῶ τί λέει ὁ Κατασκευαστήςμου»! Ὅπως ὅταν χαλάσει τό τρακτέρ, θά τό πᾶς στό συνεργεῖο τῆς ἀντιπροσωπείας,ὄχι ὁπουδήποτε, γιατί μπορεῖ νά σοῦ κάνουν μεγαλύτερη ζημιά ἄν δέν ξέρουν.Ἑπομένως χάλασε τό μηχάνημα, ἡ ψυχή σου, θά πᾶς στόν Κατασκευαστή, δέν θάπᾶς στόν ψυχολόγο. Στόν Χριστό, στήν Ἐκκλησία, στόν Πνευματικό θά πᾶς καί ἐκεῖθά σοῦ πεῖ τί θά κάνεις τουλάχιστον νά τό διορθώσεις. Μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ὅλαδιορθώνονται. Χρειάζεται ὅμως νά κοπιάσεις καί νά μπεῖς στή διαδικασία τῆςμετάνοιας. Αὐτό εἶναι τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ μεγάλη προσφορά τοῦ Χριστοῦ.Εἶναι πολύ σημαντικά αὐτά πού λέμε γιατί εἶναι προδιαγραφές ζωῆς. Ὅποιος δέν τάἀκολουθεῖ, καταστρέφεται. Γι’ αὐτό μᾶς εἶπε ὁ Χριστός προσέξτε νά μή χάσετε τήνψυχή σας. Ἐννοεῖ ὅτι αὐτό θά συμβεῖ ἄν δέν ἀκολουθήσουμε τίς ὁδηγίες τοῦκατασκευαστή. Παίρνεις τό αὐτοκίνητο καί λές: «ἐγώ θά τό πάω στήν θάλασσα».Ἀφοῦ δέν εἶναι φτιαγμένο γιά τήν θάλασσα, δέν εἶναι ὑποβρύχιο. «Ἔ, ἐγώ θά τόκάνω», λέει. Κάντο. Δέν θά ἔχεις αὐτοκίνητο μετά.Σήμερα ὅλοι πορνεύουν. Κι ἐπειδή τό κάνουν ὅλοι; Θά πεῖ ὅτι δέν θά πάθεις ζημιά;Πάλι θά πάθεις ζημιά. Γι΄ αὐτό ὅλοι ἔχουν ψυχολογικά. Σπάνιο νά βρεῖς στίς μέρεςμας ἄνθρωπο ἤρεμο καί χωρίς ἄγχος. Ἀκόμα καί αὐτοί πού πηγαίνουν στήνἘκκλησία ἄγχος ἔχουν, γιατί ὑποτίθεται ὅτι εἶναι τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι τῆςἘκκλησίας. Τό ἄγχος εἶναι δαιμονική ἐνέργεια. Ὁ χριστιανός δέν ἐπιτρέπεται νά ἔχειἄγχος καί ἀγωνία. Γιατί ἔχεις ἀγωνία; Σημαίνει ὅτι κάτι φοβᾶσαι. Ὁ Χριστός διώχνεικάθε φόβο, κάθε ἀνασφάλεια, κάθε κατάθλιψη. Σημαίνει ὅτι δέν χρησιμοποιοῦμεσωστά τίς ὁδηγίες χρήσης καί μᾶς βγαίνουν ὅλα αὐτά τά μπερδέματα καί ὅλα αὐτάτά ψυχοσωματικά. Ὅταν ἀρρωστήσει ἡ ψυχή, μετά ἀρρωσταίνει καί τό σῶμα, γιατίαὐτά τά δύο εἶναι ἀλληλένδετα καί ἔχουμε τά λεγόμενα ψυχοσωματικά νοσήματα, τόἕλκος τοῦ στομάχου, τοῦ δωδεκαδακτύλου, χίλια δυό. Καί γιά νά μήν σᾶς πῶ ὅλα, τάπερισσότερα νοσήματα τοῦ σώματος ἔχουν αἰτία τήν ψυχή. Πρῶτα ἀρρωσταίνει ἡψυχή καί μετά ἀρρωσταίνει τό σῶμα.Ὁπότε, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θεραπευτεῖ μέσα στό θεραπευτήριο πού λέγεται Ἐκκλησία,πού εἶναι -θά λέγαμε- τό ἐξουσιοδοτημένο συνεργεῖο, μετά θεραπεύεται καί τό σῶμαπολλές φορές. Ἠρεμεῖ καί τό σῶμα καί ἀποκτάει ὁ ἄνθρωπος ψυχική καί σωματικήὑγεία.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Ὑπάρχει μία λαθεμένη ἐντύπωση Γέροντα ὅτι ὁ Θεός εἶναι καλός καί θά75

συγχωρέσει ὅλο τόν κόσμο κι ἄς κάνουν ἁμαρτίες.Ἀπ. : Ὑπάρχει ὁλόκληρη αἵρεση τοῦ Ὠριγένη «περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων».Ἀπό παλιά ὑπῆρχε αὐτή ἡ ἀντίληψη ὅτι ὁ Χριστός θά μᾶς βάλει ὅλους στόνΠαράδεισο. Νά σᾶς πῶ κάτι πολύ ἁπλό: Ὁ Χριστός θέλει νά μᾶς βάλει ὅλους στόνΠαράδεισο, ἐμεῖς δέν θέλουμε. Πάρτε ἕναν κοσμικό ἄνθρωπο καί πεῖτε του: «ἔλα νάπᾶμε στήν ἀγρυπνία». Τέσσερις ὧρες. Θά ἀντέξει; Κόλαση θά τοῦ φανεῖ. Οὔτε πέντελεπτά δέν ἀντέχει. Λέει μέ πειράζει τό θυμίαμα κ.λ.π. Ἄν τόν βάλεις μιά αἰωνιότητανά εἶναι στήν Θεία Λειτουργία, γιατί αὐτό εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μιά συνεχήςΘεία Λειτουργία, πῶς θά τό νιώθει αὐτός; Σάν Παράδεισο; Σάν κόλαση θά τό νιώθει.Γιατί; Γιατί δέν ἀγαπάει τόν Χριστό. Ἡ χαρά μας δηλαδή στόν Παράδεισο ποιά θάεἶναι; Ὅτι θά βλέπουμε τόν Χριστό, θά βλέπουμε τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, τό φῶςτοῦ Χριστοῦ καί θά χαιρόμαστε. Ὅπως χαιρόμαστε, ὅταν βλέπουμε ἕναν δικό μαςἄνθρωπο. Ὅμως πολλοί ἀπό αὐτούς ὄχι μόνο δέν ἔχουν ἀγάπη, ἀλλά ἔχουν καί μίσοςκαί ἐχθρότητα γιά τόν Χριστό καί Τόν πολεμοῦν. Πῶς λοιπόν ὅταν Τόν βλέπουνσυνέχεια μπροστά τους θά ἀντέχουν; Θά τούς φαίνεται κόλαση. Ἑπομένως δέν εἶναιὅτι ὁ Χριστός δέν μᾶς βάζει στόν Παράδεισο, ἀλλά ἐμεῖς δέν θέλουμε νά πᾶμε.Τελικά ὁ Παράδεισος καί ἡ κόλαση εἶναι τό ἴδιο πράγμα. Ὁ Χριστός εἶναι καί ὁΠαράδεισος καί ἡ κόλαση. Ἐμεῖς δηλαδή ἀνάλογα μέ τό πῶς εἴμαστε, θά βλέπουμετόν Χριστό ἤ ὡς Παράδεισο ἤ ὡς κόλαση. Ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει μάτια γερά καίβλέπει καλά, ὅταν βγεῖ στόν ἥλιο, τόν βλέπει καί χαίρεται. Ἕνας τυφλός ὅμως πούδέν βλέπει τό φῶς, ἄν τό βγάλεις στόν ἥλιο, θά νιώσει μόνο τό κάψιμο. Ἔτσι εἶναικαί ἕνας ἄνθρωπος πού δέν ἀγάπησε τόν Χριστό. Εἶναι σάν τόν τυφλό. Δέναἰσθάνεται τό φῶς τοῦ Θεοῦ ὡς φῶς γλυκύτατο, ἀλλά ὡς φωτιά. Ἔχετε δεῖ τήνεἰκόνα τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ; Ὁ Χριστός κάθεται στόν θρόνο καίἀπό τό θρόνο Του βγαίνει ἕνα λευκό ποτάμι καί μέσα ἐκεῖ εἶναι ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Ἀπότόν ἴδιο θρόνο τοῦ Χριστοῦ βγαίνει καί ἕνα κόκκινο ποτάμι, ὁ λεγόμενος πύρινοςποταμόςʾ καί ἐκεῖ μέσα εἶναι ὅλοι οἱ ἁμαρτωλοί πού δέν ἔχουν μετανοήσει, οἱἀμετανόητοι καί καίγονται. Ἀπό τόν ἴδιο θρόνο βγαίνει καί τό γλυκύτατο φῶς πού θάβλέπουν οἱ μετανοημένοι, οἱ Ἅγιοι καί ἡ φωτιά. Γιατί κατά τήν Δευτέρα Παρουσίαὅλοι θά δοῦν τόν Θεό. Ὅλοι καί αὐτοί πού δέν Τόν πίστεψαν καί αὐτοί πού Τόνπολέμησαν, θέλουν δέν θέλουν. Ἀλλά δέν θά Τόν δοῦν ὅλοι μέ τόν ἴδιο τρόπο. Ὅσοιἔχουν μετανοήσει κι ἔχουν ἀνοιχτά τά μάτια τῆς ψυχῆς, θά Τόν δοῦν ὡς φῶςγλυκύτατο καί θά εἶναι ὁ Παράδεισός τους. Αὐτός θά εἶναι ὁ Παράδεισος. Οἱ ἄλλοιπού ἔχουν κλειστά τά μάτια τῆς ψυχῆς, θά Τόν δοῦν ὡς κόλαση, ὡς φωτιά γιατί δένθά Τόν ἔχουν ἀγαπήσει καί θά τούς καίει. Αὐτό θά εἶναι ἡ κόλαση. Ὁ Χριστός εἶναικαί στήν κόλαση, γιά νά μή σᾶς πῶ ὅτι ὁ Χριστός εἶναι καί ἡ κόλαση, δηλαδή εἶναιπάλι τό φῶς, τό ὁποῖο ὅμως ὁ ἄλλος τό μισεῖ. Λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος στόΕὐαγγέλιό του: «ἦλθε τό φῶς στόν κόσμο καί ἠγάπησαν οἱ ἄνθρωποι μᾶλλον τόσκότος ἤ τό φῶς» (Ἰω. 3,19).– Γιατί ἀγάπησαν τό σκοτάδι οἱ ἄνθρωποι καί ὄχι τό φῶς;Γιατί, λέει, «εἶναι πονηρά τά ἔργα τους». Ὁπότε λένε, ἄν πᾶμε στό φῶς, θάφανερωθοῦν τά πονηρά μας ἔργα, καλύτερα στό σκοτάδι. Νομίζουν ὅτι θά κρυφτοῦν.76

Εἶναι σάν τήν στρουθοκάμηλο, πού βάζει μόνο τό κεφάλι της στήν ἄμμο καί λέει δένμέ κυνηγάει κανένας! Πῶς δέν σέ κυνηγᾶνε; Ἐπειδή δέν βλέπεις κανέναν; Τά ἴδια τάἔργα μας μᾶς κυνηγᾶνε. Ἡ ἴδια ἡ ζωή μας δηλαδή μᾶς βάζει στήν κατάσταση τοῦΠαραδείσου ἤ τῆς κόλασης. Δέν εἶναι τόπος. Ἀλλά μᾶς τά λέει ἔτσι ὁ Χριστός καίστό Εὐαγγέλιο τῆς κρίσεως, γιατί εἴμαστε χονδροί στή διάνοια καί ἔτσι τάκαταλαβαίνουμε. Οὐσιαστικά εἶναι ὁ Χριστός, τόν Ὁποῖο βλέπουμε ἀνάλογα, ἄν Τόνἀγαπήσαμε ὡς φῶς καί ἄν δέν Τόν ἀγαπήσαμε ὡς φωτιά καί καιγόμαστε.Ὁπότε δέν εἶναι πρόβλημα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός θέλει ὅλοι νά πᾶμε στόνΠαράδεισο. Εἶναι δικό μας πρόβλημα. Ἐμεῖς δέν θέλουμε νά πᾶμε καί ὁ Θεόςσέβεται τήν ἐλευθερία μας. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο τοῦ Χριστοῦ. Ἄν μᾶς ἔβαζε ὅλουςμέσα στόν Παράδεισο ἀναγκαστικά, οἱ τυφλοί θά Τοῦ ἔλεγαν: «ἐμεῖς δέν θέλουμε,δέν Σέ θέλουμε, γιατί μᾶς ἔβαλες ἐδῶ;». Καί θά εἶχαν δίκαιο, γιατί μᾶς εἶπε πώςεἴμαστε ἐλεύθεροι. «Πῶς εἴμαστε ἐλεύθεροι; Ἐμεῖς δέν θέλουμε Παράδεισο». Ἐδῶβλέπουμε πῶς βλασφημοῦν τόν Χριστό. Κάποιοι ρόκ τραγουδιστές φώναζαν: «κάτωὁ Χριστός, ἐμεῖς εἴμαστε πιό διάσημοι ἀπό τόν Χριστό». Ἄκουσον, ἄκουσον! Ἔ,πάρε αὐτόν τόν ἄνθρωπο νά τόν βάλεις στόν Παράδεισο…Ὁ Θεός λοιπόν θέλει ὅλους νά μᾶς ἀποκαταστήσει, ἀλλά ἐμεῖς ἀπό ἐγωισμό δένθέλουμε. Τά πάθη μας! Ἡ ὑπερηφάνεια. Αὐτή ἡ νόσος τοῦ ἑωσφόρου. Αὐτό μᾶςκάνει καί μᾶς νά συγγενεύουμε μέ τόν διάβολο καί νά γινόμαστε σκοτάδι. Ὁ Θεός νάμᾶς φυλάει, νά ἔχουμε ταπεινό φρόνημα.Ἐρ. : Εἴπατε τήν προσευχή, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με, νά τό λέμε καί στήνἐργασία μας. Ἀλλά ἐνῶ τό λέμε τό μυαλό μας πάει ἀλλοῦ…Ἀπ. : Παντοῦ θά τό λέμε. Κι ἄν φεύγει τό μυαλό μας πάλι θά προσπαθοῦμε.Ἀνθρώπινο εἶναι αὐτό. Ἔλεγε ὁ παπα-Ἐφραίμ στά Κατουνάκια: Ἔφυγε τό μυαλό;Ἀνθρώπινο εἶναι. Ξαναγύρνα το. Μήν ἀπελπίζεσαι. Μήν τά παρατᾶς. Δέν εἶναι θέμαμυαλοῦ. Εἶναι θέμα καρδιᾶς.Κοιτάξτε στά ἀνθρώπινα, ἔνα ἁπλό παράδειγμα, ἕνας νέος ἀγαπάει μιά κοπέλα. Αὐτότόν ἐμποδίζει νά κάνει τίς δουλειές του; Καθόλου! Ὁ νοῦς του εἶναι στήν κοπέλα πούἀγαπάει ἀλλά τό χέρι εἶναι στή δουλειά. Τά κάνει ὅλα. Μήπως τόν ἐμποδίζει νά φάει;Ὄχι, μιά χαρά τρώει. Ἔτσι κι ὅταν ἀγαπήσουμε τόν Χριστό. Γιατί εἶναι θέμακαρδιᾶς, δέν εἶναι θέμα μυαλοῦ. Μέ τό μυαλό μας θά κάνουμε ὅλες τίς δουλειές καίμέ τήν καρδιά μας θά φωνάζουμε τόν Χριστό καί θά αἰσθανόμαστε τόν Χριστό. Στήνἀρχή ὅμως θά βιάσουμε τόν ἑαυτό μας ἐπειδή ἔχουν σκουριάσει τά μηχανήματαμέσα μας γιατί γιά πολύ καιρό δέν θυμόμαστε τόν Θεό κι ἔχει ἀτονίσει τό μνημονικόσύστημα τῆς καρδιᾶς. Αὐτό τό σύστημα οἱ ἐπιστήμονες δέν τό ξέρουν. Ξέρουν μόνοτήν ἐγκεφαλική μνήμη. Ὑπάρχει καί καρδιακή μνήμη. Ὑπάρχει ἕνα ὁλόκληρομηχάνημα στήν καρδιά μέ τό ὁποῖο μπορεῖς νά δεῖς τόν Θεό. Εἶναι ἕνα τηλεσκόπιοπού ἔχει βάλει ὁ Θεός μέσα μας. Ἀλλά τό ἔχουμε σέ ἀχρηστία. Ἄν καθαρίσουμε αὐτότό τηλεσκόπιο, θά δεῖς ὅτι βλέπεις πράγματα πού δέν ἔχεις δεῖ ποτέ σου. Αὐτό τότηλεσκόπιο καθάρισαν οἱ ἅγιοι καί εἶχαν αὐτό πού λέμε τό διορατικό χάρισμα καίἔβλεπαν τόν Θεό, τήν ψυχή τοῦ ἄλλου, τίς σκέψεις τοῦ ἄλλου κ.λ.π. Αὐτό καθαρίζει77

μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τήν ὁποία στήν ἀρχή πρέπει νά τήν κάνουμε μέ τό ζόρικαί νά τήν ψιθυρίζουμε ὅσο εἴμαστε μόνοι μας. Ὅταν αὐτό χρονίσει, μετά τό παίρνεικαί ἡ σκέψη, ὁ ἐγκέφαλος. Ἔπειτα ὅταν χρονίσει καί στόν ἐγκέφαλο, τό παίρνει καίἡ καρδιά καί τό λέει ἡ καρδιά.Ἔτσι ξεχωρίζουν τά δύο κέντρα. Τό κέντρο τῆς καρδιᾶς ἀπό τό κέντρο τοῦἐγκεφάλου. Μέ τόν ἐγκέφαλο μπορεῖς νά κάνεις ὅ,τι θέλεις, τίς δουλειές σου, τάμαθηματικά σου, τούς λογαριασμούς σου καί μέ τήν καρδιά νά μιλᾶς στόν Χριστό.Εἶναι δύο διαφορετικά κέντρα. Τώρα ἐμεῖς, ἐπειδή δέν τό ἔχουμε βάλει σέ πράξη ὅλοαὐτό, ἔχουμε μπερδεμένα τά δύο αὐτά κέντρα. Ὁπότε λογισμοί πού ἔπρεπε νάὑπάρχουν μόνο στόν ἐγκέφαλο, ἔχουν κατέβει καί στήν καρδιά καί ἔχουν γίνειἐπιθυμίες. Καί ὁ ἄνθρωπος ἔχει μπερδέψει τόν Θεό μέ τά εἴδωλα. Καί σκέφτεται τάλεφτά του, τόν ἑαυτό του, τό σῶμα του, τήν ὑγεία του… Γιατί; Γιατί ὅλες αὐτές οἱσκέψεις πού ἔπρεπε νά εἶναι μόνο στόν ἐγκέφαλο ἔχουν κατέβει στήν καρδιά καί ὁἄνθρωπος ἔχει μπερδευτεῖ. Ὑπάρχει ἕνα βραχυκύκλωμα, ὅπως ἔλεγε ὁ π. Ἰωάννης ὁΡωμανίδης. Ὅταν ὅμως ἀρχίσει ὁ ἄνθρωπος νά ἐπικαλεῖται τόν Θεό, σιγά-σιγάλύεται τό βραχυκύκλωμα καί ξεχωρίζουν τά δύο αὐτά κέντρα. Ὁπότε μπορεῖ κανείςνά προσεύχεται συνέχεια καί συγχρόνως νά κάνει ὅλες τίς δουλειές.Ὅ,τι σκεφτόμαστε καί θυμόμαστε, αὐτό καί ἀγαπᾶμε. Ὅταν λοιπόν θυμόμαστε τόνΧριστό, θά Τόν ἀγαπήσουμε. Ὅταν Τόν ἀγαπήσουμε καί δουλέψει ἡ καρδιά, τότετηροῦμε καί τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ: «νά μέ ἀγαπήσεις ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, ἐξ ὅληςτῆς ἰσχύος σου καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου» (Λουκ. 10,27). Θά πρέπει ὅλη τήνὕπαρξή μας νά τήν δώσουμε στόν Χριστό. Ὁ πραγματικός χριστιανός εἶναι αὐτόςπού ἔχει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή.Ἐρ. : Αὐτό πού λέει ὅτι «ἄν δέν ἀρνηθεῖς πατέρα, μητέρα, ἀδέλφια… καί τήν ἴδιασου τήν ψυχή, δέν θά μπορέσεις νά εἶσαι μαθητής Μου» (Λουκ. 14,26), εἶναιπραγματικά μεγάλο πράγμα. Εὔκολα δέν γίνεται, μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ βέβαια…Ἀπ. : Αὐτό ἐννοεῖ καθετί πού μᾶς ἐμποδίζει ν’ ἀγαπήσουμε τόν Χριστό.Ἐρ. : Θά πάρεις ὅμως λέει ἀπό αὐτή τήν ζωή πιό πολλά…Ἀπ. : «Ἑκατονταπλασίονα λήψεται καί ζωήν αἰώνιον κληρονομήσει» (Ματθ. 19,29).Αὐτό κατεξοχήν τό κάνουν οἱ μοναχοί, πού εἶναι ἑκατό τοῖς ἑκατό ἀφιερωμένοι στόνΘεό. Ἀλλά δέν σημαίνει ὅτι δέν πρέπει νά τό κάνει καί κάποιος πού εἶναι ἔγγαμος.Ὅλοι πρέπει νά τό κάνουμε στό μέτρο πού μποροῦμε, στό μέτρο τῆς ζωῆς πούκάνουμε. Μπορεῖ νά μήν ἔχεις πλήρη ἀκτημοσύνη, ὅπως ἕνας μοναχός, ἐπειδή εἶσαιμέσα στόν κόσμο, ἀλλά θά πρέπει νά ἔχεις τήν ἀκτημοσύνη τοῦ νοός. Δηλαδή νά μήνἔχεις προσκόλληση. Κι ἄν θέλει ὁ Θεός νά τά χάσεις ὅλα, ἄς τά χάσεις. Ὁ Ἰώβ ἦτανἔγγαμος. Εἶχε καί παιδιά καί κτήματα καί ζῶα καί σέ μιά μέρα τά ἔχασε ὅλα! Τί εἶπε;«Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τούς αἰῶνας» (Ἰωβ 1,21). Νά εἶναιδοξασμένο τό ὄνομα τοῦ Κυρίου εἶπε. Δέν εἶπε: «Τί Θεός εἶναι αὐτός; Γιατί μοῦ τάπῆρε; Πῶς θά ζήσω;». Ὅπως λένε μερικοί «δουλειά δέν ἔχει τό παιδί μου».-Ἐξομολογεῖται τό παιδί σου; – Ὄχι. – Ἐκκλησία πάει; – Ὄχι. Ἡ ἀγωνία της ὅμωςδέν εἶναι αὐτή. Ἡ ἀγωνία της εἶναι πού δέν ἔχει δουλειά. Δηλαδή ἡ δουλειά μᾶς ζεῖ.78

Δέν μᾶς ζεῖ ἡ δουλειά. Μᾶς ζεῖ ὁ Χριστός. Γιατί εἶπε: «Ἐγώ εἶμαι ἡ ζωή. Ἄν δέν μέφᾶτε καί δέν μέ πιεῖτε δέν ἔχετε ζωή» (Ἰω. 6,53). Ἐμεῖς ὅμως σήμερα τά ἔχουμεἀλλάξει, δέν ζοῦμε σωστά τήν χριστιανική ζωή.Κι αὐτό πού λέει «ἄν δέν μισήσεις τόν πατέρα, τήν μητέρα σου…», μά τί μίσος μᾶςλές Χριστέ μου; Ἐδῶ μᾶς λές νά ἀγαπᾶμε… Ἐννοεῖ νά ξεκοποῦμε. Μισεύω θά πεῖἀπομακρύνομαι. Ἀπό τί; Ἀπό καθένα ἀπό τόν ὁποῖο μᾶς ἐμποδίζει στήν ἀγάπη μαςστόν Χριστό. Ἔρχεται ἕνας διωγμός ἄς ποῦμε καί σοῦ λένε ἤ θά ἀρνηθεῖς τόν Θεό ἤθά σέ σφάξουμε. Λές ἐγώ εἶμαι χριστιανός, δέν ἀλλάζω πίστη. Ἔρχεται ἡ μάνα σουκαί λέει: «παιδάκι μου μήν τό κάνεις αὐτό, ἔχεις γυναῖκα, ἔχεις παιδιά, πές μιάκουβέντα, δέν πειράζει… ἄστους νά νομίζουν ὅτι ἀρνήθηκες τόν Χριστό». Ἡ μάνατώρα παίζει τόν ρόλο τοῦ ἀντιχρίστου. Ὁπότε λέει ὁ Χριστός, ἄν δέν ἀπομακρυνθεῖςἀπό τήν μάνα σου, χάθηκες. Γιατί ἡ μάνα τώρα γίνεται ἐμπόδιο στό νά πᾶς στόνΠαράδεισο, σοῦ λέει νά ἀρνηθεῖς τόν Χριστό. Ἄν διαβάσετε τά μαρτύρια ἔχουμεπάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Ἤ πήγαινε ἄλλη μάνα καί ἔδειχνε στήν κόρη τηςτό μωρό της γιά νά τήν ἀποτρέψει ἀπό τό μαρτύριο. Αὐτή τήν ἔννοια ἔχει αὐτό, νάξεκοποῦμε ἀπό κάθε ἕναν πού μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Χριστό.Σέ κάποια ἄλλη περίπτωση θυμᾶστε πού λέει κάποιος στόν Κύριο: «Χριστέ μουθέλω νά σέ ἀκολουθήσω ἀλλά προηγουμένως ἄφησέ με νά πάω νά θάψω τόν πατέραμου». Τί τοῦ εἶπε ὁ Χριστός; Πήγαινε θάψ’ τον; Ὄχι. «Ἄφησε τούς νεκρούς νάθάψουν τούς νεκρούς τους» (Ματθ. 8,22). Θά πεῖ κανεις: – Σκληρός λόγος, οὔτε τόνπατέρα του τόν ἄφησε νά πάει νά θάψει. Ναί, γιατί ἤξερε ὁ Χριστός ὅτι, ἄν πήγαινεπίσω στό σπίτι του, θά ἔμπλεκε μέ τά κληρονομικά καί πάει ἡ κλήση καί θά ἔχανετόν Χριστό. Κι ἀπό ὅτι φαίνεται Τόν ἔχασε, γιατί ἀλλιῶς θά γινόταν ἀπόστολος. Καίλέει ὁ Χριστός, ἄν δοθεῖς στόν Χριστό ἑκατό τοίς ἑκατό, θά πάρεις ἑκαντοταπλάσιακαί σ’ αὐτή τήν ζωή καί χρήματα καί κτήματα καί ἀδέλφια καί πατέρα καί μητέρακαί θά κληρονομήσεις καί τήν αἰώνια ζωή. Θά ἔχεις ὅμως καί διωγμούς, ὅπως λέει ὁΕὐαγγελιστής Μᾶρκος, «μετά διωγμῶν» (Μαρκ. 10,30), τό ὁποῖο βλέπουμε στήνπράξη, στήν ζωή τῶν ἁγίων.79

Πῶς γινόμαστε ἀληθινά μέλη τῆς ἘκκλησίαςΛέγαμε γιά τά Μυστήρια πού ἔχουν ἔτσι λίγο ἐκκοσμικευθεῖ. Στά χωριά εἶναικαλύτερα, γιατί ὅπως βλέπω ἐδῶ ὅλοι συμμετέχετε στό μυστήριο ἐπί τῶνκεκοιμημένων, ἔτσι λέγεται ἡ κηδεία, ἡ ὁποία εἶναι καί αὐτή μυστήριο. Αὐτή ἡἄποψη ὅτι τά μυστήρια εἶναι μόνο ἑφτά ἦρθε ἀπό τήν Δύση. Τά μυστήρια εἶναι πάραπολλά. Ἄπειρα εἶναι τά μυστήρια στήν Ἐκκλησία. Καθετί πού κάνουμε μέσα στήνἘκκλησία εἶναι μυστήριο, μέ τήν ἔννοια ὅτι προκαλεῖ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καίφανερώνεται ὁ Θεός. Ὁ Ἁγιασμός, γιά παράδειγμα, εἶναι μυστήριο. Δέν εἶναι μόνο ὁΓάμος, ἡ Βάφτιση, τό Χρίσμα, ἡ Ἐξομολόγηση. Εἶναι κι αὐτά βεβαίως, ἀλλάμυστήριο εἶναι καί ὁ Μοναχισμός. Ἕνα μυστήριο εἶναι κι αὐτό. Μυστήριο εἶναι καίἡ κηδεία καί τά Μνημόσυνα πού κάνουμε. Ὅλα αὐτά εἶναι μυστήρια. Στά μυστήριασυμμετέχει ὅλη ἡ ἐνορία, ὅλη ἡ κοινότητα, γιατί ὅλοι εἴμαστε ἐν Χριστῶ ἀδελφοί.Δέν νοεῖται μυστήριο ἰδιωτικό. Δυστυχῶς ὑπάρχει καί αὐτός ὁ ὅρος νά κάνουμεἰδιωτική βάφτιση ἤ ἰδιωτική Θεία Λειτουργία.Ἡ Θεία Λειτουργία δέν μπορεῖ νά εἶναιἰδιωτική, δηλαδή νά εἶναι μόνο γιά σένα καί νά ἀποκλείσεις τούς ἄλλους. Στήν ΘείαΛειτουργία, πού εἶναι ἕνα γεγονός πού συγκεντρώνεται ὅλη ἡ κοινότητα, εἶναικαλεσμένοι ὅλοι. Πρέπει νά πᾶνε ὅλοι. Κακῶς δηλαδή ἔχουμε κάνει τό μυστήριοἰδιωτική ὑπόθεση, μέ προσκλητήρια κ.λ.π. Εἶναι σημαντικό νά συμμετέχει ὅλη ἡκοινότητα, ὅλη ἡ ἐνορία. Αὐτό εἶναι τό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας. Τελικά ὁ σκοπός τῆςἘκκλησίας αὐτός εἶναι: νά μᾶς κάνει ὅλους νά νιώσουμε ἕνα, ὄχι μόνοσυναισθηματικά, νά συμμετέχουμε στόν πόνο τοῦ ἄλλου ἤ στήν χαρά τοῦ ἄλλου,ἀλλά καί ὀντολογικά, νά γίνουμε ἕνα πνεῦμα. Δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα νά λειτουργεῖμέσα στόν καθένα καί αὐτό νά λειτουργεῖ σάν ἕνας κρίκος πού θά ἑνώνει ὅλους. Κιὅταν ἔχουμε τό ἴδιο πνεῦμα, τό ἕνα Πνεῦμα, τότε θά ἔχουμε καί τήν ἴδια θέληση. Θάθέλουμε ὅλοι τό ἴδιο πράγμα.Ὁ σκοπός τῆς οἰκογένειας εἶναι πάλι ὁ ἴδιος, νά γίνουνε ὅλοι ἕνα πνεῦμα. Γιατίτσακώνονται οἱ ἄνθρωποι καί μέσα στίς οἰκογένειες; Γιατί ὑπάρχει μιά διαφορά στόθέλημα. Μπορεῖ νά τσακωθοῦν γιατί ἡ κουρτίνα εἶναι πέντε ἑκατοστά πιό κάτω καίὄχι δέκα, γιά ἀσήματα πράγματα. Ἄλλο θέλει ὁ ἕνας καί ἄλλο θέλει ὁ ἄλλος. Ὅτανὅμως ὅλοι ἔχουμε ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα μας, δηλαδή τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τόπνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἔχει πάντα ἕνα θέλημα, δέν ἔχει πολλά θελήματα. Ὁπότε ὅταν ὅλοιἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργό, ὅλοι ἔχουμε τό ἴδιο θέλημα. Δέν ὑπάρχει τσακωμός,δέν ὑπάρχει διένεξη, δέν ὑπάρχει διαφορά κι αὐτό εἶναι ὁ Παράδεισος. Σκεφτεῖτεμέσα σέ μιά οἰκογένεια ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα νά ἔχουν τό ἴδιο θέλημα καί πρίν πεῖκάτι ὁ ἄνδρας νά τό κάνει ἡ γυναίκα, νά ἔχουν αὐτή τήν ψυχική ἕνωση, πού δέν εἶναιμόνο μιά ἕνωση στόν χαρακτήρα, λίγο νά ταιριάζουν, ἀλλά εἶναι ἕνωση στό θέλημα.Αὐτό πού κατεξοχήν χαρακτηρίζει τόν ἄνθρωπο καί μᾶς διαφοροποιεῖ καί ἀπό τάζῶα εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ θέληση, τό θέλημα. Τά ζῶα δέν ἔχουν θέλημα, ἔχουν μόνοἔνστικτα. Λειτουργοῦν μέ τά ἔνστικτα, δέν ἔχουν ἐλευθερία, δέν ἔχουν αὐτεξούσιο.Ὁ ἄνθρωπος ἔχει αὐτεξούσιο καί μπορεῖ νά πεῖ «θέλω αὐτό, δέν θέλω αὐτό». Ἀκόμα80

νά πεῖ καί στόν Θεό «δέν Σέ θέλω» καί ὁ Θεός τό σέβεται. Δέν μᾶς ἀναγκάζει νάμποῦμε στόν Παράδεισο. Ἀπό τήν στιγμή ὅμως πού ἐσύ θά θελήσεις, ὁ Θεός εἶναιδίπλα σου. Πάντα εἶναι δίπλα μας ἀλλά ὅταν δέν θέλουμε, δέν παρεμβαίνει νά μᾶςφέρει μέ τό ζόρι. Ὅταν ἐμεῖς θελήσουμε, δεχόμαστε τήν βοήθειά Του, ἐνῶ ὅταν δένθέλουμε δέν παίρνουμε αὐτή τήν βοήθεια. Ἔχουμε χτίσει ἕνα μονωτικό, ἕναν τοῖχοκαί δέν μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει.Ἡ Ἐκκλησία λοιπόν αὐτόν τόν σκοπό ἔχει νά πέσουν τά τείχη, τά μονωτικά, πρῶταμέ τόν Θεό, νά ἀποκτήσουμε τό ἴδιο πνεῦμα μέ τόν Θεό, τό ἴδιο θέλημα καί ὅ,τι θέλειὁ Θεός, νά θέλουμε κι ἐμεῖς. Αὐτό εἶναι πού λέμε νά ἔχουμε ὑπακοή. Ἡ ὑπακοή εἶναιστόν Θεό. Δέν εἶναι μόνο γιά τούς καλόγερους ἡ ὑπακοή, εἶναι γιά ὅλους καί εἶναιστόν Θεό. Ἀλλά ἐπειδή τόν Θεό δέν Τόν βλέπουμε, δέν ἔχουμε μάθει νά κόβουμε τόθέλημά μας στόν Θεό, ὁ Θεός ὅρισε νά ἔχουμε ἕναν πνευματικό πατέρα, ἕνανπνευματικό ὁδηγό καί νά κάνουμε ὑπακοή σ’ αὐτόν. Γιατί ὅμως; Ὄχι γιά νά κάνειςὑπακοή σέ ἕναν ἄνθρωπο, δέν θέλει ὁ Θεός νά γινόμαστε δοῦλοι σέ κάποιονἄνθρωπο, ἀλλά διά τοῦ πνευματικοῦ νά μαθαίνεις τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί νά κάνειςτό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Νά κάνεις δηλαδή ὑπακοή στόν Θεό τελικά.– Γιατί χρειάζεται ὁ πνευματικός;Γιατί ὁ πνευματικός, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ἔχει γνώση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦστήν κάθε περίσταση. Θά μᾶς πεῖ δηλαδή στό συγκεκριμένο πρόβλημα πού ἐμεῖςἔχουμε ὅτι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτό, ὅτι αὐτό πρέπει νά κάνουμε. Οἱ ἄνθρωποιζώντας ἀρκετά μακριά ἀπό τόν Θεό καί μέ πολλές ἁμαρτίες, ἔχουμε μία σύγχυση,ἕναν σκοτισμό στόν νοῦ μας καί χρειαζόμαστε ἕναν ὁδηγό νά μᾶς πάρει ἀπό τό χέρι,θά λέγαμε, πνευματικά καί νά μᾶς ὁδηγήσει στό φῶς. Γι’ αὐτό λοιπόν χρειάζεται ὁπνευματικός νά μᾶς φανερώνει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.Ὅταν λοιπόν, γιά παράδειγμα, μέσα στήν ἐνορία ὅλοι ἔχουν τόν πνευματικό τουςὁδηγό -καί πρέπει νά ἔχουν ὅλοι- καί εἶναι ὁ πνευματικός πού ἔχει ὁρίσει ὁἐπίσκοπος, ὅταν μέσα στήν οἰκογένεια ἔχουν, ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα καί τά παιδιάμετά ἀπό τήν ἡλικία τῶν πέντε-ἕξι χρονῶν, τόν ἴδιο πνευματικό -τό ἄριστο εἶναι νάἔχουν τόν ἴδιο- τότε κάνοντας ὑπακοή στόν πνευματικό, οὐσιαστικά εἴπαμε στόνΘεό, γιατί ὁ πνευματικός λέει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀποκτοῦν τό ἴδιο θέλημα. Διά τοῦπνευματικοῦ τους θέλουν ὅ,τι θέλει ὁ Θεός. Καί τότε τί γίνεται; Γίνονται ἕνα καίμεταξύ τους. Γιατί εἴπαμε αὐτό πού μᾶς χωρίζει εἶναι τό θέλημα. Ἄλλο θέλει ὁἄνδρας, ἄλλο ἡ γυναίκα, ἄλλο τό παιδί καί δέν βρίσκεις ἄκρη, γίνεται ἡ οἰκογένειαἀλαλούμ. Τό ἴδιο καί μιά ἐνορία καί μιά πόλη καί ἕνα ἔθνος ὁλόκληρο.Γιατί φτάνουμε νά ἔχουμε ἐμφυλίους πολέμους; Γιατί δέν ἔχουμε τό ἴδιο θέλημα.Γιατί ἔχουμε κόμματα; Στήν Ἐκκλησία δέν ἔχουμε κόμματα, γιατί πρέπει ὅλοι νάἔχουμε τό ἴδιο πνεῦμα. Τά κόμματα εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας, στήν πολιτική ὑπάρχουν,πού ὁ ἕνας θέλει τό ἕνα, ὁ ἄλλος θέλει τό ἄλλο. Ὅταν ὅμως ζήσουμε σωστάἐκκλησιαστικά, τότε καταργοῦνται τά κόμματα καί ὅλοι εἴμαστε στό «κόμμα» τοῦΘεοῦ, ἔχουμε ἕνα πνεῦμα. Ὅλοι λειτουργοῦμε ὄχι γιά νά δοξάσουμε τόν Ὑπουργό,τόν Πρωθυπουργό ἤ τόν ὁποιοδήποτε Βουλευτή ἤ καί τόν ἑαυτό μας, ὅπως γίνεται81

στήν πολιτική, ἀλλά γιά νά δοξάσουμε τόν Θεό. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο καί αὐτόςεἶναι ὁ Παράδεισος στή γῆ. Ἀλλά γιά νά γίνει αὐτό, πρέπει νά θελήσουν ὅλοι. Καίἐπειδή δέν θέλουν ὅλοι, εἶναι ἀναγκαία καί ἡ Ἀστυνομία, εἶναι ἀναγκαῖοι καί οἱκοσμικοί ἄρχοντες, γιά νά ὑπάρχει μιά ἰσορροπία καί μιά τάξη. Ἐκεῖνον πού δένθέλει νά εἶναι μέ τόν Θεό, πῶς θά τόν συμμαζέψεις νά μήν ἐνοχλεῖ τούς ἄλλους πούθέλουν; «Ἵνα ἤρεμον καί ἡσύχιον βίον διάγωμεν» (Α΄Τιμ. 2,2), πού λέμε καί στίςεὐχές; Ἐμεῖς εἴμαστε χριστιανοί καί θέλουμε νά πᾶμε στήν Ἐκκλησία μας. Γιάσκέφτεῖτε νά μήν ὑπῆρχε Ἀστυνομία ἤ κοσμικός ἄρχοντας! Θά ἐρχόταν ὁ ἀναρχικός,ὁ βάρβαρος, ὁ ἄγριος καί θά σοῦ ἔλεγε «ὄχι δέν θά πᾶς στήν Ἐκκλησία, δῶσε μου τάλεφτά σου, θά σέ σφάξω..». Θά γινόταν ἕνα χάος. Ὁπότε χρειάζεται κι αὐτή ἡκοσμική ἀρχή.Ἀλλά ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά ἀγκαλιάσει ὅλους τούς ἀνθρώπους καί νάτούς κάνει ἕνα. Αὐτό ἐκφράζει αὐτό πού γίνεται λ.χ. στήν κηδεία πού συμμετέχει ὅλοτό χωριό. Εἶναι τό πνεῦμα τῶν πρώτων χριστιανῶν. Δυστυχῶς τό ἔχουμε χάσεικάπως, ἀλλά διασώζεται σέ κάποια μυστήρια (γάμους, κηδεῖες) πού ἔρχονται ὅλοι.Στή Θεία Λειτουργία ὅμως δέν ἔρχονται. Αὐτό εἶναι λάθος. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναιγεγονός τῆς κοινότητας καί θά ἔπρεπε νά ἔρχεται ὅλο τό χωριό κάθε Κυριακή καίκάθε μεγάλη γιορτή. Νά σᾶς πῶ τί λένε οἱ Ἀποστολικές Διαταγές, δηλαδή οἱ Κανόνεςπού εἶχαν οἱ Ἀπόστολοι γιά τούς χριστιανούς, πού ἰσχύουν καί γιά μᾶς; Κάθε μέραπρέπει ὁ χριστιανός νά εἶναι στήν Ἐκκλησία, τό πρωί καί τό ἀπόγευμα, δύο φορέςτουλάχιστον. Τό πρωί πού κάνουμε τόν Ὄρθρο καί ἄν εἶναι μεγάλη γιορτή κάνουμεκαί Θεία Λειτουργία καί τό ἀπόγευμα. Στά Μοναστήρια κάνουμε κάθε μέρα ΘείαΛειτουργία καί αὐτό εἶναι τό ἄριστο, ἀλλά στίς ἐνορίες δέν εἶναι πάντα ἐφικτό αὐτό.Καί ὁ Μέγας Βασίλειος, πού τόσο πολύ ἀγαποῦσε τόν Θεό, δέν μποροῦσε νά κάνειΘεία Λειτουργία κάθε μέρα καί ἔκανε τέσσερις φορές τήν ἑβδομάδα. Αὐτό δέν εἶναιγιά τούς μοναχούς, εἶναι γιά ὅλους.– Πῶς προέκυψαν οἱ μοναχοί;Ἡ πρώτη Ἐκκλησία δέν εἶχε μοναχούς ὅπως τούς ξέρουμε σήμερα. Ὅλοι οἱχριστιανοί ζοῦσαν μοναχικά, δηλαδή ἀποστολικά. Ἡ ζωή τῶν Ἀποστόλων ἦταν ἡζωή πού σήμερα κάνουν οἱ μοναχοί. Ἤ πιό σωστά, αὐτό πού κάνουν σήμερα οἱμοναχοί εἶναι ἡ συνέχεια τῆς ζωῆς τῶν Ἀποστόλων καί τῶν πρώτων χριστιανῶν. Γι’αὐτό καί ἡ πρώτη ὀνομασία τῆς μοναχικῆς ζωῆς ἦταν ἀποστολική ζωή, δηλαδή ἡζωή τῶν Ἀποστόλων, ἡ ζωή πού δίδαξε ὁ Χριστός στούς ἀνθρώπους. Ὁ Χριστόςἤθελε νά ζοῦμε ὅλοι οἱ χριστιανοί, ὅπως ζοῦσαν οἱ Ἀπόστολοι. Οἱ πρῶτοι χριστιανοίγιά διακόσια περίπου χρόνια τό ζοῦσαν αὐτό.– Πῶς ζοῦσαν οἱ Ἀπόστολοι;Εἶχαν συνέχεια τόν Κύριο, ὡς Γέροντα θά λέγαμε, ἄκουγαν τό κήρυγμά Του, δένεἶχαν ἰδιωτική περιουσία, πράγμα τό ὁποῖο συνέχισαν οἱ πρῶτοι χριστιανοί γιάδιακόσια χρόνια. Εἶχαν κοινοκτημοσύνη, ὅπως γίνεται τώρα μόνο στά μοναστήρια.Ἐσεῖς στόν κόσμο ἔχετε ὁ καθένας τήν ἰδιωτική του περιουσία. Τότε, ὅποιοςβαφτιζόταν χριστιανός, ἔδινε τήν περιουσία του στήν κοινότητα, στήν ἐνορία. Δέν82

εἶχαν ἰδιωτικές περιουσίες καί γι’ αὐτό δέν ὑπῆρχε κανένας φτωχός. Ὅ,τι περίσσευεσέ κάποιον τό ἔδινε στήν Ἐκκλησία καί ἡ Ἐκκλησία, οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ διάδοχοίτους, τό ἔδιναν σ’ ἐκείνους πού εἶχαν ἀνάγκη. Κοιτᾶξτε τί σοφία! Δέν πήγαινεκαθένας μόνος του νά δίνει τό περίσσευμά του καί τήν ἐλεημοσύνη του σέ ὅποιονἔχει ἀνάγκη, ἀλλά τό ἔκαναν κρυφά. Ὅπως ἀκριβῶς λέει ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός λέει:«ὅταν κάνεις ἐλεημοσύνη νά μήν ξέρει ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» (Ματθ.6,3). Οὔτε ἐσύ ὁ ἴδιος καλά-καλά νά μήν τό ξέρεις! Σήμερα ὅμως τί κάνουμε;Γράφουμε τό ὄνομά μας σέ ταμπελάκι πού κρέμεται ἀπό τόν πολυέλαιο καίἀλλοίμονο ἄν πέσει τό ταμπελάκι… Στίς Ἁγιογραφίες προσφορά τοῦ τάδε…Μαρμάρινες πλάκες ἔξω μέ τούς δωρητές… Κακό εἶναι; Εἶναι κακό, γιατί εἶναιἀντίθετο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός λέει, γιά νά πάρεις τόν μισθό τῆςἐλεημοσύνης σου ἀπό Αὐτόν, πρέπει νά τό κάνεις κρυφά, ἀλλιῶς τόν παίρνεις ἀπότούς ἀνθρώπους.Νά σᾶς πῶ καί ἕνα ἀνέκδοτο πάνω σ’ αὐτό. Ἦταν ἕνας Πατριάρχης στήνἈλεξάνδρεια, τότε πού ἀκόμα εἴχαμε ζωντανή κοινότητα στήν Ἀλεξάνδρεια πρίνδηλαδή τό 1950 περίπου πού τούς ἔδιωξε ὁ Νάσερ. Αὐτός ἤθελε νά χτίσει ἕνα ἵδρυμαγιά τούς χριστιανούς ἐκεῖ τῆς Ἀλεξάνδρειας. Παρακάλεσε τούς χριστιανούς νάβοηθήσουν, γιατί ὁ ἄνθρωπος δέν εἶχε χρήματα. Ἐλάχιστα χρήματα μαζεύτηκαν.Ὁπότε σκέφτηκε τό ἑξῆς: ἔβγαλε μιά ἀνακοίνωση πού ἔλεγε ὅποιος δώσει χρήματα,τό ὄνομά του θά γραφεῖ σέ μιά μαρμάρινη πλάκα καί θά μπεῖ στήν πρόσοψη τοῦκτιρίου καί φυσικά θά εἶναι κατά σειρά μεγέθους προσφορᾶς! Δηλαδή, ὅποιος δώσειπερισσότερα, θά εἶναι πρῶτο τό ὄνομά του, μετά δεύτερο, τρίτο κ.λ.π. Λοιπόν,μάζεψε τόσα χρήματα πού ἔφταναν νά φτιάξει πέντε ἱδρύματα, ὄχι ἕνα! Ἔφτιαξελοιπόν τό ἵδρυμα καί ὅλοι περίμεναν μέ ἀγωνία τήν ἡμέρα τῶν ἐγκαινίων, ἰδιαίτεραοἱ πλούσιοι πού εἶχαν δώσει πολλά. Εἶχε καί τήν μαρμάρινη πλάκα σκεπασμένημέχρι νά γίνουν τά ἀποκαλυπτήρια νά δοῦν ἐπιτέλους ποιοί εἶναι οἱ δωρητές. Ὅτανἀποκάλυψε τήν πλάκα ἀντί νά γράφει τά ὀνόματα, ἔγραφε ὅτι «τό κτίριο αὐτό ἔγινεμέ τήν κενοδοξία τῶν ἀνθρώπων πού πρόσφεραν γι’ αὐτό». Πάτησε δηλαδή πάνωστό πάθος. Βλέπετε, ὅταν ἔχουμε κενοδοξία καί θέλουμε νά φανοῦμε στόν κόσμο,δίνουμε. Γιατί σκεφτόμαστε ὅτι μετά θά δεῖ ὁ κόσμος τό ὄνομά μας. Τούς ἔδωσε ἕνακαλό μάθημα πόσο κενόδοξοι ἦταν. Ἐνῶ πρίν πού δέν θά φαινόταν τό ὄνομά τουςδέν ἔδιναν τίποτα, οὔτε οἱ πλούσιοι. Μετά μέ τό κίνητρο νά φανεῖ τό ὄνομά τουςἔδωσαν πάρα πολλά.Γενικότερα θά λέγαμε, ὅτι πολλές φορές ἔχουμε χάσει τόν σωστό χριστιανισμό καίὑπηρετοῦμε τά πάθη μας. Θέλουμε μάλιστα καί ἡ Ἐκκλησία νά μᾶς ὑπηρετήσει αὐτάτά ἄρρωστα θελήματα. Ἔχω ὑπόψη μου περιστατικό πού κάποιος ἐπειδή ἔπεσε τόταμπελάκι πού ἔγραφε τό ὄνομά του, ἔκανε ὁλόκληρη φασαρία στόν ἱερέα.Ἄκουσον, ἄκουσον! Φοβερό δέν εἶναι! Ἔχουμε χάσει τό ὀρθόδοξο πνεῦμα καί αὐτόεἶναι πολύ ἄσχημο. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τά μυστήρια πού λέγαμε προηγουμένωςκαί ἀκοῦς γιά ἰδιωτικές Λειτουργίες, ἀκοῦς ὅτι τόν τάδε δέν θά τόν καλέσω στήνβάφτιση ἤ στόν γάμο. Γιατί; Γιατί ἔχει χαθεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, ἔχουμεἀπενεργοποιήσει τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο πήραμε ὅταν βαφτιστήκαμε καί εἶναι τό83

τρίτο στοιχεῖο τοῦ ἀνθρώπου.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε ἀπό τόν Θεό πῆρε σῶμα, ψυχή καί τήν πνοή αὐτή τοῦΘεοῦ καί ἔγινε «εἰς ψυχήν ζῶσαν» (Γεν. 2,7), ἡ ὁποία αὐτή πνοή ἦταν τό ἍγιοΠνεῦμα. Κάνοντας τήν παρακοή ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἔχασαν αὐτό τό Ἅγιο Πνεῦμα.Ὁπότε ἔμειναν πάλι σκέτοι, σῶμα καί ψυχή. Καί ἐπειδή ἔκαναν παρακοή στόν Θεόκαί ὑπακοή στόν διάβολο, ὑποδουλώθηκαν στόν διάβολο. Γίναμε αἰχμάλωτοι στόνδιάβολο καί κάθε ἄνθρωπος πού πέθαινε πήγαινε στόν Ἅδη καί οἱ πιό ἅγιοι ἄνθρωποιτῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὁ Ἀβραάμ, ὁ Ἰσαάκ, ὁ Ἰακώβ, οἱ Προφῆτες, ὅλοι, ἦταν στόνἍδη φυλακισμένοι. Ἔπρεπε νά γίνει ἡ ἐνανθρώπηση, ὁ Υἱός καί Λόγος νά πάρει τήνἀνθρωπίνη φύση, νά γεννηθεῖ ὁ Χριστός μας, νά πάθει, νά Σταυρωθεῖ, νά σκίσει τόχειρόγραφο τῶν ἁμαρτιῶν μας, νά λυθοῦν τά δικαιώματα τοῦ διαβόλου, νά κατέβειστό βασίλειο τοῦ διαβόλου πού ἦταν ὁ Ἅδης καί νά σπάσει τίς πύλες. Ὅπως τόβλέπουμε στήν εἰκόνα τῆς Ἀνάστασης πού πατάει πάνω στίς δύο πόρτες τίςσπασμένες καί εἶναι δεξιά-ἀριστερά κλειδιά καί κλειδαριές. Αὐτό δηλώνει ὅτι πλέοννικήθηκε ὁ Ἅδης καί ὁ θάνατος καί αὐτοί πού ἦταν ἐκεῖ μέσα φυλακισμένοι,μαντρωμένοι πλέον μποροῦν νά φύγουν, γιατί ἔχουν σπάσει οἱ πόρτες. Αὐτό εἶναι ἡχαρά τῆς Ἀνάστασης.Πόσοι ἀπό τούς Ὀρθοδόξους σήμερα τό ξέρουν; Πᾶνε καί χτυπᾶνε τουφέκια.Ἀπαράδεκτο πράγμα. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος λέει τήν Ἀνάσταση δέν ἐπιτρέπεται νάρίχνουμε τουφέκια. Χαλᾶς τά πάντα. Δέν εἶναι αὐτό ἔνδειξη χαρᾶς. Ἄν θέλεις νάδείξεις τήν χαρά σου, ἄλλο πράγμα θά κάνεις. Πρῶτα-πρῶτα θά ἔχεις προετοιμαστεῖμέ εὐλάβεια νά κονωνήσεις. Ὄχι μέ τό πού θά ἀκουστεῖ τό Χριστός Ἀνέστη,διασκορπισθήσονται οἱ ἐχθροί αὐτοῦ καί ἐπαληθεύουν τόν ψαλμό πού λέει«ἀναστήτω ὁ Θεός, καί διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροί αὐτοῦ» (Ψαλμ. 67,2). Στάσου,δέν τό ἀκοῦς τουλάχιστον; Εἶσαι ἐχθρός τοῦ Χριστοῦ; Ἔτσι φαίνεται. Στήν πράξηεἴμαστε ἐχθροί τοῦ Χριστοῦ… καί μένουμε κάποιοι λίγοι, φανατικοί γιά τόν κόσμο,πού θά μείνουμε μέχρι τό τέλος τῆς Λειτουργίας καί δέν θά τρέξουμε νά φᾶμε τήνμαγειρίτσα. Ὅλα αὐτά εἶναι ἀλλοτρίωση, αὐτό πού λέμε ἐκκοσμίκευση.Πρέπει νά γυρίσουμε στό πνεῦμα τῶν πρώτων χριστιανῶν, πού οὐσιαστικά εἶναι τόπνεῦμα πού ἔχει κρατηθεῖ σήμερα λίγο στά μοναστήρια. Λέω λίγο, γιατί καί τάμοναστήρια ἔχουν χαλάσει. Ἔχουν ἐκκοσμικευτεῖ καί τά μοναστήρια. Ἀλλά στάγενικά του ὅρια κρατιέται, ὅπως γιά παράδειγμα ἡ κοινοκτημοσύνη. Ὁ ἍγιοςἸουστίνος ὁ φιλόσοφος καί μάρτυς εἶναι ἅγιος τοῦ 1ου αἰῶνα. Αὐτός ἔγραψεἀπολογία τῶν πρώτων χριστιανῶν ἀπέναντι στούς εἰδωλολάτρες. Ἀπάντησε δηλαδήστίς κατηγορίες πού ἐκτόξευαν οἱ εἰδωλολάτρες ἐναντίον τῶν χριστιανῶν. Ἀνάμεσαστά ἄλλα τούς λέει καί ὅτι «ἐμεῖς οἱ χριστιανοί τά ἔχουμε ὅλα κοινά». Ἄν σκεφτοῦμεὅτι εἶναι ἅγιος τοῦ 1ου αἰῶνος, σημαίνει ὅτι τουλάχιστον γιά τά 200 πρῶτα χρόνια οἱχριστιανοί εἶχαν κοινοκτημοσύνη. Θυμᾶστε καί τό παράδειγμα τοῦ Ἀνανία καί τῆςΣαπφείρας πού πούλησαν τά κτήματά τους, ἀλλά κράτησαν λίγα χρήματα καί εἶπανψέματα στόν Ἀπόστολο Πέτρο ὅτι τάχατες αὐτά ἦταν ὅλα τά χρήματα. Μετά ἔπεσανκαί οἱ δύο νεκροί. Δέν μπορεῖς νά κοροϊδεύεις τό Ἅγιο Πνεῦμα.84

Ὁ μοναχισμός σήμερα φυλάει και τό πνεῦμα τῆς καθημερινῆς προσευχῆς, τίςἀκολουθίες πρωί καί βράδυ, τήν συνεχή λατρεία τοῦ Θεοῦ, τήν συνεχή ΘείαΛειτουργία, τό κήρυγμα, τήν πνευματική μελέτη, ὅλα αὐτά πού ζοῦσαν οἱ πρῶτοιχριστιανοί. Ἄν διαβάσουμε στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων πῶς ζοῦσαν οἱ πρῶτοιχριστιανοί θά δοῦμε ὅτι εἶναι ὅπως ζοῦν σήμερα οἱ μοναχοί κι ἀκόμα καλύτερα.Ζοῦσαν μέ νηστεία καί μέ συνεχή ἀκρόαση τοῦ κηρύγματος ἀπό τούς ἁγίουςἈποστόλους καί μετά ἀπό τούς διαδόχους τους.Τά πρῶτα χρόνια συνέχεια ἀκούγανε κήρυγμα. Στίς μέρες μας ἔχει καταντήσει δέκαλεπτά καί πάλι ὅταν βγαίνει ὁ παπάς νά κάνει κήρυγμα, ἐξαφανίζονται. Τόπαρατηροῦσα αὐτό στήν Θεσσαλονίκη πού κάποιοι μέ τό πού ἄρχιζε τό κήρυγμαἔφευγαν. Φοβερό! Πόσο ἔχουμε ἀλλοτριωθεῖ ὡς χριστιανοί. Τότε οἱ χριστιανοίκαθόντουσαν μέ τίς ὧρες καί ἄκουγαν κήρυγμα. Μέχρι πού ὁ καημένος ὁ Εὔτυχοςνύσταξε καί ἔπεσε ἀπό τό παράθυρο, γιατί παρέτεινε τόν λόγο ὁ Ἀπόστολος Παῦλοςκαί τήν νύχτα (Πραξ. 20,9) καί μετά ἀπό τόν λόγο τούς ἔκανε καί Θεία Λειτουργία,ἀγρυπνία δηλαδή. Ἔτσι ζοῦσαν τότε ὅλοι οἱ χριστιανοί, ὅπως ζοῦνε τώρα οἱ μοναχοί.Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά παρεξηγοῦμε τούς μοναχούς οὔτε νά συμπλέουμε μέ τόἀντιμοναχικό πνεῦμα, πού λέει: «Καλά καλόγερος θά γίνει τό παιδί μου;» ἤ«Καλόγερος θά γίνω; Ἐγώ εἶμαι κοσμικός».– Τί θά πεῖ κοσμικός;Κοσμικός θά πεῖ ἐχθρός τοῦ Θεοῦ, ἄν τό φιλοσοφήσουμε. Γιατί, ὅπως λέει ἡ ἉγίαΓραφή «ὁ κόσμος εἶναι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ» (Ἰακ. 4,4), ἄρα καί ὁ κοσμικός ὡς μέροςτοῦ κόσμου εἶναι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ. Φοβερό δέν εἶναι; Δέν πρέπει νά λέγεστεκοσμικοί, ἀλλά λαϊκοί. Εἶστε λαϊκοί χριστιανοί καί ἐμεῖς κληρικοί. Ὅλοι ὅμωςεἴμαστε χριστιανοί, δέν εἴμαστε κοσμικοί. Καί οἱ κληρικοί πού εἶναι στόν κόσμο, δένσημαίνει ὅτι εἶναι ὀπαδοί τοῦ κόσμου, ἀλλά λειτουργοῦν μέσα στόν κόσμο καίἁγιάζουν τόν κόσμο καί τόν προσάγουν στόν Θεό προσπαθώντας νά τόν ἐντάξουνμέσα στήν Ἐκκλησία καί νά γίνει ὅλος ὁ κόσμος ἐκκλησία. Σήμερα δυστυχῶς ἔχειἀλλάξει τό πνεῦμα καί προσπαθοῦμε νά κάνουμε τήν Ἐκκλησία κόσμο, νάἐκκοσμικευτεῖ ἡ Ἐκκλησία. Τό ἀντίθετο πρέπει νά γίνει. Πρέπει ὁ κόσμος νά γίνειἘκκλησία καί νά μποῦνε ὅλοι στό πνεῦμα τοῦ χριστιανισμοῦ, τοῦ πρώτουχριστιανισμοῦ πού ἦταν ὁ αὐθεντικός, πού ὅπως εἴπαμε, τά εἶχαν ὅλα κοινά καί εἶχανσυνεχή λατρεία τοῦ Θεοῦ.Τώρα κατήντησαν οἱ χριστιανοί νά πηγαίνουν μιά Κυριακή στήν Ἐκκλησία καίδυστυχῶς πολλοί ἀπό αὐτούς μετά τό Χερουβικό. Τί ἐκκλησιασμός εἶναι αὐτός;Πρέπει νά εἴμαστε τουλάχιστον στό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία..», γιά νά ποῦμε ὅτιἐκκλησιαστήκαμε. Μοῦ ἔλεγαν σέ κάποιο μοναστήρι τῆς Πελοποννήσου ὅτι«ἔρχονται γιά τόν καφέ» καί μετά λένε ὅτι πῆγαν ἐκκλησία. Εἶναι αὐτό συμμετοχήστό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας; Κοροϊδία εἶναι. Ἐνῶ εἴπαμε, σύμφωνα μέ τούςΚανόνες τῶν Ἀποστόλων, ὁ χριστιανός πρέπει κάθε μέρα, πρωί καί βράδυ, νά εἶναιστήν Ἐκκλησία. Νά προσεύχεται μέ τήν κοινή προσευχή, ἡ ὁποία εἶναι λογική.– Τί θά πεῖ λογική προσευχή;85

Εἶναι προσευχή πού γίνεται μέ τόν λόγο, τήν διάνοια δηλαδή, ἀλλά καί μέ τόνἔναρθρο λόγο. Γι’ αὐτό ψέλνουμε, διαβάζουμε ψαλμούς, εὐχές ὁ ἱερέας κλπ. Λέγεταιλογική λατρεία, γιατί τά λέμε μέ τόν λόγο. Σέ ἀντιδιαστολή μέ τήν ἄλλη λατρεία πούλέγεται νοερά καί γίνεται μόνο μέ τόν νοῦ. Ἔχετε ἀκούσει γιά τήν νοερά προσευχή.Αὐτή ἡ προσευχή γίνεται μόνο μέ τόν νοῦ. Δέν ἀκούγεται τίποτα μέ τό στόμα.Γίνεται μέσα στήν διάνοια καί, ὅταν προχωρήσει κανείς, γίνεται στήν καρδιά, μέ τήνκαρδιά. Σήμερα δέν ξέρουμε κἄν τί θά πεῖ αὐτό. Μπορεῖ μέ τήν καρδιά νά μιλᾶς; Τάἔχουμε ξεχάσει, τά ἔχουμε χάσει αὐτά. Ἀλλά αὐτό ἀκριβῶς εἶναι πού ἔχει δώσει ὁΘεός στόν ἄνθρωπο, τόν νοῦ -ὅπως τόν λέμε- ὁ ὁποῖος νοῦς εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆςψυχῆς καί αὐτός ὁ νοῦς ἔχει ἀποστολή νά βλέπει στόν Θεό. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωποςμέ αὐτόν τόν νοῦ καί μέ τόν ἐνδιάθετο λόγο, τόν ἐσωτερικό λόγο πού ὑπάρχεισυνδεδεμένος μέ τόν νοῦ νά μιλάει στόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ νοερά προσευχή. Ἔχουμεμέσα μας δηλαδή μία φωνούλα. Ἄν τό σκεφτεῖτε λίγο, κάποιες φορές μιλᾶμε μόνοιμας μέ τόν ἑαυτό μας, μέσα μας. Αὐτή ἡ φωνούλα εἶναι ὁ ἐνδιάθετος λόγος. Ὁἐσωτερικός λόγος δηλαδή, ὁ ὁποῖος αὐτός λόγος θά πρέπει νά μπεῖ στήν ὑπηρεσίατοῦ Θεοῦ καί νά μιλάει στόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ νοερά λατρεία καί τότε ὁ ἄνθρωποςλειτουργεῖ σωστά.Ἐμεῖς ἔχουμε κολλήσει τόν νοῦ μας στόν ἐγκέφαλο, στήν διάνοια καί μπερδεύεται ἡκαρδιά μέ τόν ἐγκέφαλο. Αὐτά πού ἔρχονται ἀπ’ ἔξω μέ τίς αἰσθήσεις κανονικάκαταλήγουν στόν ἐγκέφαλο, τό τί βλέπουμε, τό τί ἀκοῦμε κ.λ.π. Ἐπειδή ὅμως ὁ νοῦςἔχει κολλήσει στόν ἐγκέφαλο γίνεται ἕνα βραχυκύκλωμα μέ ἀποτέλεσμα αὐτά πού θάἔπρεπε νά μένουν στήν διάνοια, στόν ἐγκέφαλο, κατεβαίνουν καί στήν καρδιά.Εἴπαμε ὁ νοῦς εἶναι τῆς καρδιᾶς, ἀλλά ἔχει κολλήσει στόν ἐγκέφαλο ἐπειδή δέν κάνειτήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί δέν βλέπει στόν Θεό, ἀλλά εἶναι σκορπισμένος καίβλέπει κι αὐτός πρός τά ἔξω, πρός τά κτίσματα. Ποῦ καταλήγεῖ ὅλη αὐτή ἡκατάσταση; Στό νά γίνει ὁ ἄνθρωπος εἰδωλολάτρης. Κι ἐνῶ ὁ νοῦς ἔπρεπε νά βλέπειτόν ἀληθινό Θεό, βλέπει τά κτίσματα, βλέπει τό χρυσάφι, τό χρῆμα καί κάνει θεό τόχρῆμα. Γιατί ὁ νοῦς του εἶναι στό χρῆμα. Ὅπου εἶναι ὁ νοῦς μας, ἐκεῖ εἶναι ὁ θεόςμας. Αὐτό πού ἀγαπάει καί λατρεύει ὁ ἄνθρωπος, αὐτό εἶναι ὁ θεός του.Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός: «Προσέξτε, γιατί ἀπό τήν καρδιά σας μολύνεστε,λερώνεστε. Ἀπό τήν καρδιά βγαίνουν λογισμοί πονηροί, αἰσχροί, βλάσφημοι,ἐπιθυμίες κακές» (Ματθ. 15,19). Ἡ καρδιά ἔχει μέσα της, αὐτό πού λένε οἱ Πατέρες,τά πάθη. Αὐτά τά πάθη λειτουργοῦν ἀντίθετα ἀπό τόν Θεό καί δέν σέ ἀφήνουν νάκατευθυνθεῖς πρός τόν Θεό. Εἶναι κακές συνήθειες πού ἐκτρέπουν τόν νοῦ τοῦἀνθρώπου. Ἐνῶ ὁ νοῦς εἶναι φτιαγμένος νά βλέπει τόν Θεό, ὑποδουλώνεται στάκτίσματα ἤ ὑποδουλώνεται ὁ ἄνθρωπος στό ἴδιο του τό σῶμα, στίς ἡδονές. Βλέπετεσήμερα πόσο ἔχει ἐπικρατήσει ἡ φιληδονία. Οἱ ἄνθρωποι εἶναι φιλήδονοι, τί θάφᾶμε, τί θά πιοῦμε καί ζητοῦν ἡδονές, τά ὑπό τήν γαστέρα, τά ὑπογάστρια. Νάἱκανοποιηθεῖ ἡ σάρκα. Αὐτό εἶναι πάθος, εἶναι διαστροφή. Ὁ νοῦς δηλαδή, ἀντί νάβλέπει στόν Θεό, βλέπει στήν σάρκα καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι σαρκικός, εἶναιφιλήδονος, εἶναι ὑποταγμένος στά σαρκικά πάθη.Ἔρχεται λοιπόν τώρα ὁ Χριστός μας καί μᾶς λέει: «προσέξτε πρέπει νά86

καθαριστεῖτε, νά μετανοήσετε». Τό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ μας, ὅταν ἦρθε στήν γῆ,αὐτό δέν ἦταν; «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 4,17),πλησίασε ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ἑπομένως ἐρχόμαστε σ’ αὐτό τό ζητούμενο πούεἶναι ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος δηλαδή νά ξαναγυρίσει τόν νοῦτου ἀπό κεῖ πού εἶναι κολλημένος στόν ἐγκέφαλο καί ἔχει λατρέψει τό χρυσάφι, τίςἡδονές καί τήν δόξα τοῦ κόσμου. Αὐτές εἶναι οἱ πιό κύριες ἀγάπες, οἱ τρεῖς μεγάλεςἄρρωστες ἀγάπες πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Ἀντί νά λατρεύει τόν Θεό μέ τόν νοῦ του,λατρεύει καί προσκυνάει τά χρήματα, τά κτήματα, τά ὑλικά ἀγαθά γενικά, λατρεύειτόν ἑαυτό του, τήν σάρκα, τίς ἡδονές τίς σαρκικές, τί θά φᾶμε, τί θά πιοῦμε καί τάὑπόλοιπα καί λατρεύει καί τό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, τά μπράβο-μπράβο τῶν ἀνθρώπων.Ζητάει τήν ἀναγνώριση, τήν δόξα τῶν ἀνθρώπων καί τόν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων.Αὐτό λέγεται κενοδοξία, φιλοδοξία, τό τρίτο πάθος. Τό δεύτερο πάθος εἶναι ἡφιληδονία καί τό πρῶτο πού εἴπαμε εἶναι ἡ φιλαργυρία. Αὐτές εἶναι οἱ τρεῖςἄρρωστες ἀγάπες, οἱ ὁποῖες κυβερνοῦν σήμερα τόν κόσμο.Οἱ πλεῖστοι ἄνθρωποι, γιά νά μήν πῶ ὅλοι, κυβερνοῦνται ἀπό αὐτά τά πάθη.Σκέφτονται: «Τί θά κερδίσω, ἄν τό κάνω αὐτό;», οἰκονομικά. Ἤ «Τί φήμη θάἀποκτήσω ἤ τί θά ἀπολαύσω ἀπό αὐτό πού θά κάνω;». Αὐτά εἶναι τά κριτήρια. Δένὑπάρχει ἄλλο κριτήριο. Ἐνῶ τό σωστό κριτήριο ποιό εἶναι; Ἄν αὐτό πού πρόκειταινά κάνω ἀρέσει στόν Θεό. Ἀλλά κανείς δέν τό σκέφτεται αὐτό. Ὅλοι σκέφτονται τίἔχω νά κερδίσω, τί ἔχω νά ἀπολαύσω ἤ τί ἔχω νά ἀκούσω, τί θά πεῖ ὁ κόσμος.Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού ντρέπονται νά πᾶνε στήν Έκκλησία. Γιατί τί θά πεῖ τόχωριό, ἄν δεῖ ἕνα νέο παιδί νά πηγαίνει στήν Ἐκκλησία! «Ἐγώ εἶμαι ἄντρας, εἶμαισπουδαῖος». Καί ἐπειδή εἶσαι ἄντρας δέν πρέπει νά πᾶς στήν Ἐκκλησία, δέν πρέπεινά κόψεις τό θέλημά σου, δέν πρέπει νά ταπεινωθεῖς; Καταλάβατε πόσο αὐτά τάπάθη μᾶς ἐμποδίζουν νά πᾶμε στόν Θεό;Οὐσιαστικά τά πάθη εἶναι μία ἐκτροπή τῶν δυνάμεων πού μᾶς ἔχει δώσει ὁ Θεός, τίςὁποῖες δυνάμεις ἀντί νά τίς κατευθύνουμε στόν Θεό, τίς πᾶμε ἀλλοῦ. Τά πάθη εἶναιδηλαδή ἕνας ἀποπροσανατολισμός. Ἐνῶ δηλαδή ὁ νοῦς μας πρέπει νά εἶναι στόνΘεό, ἐμεῖς τόν κολλᾶμε στά κτίσματα, στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος καί στό σῶμα, στίςσαρκικές ἡδονές. Ὁ Θεός π.χ. μᾶς ἔχει δώσει μία δύναμη πού λέγεται θυμός. Αὐτήκαθεαυτή ἡ δύναμη δέν εἶναι κακή. Ὁ Θεός δέν ἔχει δώσει τίποτα κακό. Ἀλλά, ὅτανφύγει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό, κάνει κακή χρήση τοῦ θυμοῦ καί τῶνἄλλων δυνάμεων, πού τοῦ ἔχει δώσει ὁ Θεός.Ὁ ἄνθρωπος γιά παράδειγμα δέν θυμώνει, ὅταν βλασφημεῖται ὁ Θεός, τό ὁποῖοἐπιβάλλεται. Ὅταν βλασφημοῦν τόν Θεό, πρέπει νά θυμώσεις. Οὔτε θυμώνει ὅτανἀδικεῖται ὁ πλησίον, πού κι αὐτό ἐπιβάλλεται. Ὅταν ἀδικεῖται ὁ πλησίον πρέπει νάθυμώσεις, νά τόν ὑπερασπιστεῖς. Πότε θυμώνει; Ὅταν ἀδικεῖται ὁ ἴδιος, πράγμα πούδέν ἐπιτρέπεται. Αὐτό εἶναι ἁμαρτία. Ὄχι μόνο θυμώνει, βρίζει κιόλας καί μπορεῖ νάφτάσει μέχρι καί νά φονεύσει. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός: «Ἀκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη τοῖςἀρχαίοις, οὐ φονεύσεις» (Ματθ. 5,21). Τό οὐ φονεύσεις εἶναι ἐντολή στόν Δεκάλογο.«Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω καί τό νά πεῖς τόν ἀδελφό σου ρακά», ἠλίθιο, βλάκα δηλαδή,«σέ κάνει ἔνοχο γιά τήν αἰώνια κόλαση». Μά θά πεῖς μ’ ἕνα βλάκα πάω στήν87

κόλαση; Ναί, ἔτσι εἶπε ὁ Χριστός. Ὅταν τό πεῖς αὐτό, εἶναι σάν νά τό λές στόν ἴδιοτόν Χριστό, γιατί ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Ἄν ἀποκαλέσεις ἔτσιτόν Χριστό μπορεῖς νά πᾶς στόν Παράδεισο; Ὅταν λοιπόν βρίζεις τόν ἀδελφό σου,τόν Χριστό βρίζεις, ἀπαξιώνεις τόν Χριστό. Αὐτή ἡ θυμωμένη ἀποστροφή «φύγε ἀπόδῶ βλάκα», ἄς ποῦμε, εἶναι ἡ ἀρχή τοῦ θυμοῦ καί ἡ ἀρχή τοῦ φόνου. Ἅμα δένπροσέξει ὁ ἄνθρωπος, θά προχωρήσει σέ χειρότερη κατάσταση ἀπό τόν θυμό καίμπορεῖ νά φτάσει καί νά φονεύσει. Καί ἐπειδή ὁ Χριστός θέλει νά θεραπεύσει τήνρίζα τῶν παθῶν μας, λέει στήν Καινή Διαθήκη: «θά πᾶτε ἕνα σκαλοπάτι πιό πάνω,ὄχι μόνο δέν θά φονεύετε, ἀλλά οὔτε θά θυμώνετε».Ἄλλο παράδειγμα πού μᾶς βοηθάει ὁ Χριστός μας νά ἐλευθερωθοῦμε: «Ἀκούσατεὅτι εἶπε ὁ Θεός στούς ἀρχαίους διά τοῦ Μωυσέως οὐ μοιχεύσεις » (Ματθ. 5,27).Εἶναι ἐντολή. Δέν ἐπιτρέπεται νά μοιχεύσεις, νά ἀπατήσεις τήν γυναῖκα σου. «Ἐγώὅμως σᾶς λέω», λέει ὁ Χριστός, «ἀκόμα κι ἄν ἕνας ἄνδρας δεῖ γυναῖκα πονηρά μέσκοπό νά τήν ἐπιθυμήσει, ἤδη ἐμοίχευσε στήν καρδιά του». Δηλαδή ὁ Χριστός ἦρθενά μᾶς θεραπεύσει καί τήν ρίζα τοῦ κακοῦ. Γιατί τό κακό ξεκινάει ἀπό τήν καρδιά.Ὅταν λοιπόν ὁ νοῦς, ἀντί νά εἶναι στόν Θεό, εἶναι στά πάθη τά σαρκικά, παίρνει καίτά μάτια βοηθό καί βλέπει τά ἄλλα πρόσωπα πονηρά, ὁ ἄνδρας τήν γυναῖκα καί ἡγυναίκα τόν ἄνδρα ἀντίστοιχα. Ὁπότε λέει, ἄν τό κάνεις αὐτό, ἤδη κάνεις αὐτό τόθανάσιμο ἁμάρτημα στήν καρδιά σου. Ἀπό κεῖ ξεκινάει τό κακό.Ἁπό ἀγάπη ὁ Χριστός μας μᾶς λέει «προσέξτε τήν ρίζα τοῦ κακοῦ». Καί ἡ ρίζα τοῦκακοῦ εἴπαμε εἶναι ὅτι ὁ νοῦς μας ἔχει φύγει ἀπό ἐκεῖ πού ἔπρεπε νά εἶναι. Ἔπρεπενά εἶναι στήν καρδιά, νά προσεύχεται, νά κάνει τήν νοερά λατρεία καί νά βλέπειστόν Χριστό. Ὅταν ὁ νοῦς φύγει ἀπό τήν καρδιά καί κολλήσει στόν ἐγκέφαλο καίἀρχίσει νά βλέπει στά κτίσματα, τότε κάνει θεούς αὐτά πού εἴπαμε προηγουμένως: τάχρήματα, τά κτίσματα, τίς ἡδονές τίς σαρκικές, ὅλα αὐτά πού ἔρχονται ἀπό τίςαἰσθήσεις, τήν εὐχαρίστηση τῶν αἰσθήσεων καί τό τί θά πεῖ ὁ κόσμος. Ἔρχεται τώραἡ Ἐκκλησία, ὁ Χριστός δηλαδή πού εἶναι ὁ γιατρός μας καί λέει πρέπει νά τόθεραπεύσουμε αὐτό. Πρέπει νά ξεκολλήσει ὁ νοῦς ἀπό τόν ἐγκέφαλο καί νάξαναγυρίσει στήν βάση του πού εἶναι ἡ καρδιά καί νά βρεῖ τόν Θεό. Νά πάψει αὐτόςὁ ἀποπροσανατολισμός. Αὐτό γίνεται στήν Ἐκκλησία. Αὐτός εἶναι ὁ ρόλος τῆςἘκκλησίας. Ὁ νοῦς δηλαδή νά ἀρχίσει νά βλέπει πάλι τόν Θεό.Πῶς γίνεται αὐτό τώρα; Γίνεται πολύ ἁπλά καί πρακτικά μέ τό νά ἀρχίσει ὁἄνθρωπος νά ἐπικαλεῖται τόν Χριστό, μέ σύντομες προσευχές. Μία σύντομηκλασσική προσευχή εἶναι τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ ἐλέησόν με . Αὐτήτήν προσευχή ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά τήν λέει μέ τό στόμα, γιατί εἴμαστε τόσοσκόρπιοι πού δέν μπορεῖ κατευθείαν νά τήν πεῖ μέ τόν νοῦ. Ἀκόμα καί ὅταν τήν λέμεμέ τό στόμα μπορεῖ νά φύγει ὁ νοῦς, ἀλλά θά ἐπιμείνουμε. Θά τό ποῦμε πολλές-πολλές φορές, μέρες, μῆνες, μέχρι νά τό συνηθίσει τό στόμα καί μετά θά δοῦμε ὅτιθά θέλουμε νά τό λέμε καί μέ τήν διάνοια, μέ τήν σκέψη δηλαδή. Στή συνέχεια τόλέμε καί μέ τήν σκέψη πολύ καιρό καί κάποια στιγμή τό παίρνει ἡ καρδιά καί ἀρχίζεινά τό λέει ἡ καρδιά.Ἀρχίζει τότε νά λειτουργεῖ ἕνα σύστημα μνημονικό, τό ὁποῖο δέν τό ξέρουν οἱ88

ἐπιστήμονες. Τό ξέρουν ὅμως οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί λέγεται μνημονικό σύστημα τῆςκαρδιᾶς. Εἶναι ἕνα σύστημα μνήμης δηλαδή πού ἡ καρδιά μνημονεύει, θυμᾶται τόνΘεό. Αὐτό τό σύστημα τό ἔχουμε ξεχάσει οἱ ἄνθρωποι, οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί. Τόἔχουμε ἀπενεργοποιήσει. Γιατί ὅπως εἴπαμε ἀντί νά λειτουργεῖ ὁ νοῦς καί νάπροσεύχεται, τόν ἔχουμε κολλήσει στόν ἐγκέφαλο καί ἁπλῶς δέχεται ὅ,τι ἔρχεται ἀπότό περιβάλλον καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι σκόρπιος. Ὅταν ὁ νοῦς γυρίσει στήν καρδιά, ὁἄνθρωπος συγκεντρώνεται στόν ἑαυτό του καί ὅταν ἀρχίσει νά λέει τήν νοεράπροσευχή ἀνεβαίνει στόν Θεό. Τότε ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά κάνει σωστή προσευχή.Βλέπετε προσπαθοῦμε νά μιλήσουμε στόν Θεό καί δέν μποροῦμε νά μαζέψουμε τόννοῦ μας, γιατί ἔχουμε συνηθίσει σ’ αὐτή τήν διάχυση, σ’ αὐτό τό σκόρπισμα καί δένμποροῦμε νά αἰσθανθοῦμε τόν Θεό. Ἀφήνουμε τούς ἀνθρώπους στόν κόσμο πού δένπατᾶνε στήν Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖοι ἐπειδή ἔχουν τελείως σκοτάδι, λένε: «Ποῦ Τόνβλέπεις τόν Θεό;». Ἐμεῖς ὅμως πού προσπαθοῦμε λίγο νά προσευχηθοῦμε, δένἔχουμε μάθει τόν τρόπο νά φεύγει ὁ νοῦς ἀπό τόν ἐγκέφαλο, ἀπό ὅλα αὐτά πού εἶναιστόν κόσμο καί νά γυρνάει στήν καρδιά. Αὐτό γιά νά γίνει θέλει δουλειά.Ἔλεγε ὁ π. Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης, ν’ ἀρχίσεις μέ μισή ὥρα τήν ἡμέρα. Ἕναἥσυχο μισάωρο, ἄς ποῦμε τό βράδυ, νά κάθεσαι μόνος σου καί νά παρακαλεῖς καίλίγο κλαψιάρικα, ἔλεγε, νά μιλᾶς στόν Θεό καί νά λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέμε. Αὐτό ἄν τό κάνεις, ἔλεγε, μισή ὥρα κάθε μέρα σταθερά, σιγά-σιγά θά δεῖς σέ λίγοκαιρό πόσο πιό εὔκολα θά συγκεντρώνεσαι. Καί ὄχι μόνο θά συγκεντρώνεσαι, θάἔχεις καί χαρά.Ὁ πρῶτος καρπός ἀπό αὐτή τήν νοερά λατρεία, τήν νοερά προσευχή εἶναι ἡ χαρά.Μετά θά ἔχεις κι ἄλλα πράγματα πολύ ἀνώτερα. Θά ἀρχίσεις νά βλέπεις τόν Θεόδηλαδή. Αὐτό λέγεται μετάνοια. Τί θά πεῖ μετάνοια; Μετακινῶ τόν νοῦ μου,μετανοῶ, παίρνω τόν νοῦ μου ἀπό τήν διάχυση πού ἔχει πρός τά ἔξω, πρός τάκτίσματα κ.λ.π. καί τόν πάω στήν καρδιά. Ἐκεῖ μέσα τόν βάζω νά δουλέψει γιά τόνΘεό, νά μιλήσει στόν Θεό. Μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά τό κάνει αὐτό, νά διώξει ὅλουςτούς ἄλλους λογισμούς, ὅλες τίς ἄλλες ἐπιθυμίες καί νά κατευθύνει τόν νοῦ του στόνΧριστό. Αὐτό εἶναι καί ἡ ἀρχή τῆς θεραπείας. Εἶναι ἡ ἀρχή τῆς φυσιολογικῆςἀνθρώπινης ζωῆς καί τῆς ψυχῆς. Τότε λειτουργεῖ σωστά ὁ χριστιανός καί ὁἄνθρωπος γενικότερα. Γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔτσι πλάστηκε ἀπό τόν Θεό, νά κοινωνεῖ μέτόν Θεό διά τοῦ νοῦ του.Ὁ νοῦς εἶναι τό μέσο, εἶναι τό ὄργανο μέ τό ὁποῖο μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἑνωθεῖ μέτόν Θεό. Δέν μπορεῖς μέ ἄλλον τρόπο νά ἑνωθεῖς μέ τόν Θεό. Μέ τόν ἐγκέφαλο ἄνπροσπαθήσεις νά βρεῖς τόν Θεό, μέ σκέψεις δηλαδή, νά κάνεις λογικές σκέψεις,συλλογισμούς, φιλοσοφία, νά διαβάσεις βιβλία, δέν θά Τόν συναντήσεις, δέν θά Τόνβρεῖς, δέν θά ἑνωθεῖς καί δέν θά καταλάβεις τίποτα γιά τόν Θεό. Μάλιστα, ἄνδουλέψεις μόνο μέ τήν λογική, θά φτάσεις νά πεῖς ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός. Θά γίνειςἄθεος. Ἔτσι ἔχουν καταντήσει τήν Εὐρώπη. Στήν Εὐρώπη γεννήθηκε ἡ ἀθεΐα καίμετά ἦρθε κι ἐδῶ. Ἡ Εὐρώπη ἔχει χάσει τόν Θεό, γιατί ὑποτάχτηκε στήν λογική.Ἔκανε θεό τήν λογική. Ἡ λογική εἶναι δύναμη κι αὐτή τῆς ψυχῆς ἀλλά εἶναιλειτουργία τοῦ ἐγκεφάλου. Ἄλλη εἶναι ἡ λειτουργία τοῦ νοῦ, ἄλλος εἶναι ὁ νοῦς,89

ἄλλη δύναμη τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ νοῦς καί ἄλλη δύναμη τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ διάνοια, ἡλογική.Ἡ λογική εἶναι γιά νά ἐπεξεργάζεται ὁ ἄνθρωπος τά δεδομένα πού ἔρχονται ἀπ’ ἔξω,ἀπό τόν κόσμο. Ἔρχεται τό δεδομένο ἀπό τά μάτια, τό δεδομένο ἀπό τά αὐτιά, αὐτόπού πιάνει, ἀπό ὅλες τίς αἰσθήσεις καί ὅλα αὐτά μέσα στόν ἐγκέφαλοὁλοκληρώνονται, ἐπεξεργάζονται μέ τήν λογική καί βγάζει ὁ ἄνθρωπος ἕνα λογικόσυμπέρασμα. Αὐτή ἡ δύναμη ὅμως δέν μπορεῖ νά σέ πάει στόν Θεό γιατί εἶναιφτιαγμένη γιά νά βλέπει τά πράγματα τοῦ παρόντος κόσμου. Ἡ δύναμη πού θά σέπάει στόν Θεό εἶναι ὁ νοῦς.Μέ τόν νοῦ μπορεῖς νά δεῖς τόν Θεό. Νά τό ποῦμε ἁπλά ὁ νοῦς εἶναι σάν ἕνατηλεσκόπιο, πνευματικό τηλεσκόπιο, μέ τό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά δεῖ τόν Θεό.Πότε ὅμως; Ὅταν τό τηλεσκόπιο μπροστά ἔχει μουντζοῦρες μπορεῖς νά δεῖς τίποτα;Τίποτα. Ὅσο καί νά κοιτᾶς τόν οὐρανό, ὅταν τό τηλεσκόπιο ἔχει μουντζοῦρες δένμπορεῖς νά δεῖς τίποτα, ὅλα τά βλέπεις μαῦρα. Ἄν καθαρίσεις τόν φακό, ἀρχίζεις καίβλέπεις πολύ μακριά, ἀκόμα καί ἀστέρια πού δέν φαίνονται μέ τό γυμνό μάτι. Ἔτσιεἶναι καί ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά δεῖ τόν Θεό θά πρέπει νά καθαριστεῖ.– Πότε καθαρίζεται ὁ νοῦς;Ὁ νοῦς καθαρίζεται, ὅταν γυρίσει στήν καρδιά καί ἀρχίσει νά προσεύχεται. Τότεσιγά-σιγά διώχνει ὅλους τούς ἄλλους λογισμούς πού ἔχουν μπεῖ στήν καρδιά λόγωτοῦ ὅτι ὑπάρχει αὐτό τό βραχυκύκλωμα καί οἱ παραστάσεις πού θά ἔπρεπε νά εἶναιμόνο στήν διάνοια, ἔχουν κατεβεῖ στήν καρδιά καί ἔχουν γίνει ἐπιθυμίες. Ὅσο ὁἄνθρωπος μιλάει στόν Θεό μέ τόν νοῦ του, τόσο ὁ νοῦς καθαρίζει.Ἄν κάνετε αὐτή τήν προσπάθεια, θά τό δεῖτε. Παίρνεις τό κομποσκοίνι -γίνεται καίχωρίς κομποσκοίνι, δέν εἶναι ἀπαραίτητο- καί ἀρχίζεις νά λές: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησέ με. Θά δεῖς καταιγισμό ἀπό λογισμούς. Θά λές: Ποῦ βρέθηκαν ὅλες αὐτές οἱσκέψεις; Ποῦ τίς εἶχα ὅλες αὐτές; «Πρέπει νά κάνεις αὐτό, τό ἄλλο…». Ὅλα αὐτάεἶναι λογισμοί, τούς ὁποίους ἔχουμε μέσα στήν καρδιά μας καί βέβαια τούς τρέφεικαί ὁ διάβολος καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά προσεύχεται, φανερώνονται.Ὑποκινεῖ ὁ διάβολος τούς λογισμούς γιά νά σταματήσει τόν ἄνθρωπο καί νά τόνἀπογοητεύσει λέγοντάς του: «τί πᾶς νά κάνεις δέν πρόκειται νά συγκεντρωθεῖςποτέ». Ἄν ἐπιμείνει ὅμως κανείς, θά δεῖ μετά ἀπό δέκα λεπτά, δεκαπέντε, εἴκοσι,μισή ὥρα, μία ὥρα, θά δεῖ ὅτι σιγά-σιγά δέν ἔχει τόσους λογισμούς, λιγοστεύουν.Μία ψυχή μοῦ ἔλεγε ὅτι μετά τίς δύο ὧρες καθαρίζω τελείως, δηλαδή δέν εἶχεκανέναν λογισμό. Ἀλλά θέλει δουλειά, θέλει νά δώσεις χρόνο. Μή περιμένεις μέ τόπού θά ἀρχίσεις νά λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ… νά πιάσεις καί ἐπικοινωνία!Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος στόν στρατό μέ τόν ἀσύρματο πού εἶχαν τότε,καλοῦσαν «κέντρο, κέντρο, κέντρο…», ἀλλά δέν ἦταν εὔκολο νά πιάσεις. Ἴσωςπερνοῦσε ἀρκετή ὥρα. Ἔτσι καί μέ τόν Θεό. Θέλει ὑπομονή αὐτή ἡ ἐργασία, πολλήὑπομονή καί νά εἶναι ὁ νοῦς σου ἐκεῖ. Ὅταν λές Κύριε στό Κύριε, ὅταν λές Ἰησοῦστό Ἰησοῦ, ὅταν λές Χριστέ στό Χριστέ, ἐλέησέ με. Αὐτή ἡ προσευχή εἶναι πολύδυνατή. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος προχωράει, μετανοεῖ -αὐτή εἶναι ἡ μετάνοια- καί90

καθαρίζεται. Καθαρίζεται ὁ ἄνθρωπος σημαίνει καθαρίζεται ὁ νοῦς του καί ὁκαθαρός νοῦς μετά, λένε οἱ Πατέρες, φωτίζεται. Ἔτσι περνᾶμε ἀπό τό πρῶτο στάδιοπού εἶναι ἡ κάθαρση στό δεύτερο στάδιο πού λέγεται φωτισμός.Οἱ πρῶτοι χριστιανοί πού βαφτίζονταν τό Μεγάλο Σάββατο ὅλοι μαζί, λεγόντουσαννεοφώτιστοι καί μέσα σέ πενήντα μέρες κάνοντας ἐντατική προσευχή, τήνΠεντηκοστή, ἔπαιρναν τό Χρίσμα, τό ὁποῖο λεγόταν στά λατινικά confirmation. Γιατίστό λεγόμενο ‘Βυζάντιο’ εἴχαμε δύο γλῶσσες τήν ἑλληνική καί τήν λατινική.Confirmation θά πεῖ ἐπιβεβαίωση. Τίνος ἐπιβεβαίωση; Τοῦ γεγονότος ὅτι οἱχριστιανοί αὐτοί πού πῆραν τό βάπτισμα ἔχουν ἀποκτήσει καί τήν νοερά προσευχή.Ὁπότε μετά τούς ἔδινε ἡ Ἐκκλησία καί τό ἅγιο Χρίσμα.Ἡ νοερά προσευχή στήν τέλεια μορφή της εἶναι ἡ προσευχή πού κάνει τό ἍγιοΠνεῦμα μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Εἴπαμε ὅτι ὁ χριστιανός ἐπικαλεῖται τόἍγιο Πνεῦμα, τόν Χριστό καί λέει Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, μέ τόν νοῦ του.Ὅταν αὐτό τό κάνει πολύ καιρό, μετά ἔρχεται τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἐπισκέπτεται τόνἄνθρωπο, ἀρχίζει τό Ἅγιο Πνεῦμα νά λέει αὐτή τήν προσευχή καί ὁ ἄνθρωπος ἁπλῶςτήν ἀκούει καί συμμετέχει. Αὐτό πιά εἶναι ἡ τέλεια κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ καίμακάρι νά φτάσουμε σ’ αὐτή τήν κατάσταση, ὅπου πλέον ἡ νοερά προσευχή λέγεταιαὐτενεργοῦσα. Δηλαδή ἀπό μόνο του τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ἡ καρδιά μας μιλάει στόνΘεό καί ὅταν ἀκόμα κοιμᾶσαι ἡ προσευχή δουλεύει μέσα σου. Ὅπως λέει στό ἌσμαἈσμάτων «Ἐγώ καθεύδω καί ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ» (Ἄσμα 5,2). Δηλαδή καί στήνΠαλαιά Διαθήκη εἶχαν τήν νοερά προσευχή, ἐνῶ πολλοί ἀπό μᾶς οὔτε πού ξέρουμεπερί τίνος πρόκειται, ἴσως νά τά ἀκοῦμε γιά πρώτη φορά. Κι ὅμως οἱ πρῶτοιχριστιανοί ἔκαναν ὅλοι νοερά προσευχή.Σήμερα τά ξεχάσαμε αὐτά καί οἱ χριστιανοί ἔχουμε ἐκκοσμικευθεῖ πολύ. Πρέπει νάγυρίσουμε σ’ αὐτά πού εἶναι ἡ ρίζα τῆς πνευματικῆς ὑγείας. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος πούσήμερα ἔχουμε ἕνα σωρό ψυχολογικά, ἕνα σωρό καταθλίψεις, ἕνα σωρό διαζύγια,ἕνα σωρό φόνους κ.λ.π. Ὅλες οἱ κακοδαιμονίες ξεκινοῦν ἀπό τό γεγονός ὅτι ὁ νοῦςτοῦ ἀνθρώπου εἶναι βρώμικος. Τί θά πεῖ βρώμικος; Ἔχει λογισμούς. Τό τηλεσκόπιότου ἔχει μουντζουρωμένο τόν φακό του καί ὁ ἄνθρωπος δέν βλέπει τόν Θεό. Ὁἄνθρωπος εἶναι γεμάτος λογισμούς, γεμάτος σκέψεις, γεμάτος ἐπιθυμίες καί ἔχειχάσει τόν Θεό. Ἀλλά ἐκτός πού ἔχει χάσει τόν Θεό, ἔχει χάσει καί τόν ἑαυτό του καίεἶναι ὁ ἄνθρωπος χίλια κομμάτια μέσα του καί ἄλλα χίλια κομμάτια μέ τούς ἄλλους.Γιατί ὅταν ὁ ἄνθρωπος χάνει τόν Θεό, δέν χάνει μόνο τόν Θεό, χάνει καί τούςἄλλους, χάνει καί τόν ἑαυτό του. Ἡ διάσπαση δηλαδή δέν εἶναι μόνο μέ τόν Θεό. Ἡἁμαρτία, τά πάθη πού εἴπαμε, δέν χωρίζουν τόν ἄνθρωπο μόνο ἀπό τόν Θεό, τόνχωρίζουν καί ἀπ’ τούς ἄλλους, τόν χωρίζουν καί ἀπ’ τόν ἑαυτό του τόν ἴδιο καί ὁἄνθρωπος εἶναι διασπασμένος.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ, γυρνάει τόν νοῦ του στήν καρδιά καί διά τῆς καρδιᾶςστόν Θεό, βρίσκει τόν Θεό καί ὅταν βρίσκεις τόν Θεό, βρίσκεις καί τούς ἄλλους,ἑνώνεσαι καί μέ τούς ἄλλους καί βρίσκεις καί τόν ἑαυτό σου, ἀποκαθίσταται ἡεἰρήνη καί μέσα σου. Οἱ ἄνθρωποι στήν ἐξομολόγηση τό λένε «ἔχω χάσει τόν ἑαυτόμου». Ἔχουμε χάσει τόν ἑαυτό μας καί τά παιδιά μας καί τήν γυναῖκα μας καί τούς91

συγγενεῖς μας καί ὅλους τούς ἀνθρώπους καί τόν Θεό.– Πότε ὁ ἄνθρωπος βρίσκει τούς ἄλλους;Ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ἕνα ὡραῖο σχῆμα ὅτι: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε στήνπεριφέρεια ἑνός κύκλου καί στό κέντρο τοῦ κύκλου εἶναι ὁ Θεός. Ὅσο οἱ ἄνθρωποιπροχωρᾶμε πιό κοντά στό κέντρο, πλησιάζουμε τόν Χριστό δηλαδή, πλησιάζουμεκαί μεταξύ μας, μικραίνουν οἱ ἀποστάσεις. Ὅταν οἱ ἄνρθωποι πέσουμε στό κέντρο,ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό, ἑνωνόμαστε καί μεταξύ μας. Νά τό μυστικό γιά νά πετύχει ἡοἰκογένεια. Γιατί σήμερα ὅλοι παίρνουν διαζύγιο; Τό διαζύγιο εἶναι φοβερή ἁμαρτία,εἶναι φόνος, δέν εἶναι ἀσήμαντο πράγμα. Γιά τήν Ἐκκλησία ἕνας γάμος ὑπάρχει. Ὁδεύτερος γάμος δέν εἶναι γάμος. Κακῶς λέγεται γάμος. Ἄν διαβάσετε τήν ἀκολουθίαεἰς δίγαμον, θά δεῖτε ὅτι ἐκεῖ μιλάει γιά πορνεία, γιά μοιχεία. Δέν εἶναι κανονικόςγάμος. Ἕνας εἶναι ὁ γάμος στήν Ἐκκλησία. Κανονικά, ὅποιος χωρίζει, δέν πρέπει νάξαναπαντρεύεται. Ἀλλά κατά ἄκρα οἰκονομία τό κάνει ἡ Ἐκκλησία προκειμένου νάμήν πέσει κανείς πάλι στήν σαρκική ἁμαρτία καί γιά νά μήν εἶναι ἀφημένος στάπάθη του, τοῦ δίνει μιά εὐχή.– Πῶς θά πετύχει ὁ γάμος; Πῶς θά γίνουν οἱ δύο ἕνα;Σκοπός τοῦ γάμου αὐτός εἶναι, ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα νά γίνουν ἕνα πνεῦμα, αὐτόπού λέγαμε στήν ἀρχή. Μόνο ἄν πέσουν στό κέντρο, δηλαδή στόν Χριστό, ὅτανδηλαδή εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, εἶναι ἑνωμένοι καί μεταξύ τους. Ὅσο εἶναιμακριά ἀπό τόν Χριστό, εἶναι μακριά καί μεταξύ τους. Γι’ αὐτό ἔχουμε τά διαζύγιασήμερα. Γιατί οἱ ἄνθρωποι ἔχουν φύγει πολύ μακριά ἀπό τόν Χριστό, ὁπότε ἔχουνἀπομακρυνθεῖ καί μεταξύ τους. Τό ἴδιο καί στίς ἐνορίες, τό ἴδιο καί σέ ὁλόκληραἔθνη. Γιατί ἔχουμε τέτοιες διαμάχες, τέτοιες φοβερές καταστάσεις; Ὁ ἕνας γίνεταιλύκος γιά τόν ἄλλον, γιατί ἀκριβῶς ἔχουμε φύγει ἀπ’ τό κέντρο πού εἶναι ὁ Χριστός.Καί φεύγουμε άπό τό κέντρο ὅταν ὁ νοῦς μας ἀντί νά εἶναι στήν νοερά προσευχή,στήν νοερά λατρεία, στήν καρδιά, ἔχει κολλήσει στόν ἐγκέφαλο καί ἀσχολεῖται μέ τάκτίσματα καί λατρεύει ὡς θεούς τά χρήματα, τίς ἡδονές, τήν δόξα. Αὐτή εἶναι ὅλη ἡἀρρώστια μας.Δέν εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας ἁπλῶς νά κάνει κάποιες τελετές. Δέν εἶναι μουσεῖοἡ Ἐκκλησία μέ ὡραῖα ἐκθέματα, νά δείξουμε τίς στολές μας οἱ παπάδες καί οἱδεσποτάδες ἤ νά κάνουμε μιά ὡραία τελετή νά μᾶς πάρει καί ἡ τηλεόραση. Ὁ σκοπόςτῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά θεραπευθεῖ ἡ ψυχή τοῦ κάθε ἀνθρώπου καί αὐτῶν πού εἶναιἀβάφτιστοι καί αὐτῶν πού εἶναι βαφτισμένοι. Τήν κάθαρση κανονικά τήν ἔχουμεκάνει ὅταν βαφτιστήκαμε, ἀλλά κι ἐμεῖς οἱ βαφτισμένοι ἔχουμε ἀνάγκη κάθαρσης.Ὁ ἄνθρωπος πρίν βαφτιστεῖ, λένε οἱ Πατέρες, ἔχει στό κέντρο τῆς καρδιᾶς του, τῆςὕπαρξῆς του τόν διάβολο. Οἱ ἀβάπτιστοι δηλαδή ἔχουν στό κέντρο τῆς καρδιᾶς τουςτόν διάβολο. Ὅπως εἴπαμε, ἅπαξ καί ὁ ἄνθρωπος στόν Παράδεισο ἔκανε παρακοή,ὑποτάχθηκε στόν διάβολο, ὁπότε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πού γεννιόμαστε στή γῆ,γεννιόμαστε ὑποταγμένοι στόν διάβολο. Καί τό μεγάλο εὐτύχημα γιά μᾶς τούςὀρθοδόξους πού γεννιόμαστε στήν Ἑλλάδα εἶναι πού βαφτιζόμαστε. Ξέρετε τί εἶναιτό βάπτισμα; Μέγιστη δωρεά! Λένε κάποοι ἐξυπνάκηδες: «μέ ρώτησε γιά νά μέ92

βαφτίσει;». Δέ σέ ρώτησε. Μπορεῖς νά μήν τό ἀξιοποιήσεις τό βάπτισμα, ἅμα δένθέλεις. Κράτα το ἀνενεργό, ὅπως οἱ περισσότεροι Ἕλληνες σήμερα πού ἔχουν τόβάπτισμα ἀνενεργό. Εἶναι σάν νά λένε: «μέ ρώτησες γιά νά μέ γεννήσεις;». Δέν σέρώτησε, ἀλλά εἶναι εὐλογία νά σέ γεννήσει καί μεγαλύτερη εὐλογία νά σέἀναγεννήσει μέ τό βάπτισμα. Εἶναι ἐρωτήσεις αὐτές πού κάνουμε! Ἀλλά τόση εἶναι ἡἀνοησία μας.Λοιπόν, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι γεννῶνται ψυχοπαθεῖς, σύμφωνα καί μέ τόν π. ἸωάννηΡωμανίδη καί μέ ὅλους τούς Πατέρες, μέ τήν πατερική ἔννοια, ὄχι μέ τήν ἔννοια τῶνψυχιάτρων. Δηλαδή ἔχουμε πάθος ψυχῆς. Τί πάθος ψυχῆς; Εἴμαστε ὑποταγμένοιστόν διάβολο. Ἀντί δηλαδή στό κέντρο τῆς καρδιᾶς νά εἶναι ὁ Χριστός, ὅπως ἦτανστούς Πρωτόπλαστους πρίν τήν παρακοή, ἔχει μπεῖ ὁ πονηρός. Ὁ ἄνθρωπος ἔκανεἀνταρσία, αὐτό ἦταν τό ἁμάρτημά μας στόν Παράδεισο, κάναμε τήν παρακοή στόνΘεό καί τήν ὑπακοή στόν διάβολο, ὁπότε ὁ διάβολος μετά μπῆκε στό κέντρο τῆςὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ κάθε ἄνθρωπος γεννιέται ψυχοπαθής. Δηλαδή ἔχει στόκέντρο του τόν διάβολο καί εἶναι ὑποταγμένος στά πάθη. Πάσχει δηλαδή ἡ ψυχή του,αὐτό θά πεῖ ψυχοπαθής.Ἔρχεται τώρα ἡ δυνατότητα διά τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἄνθρωπος νά ἐλευθερωθεῖ καί νάθεραπευθεῖ, νά φύγει ἡ ψυχοπάθεια. Καί πῶς γίνεται αὐτό; Μέ τό βάπτισμα καί τόχρίσμα. Ἄν προσέξετε στήν ἀκολουθία τοῦ βαπτίσματος, ὁ παπάς πρίν βαπτίσει τόμωράκι, τό πηγαίνει στόν νάρθηκα τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ διαβάζει ἐξορκισμούς.Ἐξορκίζει τόν διάβολο πού ὑπάρχει στό κέντρο τῆς καρδιᾶς καί ὁ νονός φτύνει τόνδιάβολο ἀντί τοῦ παιδιοῦ πού δέν καταλαβαίνει νά τό κάνει. Ρωτάει: «Ἀποτάσσεσαιτόν σατανᾶ;». «Ἀποτάσσομαι». Τρεῖς φορές. Καί φύσα τον καί φτύσ’ τον. Αὐτά δένεἶναι σχήματα λόγου. Ἐκείνη τήν ὥρα φεύγει ὁ διάβολος ἀπό τήν καρδιά τοῦ μωροῦ,ἐξοστρακίζεται καί μετά τό παιδάκι βαφτίζεται. Θάβεται μέσα στά νερά, ὅπως ὁΧριστός στόν τάφο καί μετά ἀνσταίνεται. Γι’ αὐτό λέμε βαφτιζόμαστε στόν σταυρό –τήν ταφή καί τήν Ἀνάσταση. Συσταυρούμεθα καί συνανιστάμεθα μέ τόν Χριστό.Εἶναι μέγα μυστήριο. Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή, ὅταν βγαίνει ἀπό τήν κολυμβήθρα, εἶναιἅγιος, τό μωράκι εἶναι ἅγιο. Εἶναι πεντακάθαρο, σάν νά βλέπεις τόν Χριστό. Ἔχουνφύγει οἱ δαίμονες καί ἔχει τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μάλιστα, ὅταν τοῦκάνουμε τό Ἅγιο Χρίσμα, τό ὁποῖο τώρα γίνεται μαζί μέ τό Βάπτισμα, ἔχει ἐνεργό τόἍγιο Πνεῦμα.Μετά ὅμως κάνουμε ξανά τά ἴδια πού κάναμε στόν Παράδεισο. Ξανακάνουμεπαρακοή. Θά πεῖτε τό μωράκι ἔχει συνείδηση; Κάνει ἁμαρτία τό μωράκι; Στήν ἀρχήδέν κάνει, κάνουν οἱ γονεῖς καί κάνουν τό πᾶν νά τό «ξεβαφτίσουν», νάἀπενεργοποιήσουν τήν χάρη. Μοῦ ἔχουν πεῖ ὅτι βάζουν τά νεοβάπτιστα μωρά νάχορέψουν στό κέντρο! Ἀλλά ἡ μεγαλύτερη ζημιά γίνεται ἀργότερα ἀπό τούς γονεῖςμέ τά «μπράβο-μπράβο», τά κανακέματα, τά στολίδια, τά ροῦχα, τά χάδια καί τήνἱκανοποίηση ὅλων τῶν θελημάτων. Ὅλα αὐτά δίνουν τό μήνυμα στό παιδί -τό ὁποῖοκαταλαβαίνει μιά χαρά- ὅτι εἶναι τό κέντρο τοῦ σύμπαντος κόσμου καί τοῦ τρέφουντό θέλημα καί τόν ἐγωισμό, τήν φιλαυτία καί τήν ὑπερηφάνεια. Ξυπνοῦν στό μωρότό μεγαλύτερο πάθος πού λέγεται ὑπερηφάνεια.93

Μεγαλώνοντας τό μωράκι λοιπόν συνεχίζει στήν ἴδια κατεύθυνση, ὁπότεἀπενεργοποιεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα καί χρειάζεται πλέον πάλι κάθαρση. Αὐτό δυστυχῶςτό παθαίνουμε ὅλοι, γιατί οἱ γονεῖς δέν ξέρουν νά μεγαλώσουν τά παιδιά τους. Ἄν οἱγονεῖς φύλαγαν τό βάπτισμα, θά εἴχαμε ἅγιους ἀπό μωρά. Θά ἔκαναν θαύματα τάμικρά παιδιά, ἀλλά καί οἱ γονεῖς. Ἐπειδή ὅμως δέν ξέρουν πῶς νά μεγαλώσουν τόπαιδί, πῶς νά μήν θρέψουν τά πάθη στό παιδί, οἱ ἴδιοι τοῦ ἐνεργοποιοῦν τά πάθη.Γιά παράδειγμα, πηγαίνει ἡ θεία στήν κλινική νά δεῖ τό παιδί καί τήν ρωτᾶνε «τόχρύσωσες τό μωρό;». Τοῦ ἔβαλες δηλαδή δίπλα καμιά χρυσή λίρα; Γιατί τοῦ βάζουνλίρα; Γιατί λένε τό χρυσάφι εἶναι καλό πράγμα. Λέει ὁ Χριστός ν’ ἀγαπήσουμε τόχρυσάφι; Γιατί τό μωρό, ὅταν τοῦ βάλεις τό χρυσάφι καί βλέπει καί τήν δική σουἔκφραση τοῦ προσώπου, θά πάρει τό μήνυμα ὅτι αὐτό εἶναι κάτι σπουδαῖο. Αὐτό πούὁ Χριστός λέει νά μισήσουμε, ἐσύ τοῦ τό βάζει ἀπό τήν στιγμή πού γεννιέται γιά νάτό ἀγαπήσει. Τοῦ τρέφεις τό πάθος τῆς φιλαργυρίας, τήν κορυφαία ἄρρωστη ἀγάπη.Μέ ὅλα τά κανακέματα, τί θέλει τό παιδί, χαϊδέματα, ἀγκαλιές, φιλιά, φιογκάκια,«χρυσό μου, κορώνα μου», ὑποκοριστικά τοῦ τρέφουν τήν κενοδοξία, τό ἄλλοκορυφαῖο πάθος καί μαθαίνει τό παιδί ὡς ὑπεραξία νά θεωρεῖ τά ‘μπράβο’. Νά καί τόδεύτερο πάθος, ἡ κενοδοξία, πού τήν τρέφουμε στό παιδί ἀπό τά γεννοφάσκια. Οἱἴδιοι οἱ γονεῖς, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, μπαζώνουν τό παιδί, ὅπως ὅταν ἔχεις μιάπηγή καί ρίχνεις πέτρες καί θάβεται. Ἐκεῖ πού μποροῦσες νά πίνεις γάργαρο νερό,ἔχεις μόνο κοτρῶνες. Ἑπομένως χρειάζεται ὁ κάθε ἄνθρωπος καί ὁ βαπτισμένος,ξανά κάθαρση. Νά βγάλεις δηλαδή τίς ἁμαρτίες καί τά πάθη, πού συσσώρευσανπάνω σου πρῶτα-πρῶτα οἱ γονεῖς, παπποῦδες, γιαγιάδες κλπ μέ τόν τρόπο πού εἴπαμεκαί στή συνέχεια κι ἐσύ ὁ ἴδιος. Γιατί κι ἐσύ δυστυχῶς ἀκολουθεῖς αὐτά πού ἔμαθεςἀπό τούς γονεῖς σου. Κι ὅταν μεγαλώνουν οἱ ἄνθρωποι ἐφαρμόζουν τά ἴδια στάπαιδιά τους καί δέν διορθώνεται τίποτα γιατί ὅλοι μεγαλώνουν τά παιδιά τουςἐνθυμούμενοι τί ἔκαναν ἡ μάνα τους καί ὁ πατέρας τους καί διαιωνίζεται ἡἀρρώστια.Ἐνῶ τό σωστό θά ἦταν νά σκεφτοῦν: «Γιά στάσου ἐγώ εἶμαι χριστιανός, γιά νά δῶ τίλέει ὁ Χριστός γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν. Τί λένε, αὐτοί πού μιμήθηκαν τόνΧριστό, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν». Νά σᾶς πῶ ὅτι λένε πολύὡραῖα πράγματα. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λ.χ. ἔχει ὁλόκληρη ὁμιλία περίκενοδοξίας καί πῶς πρέπει οἱ γονεῖς νά μεγαλώνουν τά παιδιά τους καί αὐτά πού σᾶςεἶπα τά λέει ἐκεῖ μέσα. Πῶς οἱ γονεῖς δηλαδή καταστρέφουν οἱ ἴδιοι τά παιδιά τους,γιατί μετά άπό κάποια ἡλικία, ἀφοῦ τοῦ ἔχεις δώσει τά πάντα, τοῦ ἔχεις θρέψει τόνἐγωισμό μέ τά κανακέματα καί τά μπράβο-μπράβο, φτάνει κάποια στιγμή πού θά τοῦπεῖς καί ὄχι. Καί θά σοῦ πεῖ «γιατί μοῦ λές ὄχι, μέχρι τώρα μοῦ ἔλεγες σ’ ὅλα ναί».Καί θά ἔχει δίκαιο, μεγάλο δίκαιο. Γιατί δέν τοῦ εἶχες πεῖ ποτέ ὄχι, ὅτι δέν τό θέλει ὁΘεός. Ποιός Θεός; Ἐδῶ λένε: «ἐγώ μιλάω, τό εἶπε ὁ μπαμπάς, ἡ μαμά». Ἄκουἐπιχείρημα! Ἀντί νά πεῖ ὁ Θεός τί λέει. Ἀλλά καί οἱ γονεῖς ἔχουν κάνει κέντρο τόνἑαυτό τους, ὁπότε εἶναι τελείως λάθος ἡ ἀγωγή. Λέει ὁ γονιός «ἐγώ τόσα ἔκανα γιάτό παιδί μου καί αὐτό μοῦ ’δωσε μιά κλωτσιά». Βέβαια, τί θά σοῦ δώσει; Ἀφοῦ δέντό ἔμαθες ποτέ νά κάνει ὑπακοή στόν Θεό. Τό ἔμαθες νά εἶναι ἐγωιστής καί ὅταν94

μετά τοῦ πολεμήσεις ἐσύ τό θέλημα, θά σοῦ πεῖ: «Γιατί μοῦ τό πολεμᾶς; Εἶσαικακός. Σηκώνομαι καί φεύγω». Καί ἔχει δίκαιο!Τά πράγματα ὅμως θά ἦταν διαφορετικά, ἄν μάθαινε τό παιδί ἀπό μικρό τήν ὑπακοήστόν Θεό καί τοῦ ἔλεγαν οἱ γονεῖς «ξέρεις παιδί μου κι ἐμεῖς δέν κάνουμε τό δικόμας θέλημα, κάνουμε αὐτό πού θέλει ὁ Θεός κι ἐσύ λοιπόν πρέπει νά κάνεις αὐτό,αὐτό κι αὐτό». Βλέπω μικρά κοριτσάκια πού τούς βάζουν σκουλαρίκια, τά βάφουν,τά κανακεύουν, τά μάθαινουν νά λατρεύουν τό χρυσό καί ὄχι τόν Χριστό, νά ἔχουνὡραιοπάθεια κλπ, ὅλα αὐτά ξεκινοῦν ἀπό τήν μικρή ἡλικία. Τί θά γίνει αὐτό τόκοριτσάκι ὅταν μεγαλώσει; Θά ὑποταχθεῖ στά πάθη στά ὁποῖα εἶναι ὑποταγμένες καίοἱ περισσότερες γυναῖκες, τά ὁποῖα εἶναι μιά διαστροφή. Γιατί δέν ἐπιτρέπεται νάἀλλοιώνεις τό πρόσωπό σου. Τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ.Μπορεῖς νά πάρεις μιά εἰκόνα καί νά τήν ζωγραφίσεις; Εἶναι βλασφημία. Τό ἴδιοεἶναι καί τό πρόσωπο τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Δέν ἐπιτρέπεται καμία ἀλλοίωση. Ἀλλάὅλα αὐτά, ἄν δέν τά ξέρει καί δέν τά ζεῖ ἡ μητέρα, πῶς θά τά περάσει στό παιδί;Ἄν εἴχαμε σωστή ζωή οἱ γονεῖς, δέν θά εἴχαμε αὐτή τήν μεγάλη ἀνάγκη γιάδιόρθωση τῶν παιδιῶν μας. Εἶναι ἀπαραίτητη λοιπόν αὐτή ἡ κάθαρση καί μετά τόβάπτισμα, γιατί δυστυχῶς ὅλοι «μπαζώνουμε» τό Ἅγιο Πνεῦμα καί χρειάζεταιμετάνοια.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Μοῦ δημιουργήθηκαν δύο ἐρωτήματα. Εἴπαμε στήν ἀρχή ὅτι πρέπει ὁχριστιανός νά βρίσκεται στήν Ἐκκλησία τουλάχιστον πρίν τό «Εὐλογημένη ἡΒασιλεία..». Ἄν δέν εἴμαστε ἀπό πρίν, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι πήγαμε Ἐκκλησία;Ὅταν ἐρχόμαστε μετά τό ἀντίδωρο, δικαιούμαστε νά κοινωνήσουμε;Ἀπ. : Ὄχι βέβαια. Δέν δικαιούμαστε. Ποτέ δέν δικαιούμαστε! Καί πρίν τόν παπά νάπᾶμε δέν δικαιούμαστε! Ἀλλοίμονο! Κατά χάρη παίρνουμε τόν Χριστό. Ἀλλάτουλάχιστον νά δείχνουμε μιά διάθεση. Κανονικά ξέρετε πότε πρέπει νά πηγαίνουνοἱ χριστιανοί στήν Ἐκκλησία; Πρίν τόν παπά. Ὁ παπάς νά ἔρθει μετά, νά πάρουν τήνεὐχή του καί ὅλοι μαζί νά ξεκινήσουν τό Μεσονυκτικό, τόν Ὄρθρο, ὅπως ξεκινάει ἡΛειτουργία. Ὄχι νά πάει ὁ παπάς νά κάνει τά δικά του… καί ἐμεῖς νά πᾶμε ὅποτεθέλουμε. Μερικοί φτάνουν ἀφοῦ τελειώσει ἡ Λειτουργία καί προσπαθοῦν νάπρολάβουν τήν κατάλυση. Δέν εἶναι ἔτσι. Νά στό στέλνουμε καί στό σπίτι μέ τόταχυδρομεῖο, ὅπως ἔχουν φτάσει νά κάνουν οἱ Ἀγγλικανοί, πού στέλνουν τήν ΘείαΚοινωνία μέ τό ταχυδρομεῖο! Ἄν εἶναι δυνατόν! Αὐτό κι ἄν δέν εἶναι ἀλλοτρίωση.Ποῦ εἶναι ἡ ἀγάπη μας στόν Χριστό; Ποῦ εἶναι οἱ Μυροφόρες; Οἱ Μυροφόρες πῆγανἀξημέρωτα στόν Τάφο. Οὔτε ἔβαλαν λογική… τίποτα…. μέ τήν καρδιά. Δούλευε ἡκαρδιά. Ἐμεῖς πᾶμε μέ τή λογική. Λένε: «Νά κοιμηθῶ λίγο ἀκόμα, κουρασμένοςεἶμαι… Μιά μέρα ἔχω νά ξεκουραστῶ τήν Κυριακή». «Προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις»(Ψαλμ. 140,4). Ὅταν εἶναι ὅμως νά πᾶνε στό σκί, ἀπ’ τίς ἕξι τό πρωί, τούς ἔβλεπαὅταν ἤμουν στήν Θεσσαλονίκη, νέα παιδιά, ὅλοι ἕτοιμοι. Ἄν τούς πεῖς νά πᾶνε στήΘεία Λειτουργία ἀπ’ τίς ἕξι τό πρωί, κανένας… ποιός πάει; Βλέπετε, ἔχει σημασίαποῦ εἶναι ἡ καρδιά μας. Ὅταν ἡ καρδιά σου εἶναι στόν Χριστό, θά ξυπνήσεις. Γι’95

αὐτό λέμε ἡ ἀρρώστια εἶναι μέσα μας.Λέμε πρέπει νά πᾶμε πρίν τό Εὐλογημένη. Λέει ὁ ἄλλος, γιατί πρέπει; Ἐγώ νομίζωπρέπει λίγο πιό μετά. Πόσο πιό μετά; Νά τό συζητήσουμε. Μέχρι πόσο μπορῶ νάπαραβῶ; Ἔ, αὐτά δέν εἶναι κουβέντες, εἶναι πολύ γύφτικα πράγματα. Ἀγάπα τόνΧριστό καί μετά ἡ καρδιά σου θά σέ πάει πολύ πρίν τόν παπά.Ἐρ. : Αὐτό πού λένε κάποιοι «ἐγώ ἀγαπάω τόν Θεό, ἀλλά δέν πάω ἐκκλησία, εἶμαικαλός ἄνθρωπος…».Ἀπ. : Ὁ Χριστός μᾶς εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰω. 14,6).Ἐπίσης μᾶς εἶπε ὅτι: «ἐκεῖνος εἶναι πού Μέ ἀγαπάει, ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καίτηρῶν αὐτάς» (Ἰω. 14,21). Δηλαδή ὁ Χριστός μᾶς εἶπε καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θάδείξουμε τήν ἀγάπη μας. Ἡ ἀγάπη δέν εἶναι αὐτό πού λέει ὁ λαός ‘ἀγάπες καίλουλούδια’, ὡραῖα συναισθήματα, νά ἔχουμε καλά αἰσθήματα γιά τόν Χριστό. Δένθέλει αὐτό ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός θέλει τήν καρδιά σου καθαρή. Καί γιά νάκαθαρίσεις τήν καρδιά σου, πρέπει νά τηρήσεις αὐτά πού λέει. Οἱ ἐντολές τοῦΧριστοῦ εἶναι προδιαγραφές ζωῆς. Ἄν δέν τηρήσουμε τίς ἐντολές χαθήκαμε, πᾶμεστήν κόλαση, στόν θάνατο, καταστρεφόμαστε. Οἱ ἐντολές δέν εἶναι γιά τόν Χριστό.Ἄν τηρήσουμε τίς ἐντολές δέν προσθέτουμε κάτι στόν Χριστό, ὁ Χριστός δέν ἔχειἀνάγκη ἀπό τίς ἐντολές. Μᾶς ἔδωσε τίς ἐντολές ὡς ὁδηγίες χρήσεως τοῦ σώματος καίτῆς ψυχῆς μας, γιά νά μήν τά διαλύσουμε καί τά καταστρέψουμε.Ὅπως ὅταν ἀγοράζεις ἕνα τρακτέρ, θά πάρεις καί τό manual γιά νά δεῖς τίς ὁδηγίες.Ἄν δέν τηρήσεις τίς ὁδηγίες, ἀγαπᾶς τό τρακτέρ σου; Ὄχι βέβαια. Τό ἔχεις ἤδηκαταστρέψει. Ἔτσι εἶναι καί ὀ Χριστός. Σοῦ ἔδωσε τίς ὁδηγίες χρήσης, γιά νάἀγαπήσεις τόν Θεό καί νά ἀγαπήσεις σωστά καί τόν ἑαυτό σου. Νά διασώσεις τόνἑαυτό σου. Ὅπως διασώζεις ἕνα μηχάνημα, ὅταν τηρεῖς τίς ὁδηγίες τοῦκατασκευαστή, ἔτσι διασώζεις καί τό σῶμα καί τήν ψυχή σου. Σωτηρία εἶναι ὅταντηρεῖς τίς ὁδηγίες πού σοῦ ἔδωσε ὁ Χριστός.Μιά ὁδηγία χρήσεως λέει: «τό σῶμα οὐ τῆ πορνεία» (Α΄ Κορ. 6,13). Εἶναι μία ὁδηγίαχρήσεως αὐτή. Εἶναι ὁδηγία χρήσεως γιά τό σῶμα. Τό σῶμα δέν ἐπιτρέπεται νάπορνεύει. Πορνεία εἶναι καθετί ἐκτός γάμου, ὁποιαδήποτε σχέση ἐκτός γάμου. Καίμετά ἀρχίζουν οἱ συζητήσεις. Τί ἐπιτρέπεται πρίν τόν γάμο; Τό λέει κι αὐτό ἠἘκκλησία, ἄν θέλεις νά τό μάθεις. Ὅταν πᾶμε στό μυστήριο τοῦ γάμου, βλέπουμετόν ἱερέα πού παίρνει τό χέρι τοῦ νυμφίου καί τῆς νύφης καί τά ἑνώνει. Αὐτή εἶναι ἡπρώτη ἐπαφή πού ἔχει ὁ ἄνδρας μέ τήν γυναῖκα. Μέχρι τότε δέν πρέπει νά ἔχουμεκαμία σωματική ἐπαφή.Θά μοῦ πεῖτε στήν πράξη μπορεῖ νά τό κάνει αὐτό κάποιος νέος; Ἄν θέλει, μπορεῖ,γιατί ὁ Χριστός δέν ζητάει πράγματα ἀδύνατα. Ἀλλά πότε μπορεῖ νά τό κάνει καί νάμήν τρελαθεῖ; Ὅταν προσέχει τά μάτια του, γιατί εἶπε ὁ Χριστός γιά νά μήνπορνεύσεις καί νά μήν μοιχεύσεις, πρέπει νά προσέχεις τί βλέπεις. Ἄν φυσικά δένπροσέχεις τί βλέπεις, ὅλα αὐτά μετά θά γίνουν θεοί γιά σένα, ὅπως εἴπαμε, γιατί ὁνοῦς κολλάει στόν ἐγκέφαλο καί κάνει θεούς ὅ,τι βλέπει, ἀκούει, πιάνει κ.λ.π. καίμετά δέν μπορεῖ νά ἀντισταθεῖ. Ἄν τρῶς ὅλα αὐτά τά δηλητήρια πού σοῦ δίνουν ἡ96

τηλεόραση, τό ἴντερνετ καί τά κινητά, φυσικά δέν μπορεῖς ν’ ἀντισταθεῖς καί νάφυλάξεις τήν ἁγνότητά σου καί τήν καθαρότητά σου.Ὁπότε χρειάζεται μία ὁλόκληρη διαδικασία γιά νά τηρήσουμε τίς ἐντολές. Ἕναςλοιπόν πού λέει «Ἐγώ ἀγαπάω τόν Χριστό, ἀλλά ἐκκλησία δέν πάω. Τήν βρίσκω στάξωκλήσια. Μέ πειράζει καί τό θυμίαμα καί ἡ πολυκοσμία..», οὐσιαστικά δέν ξέρειτίποτε γιά τόν Χριστό, γιατί ὁ Χριστός εἶπε ὅτι: «τότε Μέ ἀγαπᾶτε, ὅταν τηρεῖτεαὐτά πού σᾶς λέω». Μιά βασική ὁδηγία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὑπακοή στίς ἐντολές Τουκαί μία ἐντολή εἴπαμε εἶναι ὁ χριστιανός νά εἶναι στήν Ἐκκλησία πρωί καί βράδυ.Δέν εἶναι τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων οἱ Κανόνες, γιατί οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καί οἱΚανόνες τῆς Ἐκκλησίας πού ὑπάρχουν, εἶναι τοῦ Χριστοῦ πράγματα. Ὁ Χριστός τάεἶπε. Οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ζοῦσαν μέ βάση τίς ὁδηγίες τοῦ Χριστοῦ. Καί μή μοῦ πεῖτεὅτι αὐτό δέν τό γράφει στήν Ἁγία Γραφή, ὅπως λένε οἱ Προτεστάντες. Ἡ ἉγίαΓραφή γράφει κάποια πράγματα, δέν τά λέει ὅλα. Ἀλλά στήν Ἱερά Παράδοση ἔχουμεθά λέγαμε τό σύνολο τῶν ὁδηγιῶν τοῦ Χριστοῦ. Οἱ ἱεροί Κανόνες, οἱ Ἅγιοι Πατέρες,ἡ λατρεία καί ἡ Ἁγία Γραφή, ὅλα μαζί ἀποτελοῦν τήν Ἱερά Παράδοση καί τότε ζοῦμεὀρθόδοξα. Ἀλλιῶς ζοῦμε κατά τήν ἀντίληψή μας καί ἔχουμε κάνει ἕναν χριστιανισμόστά μέτρα μας. «Ἐγώ νομίζω ἔτσι. Ὁ παπάς δέν εἶναι ἐντάξει. Ὁ δεσπότης δέν εἶναιἐντάξει. Ἡ Ἐκκλησία δέν τά κάνει καλά, πρέπει νά διορθωθεῖ». Ἐσύ πρέπει νάδιορθωθεῖς. Νά μάθεις τίς προδιαγραφές σου, νά μάθεις τί ζητάει ὁ Χριστός ἀπό σένακαί τότε θά Τόν ἀγαπήσεις, ὅταν ἀρχίσεις νά τηρεῖς τίς ἐντολές. Τότε μπαίνεις στήδιαδικασία νά Τόν ἀγαπήσεις.Ἐρ. : Γιά νά μάθει ὁ ἄνθρωπος, πρέπει νά τοῦ πεῖ κάποιος «ἔλα νά σέ μάθω», δένπρέπει κι αύτός νά ἐνδιαφερθεῖ καί νά θέλει νά μάθει;Ἀπ. : Φυσικά νά θέλει.Ἐρ. : Αὐτόν πού λέει «ξέρω τούς Κανόνες τῆς ἐκκλησίας, ξέρω τί θέλει ὁ Θεός ἀπόμένα», δηλαδή δέν ἔχει ὄρεξη νά μάθει. Πῶς τόν προσεγγίζουμε αὐτόν νά τόνβοηθήσουμε;Ἀπ. : «Τοῖς πᾶσι γέγονα τά πάντα» (Α΄Κορ. 9,22) λέει ὁ Ἀπόστολος. Ὅ,τι μποροῦμεπαππούλη μου, νά κάνουμε. Λίγο μέ συμβουλή, λίγο μέ τό κήρυγμα, λίγο μέ τήνκαμπάνα πού χτυπάει, λίγο μέ ἕναν κύκλο, ὅπως τώρα, λίγο μέ συζήτηση, λίγο μέ τόμάλωμα… χρειάζεται καί μάλωμα, μιά παρατήρηση δηλαδή. Δέν μπορεῖ ὁ ἄλλος νάκάνει πολιτικό γάμο καί μετά νά σοῦ λέει: «Δέν ἔκανα καί κανένα κακό». Πῶς δένἔκανες; Μεγάλο κακό ἔκανες.Φταῖμε κι ἐμεῖς οἱ παπάδες. Οἱ δήμαρχοι τελοῦν πολιτικούς γάμους καί ἐμεῖς τούςδεχόμαστε στήν Ἐκκλησία καί λέμε «Γειά σας κ. Δήμαρχε, τί κάνετε; Ἐλᾶτε νάβαφτίσετε καί τό τάδε παιδί». Δέν ἐπιτρέπεται νά βαφτίσει παιδί αὐτός. Ἀφοῦ αὐτόςτελεῖ πολιτικό γάμο, πῶς θά βαφτίσει παιδί; Δηλαδή παραβαίνει θεσμικά αὐτό πούλέει ἡ Ἐκκλησία κι ἕνας ἀπό σᾶς ἐάν κάνει πολιτικό γάμο, δέν ἐπιτρέπεται νάβαφτίσει παιδί. Ἀλλά ἅμα εἶναι ὁ δήμαρχος, λένε ἐπειδή εἶναι ὁ δήμαρχος τώρα τί νάκάνουμε; Τό ἴδιο θά κάνεις. Θά πεῖ ὁ παπάς ὅτι δέν ἐπιτρέπεται νά βαφτίσει παιδί97

ἐξαιτίας τῶν πολιτικῶν γάμων πού κάνει. Ὅταν σταματήσει νά κάνει πολιτικούςγάμους, θά βαφτίσει παιδί. Λέει: «Μοῦ λένε νά τούς κάνω πολιτικό γάμο, γι’ αὐτό».Κι ἐπειδή σοῦ λένε; Ἄν αὔριο σοῦ ποῦν νά σκοτώσεις, θά σκοτώσεις δηλαδή; Ἄν δένμπορεῖς ν’ ἀντισταθεῖς, καλύτερα νά παραιτηθεῖς, παρά νά χάσεις τήν Βασιλεία τοῦΘεοῦ. Ὁ πολιτικός γάμος εἶναι ὕβρις τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι γάμος, εἶναι ἐπίσημηπορνεία μέ τή βούλα τῆς πολιτείας. Κι ἕνας πού κάνει πολιτικό γάμο δέν μπορεῖ νάβαφτίσει, ἀλλά κι ἕνας πού τελεῖ αὐτή τήν τελετή πολύ περισσότερο δέν μπορεῖ νάβαφτίσει.Αὐτό εἶναι ἕνα ἀπό τά πολλά παραδείγματα πού δείχνουν τήν ἀντινομία τῆς πίστηςμας μέ τήν ζωή μας. Ἄλλα πιστεύουμε, ἤ μᾶλλον δέν ξέρουμε τί πιστεύουμε, τίζητάει ὁ Θεός ἀπό μᾶς, καί ἄλλα κάνουμε. Ὁπότε τό θέμα εἶναι νά ἔχουμε ἕνανπνευματικό ὁδηγό. Νά ρίχνουμε τουφεκιές ἐδῶ κι ἐκεῖ δέν γίνεται. Θέλεις πράγματινά θεραπευτεῖς, νά μήν χαλάσεις τό μηχάνημα ἤ τουλάχιστον νά τό διορθώσεις; Γιατίὅλοι τό χαλάσαμε, ὅλοι τό κάναμε τό μπάζωμα. Μᾶς τό ἄρχισαν οἱ καλοί γονεῖς μαςκι ἐμεῖς τό συνεχίσαμε. Ἄν θέλεις, τό πρῶτο καί τό σπουδαιότερο εἶναι νά ἔχειςπνευματικό ὁδηγό. Νά βρεῖς ἕναν πνευματικό, νά ἀκολουθήσεις τίς ὁδηγίες του καίἔτσι σιγά-σιγά θά καθαρίσεις τήν καρδιά. Θά ἀρχίσει νά λειτουργεῖ τό μνημονικόσύστημα τῆς καρδιᾶς. Τότε ὁ ἄνθρωπος γίνεται πραγματικά μέλος τῆς Ἐκκλησίας.Αὐτοί θεωροῦνται μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού ἔχουν ἀποκατεστημένη μέσα τους αὐτήτήν λειτουργία, τήν νοερά προσευχή. Κανονικά δηλαδή δέν εἴμαστε μέλη τῆςἘκκλησίας. Τυπικά εἴμαστε, ἀλλά οὐσιαστικά εἴμαστε ἐκτός, γιατί στήν πράξηκάνουμε ὅλα τά ἀνάποδα ἀπό αὐτά πού λέει ὁ Χριστός καί πρῶτα-πρῶτα ἐμεῖς οἱπαπάδες καί οἱ δεσποτάδες. Ἐμεῖς πρῶτοι τά ἔχουμε ξεχάσει αὐτά.Ἐνῶ οἱ πρῶτοι χριστιανοί, σᾶς εἶπα, ἔκαναν ὅλοι νοερά προσευχή. Τούς τρεῖςπρώτους αἰῶνες δέν ἔχουμε βιβλία νά μιλοῦν γιά νοερά προσευχή, γιατί τό ἔκανανὅλοι, ἦταν αὐτονόητο. Τόν τέταρτο αἰῶνα βγῆκε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομοςκαί λέει: «προσέξτε μή σταματᾶτε τήν νοερά προσευχή, πρωί καί βράδυ, ἡμέρα καίνύχτα, μή σταματᾶτε, μέχρι νά καταπιεῖ ἡ καρδιά τόν Χριστό καί ὁ Χριστός τήνκαρδιά». Νά ἑνωθεῖ ὁ Χριστός μέ τήν καρδιά, ὅπως εἴπαμε καί ἡ καρδιά νά δουλεύειγιά τόν Χριστό, νά προσεύχεται συνέχεια. Γιατί βγῆκε τότε καί τό εἶπε; Γιατί τότε οἱχριστιανοί εἶχαν χαλαρώσει. Εἶχαν σταματήσει οἱ διωγμοί μετά τό διάταγμα τῶνΜεδιολάνων καί οἱ χριστιανοί χαλάρωσαν, ἐκκοσμικεύτηκαν. Ἔγινε καί ἐπίσημηθρησκεία μετά μέ τόν Μέγα Θεοδόσιο ὁ χριστιανισμός, ὁπότε ἦταν καί θέμα πρεστίζ,ἦταν κοινωνικά σπουδαῖο νά εἶσαι χριστιανός. Γινόσουν ἀποδεκτός ὡς χριστιανός,ὁπότε βαφτιζόντουσαν χωρίς ὅμως νά ἔχουν ἀληθινή μετάνοια.Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χρυσόστομος: προσέξτε, μή σταματᾶτε νά ἐπικαλεῖστε τόν Κύριο.Εἶναι βασική λειτουργία τοῦ χριστιανοῦ. Ὁ Χριστός σχετικά μ’ αὐτό μας εἶπε τήνπαραβολή τοῦ ἄδικου κριτοῦ καί τῆς χήρας. Πού πήγαινε ἡ χήρα στόν κριτή ἐκεῖνονκι ἐκεῖνος τήν ἔδιωχνε. Αὐτή ἐπέμενε, ξαναπῆγε δεύτερη καί τρίτη φορά καί στότέλος ὁ κριτής ἐπειδή τήν βαρέθηκε τῆς ἔκανε τήν χάρη. Ὁπότε λέει ὁ Χριστός: ἄναὐτός ὁ ἄδικος κριτής ἐπειδή τόν πίεζε αὐτή ἡ χήρα, τελικά τῆς ἔκανε τό χατίρι, πόσομᾶλλον ὁ δίκαιος Θεός! Ὅταν ἐπιμένουμε καί τοῦ ζητᾶμε τό ἔλεος δέν θά μᾶς τό98

δώσει; Θά μᾶς τό δώσει. Γι’ αὐτό νά ἐπιμένουμε. Αὐτό εἶναι μιά βασική λειτουργίαπού πρέπει νά κάνουμε, ἀλλα χρειάζεται καί γενικότερη διόρθωση τῆς ζωῆς μας, γι’αὐτό χρειάζεται ὁ πνευματικός ὁδηγός πού θά μᾶς δώσει ὁλόκληρο τό πακέτο, πόσηνηστεία θά κάνουμε, πόση προσευχή, πόση ἄσκηση κ.λ.π. Εἶναι ὁλόκληροθεραπευτικό πακέτο, ὅπως πᾶς στόν γιατρό καί σοῦ λέει «θά πάρεις αὐτά τάφάρμακα, θά κάνεις αὐτές τίς ἀσκήσεις, θά τρῶς αὐτά τά πράγματα», ἕνα ὁλόκληροθεραπευτικό πακέτο. Ἄν ὁ ἄρρωστος πεῖ: «σιγά νά μήν τά κάνω ἐγώ αὐτά», θά γίνεικαλά; Δέν θά γίνει.Ἐρ. : Γέροντα στήν ἐξομολόγηση ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας νά ἐξομολογοῦνται μαζί τάζευγάρια;Ἀπ. : Ἐντάξει, αὐτό εἶναι εὐχῆς ἔργο, ἀλλά δέν τό ἀντέχουν. Εἶναι ἀνάλογα μέ τόπνευματικό ἐπίπεδο στό ὁποῖο βρίσκονται. Σέ πρώτη φάση, εὐχῆς ἔργο εἶναι νάἔχουν τόν ἴδιο πνευματικό. Τουλάχιστον ἐγώ περιμένω νά μοῦ τό ζητήσουν οἱ ἴδιοι,δέν τούς τό ἐπιβάλλω. Γιατί πολλές φορές μπορεῖ νά πεῖ κάτι ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκανά σκανδαλιστεῖ καί στό σπίτι νά γίνει μεγάλη φασαρία γιατί δέν ἔχουν φτάσειἀκόμα στό ἐπίπεδο νά ἔχουν τό ἕνα πνεῦμα. Ἄν ἔχουν τό ἕνα πνεῦμα, λειτουργεῖ καίστούς δύο μέσα ἡ νοερά προσευχή τότε δέν ὑπάρχει πρόβλημα. Καί μαζί στήνἐξομολόγηση τά λένε μιά χαρά. Γιατί εἶναι στό ἴδιο πνεῦμα καί πλέον δέν ἀγωνίζεταιὁ ἕνας νά κυριαρχήσει στόν ἄλλον, ὅπως γίνεται συνήθως. Ἀπό τήν πρώτη μέρα τοῦγάμου βλέπετε ἡ γυναίκα προσπαθεῖ νά πατήσει τό πόδι τοῦ ἄνδρα, δηλαδή νάκυριαρχήσει. Ἐνῶ στήν Ἐκκλησία, ὅταν λειτουργοῦμε σωστά, προσπαθοῦμε νάὑπηρετήσουμε, ὄχι νά κυριαρχήσουμε. Αὐτό πρέπει νά γίνει καί στήν οἰκογένεια.Ὅταν ὁ ἕνας δηλαδή ἀγωνίζεται νά ὑπηρετήσει τόν ἄλλον, νά κάνει ὑπακοή στόνἄλλον, τότε λειτουργεῖ σωστά ἡ οἰκογένεια. Ὅταν ἀγωνίζεται νά κυριαρχήσει στόνἄλλον, τότε ἔχουμε τούς τσακωμούς, τά διαζύγια καί ὅλα αὐτά.Ἐρ. : Ἐμεῖς εἴμαστε χριστιανοί καί θέλουμε νά ἐξουσιάσουμε…Ἀπ. : Γι΄ αὐτό λέω, δέν εἴμαστε χριστιανοί, κάνουμε ὅλα τά ἀνάποδα. Ὁ Χριστόςεἶπε: «ὁ θέλων πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων πάντων διάκονος» (Μαρκ. 9,35). Ἔτσιζοῦμε τόν Παράδεισο. Γιατί ὁ Χριστός ἦρθε γιά τώρα. Δέν ἦρθε γιά τήν μετάθάνατον ζωή, ὅπως νομίζουν κάποιοι. Ἄν κάνουμε αὐτά πού λέει ὁ Χριστός, θάζήσουμε τόν Παράδεισο ἀπό τώρα. Ὁ Χριστός ἦρθε καί γιά μετά, ἀλλά καί γιά τώρα.Ἐρ. : Γίνεται ὅμως πάντα ὁ ἕνας νά ὑπηρετεῖ τόν ἄλλον; Κάποια στιγμή θά πεῖ:«πάντα ἐγώ θά κάνω πίσω;».Ἀπ. : Ἐάν ἔχει τό πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, θά τό κάνει. Θά τό κάνει ἀκόμα κι ἄν ὁ ἄλλοςδέν μπαίνει στό ἴδιο πνεῦμα. Γιατί παίζει ρόλο ποίον ἤ ποιά πῆρες… Ἄν ὅμως ἐσύἔχεις ζωντανή σχέση μέ τόν Χριστό, θά ὑπομείνεις καί θά κάνεις μέ χαρά αὐτή τήνὑπομονή καί τήν ὑποταγή καί ὁ Χριστός θά σοῦ δώσει μεγάλη χάρη. Ἔχουμε τέτοιεςπεριπτώσεις πού τελικά κατάφεραν νά σώσουν καί τόν ἄλλον μέ πολλή ὑπομονή,πολλά χρόνια… Ἤξερα γυναίκα πού τῆς εἶχε σπάσει καί τό χέρι ἀπ’ τό ξύλο κι αὐτήμέ ὑπομονή, μέ προσευχή, σπούδασε τά παιδιά της, τά πάντρεψε ἔδινε καί στόν ἴδιοὅ,τι ἤθελε, ἐκτός ἁμαρτίας φυσικά. Αὐτός πήγαινε στό καφενεῖο κι αὐτή πήγαινε99

στήν Ἐκκλησία. Τελικά τῆς εἶπε «εἶσαι ἕνας ἄγγελος», μετάνιωσε κι αὐτός,ἐξομολογήθηκε στά τελευταῖα του καί σώθηκε κι αὐτός. Ἀγῶνας μιᾶς ζωῆς βέβαια.Θά ἔλεγα, ἄν εἴχαμε κι ἐμεῖς λίγο μυαλό, θά μπορούσαμε καί ὅλα αὐτά νά τάἀποφύγουμε, ἄν λειτουργούσαμε σωστά ἀπό μικροί, ἄν εἴχαμε σωστή ἀγωγή ἀπ’τούς γονεῖς μας. Ἄν φυλάγαμε τό βάφτισμα ἤ τό ἐπανενεργοποιούσαμε ἀπό μικρήἡλικία, θά τά γλιτώναμε κι αὐτά. Γιατί δέν θά ἔκανες γάμο μέ ἕναν ἄσχετο,νομίζοντας ὅτι θά τόν ἀλλάξεις. Θά σοῦ ἀλλάξει τά φῶτα. Δέν εἶναι εὔκολο νάἀλλάξεις κάποιον ἄνθρωπο. Γιατί νά κάνεις ἕναν γάμο μέ ἕναν ἄσχετο, πού δέν ἔχειδηλαδή σχέση μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Θά ὑποφέρεις. Ἀλλά ἔχουμε τόσο ἐγωισμό πούνομίζουμε ὅτι θά τόν καταφέρουμε καί μετά τά εἰσπράττουμε στήν πορεία.Ἐρ. : Ἴσως βλέπουν ἄλλα πράγματα, δέν βλέπουν τήν πνευματική κατάσταση.Ἀπ. : Ἀκριβῶς, γιατί δέν ἔχουμε ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί κοιτᾶμε ἄν εἶναιψηλός, ψηλή, ἄν ἔχει χρήματα κ.λ.π.Ἐρ. : Ἄν ἑνωθεῖ ἕνα ζευγάρι ἀταίριαστο ὑπάρχει περίπτωση νά πέσει αὐτός πούστέκεται πιό καλά πνευματικά;Ἀπ. : Βέβαια ὑπάρχει. Ἦταν μία πού πῆγε στόν π. Πορφύριο καί τόν ρώτησε γιά νάπαντρευτεῖ κάποιον. Ἐκεῖνος ἦταν μασόνος καί ὁ Γέροντας τῆς εἶπε ὄχι. Ἐκείνη τόνπῆρε μέ σκοπό νά τόν ἀλλάξει. Τό ἀποτέλεσμα ποιό ἦταν; Κόντεψε νά γίνει μασόνακαί ἡ ἴδια, ἔχασε καί τήν Ἐκκλησία καί αὐτό τό λίγο πού εἶχε δηλαδή πρίν τόν γάμο.Ἐρ. : Θέλει κανείς νά τόν ἀλλάξει τόν ἄλλον, ἀλλά ἔχει σχέση καί πῶς αἰσθάνεταικαί γιά ποιό λόγο τό κάνει, ἄν ἔχει καλό ἐγωισμό….Ἀπ. : Καλός ἐγωισμός δέν ὑπάρχει παππούλη μου, ἔ; Ἀφοῦ εἶναι ἐγωισμός, εἶναιπάντα κακός. Συγχωρέστε με. Κατάλαβα τό πνεῦμα σας ποιό εἶναι, ἀλλά αὐτό πρέπεινά τό κάνει μέ ταπείνωση, νά πεῖ «μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ θά τό παλέψω». Ὁπότε, ἄντό πεῖ ἔτσι, θά ξέρει καί μέ τί ἔχει νά παλέψει. Σάν τόν ἅγιο ἐκεῖνον πού εἶπε στόνδαίμονα «ἔλα μπές μέσα μου». Δέν εἶναι εὔκολο νά τό πεῖς. Τό εἶπε ὁ ἅγιος, ἀλλά τόεἶπε καί κάποιος ἄλλος καί δέν ἄντεξε. Θέλει προσοχή. Ἕνας πού εἶναι ταπεινόςδηλαδή, δέν τό λέει εὔκολα αὐτό. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα νά πάρει τόν ἄλλον στήνπλάτη του νά τόν σώσει.Ἐρ. : Ἄρα λοιπόν Γέροντα, μέ τήν νοερά προσευχή πού εἴπατε προηγουμένως μέ τήνφωνούλα πού ἀκούγεται μέσα μας, μήπως ὑπάρχει καί μία ἄλλη φωνούλα τοῦδιαβόλου;Ἀπ. : Ὑπάρχει. Βέβαια, ὑπάρχει ἡ φωνή τῶν παθῶν. Εἶναι οἱ λογισμοί, οἱ ὁποῖοικυριαρχοῦν στόν ἐμπαθή ἄνθρωπο καί φέρνουν αὐτά τά ἄσχημα ἀποτελέσματα.Μετά ἀπό τούς λογισμούς πᾶμε στίς πράξεις. Γιά νά φτάσεις νά κάνεις μιά ἁμαρτία,τό ἔχεις μέσα σου ὡς λογισμό. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός: «Δέν σᾶς μολύνουν αὐτά πούεἰσέρχονται στό στόμα, ἀλλά αὐτά πού βγαίνουν ἀπό μέσα σας» (Ματθ. 15,11). Μᾶςλερώνουν οἱ λογισμοί πού μετά γίνονται πράξεις. Ἔτσι ὁ Χριστός στήν ἐπί τοῦ ὄρουςὁμιλία διορθώνει τήν ρίζα, τήν καρδιά. Λέει «ὄχι μόνο δέν θά φονεύεις, οὔτε θάθυμώνεις, οὔτε καί θά βρίζεις. Ὄχι μόνο δέν θά μοιχεύεις, ἀλλά οὔτε καί θά βλέπεις100