BlockChain-for-Government-Services-v1

การออกแบบระบบต้นแบบดังกล่าว รวมถึงการเชือ่ มต่อกับระบบฐานข้อมูล จะไม่เชอื่ มต่อกับระบบบรหิ ารข้อมูล สทิ ธิประกนั สขุ ภาพทไ่ี ดส้ มมตขิ น้ึ ดว้ ยทงั้ นี้ โรงพยาบาล (Hospital Information ในการจัดท�ำระบบต้นแบบ e-Referral System: HIS) โดยตรง แต่จะเช่ือมต่อ ไดค้ ำ� นงึ ถงึ สทิ ธใิ นการเปน็ เจา้ ของขอ้ มลู กับฐานข้อมูลเสมือน เพ่ือจ�ำลอง ของผปู้ ว่ ยเปน็ สำ� คญั ดงั นนั้ ขอ้ มลู ทถ่ี กู ใช้ สถานการณก์ ารเชื่อมตอ่ ผา่ น Database ในการทดสอบระบบตน้ แบบ e-Referral View ทโ่ี รงพยาบาลสรา้ งข้นึ ไวบ้ นระบบ ยกตัวอย่างเช่น ข้อมูลผู้ป่วย ข้อมูล Cloudสว่ นตวั สำ� หรบั งานระบบแลกเปลยี่ น โรงพยาบาล จงึ เป็นข้อมูลสมมติเพื่อใช้ ข้อมูลสุขภาพโดยเฉพาะ (ซง่ึ ปัจจุบัน ในการทดสอบระบบตน้ แบบ e-Referral ตดิ ตง้ั อยบู่ นระบบ G-Cloud ของ สพร.) เทา่ น้นั แนวคดิ และหลักการประยุกภตา์ใคชร้เัฐทคภโานยโใลตย้บี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรับย 149

ทง้ั นใี้ นการจดั ทำ� ระบบตน้ แบบ e-Referral บนเทคโนโลยี Blockchain ไดเ้ ลอื ก โครงสร้างฐานข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพเพ่ือการส่งต่อผู้ป่วย OPD, IPD และ AE/ER ส�ำหรับหน่วยบริการในระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า เขตพน้ื ทกี่ รงุ เทพมหานคร หรอื ทรี่ จู้ กั กนั ในชื่อระบบ 13 แฟม้ มาเปน็ มาตรฐานขอ้ มลู สขุ ภาพในโครงการน้ี โดยมาตรฐานขอ้ มลู ดงั กล่าวประกอบไปดว้ ยข้อมูลดงั ตอ่ ไปนี้ ขอ้ มูลผู้ป่วย (PID- Patient Identification) ข้อมูลบุคคลอา้ งองิ (NK1- Contact Person) ข้อมูลการแพ้ (AL1- Patient Allergy) ขอ้ มลู การสง่ ต่อ (RF1- Referral Information) ข้อมลู การวนิ จิ ฉัยโรค (DG1- Diagnosis) ขอ้ มลู อาการเจ็บป่วย (Vital Signs) ข้อมลู การเข้ามารับการรักษา (PV1- Patient Visit) ข้อมูลทำ� หตั ถการและผา่ ตดั (PR1- Procedure) ขอ้ มลู ผลการตรวจทางหอ้ งปฏิบตั ิการ (OBL- Observation LAB Result) ข้อมูลผลตรวจจากภาพถา่ ยทางการแพทย์ (OXB- Observation X-Ray Result) ขอ้ มูลยาและเวชภัณฑ์ (RXO- Pharmacy/ Treatment Order) ขอ้ มลู ผใู้ หบ้ รกิ าร (PRD- Provider Data) ขอ้ มลู การนัดหมายตอ่ เนื่อง (APP- Appointment Information) 150 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

โดยเลือกใช้ Hyperledger Fabric เวอรช์ นั 1.0 ซึ่งเปน็ Open Source ในการ พัฒนาระบบต้นแบบดังกล่าว โดย Hyperledger Fabric คอื Blockchain Platform ซ่งึ ถกู พฒั นาข้นึ ภายใตโ้ ครงการ Hyperledger ของ Linux Foundation และเปน็ เทคโนโลยี Blockchain ประเภท Private หรือ Permissioned Blockchain ที่มีสถาปัตยกรรมแบบ Modular และ การตรวจสอบตา่ ง ๆ ซึง่ ใช้ Chaincode สามารถเขยี น Smart Contract เพอื่ ให้ เปน็ เครือ่ งมอื ในการจดั ทำ� SmartContract ทำ� งานตามเงื่อนไขได้ โดยบรรจขุ น้ั ตอน ทง้ั นใี้ นการพฒั นาระบบตน้ แบบดงั กลา่ ว การตรวจสอบต่าง ๆ ยกตัวอย่างเช่น ได้น�ำเอา Business Logic มาเป็น การเรยี กดูข้อมูลผู้ป่วย ประวัติการ เงื่อนไขในการสรา้ ง Smart Contract และ รักษา การนัดหมาย รวมถึงข้อมูลท่ี Deploy ลง Hyperledger Fabric ผา่ น จ�ำเป็นส�ำหรับการส่งต่อผู้ป่วยของโรง Composer และสรา้ ง API ด้วย REST พยาบาลที่เกี่ยวข้อง โดยใช้ Smart Sever ของ Composer เพ่ือเป็นส่วน Contract ในการควบคุมข้ันตอน ตดิ ตอ่ กบั ระบบ ดงั แสดงในรปู ภาพท่ี 27 Frontend API Server SReErSveTr Hyperledger Composter CHAINCODE ChSaeirnvcicoede PIN code GGCeteretHaHHotooessp,sppUitiaipttlaadBllaLytiesI,Dt , Refer, Hyperledger Fabric 1.0 CoSreticaunrneer RLRuibnerataicmryte/ GGCeteretHaHoPtoesap,stipUietaipntladtBlaLytiesID,t , Approve, HTML Reject, MEMBERSHIP BLOCKCHAIN TRANSACTIONS RSeegciustrrey GRReefteeRjerR,eceAftefpDerpreOrforedvr,eer, CSS Defer MeSmerbveicreshsip Blockchain Services LGoGgeeintt,HPGaoSetsyitepsPnittaetatmHlieRinsettpoVorieyrw,t , Registration Request Profile, MaIndaegnetimtyent CMonasneangseurs DiLsterdibguetred Approve Request, Auditability PrPot2oPcol SLteodrgagere Clear Profile, Reject request Event Stream Services รปู ภาพท่ี 27: รายละเอยี ดการออกแบบระบบตน้ แบบ e-Referral บนเทคโนโลยี Blockchain แนวคดิ และหลักการประยกุ ภตา์ใคชร้เัฐทคภโานยโใลตย้บี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรบัย 151

ทั้งน้ี REST Server ของ Hyperledger Composer จะสร้าง REST API ขน้ึ มาใหอ้ ตั โนมตั จิ าก Composer Model ซ่งึ API ของระบบตน้ แบบ e-Referral บน REST Sever ประกอบไปดว้ ย 8 API ดังต่อไปน้ี Refer: ใชเ้ พอื่ เรม่ิ การขอสง่ ต่อผูป้ ่วย Approve: รบั การสง่ ต่อผูป้ ่วย Reject: ปฎเิ สธการสง่ ตอ่ ผู้ปว่ ย CancelReject: ยกเลกิ การปฎิเสธการส่งตอ่ Defer: ขอเลือ่ นเวลาสง่ ตอ่ RequestProfile: ขอดขู อ้ มลู ผู้ปว่ ย ApproveRequest: ผู้ป่วยเจา้ ของขอ้ มลู อนุญาตให้ดขู ้อมูลของตนเอง ClearProfile: ปิดการเขา้ ถงึ ข้อมูลเมื่อหมดเวลาท่ีอนุญาตใหเ้ ขา้ ดขู อ้ มลู 152 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

แตเ่ นอ่ื งจากAPIบนRESTServerที่ Hospital: API เกยี่ วกบั โรงพยาบาล ถกู สรา้ งโดยอตั โนมตั จิ าก Hyperledger End point: /v1/api/hospital Composer น้ันเป็น API ท้ังหมด Method: POST Create Hospital ของระบบดังได้กล่าวมาแล้วข้างต้น PUT Update Hospital ซ่งึ หลายตัวเป็น API ที่ไม่ต้องการเปิด GET Get Hospital List ให้ระบบภายนอกเรยี กใช้ หรือมี Data GET Get Hospital By ID Format ทเ่ี ขา้ ใจยากสำ� หรบั ผู้ทไี่ มม่ ีสว่ น DEL Delete Hospital เกยี่ วข้องกบั ระบบ Blockchain ดงั นน้ั Patient: API เกยี่ วกบั ผปู้ ว่ ย การพัฒนาระบบต้นแบบ e-Referral End point: /v1/api/patient ด้วยเทคโนโลยี Blockchain จึงสร้าง Method: POST Create Patient API Server ข้นึ มาเป็น Middle Tier PUT Update Patient โดยทำ� หนา้ ทเี่ ปน็ จดุ เช่ือมตอ่ API สำ� หรบั GET Get Patient List การเรียกใชง้ าน ซึง่ ประกอบไปดว้ ย 5 API GET Get Patient By ID ดังต่อไปน้ี DEL Delete Patient แนวคิดและหลักการประยกุ ภตาใ์คชร้เัฐทคภโานยโใลตย้บี รBบิ loทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรบัย 153

Transaction: API Esenldecptopiantti:en/vt/1/api/queries/ เกย่ี วกบั การสง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ย Method: GET Select Patient End point: /v1/api/transaction/refer GET Select Refer Order Method: GET Get Refer GET Select Refer Order copy POST Refer Other POST Approve Method: POST Login GET Get Refer Order GET Get Refer Incoming List POST Cancel Reject GET Get Refer Outgoing List POST Reject POST Hospital Refer POST Defer GET Get Patient View 154 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ในส่วนสุดท้ายของการออกแบบ ระบบตน้ แบบ e-Referral คอื การพฒั นา สว่ นของ Front End เพือ่ ใช้โต้ตอบกบั ผูใ้ ชง้ าน โดยการพัฒนาในส่วนดงั กล่าว ใช้ ReactJS เป็น Framework และ Cascading Style Sheet หรือ CSS ในการจัดรูปแบบการแสดงผลของ เอกสาร HTML โดยในล�ำดับถัดไปเป็นการแสดง ตัวอย่างเพียงบางส่วนของ ขั้นตอน การส่งต่อผู้ป่วยระหว่างโรงพยาบาล โดยใชเ้ ทคโนโลยีTErnuvsirtoendmEexenctu(TtiEoEn) Blockchain ดงั แสดง ในรปู ภาพที่ 28 1. refer to Hospital C Referral 4. noretiffeyrpraaltient Hospital A 5. accept/reject Refer 2. get patient Hospital C historic data 3.GotPatientdata HosCpitoalllBect Hospital B รปู ภาพท่ี 28: แผนภาพแสดงขัน้ ตอนการสง่ ตอ่ ผ้ปู ว่ ยระหว่างโรงพยาบาล แนวคดิ และหลกั การประยุกภตา์ใคชรเ้ ฐัทคภโานยโใลตยบ้ ี รBบิ loทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรับย 155

การสง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ยระหวา่ งโรงพยาบาล โรงพยาบาลทุติยภูมิ (โรงพยาบาล C) ซ่งึ ในกรณีน้ีจะเกิดขน้ึ จากการประเมิน ระบบ e-Referal จะทำ� การสง่ รายการขอ ของแพทยจ์ ำ� เปน็ ตอ้ งสง่ ตอ่ การรกั ษาโดย สง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ยซ่งึ ถกู เขา้ รหสั ดว้ ย Public Key ส่งให้เจ้าหน้าท่ีของโรงพยาบาลปฐมภูมิ พรอ้ ม Smart Contract วา่ ดว้ ยขอ้ กำ� หนด (โรงพยาบาล A) เป็นผู้คีย์ข้อมูลการ ต่าง ๆ เก่ยี วกบั การส่งต่อผู้ป่วย ไปยงั ส่งต่อผู้ป่วยให้โรงพยาบาลที่มีความ Node อืน่ ๆ บนเครือข่าย Blockchain พร้อมมากกว่า เร่ิมจากเจ้าหน้าท่ีของ ของระบบ e-Referral และในกรณีท่ี โรงพยาบาล A เขา้ ใชร้ ะบบ e-Referral โรงพยาบาล C ตอบรบั การสง่ ตอ่ เพอื่ รบั จาก Username Password ของ เข้าเป็นผปู้ ว่ ยของโรงพยาบาล C ดังนั้น โรงพยาบาล A เพื่อเข้าสู่หน้าจอการ โรงพยาบาล C จะสามารถเรยี กดปู ระวตั ิ ด�ำเนินงานซงึ่ เทียบได้กับ Wallet ของ การรกั ษาพยาบาลของผปู้ ว่ ยทเ่ี คยเขา้ รบั Blockchain และไดร้ บั Public Key และ การรกั ษาพยาบาลจากโรงพยาบาลอนื่ ๆ Private Key เพือ่ ใชส้ ำ� หรบั การเข้ารหัส ทอ่ี ยใู่ นเครอื ขา่ ย Blockchain ของระบบ รายการธุรกรรม โดยรายการธุรกรรม e-Referral ได้จากข้อก�ำหนดท่ีเขียน ดังกล่าว คือ การขอส่งต่อผู้ป่วย เม่ือ ไว้ใน Smart Contract ว่าด้วยเรือ่ ง เจ้าหน้าท่ีของโรงพยาบาล A กดปุ่ม ข้อก�ำหนดในการสง่ ต่อผปู้ ว่ ย เพื่อส่งรายการขอส่งต่อผู้ป่วยไปยัง 156 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ในลำ� ดบั ถดั ไปเปน็ การแสดงตวั อยา่ ง หนา้ จอการทำ� งานเพยี งบางสว่ นของระบบ e-Referral ตวั อยา่ งท่ี 1 การบริหารสทิ ธิในการเขา้ ถงึ และใชง้ านขอ้ มลู ผปู้ ว่ ย โดยใช้ Smart Contract โรงพยาบาลตนŒ ทางสามารถส‹งตอ‹ ผปูŒ ว† ยผ‹านหนŒาจอระบบ e-Referral รูปภาพท่ี 29: ตัวอย่างการเขยี นโปรแกรมของการบรหิ ารสิทธิในการเขา้ ถึงและใช้งาน ข้อมูลผ้ปู ่วย โดยใช้ Smart Contract แนวคดิ และหลักการประยกุ ภตา์ใคชรเ้ ฐัทคภโานยโใลตยบ้ ี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรบัย 157

ตัวอย่างที่ 2 ตัวอย่างหน้าจอการส่งต่อข้อมูลผู้ป่วยระหว่างโรงพยาบาลปฐมภูมิ โรงพยาบาลทตุ ิยภมู ิ และโรงพยาบาลตตยิ ภมู ิ โรงพยาบาลตนŒ ทางสามารถสง‹ ตอ‹ ผูปŒ †วยผา‹ นหนาŒ จอระบบ e-Referral รูปภาพที่ 30: โรงพยาบาลต้นทางสามารถส่งตอ่ ผปู้ ว่ ยผ่านหน้าจอระบบ e-Referral 158 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

โรงพยาบาลปลายทางสามารถส‹งคำขอสง‹ ตอ‹ ผŒูป†วยผา‹ นหนาŒ จอระบบ e-Referral รปู ภาพท่ี 31: โรงพยาบาลปลายทางสามารถสง่ คำ� ขอสง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ยผา่ นหนา้ จอระบบ e-Referral โรงพยาบาลปลายทางสามารถเขŒาดูขอŒ มลู ผปŒู †วยในระบบ 13 แฟ‡มไดŒ รปู ภาพที่ 32: โรงพยาบาลปลายทางสามารถเขา้ ดขู อ้ มลู ผปู้ ว่ ยในระบบ 13 แฟม้ ได้ 159 แนวคดิ และหลกั การประยกุ ภตา์ใคชร้เฐัทคภโานยโใลตยบ้ ี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศ�ำหไทรับย

โรงพยาบาลปลายทางสามารถตอบรับ ปฏิเสธ หรอ� ขอเลอ่ื นเวลาการส‹งต‹อผปŒู †วยไดŒ รปู ภาพที่ 33: โรงพยาบาลปลายทางสามารถตอบรับ ปฏิเสธ หรอื ขอเลือ่ นเวลาการสง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ยได้ โรงพยาบาลปลายทางสามารถตอบรบั ปฏิเสธ หรอ� ขอเล่ือนเวลาการส‹งตอ‹ ผŒปู ว† ยไดŒ รปู ภาพที่ 34: ตวั อย่าง Log การส่งตอ่ ผปู้ ่วยของระบบ e-Referral 160 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ตัวอยา่ งท่ี 2 ตัวอย่างหนา้ จอแสดงรายงาน หนาŒ จอ Dashboard แสดงรายงานตา‹ ง ๆ ของระบบ e-Referral รปู ภาพที่ 35: หนา้ จอ Dashboard แสดงรายงานต่าง ๆ ของระบบ e-Referral หนาŒ จอสำหรบั การ Performance Monitoring , Report และ Throughput ใน Component ตา‹ ง ๆ ของระบบ Hyperledger Blockchain รปู ภาพที่ 36: หน้าจอส�ำหรบั การ Performance Monitoring , Report และ Throughput ใน Component ต่าง ๆ ของระบบ Hyperledger Blockchain แนวคดิ และหลักการประยุกภตา์ใคชร้เัฐทคภโานยโใลตย้บี รBบิ loทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรบัย 161

ทั้งนี้ผลจากการศึกษาการพัฒนาระบบต้นแบบ e-Referral พบว่าปัจจัย ความสำ� เรจ็ ในการพฒั นาตอ่ ยอดระบบตน้ แบบ e-Referral เพอ่ื นำ� ไปสกู่ ารยกระดบั การให้บรกิ ารประชาชน ประกอบดว้ ย 1 การกำ� หนดมาตรฐานขอ้ มูลสุขภาพ Health Data Standard การก�ำหนดมาตรฐานข้อมูลสุขภาพ (Health Data Standard) เน่ืองจาก ระบบสขุ ภาพของไทยไดร้ บั การพฒั นาขน้ึ จากหลายหนว่ ยงาน จงึ มคี วามแตกตา่ ง และหลากหลาย โดยแตล่ ะระบบจะมกี าร ออกแบบฐานข้อมูลที่มีลักษณะเฉพาะ ของตนเอง จงึ ท�ำให้มีความแตกต่าง และหลากหลายของโครงสร้าง ดังนั้น จึงจ�ำเป็นต้องมีการออกแบบมาตรฐาน ข้อมูลสุขภาพข้ึนมา เพื่อให้สามารถ แลกเปลย่ี นขอ้ มลู ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ และใชป้ ระโยชนจ์ ากการวิเคราะหข์ อ้ มลู ได้ 162 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

2 หลักประกันสุขภาพ ดังนั้นหากสามารถ เชื่อมโยงระบบ e-Referral เข้ากับ การประสานความรว่ มมอื ฐานข้อมูลของระบบเหล่านี้ได้ จะช่วย Cooperation ลดความผิดพลาดจากการกรอกข้อมูล การท�ำงานท่ีซ�้ำซ้อน รวมถึงต้นทุนใน การประสานความรว่ มมอื (Cooperation) การท�ำงาน และเพิ่มประสิทธภิ าพในการ ระหว่างหนว่ ยงานดา้ นสาธารณสุขทั้งใน เชื่อมโยงและแลกเปลยี่ นขอ้ มลู ได้ อกี ทง้ั ภาครัฐและภาคเอกชน ในการเช่อื มต่อ ยังสามารถท�ำให้เกิดการใช้ประโยชน์ กบั ระบบบรหิ ารจดั การขอ้ มลู โรงพยาบาล จากข้อมูลทางการแพทย์ในการสร้าง (Hospital Information System: HIS) นวัตกรรมเพื่อขับเคลื่อนอุตสาหกรรม ยกตัวอย่างเช่น HosXP, HosOS, การแพทยต์ อ่ ไปในอนาคตได้ Trackcare รวมถงึ การเชอ่ื มตอ่ กบั ระบบ แนวคิดและหลกั การประยกุ ภตา์ใคชร้เัฐทคภโานยโใลตยบ้ ี รBบิ loทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรับย 163

3 โครงสร้างพื้นฐานด้านไอที IT Infrastructure โครงสรา้ งพนื้ ฐานดา้ นไอที (IT Infrastructure) โครงสรา้ งพนื้ ฐานทางไอทเี ปน็ อกี ปจั จยั ทส่ี ง่ ผล ให้การน�ำระบบ e-Referral บนเทคโนโลยี Blockchain มาใช้งานไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ โดยโครงสร้างพ้ืนฐานท่ีเกี่ยวข้องสามารถ จำ� แนกออกไดเ้ ปน็ 3 กลมุ่ ดว้ ยกนั ดงั ตอ่ ไปนี้ สว่ นตอ่ เช่อื มกบั ระบบไอที ของโรงพยาบาล Hospital Interface เนอื่ งจากระบบ e-Referral ต้องอ้างองิ ข้อมูลจากฐานข้อมูลต่าง ๆ ของ โรงพยาบาล ดงั นน้ั สว่ นตอ่ เชอื่ มกบั ระบบ อปุ กรณจ์ ดั เกบ็ ขอ้ มลู ไอทีของโรงพยาบาลจึงเป็นโครงสร้าง Storage พ้ืนฐานหลักท่ีส�ำคัญ เพ่ือให้ระบบ เป็นอุปกรณ์พื้นฐานท่ีจ�ำเป็นส�ำหรับ ส า ม า ร ถ แ ล ก เ ป ล่ี ย น ข ้ อ มู ล ไ ด ้ แ บ บ เทคโนโลยี Blockchain โดยทำ� หนา้ ทใ่ี น Real-Time และมคี วามถกู ตอ้ ง การเก็บขอ้ มลู รว่ มกัน รวมถงึ เก็บขอ้ มูล ท่มี ีมูลค่า ยกตัวอย่างเชน่ ข้อมลู สุขภาพ ประวตั กิ ารเขา้ รบั การตรวจรกั ษา 164 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ระบบการสื่อสาร เนื่องจากผู้เข้าร่วมหรอื สมาชิกในระบบ Blockchain จ�ำเป็นต้องมีการเชอื่ มต่อ ส่ือสารถึงกันตลอด ดังน้ันระบบการ เนื่องจากเทคโนโลยี Blockchain สื่อสารจงึ เป็นโครงสร้างท่ีส�ำคัญเพ่ือ มีลักษณะเป็นโครงสร้างแบบกระจาย ให้เกิดการส่ือสารกันภายในเครือข่าย (Distributed Architecture) ดังนั้น ยกตัวอย่างเช่น การส่งข้อมูลสถานะ หน่วยงานหรอื สมาชกิ ที่เข้ามาร่วม ทั่วไป การยืนยันตัวตนผู้เข้าร่วมระบบ ภายในเครอื ขา่ ย จำ� เปน็ ตอ้ งเตรียมความ ไปจนถึงข้อมูลการถ่ายโอนสินทรัพย์ท่ีมี พร้อมของอุปกรณ์ ทั้งฝั่งองค์กรเอง มูลคา่ ภายในเครือขา่ ย และระบบการสื่อสาร เพื่อให้ระบบโดย รวมสามารถด�ำเนินการต่อไปได้อย่างมี ประสทิ ธิภาพ แนวคดิ และหลักการประยุกภตาใ์คชร้เัฐทคภโานยโใลตย้บี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรับย 165

4 การเตรียมความพร้อมของบุคลากรทเ่ี ก่ยี วข้อง Human Resource Management กำ� ลงั คนและศกั ยภาพของบคุ ลากรดา้ น สาธารณสขุ ทง้ั ในสว่ นของภาครฐั และภาค เอกชน เป็นอีกปัจจัยส�ำคัญที่ส่งผลต่อ ความส�ำเร็จของการประยุกต์ระบบ e-Referral บนเทคโนโลยี Blockchain โดยสามารถจ�ำแนกกลุ่มของบุคลากรที่ เกี่ยวข้องตามการด�ำเนินงานออกเป็น 4 กลุ่ม ดงั ตอ่ ไปน้ี ผดู้ ูแลระบบ System Administrators ผบู้ รหิ ารระดบั สงู ในอตุ สาหกรรม มหี นา้ ทใ่ี นการดแู ลระบบ กจิ กรรมภายใน สาธารณสขุ ระบบ การสื่อสารของระบบให้สามารถ ดำ� เนนิ การไดป้ กติรวมทงั้ ทำ� หนา้ ทใ่ี นการนำ� มีหน้าที่ในการวางแผนยุทธศาสตร์เพ่ือ ระบบขึ้นใชง้ าน(Deployment)การตอ่ เช่อื ม รองรบั การใชง้ านเทคโนโลยี วางนโยบาย และการปรับตั้งค่า (Configuration) และกฎระเบยี บตา่ ง ๆ ในการดำ� เนนิ การ ระบบของหนว่ ยงานใหเ้ ชอื่ มตอ่ กบั ระบบ สั่งการ มอบหมายงาน และประเมิน e-Referral ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพสงู สดุ ผลการท�ำงานแก่ผู้ทเี่ กยี่ วข้อง 166 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

เจา้ หน้าทตี่ รวจสอบ Auditors มหี น้าที่ในการตรวจสอบการท�ำงานของ เจ้าหนา้ ทป่ี ฏบิ ตั กิ าร ระบบ ว่ามีความถูกต้องเหมาะสมตาม System Operators ขอ้ ตกลงทก่ี �ำหนดหรอื ไม่ เรม่ิ ตัง้ แต่การ ตรวจสอบธรุ กรรมท่เี กดิ ขึน้ ภายในระบบ มหี นา้ ทใี่ นการดแู ล ตรวจสอบการทำ� งาน สิทธิการเข้าถึงของผู้มีส่วนเก่ียวข้อง (Monitoring) เพอ่ื ใหก้ ารเชื่อมตอ่ ระหวา่ ง ทง้ั หมด รวมถงึ ตรวจสอบความเทยี่ งตรง ระบบ e-Referral และ Application (Integrity) ของธุรกรรมท่ีเกิดขึน้ และ ท่ีเก่ียวข้องสามารถท�ำงานได้อย่างปกติ บัญชีที่จัดเก็บ เพื่อให้สอดคล้องกับ และตอ่ เน่ือง กฎระเบียบท่มี กี ารกำ� หนดข้นึ แนวคิดและหลกั การประยกุ ภตา์ใคชร้เฐัทคภโานยโใลตยบ้ ี รBิบloทcขkอcงhปaรinะเทสศำ� หไทรับย 167

เอกสารแนบทา้ ย 1

ตารางสรปุ ตวั อย่างการประยกุ ต์ใช้เทคโนโลยี Blockchain สำ� หรบั งานบริการภาครัฐในตา่ งประเทศ ประเทศ โครงการ สถานะ อ้างอิง ประเทศ โครงการ ออสเตรเลีย วฒุ ิสมาชิกประเทศออสเตรเลียไดม้ ี ประกาศในปี (Martinovic, ประเทศจนี การจดั ตง้ั คณะท�ำ งานขน้ึ เพอ่ื ท�ำ หนา้ ท่ี 2017 Kello, & ขบั เคลอ่ื นการน�ำ เทคโนโลยี Blockchain Sluganovic, มาใชใ้ นประเทศออสเตรเลยี ทง้ั ภาครฐั 2017) และภาคเอกชน ตลาดหลกั ทรพั ยอ์ อสเตรเลยี (ASX) ประกาศในปี (Martinovic ไดป้ ระกาศจะน�ำ เทคโนโลยี Blockchain 2017 และเร่ิม et al., 2017) มาใชเ้ พ่ือแทนทร่ี ะบบการหักบัญชี ใช้จริงในปี และการช�ำ ระบัญชีปัจจบุ นั ซ่ึงก็คือ 2018 ระบบ CHESS (The Clearing House Electronic Sub- Register System) ระบบบรหิ ารจดั การกองทนุ ประกนั สงั คม ประกาศในปี (Martinovic โดยใช้เทคโนโลยี Blockchain 2016 et al., 2017) (Social Security Funds Management System) การประเมนิ มลู ค่าสนิ เชือ่ ท่อี ยูอ่ าศัย ประกาศในปี (Martinovic โดยใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain 2016 et al., 2017) (Mortgage Valuations on Blockchain) ระบบการบริหารจัดการสนิ ทรพั ย์ ประสบความ (Martinovic โดยใช้เทคโนโลยี Blockchain สำ�เรจ็ ในการ et al., 2017) (Blockchain-Based Asset Custody ใชง้ าน โดยใช้ System (PSBC)) งานจริงตั้งแตป่ ี 2016 เอกสารแนบท้าย 169

ประเทศ โครงการ สถานะ อ้างอิง นครรฐั ดไู บ โครงการ (Buterin, ประเทศสหรฐั Mccaleb, อาหรบั เอมเิ รต การพัฒนาโครงการเมืองนวัตกรรม ประกาศในปี Shen, & Bai, ด้านพลงั งาน (The Smart City 2016 2018) Project of Energy Innovation) โดยใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain รวมกบั (Sundararajan, เทคโนโลยดี า้ นอน่ื ๆ ยกตวั อยา่ งเชน่ 2018) Cloud Computing, Big Data, IoT และ AI ขนึ้ ท่เี มือง Hangzhou (Mao, Wang, Hao, & Li, ระบบการจัดเกบ็ ภาษี (Intelligent Tax ประกาศในปี 2018) System) โดยท�ำ งานร่วมกบั ระบบ 2018 (Martinovic ใบแจ้งหนี้อิเล็กทรอนิกส์ (Electronic et al., 2017) Invoice System) ซึง่ ท�ำ งานอยบู่ น (Martinovic เทคโนโลยี Blockchain เพื่อปอ้ งกนั et al., 2017) การหลกี เลยี่ งภาษี โดยใชเ้ อกสาร (Martinovic ใบแจง้ หน้ปี ลอม et al., 2017) (Kong, 2018) ระบบการตรวจสอบความปลอดภยั ประกาศในปี ของอาหารทงั้ ห่วงโซ่อปุ ทาน (Food 2016 Supply Chain Traceability System) โดยใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain ระบบบรหิ ารจดั การขอ้ มลู และเอกสาร อย่รู ะหว่าง ภาครฐั (Government Documents ด�ำ เนินการ Management System) หนังสอื เดินทางอิเลก็ ทรอนกิ ส์ ประกาศในปี (Digital Passport) โดยใชเ้ ทคโนโลยี 2017 Blockchain ระบบขอ้ มูลการขนส่งสนิ คา้ แบบ ประกาศในปี เรียลไทม์ (Real-time Shipment 2017 Information System) ระบบจดั เกบ็ และส่งตอ่ ข้อมลู ประกาศในปี ประวตั กิ ารรักษาพยาบาลของผ้ปู ่วย 2017 (Electronic Health Record System: EHRs) 170 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ประเทศ โครงการ สถานะ อา้ งอิง ประเทศ โครงการ เอสโตเนยี ระบบการออกใบรับรองเพชร ประกาศในปี (Ngo, 2017) (Diamond Certificate) โดย The Dubai 2017 Multi Commodities Centre ได้น�ำ เทคโนโลยี Blockchain เข้ามาใช้ใน การออกใบ Certificate ให้กบั เพชร หรือทร่ี ้จู กั กนั ในชอ่ื “Kimberley Certificates” การจดทะเบียนถอื ครองกรรมสทิ ธิ์ ประกาศในปี (Journo, ทดี่ ิน (Land Title Registry) ภายใต้ 2017 2018) ชือ่ โครงการ “Dubai Real-Estate Blockchain” eID (electronic ID management ใช้งานจริง (Shen, 2016) system) แล้ว ปจั จุบนั อยรู่ ะหวา่ ง การอพั เกรด เวอร์ชนั ระบบบรหิ ารจดั การข้อมูลสุขภาพ ใชง้ านจรงิ แลว้ (Basu, 2018) หรือ e-Health (Medical Information ปจั จบุ นั อยู่ Management System) ระหวา่ งการ อพั เกรดเวอรช์ นั ระบบเอกลักษณ์ดิจทิ ลั ขา้ มชาติ หรอื ใชง้ านจรงิ แล้ว (Sullivan e-Residency (A First-of-a-Kind ตัง้ แตป่ ี 2015 & Burger, A Transnational Digital Identity) 2017) ระบบศาลดจิ ิทัล (Digital Court ใช้งานจริงแล้ว (Jun, 2018) System: e-Court) โดยใช้เทคโนโลยี ตง้ั แต่ปี 2015 KSI Blockchain มาชว่ ยในเรอ่ื งของ การป้องกันการปลอมแปลงเอกสาร หรือทเ่ี รียกว่าระบบ e-File ระบบ Document Registries ตา่ ง ๆ ใชง้ านจรงิ แลว้ (Martinovic เช่น Business Registry, Property ต้งั แตป่ ี 2015 et al., 2017) Registry, Succession Registry และ Healthcare Registry เอกสารแนบทา้ ย 171

ประเทศ โครงการ สถานะ อา้ งองิ โครงการ (Electronic Voting ระบบการลงคะแนนเสียงเลือกตงั้ ใช้งานจรงิ แล้ว Committee, (i-Voting) โดยใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain ต้ังแต่ปี 2015 2016) (Martinovic ประเทศฝรั่งเศส ระบบการการซอื้ ขายหลักทรพั ย์ ประกาศในปี et al., 2017) ทไี่ ม่เปน็ หลกั ทรพั ยจ์ ดทะเบียน 2017 (Aitken, 2016) ประเทศกานา การจดทะเบียนถือครองกรรมสิทธ์ิ อยูร่ ะหวา่ ง (Jardine, ท่ดี ิน (Land Title Registry) โดย ดำ�เนินการ 2018) NGO “Bitland” (Higgins, ประเทศจอรเ์ จีย การจดทะเบยี นถือครองกรรมสทิ ธ์ิ อยรู่ ะหวา่ ง 2016) ทีด่ นิ (Land Title Registry) ด�ำ เนนิ การ (Jun, 2018) ประเทศฮอนดรู สั การจดทะเบียนถอื ครองกรรมสทิ ธิ์ ประกาศในปี (Jun, 2018) ที่ดิน (Land Title Registry) 2015 แต่โครงการ (Jun, 2018) ล้มเหลว ประเทศรัสเซีย ระบบบรหิ ารจดั การขอ้ มลู และเอกสาร ประกาศในปี ภาครัฐ (Government Documents 2016 Management System) ระบบบรหิ ารจดั การข้อมลู สขุ ภาพ ประกาศในปี หรือ e-Health (Medical Information 2017 Management System) ประเทศสิงคโปร์ ระบบการช�ำ ระเงนิ ระหว่างธนาคาร ประกาศในปี ข้ามพรมแดน (Cross-Border 2016 และอยู่ Interbank Payments) ระหว่างการทำ� Proof-of- Concept ระบบการออกตราสาร การช�ำ ระและ อยู่ระหว่าง แลกเปล่ียนเงนิ ตราและหลักทรพั ย์ ดำ�เนินการ ระหว่างธนาคาร และทดลองใชง้ าน เงินสกลุ แหง่ ชาตใิ นรูปแบบ Cryptocurrency 172 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ประเทศ โครงการ สถานะ อ้างอิง ประเทศสวีเดน โครงการ (Verhulst & ประเทศสวิต Young, 2018) เซอรแ์ ลนด์ ระบบการจดทะเบียนถอื ครอง อยรู่ ะหวา่ งการ ประเทศยูเครน กรรมสทิ ธท์ิ ด่ี นิ (Land Title Registry) ทดสอบระบบ (Jun, 2018) โดยใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain และ ในปี 2017 (Verhulst & ประเทศอังกฤษ Smart Contract Young, 2018) ระบบการช�ำ ระคา่ ธรรมเนยี มโดยใช้ ใชง้ านจริงแลว้ (Abouzeid, เงนิ สกลุ ดิจทิ ลั เชน่ Bitcoin ต้งั แตป่ ี 2016 2016) (Ngo, 2016) ระบบการจัดเก็บอตั ลักษณ์ทางดจิ ทิ ลั ประกาศในปี (Digital Identity) โดยใชห้ ลักการ 2017 (Graglia ของ Self-Sovereign Identity & Mellon, บนเทคโนโลยี Blockchain 2018) (Hebblethwaite, ระบบลงคะแนนเสยี งเลือกตั้ง e-Vox ประกาศในปี 2017) (Ethereum Blockchain-Based 2016 Election Platform) (Jun, 2018) (Jun, 2018) ระบบการประมลู แบบดิจิทลั โดยใช้ ประกาศในปี เทคโนโลยี Blockchain 2016 (Blockchain-Based Auction System) การจดทะเบียนถอื ครองกรรมสทิ ธิ์ ประกาศในปี ทีด่ นิ (Land Title Registry) 2017 ระบบการจ่ายสวสั ดกิ ารภาครฐั โดยใช้ ประกาศในปี เทคโนโลยี Blockchain 2016 และ ประสบความ ส�ำ เรจ็ ในการ ทดสอบการใช้ งานระบบ ระบบการบริการภาครฐั ตา่ ง ๆ ใช้งานจริง โดยใช้เทคโนโลยี Blockchain ตัง้ แต่ปี 2016 ระบบการช�ำ ระเงนิ ระหว่างธนาคาร ประกาศในปี โดยใช้เทคโนโลยี Blockchain 2017 เอกสารแนบท้าย 173

ประเทศ โครงการ สถานะ อ้างอิง ประเทศ โครงการ สหรัฐอเมริกา ระบบการแลกเปล่ียนข้อมูล ประกาศในปี (Jun, 2018) ประเทศไต้หวัน ดา้ นสุขภาพ 2016 และ ประเทศญี่ปุ่น อย่รู ะหวา่ ง ประเทศ การทดสอบ ยบิ รอลตาร์ ระบบซึ่งเปน็ โครงการน�ำ รอ่ ง อนุญาตให้สามารถท�ำ การซือ้ ขายหนุ้ ประกาศในปี (Jun, 2018) Bitcoin 2015 อนญุ าตให้ Blockchain Smart ประกาศเปน็ (De, 2018) Contract มีผลบงั คับใช้ไดท้ าง กฎหมายแหง่ กฎหมาย รัฐอรโิ ซนา และ มผี ลบังคับใช้ ในปี 2017 อนุญาตให้ใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain ประกาศเป็น (Jun, 2018) กบั ตลาดหลักทรพั ยใ์ นการซื้อขายหนุ้ กฎหมายแห่ง และจดั เก็บขอ้ มูลธรุ กรรมต่าง ๆ ได้ รัฐเดลาแวร์ และถกู ตอ้ งตามกฎหมาย และมีผลบงั คับ ใช้ในปี 2017 ระบบ Identity Management ประกาศในปี (Verhulst & บนเทคโนโลยี Blockchain มาใชใ้ น 2017 Young, 2018) การเกบ็ สตู บิ ตั รของเดก็ ทารกแรกเกดิ (Birth Registration) ของรฐั อลิ ลนิ อยส์ ระบบการพิสจู น์และยืนยันตวั ตนทาง อยรู่ ะหวา่ ง (Rueter, อเิ ลก็ ทรอนิกส์ (Citizen Identification) การพฒั นา 2018) อนญุ าตให้ Bitcoin และ ประกาศในปี Cryptocurrency สามารถใชช้ �ำ ระหนี้ 2016 ไดต้ ามกฎหมาย อนุญาตให้ใชเ้ ทคโนโลยี Blockchain ประกาศในปี (Khatri, 2018) กบั ตลาดหลักทรพั ยใ์ นการซ้อื ขายหุน้ 2017 และจัดเก็บขอ้ มูลธุรกรรมตา่ ง ๆ ได้ และถกู ตอ้ งตามกฎหมาย 174 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

ประเทศ โครงการ สถานะ อา้ งองิ ประเทศบราซิล การจดทะเบียนถือครองกรรมสทิ ธิ์ โครงการ (Graglia ท่ีดิน (Land Title Registry) ประกาศในปี & Mellon, 2016 2018) ประเทศ ระบบการลงคะแนนเสยี งเลอื กตัง้ (Verhulst & เซียรร์ าลีโอน โดยใช้เทคโนโลยี Blockchain ประกาศในปี Young, 2018) 2018 และอยู่ ประเทศอนิ เดีย การจดทะเบยี นถือครองกรรมสิทธ์ิ ระหว่างการทำ� (Graglia ที่ดิน (Land Title Registry) Proof-of- & Mellon, Concept 2018) ประกาศในปี 2017 เอกสารแนบทา้ ย 175

บรรณานกุ รม Abouzeid, N. (2016). Ukraine Government Plans to Trial Ethereum Blockchain-Based Election Platform. Retrieved from https:// bitcoinmagazine.com/articles/ukraine-government-plans-to- trial-ethereum-blockchain-based-election-platform- 1455641691/ Aitken, R. (2016). Bitland’s African Blockchain Initiative Putting Land on The Ledger. Retrieved from https://www.forbes.com/ sites/rogeraitken/2016/04/05/bitlands-african-blockchain- initiative-putting-land-on-the-ledger/#2f7b8c007537 Baran, P. (1964). On distributed communications: I. Introduction to distributed communications networks. Retrieved from Basu, M. (2018). Estonia Using Blockchain to Secure Health Records: Blockchain’s Public Sector Use Goes Beyond Payments. Retrieved from https://govinsider.asia/innovation/estonia- using-blockchain-to-secure-health-records/ Belinky, M., Rennick, E., & Veitch, A. (2015). The Fintech 2.0 Paper: Rebooting Financial Services. In: Santander InnoVentures. Breene, K. (2016). The 10 Countries Best Prepared for the New Digital Economy. Retrieved from https://www.weforum.org/ agenda/2016/07/countries-best-prepared-for-the-new-digital- economy/ 176 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

Buterin, V. (2014). A next-generation smart contract and decentralized application platform. white paper. Buterin, V., Mccaleb, J., Shen, B., & Bai, S. (2018). Wanxiang Smart City Global Blockchain Challenge. Retrieved from http:// www.wblockchain.com/global/index_en.html Chase, K. (2017). Japan Plans Blockchain Test for Government Procurement Process. Retrieved from https://dcebrief.com/ japan-plans-blockchain-test-for-government-procurement- process/ Cheng, S., Daub, M., Domeyer, A., & Lundqvist, M. (2017). Using Blockchain to Improve Data Management in The Public Sector. Retrieved from https://www.mckinsey.com/business- functions/digital-mckinsey/our-insights/using-blockchain-to- improve-data-management-in-the-public-sector Crosby, M., Pattanayak, P., Verma, S., & Kalyanaraman, V. (2016). Blockchain Technology: Beyond Bitcoin. Applied Innovation, 2, 6-10. De, N. (2018). Arizona’s Governor Signs Latest Blockchain Bill Into Law. Retrieved from https://www.coindesk.com/arizonas-governor- signs-latest-blockchain-bill-into-law Deloitte. (2018). Blockchain in Public Sector: Transforming Government Services through Exponential Technologies. In (pp. 1-28). India: Deloitte Tohmatsu Limited. เอกสารแนบทา้ ย 177

Electronic Voting Committee. (2016). General Framework of Electronic Voting and Implementation Thereof at National Elections in Estonia. Tallin Univrsity of Technology, 1-21. Futter, D., Hale, A., Elverston, N., & Waters, T. (2017). Blockchain 101: An introductory Guide to Blockchain. Retrieved from https://www.ashurst.com/en/news-and-insights/insights/ blockchain-101/ Graglia, J. M., & Mellon, C. (2018). Blockchain and Property in 2018: At The End of The Beginning. Paper presented at the 2018 World Bank Conference on Land and Poverty Washington DC. Hebblethwaite, C. (2017). GovCoin Aims to Disrupt UK Welfare System. Retrieved from https://www.blockchaintechnology-news. com/2017/11/28/govcoin-aims-disrupt-uk-welfare-system/ Higgins, S. (2016). The Russian Government is Testing Blockchain for Document Storage. Retrieved from https://www.coindesk. com/the-russian-government-is-testing-blockchain-for- document-storage Holgate, R. (2018). Blockchain for Government State of Washington. Retrieved from Jamsrandorj, U. (2017). Decentralized Access Control Using Blockchain (Master Degree), University of Saskatchewan Saskatoon, 178 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

Jardine, B. (2018). Georgia Stakes Place on Wild Frontier of Blockchain Governance. Retrieved from https://eurasianet.org/georgia- stakes-place-on-wild-frontier-of-blockchain-governance Journo, A. H. (2018). Dubai Developments will be Built on Blockchain. Retrieved from https://digit.fyi/dubai-blockchain/ Jun, M. (2018). Blockchain Government-A Next form of Infrastructure for The Twenty-First Century. Journal of Open Innovation: Tecnology, Market, and Complexity, 4(7), 1-12. doi:http://dx. doi.org/10.1186/s40852-018-0086-3 Khatri, Y. (2018). Gibraltar Stock Exchange Wins License for Blockchain Subsidiary. Retrieved from https://www.coindesk.com/gibraltar- stock-exchange-wins-license-for-blockchain-subsidiary Kohut, I. (2018). How Companies Can Leverage Private Blockchains toImprove Efficiency and Streamline Business Processes. Retrieved from https://perfectial.com/blog/leveraging- private-blockchains/ Kong, J. (2018). Blockchain UAE: Global Healthcare Implications. Retrieved from http://www.milliman.com/insight/2018/ Blockchain-UAE-Global-healthcare-implications/ Krawiec, R., Housman, D., White, M., Filipova, M., Quarre, F., Barr, D., . . . Tsai, L. (2016). Blockchain: Opportunities for Health Care. In (pp. 1-16): Deloitte Development LLC. เอกสารแนบทา้ ย 179

Mao, D., Wang, F., Hao, Z., & Li, H. (2018). Credit Evaluation System Based on Blockchain for Multiple Stakeholders in the Food Supply Chain. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15, 1627-1647. doi:http://dx.doi. org/10.3390/ijerph15081627 Marchionni, P. (2018). Next Generation Government Service Bus: The Blockchain Landscape. SSRN, 1-42. doi:http://dx.doi. org/10.2139ssrn.3141749 Martinovic, I., Kello, L., & Sluganovic, I. (2017). Blockchains for Governmental Services: Design Principles, Applications, and Case Studies. Center for Technology and Global Affairs, 1(7), 1-16. Morris, N. (2018). ISO Blockchain Standards Planned for 2021. Retrieved from https://www.ledgerinsights.com/iso- blockchain-standards/ Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System. Ngo, D. (2016). Feature Interview: Lasha Antadze on Ukraine’s Blockchain-Powered State Property Auction System. Retrieved from https://btcmanager.com/feature-interview- state-property-auction-system/ Ngo, D. (2017). Dubai’s Global Blockchain Council Combats “Conflict Diamonds” Trading. Retrieved from https://bitcoinmagazine. com/articles/dubais-global-blockchain-council-combats- conflict-diamonds-trading/ 180 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES

Nuuneoi. (2016). Blockchain for Geek. Retrieved from https://nuuneoi. com/blog/blog.php?read_id=901 Parker, L. (2017). Procivis sets out to replace government services with blockchain alternatives. Retrieved from https:// bravenewcoin.com/insights/procivis-sets-out-to-replace- government-services-with-blockchain-alternatives Rueter, T. (2018). New Distributed Ledger Digital ID Project Faces a Test in Taiwan. Retrieved from https://www.secureidnews.com/ news-item/new-distributed-ledger-digital-id-project-faces- a-test-in-taiwan/ Serrano, O. L. (2017). Is Blockchain Really Immutable? Retrieved fromhttps://www.bbva.com/en/blockchain-really-immutable/ Shen, J. (2016). e-Estonia: The power and Potential of Digital Identity. Retrieved from https://blogs.thomsonreuters.com/answerson/ e-estonia-power-potential-digital-identity/ Sullivan, C., & Burger, E. (2017). e-Residency and Blockchain. Computer Law & Security Review, 33(4), 470-481. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.clsr.2017.03.016 Sundararajan, S. (2018). Chinese City to Use Blockchain In Fight Against Tax Evasion. Retrieved from https://www.coindesk. com/tencent-partners-with-city-authority-to-combat-tax- evasion-with-blockchain เอกสารแนบท้าย 181

Umeh, J. (2016). Blockchain Double Bubble or Double Trouble? ITNOW, 58(1), 58-61. doi:http://dx.doi.org/10.1093/itnow/ bww026 Veedvil. (2017). ทำ�ความเข้าใจเทคโนโลยี Blockchain จุดเปล่ียน ของหลายอุตสาหกรรม. Retrieved from http:// www.veedvil.com/news/blockchain/ Verhulst, S. G., & Young, A. (2018). Blockchange: Blockchain Technologies for Social Change. GovLab, 1-98. Yaga, D., Mell, P., Roby, N., & Scarfone, K. (2018a). Blockchain Technology Overview. National Institute of Standards and Technology (NIST), 8202, 1-68. doi:https://doi.org/10.6028/NIST.IR.8202 Yaga, D., Mell, P., Roby, N., & Scarfone, K. (2018b). Blockchain technology overview. Draft NISTIR, 8202. Yermack, D. (2017). Corporate governance and blockchains. Review of Finance, 21(1), 7-31. Zheng, Z., Xie, S., Dai, H.-N., & Wang, H. (2016). Blockchain challenges and opportunities: A survey. International Journal of Web and Grid Services, 1, 1-25. ส�ำ นกั งานพฒั นารฐั บาลดจิ ทิ ลั (องคก์ ารมหาชน). (2560). (ร่าง) แผนพัฒนา รฐั บาลดจิ ทิ ลั ของประเทศไทย พ.ศ. 2560-2564. ประเทศไทย อาชวานนั ทกลุ , ส. (2016). จาก “สญั ญาอจั ฉรยิ ะ” สู่ “องคก์ รอตั โนมตั กิ ระจายศนู ย”์ (decentralized autonomous organization – DAO). Retrieved from http://thaipublica.org/2016/09/decentralized- autonomous-orgs/ 182 BLOCKCHAIN for GOVERNMENT SERVICES



อาคารบางกอกไทยทาวเวอร 108 ถนนรางน้ำ ดาวนโหลด e-Magazine ฟร� แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว� กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพท : (+66) 0 2612 6000 Tehcios b-oforikeinsdplryinsteodyuisnikngs โทรสาร : (+66) 0 2612 6011 , (+66) 0 2612 6012 Contact Center : (+66) 0 2612 6060 อีเมล : [email protected]