สุขภาพผู้สูงอายุ

30 มโนทัศนใ์ หม่ของนยิ ามผสู้ ูงอายุ : มมุ มองเชงิ จิตวทิ ยาสังคม และสุขภาพ 4. ความแตกต่างระหว่างนยิ ามผสู้ ูงอายุระหว่างชายกับหญงิ ทกุ คนในกลมุ่ เหน็ ตรงกนั วา่ รา่ งกายผหู้ ญงิ เสอ่ื มสมรรถภาพเรว็ กวา่ ผชู้ าย เนอื่ งมาจากผหู้ ญงิ ตอ้ งคลอด บตุ ร และผหู้ ญงิ มกี ารออกกำ� ลงั กายนอ้ ยกวา่ ผชู้ าย จงึ ทำ� ใหร้ า่ งกายเสอื่ มเรว็ กวา่ ผชู้ าย ดงั นนั้ เปน็ ไปไดท้ ผ่ี หู้ ญงิ น่าจะถูกเรียกว่าผู้สูงอายุเร็วกว่า แต่อย่างไรก็ตามเมื่อสอบถามถึงอายุที่เหมาะสมของท้ังผู้หญิง และผู้ชาย วา่ ควรกำ� หนดทอ่ี ายเุ ทา่ ไร เหน็ ตรงกนั วา่ ไมว่ า่ จะหญงิ หรอื ชาย ควรกำ� หนดทอี่ ายเุ ทา่ กนั คอื 65 ปี เพอ่ื ความ เท่าเทยี มกัน “ดว้ ยความทผ่ี ชู้ ายแขง็ แรงกวา่ ออกกำ� ลงั มากกวา่ ผหู้ ญงิ ซงึ่ ไมอ่ อกกำ� ลงั หรอื ออกกำ� ลงั น้อยกวา่ จงึ ทำ� ให้ผู้หญิงดูแก่เรว็ กว่าผูช้ าย” (เกษตรกร ชาย กทม.) “ผ้ชู ายยิ่งแกย่ ่ิงดดู ี ผหู้ ญงิ นีด่ ไู มไ่ ด้เลยเวลาแก่” (เกษตรกร หญิง กทม.) “ผหู้ ญงิ เวลาออกลูกนะ พดู ง่ายๆ รา่ งกายมนั ไม่เหมอื นผชู้ าย อวยั วะขา้ งในออกลูกแลว้ เรากจ็ ะโทรมกอ่ นผชู้ ายฉนั รสู้ กึ นะ ทำ� งานหนกั อะไรกไ็ มค่ อ่ ยได้ เวลายกอะไรนเ่ี จบ็ มดลกู นะ เวลาผู้ชายยกไมเ่ ห็นจะเปน็ อะไร” (เกษตรกร หญิง กทม.) 5. ความแตกตา่ งของนยิ ามผ้สู ูงอายุระหวา่ งเมืองกบั ชนบท กลุ่มเกษตรกร บางคนมองว่า คนเมืองแข็งแรงน้อยกว่าคนชนบท เนื่องจากคนเมืองอยู่ในห้องแอร์ ไม่ได้รับแสงแดด ไม่ออกก�ำลังกาย แต่คนชนบทอยู่กับอากาศที่บริสุทธิ์ ได้รับแสงแดดเพราะต้องท�ำงาน กลางแจ้ง และการท�ำงานการแจ้งก็ถือว่าเป็นการออกก�ำลังกายไปในตัว ดังน้ันคนเมืองก็จะเข้าสู่วัยสูงอายุ เรว็ กวา่ คนชนบท (ในแงข่ องสขุ ภาพรา่ งกาย) อยา่ งไรกต็ ามบางคนมมี มุ มองตา่ งไปวา่ คนเมอื งไมไ่ ดท้ ำ� งานหนกั เทา่ คนชนบท ร่างกายทรุดโทรมช้ากวา่ คนชนบท ดงั นั้น คนเมอื งน่าจะเข้าวยั สงู อายุชา้ กวา่ คนชนบท แต่เมื่อ สอบถามถึงการนิยามผู้สูงอายุระหว่างคนเมืองกับคนชนบท ว่าควรนิยามอายุที่แตกต่างกันหรือไม่ ท้ังผู้ชาย และผู้หญงิ ใหค้ วามคิดวา่ ควรนิยามที่อายุเท่ากนั คือ 65 ปี เพ่อื ความเทา่ เทยี มกัน “คนเมอื งบางทเี คา้ ไมต่ อ้ งทำ� อะไร ไมไ่ ดอ้ อกกำ� ลงั อะไร เคา้ กอ็ ยไู่ ดส้ บายๆ อายุ 65 ปเี คา้ ก็อยู่ได้สบายๆ คือเค้าไม่ได้ออกก�ำลังหนักมาก พ้ืนเพเค้าท�ำงานสบายๆ ..อย่างคนพื้น เมือง คนชนบท คล้ายๆ ทำ� เกษตรกรอะไรอยา่ งนี้ พออายุ 60 กวา่ มาน่แี รงมนั ถอยลงนะ ไมเ่ หมอื นคนเมอื งที่ดไู ม่แก่” (เกษตรกร หญงิ กทม.) “แต่พูดถึงคนเมืองเค้าสวยนะ หน้าตาเค้าสวย ส่วนหน้าตาฉันมีแต่ฝ้านะ แต่พูดถึงว่า ความแขง็ แรงนะ ยังไงเรากแ็ ขง็ แรงกว่า” (เกษตรกร หญิง กทม.) “สังเกตคนเมืองอยู่บ้านก็แอร์ ท�ำงานก็แอร์ ข้ึนรถก็แอร์ ถามหน่อยจะไปรับแสงแดด จากทไ่ี หน สขุ ภาพร่างกายก็ไม่แขง็ แรง” (เกษตรกร ชาย กทม.)

กรุงเทพมหานคร 31 “ถา้ พไี่ ปสมั ภาษณค์ นเมอื งเคา้ จะอกี อยา่ งหนงึ่ เพราะวา่ รา่ งกายเคา้ อาจจะไปกอ่ น เพราะ วา่ ร่างกายเค้าไมไ่ ด้ออกกำ� ลงั ” (เกษตรกร ชาย กทม.) 6. ผลกระทบหากมกี ารเปล่ียนแปลงนยิ ามผสู้ ูงอายุ กลุ่มเกษตรกร ให้ความเห็นว่าการเปลี่ยนแปลงนิยามผู้สูงอายุ โดยนิยามท่ีอายุเพิ่มมากข้ึนน้ัน ถ้าไม่ กระทบเรอื่ งสวสั ดกิ ารทผี่ สู้ งู อายคุ วรจะไดร้ บั เชน่ เบย้ี ยงั ชพี การเลอ่ื นนยิ ามทอี่ ายเุ พม่ิ มากขนึ้ กไ็ มม่ ผี ลกระทบ อะไรต่อบรรทัดฐานทางสังคม ที่เด็กมีต่อผู้ใหญ่ การแสดงความเคารพของเด็กท่ีมีต่อผู้ใหญ่ก็ยังเหมือนเดิม เพราะ เดก็ กย็ ังนบั ถือคนท่ีอายมุ ากกว่าอยู่แล้ว ลูกหลานก็ยังเรยี กว่า ลงุ ป้า นา้ อา ปู่ ยา่ ตา ยาย อย่างเดิม แม้วา่ จะขยายอายุค�ำนิยามไปทอ่ี ายุ 65 ปกี ต็ าม “ถงึ จะขยายอายเุ พม่ิ มากข้นึ กไ็ มม่ ผี ลกระทบอะไร เพราะเด็กถา้ จะนับถืออายทุ ่เี ทา่ ไหร่ เขาก็นับถือ” (เกษตรกร ชาย กทม.) “จะนบั ถอื หรอื ไมน่ ับถือ มนั ไม่ได้อยู่ท่อี ายุ ไม่ตอ้ งถงึ อายุ 60 ปี เพยี งแตเ่ ราโตกว่าเขาก็ นับถอื แล้ว” (เกษตร หญิง กทม.) นอกจากนี้ การขยายคำ� นยิ ามไปทอ่ี ายุ 65 ปี ถงึ จะเรยี กวา่ ผสู้ งู อายนุ นั้ มผี ลกระทบในทางบวก ในเรอ่ื ง ของก�ำลงั ใจ (สุขภาพจติ ) ท�ำให้รูส้ กึ ว่าตนเองยงั ไมแ่ ก่ อย่างไรก็ตามคำ� ตอบว่าก�ำลังใจ (สขุ ภาพจติ ) ส่วนใหญ่ กลุ่มผู้ชายจะเป็นผู้ที่เห็นด้วย แต่ส�ำหรับกลุ่มผู้หญิง มองว่าการขยายอายุเรียกผู้สูงอายุไปที่ 65 ปี คงไม่มี ผลกระทบด้านสุขภาพจิตมากนัก เพราะในความเป็นจริงด้านสุขภาพกายของผู้หญิงเมื่ออายุ 60–65 ปี เสื่อมถอยแล้ว “คดิ วา่ มนั กเ็ ปน็ กำ� ลงั ใจอยา่ งหนง่ึ มนั ยงั ไมแ่ กน่ ะ ไดม้ กี ำ� ลงั ใจสกู้ บั มนั หนอ่ ย” (เกษตรกร ชาย กทม.) 7. ความเป็นไปได้ของการเลือ่ นนิยามผสู้ ูงอายุ ผู้สนทนาเห็นว่า หากการขยายนิยามผู้สูงอายุ จาก 60 ปี ไปเป็น 65 ปี คิดว่ามีความเป็นไปได้ ถ้าไม่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเรื่องสวัสดิการหรือเบ้ียยังชีพ ก็สามารถด�ำเนินการได้โดยไม่มีการต่อต้าน อย่างไรก็ตามหากจะเล่ือนนิยามจริง แล้วท�ำให้สังคมยอมรับจะต้องมีการอธิบายเหตุผลให้ชัดเจนว่าจะไม่ กระทบเรื่องการที่จะให้เขาต้องเกษียณท่ีอายุ 60 ปี เพราะคนส่วนใหญ่ (ในความคิดของเกษตรกรกลุ่มนี้ มองว่า มคี นต้องการเกษียณที่อายุ 60 ปีมีอยู่จ�ำนวนมาก) ตอ้ งการเกษยี ณอายุ 60 ปี เพื่อรับบ�ำนาญ ถ้าไป ขยายให้ชา้ ขนึ้ ที่อายุ 65 ปี อาจจะสร้างความไมพ่ อใจได้ ดังน้นั ถ้าไมเ่ กยี่ วข้องกับอายุเกษยี ณ ก็ต้องอธิบาย ใหค้ นส่วนใหญเ่ ขา้ ใจ รวมถงึ การอธบิ ายถึงการไม่เกี่ยวขอ้ งกับอายุทไี่ ด้เบ้ยี ผูส้ งู อายเุ มอ่ื 60 ปีดว้ ย เพราะคน ทีอ่ ายุ 60 ปีจะไดเ้ กบ็ เงินเบย้ี นี้เอาไว้ยามเม่ือตนเองไม่ได้ทำ� งานแล้ว

32 มโนทัศนใ์ หม่ของนิยามผสู้ งู อายุ : มุมมองเชิงจติ วทิ ยาสงั คม และสุขภาพ “มนั แตกตา่ งกนั เพราะอายคุ นทำ� ราชการเคา้ ตง้ั มา 60 แลว้ พอ 65 เคา้ กค็ งจะไมเ่ อากบั เราดว้ ย พอเกษยี ณ 60 ปุ๊บเค้าก็จะตอ้ งได้รบั เบย้ี บ�ำนาญ ถา้ เลื่อนไปเปน็ 60 ปเี กษยี ณ เขาคงไม่ยอม ..แตท่ นี ี้ เกษตรกร 60 มนั ยงั ท�ำงานไหว ทนี ว้ี า่ คนส่วนเยอะในประเทศเค้า กต็ ้องยอมรับ 60 ปีในเรอ่ื งของการเกษียณการท�ำงาน” (เกษตรกร ชาย กทม.) “เค้าจะยอมรบั ได้ ..ถา้ แมน้ วา่ จะเลอื่ นอายเุ รียกเคา้ วา่ ผสู้ งู อายุ 65 ปกี ็ไม่เปน็ ไร เหมอื น กับต้องอธิบายให้เค้าฟังให้ชัดเจน ว่าเป็นเพียงค�ำนิยามเท่าน้ัน ไม่ได้กระทบเรื่องการ เกษยี ณอายุ หรอื รับเบย้ี ยังชีพ” (เกษตรกร หญงิ กทม.)

กรงุ เทพมหานคร 33 กลุ่มลูกจ้างเอกชน กรุงเทพมหานคร กลุ่มลกู จา้ งเอกชน ในเขตกรงุ เทพมหานคร ท่ีรว่ มสนทนา ประกอบด้วย ลกู จ้างเอกชนชาย 4 คน และ ลูกจ้างเอกชนหญิง 4 คน รวม 8 คน ทั้งหมดมีอายุระหว่าง 40–55 ปี ในแต่ละประเด็นของการสนทนา กลมุ่ ผเู้ ข้าร่วมสนทนามีแนวคิดทน่ี า่ สนใจ สรปุ ได้ดงั นี้ 1. การก�ำหนดนยิ ามผูส้ ูงอายุ เมอ่ื กลา่ วถงึ ความหมายของ “ผสู้ งู อาย”ุ กลมุ่ ลกู จา้ งเอกชน มกี ารใหน้ ยิ ามโดยพจิ ารณาจาก 1) สขุ ภาพ ร่างกาย การเจ็บป่วย 2) ลกั ษณะภายนอก เชน่ ผวิ พรรณเหย่ี วยน่ ผมหงอก 3) เปน็ วยั ท่ตี อ้ งการความพ่งึ พิง ตอ้ งมีคนคอยดูแล และ 4) ไมส่ ามารถทำ� งานไดแ้ ลว้ “ผ้สู ูงอายุ คือ คนแกแ่ ลว้ ท่ีจะตอ้ งดแู ล เดยี๋ วตอ้ งไปโรงพยาบาล มเี ร่ืองของการเจ็บป่วย เข้ามา เป็นเรื่องของสขุ ภาพ จะลุก จะเดนิ เร่มิ ตอ้ งมีคนมาช่วยแลว้ ต้องดแู ล” (ลกู จ้าง เอกชน หญงิ กทม.) “ผสู้ ูงอายถุ ้าเห็นชัดๆ ก็ผวิ พรรณ ผม ไปแล้ว มองในแงร่ ปู ลักษณภ์ ายนอก ถ้าเหน็ คนแก่ ก็ โอ้โห ผมหงอกเชียว นอกจากน้ี สมถรรภาพอาจจะลดลงนิดหนงึ่ ขับรถซงิ่ อะไรนไ่ี มไ่ ด้ แลว้ “(ลูกจา้ งเอกชน หญงิ กทม.) 2. ความแตกตา่ งของคำ� เรยี ก ลกู จ้างเอกชนท่รี ว่ มสนทนาใหค้ วามเหน็ ว่า “ผูอ้ าวุโส” คอื คนท่ดี มู ีอายุ แต่ยังทำ� งานอยู่ “ผสู้ งู อาย”ุ เปน็ คำ� เรยี กของคนที่อายมุ าก พน้ วยั ทำ� งาน แต่ยังสามารถช่วยเหลอื ตัวเองได้ “คนชรา” คือ บุคคลท่ีแก่กวา่ ผู้สูงอายุ เป็นบุคคลท่ีช่วยเหลือตัวเองไม่ได้แล้ว ต้องการความช่วยเหลือจากลูกหลานคอยดูแล เช่น การอาบน�ำ้ เชด็ ตวั ปอ้ นข้าว ปอ้ นน�ำ้ เปน็ ตน้ 3. ความเหมาะสมของนยิ ามผู้สงู อายุที่ 60 ปี เกี่ยวกับความเหมาะสมของการใช้เกณฑ์อายุ ณ 60 ปี เป็นเกณฑก์ �ำหนดความเป็นผู้สงู อายุ ลูกจ้าง เอกชน ทุกคนบอกว่าไม่เหมาะสม โดยให้เหตุผลประกอบว่า คนสมัยก่อนมีลูกเร็ว ถ้าเกษียณอายุ 60 ปี กอ็ ยู่บา้ นไดส้ บายมีลกู เล้ยี ง แตส่ ังคมสมัยนีเ้ กษยี ณ 60 ปีแล้วอยูบ่ า้ นเฉยๆ ไมไ่ ด้ เพราะคนสมยั นีแ้ ตง่ งานชา้ มีลูกช้า เกษียณ 60 ปีแล้วอยู่เฉยๆ จึงไม่ได้ หลายคนจึงบอกว่า ยังมีแรงอยู่เพราะลูกยังไม่โต ต้องท�ำงาน เพอ่ื ลูก ประเทศทพี่ ัฒนาไปเรอ่ื ยๆ ระบบเศรษฐกจิ แขง่ ขัน ทำ� ให้แตง่ งานช้า มลี ูกชา้ หรอื ไมม่ ีลกู ดงั น้ันจงึ ตอ้ ง ยดื อายุการท�ำงาน

34 มโนทัศน์ใหมข่ องนยิ ามผ้สู ูงอายุ : มุมมองเชงิ จติ วทิ ยาสังคม และสุขภาพ อย่างไรก็ตาม เมือ่ สอบถามถึงอายทุ เ่ี หมาะสมทีจ่ ะเรียกว่าผสู้ งู อายุ ส่วนใหญ่เหน็ ว่า 65 ปี แต่บางคน เห็นว่า 70 ปี ยงั แขง็ แรงและยังท�ำงานไดอ้ ยู่ ดงั น้ันถ้ายงั ไม่ถงึ 65 ปี หรือ 70 ปี ก็ไมค่ วรเรียกผูส้ งู อายุ แตม่ ี ความคิดเห็นส่วนหนึ่งบอกว่า การที่ให้นิยามให้ 70 ปีเป็นผู้สูงอายุอาจจะมากเกินไป เพราะต้องให้โอกาส เดก็ รนุ่ ใหมใ่ หม้ าทดแทนหรอื ทำ� งานแทนตำ� แหนง่ ของคนรนุ่ เกา่ บา้ ง ในทสี่ ดุ กลมุ่ สนทนานใ้ี หจ้ ดุ ตดั แนน่ อนวา่ ควรเปน็ 65 ปี ทเี่ รียกผสู้ ูงอายุ 4. ความแตกต่างระหวา่ งนยิ ามผู้สูงอายรุ ะหว่างชายกับหญงิ ลูกจ้างเอกชน ให้ความเห็นว่า ความเป็นผู้สูงอายุ ข้ึนอยู่กับสุขภาพของแต่ละบุคคล ไม่เก่ียวกับเพศ แม้วา่ ในภาพรวมสามภี รรยาท่สี งู อายุ จะเห็นว่าสว่ นใหญภ่ รรยาสูงอายตุ อ้ งดแู ลสามีสูงอายุ แตน่ ่ันเปน็ เพราะ ในสังคมไทยส่วนใหญ่สามีมักอายุมากกว่าภรรยา ดังนั้นเราจึงเห็นว่าภรรยาต้องเป็นฝ่ายดูแลสามี มากกว่า จะเห็นสามีดูแลภรรยา นอกจากนี้ผู้ชายไม่ดูแลตัวเอง กินเหล้าสูบบุหรี่ ท�ำให้ดูทรุดโทรม ผู้หญิงรู้จักดูแล ตัวเองดีกว่าผู้ชาย จึงท�ำให้ผู้ชายดูแก่กว่าด้วย อย่างไรก็ตามหากพิจารณาผู้หญิงและผู้ชายอายุที่เท่ากัน เพศไมน่ า่ สำ� คญั แตข่ น้ึ อยู่กับการดแู ลตวั เองมากกว่า นยิ ามควรจะเหมือนกนั “ผหู้ ญงิ เรมิ่ ดแู ลสขุ ภาพตวั เอง สว่ นใหญน่ ะผหู้ ญงิ จะดแู ลตวั เอง คดิ วา่ ผหู้ ญงิ แขง็ แรงกวา่ ผู้ชาย แล้วส่วนใหญ่อายุยืนกว่า ส่วนใหญ่ความอดทนละ ผู้หญิงอดทนกว่าแน่นอน” (ลูกจา้ งเอกชน หญิง กทม.) “มีความเห็นต่างนะ ผู้ชายส่วนมากแต่งงานจะอายุเยอะกว่าผู้หญิง ส่วนมากจะแก่กว่า ผหู้ ญงิ 5 ปี มนั กเ็ ลยกลายเปน็ วา่ ถงึ วยั สงู อายจุ รงิ ผหู้ ญงิ กเ็ ลยดแู ลผชู้ าย แตถ่ า้ ถามในวยั เดยี วกนั อายุเท่ากัน ไมต่ ่างกัน” (ลกู จา้ งเอกชน ชาย กทม.) “ผมว่ามันอยู่ท่ีการดูแลตัวเอง ผู้ชายบางคนกินเหล้า ปล่อยตัว ท�ำให้ร่างกายโทรม ใน ขณะทผ่ี หู้ ญงิ ดแู ลตวั เองอะไรอยา่ งนี้ ..ทำ� ใหผ้ ชู้ ายแกเ่ รว็ กวา่ ผหู้ ญงิ ” (ลกู จา้ งเอกชน ชาย กทม.) 5. ความแตกตา่ งของนิยามผ้สู งู อายุระหว่างเมืองกบั ชนบท ในกลุ่มลูกจ้างเอกชน ส่วนใหญ่ เห็นว่าความแตกต่างระหว่างคนในเมืองและชนบทอาจมีอยู่บ้าง แต่เป็นการยากทจ่ี ะตดั สินไดว้ ่ากลมุ่ ใดแก่เรว็ กวา่ หรือ กลุ่มใดแก่ช้ากว่า เนอ่ื งจากคนในเมอื งแลดไู ม่คอ่ ยแก่ เนอื่ งจากใชเ้ ครื่องประทนิ หน้า ประทนิ ผวิ แต่อาจจะอ่อนแอจากมลพษิ และการไมม่ ีโอกาสได้ออกกำ� ลงั กาย เหมอื นกับคนในชนบททใ่ี ช้แรงงานเปน็ ประจ�ำเหมือนเป็นการออกก�ำลงั กายไปในตวั ทำ� ให้ดแู ข็งแรง และได้ อยู่ในท่ีมีอากาศบริสุทธิ์มากกว่าคนเมือง ดังนั้นจึงท�ำให้คนชนบทดูอายุมากกว่าในด้านรูปลักษณ์ภายนอก แตค่ นชนบทแขง็ แรงกวา่ แต่นิยามควรจะเหมือนกนั เพอ่ื ความเท่าเทยี มกัน

กรงุ เทพมหานคร 35 “อายเุ ทา่ กนั เรากลบั ไปบา้ นนอกนี่ ไมใ่ ชค่ ยุ ตวั เองนะ เคา้ ดแู กม่ ากเลยนะ” (ลกู จา้ งเอกชน ชาย กทม.) “เค้าดูอายุมากกว่า งานเค้าหนักกว่าเรา แต่เค้าแข็งแรงกว่า แต่ว่าคนกรุงดูสาวกว่า แต่ไม่แข็งแรง...ถ้าไปเดินสวน อย่างของเราไปเดิน ก็ร้องโอ๊ย แต่เค้าเดินสบาย” (ลกู จ้างเอกชน หญิง กทม.) “จะบอกว่าคนชนบทแก่กว่าคนเมืองก็ไม่ได้ ถ้าในด้านภายนอก จะดูคนชนบทแก่กว่า แต่ว่าถ้าในแงส่ ขุ ภาพจรงิ ๆ ความแขง็ แรง คนชนบทดีกวา่ “(ลูกจา้ งเอกชน หญิง กทม.) 6. ผลกระทบหากมีการเปล่ียนแปลงนิยามผสู้ ูงอายุ ลูกจ้างเอกชน ให้ความเห็นว่า การเล่ือนอายุนิยามผู้สูงอายุออกไป แล้วท�ำให้ชุมชนมีความเป็นหนุ่ม สาวมากขน้ึ จะมผี ลกระทบในแงข่ องกำ� ลงั ใจ ชมุ่ ชนื่ มากขนึ้ คนทจี่ ะมสี ว่ นรว่ มในการทำ� งานมากขน้ึ ความรสู้ กึ ว่าตนเองเป็น “ภาระ” ของสังคมหรอื ชมุ ชนกจ็ ะลดลง เนื่องจากไม่ไดเ้ ป็นผสู้ ูงอายุแล้ว ทั้งน้ี การขยายอายุนิยามผสู้ งู อายุออกไป จะทำ� ให้เพม่ิ มูลค่าเพ่ิมให้กับประเทศชาติ แม้วา่ จะเกษียณ จากการท�ำงานเม่ืออายุ 60 ปี แต่ในทางจิตวิทยา ก็จะรู้สึกตนเองยังไม่สูงอายุ ยังเป็นพลังที่จะท�ำอย่างอื่น ท่เี ป็นประโยชน์ใหก้ ับสงั คม และครอบครวั ดงั นนั้ ก็จะท�ำให้ผ้ทู อ่ี ายุ 60 ปี ท�ำกิจกรรมต่างๆ ใหก้ ับสงั คมไดอ้ ยู่ “ถ้ามองแบบจิตวทิ ยาเลย เหมือนกับวา่ เวลาเราพดู ถึงผูส้ งู อายุ มนั เหมอื นกับเปน็ ภาระ ผู้สูงอายคุ อื ภาระ ของสังคม ถ้าเลื่อนนยิ ามให้สูงข้นึ แล้วทำ� ให้ผู้สงู อายนุ ้อยลง ก็แสดงว่า ภาระในสังคมก็ลดลง” (ลกู จ้างเอกชน ชาย กทม.) “จรงิ ๆ แลว้ มนั เปน็ จติ วทิ ยาเหมอื นกนั ถา้ บอกวา่ คนอายุ 60 ปี เรายงั ไมส่ งู อายุ กจ็ ะเพมิ่ มูลค่าเพิ่มให้กับประเทศชาติได้ คือ ถ้าสมมุติว่า กรอบยังบอกว่า 60 ปี เป็นผู้สูงอายุ ในจติ วิทยา เราเป็นผู้สงู อายุแล้วเราควรพักผอ่ น แตถ่ า้ กรอบบอกวา่ 65 ปี เป็นผสู้ งู อายุ คนท่ีอายุ 60 ปีก็จะคิดว่า เฮ้ย เรายังไม่ใช่ผู้สูงอายุ ในทางจิตวิทยา เราไม่ใช่ผู้สูงอายุ เรายังท�ำประโยชน์ให้กับสังคม ชุมชน ครอบครัว แล้วมันก็จะส่งผลโดยรวมให้กับ ประเทศชาติ” (ลกู จา้ งเอกชน ชาย กทม.) นอกจากนเ้ี ปน็ เรอื่ งของการรบั รู้ เรอื่ งการเตรยี มตวั ในการใชช้ วี ติ หากไมไ่ ดท้ ำ� งานแลว้ (หากอายเุ กษยี ณ ยงั คงเดมิ คือ 60 ป)ี แต่เรายงั ไมใ่ ชผ่ ู้สูงอายุ (ขยายไปท่ี 65 ปีแลว้ ) จะมคี นสนับสนนุ ทง้ั ภาครฐั และเอกชนมาก น้อยแค่ไหนในช่วงระหว่าง 5 ปี ซึ่งมีข้อเสนอแนะจากคนในกลุ่มสนทนาว่า ถ้าขยายอายุนิยามผู้สูงอายุ ออกไปที่ 65 ปี แล้วทกุ อย่างยดื ตามออกไป เช่น อายเุ กษยี ณก็ยืดไปถงึ 65 ปดี ้วย แต่ก็สามารถมีขอ้ ยืดหย่นุ ใหค้ นเลอื กเกษยี ณได้ท่ีอายตุ ั้งแต่ 55 ปี เพราะอาจมีขอ้ จ�ำกดั ดา้ นงบประมาณ หรอื ขอ้ จ�ำกดั ของแตล่ ะบุคคล ก็ตาม โดยมีเงื่อนไขให้คนท่ีเกษียณที่อายุ 55 ปี ได้ผลประโยชน์ (สะสมในกองทุนประกันสังคม) น้อยกว่า คนท่ีเกษยี ณ 60 ปี หรอื เกษยี ณทอ่ี ายุ 65 ปี กจ็ ะเป็นการดีท่สี ดุ

36 มโนทัศน์ใหมข่ องนยิ ามผสู้ ูงอายุ : มมุ มองเชิงจติ วิทยาสังคม และสขุ ภาพ “ดฉิ ันมองวา่ มนั อาจจะไดร้ ับผลกระทบ เหมือนเปน็ perception ท่เี ราจะตอ้ งเตรยี มตัว ว่า เราจะตอ้ งดำ� รงชีวติ อย่างไร จะมีคนมา support เรามากน้อยแคไ่ หน หรือว่ายังไม่มี การ support จากภาครฐั หรือเอกชน เราจะต้องไปท�ำมาหากินอะไร เงินพอไหม คิดว่า มุมมองการใชช้ ีวิตมันกจ็ ะเปลยี่ นไป กจ็ ะต้องเตรยี มตัวไปอกี แบบหนึง่ อนั น้สี ำ� หรบั คนที่ มปี านกลางหรือคนท่ียังไมไ่ ด้เตรยี มตัวมาก แต่สำ� หรบั พวกทม่ี อี ยู่แล้ว หรอื พอทจ่ี ะช่วย ตวั เองได้ กอ็ าจจะมมี มุ มองอกี แบบหนง่ึ วา่ จะใชช้ วี ติ สบายๆ ยงั ไง” (ลกู จา้ งเอกชน หญงิ กทม.) 7. ความเปน็ ไปไดข้ องการเล่อื นนิยามผสู้ งู อายุ ผรู้ ว่ มสนทนาทกุ คนเหน็ วา่ การเลอ่ื นอายนุ ยิ ามผสู้ งู อายอุ อกไปเปน็ เรอ่ื งทดี่ แี ละเหมาะสม แตก่ ารเลอ่ื น นิยามไม่ควรส่งผลกระทบ เกี่ยวกับความช่วยเหลือจากรัฐบาล เช่นสวัสดิการต่างๆ ซ่ึงคนในกลุ่มสนทนาได้ เสนอความเปน็ ไปไดท้ ่ีสังคมจะยอมรับคอื การยงั คงสวสั ดกิ ารที่คนอายุ 60 ปีเคยได้รบั กย็ งั ไดร้ ับเมื่อ 60 ปี อยู่ แม้ว่าขยายนยิ ามผสู้ งู อายอุ อกไปท่ี 65 ปีกต็ าม เพราะคนท่ีท�ำงานนอกระบบ เชน่ ชาวนา ชาวสวน เขา ไมม่ สี วสั ดกิ ารจากบรษิ ทั หรอื หนว่ ยงานรองรบั หากขยายอายนุ ยิ ามผสู้ งู อายอุ อกไป แลว้ เลอื่ นสวสั ดกิ ารตา่ งๆ ออกไปที่ 65 ปี จะทำ� ใหเ้ สยี ผลประโยชนน์ นั้ เทยี บกบั คนทำ� งานในระบบ ยงั มที างเลอื ก เชน่ เงนิ ประกนั สงั คม ทั้งน้ีการท่ีจะให้สังคมยอมรับถึงการขยายอายุออกไปน้ัน ควรเน้นสื่อประชาสัมพันธ์มากๆ เมื่อคน เสพขอ้ มลู มาก กจ็ ะยอมรบั เอง โดยเฉพาะเนน้ ที่ การทำ� คณุ งามความดขี องผสู้ งู อายุ แมจ้ ะเกษยี ณออกไปแลว้ เขาก็ยังท�ำประโยชน์ให้กับสังคมได้ และพยายามสื่อให้ชัดเจนว่าการเปล่ียนนิยามไม่มีผลกระทบต่อ ผลประโยชน์ที่ผู้สูงอายุเคยได้รับเม่ืออายุ 60 ปี นอกจากน้ีการส่ือสารและให้ความรู้ยังเป็นการให้คนได้รู้ถึง วิวัฒนาการดา้ นนิยามผ้สู งู อายุของต่างประเทศที่พัฒนาแลว้ ว่าเขาไดเ้ พิม่ อายนุ ิยามผสู้ งู อายุได้อยา่ งไร ทำ� ให้ คนไดเ้ หน็ โครงสร้างประชากรอกี ด้วย “ตอนนก้ี เ็ ปน็ สงั คมของการเรยี นรู้ เพราะนนั้ ถา้ เราเนน้ เรอ่ื งการใหข้ อ้ มลู ในเชงิ positive แล้วก็เน้นสื่อประชาสัมพันธ์เยอะ คิดว่าคนมันเสพข่าวเสพข้อมูล แล้วก็ย้�ำไปเร่ือยๆ แล้วระบบการกล่อมเกลาในสังคมมันจะสร้างส่ิงดีๆ ข้ึนในสังคมข้ึนเอง เพราะหลายๆ เรื่องสื่อ lead ไปเร่ือยๆ แล้วย่ิงเด็กสมัยใหม่ ถ้าเราช้ีน�ำให้เค้า ประกายความคิดดีๆ คดิ ว่าเคา้ ก็ยอมรับ” (ลูกจา้ งเอกชน หญิง กทม.) “ถ้าให้เราให้ความรู้ และให้เขาได้เห็นโครงสร้างประชากร...พวกนี้ปรับเปลี่ยนไป พฒั นาการไปจากโครงสรา้ งทมี่ คี นทม่ี วี ยั ทำ� งานมาก กลายเปน็ โครงสรา้ งทม่ี คี นวยั ทำ� งาน น้อย และกลายไปสู่มีวัยไม่ท�ำงานเยอะ แล้วถามว่าตรงนี้ใครเป็นคนดูแล อย่างของ สงิ คโปร์ เขาชดั เพราะคนของเขาอยใู่ นระบบทงั้ หมด พออยใู่ นระบบ ทำ� ไปทำ� มาสงิ คโปร์ เขาไมม่ ลี กู ดว้ ยซำ�้ หรอื มลี กู กม็ ลี กู ชา้ กลายมแี ตค่ นใชเ้ งนิ ไมม่ คี น contribute ใหก้ องทนุ มันกเ็ ลยตอ้ งขยาย (อายุ) ออกไป ดังน้นั แทนทเ่ี ราจะรอตรงนนั้ เรากร็ ีบมองไปข้างหน้า

กรุงเทพมหานคร 37 ไมต่ ้องรอใหโ้ ครงสร้างประชากร เรา need to change หรือ must change มองไป ข้างหนา้ คนอายุ 60 ปีจะได้เตรยี มตัวด้วย อาจไมต่ ้องทำ� งานท่ีเดิม ก็ได้ เชน่ คนสงิ คโปร์ อายุ 60 ปี ก็ออกไปขับแทก็ ซ่ีก็เยอะ” (ลูกจ้างเอกชน ชาย กทม.)

38 มโนทศั นใ์ หมข่ องนิยามผ้สู งู อายุ : มมุ มองเชงิ จติ วิทยาสงั คม และสขุ ภาพ กลุม่ ขา้ ราชการและพนักงานรัฐวิสาหกจิ กรุงเทพมหานคร กลุ่มข้าราชการ และพนักงานรัฐวิสาหกิจ ในพื้นที่เขตกรุงเทพมหานคร ที่ร่วมสนทนากลุ่ม เป็นชาย 4 คน และหญิง 4 คน (รวม 8 คน) ทงั้ หมดมีอายรุ ะหวา่ ง 48–60 ปี ในแต่ละประเด็นของการสนทนากลุ่ม ผเู้ ข้าร่วมสนทนามีแนวคดิ หรือข้ออภปิ รายทน่ี ่าสนใจ สรปุ ไดด้ งั น้ี 1. การกำ� หนดนิยามผู้สงู อายุ ในมมุ มองของกลมุ่ ขา้ ราชการ ความคดิ แรกเกย่ี วกบั ความหมายของผสู้ งู อายุ คอื การนกึ ถงึ บดิ า มารดา หรอื ปูย่ า่ ตายาย ของตนเอง ซ่งึ ส่วนใหญ่จะมีอายตุ ัง้ แต่ 70 ปขี ึ้นไป บางสว่ นเห็นว่าคือบุคคลที่มีอายุ 60 ปี ขึ้นไป ตามที่รัฐบาลได้ก�ำหนดไว้ นอกจากนี้การเป็นผู้สูงอายุยังสามารถพิจารณาได้จาก การมีสุขภาพท่ีไม่ แขง็ แรง ทรุดโทรม สภาพจิตใจเสื่อมถอยแลว้ “พอพดู ถงึ ผสู้ งู อายปุ บ๊ั คนแรกทเี่ ราจะนกึ ถงึ คอื พอ่ กบั แมเ่ รา เพราะอยา่ งไรพอ่ กบั แมเ่ รา กเ็ ป็นปูชนยี บคุ คลทเี่ ปน็ โมเดลของเรา” (ขา้ ราชการ หญงิ กทม.) “ถา้ พดู ถงึ ผู้สูงอายุกจ็ ะนกึ ถึง ปู่ยา่ ตายายทเี่ กณฑ์ 70 ขน้ึ ไป” (ข้าราชการ หญิง กทม.) “ผสู้ ูงอายุนี่ คอื ตง้ั แต่ 60 ปีข้นึ ไป เพราะรัฐบาลกำ� หนดไว้ คนที่อายุ 60 ปีก็ตอ้ งเกษียณ เคา้ กค็ งดมู ามากแลว้ ทำ� งานวจิ ยั มากแลว้ 60 ปนี ่ี มนั เขา้ สใู่ นวยั สภาพรา่ งกาย สภาพจติ ใจ มนั ค่อยเสอื่ มถอยแลว้ ” (ขา้ ราชการ หญิง กทม.) “ก็ดูเรอื่ งสขุ ภาพรา่ งกาย ความทรุดโทรมของรา่ งกาย มองในแง่ผู้สูงอายุ เรื่องสขุ ภาพก็ ส�ำคัญมาก ถ้าสุขภาพไม่ดี มนั กย็ ่งิ ดแู ก่” (ข้าราชการ หญงิ กทม.) นอกจากน้ี กลุ่มอาชีพราชการ/พนักงานรัฐวิสาหกิจ ได้ให้นิยามเชิงบวกของผู้สูงอายุ โดยเน้นไปทาง คุณค่า และการส่ังสมประสบการณ์ ค�ำว่า “คุณค่า” (ของผู้สูงอายุ) อาจหมายถึงคุณค่าท้ังทางสังคม ทางครอบครัว เชน่ ชว่ ยเลี้ยงลกู เลยี้ งหลาน และคณุ คา่ ต่อตัวเอง “ผู้สงู อายุ คือ ผู้มีประสบการณช์ ีวิต ผู้มคี วามร้คู วามสามารถ ผมู้ ีคา่ ทางสังคม ถึงแม้ว่า รา่ งกายจะสวนทางกนั รา่ งกายอาจจะทรดุ โทรม แตป่ ระสบการณ์ สมองมนั มอี ะไรทท่ี ำ� ให้ คนรุ่นหลังสามารถที่จะไปเรยี นรู้ ไปไขว่คว้าได”้ (ข้าราชการ หญิง กทม.) “ค�ำวา่ คุณคา่ ของผสู้ งู อายุ มันก็ครอบคลมุ คำ� ว่าคุณค่าทง้ั ครอบครัว ทั้งสังคม ทง้ั ตวั เอง เชน่ การไดช้ ว่ ยเลยี้ งลกู เลย้ี งหลาน ความรปู้ ระสบการณท์ มี่ กี ส็ ามารถเปน็ ตวั อยา่ งใหก้ บั คนรุ่นหลังได้ เป็นประโยชน์ต่อสงั คม (ข้าราชการ ชาย กทม.)”

กรุงเทพมหานคร 39 “ผสู้ งู อายบุ างคนเคา้ บอกวา่ ระดบั นเี้ คา้ มคี ณุ คา่ แลว้ ทกุ คนมคี ณุ คา่ หมด โดยทต่ี วั เองเปน็ คนก�ำหนดเองว่าเรามีคุณค่ามากน้อยแค่ไหน อย่างน้อยๆ ก็มีคุณค่าส�ำหรับคนใน ครอบครัวเค้า เพราะเป็นผู้ท่ีมีพระคุณคอยอบรมเลี้ยงดูลูกหลานมาจนแก่เฒ่า” (ข้าราชการ หญิง กทม.) เม่ือสอบถามความคิดเห็น เก่ียวกับการนิยามความเป็นผู้สูงอายุว่าจ�ำเป็นต้องก�ำหนดด้วยตัวเลข หรอื ไม่ กลมุ่ ราชการ/รฐั วสิ าหกจิ กย็ งั ยดึ กบั ตวั เลขทก่ี ำ� หนดผสู้ งู อายุ ดงั นนั้ กลมุ่ นจ้ี งึ เสนอวา่ ควรตอ้ งผสมผสาน ระหว่างนิยามเชิงบวกที่เน้นที่คุณค่า/ประสบการณ์ และตัวเลขอายุท่ีจะก�ำหนดว่าใครคือผู้สูงอายุไว้ด้วย ยกตัวอยา่ งค�ำจำ� กัดความผสู้ งู อายุ ได้แก่ “ผ้สู ูงอายุคอื ผู้มีคุณคา่ และประสบการณ์ทม่ี ีอายุ 70 ปขี ึ้นไป” หรอื “ผู้สูงอายุคือ ผู้ท่ีมีอายุ 70 ปีขึ้นไป ซึ่งมีคุณค่าและประสบการณ์” สาเหตุท่ีต้องมีอายุกำ� กับนอกเหนือจาก นยิ ามเชงิ บวก เพราะ ถา้ หากนยิ ามเชงิ บวกอยา่ งเดยี ว (ไมม่ ตี วั เลข) เชน่ ดา้ นคณุ คา่ จะทำ� ใหผ้ สู้ งู อายบุ างกลมุ่ ท่ีคนในสงั คมไมเ่ หน็ ในคุณคา่ ตอ้ งพลาดสทิ ธ์ิต่างๆ ทีค่ วรจะได้ กลายเปน็ คนชายขอบไป “ถ้าเราก�ำหนดอายุ ข้อดี คือ การก�ำหนดกิจกรรมในชุมชน การให้ผลประโยชน์ สิทธิ ผ้ปู ่วย กองทนุ หม่บู ้าน การชว่ ยเหลอื ผู้สูงอายุ การเขา้ ชมรมผ้สู ูงอายุ ... ถา้ เราไม่ก�ำหนด ตัวเลขส่ิงเหล่าน้ีไว้ว่า อายุใดคือผู้สูงอายุ มันจะท�ำให้บางคนตกหล่นการได้สิทธิ์ เช่น ถ้าเรานิยามว่า ผู้สูงอายุคือ ผู้ที่มีคุณค่า ... ถ้าผู้สูงอายุท่ีพิการ หรือผู้สูงอายุยากจน ซ่ึงคนทั่วไปไม่รู้สึกว่ามีคุณค่า ก็จะไม่ได้สิทธิประโยชน์ ไม่ได้รับเงินจากภาครัฐ เพราะ เขาไม่มคี ณุ คา่ ทัง้ ๆ ท่เี ขาเป็นผสู้ ูงอายุ” (ข้าราชการ หญิง กทม.) “ท่ีบอกเอาตัวเลขเป็นเกณฑ์ เพราะมีเร่ืองสิทธิประโยชน์เก่ียวข้อง ถ้าหากเราเปลี่ยน ปุ๊บปั๊บเป็นนิยามที่ไม่มีตัวเลขก�ำหนด แล้วกลุ่มไหนล่ะที่จะได้รับสิทธิประโยชน์ มันหา ได้อย่างไร มันกว้าง จะตีความอย่างไรให้ได้เข้ามาอยู่ในกลุ่มผู้สูงอายุ เราสามารถเอา 2 ส่วน คือ ตวั เลข และค�ำนิยามเชิงบวก มาผสมผสานกนั ด้วย เพราะ ตอนน้รี าชการ เอาตัวเลขเปน็ เกณฑท์ ง้ั นน้ั ” (ข้าราชการ ชาย กทม.) 2. ความแตกตา่ งของคำ� เรยี ก ข้าราชการ ท่ีร่วมสนทนาให้ความเห็นว่า ค�ำเรียกต่างๆ ท่ีบ่งบอกถึงความเป็นผู้มีอายุมากน้ัน จริงๆ แลว้ ก็มีความหมายทไ่ี มแ่ ตกตา่ ง เพียงแต่การใชข้ นึ้ อยู่กับบริบทของแต่ละสถานที่ เช่น ค�ำว่า ผ้สู งู อายุ หรอื ผู้อาวโุ ส เปน็ คำ� เรยี กทเี่ ปน็ สากลค่อนข้างจะเป็นทางการ ใชใ้ นหน่วยงานราชการ แตส่ �ำหรับคำ� เรียก คนแก่ คนชรา พอ่ เฒ่า แมเ่ ฒา่ แมแ่ ก่ แมอ่ ุย้ เปน็ คำ� เรยี กทชี่ าวบา้ นนิยมใชเ้ รยี กผู้สงู อายุ

40 มโนทศั น์ใหมข่ องนิยามผู้สูงอายุ : มมุ มองเชิงจติ วทิ ยาสังคม และสุขภาพ 3. ความเหมาะสมของนิยามผู้สูงอายุที่ 60 ปี กลมุ่ ขา้ ราชการ เหน็ ควรวา่ อายนุ ยิ ามผสู้ งู อายคุ วรจะปรบั สงู ขนึ้ กวา่ ทอี่ ายุ 60 ปี โดยใหเ้ หตผุ ลวา่ ปจั จบุ นั คนไทยมีอายุยืนยาวและมีสุขภาพที่ดีขึ้น เพราะมีพฤติกรรมการดูแลรักษาสุขภาพกันมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็น ในเรอื่ งของอาหารการกนิ การใหค้ วามสำ� คญั กบั การออกกำ� ลงั กายมากขนึ้ จงึ ทำ� ใหค้ นทอ่ี ายุ 60 ปี ในปจั จบุ นั นี้ ยังคงมีสมรรถภาพและความสามารถในการท�ำงาน ได้ดีกว่าแต่ก่อน ดังน้ันการนิยามความเป็นผู้สูงอายุ น่าจะปรบั เปลี่ยนให้เข้ากับสถานการณ์ปัจจบุ ันได้ โดยเสนอว่า ควรนิยามที่อายุ 70 ปขี ้ึนไป เนื่องจากเมื่อย่าง เข้าวัยอายุ 60 ปกี ็ยังสามารถทำ� งานต่อได้อยู่ จนเข้าสู่วยั 65 ปี ร่างกายเร่มิ เส่ือม ทง้ั ความจำ� และรา่ งกาย และจะเห็นเด่นชัดก็เม่อื อายยุ ่างเขา้ 70 ปี ดังนน้ั การนยิ ามท่อี ายุ 70 ปีจึงเห็นควรวา่ เหมาะสมทส่ี ดุ “ปัจจุบนั นี้ คนดแู ลรักษาสุขภาพกันมากขนึ้ เริม่ ระวงั เรือ่ งอาหารการกนิ แลว้ ของมนั ๆ กล็ ด เรมิ่ ออกกำ� ลงั กายบา้ ง แลว้ กพ็ ยายามหาดขู อ้ มลู เรอื่ งสขุ ภาพ เลยทำ� ใหค้ นมสี ขุ ภาพ รา่ งกายแข็งแรงขนึ้ อายยุ ืนยาวมากขน้ึ ไมเ่ หมอื นเม่อื กอ่ น ทีไ่ มค่ ่อยดแู ลรกั ษาสุขภาพ” (ขา้ ราชการ ชาย กทม.) “ดว้ ยความท่เี ราท�ำงานกนั อย่ใู นวงราชการ ก็รกู้ ันอยู่ว่า 60 คอื ผู้สูงอายุ แตส่ ำ� หรบั ส่วน ตัวคอื ตอ้ ง 70 ปีข้ึนไป กค็ ือรุน่ แม่ ร่นุ พอ่ ร่นุ อา ไปแล้ว ตดั ที่อายุ 70 เพราะจะดูตรง รา่ งกาย มนั ถดถอย ถึงแม้วา่ คนนั้นยังดยู ังหนุม่ ยังสาว อย่างไรก็ตามร่างกายก�ำลงั วงั ชา มนั จะถดถอยลง” (ข้าราชการ ชาย กทม.) “เพราะว่าสมัยน้ี 60–65 ปี คนก็ยังต่ออายุราชการได้ ..60 ก็คือวัยเกษียณ ถ้า 65 ยังสามารถท�ำงานตอ่ ไดอ้ กี บางหน่วยงานกย็ งั จา้ งอยู่ ถา้ สามารถทำ� งานได้ กส็ ามารถตอ่ อายรุ าชการไดถ้ งึ 65 พอหลงั 65 นก่ี เ็ รม่ิ เสอ่ื มแลว้ ทง้ั ความจำ� รา่ งกายอะไรกไ็ มไ่ หวแลว้ ไม่เหมือนกับอยู่ในวยั ทำ� งานดว้ ย กค็ ดิ วา่ 70 ปี ควรจะเป็นนยิ ามผู้สูงอาย”ุ (ข้าราชการ หญงิ กทม.) 4. ความแตกต่างระหว่างนิยามผสู้ งู อายรุ ะหว่างชายกับหญิง กลุ่มข้าราชการ เห็นตรงกันว่าเม่ืออายุท่ีเท่ากัน ผู้หญิงจะดูมีอายุมากกว่าผู้ชาย ทั้งน้ีเกิดจากการที่ ผหู้ ญงิ ตอ้ งทำ� งานหนกั ในการดแู ลครอบครวั จงึ ไมม่ เี วลาดแู ลตวั เอง และโดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ผหู้ ญงิ ทเี่ คยมบี ตุ ร มากอ่ นสภาพรา่ งกายจะดทู รดุ โทรม ผนวกกบั ในสงั คมปจั จบุ นั ผชู้ ายมกี ารดแู ลสขุ ภาพตวั เองมากขน้ึ จงึ ทำ� ให้ ผู้หญิงดูมีอายุมากกว่าผู้ชายในขณะท่ีอายุเท่ากันอย่างไรก็ตาม ในการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุทุกคนเห็นว่า ควรก�ำหนดเกณฑ์อายุท่ีเท่ากัน ท้ังน้ีเพ่ือไม่ให้เป็นการท�ำร้ายจิตใจกันและเพ่ือให้เกิดความเสมอภาคกัน ระหวา่ งเพศ

กรุงเทพมหานคร 41 “ผมจำ� ได้คำ� หน่ึง ถ้าเอง็ หาแฟนนี่ ตอ้ งหาท่ีออ่ นกว่าอย่างน้อย 4–5 ปี เพราะว่าผ้หู ญงิ จะดูแก่กว่า ทุกวันน้ีผมก็สังเกตนะ คือผู้หญิงเวลามีครอบครัว มีลูก พอมีลูกปุ๊บขาด การดูแลตัวเอง ..แต่ผมอาจจะไม่ได้ท�ำงานหนัก แล้วก็ดูแลตัวเอง ..ผมมองว่าผู้หญิง จะเสียเปรียบถ้ามองในอายุเท่ากันจะดูมีอายุมากกวา่ ” (ข้าราชการ ชาย กทม.) “อย่างผู้หญิงท่ีเคยท�ำงานประจ�ำ พอเกษียณจากงานไปแล้ว ปล่อยตัว เคยใส่ชุดสวยๆ มาท�ำงาน แต่พอเกษียณ นานๆ ก็ไปเดินห้างทีหนึ่ง ไม่ค่อยได้แต่งตัว ไม่ค่อยได้ดูแล ตัวเอง” (ขา้ ราชการ ชาย กทม.) “นยิ ามสงู อายุชาย หญิง น่าจะเหมือนกัน ต้องเหมือนกนั เพราะว่าถา้ ต่างกันนี่ มันจะไป ท�ำรา้ ยจติ ใจกันอกี ” (ขา้ ราชการ หญงิ กทม.) “ผชู้ ายทำ� ตวั เปน็ ผมู้ อี ำ� นาจอยแู่ ลว้ ผหู้ ญงิ ทำ� ตวั เปน็ ผพู้ งึ่ พา แตท่ กุ วนั นผี้ หู้ ญงิ ไมไ่ ดพ้ งึ่ พา เพราะฉะนนั้ มนั จะตอ้ งเทา่ กนั เมอ่ื กอ่ นเพศชายเปน็ ผนู้ ำ� แต่ ณ วนั นเี้ ราไปดว้ ยกนั เพราะ ฉะนนั้ น่าจะมคี �ำนยิ ามเดยี วกนั ” (ข้าราชการ หญิง กทม.) 5. ความแตกต่างของนยิ ามผู้สงู อายุระหวา่ งเมอื งกับชนบท กลุ่มข้าราชการ ส่วนใหญ่ให้ความเห็นว่า คนชนบทมีความแข็งแรงของร่างกายรวมถึงสุขภาพทั่วไป ที่น่าจะดีกว่าคนในเมือง แต่มีลักษณะภายนอกท่ีแลดูสูงอายุและทรุดโทรมกว่าคนในเมือง แต่การอภิปราย ก็น�ำไปสู่ข้อสังเกตว่า ในปัจจุบันคนเมืองและคนชนบท อาจจะไม่ได้มีความแตกต่างกันมากนักเม่ือเทียบกับ ในอดตี เนอ่ื งจากการเดนิ ทางไปมาหาสรู่ ะหวา่ งพน้ื ทส่ี ะดวกมากขนึ้ พนื้ ทสี่ ว่ นใหญก่ ารพฒั นาเขา้ ไปทวั่ ถงึ ทำ� ให้ วิถีชีวติ และมาตรฐานการด�ำรงชีพไม่แตกตา่ งกนั มากนกั ในการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุ ข้าราชการท้ังสองเขตเห็นควรให้ก�ำหนดนิยามท่ีเกณฑ์อายุเดียวกัน ทง้ั ส�ำหรับประชากรในเขตเมอื งและประชากรในเขตชนบท “ลกั ษณะคนเมอื งกบั คนชนบท มนั กต็ อ้ งตา่ งกัน คนเมอื งดูดกี ว่าคนชนบท คือสมยั กอ่ น คนชนบทจะยากจน จะไมค่ อ่ ยมอี ะไรศวิ ไิ ลซ์ แตว่ า่ ไมเ่ หมอื นคนเมอื งจะมที กุ อยา่ งพรอ้ ม... แต่ถ้าดูเรื่องสุขภาพร่างกายคนชนบทอาจจะดูแข็งแรงกว่าคนเมือง” (ข้าราชการ หญิง กทม.) “เดยี๋ วนชี้ นบทเทคโนโลยกี เ็ ขา้ ถงึ แลว้ องคก์ รหนว่ ยงานของรฐั หรอื ไมก่ ภ็ าคเอกชน NGOs อะไรอยา่ งนเ้ี คา้ กจ็ ะมเี รอื่ งของการรณรงค์ เพราะฉะนน้ั สขุ ภาพของคนชนบทเคา้ กน็ า่ จะ ดีข้ึน ถ้าแยกนิยามมันจะกระทบกระเทือนจิตใจคนชนบท ควรก�ำหนดให้นิยามที่อายุ เท่ากัน” (ขา้ ราชการ หญิง กทม.)

42 มโนทัศนใ์ หมข่ องนิยามผ้สู ูงอายุ : มมุ มองเชงิ จิตวิทยาสังคม และสขุ ภาพ 6. ผลกระทบหากมีการเปลี่ยนแปลงนิยามผู้สูงอายุ กลุม่ ข้าราชการ แสดงความเห็นว่าการขยายอายุนิยามความเปน็ ผูส้ งู อายใุ หเ้ พิม่ มากขน้ึ ส่งผลกระทบ ทงั้ ในแงบ่ วก และแงล่ บ ถา้ มองในแงบ่ วก จะดสี ำ� หรบั กลมุ่ คนทมี่ คี วามรคู้ วามสามารถ จะรสู้ กึ วา่ ตวั เองมคี ณุ คา่ เพม่ิ มากขน้ึ ยงั สามารถทำ� ประโยชนต์ อ่ ไปไดอ้ กี แตถ่ า้ มองในแงล่ บ สำ� หรบั กลมุ่ ผสู้ งู อายทุ เ่ี ปน็ ชาวบา้ นธรรมดา หรือชาวบ้านระดับรากหญ้า หากเลื่อนนิยามความเป็นผู้สูงอายุที่เพ่ิมมากขึ้น เช่น ก�ำหนดท่ีอายุ 70 ปี อาจเกดิ ความกงั วล และไมเ่ ขา้ ใจในเรอ่ื งของการไดร้ บั สวสั ดกิ ารตา่ งๆ วา่ จะตอ้ งเลอื่ นตามไปดว้ ยหรอื ไม่ ทง้ั ๆ ทเ่ี ดมิ เคยไดร้ ับตอนอายุ 60 ปี “พอยืดออกมาเหมือนมีแรง เหมือนเป็นการสร้างคุณค่าเพ่ิมให้ตัวเราเองด้วย” (ข้าราชการ ชาย กทม.) “ส�ำหรับความเห็นส่วนตัวคิดว่ากระทบแน่ๆ กระทบในทางท่ีดี คือคนที่มีความรู้ความ สามารถเคา้ จะมคี วามรสู้ กึ ตวั เองเหมอื นกับเพม่ิ คา่ มากข้นึ เฮ้ย! เรายังไม่ถงึ วัยผสู้ ูงอายุ นะ เพราะวา่ อายมุ นั ขยายออกไป แตส่ ำ� หรบั คนทวั่ ไป ชาวบา้ นหรอื รากหญา้ นี่ พอนยิ าม ใหมอ่ อกมา ไอต้ วั สวสั ดกิ ารทเ่ี ราไมไ่ ปแตะน่ี ถา้ เคา้ ไมเ่ ขา้ ใจตรงน้ี กลายเปน็ กลวั วา่ จะได้ รับสวัสดิการตอนอายุ 70 หรอื เปลา่ ” (ขา้ ราชการ หญิง กทม.) อยา่ งไรกต็ าม ประเดน็ ทเ่ี กรงวา่ ชาวบา้ นธรรมดาหรอื ชาวบา้ นระดบั รากหญา้ หากเลอ่ื นนยิ ามความเปน็ ผสู้ งู อายทุ เี่ พมิ่ มากขน้ึ อาจเกดิ ความกงั วล และไมเ่ ขา้ ใจในเรอื่ งของการไดร้ บั สวสั ดกิ ารตา่ งๆ ผเู้ ขา้ รว่ มสนทนา กลมุ่ สว่ นหนง่ึ ไดใ้ หข้ อ้ คดิ เหน็ เพม่ิ เตมิ วา่ ไมน่ า่ จะมผี ลกระทบอะไรมาก เนอ่ื งจากยคุ สมยั เปลย่ี นไป เทคโนโลยี การส่ือสารทนั สมยั มากข้ึน การเขา้ ถึงสอื่ ได้ง่ายมากขึ้น และด้วยสงั คมปจั จุบนั ในแต่ละชมุ ชน มคี วามเขม้ แขง็ กนั มากขึ้น การรบั รขู้ ้อมูลข่าวสารนา่ จะทั่วถงึ กนั “เดี๋ยวน้ี แตล่ ะท้องท่ีมชี มุ ชนท่ีเข้มแข็ง มนั จะถึงชาวบา้ นมากเลย เพราะฉะนั้นไมน่ า่ จะ ตกข่าว เพราะตอนน้ีรัฐบาลพยายามหนุนในเร่ืองของอบต. แล้วก็ปรับโรงเรียนประถม ใหเ้ ขา้ มาอยใู่ นความดแู ลของอบต. มจี งั หวดั จดั การตวั เอง มชี มุ ชนเขม้ แขง็ ตรงนม้ี นั ชว่ ย ชาวบ้านได”้ (ขา้ ราชการ หญิง กทม.) อย่างไรก็ตามส่วนหน่ึงเห็นว่าการขยายนิยามความเป็นผู้สูงอายุ ที่อายุเพ่ิมมากข้ึน ไม่มีผลกระทบ ต่อคุณค่าของตนเอง และไม่ส่งผลต่อความกตัญญูที่เด็กมีต่อผู้ใหญ่ เน่ืองจากสังคมไทยยึดถือตามวัฒนธรรม ประเพณี ทสี่ บื ตอ่ กนั มา การจะเปลยี่ นนยิ ามเปน็ อยา่ งอนื่ ไมไ่ ดม้ ผี ลอะไรตอ่ ความกตญั ญทู เ่ี ดก็ มตี อ่ ผใู้ หญเ่ ลย “การเปลยี่ นแปลงนยิ ามผสู้ งู อายใุ หอ้ ายเุ พมิ่ มากขนึ้ ความกตญั ญทู เี่ ดก็ มตี อ่ ผใู้ หญก่ ย็ งั คง เดิม เพราะประเทศเรามีวัฒนธรรม มีประเพณี ก็จะปฏิบัติไปตามวัฒนธรรมประเพณี เค้าไม่ไดม้ าสนใจนยิ ามผู้สูงอายุหรอก” (ขา้ ราชการ ชาย กทม.)

กรุงเทพมหานคร 43 7. ความเปน็ ไปได้ของการเล่ือนนิยามผู้สงู อายุ กลุ่มข้าราชการเห็นตรงกันว่า การเล่ือนนิยามผู้สูงอายุให้เป็นท่ียอมรับของสังคม สามารถท�ำได้ ตราบใดทกี่ ารเลอื่ นนยิ ามผสู้ งู อายไุ มส่ ง่ ผลกระทบตอ่ อายเุ รม่ิ ตน้ ในการรบั สวสั ดกิ าร/เบยี้ ยงั ชพี การเลอื่ นหรอื ขยายนยิ ามกน็ า่ จะสามารถดำ� เนนิ การไดโ้ ดยไมม่ แี รงตอ่ ตา้ นจากสงั คม แตก่ ารดำ� เนนิ การควรจะคอ่ ยเปน็ คอ่ ยไป ต้องใช้เวลาในการประชาสัมพันธ์ ช้ีแจงให้ประชาชนเข้าใจเก่ียวกับผลกระทบที่จะมีหรือไม่มีต่อสวัสดิการ หรอื เบย้ี ยงั ชพี ซ่ึงเป็นสงิ่ ส�ำคัญมาก “ถ้าเราจะเปล่ียนนิยามใหม่ คิดว่าสังคมยอมรับได้ มันเหมือนกับค�ำว่า “ยาบ้า” ตอนเรม่ิ แรกมนั มคี วามรสู้ กึ วา่ ขดั ใจเปน็ อยา่ งมาก จาก” ยามา้ ” เปน็ “ยาบา้ ” แตใ่ นทส่ี ดุ คำ� วา่ “ยามา้ ” ตอนนมี้ นั กลายเปน็ ความทรงจำ� ไปเสยี แลว้ คอื มนั ตอ้ งอาศยั เวลานดิ หนง่ึ กวา่ คนจะยอมรับได้” (ขา้ ราชการ ชาย กทม.) “ถามว่าสังคมจะยอมรับได้หรือเปล่า ถ้าเลื่อนนิยามผู้สูงอายุ ให้อายุที่เพ่ิมมากข้ึน คิดว่ายอมรับได้นะ ถ้าไม่ไปส่งผลกระทบต่ออายุเริ่มต้นในการรับสวัสดิการ/เบี้ยยังชีพ ยอมรบั ได้อยแู่ ลว้ ” (ขา้ ราชการ หญงิ กทม.)

44 มโนทศั น์ใหม่ของนยิ ามผู้สงู อายุ : มุมมองเชิงจติ วิทยาสงั คม และสขุ ภาพ กลมุ่ ผู้ประกอบธุรกจิ ส่วนตัว กรงุ เทพมหานคร กลมุ่ ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั ในเขตกรงุ เทพมหานคร ทรี่ ว่ มสนทนากลมุ่ ประกอบดว้ ย ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตัวชาย 4 คน และผปู้ ระกอบธุรกิจสว่ นตวั หญิง 4 คน รวมท้ังสน้ิ 8 คน ทั้งหมดมอี ายรุ ะหวา่ ง 40–58 ปี จากการสนทนากลุม่ สามารถสรุปประเดน็ เนือ้ หาสาระที่ส�ำคัญได้ดงั นี้ 1. การกำ� หนดนยิ ามผ้สู งู อายุ ในมุมมองของผู้ประกอบธุรกิจส่วนตัว เม่ือสอบถามถึงใครควรจะเรียกว่า ผู้สูงอายุ ผู้เข้าร่วมสนทนา สว่ นหนง่ึ คำ� นงึ ถึงผู้มพี ระคณุ ไมว่ า่ จะเปน็ พ่อ แม่ ปู่ ยา ตา ยาย และทวด นอกจากนกี้ ารท่จี ะเรยี กได้ว่าใคร คอื ผสู้ ูงอายุ ยังสามารถพิจารณาไดจ้ ากรูปลกั ษณ์ภายนอก เช่น รูปรา่ งหนา้ ตาท่ีเหีย่ วย่น ผมสีขาว มีความจ�ำ ไมด่ ี หลงลมื นสิ ัยข้ีบ่น จุกจกิ เปน็ บุคคลทพี่ น้ จากวัยทำ� งาน ไมส่ ามารถทำ� งานได้แลว้ คอยอย่บู า้ นเล้ยี งหลาน รวมถงึ การมีสุขภาพท่ไี มด่ ี มีปญั หาเรื่องอาหารการกนิ “ผู้สูงอายุ จะต้องแก่ๆ ผมขาว ไม่ท�ำงานแล้ว เล้ียงแต่หลาน นอกจากนี้ยังขี้บ่นจุกจิก อะไรกข็ วางหขู วางตาไปหมด” (ผปู้ ระกอบธุรกจิ ส่วนตัว หญิง กทม.) “ผู้สงู อายุ นา่ จะเปน็ คนท่ีพ้นจากวัยทำ� งาน อยูบ่ ้านคอยเลยี้ งหลาน” (ผู้ประกอบธรุ กจิ ส่วนตัว ชาย กทม.) “ผู้สูงอายุ อาหารการกินก็ค่อนข้างยาก เพราะว่ากินไอ้โน่นก็ไม่ได้ ไอ้น่ีก็ไม่ได้ เคี้ยวก็ไม่ได้ เพราะฉะน้ัน ก็ต้องท�ำของเหลว เคี่ยวให้นานๆ เป็นโจ๊ก แล้วก็ทานได้นิด เดียว ก็ต้องคอยหาน�้ำผลไม้มาให้ทานแทน ..เพราะถ้าแก่มาก จะทานได้ไม่ได้เยอะ” (ผ้ปู ระกอบธรุ กิจส่วนตวั หญงิ กทม.) 2. ความแตกต่างของค�ำเรียก ผู้ประกอบธุรกิจสว่ นตวั ท้งั ชายและหญิง มคี วามเห็นคล้ายคลงึ กันว่า คำ� เรยี ก “ผู้สูงอายุ” เปน็ บคุ คล ท่ียังมีความจ�ำดีอยู่ “ผู้เฒ่า/ชรา” สะท้อนความไม่แข็งแรง ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้แล้ว “ผู้อาวุโส” สามารถแบ่งออกไดเ้ ปน็ 2 แบบ คอื อาวุโสทางวยั วุฒิ และอาวโุ สทางคุณวฒุ ิ ซง่ึ อาวโุ สทางคณุ วฒุ ิ ไมจ่ ำ� เปน็ ต้องมีอายุมากกไ็ ด้ “ถ้าสมมุติผู้เฒ่าน่ี ค่อนข้างจะไม่แข็งแรง การพูดการจาอะไรจะไม่รับรู้มากแล้ว อนั นผ้ี เู้ ฒา่ ..สว่ นผอู้ าวโุ ส ความคดิ ความอะไรนดี่ ี ความจำ� ยงั คอ่ นขา้ งด”ี (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั หญิง กทม.)

กรงุ เทพมหานคร 45 “คนชรา ผมว่าคล้ายๆ ผู้เฒ่า คือช่วยเหลือตัวเองไม่ได้แล้ว” (ผู้ประกอบธุรกิจส่วนตัว ชาย กทม.) “ความเปน็ อาวโุ ส มนั ตอ้ งแยก ระหวา่ งอาวโุ สทางวยั วฒุ ิ หรอื อาวโุ สทางคณุ วฒุ ิ ซง่ึ อาวโุ ส ทางคุณวุฒิมันไม่จำ� เปน็ ต้องแก่กไ็ ด้” (ผปู้ ระกอบธรุ กิจส่วนตัว ชาย กทม.) 3. ความเหมาะสมของนิยามผสู้ ูงอายุที่ 60 ปี เมื่อสอบถามถึงความเหมาะสมของนิยามผู้สูงอายุถ้าก�ำหนดที่อายุ 60 ปี เหมาะสมหรือไม่ พบว่า ผ้ปู ระกอบธรุ กจิ สว่ นตัวสว่ นใหญ่มคี วามคดิ เหน็ วา่ ไมเ่ หมาะสม เพราะปจั จบุ ันคนอายุที่ 60 ปี ยังดูแขง็ แรงอยู่ แม้แต่การขึน้ ไปนัง่ รดน�้ำวันสงกรานต์ ถ้ายังนำ� คนอายุ 60 ปขี ้นึ ไปนงั่ กจ็ ะรู้สึกวา่ ยังไมเ่ หมาะสม เพราะยังดู ไมแ่ ก่ หรอื แมแ้ ตก่ ารทำ� งานเอกชน บางแหง่ เคยใหอ้ อกจากการทำ� งานตอนอายุ 55 ปี แตป่ จั จบุ นั กำ� หนดอายุ ที่มากกว่า 55 ปี กส็ ามารถยังคงทำ� งานได้อยู่ ถา้ หากยงั คงท�ำงานไหวอยู่ “คดิ วา่ ยงั ไมเ่ หมาะสมนะ นา่ จะเลอ่ื นออกไปไดอ้ กี เนอื่ งจากคนอายุ 60 ปี เคา้ ยงั แขง็ แรง อยู่ เคา้ ยงั ไปวิ่ง ไปเลน่ กอล์ฟไปทำ� อะไรไดอ้ ยนู่ ะ” (ผ้ปู ระกอบธุรกจิ ส่วนตวั หญงิ กทม.) “บางคนเคา้ ยงั ไม่ยอมนะ เคา้ ยังไม่ยอมแก่ บางคนอายุ 60 ปรี ่างกายเค้าแข็งแรง เคา้ มี เวลาว่างท่ีเยอะข้ึน ก็จะไปออกกำ� ลังกาย สขุ ภาพจะดกี วา่ พวกเราเสยี อีก” (ผปู้ ระกอบ ธรุ กจิ ส่วนตวั ชาย กทม.) “บางครงั้ ทผ่ี มไปเทศกาลสงกรานต์ มกี ารรดนำ้� ด�ำหวั ผใู้ หญก่ นั ซง่ึ เอาคนอายุ 60 ปี เปน็ ผู้สงู อายุ แต่ดแู ล้วคนที่นงั่ ก็ไม่ใชจ่ ะสงู อายุ” (ผู้ประกอบธรุ กิจสว่ นตวั ชาย กทม.) อย่างไรก็ตามมีผเู้ ขา้ รว่ มสนทนากลุม่ แต่เปน็ ส่วนน้อยเทา่ นน้ั ที่เห็นว่าการนยิ ามผู้สูงอายทุ อ่ี ายุ 60 ปี เหมาะสมแลว้ เพราะมองวา่ คนอายุ 60 ปสี ว่ นใหญม่ สี ขุ ภาพไมแ่ ขง็ แรงแลว้ และในชมุ ชนทอี่ าศยั อยู่ จะมอี ายุ ทไ่ี มย่ นื ยาวนกั อายปุ ระมาณ 30–40 ปี กเ็ สยี ชวี ติ แลว้ เนอ่ื งจากมโี รคประจำ� ตวั และมพี ฤตกิ รรมการดแู ลรกั ษา สขุ ภาพไม่คอ่ ยดี หากนยิ ามความเป็นผู้สงู อายทุ ี่อายุที่มากข้ึน เช่น 65 ปีเกรงวา่ จะเสยี ชีวิตกอ่ น ทีจ่ ะได้เป็น ผู้สงู อายุ “คดิ วา่ เหมาะสมแลว้ นะ เพราะตอนนผี้ สู้ งู อายสุ ว่ นใหญไ่ มไ่ หวแลว้ ถา้ สงู กวา่ นไ้ี มไ่ หวแลว้ มนั งอมแลว้ เพราะคนทกุ วนั นมี้ นั แกไ่ ว มนั นอ้ ยมากทยี่ งั ไมแ่ ก่ แกว่ ยั เพราะสขุ ภาพรา่ งกาย ไมค่ อ่ ยแข็งแรง” (ผ้ปู ระกอบธรุ กิจส่วนตวั หญิง กทม.) “ปจั จบุ นั นแี้ ถวบา้ นผมอายุ 40 กวา่ 30 กวา่ ตายหมด มโี รคประจำ� ตวั บา้ งกน็ อนไหลตาย บา้ ง กนิ เหลา้ ตายบา้ ง กำ� หนดทอ่ี ายุ 60 ปดี แี ลว้ เผอื่ จะไดเ้ ปน็ ผสู้ งู อายไุ ดส้ กั 10 ปี กำ� หนด มากกว่านนั้ เด๋ียวจะไม่ไดเ้ ปน็ ผูส้ งู อายตุ ายซะกอ่ น” (ผู้ประกอบธรุ กิจสว่ นตวั ชาย กทม.)

46 มโนทศั น์ใหมข่ องนิยามผสู้ งู อายุ : มุมมองเชงิ จติ วิทยาสังคม และสุขภาพ 4. ความแตกตา่ งระหว่างนิยามผ้สู ูงอายรุ ะหว่างชายกบั หญิง ทุกคนมองว่าผู้หญิงดูอายุมากกว่าผู้ชาย เนื่องจากผู้หญิงสูญเสียสมรรถภาพเพราะการ คลอดบุตร และมีความเครียดมากกว่าผู้ชาย แต่การก�ำหนดผู้สูงอายุควรจะก�ำหนดเท่ากันท้ังชายและหญิง เพราะจะได้ สิทธิเทา่ กนั “ผหู้ ญิงจะดอู ายมุ ากกวา่ ผู้ชาย มคี วามรู้สกึ ว่าผู้ชาย 60 ปียังดูแขง็ แรง ยังไม่ออ่ นเปล้ยี ยังไม่ค่อม แต่ส�ำหรับผู้หญิง การท�ำงานของผู้หญิงที่ต้องใช้ร่างกายค่อนข้างเยอะ เช่น ต้องมีการตั้งท้อง ผู้หญิงจะสูญเสียสุขภาพมากกว่าผู้ชาย เพราะการมีลูก และผู้หญิง มีภาวะความเครียดมากกว่าผู้ชาย ก็เลยท�ำให้ผู้หญิงดูแก่มากกว่าผู้ชายในขณะที่อายุ เท่ากัน” (ผู้ประกอบธุรกิจสว่ นตัว หญิง กทม.) “เหน็ ดว้ ยทผ่ี หู้ ญงิ ดแู กก่ วา่ ผชู้ าย เพราะเหมอื นกบั ผหู้ ญงิ สญู เสยี รา่ งกายไปสว่ นหนง่ึ ตอน ตั้งท้อง ให้นมบุตร ร่างกายมันใช้งานไปหนัก เพราะฉะน้ันในอายุเดียวกันผู้หญิงแก่ว่า ผ้ชู ายแน่นอน” (ผู้ประกอบธุรกิจส่วนตวั ชาย กทม.) 5. ความแตกตา่ งของนยิ ามผู้สงู อายุระหว่างเมอื งกบั ชนบท ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั สว่ นใหญเ่ หน็ วา่ คนชนบทสว่ นใหญด่ แู ขง็ แรงกวา่ คนเมอื ง แมร้ ปู ลกั ษณภ์ ายนอก ดเู หมือนมีอายมุ ากกวา่ คนเมือง ท้งั นี้เนือ่ งจากมีวิถีชีวติ การดำ� เนินชีวิตท่ีแตกต่างกัน ในเรื่องของรูปแบบการ ท�ำงาน คนชนบทท�ำงานหนักเหมือนเป็นการออกก�ำลังกายไปในตัวท�ำให้ดูแข็งแรง ส่วนอาหารการกิน คนชนบทส่วนใหญ่จะได้กินอาหารท่ีปลอดสารพิษมากกว่าคนเมือง สภาพแวดล้อมท่ีเป็นอยู่ก็ดีกว่าคนเมือง คนเมืองจะพบกบั มลภาวะทเี่ ปน็ พิษมากกวา่ คนชนบท ดังนัน้ จงึ ท�ำใหค้ นชนบทแข็งแรงกวา่ คนเมอื ง ส�ำหรับ การนยิ ามหรอื เกณฑอ์ ายทุ ใี่ ชใ้ นการกำ� หนดความเปน็ ผสู้ งู อายกุ เ็ หน็ ควรใหก้ ำ� หนดทอ่ี ายเุ ทา่ กนั ไมแ่ ตกตา่ งกนั “ผมเคยจัดงานสงกรานต์ มีการรดน้�ำด�ำหัวผู้ใหญ่ บางคร้ังคนกรุงเทพฯ อายุ 70 ปี เค้าไม่ออกมาเลยนะ เพราะว่าเค้าไม่ไหวแล้ว มาน่ังเป็นเวลานานไม่ไหวแล้ว ต้องเดิน ไม้เทา้ แตว่ ่าคนตา่ งจังหวัด ผมเห็นเค้ายังไหวอยู่ รสู้ ึกวา่ ผูส้ ูงอายใุ นกรุงเทพฯ รา่ งกาย มนั จะแยก่ ว่าคนตา่ งจงั หวดั ” (ผ้ปู ระกอบธุรกจิ ส่วนตัว ชาย กทม.) “บางทีคนอายุ 60 ปี ท่ีอยู่ต่างจังหวัด เค้ายังขุดดินกันอยู่เลย ..ดูอย่างลุงมาลัยสิ ขนาดแกอายุ 77 ปีแล้ว แกยังไปตัดต้นไม้ แกยังไหว ..คนต่างจังหวัดเสื้อคอกระเช้า ตัวหน่ึงผ้าถงุ นะ ไปแลว้ ” (ผูป้ ระกอบธุรกิจสว่ นตัว หญิง กทม.) “คนต่างจังหวัดรูปร่างข้างนอกดูแก่กว่า แต่ความแข็งแรงจะแข็งแรงกว่าคนเมือง” (ผ้ปู ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั ชาย กทม.)

กรงุ เทพมหานคร 47 6. ผลกระทบหากมีการเปลี่ยนแปลงนิยามผ้สู ูงอายุ ผปู้ ระกอบธุรกจิ สว่ นตวั เหน็ วา่ การขยายนิยามผสู้ ูงอายุทเี่ พิม่ มากขึน้ จะสง่ ผลกระทบทด่ี ีตอ่ ตวั บุคคล ในดา้ นจติ ใจ เนือ่ งจากยงั ไม่ถกู ก�ำหนดว่าเป็นผู้สูงอายุ ทำ� ให้รู้สกึ ว่ายังมคี ุณคา่ จิตใจสดใส สดชืน่ เนอ่ื งจาก รสู้ กึ ว่ายังสามารถท�ำอะไรไดอ้ ยู่ ได้ติดตอ่ กับสังคมภายนอก ไม่ตอ้ งคอยมาเป็นภาระคนอื่นๆ การทีก่ ลายเปน็ ผู้สูงอายุ จะท�ำใหผ้ อู้ ืน่ เป็นหว่ ง ตอ้ งคอยมาดแู ลเอาใจใส่ แต่ถา้ เลอ่ื นออกไปก็จะท�ำใหล้ ูกหลานคิดวา่ ยังไม่แก่ ท�ำใหล้ กู หลานไม่ตอ้ งเปน็ ห่วง เพราะคดิ วา่ ยังไมแ่ ก่ “ถ้าเลื่อนอายุไปเป็น 65 ปี แล้วรู้สึกว่าเรายังไม่แก่นะ เรายังท�ำอะไรได้เยอะแยะ คือ เหมอื นอยากไปเทยี่ วกย็ งั ไปได้ คอื ไมต่ อ้ งมาหว่ งวา่ ใครจะตามไป อยา่ งบางทไี ปตา่ งจงั หวดั เห็นเค้าเข็นย่าไปท�ำบุญ ไอ้อย่างนั้นนะผู้สูงอายุแล้ว อย่างนั้นเป็นภาระท่ีลูกหลาน ตอ้ งเขน็ ไป แตอ่ ยา่ งเราน่ี เราไปไดย้ งั ไมเ่ ปน็ ภาระ” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั หญงิ กทม.) “คดิ วา่ มนั นา่ จะมผี ลต่อสุขภาพจติ นะเพราะวา่ คนอายุ 60 ปถี า้ เลอ่ื นไป 65 ปี เหมือนใจ เคา้ รสู้ กึ ฉนั ยงั ไม่แก่ เค้าก็จะรูส้ กึ จติ ใจเคา้ ยังดีอยู่ ฉนั ยังท�ำได้อะไรอยา่ งนี้ เคา้ จะดสู ดใส สดชื่นมากกว่านะ ..พอ 60 แล้วไปเรียกเค้าผู้สูงอายุ เค้าก็จะ เฮ่อ..ใจมันหงอย” (ผู้ประกอบธุรกจิ สว่ นตวั หญิง กทม.) “จริงๆ นะ ถ้าเค้า 60 แล้วไม่เรียกเค้าผู้สูงอายุ เค้าจะดูสดใสนะ ..ยังสามารถแต่งตัว ไดอ้ ย่”ู (ผู้ประกอบธรุ กจิ สว่ นตัว ชาย กทม.) ส�ำหรับผลกระทบที่มตี อ่ ระดบั ชุมชน สงั คม พบว่า ถ้าการนยิ ามความเป็นผสู้ งู อายจุ าก 60 ปี ไปเปน็ 65 ปี ท�ำให้ชุมชนมีคนหนุ่มสาวมากขึ้น คิดว่าจะท�ำให้สังคมดีขึ้น เน่ืองจากการเลื่อนอายุ ท�ำให้จ�ำนวน ผู้สูงอายุน้อยลง ก�ำลังแรงงานในการผลิตก็จะเพิ่มมากขึ้น การรวมตัวกันในชุมชนเพื่อท�ำกิจกรรมก็จะมี เพม่ิ มากข้ึน เนอ่ื งจากคิดว่าตนเองไม่ได้เปน็ ผสู้ ูงอายแุ ล้ว ก็จะออกมาร่วมกันทำ� กจิ กรรมเพ่ิมมากขึ้น ส�ำหรับ ผลกระทบในด้านลบ หากการขยายนิยามไม่น�ำไปสู่การเล่ือนอายุเร่ิมรับเบี้ยยังชีพ ผู้ร่วมสนทนาเห็นว่า ไม่น่ามีผลกระทบในด้านลบใดๆ “มันนา่ จะดีนะ เหมอื นกับมคี นแก่นอ้ ยลง คนท่ียังทำ� งานไดม้ เี ยอะขน้ึ ..เหมอื นกบั วา่ มี การรวมตัวท�ำโน่นท�ำนี่ คนก็จะออกมาเยอะไง คนก็จะออกมารวมกันท�ำกิจกรรมเยอะ เพราะคดิ วา่ ตัวเองยงั ไมแ่ ก่ ยงั สามารถมาเขา้ ร่วมกจิ กรรมกับคนอ่นื ไดอ้ ยู่” (ผู้ประกอบ ธุรกจิ ส่วนตัว หญิง กทม.)

48 มโนทศั นใ์ หมข่ องนยิ ามผู้สงู อายุ : มมุ มองเชิงจิตวทิ ยาสังคม และสขุ ภาพ 7. ความเป็นไปไดข้ องการเลอื่ นนิยามผสู้ งู อายุ ผสู้ นทนาเหน็ วา่ หากการขยายนยิ ามผสู้ งู อายุ จาก 60 ปี ไปเปน็ 65 ปี คดิ วา่ มคี วามเปน็ ไปได้ เนอื่ งจาก ขยายขน้ึ ในจ�ำนวนปที ่ีไมม่ ากนกั เพยี งแค่ 5 ปี และเมอื่ ขยายแล้วจะท�ำให้รสู้ กึ มกี ำ� ลงั เพราะคดิ วา่ ไมแ่ ก่แล้ว ซึ่งเป็นผลดีทางด้านจิตใจ ดังนั้นเลื่อนนิยามผู้สูงอายุออกไป ก็น่าจะเป็นที่ยอมรับได้ อย่างไรก็ตามการ เล่ือนนิยามในคร้ังนี้ ต้องไม่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในเรื่องสวัสดิการหรือเบ้ียยังชีพที่ผู้สูงอายุเคยได้รับ มาก่อน ดังน้ันหากจะเล่ือนนิยามจริงจะต้องมีการอธิบายให้ชัดเจนว่าเป็นเพียงการนิยามความเป็นผู้สูงอายุ เท่านน้ั เนอื่ งจากผ้สู งู อายสุ ว่ นใหญ่จะกงั วลเรอ่ื งเบี้ยยังชีพ “นา่ จะรบั ไดน้ ะ เพราะมนั เลอ่ื นออกไปแคอ่ กี 5 ปเี อง นา่ จะรบั ไดส้ บายมาก เปน็ ผสู้ งู อายุ ตอน 65 ปี” (ผปู้ ระกอบธุรกจิ สว่ นตวั หญงิ กทม.) “เหมือนกับว่าใช้ค�ำนิยามผู้สูงอายุเป็น 65 ปี ยิ่งมีแรงใหญ่เลย เหมือนเราไม่แก่เนอะ จรงิ ๆ กน็ ่าจะเลื่อนไดน้ ะทำ� ให้แก่ชา้ ลง” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั หญงิ กทม.)

กรงุ เทพมหานคร 49 กลมุ่ ผูส้ งู อายุ กรุงเทพมหานคร กลุ่มผู้สูงอายุ ในเขตกรุงเทพมหานคร ท่ีร่วมสนทนากลุ่ม ประกอบด้วย ผู้สูงอายุ ชาย 4 คน และ ผสู้ ูงอายหุ ญิง 4 คน (รวม 8 คน) ทงั้ หมดมีอายตุ ้ังแต่ 61 ปขี ้นึ ไป โดยผู้เข้ารว่ มสนทนากลมุ่ ท่ีมอี ายุมากที่สดุ คอื อายุ 77 ปี ความคิดเห็นของผูร้ ่วมสนทนาในแตป่ ระเดน็ การสนทนา สามารถสรปุ ประเดน็ ได้ดังตอ่ ไปนี้ 1. การกำ� หนดนยิ ามผู้สูงอายุ เมื่อกลา่ วถึง ค�ำว่าผู้สงู อายุ จากความคิดเหน็ ของผูส้ ูงอายุทร่ี ่วมสนทนา หมายถงึ ผู้ท่ชี ่วยตัวเองไมไ่ ด้ สุขภาพไม่ดี สมรรถภาพร่างกายลดลง ต้องมีคนคอยดูแล หลงลืม ย้�ำคิดย้�ำท�ำ เริ่มจะเป็นอัลไซเมอร์ ความมั่นใจและการตดั สนิ ใจลดลง และต้องระมดั ระวังด้านอาหารเพราะมโี รคประจำ� ตวั “ผสู้ งู อายเุ ปน็ คนทล่ี ำ� บากกวา่ เพอื่ น กำ� ลงั มนั ลดลงไป บางครงั้ ทำ� อะไรไมไ่ ดต้ อ้ งมคี นดแู ล แรงมันจะถอย ถืออะไรสัก 2 กิโลไม่ได้แล้ว ขาดความมั่นใจด้วย กลายเป็นความกลัว ไปเลย” (ผ้สู งู อายุ หญิง กทม.) “ถ้าว่าผู้สูงอายุนี่นึกถึงสุขภาพ ความคล่องแคล่วที่จะไปไหนๆ มันจะลดลง อย่างเช่น ขึน้ รถเมลจ์ ากท่ีเคยอยทู่ ร่ี ิมประตูแลว้ จะกระโดดลงเดีย๋ วน้ีมนั ไม่คอ่ ยได้แล้ว มีความกลัว เรื่องข้ามถนนด้วย ขาดความมั่นใจ บางทีมันอาจจะลืม หรือว่าสมองในการตัดสินใจ จะน้อยลง จะก้าวหรือจะอะไร จังหวะมันไม่ได”้ (ผสู้ ูงอายุ ชาย กทม.) 2. ความแตกตา่ งของคำ� เรยี ก กลุ่มผู้สูงอายุให้ความหมายของค�ำว่า “ผู้สูงอายุ” “คนชรา” และ “ผู้เฒ่า” โดยพิจารณาจากความ แตกตา่ งด้านสภาพร่างกาย โดยผู้สงู อายุจะมีสภาพร่างกายดีที่สุด รองลงมาคือ คนชรา และผู้เฒา่ ทง้ั น้ียงั ให้ เหตผุ ลเพมิ่ เตมิ วา่ ค�ำเรยี ก ผ้สู ูงอายุ เป็นค�ำเรยี กทใี่ ชเ้ ปน็ มาตรฐานสากล ส่วนคำ� เรียก ผ้เู ฒา่ พอ่ เฒ่า แมเ่ ฒ่า เป็นภาษาทอ้ งถน่ิ เปน็ คำ� เรียกทใ่ี ช้กนั สำ� หรบั คนต่างจังหวดั “อย่างผสู้ งู อายุ มันก็ฟงั ดดู กี ว่าเพ่อื น คนชรานีม้ ันแกล่ งไปอีก แกก่ ว่าผสู้ งู อายุ แก่ลงไป อกี เยอะ ผูเ้ ฒา่ ยง่ิ หนกั เลย” (ผ้สู ูงอายุ ชาย กทม.)

50 มโนทศั น์ใหม่ของนิยามผู้สงู อายุ : มมุ มองเชงิ จติ วิทยาสงั คม และสุขภาพ 3. ความเหมาะสมของนิยามผู้สูงอายทุ ี่ 60 ปี ผูส้ ูงอายุทุกคนเห็นวา่ นิยามผู้สงู อายุควรขยายเกณฑ์อายุออกไปเปน็ ทป่ี ระมาณอายุ 65–70 ปีเหตุผล เพราะคนอายุ 60 ปี ปจั จุบันยังทำ� งานได้อยู่ แขง็ แรง กระฉับกระเฉง ควรขยบั อายุขน้ึ ไปอย่างน้อย 65 ปี แต่ก่อนอาจจะก�ำหนด 60 ปีคิดว่าเหมาะสม เนือ่ งจากสมยั กอ่ นอายุ 40 ปี ก็ดมู ีอายุแล้ว แตป่ ัจจุบนั นอี้ ายุ 60 ปียังแข็งแรง ดหู นมุ่ สาว ประกอบกบั มวี ัสดุเสริมความงาม รวมทั้งยาทท่ี �ำใหส้ ขุ ภาพดขี ้ึนดว้ ย “ปจั จบุ นั นม้ี นั ไมใ่ ชแ่ ลว้ สขุ ภาพมนั ดขี นึ้ กวา่ เกา่ เยอะ เพราะวา่ ขณะนยี้ งั ทำ� งานไดส้ บายๆ อยู่ อย่างคนท�ำงานอย่นู ่ี มันไม่แก่มาก มนั ยงั ดแู ขง็ แรง มันยงั ดูกระฉับกระเฉงอยู่ ผมว่า น่าจะเคลือ่ นออกไปอยา่ งน้อยสกั 65 ปีถึงเรยี กวา่ ผสู้ ูงอายุ” (ผสู้ งู อายุ ชาย กทม.) “แตก่ ่อนพอ 40 กวา่ ๆ มนั จะดแู กแ่ ลว้ ปจั จุบนั มนั ไม่ใช่ 40 กย็ งั สวยกนั อยู่ทั้งนัน้ หรือ 60 ทกุ วนั นกี้ ไ็ มไ่ ดแ้ กเ่ ฒา่ อะไร ทำ� งานอยู่ ไมแ่ ก่ มอี ะไรทชี่ ว่ ยเสรมิ กนิ เพอ่ื สขุ ภาพ กท็ ำ� ให้ ร่างกายดขี น้ึ กด็ แู ลว้ ไม่แก”่ (ผูส้ งู อายุ ชาย กทม.) 4. ความแตกตา่ งระหวา่ งนยิ ามผู้สูงอายรุ ะหว่างชายกบั หญิง ผสู้ งู อายสุ ว่ นใหญเ่ หน็ วา่ ผหู้ ญงิ แกเ่ รว็ กวา่ ผชู้ าย แตพ่ ออายหุ นงึ่ ผชู้ ายจะทรดุ โทรมมากกวา่ ผหู้ ญงิ และ สดุ ทา้ ยความสูงอายุจะพอๆ กัน แต่ดว้ ยความท่ีผหู้ ญิงแขง็ แกรง่ อดทนกว่าผ้ชู าย มกี ิจกรรมท�ำมากกว่าผชู้ าย ทำ� ใหร้ ะบบสมองดกี วา่ ผู้ชาย ผูห้ ญงิ จงึ นา่ จะแข็งแรงกว่าผู้ชาย “ถงึ ผหู้ ญงิ จะแกไ่ วกวา่ ในชว่ งแรก แตพ่ อชว่ งหลงั ๆ ผชู้ ายกจ็ ะแก่ และโทรมเรว็ กวา่ ผหู้ ญงิ ความแก่มันจะคนละชว่ ง สรปุ ตอนท้ายๆ มนั จะไปเท่าๆ กันในชว่ งหลงั แต่วา่ ผหู้ ญงิ จะ แข็งแกร่งกว่า อดทนกวา่ ” (ผสู้ ูงอายุ ชาย กทม.) เมอ่ื สอบถามวา่ การกำ� หนดนยิ ามผสู้ งู อายรุ ะหวา่ งหญงิ กบั ชาย ควรแตกตา่ งกนั หรอื ไม่ สว่ นใหญเ่ หน็ วา่ ควรต้องเท่าเทียมกัน มีเพียงผู้สูงอายุท่ีเป็นชายหน่ึงคนเท่านั้นเห็นต่าง โดยให้เหตุผลว่าผู้หญิงทรุดโทรม เนอ่ื งจากการตงั้ ทอ้ งคลอดลกู ทำ� ใหผ้ หู้ ญิงดูแกก่ วา่ ดังนน้ั จงึ ควรนยิ ามผู้หญงิ ที่ 65 ปี ผชู้ าย ควร 70 ปี “ถ้าก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุระหว่างหญิงกับชาย ไม่เท่ากัน มันจะดูเหล่ือมล�้ำกันไป เพราะทุกวนั นี้ หญิงชายเท่ากันอยู่แลว้ ” (ผสู้ งู อายุ ชาย กทม.) “ผหู้ ญิงบอกตรงๆ ว่าโรคมนั เยอะ ยิ่งคนมีลกู มากอ่ น ยงิ่ แกต่ ัวแลว้ โรคยง่ิ เยอะ พอ 70 นี่ เรามองดวู ่าแก่กวา่ ผูช้ าย” (ผ้สู ูงอายุ ชาย กทม.)

กรงุ เทพมหานคร 51 5. ความแตกตา่ งของนยิ ามผู้สูงอายุระหวา่ งเมืองกับชนบท ผู้ร่วมสนทนาสว่ นใหญเ่ ห็นวา่ ผ้สู ูงอายุในเมืองและในชนบทมคี วามแตกตา่ งกนั สขุ ภาพของคนชนบท แข็งแรงกว่าคนเมือง เพราะอาหารการกินของคนชนบทไม่มีสารพิษ อยู่ในสภาพแวดล้อมที่อากาศดีกว่า คนเมอื ง ไดอ้ อกกำ� ลงั กายมากกวา่ คนเมอื ง สขุ ภาพใจดกี วา่ คนเมอื ง เนอ่ื งจากมโี อกาสไดไ้ ปวดั ทำ� บญุ มากกวา่ คนเมอื ง ท�ำใหค้ ลายเครียดมากกว่าคนเมอื ง แตน่ ยิ ามผูส้ งู อายคุ วรเหมอื นกนั เพ่ือความเทา่ เทียม “คดิ วา่ ผสู้ งู อายใุ นเมอื งกบั ชนบทมคี วามแตกตา่ งกนั ในเรอ่ื งของสขุ ภาพมคี วามแตกตา่ ง กนั มาก คนชนบทมคี วามแขง็ แรงมากกวา่ คนเมือง” (ผสู้ ูงอายุ หญงิ กทม.) “การไปวัดไปวา เหมือนกับเป็นการบ�ำรุงให้จิตใจดี คนชนบท จะเข้าวัดเข้าวาเยอะ แต่ถ้าคนกรุงเทพฯ นี่เข้าวัดกันส่วนน้อย สุขภาพจิตดี สุขภาพกายก็ดีตามไปด้วย” (ผ้สู งู อายุ ชาย กทม.) “คนชนบทจะสขุ ภาพดี กนิ ของไม่ค่อยมีสารพิษ พดู ถึงคนชนบท อาหารการกินจะดีกว่า คนกรุงเทพฯ อากาศก็ดีกว่าด้วย ทุกวันนี้เรายังอยากออกไปอยู่ข้างนอกเลย ข้างนอก อากาศดีกว่ากันเยอะ พอเวลาไปแล้วรู้สึกว่าหัวมันโล่งไปหมดเลย รูปลักษณะของคน บา้ นนอกจะแกเ่ รว็ แตเ่ คา้ แขง็ แรงกวา่ ไอเ้ รอ่ื งแขง็ แรงน่ี แขง็ แรงแนน่ อน แตว่ า่ ดแู กก่ วา่ ” (ผู้สงู อายุ ชาย กทม.) 6. ผลกระทบหากมีการเปลย่ี นแปลงนิยามผ้สู งู อายุ ผู้สูงอายุ แสดงความเห็นว่าการเล่ือนนิยามให้สูงข้ึนมีผลกระทบทางด้านจิตใจ ท�ำให้รู้สึกว่าตนเอง ยงั ไม่แก่ ถึงแม้วา่ จะอายุ 60 ปี กไ็ มอ่ ยากใหใ้ ครมาเรยี กวา่ ผสู้ ูงอายุ การเลือ่ นนยิ ามออกไป จึงเปน็ ผลดี แต่ การเลื่อนนิยามออกไปก็อาจจะมีผลกระทบในแง่ลบต่อการท�ำงานของเด็กรุ่นใหม่ เน่ืองจากการเล่ือนนิยาม ผสู้ ูงอายใุ ห้เพิ่มมากขึ้น ทำ� ใหผ้ ูส้ งู อายุส่วนใหญค่ ดิ ว่าตนเองยังไมแ่ ก่ และยงั สามารถทำ� งานตอ่ ไปได้ “เพราะตอนท่ียังไม่ถึง 60 นี่ ก็ยังไม่อยากให้ใครเรียกว่าผู้สูงอายุเท่าไร ถ้าเลื่อนอายุ ออกไป 60 ยงั ไมแ่ ก่เลย เรามคี วามร้สู ึกแล้ว ดใี จ ยงั ไมแ่ ก่ ..แต่พอถงึ 70 แล้วเรารบั ได้ แลว้ ละ” (ผ้สู ูงอายุ หญงิ กทม.) “ทีน้ีมันจะมีเด็กรุ่นใหม่ท่ีจะขึ้นมา ต้องมีการตั้งเกณฑ์ขึ้นมาว่าคนแก่ที่ยังอยู่ต้องมี คุณสมบัติอย่างไร จะต้องดูทั้งสุขภาพ ความสามารถ และความประพฤติด้วย เพราะ ไม่อย่างนั้นผู้สูงอายุก็ยังไม่ยอมออกจากงาน เด็กรุ่นใหม่อาจจะตกงานกันมากข้ึน... ตอ้ งตัง้ งบประมาณเพมิ่ ไมอ่ ย่างนั้นเด็กๆ เคา้ กแ็ ย่” (ผ้สู ูงอายุ ชาย กทม.)

52 มโนทัศนใ์ หมข่ องนิยามผสู้ งู อายุ : มุมมองเชงิ จติ วทิ ยาสังคม และสุขภาพ นอกจากน้ีการเล่ือนนิยามใหส้ ูงขึ้น จะมผี ลกระทบตอ่ ชุมชน ในแง่ทวี่ า่ ถา้ ชมุ ชนท่อี ยู่มคี วามเป็นหนุ่ม สาวมากข้ึน จะมีผลกระทบต่อความรู้สึก ท�าให้รู้สึกว่าตัวเองแข็งแรง ไม่ถูกจัดในกลุ่มคนชรา สามารถ ท�าประโยชน์ให้กับชุมชน นอกจากนี้ยังท�าให้มีผู้อาวุโสท่ีเข้าร่วมในชุมชนมากขึ้น จะเป็นตัวอย่างให้กับ คนอาวโุ สน้อย แตอ่ ย่างไรกต็ าม มผี ู้เขา้ รว่ มสนทนากลุ่มคนหน่ึงใหเ้ หตุผลเพิม่ เตมิ วา่ พลังชมุ ชนจะมมี ากน้อย ข้ึนอยกู่ บั การกระต้นุ ของประธานชมุ ชน เพราะชุมชนของเรามีทกุ รุ่น ไม่จ�าเป็นตอ้ งมเี ฉพาะผ้สู งู อายุ “เลือ่ นนยิ ามอายุออกไปนา่ จะดี เพราะท�าใหด้ ูตวั เองยังแขง็ แรงอยู่ ยังไมจ่ ดั อยูก่ ล่มุ ชรา รู้สึกว่าตวั เองไมใ่ ช่คนชรานะ ยงั มีประโยชนอ์ ย่กู บั สงั คมนะ บางครง้ั ที่เคา้ เชิญเราไปรว่ ม กจิ กรรมหรืออะไรอยา่ งน้ี เรากย็ ังภูมใิ จว่าเรามปี ระโยชน์ส�าหรับคนอืน่ ” (ผสู้ งู อายุ ชาย กทม.) 7. ความเปน็ ไปไดข้ องการเลื่อนนยิ ามผูส้ ูงอายุ ผสู้ งู อายแุ สดงความเหน็ วา่ หากการขยายนยิ ามผสู้ งู อายไุ มเ่ กย่ี วพนั กบั การรบั เบย้ี ยงั ชพี ประชาชนสว่ น ใหญ่ก็คงยอมรับและสามารถด�าเนินการได้ แต่ต้องค่อยๆ เปลี่ยน ท้ังนี้อาจเริ่มต้นจากค่อยๆ เล่ือนอายุการ ทา� งานออกไปใหส้ ูงขนึ้ ก่อน เช่น เริ่มจากขา้ ราชการใหเ้ ลื่อนขนึ้ ไปที่ 65 ปี ก่อน นอกจากนี้หากจะมกี ารเล่ือน นิยามจรงิ ๆ ควรสง่ เสรมิ การทา� กิจกรรมต่างๆ ควรใหค้ นอายุ 70 ปีมสี ว่ นร่วมมากขึน้ เพ่ิมความม่นั ใจให้คน เหน็ วา่ คน 70 ปี ยังแขง็ แรง “เหมอื นกบั คอ่ ยๆ เคลอ่ื น เคลอ่ื นไปวา่ 65 กย็ งั ใหท้ า� งานไดอ้ ยู่ ถา้ ใครอยากออกกอ็ อกได้ ให้สมัครใจ..ก็ค่อยๆ เคล่ือนไป โดยเร่ิมต้นจากการเลื่อนอายุเกษียณราชการก่อน เพราะว่ามันเลื่อนง่ายกว่ามายุ่งกับประชาชน เร่ิมต้นจากการเลื่อนอายุเกษียณราชการ เปน็ ตัวอย่างก่อน” (ผสู้ ูงอายุ ชาย กทม.) “พยายามท�าให้คนเหน็ ว่า คนอายุ 70 ปี มลี กั ษณะเหมือนคนอายุ 60 ปี ทีย่ งั สามารถ ท�าโน่นท�าน่ีได้อยู่ ต้องส่งเสริมให้คนอายุ 70 ปี สามารถท�ากิจกรรมได้เหมือนคนอายุ 60 ปี ....คือให้โอกาสคนอายุ 70 ปีได้มีกิจกรรมท�ามากขึ้น พยายามให้ความส�าคัญ ต้องพยายามท�าให้คนม่ันใจ เห็นว่าคนอายุ 70 ปีท�ากิจกรรมได้ ยังแข็งแรงอยู่ อะไรทา� นองน”้ี (ผู้สูงอายุ ชาย กทม.)

บทท่ี 4 จงั หวัดนครปฐม บทสรปุ สนทนากล่มุ การสนทนากลมุ่ เกยี่ วกบั การนยิ ามความเปน็ ผสู้ งู อายุ ในพนื้ ทจ่ี งั หวดั นครปฐม ชว่ งเดอื นตลุ าคม 2555 กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย 1) กลุ่มเกษตรกร 2) กลุ่มข้าราชการ/รัฐวิสาหกิจ 3) กลุ่มลูกจ้างเอกชน 4) กลุ่มธุรกิจส่วนตัว โดยทั้ง 4 กลุ่มน้ีประกอบด้วยหญิงและชายในวัยท�างานอายุระหว่าง 40–59 ปี และ 5) กลุ่มผู้สูงอายุ อายุระหว่าง 60–77 ปี กลุ่มละ 6–8 คน ทั้งในเขตเมือง และเขตชนบท จ�านวนทั้งสิ้น 10 กลุ่ม พบว่าในภาพรวม สรปุ ได้ดงั นี้ 1. การกา� หนดนยิ ามผ้สู ูงอายุ เม่ือสอบถามถึงใครคือผู้ที่ควรจะเรียกว่า “ผู้สูงอายุ” มีการให้นิยามโดยพิจารณาจาก 1) อายุตามปี ปฏทิ นิ สว่ นใหญร่ ะบทุ อี่ ายุ 60 ปขี นึ้ ไป 2) ลกั ษณะภายนอก เชน่ หนา้ ตาทเี่ หยี่ วยน่ หตู งึ สายตาไมด่ ี สผี มขาว ถือไม้เท้า 3) การมีสขุ ภาพและความจา� ไมด่ ี 4) การเปลี่ยนสถานภาพ เป็น พ่อ แม่ ลุง ป้า นา้ อา ปู่ ย่า ตา ยาย 5) ต้องพึ่งพิงผู้อื่นในการปฏิบัติกิจวัตรประจ�าวัน ต้องมีคนคอยดูแล 6) ไม่สามารถท�างานได้แล้ว หรอื ความสามารถในการท�างานลดนอ้ ยลง และ 7) พฤติกรรมและอารมณ์ เชน่ นงั่ อย่ตู ดิ กบั บา้ น จจู้ ้จี กุ จกิ พดู ซา้� ซาก 2. ความเหมาะสมของนยิ ามผู้สงู อายุที่ 60 ปี ของทางราชการในปัจจุบัน ส�าหรับความคิดเห็นถงึ ความเหมาะสมของการกา� หนดนยิ ามผู้สงู อายทุ ่ี 60 ปี มที ้ังผู้ที่เหน็ วา่ เหมาะสม และไม่เหมาะสมโดยเชือ่ มโยงกับสขุ ภาพ และการทา� งาน

54 มโนทัศน์ใหม่ของนยิ ามผู้สูงอายุ : มมุ มองเชิงจิตวิทยาสังคม และสุขภาพ เหมาะสม : เพราะปจั จุบันคนอายุสนั้ ข้นึ ส่วนหนง่ึ เกิดจากอุบัตเิ หตุ และเม่ืออายุท่ี 60 ปี กเ็ รมิ่ มปี ญั หา เรอ่ื งสขุ ภาพมากขน้ึ ความสามารถในการทำ� งานถดถอย โดยเฉพาะอาชพี เกษตรกร หรอื ผทู้ ท่ี ำ� งานอยใู่ นระดบั ปฏิบตั กิ าร เนอื่ งจากทำ� งานหนักมาตลอดชว่ งชีวิต สมควรทีจ่ ะพักผอ่ น อายุท่ี 60 ปจี ึงคดิ วา่ เหมาะสมแล้ว ไมเ่ หมาะสม : แบง่ เปน็ ผสู้ งู อายคุ วรกำ� หนดทอี่ ายนุ อ้ ยลง เพราะสมยั นค้ี นมสี ขุ ภาพไมด่ ี เนอ่ื งจากสภาพ แวดล้อมและมลพิษต่างๆ มีมากขึ้น ท�ำให้คนมีโรคประจ�ำตัวมากขึ้น สมรรถภาพทางร่างกายของคนลดลง ดังน้ันอายุ 60 ปี จึงมากเกินไปควรเรมิ่ นิยามผสู้ งู อายุทีอ่ ายุ 55 ปี แต่สว่ นหน่งึ คิดว่าไมเ่ หมาะสม ควรนยิ าม ทอ่ี ายทุ ส่ี งู ขน้ึ เชน่ 65 ปขี นึ้ ไป หรอื 70 ปขี น้ึ ไป เนอื่ งจากปจั จบุ นั นคี้ นแกช่ า้ ลง อายุ 60 ปกี ย็ งั มสี ขุ ภาพรา่ งกาย ทแ่ี ขง็ แรง และยังมคี วามตอ้ งการทำ� งานตอ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบางสาขาอาชพี เช่น แพทย์ ครู 3. ความเป็นไปได้ในการเล่ือนนิยามผู้สงู อายุใหส้ ูงขึ้น ส่วนใหญ่คิดว่าเป็นไปได้ และยอมรับได้ ถ้าไม่ไปเก่ียวข้องกับการได้รับเบ้ียยังชีพ หรือผลประโยชน์ ท่ีผูส้ ูงอายคุ วรจะได้รับ เน่ืองจากคนยังยดึ ตดิ กับเร่ืองเบี้ยยงั ชีพและรอคอยการได้รับเบ้ียยังชีพอยู่ และหากมี การเล่ือนนิยามจริงควรมีการสร้างการยอมรับในแง่ของนโยบายว่าเลื่อนอายุที่สูงข้ึนเพราะอะไร มีประโยชน์ อย่างไร 4. ความแตกต่างระหวา่ งนยิ ามผู้สูงอายุระหวา่ งชายกบั หญิง ส่วนใหญ่เห็นควรก�ำหนดทเ่ี ท่ากนั ถงึ แมว้ า่ ผหู้ ญิงกับผู้ชายจะมีสภาพร่างกายท่แี ตกตา่ งกัน โดยเห็นว่า สภาพรา่ งกายของผชู้ ายจะแข็งแรงกว่าผู้หญงิ และดแู กน่ ้อยกว่าผู้หญงิ เม่ืออายุท่เี ท่ากนั แต่ผูช้ ายก็มีโอกาส เสยี่ งในชวี ติ มากกวา่ ผหู้ ญงิ เชน่ กนั ไมว่ า่ จะเปน็ ในเรอื่ งอบุ ตั เิ หตุ หรอื พฤตกิ รรมการบรโิ ภคทเ่ี สย่ี ง (เหลา้ บหุ ร)ี่ แตก่ ารนยิ ามผสู้ งู อายคุ วรกำ� หนดทอี่ ายเุ ทา่ กนั สว่ นหนง่ึ ใหเ้ หตผุ ลวา่ ไมว่ า่ จะเปน็ หญงิ หรอื ชาย สมยั นเ้ี ทา่ เทยี มกนั ไมม่ กี ารแบง่ แยก 5. ความแตกต่างของนิยามผสู้ งู อายุระหว่างเมืองกับชนบท สว่ นใหญค่ ดิ วา่ นยิ ามผสู้ งู อายคุ วรกำ� หนดทอ่ี ายเุ ทา่ กนั เพอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ ความยงุ่ ยากตอ่ การปฏบิ ตั งิ าน และ เกดิ ปญั หาตามมาภายหลงั ถงึ แมว้ า่ เมอ่ื ดจู ากลกั ษณะภายนอกแลว้ ความเปน็ ผสู้ งู อายรุ ะหวา่ งคนเมอื งกบั คน ชนบทจะแตกตา่ งกนั เช่น คนชนบทจะมีสุขภาพแข็งแรงกว่าคนในเมอื ง เน่อื งจากได้รับอากาศทีบ่ ริสุทธก์ิ ว่า แต่ในทางกลับกันลักษณะภายนอกของคนเมืองจะดูแก่น้อยกว่าคนชนบท เน่ืองจากคนชนบทไม่แต่งตัว เหมือนกบั คนเมือง และท�ำงานหนักกว่า

จังหวดั นครปฐม 55 6. การแยกนยิ ามตา่ งๆ (นิยามผสู้ งู อายุ อายุเกษียณ อายทุ ไี่ ด้รับสวัสดิการ) เห็นควรแยกออกจากกัน เพราะการแยกนิยามออกจากกันจะท�ำให้เกิดความอิสระในการด�ำเนินงาน ของแต่ละส่วน และท�ำให้การแก้ปัญหาตรงจุด นอกจากนี้บางส่วนก็เห็นควรให้ก�ำหนดท่ีอายุเท่ากันหมด ทุกนยิ าม เนอ่ื งจากไม่ให้เกิดความสับสน 7. ควรมนี ิยามผสู้ ูงอายหุ รอื ไม่ เม่อื สอบถามความคิดเห็นวา่ ควรมีการนยิ ามผู้สงู อายุหรือไม่ มีความเหน็ ออกเป็น 2 แนวทาง ควรนิยาม : ก�ำหนดไว้เพื่อให้เป็นกติกาของสังคม น�ำมาเป็นเกณฑ์ในการแบ่งกลุ่มประชากร ว่าใคร คือผู้สูงอายุ และเพื่อความชัดเจนในการบริหารจัดการเก่ียวกับเร่ืองสวัสดิการต่างๆ ให้กับผู้สูงอายุ รวมถึง การน�ำไปใช้ในการก�ำหนดนโยบายส�ำหรับผู้สูงอายุดว้ ย ไม่ควร : คิดว่าในชีวิตจริงไม่ได้มีความจ�ำเป็น และการไปจ�ำกัดความเป็นผู้สูงอายุ ท�ำให้มีความรู้สึก ในแง่ลบ เช่น รู้สึกว่าท�ำอะไรไม่ได้แล้ว หมดศักยภาพ สุขภาพแย่ หมดคุณค่า และไม่อยากได้ยินใคร เรียกตนเองวา่ ผู้สงู อายุ 8. ส�ำหรับข้อคิดเห็นเกี่ยวกับผลกระทบถ้ามีการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน ซ่ึงมีทง้ั ทางบวกและทางลบ มดี งั น้ี • ผลกระทบดา้ นบรรทดั ฐานทางสังคม ส่งผลกระทบ : ในแง่ลบ ความกตัญญูท่ีเด็กมีต่อผู้สูงอายุจะช้าลง เน่ืองจาก ไม่มาดูแลเอาใจใส่ ไม่สง่ เงนิ ชว่ ยเหลอื เพราะคดิ ว่ายงั ไมเ่ ปน็ ผสู้ งู อายุ ยงั สามารถชว่ ยเหลอื ตัวเองได้ และในแงบ่ วก ถา้ การเล่ือน นิยามผูส้ ูงอายุท�ำใหม้ โี อกาสทำ� งานต่อไปอกี ท�ำให้เดก็ เหน็ คณุ ค่าในตัวผสู้ ูงอายุ และให้ความเคารพมากกวา่ ผูส้ งู อายุทไี่ มไ่ ด้ท�ำงาน ไม่ส่งผลกระทบ : เนื่องจากวฒั นธรรมไทยให้ความนบั ถือคนท่สี งู วยั กว่าอยู่แล้ว นอกจากน้กี ารที่จะได้ รับความเคารพหรือไม่ ขนึ้ อย่กู ับการวางตวั ของแต่ละบุคคลดว้ ยเช่นกนั และยิง่ ในสงั คมปัจจบุ นั ความเคารพ นับถือส่วนหน่ึงไม่ได้นึกถึงอายุ แต่ค�ำนึงถึงระดับการศึกษา ใครมีการศึกษาสูงกว่าก็ย่อมได้รับความเคารพ นบั ถอื มากกว่า

56 มโนทัศน์ใหม่ของนิยามผูส้ ูงอายุ : มุมมองเชงิ จติ วิทยาสงั คม และสุขภาพ • ผลกระทบต่อบคุ คล ครอบครัว และสงั คมในวงกว้าง สง่ ผลกระทบ : การเลอ่ื นอายอุ อกไปอาจจะทำ� ใหไ้ ดท้ ำ� งานตอ่ เนอื่ งตอ่ ไปอกี มรี ายไดต้ อ่ เนอื่ ง เกดิ คณุ คา่ ต่อตัวเอง ได้มีสังคมกับคนอ่ืน ไม่อยู่บ้านเฉยๆ โดยเฉพาะอย่างย่ิงผู้สูงอายุที่ไม่มีลูกหลานคอยดูแล จะรู้สึก มีความสุขมากกว่าการกลบั ไปอยู่บ้านคนเดียว ไม่ส่งผลกระทบ : ส่วนหนึ่งคิดว่าไม่ได้มีผลกระทบอะไรต่อคุณค่าของตัวเอง ถ้ามองในแง่ของคุณค่า จากการท�ำงาน คนท่ีท�ำงานอยู่ในภาคเกษตร ย่ิงไม่มีผลกระทบเพราะการจะหยุดท�ำงานหรือไม่ท�ำงานก็ข้ึน อยู่กบั สุขภาพร่างกายมากกวา่ นอกจากนี้ยังมีผู้ให้ความเห็นว่า การเลื่อนอายุผู้สูงอายุให้สูงข้ึน อาจกระทบต่อการท�ำงานของวัยรุ่น เนื่องจากคนรุ่นเก่ายังไม่ยอมเกษียณ ยังท�ำงานต่อไปอีก ต�ำแหน่งงานว่างส�ำหรับคนรุ่นใหม่จะลดน้อยลง ท�ำให้เดก็ ตกงานกันมากข้ึน • ผลกระทบต่อสุขภาพจิต การก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุให้สูงขึ้น ส่งผลต่อสุขภาพจิต ท�ำให้จิตใจดีขึ้น รู้สึกว่าตนเองยังมีคุณค่า ยังไม่แก่ รู้สึกกระชุ่มกระชวย มีแรงสู้ต่อปัญหา อุปสรรคต่างๆ แต่บางส่วนคิดว่ามีผลกระทบน้อยมาก ในด้านนี้ โดยมองว่าผลกระทบทางสุขภาพกายและจิต ข้ึนอยู่กับองค์ประกอบทางด้านอื่นๆ มากกว่า เช่น ชีวิตความเป็นอยู่ และครอบครวั เป็นสิ่งส�ำคัญมากกวา่

จงั หวดั นครปฐม 57 กลมุ่ เกษตรกร จังหวดั นครปฐม กลุ่มเกษตรกรในจังหวัดนครปฐมที่ร่วมสนทนากลุ่ม เป็นชาย 4 คน และหญิง 9 คน มีอายุระหว่าง 45–59 ปี ทัง้ ในเขตเมอื ง และเขตชนบท มีความคิดเห็นทค่ี ลา้ ยคลงึ กนั และแตกตา่ งกัน ดังน้ี 1. การก�ำหนดนิยามผสู้ งู อายุ กลมุ่ เกษตรกรทง้ั สองเขต ใหน้ ยิ าม ผสู้ งู อายคุ ลา้ ยคลงึ กนั ไว้ 3 แบบ คอื 1) พจิ ารณาจากอายตุ ามปปี ฏทิ นิ โดยระบวุ ่าสงั คมไทยปัจจุบนั หรือทางราชการก�ำหนดไว้วา่ ผู้สูงอายคุ อื บุคคลทม่ี ีอายุ 60 ปีขึ้นไป จงึ ทำ� ใหค้ น ทวั่ ไปเข้าใจว่า เมอ่ื อายถุ ึง 60 ปี จะกลายเป็นผู้สงู อายุ 2) พิจารณาจากลกั ษณะภายนอก เชน่ พิจารณาจาก สผี มทหี่ งอก ผใู้ หข้ อ้ มลู ไดย้ กตวั อยา่ งตนเองวา่ เมอื่ ตอนอายุ 26 ปี โดนคนเรยี กตลอดวา่ “ปา้ ” เนอ่ื งจากแพผ้ ม ทำ� ให้มผี มหงอก และ 3) พจิ ารณาจากการเปลี่ยนสถานภาพทางสงั คม เชน่ เปลี่ยนสถานภาพเป็นปู่ ย่า ตา ยาย กถ็ ือว่าเปน็ ผ้สู งู อายุ 2. ค�ำ “ผู้สงู อาย”ุ “คนแก่” “คนชรา” “ผู้เฒ่า” มีความหมายแตกตา่ งกัน กลุ่มเกษตรกรทั้งในเขตเมืองและเขตชนบทให้ความเห็นว่า ความหมายของ “ผู้สูงอายุ” “คนแก่” “คนชรา” และ “ผู้เฒา่ ” มคี วามแตกตา่ งกัน โดยเรียงลำ� ดับตามระดบั ความตอ้ งการความชว่ ยเหลอื จากผอู้ ่ืน จากนอ้ ยไปมาก ดังน้ี ผสู้ ูงอายุ หมายถงึ บุคคลทย่ี ังทำ� งานได้ พอช่วยเหลอื ตวั เองได้ ยังท�ำงานทกุ อยา่ งได้ ไม่ต้องพงึ่ พาอาศัย ผอู้ ื่นช่วย สามารถท�ำได้ด้วยตนเอง แตป่ ระสิทธภิ าพอาจไม่เท่าเทยี มกบั คนอายนุ ้อยกวา่ เช่น 40–50 ปี คนแก่ หมายถงึ บุคคลทเี่ กษยี ณตัวเองจากการท�ำงาน ทำ� อะไรไม่ได้ รอลูกหลานเล้ียง คอยปรนนบิ ตั ิ รับใช้ ไม่สามารถช่วยเหลอื ตวั เองได้ เชน่ จะเอ้อื มหยิบนำ�้ กนิ สกั แกว้ กไ็ มไ่ ด้ คนชรา หมายถึงคนทแ่ี ก่มาก ท�ำอะไรไมไ่ หวแลว้ ระดบั ความต้องการความช่วยเหลอื มากกวา่ คนแก่ ผู้เฒ่า หมายถึงบุคคลที่แก่ เหมือนผลไม้ที่งอมเต็มที่ หมดสภาพทุกอย่าง ซ่ึงผู้เฒ่าถือว่าแก่ท่ีสุดแล้ว อยู่แต่ในบ้าน ถึงแม้ว่าผู้เฒ่าบางคนยังเป็นคนใจสู้ แต่ด้วยร่างกายที่เสื่อมสภาพมาก ไปไหนไม่ไหว เดินทาง ออกนอกบ้านไม่ได้แลว้ 3. ความเหมาะสมของนยิ ามผ้สู งู อายทุ ่ี 60 ปี สำ� หรับความคิดเห็นถึงความเหมาะสมของการก�ำหนดนยิ ามผู้สูงอายุที่ 60 ปี มที งั้ ผทู้ เ่ี หน็ วา่ เหมาะสม และไม่เหมาะสมในท้ังสองเขตโดยเช่ือมโยงกับสุขภาพ และลักษณะของงาน ส�ำหรับผู้ที่คิดว่าเหมาะสม ใหค้ วามเหน็ วา่ ถา้ เปน็ เกษตรกร ตอ้ งทำ� งานหนกั เมอื่ อายปุ ระมาณ 50 ปี กร็ สู้ กึ วา่ ทำ� อะไรไมค่ อ่ ยจะไหวแลว้ เกษตรกรตอ้ งการท�ำงาน และเกบ็ เงนิ สกั กอ้ น ก่อนอายุ 55 ปี เป็นการเตรียมตวั ก่อนหยุดทำ� งานเมอ่ื 60 ปี หลงั จากน้นั เปน็ ช่วงของการพักผอ่ น คดิ วา่ 60 ปเี ป็นอายทุ ี่เหมาะสมแล้วส�ำหรบั ผ้สู งู อายุ

58 มโนทัศนใ์ หมข่ องนิยามผสู้ งู อายุ : มุมมองเชงิ จติ วิทยาสังคม และสุขภาพ “อย่างเราอายุแค่ 50 กว่าปี เรากร็ ูส้ ึกวา่ เราไมค่ ่อยจะไหวแลว้ อยากจะทำ� งานเกบ็ เงิน ใหไ้ ดส้ กั กอ้ นหนง่ึ กอ่ นอายุ 55 ปี พอถงึ อายุ 60 ปี เวลานน้ั เรากจ็ ะไดพ้ กั คดิ ไวอ้ ยา่ งนนั้ ” (เกษตรกร หญงิ เขตชนบท นครปฐม) สำ� หรบั ผู้ท่คี ดิ วา่ ไมเ่ หมาะสม ให้ความเห็นว่าเนือ่ งจาก ในบางสาขาอาชพี บางคนทอ่ี ายุ 70 หรอื 80 ปี ก็ยังแข็งแรง ยังท�ำงานได้อยู่ เช่น พวกที่มีอาชีพเป็น แพทย์ ครู อายุ 60 ปีก็ยังแข็งแรงอยู่ การท�ำงาน ยังกระฉบั กระเฉง เนื่องจากปจั จบุ นั คนรักษาสขุ ภาพมากขน้ึ การกินการอยกู่ พ็ ิจารณากันมากข้ึน ในภาพรวม ก็เหน็ วา่ อายุ 60 ดยู งั ไม่แก่ และแขง็ แรง ส�ำหรับอายุที่เหมาะสม คิดว่าควรจะเลอ่ื นไปทอ่ี ายุ 65 ปี หรือ 70 ปี ขึน้ ไป “ผมว่าบางสาขา ไม่ว่าจะเป็นอาจารย์ แพทย์ อายุ 60 หรือ 65 ปีกย็ งั ทำ� งานไหวอยู่นะ” (เกษตรกร ชาย เขตชนบท นครปฐม) แมแ้ ตอ่ าชพี เกษตรกร เกษตรกรบางคน อายมุ าก แตย่ งั แขง็ แรงอยู่ ดงั นน้ั อายขุ องผสู้ งู อายกุ น็ า่ จะเลอื่ น ให้สูงขึ้นได้ “แต่ชีวิตจริง คนเราบางที 70, 80 ก็ยังแข็งแรง ยังท�ำงานได้ ท�ำงานหนักๆ ก็ยังได้ ท�ำเกษตรก็ยังเกง่ อยู่นะ” (เกษตรกร หญิง เขตเมือง นครปฐม) “ 4. ความเป็นไปไดใ้ นการเล่อื นนิยามผู้สูงอายุใหส้ งู ขึน้ ถึงแมว้ า่ บางคนจะคิดว่านยิ ามผสู้ ูงอายุที่ 60 ปเี หมาะสมแลว้ แต่สว่ นใหญ่คดิ ว่าเปน็ ไปได้ และยอมรบั ได้ ถ้าไมไ่ ปเกี่ยวขอ้ งกับการไดร้ บั เบีย้ ยังชีพ หรอื ผลประโยชน์อ่นื ที่ผู้สงู อายคุ วรจะไดร้ ับ คือ สิทธิต่างๆ ต้อง คงไว้เหมือนเดมิ ท่ีอายุ 60 ปี และถ้าเลือ่ น เหน็ ดว้ ยกับการเล่อื นนยิ ามผ้สู ูงอายุออกไปท่อี ายุ 65 ปี เนอ่ื งจาก ปัจจบุ ันคนไม่ค่อยยอมรับวา่ ตวั เองแก่ อายุ 60 ปี ยงั ดูไมแ่ ก่ สุขภาพยงั ดอี ยู่ “ถ้าไม่เกย่ี วกบั เรอ่ื งเบ้ยี ถ้าเก่ยี วกบั แคเ่ ร่ืองอายุ หนูว่าทกุ คนคงยอมรบั นะ” (เกษตรกร หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) “ยอมรบั ไดน้ ะถ้าจะเลอ่ื นอายุใหส้ งู ขึน้ แต่สิทธติ า่ งๆ ทจ่ี ะไดร้ บั กค็ งไวเ้ หมอื นเดิมท่อี ายุ 60 ปี” (เกษตรกร ชาย เขตชนบท นครปฐม) 5. ความแตกต่างระหว่างนิยามผสู้ งู อายรุ ะหว่างชายกับหญิง คิดว่าผู้สูงอายุ ชายหรอื หญงิ ไม่แตกตา่ งกัน เนื่องจากปัจจุบัน ไม่ว่าจะเปน็ ชายหรือหญงิ จะมีการดูแล สขุ ภาพกนั มากขนึ้ เลอื กอาหารทกี่ นิ แลว้ ไมเ่ ปน็ อนั ตราย และดว้ ยการทชี่ ายและหญงิ อยใู่ นครอบครวั เดยี วกนั การปฏิบัติตัวย่อมจะต้องเหมือนๆ กัน เป็นไปในทิศทางเดียวกัน ท�ำให้ปัจจัยที่จะส่งผลต่อการเป็นผู้สูงอายุ

จังหวัดนครปฐม 59 ไม่แตกต่างกัน จึงท�ำให้ความสูงอายุไม่น่าจะแตกต่างกันด้วย อย่างไรก็ตามได้มีการให้เหตุผลว่า ผู้หญิงจะมี ความแขง็ แรงนอ้ ยกวา่ ผชู้ าย แต่ดว้ ยปจั จุบนั ผหู้ ญงิ เรียกร้องสทิ ธเ์ิ ทา่ ผชู้ ายแลว้ ดังนัน้ จึงควรก�ำหนดท่อี ายุ เท่ากนั เหมาะสมแลว้ “ควรจะกำ� หนดทอ่ี ายเุ ทา่ กนั นะ เพราะวา่ ผหู้ ญงิ เรยี กรอ้ งสทิ ธเ์ิ ทา่ ผชู้ ายแลว้ ” (เกษตรกร หญิง เขตชนบท นครปฐม) “ทัง้ ชายและหญงิ เดีย๋ วนีเ้ ค้าดแู ลสขุ ภาพกันมากข้ึน ส่งิ ท่กี นิ แลว้ ไมเ่ ปน็ อนั ตรายก็เลอื ก มากขึ้น มันก็เลยต่ายเต้าไประดับเดียวกัน ยิ่งเป็นครอบครัวเดียวกัน ประพฤติปฏิบัติ เหมือนๆ กัน มนั ก็ต้องไปด้วยกัน ไม่ตา่ งกนั ” (เกษตรกร หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) 6. ความแตกต่างของนยิ ามผสู้ ูงอายุระหว่างเมืองกับชนบท คิดว่านิยามผู้สูงอายุควรก�ำหนดที่อายุเท่ากัน เพ่ือไม่ให้เกิดความยุ่งยากต่อการปฏิบัติงาน ถึงแม้ว่า คนชนบทท�ำนา ท�ำสวน ตากตร�ำ หนา้ ตาอาจจะดแู ก่กว่าคนเมอื ง ผนวกกบั คนชนบทไมค่ ่อยแตง่ ตัว จงึ ทำ� ให้ คนชนบทดูแกก่ วา่ คนเมอื ง แตเ่ รือ่ งของสุขภาพความแขง็ แรง คนชนบทสภาพร่างกายแขง็ แรงกวา่ คนเมอื ง “คนเมืองกบั คนชนบท คนชนบทสภาพรา่ งกายดกี ว่าคนเมอื งเยอะ ผมโตมายงั ไมเ่ ห็นว่า คนเมอื งคนไหนจะส้คู นชนบทได้” (เกษตรกร ชาย เขตชนบท นครปฐม) “มนั ก็ตอ้ งเกณฑ์เดยี วกันจะมาแบง่ โซนอยา่ งนน้ี ะ ตรงนเี้ ท่านัน้ ตรงนัน้ เทา่ นี้ ถามจริงๆ เถอะ ราชการจะท�ำไหวไหม มนั ยุ่งยาก” (เกษตรกร หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) 7. การแยกนิยามตา่ งๆ (นิยามผสู้ งู อายุ อายุเกษียณ อายุทไ่ี ด้รับสวสั ดิการ) มีทง้ั ผ้ทู ีเ่ หน็ ว่าควรแยกนิยามผ้สู งู อายุ อายุเกษียณ อายุทไ่ี ด้รบั สวัสดกิ ารออกจากกัน ถ้าต้องการเล่อื น อายุผสู้ งู อายุให้สูงขึน้ โดยอายทุ ่ีไดร้ บั สวสั ดกิ าร กบั อายเุ กษียณอยู่ที่ 60 ปี แต่ส�ำหรบั นยิ ามผูส้ งู อายุ อาจเปน็ ที่ 65 ปี ส�ำหรับผู้ท่ีคิดว่าไม่ควรแยก พบเฉพาะเกษตรกรบางคนท่ีอยู่ในเขตเมืองเท่านั้น โดยให้เหตุผลว่า ถ้าเล่ือนนิยามผู้สูงอายุ ก็ต้องเลื่อนนิยามอื่นให้เหมือนกัน เพื่อไม่ให้เกิดความสับสน เพราะขณะน้ี นิยาม ผ้สู งู อายุ อายเุ กษียณ อายทุ ไี่ ด้รบั สวสั ดิการ กำ� หนดไว้เหมอื นกนั ทอ่ี ายุ 60 ปี “ถ้าเราเลื่อนนิยามผู้สูงอายุ นิยามอ่ืนก็ต้องเล่ือนให้เหมือนกันนะ” (เกษตรกร หญิง เขตเมอื ง นครปฐม)

60 มโนทศั น์ใหมข่ องนิยามผสู้ งู อายุ : มมุ มองเชิงจิตวิทยาสงั คม และสขุ ภาพ 8. ควรมีนิยามผสู้ ูงอายุหรือไม่ ส�ำหรับความคิดเห็นท่ีว่าควรมีนิยามผู้สูงอายุหรือไม่ มีทั้งผู้ท่ีเห็นว่าควรมีนิยามผู้สูงอายุ และไม่ควร ผู้ทีเ่ ห็นวา่ ควรกำ� หนดนิยามไว้ เน่ืองจากการก�ำหนดนิยามผ้สู งู อายุ เปน็ การกำ� หนดกตกิ าของสงั คม สามารถ นำ� มาเปน็ เกณฑใ์ นการแบง่ กลมุ่ วา่ ใครเปน็ ผสู้ งู อายุ รวมถงึ ในดา้ นของการจดั สวสั ดกิ ารใหผ้ สู้ งู อายุ และเพอื่ ใช้ ในการก�ำหนดนโยบายส�ำหรบั ผ้สู งู อายดุ ว้ ยเช่นกนั “เหมอื นเป็นกตกิ าของสังคม ส�ำคัญนะเพราะวา่ ในสังคมจะได้แบ่งวา่ คนนี้เปน็ ผู้สงู อายุ แลว้ ” (เกษตรกร หญงิ เขตเมือง นครปฐม) ส่วนผู้ท่ีเห็นว่าไม่ควร เนื่องจาก คิดว่าการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุ ในชีวิตจริงไม่ได้มีความจ�ำเป็นอะไร เปน็ ผ้สู งู อายุหรือไมข่ ึ้นอยกู่ ับใจ “การก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุเท่าน้ีๆ ก็ก�ำหนดไป แต่ถ้าเรื่องชีวิตจริง มันไม่จ�ำเป็นนะ มันอะไรกไ็ ด้ ไม่จำ� เปน็ ต้องก�ำหนด (เกษตรกร หญิง เขตเมือง นครปฐม) ส�ำหรับข้อคิดเห็นเก่ียวกับผลกระทบถ้ามีการเล่ือนนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน ซ่ึงมีทั้งทางบวกและ ทางลบ มดี ังนี้ 9. ผลกระทบดา้ นบรรทดั ฐานทางสงั คม คิดว่าถ้ามีการก�ำหนดอายุผู้สูงอายุให้สูงขึ้น ไม่มีผลกระทบต่อความกตัญญู และความเคารพของเด็ก รุ่นหลัง ท่ีอาจคิดว่าเม่ือยังไม่เป็นผู้สูงอายุ ไม่จ�ำเป็นต้องให้ความเคารพ เน่ืองจากสังคมไทยให้ความนับถือ คนที่สูงวัยกว่าอยแู่ ลว้ ไมว่ า่ จะเป็นอายเุ ทา่ ไรก็ตาม เปน็ เรื่องธรรมชาติของสังคมไทย “สังคมไทย นบั ถือคนท่ีสูงวยั กวา่ อยูแ่ ลว้ ห่างกัน 4 ปี 5 ปี เคา้ ก็ยังนอบนอ้ มกันอยู่นะ” (เกษตรกร หญงิ เขตเมือง นครปฐม) “จะเล่ือนอายุข้ึนไปก็ไม่เกี่ยว ถึงอย่างไรเด็กก็เคารพผู้ใหญ่อยู่แล้ว เป็นเร่ืองธรรมชาติ ของสงั คมไทย” (เกษตรกร หญงิ เขตชนบท นครปฐม) 10. ผลกระทบตอ่ บุคคล ครอบครัว และสังคมในวงกว้าง การก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุให้สงู ข้ึน เกษตรกรทอี่ ยใู่ นเขตชนบทมองวา่ เป็นผลดี เพราะ การเล่อื นอายุ ออกไปอาจจะท�ำให้ไดท้ �ำงานต่อเน่อื งต่อไปอกี ท�ำใหย้ งั คงมีรายไดต้ อ่ ไป ท�ำให้เกดิ คณุ ค่าต่อตวั เอง ได้มสี ังคม กบั คนอนื่ ไมอ่ ยู่บา้ นเฉยๆ

จังหวัดนครปฐม 61 แต่เกษตรกรท่ีอยู่ในเขตเมืองคิดว่าไม่น่าจะมีผลกระทบต่อการท�ำงาน เน่ืองจากการท�ำงานข้ึนอยู่กับ สขุ ภาพ โดยเอานยิ ามผสู้ งู อายไุ ปโยงกบั อายเุ กษยี ณ โดยยกตวั อยา่ ง ผสู้ งู อายทุ เ่ี ปน็ ขา้ ราชการ ถงึ แมจ้ ะเกษยี ณ อายุไปแล้ว ก็ยังสามารถท�ำงานเหมือนเดิมถ้าสุขภาพยังแข็งแรง เช่น ครูที่เกษียณแล้วก็ไปสอนนักเรียนต่อ จนอายถุ ึง 80 ปี หรือไปทำ� งานในลกั ษณะท่เี ปน็ จิตอาสากม็ ี นอกจากน้ี มีผู้ให้ความเห็นว่า การเล่ือนอายุผู้สูงอายุให้สูงข้ึน อาจกระทบต่อการท�ำงานของวัยรุ่น เนอ่ื งจากคนรุน่ เกา่ ยงั ไมเ่ กษยี ณ ยังทำ� งานต่อไป ต�ำแหน่งงานว่างสำ� หรบั คนรนุ่ ใหม่จะลดน้อยลงไป 11. ผลกระทบต่อสขุ ภาพกายและสุขภาพจิต คดิ วา่ ไมม่ ผี ลตอ่ สขุ ภาพกาย เนอ่ื งจากตนเองจะไมย่ อมแก่ จงึ ตอ้ งกระตอื รอื รน้ สรา้ งสมรรถภาพรา่ งกาย ใหแ้ ขง็ แรงไว้ การเลอ่ื นนยิ ามผสู้ งู อายจุ งึ ไมไ่ ดม้ ผี ลอะไร แตม่ ผี ลตอ่ สขุ ภาพจติ อยา่ งแนน่ อน ถา้ เรารสู้ กึ วา่ ตนเอง ยงั ไมแ่ ก่ จะท�ำใหจ้ ิตใจยังกระช่มุ กระชวย มแี รงสูต้ อ่ ปัญหา อปุ สรรคตา่ งๆ “ถ้าเค้าเล่ือนอีก 5 ปี จิตใจจะกระชุ่มกระชวย กูไม่แก่แล้วนะ ใครอย่ามาเรียกกูว่า ผูส้ งู อายุนะ” (เกษตรกร หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) “ขยายไปเปน็ 65 ปมี นั กย็ งั รสู้ กึ ดหี นอ่ ย ฟงั แลว้ ยงั เปน็ สาวตอ่ ไปไดอ้ กี หนอ่ ย” (เกษตรกร หญิง เขตชนบท นครปฐม)

62 มโนทศั นใ์ หมข่ องนิยามผ้สู งู อายุ : มุมมองเชงิ จิตวิทยาสังคม และสขุ ภาพ กลมุ่ ลกู จา้ งเอกชน จังหวดั นครปฐม กลมุ่ ลกู จา้ งเอกชนในจงั หวดั นครปฐมทร่ี ว่ มสนทนากลมุ่ เปน็ ชาย 3 คน และหญงิ 12 คน มอี ายรุ ะหวา่ ง 40–59 ปี ทัง้ ในเขตเมอื ง และเขตชนบท มคี วามคดิ เหน็ ท่ีคล้ายคลงึ กนั และแตกต่างกัน ดงั นี้ 1. การกำ� หนดนยิ ามผูส้ ูงอายุ เมือ่ สอบถามถึงใครคือผูท้ ค่ี วรจะเรยี กว่า ผู้สงู อายุ กลมุ่ ลูกจ้างเอกชน ทัง้ เขตเมืองและเขตชนบท ให้ นิยามผูส้ ูงอายุ คลา้ ยคลงึ กันไว้ 5 แบบ คอื 1) พิจารณาจากอายุตามปีปฏิทิน คือบุคคลทีม่ อี ายุ 60 ปขี ึ้นไป 2) พิจารณาจากสุขภาพ เช่น การมีโรคประจ�ำตัวมาก ถ้าสุขภาพร่างกายยังแข็งแรงอยู่ ก็ถือได้ว่ายังหนุ่ม ยังแน่นอยู่แสดงว่ายังไม่สูงอายุ 3) พิจารณาจากลักษณะภายนอก เช่น การแต่งตัว หน้าตา ผมเผ้า ตาเริ่ม มีอาการฝ้าฟาง ต้องใส่แว่น ถือไม้เท้า สีผมขาว รูปร่างหน้าตาเหี่ยวย่น 4) พิจารณาจากความสามารถ ในการทำ� งาน ถา้ ยงั สแู้ ละยงั ทำ� งานไหวอยู่ กไ็ มถ่ อื วา่ เปน็ ผสู้ งู อายุ และ 5) พจิ ารณาจากการเปลย่ี นสถานภาพ ทางสงั คม เช่น เปลี่ยนสถานภาพเป็น พ่อ แม่ ลุง ป้า น้า อา ปู่ ย่า ตา ยาย ก็ถือวา่ เปน็ ผสู้ ูงอายุ “อย่างผมนี่ 56 บางคนเค้ายังคิดว่ายงั ออ่ นกวา่ 56 เลย ยังแข็งแรง ความจำ� ผม ผมก็ยัง ถือว่ายงั ดี ยังไมส่ งู อายุ” (ลูกจา้ งเอกชน ชาย เขตเมอื ง นครปฐม) 2. ค�ำ “ผู้สงู อาย”ุ “คนแก่” “คนชรา” “ผู้เฒ่า” “ผู้อาวุโส” มคี วามหมายแตกต่างกนั กลุ่มลกู จ้างเอกชนทง้ั ในเขตเมอื งและเขตชนบทใหค้ วามเหน็ วา่ ความหมายของ “ผู้สงู อายุ” “คนแก่” “คนชรา” “ผเู้ ฒา่ ” และ “ผอู้ าวโุ ส” มคี วามแตกตา่ งกนั ดงั นี้ ผสู้ งู อายุ คอื คนสงู อายุ 60 ปขี นึ้ ไป และใชเ้ รยี ก สำ� หรับคนที่มีอายมุ าก คนแก่/คนชรา มีความหมายคลา้ ยกัน คือ บคุ คลที่มอี ายุ 70 ปขี นึ้ ไป ถอื วา่ เป็นคนแกห่ รอื ว่าคนชรา มีสขุ ภาพไมค่ ่อยจะดี โดยเฉพาะคนชรา จะมีสผี มขาวท้ังหัว ผู้เฒ่า คือ แก่มาก ถือไม้เท้า เดินหลังค่อมๆ เดินวนเวียนอยู่แต่ในบ้าน หรือไม่สามารถเดินได้แล้ว แกจ่ นหลงั งอแลว้ มอี ายปุ ระมาณ 90 ปขี น้ึ ไป แตใ่ นปจั จบุ นั น้ี จะไมค่ อ่ ยพบคนแกจ่ นหลงั งอแลว้ พบนอ้ ยมาก เน่อื งจากปจั จุบันมกี ารดูแลรักษาสขุ ภาพกนั มากขน้ึ ผู้อาวุโส คือ เป็นลักษณะของคนที่มีอายุมากกว่า หรือเป็นคนท่ีมีประสบการณ์การท�ำงานมานานได้ เกษยี ณอายแุ ลว้ ถา้ ทำ� งานในระบบรฐั บาลกจ็ ะมอี ายปุ ระมาณ 60 หรอื 70 ปขี น้ึ ไป แตถ่ า้ เปน็ คนทำ� งานเอกชน ก็จะมอี ายุอยทู่ ี่ 50 ปี อายุ 60 ปี ก็ถือว่าเปน็ ผูอ้ าวุโสแล้ว

จงั หวดั นครปฐม 63 3. ความเหมาะสมของนิยามผสู้ งู อายทุ ี่ 60 ปี ความคิดเหน็ ถงึ ความเหมาะสมของการก�ำหนดนิยามผสู้ งู อายุท่ี 60 ปี มีทงั้ ผู้ทเ่ี หน็ วา่ เหมาะสม และไม่ เหมาะสม ผทู้ ค่ี ดิ วา่ เหมาะสมแลว้ ไมค่ วรเลอื่ นใหส้ งู ขน้ึ โดยใหเ้ หตผุ ลเชอื่ มโยงเกยี่ วกบั เรอื่ งการตาย เนอื่ งจาก ในปัจจุบันมีการเสียชีวิตด้วยอุบัติเหตุกันมากขึ้น โดยเฉพาะวัยรุ่น และสมัยน้ีเสียชีวิตกันเร็วขึ้น ยกตัวอย่าง บางคนอายุ 40 กวา่ กเ็ สยี ชวี ติ แลว้ สขุ ภาพกไ็ มค่ อ่ ยจะดี เหน็ ควรวา่ อายทุ ี่ 60 ปเี ปน็ วยั แหง่ การพกั ผอ่ นไดแ้ ลว้ เนอ่ื งจากช่วงชวี ิตท่ีผ่านมาท�ำงานหนักมาตลอด “ไม่ไหวหรอกคะ สังขารก็ไม่ไหวแล้ว นี่คลาน 4 ขาแล้วนะคะ” (ลูกจ้างเอกชน หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) “60 ปีก็เหมาะแล้ว ร่างกายจะไม่ไหวอยู่แล้ว เพราะท�ำงานหนักมาจนถึงอายุ 50 ปี อายุ 60 ปเี ป็นวยั ท่จี ะตอ้ งพกั ผอ่ นไดแ้ ลว้ ” (ลกู จา้ งเอกชน หญิง เขตชนบท นครปฐม) อย่างไรก็ตามในเร่ืองของสุขภาพ ก็มีคนคิดเห็นแตกต่างเช่นกัน โดยให้เหตุผลว่าคนท่ีอายุ 60 ปี บางคน ก็รักษาสขุ ภาพดี ท�ำใหด้ ไู มแ่ ก่ และยงั คงแข็งแรงอยู่ แตก่ ม็ ีความเห็นว่า นยิ ามผู้สงู อายุอย่ทู ่ี 60 ปี กเ็ หมาะสมแลว้ เช่นกนั สำ� หรบั ผู้ทค่ี ดิ ว่าไม่เหมาะสม ใหเ้ หตผุ ลวา่ อายุที่ 60 ปี ยงั ทำ� งานไหวอยู่ และยงั แข็งแรงอยู่ ไม่ควร กำ� หนดนยิ ามที่อายุ 60 ปี เห็นควรใหก้ �ำหนดอายุสงู ขึน้ เป็นอายุที่ 70 ปีขน้ึ ไป “เคา้ จะเรยี กเราผสู้ งู อายตุ อนอายุ 60 ปี แต่เรายังท�ำงานได้ เรายงั คดิ วา่ เรายงั ไม่สงู อายุ คนสงู อายเุ คา้ ท�ำไมไ่ หวแล้ว” (ลูกจา้ งเอกชน ชาย เขตเมือง นครปฐม) “คดิ วา่ ผู้สงู อายุต้อง 70 ปขี ึ้นไป เพราะบางคน 60 ปีก็ยงั แข็งแรงอยู่” (ลกู จ้างเอกชน ชาย เขตชนบท นครปฐม) 4. ความเป็นไปไดใ้ นการเลือ่ นนิยามผสู้ ูงอายุให้สงู ขึ้น ความเป็นไปได้ของการนิยามผู้สูงอายุให้เป็นที่ยอมรับต่อสังคม จาก 60 ปีเป็น 65 ปี ถ้าต้องมีการ เปลี่ยนแปลงจริงๆ ท้ังเขตเมืองและเขตชนบทส่วนใหญ่คิดว่าเป็นไปได้ และยอมรับได้ ถึงแม้ว่าบางคน จะคิดว่านยิ ามสูงอายทุ ่ี 60 ปเี หมาะสมแล้ว แตส่ ่วนใหญค่ ดิ วา่ สามารถเล่ือนนยิ ามผู้สูงอายใุ หส้ ูงขนึ้ ได้ ถ้าไม่มี ผลกระทบต่อเบี้ยยังชีพ เนื่องจากคนยังยึดติดกับเร่ืองเบี้ยยังชีพและรอคอยการได้รับเบี้ยยังชีพอยู่ แต่ถ้า เป็นเมื่อสมัยก่อนไม่มีเร่ืองเบ้ียยังชีพ ก็ไม่ได้ยึดติดอะไรถ้าจะเล่ือนไปก็ไม่น่าจะมีปัญหาเหมือนกับสังคมไทย ในปจั จุบัน “จะเล่ือนนิยามก็เล่อื นกันไป ถงึ 70 ปกี ็ยังได้ถ้าไมม่ ผี ลกระทบต่อเบยี้ ยงั ชีพ คิดว่าไม่มี ปญั หา” (ลูกจ้างเอกชน หญิง เขตเมอื ง นครปฐม)

64 มโนทัศนใ์ หมข่ องนยิ ามผู้สงู อายุ : มมุ มองเชงิ จติ วิทยาสงั คม และสุขภาพ 5. ความแตกต่างระหว่างนยิ ามผูส้ งู อายรุ ะหวา่ งชายกบั หญงิ กลมุ่ ลูกจ้างเอกชน ทั้งเขตเมอื งและเขตชนบท ใหค้ วามเหน็ วา่ ผสู้ งู อายุ ชาย หรือหญิงไมแ่ ตกต่างกนั ควรนิยามที่อายุเท่ากัน เพราะสมัยน้ีถือว่าทัดเทียมกัน ผู้หญิงสมัยนี้ก็ต้องท�ำงานเหมือนกับผู้ชาย ส�ำหรับ ผู้หญิงยังต้องคอยดูแลงานบ้าน เล้ียงลูก ซ่ึงผู้ชายส่วนใหญ่ไม่ต้องท�ำ ท�ำแต่งานนอกบ้านอย่างเดียว แต่ถึงอยา่ งไรก็ตามด้วยภาระท่แี ตกต่างกนั แตก่ ็มคี วามเหน็ วา่ อายกุ ็น่าจะเปน็ อายเุ ดียวกัน “เราไมย่ อมกนั เพราะสมยั นถี้ อื วา่ ทดั เทยี มกนั ไมว่ า่ จะเปน็ หญงิ หรอื ชาย (ลกู จา้ งเอกชน หญิง เขตเมือง นครปฐม) มีความคิดเห็นต่างว่านิยามผู้สูงอายุระหว่างชายกับหญิง ควรแตกต่างกัน ถ้าพิจารณาที่อายุเท่ากัน ผหู้ ญงิ จะดแู กก่ วา่ ผชู้ าย ถา้ กำ� หนดใหผ้ ชู้ ายเปน็ ผสู้ งู อายทุ อ่ี ายุ 65 ปี แลว้ ผหู้ ญงิ เปน็ ผสู้ งู อายทุ ี่ 60 ปี กย็ อมรบั ได้ “ถ้าใหผ้ ู้ชาย 65 ปีสงู อายุ แล้วผู้หญิงก็ 60 ปสี งู อายุ อยา่ งนี้ก็ยอมรับไดน้ ะ ไม่โกรธ” (ลกู จา้ งเอกชน หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) 6. ความแตกต่างของนิยามผู้สูงอายุระหวา่ งเมืองกับชนบท กลมุ่ ลูกจ้างเอกชน ทงั้ เขตเมืองและเขตชนบท เหน็ สอดคล้องกนั วา่ คนเมอื งกับคนชนบท ความเป็น ผสู้ งู อายุ ถา้ ดจู ากลกั ษณะภายนอก มคี วามแตกตา่ งกนั เนอื่ งจากคนชนบทจะไมค่ อ่ ยดแู ลตวั เอง อยตู่ ามมตี ามเกดิ ถึงจะแข็งแรงแต่ก็ดูแก่ เนื่องจากไม่ได้ดูแลรูปร่าง หน้าตา ผิวพรรณตัวเอง เหมือนกับคนเมือง แต่ถ้าพูดถึง ความแขง็ แรงคนชนบทจะมคี วามแขง็ แรงมากกวา่ คนเมอื ง เพราะไดร้ บั อากาศทด่ี กี วา่ คนเมอื งไดร้ บั แตค่ วนั พษิ ถึงแม้ว่าความแก่ของคนเมืองกับคนชนบทดูจากลักษณะภายนอกจะแตกต่างกัน แต่ก็ยังเห็นควรว่า การนิยามความเป็นผสู้ งู อายุควรจะเท่าเทยี มกนั “คนตา่ งจงั หวดั แกแ่ ลว้ ไมแ่ ตง่ ตวั แตค่ นเมอื งไมย่ อมแก่ ยงิ่ แกก่ ย็ ง่ิ แตง่ ตวั ” (ลกู จา้ งเอกชน หญงิ เขตชนบท นครปฐม) 7. การแยกนยิ ามตา่ งๆ (นยิ ามผ้สู ูงอายุ อายุเกษยี ณ อายทุ ่ไี ด้รบั สวสั ดกิ าร) ถา้ นยิ ามผสู้ งู อายไุ มเ่ กย่ี วกบั การไดร้ บั เบยี้ ยงั ชพี ทง้ั เขตเมอื ง และเขตชนบท เหน็ ควรใหแ้ ยกนยิ ามตา่ งๆ ออกจากกัน เพื่อความชัดเจนของนิยามว่า อายุท่ีเท่าไหร่ถึงจะเกษียณ อายุเท่าไหร่ถึงจะได้เบี้ยยังชีพ และอายเุ ทา่ ไหรถ่ งึ จะเปน็ ผสู้ งู อายุ โดยเรมิ่ ทอี่ ายุ เกษยี ณกอ่ น ตามดว้ ยอายเุ มอ่ื ไดร้ บั เบยี้ ยงั ชพี แลว้ ถงึ ไปอายุ ที่แสดงถงึ ความเป็นผูส้ ูงอายุ เช่น ก�ำหนดอายเุ กษียณทอี่ ายุ 55 ปี อายเุ มื่อไดร้ บั เบีย้ ยังชพี ยงั คงทอี่ ายุ 60 ปี เหมือนเดิม และอายทุ ีแ่ สดงถงึ ความเป็นผูส้ ูงอายอุ าจจะกำ� หนดท่ีอายุ 65 ปีหรอื 70 ปีเปน็ ตน้ ส�ำหรับขอ้ คิดเห็นเก่ยี วกบั ผลกระทบถา้ มีการเลอ่ื นนิยามผู้สูงอายใุ หส้ งู ขน้ึ ซึ่งมที ั้งทางบวกและทางลบ มดี งั น้ี

จงั หวัดนครปฐม 65 8. ผลกระทบด้านบรรทัดฐานทางสงั คม คิดว่าการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงขึ้น มีผลกระทบต่อความกตัญญูท่ีเด็กมีต่อผู้สูงอายุ ความคิดเห็น จากกลุ่มลูกจ้างเอกชนที่อยู่ในเขตเมืองและเขตชนบท มีความกังวลว่า เม่ือเลื่อนอายุมากข้ึนอาจจะท�ำให้ ลกู หลาน ทอดท้ิงไม่มาดูแลเอาใจใส่ เพราะคิดวา่ ยงั ไม่เป็นผสู้ ูงอายุ ยังไม่จำ� เปน็ ตอ้ งได้รบั การดแู ล นอกจากนี้ กลุ่มลูกจ้างเอกชนบางคน มีความคิดว่าการเล่ือนนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน ไม่มีผลกระทบ ตอ่ ความนบั ถอื ที่เดก็ มตี ่อผู้ใหญ่ เน่อื งจากในสังคมปัจจบุ นั ส่วนใหญ่ลูกๆ หลานๆ ก็จะไมค่ อ่ ยให้ความเคารพ หรอื มาดูแลเอาใจใส่อยแู่ ล้ว 9. ผลกระทบต่อบคุ คล และครอบครัว การก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน มีผลดีในแง่ที่ว่าการเลื่อนอายุออกไปอาจจะส่งผลให้ท�ำงานได้ ต่อเนือ่ งตอ่ ไปอกี จนถึง 65 ปหี รอื 70 ปี ทำ� ให้ร้สู ึกว่าตวั เองมคี ุณคา่ ในตวั เองถา้ ยังไดท้ �ำงานอยู่ แต่ถ้าหาก ไมไ่ ดท้ ำ� งาน หรอื เลยี้ งหลานอยบู่ า้ น ไมม่ รี ายได้ จะรสู้ กึ ไมภ่ มู ใิ จ ตอ้ งการทำ� งานมากกวา่ เลยี้ งหลานอยกู่ บั บา้ น “ทุกวันนี้คิดอยู่ก็คือ ไม่มีรายได้ ต้องมาคอยเลี้ยงหลาน ไม่เลี้ยงก็ไม่ได้ ไม่มีคนเลี้ยง จะไปจา้ งคนอ่ืนเลี้ยงมนั ก็ไมใ่ ช่” (ลูกจา้ งเอกชน หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) “เรายงั ทำ� งานได้ มรี ายได้ แลว้ เรากภ็ มู ใิ จ เราไมต่ อ้ งพง่ึ คนอน่ื อยา่ งนอ้ ยตวั เองกม็ คี ณุ คา่ ทำ� อะไรได”้ (ลูกจ้างเอกชน ชาย เขตเมอื ง นครปฐม) “กด็ ถี า้ เขาใหเ้ ราทำ� งานตอ่ ได้ ไดท้ ำ� งานตอ่ ไปเรอ่ื ยๆ ถา้ เขาไมจ่ า้ งเรา เรากแ็ ปก๊ กลบั บา้ น นอก” (ลกู จา้ งเอกชน หญิง เขตชนบท นครปฐม) อย่างไรก็ตามก็มีความคิดเห็นต่างว่า การเล่ือนนิยามให้สูงข้ึน คิดว่าไม่น่าจะมีผลกระทบอะไร ถึงจะ เลื่อนไปเป็นอายุที่ 65 ปกี เ็ ป็นเพียง แคก่ ารบอกวา่ เปน็ ผ้สู งู อายุ เปน็ แค่ในนามเทา่ นัน้ 10. ผลกระทบต่อสุขภาพจิต คิดว่าการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน ท้ังเขตเมืองและชนบทเห็นว่า มีผลดีท�ำให้สุขภาพจิตดีข้ึน ถา้ หากเล่ือนนิยามผ้สู ูงอายอุ อกไปเปน็ 65 ปีเน่อื งจากยงั ท�ำให้เปน็ หนมุ่ เป็นสาวเพมิ่ ขน้ึ อกี 5 ปี “มีความรสู้ ึกว่าดีใจ ทยี่ งั ได้หน่มุ อกี 5 ปี” (ลูกจ้างเอกชน ชาย เขตเมอื ง นครปฐม) นอกจากน้ีมีคนเห็นต่าง คิดว่าการเปล่ียนค�ำนิยามผู้สูงอายุไปเป็น 65 หรือ 70 ปีไม่มีผลเก่ียวอะไร กบั สุขภาพจิต ไม่มผี ลกระทบกับจิตใจ ทงั้ นี้ใหเ้ หตุผลเพ่ิมเติมวา่ การนิยามผ้สู ูงอายุ เปน็ เรื่องท่ีพวกเขาไมไ่ ด้ มีความจ�ำเปน็ อะไร ดงั น้นั จงึ คดิ วา่ การจะเลื่อนไปก็ไมเ่ ป็นไร เพราะไม่มีผลอะไรเลย เน่อื งจากจะสงู อายุหรือ ไม่สงู อายุจะต้องร้ตู ัวเองอยูแ่ ล้ว “จะเลื่อนนิยามให้สูงข้ึน ไม่กระทบกับจิตใจเลย เพราะมันไม่ได้มาใช้กันเป็นประจ�ำ ไม่มีความจ�ำเป็น” (ลกู จ้างเอกชน หญิง เขตเมือง นครปฐม)

66 มโนทัศนใ์ หมข่ องนิยามผูส้ ูงอายุ : มุมมองเชงิ จติ วิทยาสังคม และสขุ ภาพ กล่มุ ขา้ ราชการ และพนักงานรัฐวสิ าหกจิ จงั หวัดนครปฐม กลุม่ ข้าราชการ และรัฐวสิ าหกิจ ในจงั หวัดนครปฐม ทร่ี ว่ มสนทนากลุม่ เป็นชาย 6 คน และหญงิ 7 คน มอี ายุระหว่าง 44–57 ปี ทั้งในเขตเมอื ง และเขตชนบท มีความคดิ เหน็ ท่คี ล้ายคลงึ กนั และแตกต่างกนั ดงั น้ี 1. การกำ� หนดนิยามผสู้ งู อายุ เมื่อสอบถามถึงใครคือผู้ท่ีควรจะเรียกว่า ผู้สูงอายุ กลุ่มข้าราชการและรัฐวิสาหกิจ ทั้งเขตเมืองและ เขตชนบท ให้นยิ าม ผสู้ ูงอายุคลา้ ยคลงึ กันไว้ 5 แบบ คือ 1) พิจารณาจากอายุตามปีปฏทิ นิ ปจั จุบันราชการใชท้ ่ีอายุ 60 ปีขนึ้ ไป 2) พจิ ารณาจากสขุ ภาพ ถา้ สขุ ภาพรา่ งกายยงั แขง็ แรงอยู่ กไ็ มถ่ อื วา่ เปน็ ผสู้ งู อายุ ถงึ แมว้ า่ จะอายุ 65 ปี หรือ 70 ปแี ลว้ ก็ตาม หญิงคนหน่ึงได้ยกตัวอย่างตัวเอง ว่าอายุแค่ 50 ต้นๆ ก็ดูเหมือนเป็นผู้สูงอายุแล้ว เน่ืองจากสุขภาพ ไมด่ ี เคยผ่าตัดมากอ่ น ผลของการผ่าตัดจึงทำ� ให้ต้องเดนิ เหมือนคนแก่ มคี นมาทกั วา่ “อายแุ คน่ ้ี ทำ� ไมตอ้ งท�ำ เหมือนเปน็ คนแก่ ยังสาวอยู่เลย ท�ำไมถึงเดนิ อย่างน้”ี กบ็ อกเหตผุ ลเขาไปวา่ โรคมนั รุมเร้า 3) พิจารณาจากความจ�ำ เช่น ความจ�ำไม่ดี หลงลืม กินข้าวแล้วบอกว่ายังไม่กิน หรือจะมีความคิด ย้อนกลบั มาเปน็ เหมอื นเด็ก 4) พิจารณาจากการพ่ึงพิง (การปฏิบัติกิจวัตรประจ�ำวัน) คือ คนท่ีต้องมีคนดูแล ต้องมีคนให้ความ ช่วยเหลือ ดูแลตัวเองไม่ได้ ถ้าหากยังเดิน กิน ออกก�ำลังกาย หรือท�ำกิจกรรมประจ�ำวันได้ ก็ไม่ถือว่าเป็น ผู้สูงอายุ 5) พิจารณาจากพฤตกิ รรม และอารมณ์ เช่น นง่ั อย่กู บั บ้าน จู้จ้จี ุกจกิ พดู ซำ้� ซาก 2. ค�ำ “ผสู้ งู อายุ” “คนแก”่ “คนชรา” “ผูเ้ ฒา่ ” “ผอู้ าวโุ ส” มีความหมายแตกต่างกัน ผสู้ งู อายุ หมายถงึ คำ� ศพั ทท์ นี่ ยิ มใชใ้ นทางราชการปจั จบุ นั ใช้ 60 ปขี นึ้ ไป แตป่ จั จบุ นั คดิ วา่ ควรจะมอี ายุ 65 หรือ 70 ปขี ึ้นไป คนแก่ หมายถึง คนท่มี ีอายุ 70 ปีขนึ้ ไป ทำ� งานไม่ไหวแล้ว ทัง้ นีเ้ กดิ จากรา่ งกายไมเ่ ออื้ ต่อการทำ� งาน แตอ่ าจจะทำ� งานเลก็ ๆ น้อยๆ ได้ สุขภาพเริ่มมปี ญั หา คนชรา หมายถึง จะมีลักษณะบ่งบอกถึงความงอม มีการยกตัวอย่างกรณีมีคนมาแจ้งตาย ถ้าอายุ 70 ปีขึ้นไป ก็จะลงสาเหตขุ องการตายไปเลยวา่ ตายเพราะ “โรคชรา” เวลามีคนมาแจง้ ตายตามบา้ นจะระบุ ว่าเป็นโรคชราตาย

จังหวัดนครปฐม 67 ผ้เู ฒ่า หมายถึง คำ� โบราณทใ่ี ช้เรยี กคนที่มอี ายุ 90 ปีข้นึ ไป ไม่สามารถท�ำอะไรได้ด้วยตนเอง จะนิยม เรยี กกันท่ภี าคอสี าน ผู้อาวุโส หมายถึง ค�ำเรียกส�ำหรับผู้ที่มีปัญญา มีความรู้ เช่น อาวุโสเร่ืองความรู้ อาวุโสเร่ืองปัญญา หรอื การงานทม่ี ปี ระสบการณม์ ากกวา่ กเ็ รยี กไดว้ า่ เปน็ ผอู้ าวโุ ส จะสบื เนอื่ งกบั เรอ่ื งตำ� แหนง่ งานดว้ ย ซงึ่ ผอู้ าวโุ ส จะไมใ่ ชค่ นแก่ 3. ความเหมาะสมของนิยามผู้สูงอายทุ ี่ 60 ปี สำ� หรบั ความคดิ เหน็ ถงึ ความเหมาะสมของการกำ� หนดนยิ ามผสู้ งู อายทุ ่ี 60 ปี ทง้ั เขตเมอื งและเขตชนบท คดิ เหน็ วา่ ไมเ่ หมาะสม การใหเ้ หตผุ ลของความไมเ่ หมาะสมนน้ั มคี วามแตกตา่ งกนั คอื สว่ นหนง่ึ อยากใหน้ ยิ าม ผู้สูงอายุเรว็ ขึน้ โดยอาจจะเร่มิ ท่ีอายุ 55 ปี เพราะสมัยนีค้ นมสี ุขภาพไม่ดี เพราะสภาพแวดล้อมและมลพิษ ตา่ งๆ มีมากขึน้ ท�ำใหค้ นมโี รคประจำ� ตัว ท�ำใหส้ มรรถภาพทางร่างกายของคนลดลง ดังน้ันอายุ 60 ปี จึงมาก เกนิ ไป และควรมีโครงการเกษียณกอ่ นก�ำหนด เพอ่ื ให้คนที่มสี ุขภาพไม่ดีไดม้ ีโอกาสลาออกจากงานได้ “ไมเ่ หมาะสม เพราะคนอายุ 60 ปี ก็จะไม่ไหวกนั แล้ว ไมไ่ ด้ออกก�ำลังกาย รบั ประทาน อาหารท่มี ีสารพิษ ทท่ี �ำงานคนอายุ 55 มาทำ� งานแบบงอ่ กๆ แง่กๆ ไปแตโ่ รงพยาบาล กันเปน็ ส่วนใหญ่” (ขา้ ราชการ หญงิ เขตชนบท นครปฐม) แต่อีกส่วนหน่งึ เหน็ วา่ ไมเ่ หมาะสมเนื่องจากปจั จบุ ันน้ีคนแก่ชา้ ลง และสว่ นใหญ่คนทอ่ี ายุ 60 ปีก็ยังมี สุขภาพร่างกายที่แข็งแรงอยู่ และยังมีความต้องการท�ำงานต่อ ส�ำหรับอายุท่ีเหมาะสม มีการเสนอว่าควร ก�ำหนดทอ่ี ายุ 65 ปขี นึ้ ไป หรือทอี่ ายุ 70 ปีขึน้ ไป “คนรนุ่ พอ่ รนุ่ แม่ หรอื คนแถวบา้ น อายหุ กสบิ เจด็ สบิ ปี ยงั ทำ� ไรไ่ ถนาอยเู่ ลย” (ขา้ ราชการ ชาย เขตชนบท นครปฐม) “เด๋ียวน้ีคนแก่ช้าลง บางคนอายุ 60 ปียังแข็งแรง ยังอยากท�ำงานต่ออยู่เลย อยากให้ เลอื่ นไปที่อายุ 65 ป”ี (ข้าราชการ หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) 4. ความเปน็ ไปได้ในการเล่อื นนยิ ามผู้สงู อายุใหส้ ูงข้ึน เม่ือสอบถามถึงนิยามความเป็นผู้สูงอายุที่ 60 ปีว่าเหมาะสมหรือยัง บางส่วนคิดว่ายังไม่เหมาะสม ควรเร่มิ ที่อายุ 55 ปี ด้วยเหตผุ ลเร่อื งของสุขภาพ และสงิ่ แวดล้อมท่ีทำ� ให้ดูเป็นผู้สูงอายเุ รว็ ข้ึน แต่ส่วนใหญ่ ใหค้ วามเหน็ วา่ เม่อื อายุ 60 ปียังมีสขุ ภาพร่างกายทแี่ ข็งแรง และยังท�ำงานไดอ้ ยู่ คนกล่มุ นจ้ี ึงเห็นดว้ ยกับการ เลือ่ นนยิ ามผู้สูงอายุ จาก 60 ปี เป็น 65 ปี และคดิ วา่ สงั คมนา่ จะเปน็ ทยี่ อมรับได้ ไม่นา่ จะตอ่ ตา้ น เพยี งแต่ อย่าเอาเร่ืองเบี้ยยังชีพเข้ามาเก่ียวข้องด้วย ยังคงเป็นที่อายุ 60 ปีเหมือนเดิม โดยเฉพาะอย่างย่ิงคนที่มีการ เตรียมความพร้อมในเรื่องการเงิน ที่อยู่อาศัย และครอบครัวอยู่แล้วการจะเล่ือนนิยามผู้สูงอายุไปที่เท่าไหร่ ก็ไมไ่ ด้มีผลอะไร นอกจากน้ีมผี ู้ใหค้ วามเห็นเพ่ิมเตมิ วา่ หากมีการเลอื่ นนยิ ามผ้สู งู อายุใหส้ งู ข้ึนจริง ควรเล่ือน

68 มโนทศั น์ใหมข่ องนยิ ามผู้สูงอายุ : มุมมองเชิงจติ วทิ ยาสังคม และสขุ ภาพ อายเุ มอื่ ไดร้ บั เบยี้ ยงั ชพี ดว้ ย โดยมมี าตรการมารองรบั มสี ง่ิ อนื่ ทดแทน เชน่ ความสามารถในการทำ� งานไดย้ าว มากข้ึน เปน็ ต้น “น่าจะยอมรับนะ ไม่น่าจะต่อต้าน อย่าเอาเบ้ียของผู้สูงอายุมาเก่ียวข้อง” (ข้าราชการ หญิง เขตเมือง นครปฐม) “ถ้าเป็นพ่ีคิดว่า ผู้สูงอายุจะยืดออกไปที่อายุเท่าไร ก็ไม่มีผล ถ้าเรามีการเตรียม ความพร้อมในปัจจยั ต่างๆ เช่น เงินทอง ทอ่ี ยอู่ าศัย ชวี ิตครอบครวั เราก็ไม่เดือดร้อน” (ข้าราชการ หญิง เขตชนบท นครปฐม) 5. ความแตกตา่ งระหว่างนยิ ามผสู้ งู อายุระหว่างชายกับหญิง กลุ่มสนทนากลุ่มน้ีคิดว่า ผู้ชายกับผู้หญิงนั้นมีความแตกต่างกันทางสภาพร่างกาย โดยสภาพร่างกาย ของผชู้ ายจะมคี วามแขง็ แรงกวา่ ผหู้ ญงิ แตเ่ นอื่ งจากปจั จบุ นั วถิ กี ารดำ� เนนิ ชวี ติ ของผหู้ ญงิ และผชู้ ายไมแ่ ตกตา่ ง กัน เพราะผูห้ ญงิ ต้องออกไปท�ำงานพอๆ กบั ผูช้ าย ตอ้ งเผชญิ สภาพแวดล้อมและมลพิษเหมอื นกนั ถึงแม้วา่ ผชู้ ายจะมสี ภาพรา่ งกายแขง็ แรงกวา่ แตก่ ลบั มโี อกาสเสยี่ งในชวี ติ มากกวา่ เชน่ อาชพี ทเ่ี สยี่ งกบั การเกดิ อบุ ตั เิ หตุ มพี ฤตกิ รรมบรโิ ภคทเ่ี สีย่ งกวา่ (กินเหลา้ สบู บุหรี่ เป็นตน้ ) และการดูแลสขุ ภาพตนเองของผหู้ ญงิ อาจจะดกี ว่า ผชู้ าย ดงั นน้ั การนยิ ามผสู้ งู อายคุ วรเทา่ กนั นอกจากนใ้ี หเ้ หตผุ ลเพม่ิ เตมิ วา่ ปจั จบุ นั นสี้ ทิ ธริ ะหวา่ งหญงิ กบั ชาย มคี วามเทา่ เทยี มกันแล้ว “นิยามสูงอายุของชายกับหญิง ก็ควรจะเท่ากัน สิทธิเท่ากันแล้วตอนน้ี” (ข้าราชการ หญิง เขตเมือง นครปฐม) “ผมว่าท้ังผู้ชายและผู้หญิงเท่าเทียมกัน ถึงแม้ว่าผู้ชายแข็งแรงกว่า แต่ไม่ดูแลร่างกาย ตนเอง ส่วนผู้หญิงดูแลร่างกายดีกว่า ออกก�ำลังกาย ท�ำให้ผู้ชายตายมากกว่าผู้หญิง” (ข้าราชการ ชาย เขตชนบท นครปฐม) 6. ความแตกต่างของนยิ ามผู้สงู อายุระหวา่ งเมืองกบั ชนบท การนิยามความเป็นผู้สูงอายุระหว่างคนเมืองกับชนบท ข้าราชการทั้งเขตเมือง และเขตชนบท คิดว่า ไม่ควรแตกต่างกัน ถึงแม้ว่าเมื่อพิจารณาจากลักษณะภายนอกแล้ว ความเป็นผู้สูงอายุระหว่างคนเมือง กบั คนชนบทจะแตกตา่ งกนั เชน่ คนชนบทจะมสี ขุ ภาพแขง็ แรงกวา่ คนในเมอื ง เนอ่ื งจากไดร้ บั อากาศทบ่ี รสิ ทุ ธิ์ กว่า และไม่ใช้เครื่องส�ำอาง ท่ีมีส่วนผสมของสารเคมี เหมือนคนในเมือง แต่เมื่อดูจากรูปลักษณ์ภายนอก คนเมอื งจะดดู กี วา่ คนชนบท เนอ่ื งจากคนเมอื งมเี ครอื่ งสำ� อางคอยประเทอื งไว้ และชอบแตง่ ตวั ผดิ กบั คนชนบท บางคร้งั รองเทา้ ยังไม่ยอมใส่ ทำ� งานถอนหญ้าอยู่กลางแดด

จังหวดั นครปฐม 69 “นิยามอายุก็ก�ำหนดให้เท่ากันหมด แต่ในเรื่องของการดูแลรักษาสุขภาพมันก็เป็นเร่ือง ของแตล่ ะบุคคลว่าจะรักษาสุขภาพไดแ้ คไ่ หน” (ขา้ ราชการ ชาย เขตเมือง นครปฐม) 7. การแยกนิยามต่างๆ (นยิ ามผู้สงู อายุ อายุเกษียณ อายทุ ไี่ ดร้ ับสวสั ดิการ) มีความคิดเห็นออกเป็น 2 แนวทางคือ เห็นควรแยกออกจากกัน เพราะการแยกนิยามออกจากกัน จะท�ำให้เกิดความอสิ ระในการด�ำเนนิ งานของแต่ละสว่ น และท�ำใหก้ ารแกป้ ญั หาตรงจดุ เช่น นยิ ามผู้สูงอายุ การทเี่ ราจะเอาอายอุ ย่างเดียวมาใช้เปน็ ตัวกำ� หนดนิยามคงไมไ่ ด้ ต้องพิจารณาจากองคป์ ระกอบหลายๆ ด้าน เช่น การดูที่สภาพร่างกาย และการเจ็บป่วยของคนส่วนใหญ่ว่าเริ่มมีปัญหาที่อายุเท่าไร แล้วมาศึกษาหา รายละเอยี ดในแตล่ ะดา้ นอกี ครง้ั เพอ่ื ใหค้ นสว่ นใหญไ่ ดร้ บั ผลประโยชน์ สว่ นนยิ ามเกษยี ณ ใหด้ คู วามเหมาะสม ของแต่ละหน่วยงาน โดยไม่ต้องยึดติดกับท่ีอายุ 60 ปี และควรมีโครงการเกษียณก่อนก�ำหนดอายุราชการ เพื่อรองรับกับคนท่ีมีปัญหาเร่ืองสุขภาพ เพราะสภาพร่างกายของคนที่ท�ำงานแต่ละอาชีพไม่เหมือนกัน คนท�ำงานท่ีใช้ความคิด เช่น ครู นักวิชาการ เกษียณอายุที่ 70 ปี ก็สามารถท�ำได้ แต่อาชีพที่ต้องใช้ก�ำลัง แรงงานนั้นอาจจะไม่สามารถท�ำได้ และอายุที่ได้รับสวัสดิการมองว่าควรคงเดิมไว้ เพราะผู้ท่ีก�ำลังจะได้รับ เบยี้ ยงั ชพี จะไดไ้ มถ่ กู กระทบ สำ� หรบั ผทู้ ค่ี ดิ วา่ ไมค่ วรแยกออกจากกนั และเสนอใหก้ ำ� หนดทอี่ ายุ 65 ปเี หมอื นกนั หมด โดยใหเ้ หตผุ ล วา่ ในแงข่ องการท�ำงาน มองว่า 60 ปี คนกส็ ามารถท�ำงานได้อยู่ และเมอ่ื ยงั ทำ� งานได้ เรื่องเบ้ียยงั ชพี ที่รฐั บาล จะต้องให้ ก็หยุดไวก้ อ่ น นา่ จะไปใหต้ อนที่ท�ำงานไม่ไดแ้ ล้ว หรอื ก็คอื เกษียณอายุไปแลว้ นั่นเอง “ควรจะแยก โดยดทู เ่ี ปา้ หมายในการชว่ ยเหลอื ของภาครฐั วา่ ควรจะชว่ ยเหลอื ทอี่ ายเุ ทา่ ไร อย่างเกษียณก็เอาศักยภาพการท�ำงานมาวัด บางอาจารย์อาจจะไม่ต้องเกษียณที่อายุ 60 ปกี ไ็ ด”้ (ข้าราชการ หญิง เขตชนบท นครปฐม) “นกั วชิ าการทท่ี ำ� งานผม อายุ 60–70 ปี ยงั ทำ� งานไดอ้ ยู่ แตถ่ า้ ใหเ้ คา้ ไปยกของหรอื ทำ� งาน หนัก เค้าท�ำไมไ่ ด้ จากคนแกท่ ี่มีสมรรถภาพก็กลายเป็นคนไร้สมรรถภาพ” (ข้าราชการ ชาย เขตชนบท นครปฐม) 8. ควรมีนิยามผสู้ ูงอายุหรือไม่ มีความคิดเห็นเป็น 2 แนวทางคือ 1) เห็นควรให้มีนิยามผู้สูงอายุ เพื่อน�ำมาใช้เป็นเกณฑ์ก�ำหนด ความเปน็ ผู้สงู อายุ เช่น ประเพณที างภาคอีสาน มกี ารรดนำ�้ ดำ� หัวผูใ้ หญ่ การมีเกณฑ์กำ� หนดนยิ ามความเปน็ ผู้สูงอายุ จะท�ำใหท้ ราบไดว้ ่าบคุ คลใดเหมาะสมท่ีจะมาเขา้ รว่ มพิธี รวมถงึ เปน็ เกณฑก์ ำ� หนดในการท่ีจะได้รบั สิทธิประโยชน์ ต่างๆ ได้อีกด้วย และ 2) ไม่เห็นควรให้มีการนิยามผู้สูงอายุ เน่ืองจากการนิยามความเป็น ผสู้ ูงอายุ เมือ่ ถึงเวลารวู้ า่ จะเป็นผู้สงู อายุแลว้ จะท�ำให้ใจห่อเห่ยี ว ไม่อยากได้ยิน

70 มโนทศั น์ใหม่ของนิยามผู้สงู อายุ : มุมมองเชงิ จติ วิทยาสังคม และสขุ ภาพ “คุณจะบอกว่าผู้สูงอายุไม่ต้องก�ำหนด ไม่ได้ มันมีประเพณีเข้าไปยุ่งเก่ียวกับเรา อย่าง ทางภาคอีสานเค้าก็มีประเพณี รดน�้ำด�ำหัวผู้ใหญ่เหมือนกัน มันมีประเพณีเข้ามาด้วย มันก็ตอ้ งมีผ้สู งู อาย”ุ (ขา้ ราชการ ชาย เขตเมือง นครปฐม) “ถา้ วา่ เกณฑ์เป็นคนแก่นะ บอกวา่ คนนคี้ นแกน่ ะ มนี ยิ าม เราจะแกน่ ะ มนั เหมือนมนั จะ ทำ� ใหใ้ จหอ่ เหยี่ ว จะขน้ึ เปน็ 65 เปน็ ผสู้ งู อายแุ ลว้ นะ มนั ไมอ่ ยากไดย้ นิ “(ขา้ ราชการ หญงิ เขตเมือง นครปฐม) ส�ำหรับข้อคิดเห็นเกี่ยวกับผลกระทบถ้ามีการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงขึ้น ซ่ึงมีท้ังทางบวกและ ทางลบ มดี งั น้ี 9. ผลกระทบด้านบรรทัดฐานทางสังคม กลมุ่ ขา้ ราชการทงั้ ในเมอื ง และนอกเมอื ง มคี วามคดิ เหน็ ทค่ี ลา้ ยคลงึ กนั เหน็ วา่ การเลอื่ นนยิ ามผสู้ งู อายุ ใหส้ ูงข้ึน มผี ลกระทบในแงล่ บ กล่าวคือ ความกตญั ญทู ่ีเด็กมตี ่อผใู้ หญจ่ ะชา้ ลง เน่อื งจากเดก็ จะคิดว่ายังไมแ่ ก่ สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ดังน้ันการส่งเบี้ยช่วยเหลือที่เป็นการตอบแทนผู้มีพระคุณก็จะช้าลง เนื่องจาก เหน็ วา่ ยังสามารถทำ� งานได้ และตอ้ งการให้ผู้สงู อายุท�ำงานต่อไป “ในแงเ่ ด็กเค้าก็คิดว่าเรายงั ไม่แก่ เรายงั ช่วยตัวเองได้ ให้เราท�ำงานต่อไป เค้าอาจจะไม่ กตัญญู สง่ เบย้ี มาใหเ้ ราชา้ ” (ข้าราชการ หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) นอกจากนี้มีคนที่คิดว่าถ้ามีการก�ำหนดอายุผู้สูงอายุให้สูงข้ึน ไม่มีผลต่อเร่ืองการเคารพนับถือ เพราะ ขึ้นอยู่กับการวางตัวของแต่ละบุคคลมากกว่า ถึงแม้ว่าจะมีอายุมาก แต่ถ้ามีการวางตัวไม่ดี เด็กก็ไม่เคารพ ในทางกลบั กนั แม้ว่าคนน้ันจะอายุไม่มาก แตม่ ีการวางตวั ดี หรอื เป็นแบบอยา่ งทีด่ ีใหแ้ ก่ชุมชน และสังคมก็ได้ ความเคารพนับถือจากคนรุ่นหลัง และด้วยวัฒนธรรมไทยสั่งสอนให้เด็กเคารพผู้ใหญ่ บางคร้ังไม่ได้รู้จัก กันมาก่อน ก็ยกมือไหว้กนั กม็ ี โดยทไ่ี ม่จำ� เป็นต้องทราบอายวุ ่าเทา่ ไหร่ “การเคารพนบั ถอื มนั บงั คบั กนั ไมไ่ ด้ ขนึ้ อยกู่ บั การวางตวั มากกวา่ ” (ขา้ ราชการ หญงิ เขต ชนบท นครปฐม) 10. ผลกระทบต่อบคุ คล ครอบครัว และสังคมในวงกว้าง การเลือ่ นนยิ ามผู้สงู อายใุ ห้สงู ข้ึน ทัง้ ในเมอื งและชนบท คดิ ว่ามีผลดีในแงท่ ีว่ ่า อาจจะสง่ ผลใหผ้ สู้ ูงอายุ มีแนวโนม้ ทจ่ี ะท�ำงานกนั มากขึน้ ถา้ เล่ือนไปเป็น 65 ปี อยา่ งนอ้ ยกไ็ ดท้ �ำงานต่อไปอกี 5 ปี การทไ่ี ดท้ ำ� งาน ก็เท่ากับการที่ได้เข้าสังคม มีเพ่ือน ถ้า 60 ปีแล้วต้องหยุดการท�ำงาน กลับไปอยู่บ้าน จะไม่ได้แลกเปลี่ยน ความคิดกับใคร ต้องอยู่บ้านคนเดียว โดยมีสัตว์เล้ียงเป็นเพ่ือน นอกจากนี้มีบางคนเห็นว่าการเล่ือนนิยาม

จงั หวัดนครปฐม 71 ใหส้ งู ขนึ้ จะมผี ลกระทบตอ่ การเตรยี มความพรอ้ มในการเขา้ สวู่ ยั สงู อายุ เพราะถา้ ยง่ิ เลอื่ นอายอุ อกไป อาจทำ� ให้ ศักยภาพด้านตา่ งๆ ของคนลดลง อย่างไรก็ตามก็มีคนเห็นว่าการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงขึ้น จะไม่มีผลกระทบต่อตัวผู้สูงอายุเอง ทง้ั ในเชงิ คณุ คา่ การนบั ถอื ตวั เอง หรอื ความภมู ใิ จ เนอ่ื งจากตวั ผสู้ งู อายจุ ะตอ้ งรบั รเู้ องไดว้ า่ ตวั เองอายแุ คไ่ หน ต้องทำ� ตวั ใหเ้ หมาะสมอยา่ งไร ต้องยอมรบั ในความเปน็ ตัวเอง มีผู้ให้ความเห็นว่าการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงข้ึน อาจจะมีผลกระทบกับการท�ำงานของเด็กวัยรุ่น เน่อื งจากจบออกมาแล้วไม่มีงานทำ� เพราะต�ำแหนง่ งานไมว่ า่ งเนอ่ื งจากคนแกย่ งั ไม่ยอมออกจากงาน 11. ผลกระทบต่อสขุ ภาพกายและสุขภาพจติ คดิ ว่าการเลื่อนนยิ ามใหส้ ูงขนึ้ มผี ลทำ� ให้รสู้ กึ กระชุ่มกระชวย รู้สกึ วา่ ยงั แขง็ แรง ยงั ดดู ี สุขภาพกย็ ังดี กระปี้กระเป่าขึ้น เนื่องจากค�ำว่าผู้สูงอายุท�ำให้รู้สึกห่อเหี่ยว ถ้าเลื่อนอายุออกไปอีก ก็จะรู้สึกดีท่ียังไม่แก่ การเลือ่ นไปอกี 5 ปี ก็จะทำ� ใหต้ ัวคนท่เี ป็นผู้สูงอายุร้สู ึกมคี ณุ คา่ มากขึ้น มคี วามสุขมากข้นึ ท่ียงั มีเวลาสำ� หรบั การเตรยี มตวั เป็นผูส้ ูงอายอุ ีก 5 ปี ถ้าเลอ่ื นนิยามออกไปเปน็ ที่อายุ 65 ปี “อีกต้ังนาน ถึงจะได้เป็นผู้สูงอายุ ได้ยืดเวลาออกไปอีก รู้สึกว่ามันกระชุ่มกระชวย รู้สกึ ว่าเรายงั แข็งแรงนะ เรายงั ดูดนี ะ สขุ ภาพเรายังดนี ะ กระป้กี ระเปา่ ขึ้นอะไรอยา่ งน”้ี (ข้าราชการ หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) นอกจากน้ี บางส่วนคิดว่ามผี ลต่อกระทบนอ้ ยมากในด้านนี้ โดยมองว่าผลกระทบทางสขุ ภาพกายและ จติ ขึ้นอยูก่ ับองค์ประกอบทางดา้ นอ่นื ๆ มากกวา่ เชน่ ชีวติ ความเปน็ อยู่ และครอบครัวเป็นส่ิงส�ำคญั มากกวา่ “สุขภาพจิตดีชีวิตก็ยืนยาว แต่ถ้าชีวิตเค้ามีโรค มีภัย สุขภาพจิตไม่ดี อายุก็สั้นลง ซ่ึงไม่ได้เก่ียวกับการที่ไม่มีใครเรียกว่าเป็นผู้สูงอายุ แล้วจะท�ำให้สุขภาพจิตเค้าดีข้ึน” (ขา้ ราชการ ชาย เขตชนบท นครปฐม)

72 มโนทศั น์ใหมข่ องนิยามผูส้ งู อายุ : มมุ มองเชงิ จติ วิทยาสงั คม และสุขภาพ กลมุ่ ผ้ปู ระกอบธุรกจิ ส่วนตัว จงั หวดั นครปฐม กลมุ่ ธุรกจิ สว่ นตวั ในจังหวดั นครปฐมทรี่ ว่ มสนทนากล่มุ เปน็ ชาย 4 คนและหญงิ 13 คน มีอายรุ ะหวา่ ง 42–59 ปี ทั้งในเขตเมอื ง และเขตชนบท มคี วามคิดเหน็ ท่ีคล้ายคลงึ กัน และแตกต่างกนั ดงั นี้ 1. การก�ำหนดนิยามผูส้ ูงอายุ เมอื่ สอบถามถงึ ใครคอื ผทู้ ค่ี วรจะเรยี กวา่ ผสู้ งู อายุ กลมุ่ ทปี่ ระกอบอาชพี ธรุ กจิ สว่ นตวั ทง้ั เขตเมอื ง และ เขตชนบท ให้นิยามผสู้ ูงอายุ คลา้ ยคลงึ กนั ไว้ 3 แบบดงั น้ี 1) พิจารณาจากอายุตามปีปฏิทิน โดยเห็นควรให้ใช้อายุเป็นเกณฑ์ก�ำหนดว่าผู้สูงอายุควรมีอายุ เทา่ ไหร่ โดยใหเ้ หตผุ ลวา่ เนอ่ื งจากบางคนรา่ งกายไมด่ ี แตส่ มองดี ยงั สามารถใชส้ มองคดิ ได้ สำ� หรบั คนบางคน สมองไม่ดี แตว่ า่ รา่ งกายดี กส็ ามารถใช้แรงงานได้ เพราะฉะนน้ั ถ้าใชร้ ่างกายภายนอกเป็นตวั ก�ำหนดผสู้ ูงอายุ จะไม่สามารถทำ� ได้ จึงต้องใช้เกณฑ์อายเุ ปน็ ตัวก�ำหนด เชน่ 60 ปขี ึ้นไป หรอื 70 ปขี ึน้ ไป 2) พจิ ารณาจากลักษณะภายนอก เช่น พจิ ารณาจากหนา้ ตาทีเ่ หีย่ วยน่ หตู ึง สายตามองไม่ค่อยเหน็ หรอื มองไมเ่ ห็นแล้ว เป็นต้อกระจก 3) พิจารณาจากการพึ่งพิง (การปฏิบัติกิจวัตรประจ�ำวัน) เช่น ไม่สามารถท่องเท่ียวไปไหนได้แล้ว ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ หรือถ้าได้แต่ก็น้อย ไม่สามารถท�ำงานได้แล้ว ท�ำกิจวัตรประจ�ำวันไม่ได้ เช่น แต่งตัว กนิ ข้าว 2. คำ� “ผสู้ ูงอาย”ุ “คนแก”่ “คนชรา” “ผูเ้ ฒ่า” “ผอู้ าวโุ ส” มคี วามหมายแตกต่างกนั ผู้สงู อายุ หมายถงึ บคุ คลทย่ี งั มคี วามสามารถ ยังมีคุณค่า ยงั ท�ำงานไดอ้ ยู่ คนแก่ หมายถึง คนท่เี ร่มิ จะมีปญั หาสขุ ภาพ แตย่ ังทำ� งานได้บา้ งเลก็ ๆ นอ้ ยๆ ท�ำงานในบ้าน สุขภาพ เริ่มเสื่อมโทรม คนชรา หมายถึง คนที่ท�ำอะไรไม่ได้แล้ว ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ เป็นอัลไซเมอร์ เป็นโน่นน่ีนั่น คือไม่สามารถตอบสนองได้ ถึงแม้ว่าบางทีอาจจะเดินเหินไปไหนได้ แต่ว่าลืมโน่นลืมนี่ ต้องมีผู้ดูแล อายปุ ระมาณ 80 กว่าปขี ึ้นไป ผู้เฒ่า หมายถึง คนที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ หลังโกง ถือไม้เท้า ต้องแก่มากๆ ผู้เฒ่า แม่เฒ่า จะแก่ แบบชัดเจน ผิวหนังเหี่ยวย่น อายุ 80 ปแี ล้วถอื ไม้เท้า ภาษาท้องถ่นิ คนเหนือจะเรยี กกัน พอ่ อุ้ย แมอ่ ยุ้ ผู้อาวุโส หมายถงึ คนมคี วามรู้ มกี ึ๋น ยงั มคี วามสามารถอยู่

จงั หวัดนครปฐม 73 3. ความเหมาะสมของนยิ ามผสู้ ูงอายุที่ 60 ปี ความคิดเห็นถึงความเหมาะสมของการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุที่ 60 ปี มีท้ังผู้ที่เห็นว่าเหมาะสม และไมเ่ หมาะสม ผูส้ งู อายุควรมีอายุน้อยลง ไมม่ ผี ใู้ ดในกลุ่มสนทนาเหน็ ควรวา่ ควรจะเลอื่ นใหส้ งู ขึ้น ส�ำหรบั ผ้ทู ีเ่ ห็นวา่ ตวั เลขท่ี 60 ปี เหมาะสมแล้ว เน่อื งจากปัจจุบนั คนอายุสน้ั กวา่ อดีต “เอาแค่น้พี อ 60 ปี เป็นผ้สู งู อายุแล้วก�ำลงั ดี อายไุ มย่ นื ไปกวา่ น้แี ล้ว” (ผู้ประกอบธุรกิจ ส่วนตวั หญิง เขตชนบท นครปฐม) “โดยเฉลี่ยแล้วอายุ 60 ปีนี่ก็อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานแล้ว อายุไม่ยืนไปกว่าน้ีแล้ว” (ผปู้ ระกอบธุรกจิ ส่วนตัว หญงิ เขตเมือง นครปฐม) สำ� หรับผู้ทค่ี ดิ ว่าไมเ่ หมาะสม ใหค้ วามเหน็ วา่ ควรจะก�ำหนดท่อี ายุน้อยกว่า 60 ปี เพราะคนมอี ายุสน้ั กวา่ เดมิ เนอื่ งจากส่ิงแวดล้อมทีแ่ ยล่ ง มกี ารใชส้ ารพิษมากขึน้ โรคภัยมากขึน้ สำ� หรับอายทุ เ่ี หมาะสม คิดวา่ นา่ จะเล่ือนลงมาอยู่ท่ี 55 ปี “ผมดจู ากผทู้ ตี่ ายในชว่ งอายุ 50, 47, 36 ปี ในชว่ งนโ้ี รคภยั ไขเ้ จบ็ มาเยอะแยะไปกนั หมด บางทีลูกไปกอ่ นพ่อแม่ก็มี” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั ชาย เขตเมือง นครปฐม) 4. ความเป็นไปได้ในการเลื่อนนิยามผูส้ ูงอายุใหส้ งู ข้นึ การเลอื่ นนยิ ามผสู้ งู อายุให้สงู ขน้ึ ทงั้ เขตเมืองและเขตชนบท ส่วนใหญ่ไม่ค่อยใหค้ วามส�ำคัญนกั แตก่ ็มี บางสว่ นคิดวา่ การเล่ือนนิยามผูส้ ูงอายุให้สูงขนึ้ สามารถเปน็ ไปได้ แตต่ อ้ งไม่ไปกระทบถงึ ผลประโยชนท์ ่ีควร จะไดร้ บั เชน่ เบยี้ ยงั ชพี และควรมกี ารสรา้ งการยอมรบั ในแงข่ องนโยบายดว้ ยวา่ เลอื่ นอายทุ สี่ งู ขนึ้ เพราะอะไร “เรอ่ื งนิยามไม่รูเ้ รือ่ งหรอก จะกำ� หนดทเี่ ท่าไหร่ก็ไม่เป็นอะไร” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ ส่วนตวั ชาย เขตชนบท นครปฐม) 5. ความแตกตา่ งระหว่างนยิ ามผูส้ งู อายุระหว่างชายกับหญงิ ความคิดเห็นเก่ยี วกับการนิยามความเปน็ ผู้สูงอายรุ ะหวา่ งชายกบั หญิง มคี วามคิดเห็นแตกต่างกนั ดงั น้ี มผี เู้ หน็ ควรใหก้ ำ� หนดทอ่ี ายเุ ท่ากัน ทั้งนี้เพ่ือใหเ้ กดิ ความเสมอภาค “เดยี๋ วน้ี ไมม่ ชี า้ งเทา้ หนา้ เทา้ หลงั แลว้ กา้ วไปพรอ้ มๆ กนั ” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั หญงิ เขตชนบท นครปฐม) “อย่าไปแยกเลยชาย หญิง เดี๋ยวไม่เท่าเทียมกัน ไม่เสมอภาคกนั อกี ” (ผูป้ ระกอบธุรกจิ สว่ นตัว ชาย เขตเมือง นครปฐม)

74 มโนทศั น์ใหม่ของนิยามผู้สงู อายุ : มมุ มองเชิงจติ วิทยาสงั คม และสขุ ภาพ สำ� หรบั ผทู้ เี่ หน็ ควรวา่ นยิ ามผสู้ งู อายรุ ะหวา่ งชายกบั หญงิ ควรแตกตา่ งกนั พบเฉพาะในเขตชนบทเทา่ นน้ั โดยให้เหตุผลว่า ผู้หญิงจะดูแก่เร็วมากกว่าผู้ชาย ควรก�ำหนดนิยามความเป็นผู้สูงอายุของผู้หญิงท่ีต�่ำกว่า ของผ้ชู าย 6. ความแตกตา่ งของนิยามผู้สูงอายรุ ะหว่างเมืองกับชนบท กลุ่มธุรกิจส่วนตัวทั้งเขตเมือง และเขตชนบท คิดเห็นว่าการนิยามผู้สูงอายุระหว่างเมืองกับชนบท ควรก�ำหนดท่ีอายุเท่ากัน ทั้งน้ีเพ่ือไม่ให้เกิดปัญหาความไม่เท่าเทียมที่จะตามมาภายหลัง ถึงแม้ว่าคนชนบท จะแขง็ แรงกวา่ คนเมอื ง แตด่ า้ นหน้าตาแลว้ คนเมืองจะดูดีกว่า 7. การแยกนิยามต่างๆ (นยิ ามผู้สงู อายุ อายเุ กษยี ณ อายทุ ไี่ ดร้ ับสวัสดิการ) กลมุ่ ธรุ กจิ สว่ นตวั ทงั้ ทอ่ี ยใู่ นเขตเมอื ง และเขตชนบท เหน็ ควรใหแ้ ยกนยิ ามตา่ งๆ ออกจากกนั ใหช้ ดั เจน โดยก�ำหนดอายุเมื่อรับสวัสดิการอยู่ท่ี 60 ปี อายุเกษียณอยู่ท่ี 65, 70 ปี โดยให้เหตุผลว่าค�ำว่าเกษียณ หมายถงึ คนท�ำงานในระบบ เช่น ข้าราชการอายุ 70 ปี ก็ยังสามารถท�ำงานได้ “ย่งิ แก่ยิ่งห้าว” (ผปู้ ระกอบ ธรุ กิจสว่ นตวั ชาย เขตชนบท นครปฐม) “ย่งิ แกย่ ง่ิ ก๋นิ ” (ผปู้ ระกอบธุรกิจส่วนตวั หญิง เขตชนบท นครปฐม) สำ� หรบั นิยามผู้สงู อายุเห็นควรก�ำหนดเรมิ่ ต้นทีอ่ ายุ 55 ปี หรอื ก�ำหนดทีอ่ ายุ 60 ปีเชน่ เดมิ ดว้ ยเหตผุ ลที่ว่า ปจั จบุ ันคนอายสุ น้ั ลง “เห็นด้วยกับการแยกนิยาม เกษียณเท่าไรก็ว่าไป สูงอายุเท่าไรก็ว่าไป รับเบ้ียยังชีพ กร็ ับไปไมเ่ อามาเกย่ี วกนั ” (ผปู้ ระกอบธรุ กิจส่วนตวั หญิง เขตเมือง นครปฐม) 8. ควรมีนิยามผู้สงู อายุหรือไม่ มีทั้งเหน็ ควรใหม้ นี ยิ ามผู้สงู อายุ และไมค่ วรใหม้ ีนยิ ามผู้สงู อายุ ผู้ท่เี ห็นควรให้มีนิยามผ้สู งู อายุ เพื่อจะ ได้เปน็ ตวั ก�ำหนดได้ว่าใครคอื ผสู้ ูงอายุ สำ� หรับผทู้ ีไ่ ม่เหน็ ควรให้มกี ารนยิ ามผสู้ ูงอายุ ซ่ึงพบเฉพาะในเขตเมือง เท่านั้น โดยให้เหตุผลว่า การไปจ�ำกัดความเป็นผู้สูงอายุ ท�ำให้รู้สึกว่าท�ำอะไรไม่ได้แล้ว หมดศักยภาพ สุขภาพแย่ ไมส่ ามารถท่จี ะท�ำอะไรไดอ้ ีกแล้ว หมดคุณค่า และไมอ่ ยากได้ยินคำ� วา่ ผูส้ งู อายุ “พอไปจำ� กดั วา่ 60 ปเี รยี กวา่ ผสู้ งู อายปุ บุ๊ มนั เลยเหมอื นทำ� อะไรไมไ่ ดแ้ ลว้ หมดศกั ยภาพ หมดโนน่ หมดนไ่ี ปเลย คอื ยงั ไมอ่ ยากไดย้ นิ คำ� วา่ ผสู้ งู อาย”ุ (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั หญงิ เขตเมือง นครปฐม) ส�ำหรับข้อคดิ เห็นเก่ยี วกบั ผลกระทบถ้ามีการเล่อื นนิยามผสู้ ูงอายุใหส้ ูงข้ึน ซึง่ มที ั้งทางบวกและทางลบ มดี ังน้ี

จังหวดั นครปฐม 75 9. ผลกระทบดา้ นบรรทัดฐานทางสงั คม การเลอ่ื นนิยามผู้สงู อายุ จาก 60 ปไี ปเปน็ 65 ปีไม่ได้มีผลตอ่ ความนบั ถือทเ่ี ด็กมตี อ่ ผูส้ ูงอายุ โดยให้ เหตุผลวา่ การท่ีเดก็ จะนบั ถือหรอื ไม่นบั ถือมันอยทู่ ีก่ ารวางตวั ของผใู้ หญม่ ากกว่า “ไม่น่ามีผลนะ มันอยู่ท่ีการวางตัว เด็กจะเคารพเราหรือไม่เคารพเรา อยู่ที่การวางตัว ของเรามากกว่า” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ ส่วนตัว หญิง เขตชนบท นครปฐม) สังคมไทย เรอื่ งมารยาท ความเคารพผ้ใู หญเ่ ป็นสงิ่ สำ� คญั ไดม้ ีการยกตวั อยา่ งในครอบครัววา่ ลูกหลาน ที่บ้านก็จะสอนในเร่ืองของมารยาทเหมือนกันว่า “เวลาเดินผ่านผู้ใหญ่ หนูก็ต้องก้มหลังนะลูก ไม่ใช่เดิน หลังทือ่ ” พยายามปลูกฝังลกู ๆ หลานๆ ท่ีบา้ นเหมือนกนั แตใ่ นปัจจบุ ันนเี้ ด็กรุ่นใหมส่ ว่ นใหญ่ไม่คอ่ ยมคี วาม เคารพในตวั ผสู้ ูงอายุ เชน่ การยกมือไหวข้ ้างเดียวซงึ่ ดูไมเ่ หมาะสม “สมยั นผ้ี ใู้ หญต่ อ้ งกม้ หวั ถา้ ไมก่ ม้ เดย๋ี วโดนแทง” (ผปู้ ระกอบธรุ กจิ สว่ นตวั ชาย เขตเมอื ง นครปฐม) 10. ผลกระทบตอ่ บคุ คล ครอบครัว และสังคมในวงกวา้ ง ถึงแมว้ า่ จะไม่เหน็ ดว้ ยกบั การก�ำหนดนิยามใหส้ ูงขึน้ แต่คดิ วา่ ถ้ากำ� หนดนยิ ามผู้สงู อายุใหส้ ูงข้ึน มผี ลดี ท�ำให้รู้สึกยังไม่หมดคุณค่า ยังสามารถประกอบอาชีพต่อเน่ืองไปได้อีก แต่บางคนคิดว่าการเล่ือนนิยาม ให้สูงขน้ึ กไ็ ม่ไดม้ ีผลกระทบอะไรตอ่ คุณคา่ ของตวั เอง คณุ คา่ ยงั คงเทา่ เดิม “ถ้าเลื่อนอายุข้ึนก็ท�ำให้เราแก่ช้าลง เหมือนเรายังมีความสามารถยังท�ำอย่างอ่ืนได้อยู่” (ผ้ปู ระกอบธุรกิจส่วนตวั ชาย เขตเมือง นครปฐม) “คนอื่นผมไม่รู้ แต่ว่าส่วนตัวของผมแล้ว คนๆ น้นั ยงั มีคณุ คา่ ยังสามารถประกอบอาชีพ ได้ตามวิถีชีวิตของเค้า เร่ือยไปอีก 5 ปี” (ผู้ประกอบธุรกิจส่วนตัว ชาย เขตชนบท นครปฐม) “ถา้ สมมุตวิ า่ มกี ารเปลย่ี นจริงๆ เปลย่ี นจาก 60 เป็น 65 จริงๆ คิดว่าไม่มีผลกระทบใดๆ คุณค่าของตวั เองก็ยงั คงเท่าเดิม” (ผู้ประกอบธุรกิจส่วนตวั ชาย เขตชนบท นครปฐม) นอกจากน้ีมีผู้ให้ความเห็นว่าการเลื่อนนิยามผู้สูงอายุให้สูงขึ้น อาจจะมีผลกระทบกับการท�ำงาน ของเด็กวัยรุ่น โดยเฉพาะเด็กรุ่นหลังๆ จะเรียนสูงขึ้น และเรียนจบออกมาในจ�ำนวนที่มากข้ึนด้วย อาจจะ สง่ ผลต่อเด็กท่จี บการศึกษาใหมๆ่ จะเกิดการว่างงาน ถา้ ผสู้ งู อายุยงั คงทำ� งานต่อไปอกี “นบั วนั เดก็ รนุ่ หลงั กจ็ ะเรยี นรสู้ งู ขนึ้ แลว้ กจ็ บมากขนึ้ เพราะฉะนน้ั เดก็ จบมาแลว้ ไมม่ งี าน ทำ� ถ้าคนรุ่นเก่ายังไมย่ อมออก” (ผูป้ ระกอบธุรกิจส่วนตวั หญงิ เขตเมือง นครปฐม)

76 มโนทศั น์ใหมข่ องนิยามผู้สงู อายุ : มมุ มองเชิงจติ วทิ ยาสังคม และสขุ ภาพ 11. ผลกระทบต่อสขุ ภาพจติ คดิ วา่ การเลอื่ นนยิ ามผสู้ งู อายใุ หส้ งู ขน้ึ จะทำ� ใหม้ สี ขุ ภาพจติ ทด่ี ขี น้ึ ถา้ ยดื ระยะเวลาการทำ� งานตอ่ ไปอกี ร้สู กึ ว่าตวั เองยังมคี ณุ คา่ อยู่ จงึ ท�ำใหม้ สี ขุ ภาพจติ ท่ีดีขนึ้ “ผมคิดว่าสุขภาพจิตจะดีข้ึน คิดว่ากูยังไม่หมดคุณค่า” (ผู้ประกอบธุรกิจส่วนตัว ชาย ชนบท นครปฐม)

จงั หวัดนครปฐม 77 กลมุ่ ผ้สู ูงอายุ จงั หวดั นครปฐม กลุม่ ผู้สงู อายุ ในจังหวดั นครปฐม ท่ีร่วมสนทนากล่มุ เปน็ ชาย 5 คน และหญงิ 11 คน มอี ายุระหวา่ ง 60–77 ปี มีเขตท่ีอยู่อาศัยในเขตเมือง และเขตชนบท จากการสนทนากลุ่มพบว่าผู้สูงอายุในเขตเมืองและ ชนบทความคดิ เห็นที่คล้ายคลึงกนั และแตกต่างกนั ดงั น้ี 1. การก�ำหนดนิยามผสู้ ูงอายุ เมอื่ สอบถามถึงใครคือผู้ที่ควรจะเรยี กวา่ ผสู้ งู อายุ กลุ่มผูส้ ูงอายุ ทัง้ เขตเมอื ง และเขตชนบท ใหน้ ยิ าม ผสู้ ูงอายุ คล้ายคลงึ กนั ไวด้ งั น้ี 1) พิจารณาจาก อายุตามปปี ฏทิ ิน คือผทู้ ม่ี ีอายุ 60 ปีข้ึนไป 2) พจิ ารณาจากสขุ ภาพ ประกอบดว้ ย การมโี รคประจำ� ตวั ปญั หาความจำ� ลกั ษณะภายนอก และการ พึง่ พงิ ผู้อน่ื กลา่ วคอื • ผสู้ งู อายเุ ปน็ บคุ คลทมี่ สี ขุ ภาพไมค่ อ่ ยแขง็ แรง เรมิ่ มโี รคประจำ� ตวั ไมส่ ามารถยนื นานๆ ไดเ้ พราะ ปวดขา • พิจารณาจากความจำ� ผูส้ งู อายุความจำ� จะไม่คอ่ ยดี หลงลืม มพี ฤติกรรมได้หนา้ ลมื หลัง • พิจารณาจากลักษณะภายนอก เชน่ สายตาไมด่ ี “เคยมี 2 ตา ก็ตอ้ งมาใช้ 4 ตา” หูไมด่ ีทเี่ คย ไดย้ ินชดั เจน ก็เร่ิมอู้ • พจิ ารณาจาก การพง่ึ พงิ (การปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจำ� วนั ) มลี กั ษณะงกๆ เงน่ิ ๆ ทำ� อะไรไมไ่ หวแลว้ ท�ำกิจกรรมหรอื ออกนอกบา้ นก็ต้องมคี นจูง แต่ถ้ายงั สามารถท�ำกจิ กรรมในบ้านได้ เช่น ซกั ผา้ รีดผ้า หุงหาอาหาร หรอื ตดิ ตอ่ งานขา้ งนอกได้ ก็ยังถอื ว่าไม่เป็นผสู้ งู อายุ 2. ค�ำ “ผ้สู งู อาย”ุ “ผ้อู าวโุ ส” “คนแก”่ “คนชรา” “ผ้เู ฒ่า” มีความหมายแตกตา่ งกัน เม่อื สอบถามถงึ ความแตกตา่ งระหว่าง “ผูส้ งู อาย”ุ “ผ้อู าวุโส” “คนแก่” “คนชรา” “ผู้เฒา่ ” ผูเ้ ขา้ รว่ ม สนทนาคิดว่ามคี วามแตกตา่ งกันทางด้านสขุ ภาพ ยกเวน้ ผอู้ าวโุ ส ซึง่ ไม่เกี่ยวขอ้ งกบั กระบวนการชราภาพ ผสู้ งู อายุ หมายถงึ บคุ คลทีย่ งั สามารถท�ำโน่นท�ำนไี่ ด้ ยงั แข็งแรงอยใู่ นระดับหนง่ึ คนแก่ หมายถงึ บุคคลทท่ี �ำอะไรไม่ค่อยได้แลว้ คนชรา/ผู้เฒ่า มีความหมายคล้ายคลงึ กนั หมายถงึ แก่มากๆ ผ้อู าวุโส คือ ผ้ทู ่ีมีอายุมากกว่าคนอืน่ ในกลุม่ และอาจหมายถงึ ผ้มู อี าวโุ สดว้ ยเงื่อนไขตา่ งๆ เชน่ อาวโุ ส ทางการศึกษา มีผูใ้ ห้ขอ้ มลู คนหนง่ึ ยกตวั อยา่ งตนเองว่า “อยา่ งผมจบ ป. 4 จะเปน็ ผอู้ าวโุ สกบั เคา้ ไมไ่ ดห้ รอก” (ผสู้ งู อายุ ชาย เขตเมอื ง นครปฐม)

78 มโนทศั นใ์ หม่ของนยิ ามผ้สู ูงอายุ : มุมมองเชงิ จติ วทิ ยาสงั คม และสขุ ภาพ 3. ความเหมาะสมของนยิ ามผู้สูงอายุที่ 60 ปี ความคิดเห็นถึงความเหมาะสมของการก�ำหนดนิยามผู้สูงอายุท่ี 60 ปี มีท้ังผู้ที่เห็นว่าเหมาะสม และไม่เหมาะสม ส�ำหรับผู้ที่เห็นควรว่า อายุท่ี 60 ปีเป็นอายุที่เหมาะสมแล้วท่ีจะเป็นผู้สูงอายุ โดยให้เหตุผลเช่ือมโยง กบั เรอ่ื งสขุ ภาพ และเรอ่ื งการทำ� งาน เนอื่ งจากปจั จบุ นั คนทอี่ ายยุ งั ไมถ่ งึ 60 ปี สขุ ภาพรา่ งกายไมค่ อ่ ยแขง็ แรง สำ� หรบั คนทอี่ ายุ 60 ปกี เ็ รมิ่ ทจี่ ะทำ� งานไมไ่ หวแลว้ โดยเฉพาะผทู้ ที่ ำ� งานอยใู่ นระดบั ปฏบิ ตั กิ าร อายเุ กนิ 60 ปี ก็จะท�ำงานไม่ไหวแล้วเช่นกนั “คดิ วา่ 60 ปเี หมาะสมแลว้ เพราะบางคน ออ่ นกวา่ เราตงั้ เยอะ 50 กวา่ ปี คนนน้ั กป็ วดขา คนน้กี เ็ ดนิ ไมไ่ หว จะมีเยอะมากในปจั จบุ ันน้ี” (ผู้สงู อายุ หญงิ เขตเมอื ง นครปฐม) “ถ้าท�ำงานระดับปฏิบัติการ เกิน 60 ปีท�ำไม่ไหวแล้วงาน น่ีผมก็ท�ำงานอยู่ในระดับ ปฏิบัตกิ าร” (ผู้สูงอายุ ชาย เขตชนบท นครปฐม) สำ� หรบั ผทู้ ค่ี ดิ วา่ การนยิ ามความเปน็ ผสู้ งู อายทุ ่ี 60 ปไี มเ่ หมาะสม ใหเ้ หตผุ ลวา่ คนอายุ 60 ปยี งั มสี ขุ ภาพ ร่างกายแขง็ แรง ยงั มีสติสมั ปชัญญะท่ดี ี สามารถท�ำงานได้อยู่ และเห็นควรใหน้ ยิ ามความเปน็ ผู้สูงอายุท่ีอายุ 65 ปขี ้ึนไป “60 ปนี ยี่ งั ไม่แก่ เพราะบางคน 60 กวา่ ยังแข็งแรง เด๋ยี วน้เี คา้ รกั ษาสขุ ภาพ ไม่เป็นโรค แขง็ แรง มีการออกก�ำลังกาย” (ผูส้ งู อายุ หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) “ควรก�ำหนดที่ 65 ปี เพราะรา่ งกายกย็ ังแขง็ แรงอยู่ แล้วจะไปหายใจท้ิงซะท�ำไมเฉยๆ เราก็ยังพัฒนาบา้ นเมอื งเราไดเ้ มือ่ อายุ 65 ปี” (ผสู้ ูงอายุ หญงิ เขตชนบท นครปฐม) 4. ความเป็นไปได้ในการเลอื่ นนยิ ามผ้สู งู อายใุ ห้สูงข้นึ ถึงแมว้ ่าบางคนคิดว่านยิ ามผู้สูงอายุที่ 60 ปีเหมาะสมแล้ว แต่สว่ นใหญ่ก็ เห็นด้วยกบั การเลอ่ื นนยิ าม ผสู้ งู อายุ จาก 60 ปี เปน็ 65 ปี คิดวา่ สงั คมจะยอมรบั ได้ ทงั้ นี้การเลอ่ื นนิยามผู้สงู อายใุ ห้สูงขึ้น จะต้องไม่ไป มีผลกระทบกบั เรอื่ งผลประโยชน์ ทผี่ ู้สงู อายจุ ะไดร้ บั เช่น เบย้ี ยังชพี สวัสดกิ ารต่างๆ เป็นต้น “เลื่อนนิยามให้สูงขึ้นมันเป็นไปได้ ถ้าไม่เกี่ยวกับผลประโยชน์ หรือสิทธิประโยชน์” (ผู้สูงอายุ หญิง เขตเมอื ง นครปฐม) “นิยามผู้สงู อายุอาจจะเล่อื นไป แต่เรอื่ งรบั สวสั ดกิ าร เบี้ยยังชีพ เปน็ ไปได้ ไมใ่ หเ้ ลือ่ น” (ผู้สงู อายุ ชาย เขตชนบท นครปฐม)

จงั หวดั นครปฐม 79 นอกจากนม้ี คี นใหค้ วามคดิ เหน็ วา่ การเลอ่ื นนยิ ามผสู้ งู อายใุ หเ้ ปน็ 65 ปี เวลาทเ่ี หมาะสมทจ่ี ะทำ� นา่ จะ อกี 15–20 ข้างหนา้ ไม่ใชป่ จั จบุ นั นี้ โดยใหเ้ หตุผลเช่อื มโยงกับเรื่องการทำ� งานวา่ ปจั จบุ นั ถา้ อายเุ กิน 60 ปี ถ้าท�ำงานอยู่ในระดับปฏิบัติการก็ไม่สามารถท�ำงานได้แล้ว แต่ในอนาคตคนรุ่นใหม่น่าจะสุขภาพดีข้ึนกว่า คนรุ่นปจั จบุ นั “ผมก็วา่ น่าจะเกณฑเ์ ดมิ นะครับ ถา้ จะเล่อื นไปเปน็ 65 ปี นา่ จะอีก 15–20 ปีขา้ งหน้า ถ้าคนท�ำงานอยู่ในระดับปฏิบัติการเกิน 60 ปี ก็ท�ำไม่ไหวแล้วงาน น่ีผมก็อยู่ในระดับ ปฏบิ ตั ิการ” (ผสู้ งู อายุ ชาย เขตชนบท นครปฐม) 5. ความแตกตา่ งระหวา่ งนยิ ามผู้สงู อายรุ ะหวา่ งชายกับหญิง ความคดิ เหน็ เกย่ี วกบั การนยิ ามผสู้ งู อายรุ ะหวา่ งชายกบั หญงิ มที งั้ เหน็ ควรใหก้ ำ� หนดทอ่ี ายเุ ทา่ กนั และ อายทุ ่ีแตกต่างกนั และยงั ไม่แนใ่ จ ผสู้ งู อายสุ ่วนใหญท่ ่ีอย่ใู นเขตชนบทคิดวา่ ควรกำ� หนดนิยามผสู้ งู อายใุ ห้เท่าเทียมกัน “จะหญงิ หรอื ชาย กต็ อ้ งสมควรจะนยิ ามทอ่ี ายเุ ทา่ กนั นน่ั แหละ” (ผสู้ งู อายุ ชาย เขตชนบท นครปฐม) ส�ำหรับผู้ที่คิดว่าควรก�ำหนดให้แตกต่างกัน เนื่องจากผู้ชายท�ำงานหนักมากกว่าผู้หญิง จึงท�ำให้ผู้ชาย จะดแู ก่มากกว่าผหู้ ญงิ “น่าจะนิยามที่แตกต่างกัน เพราะว่าส่วนใหญ่แล้ว พวกผู้ชายจะท�ำงานหนักกว่าผู้หญิง เยอะ ผหู้ ญงิ จะบอกวา่ หนกั เรากห็ นกั แตว่ า่ เรากต็ อ้ งยอมรบั วา่ ผชู้ ายเคา้ ทำ� งานหนกั กวา่ เราเยอะ เพราะเรากด็ จู ากรนุ่ พอ่ รนุ่ ปู่ รนุ่ ตาเรามา ผชู้ ายนา่ จะสงู อายเุ รว็ กวา่ ” (ผสู้ งู อายุ หญิง เขตชนบท นครปฐม) สำ� หรบั กลมุ่ ผสู้ งู อายทุ อ่ี ยใู่ นเขตเมอื ง ยงั ใหค้ วามเหน็ ทไ่ี มช่ ดั เจนวา่ ระหวา่ งผหู้ ญงิ กบั ผชู้ าย ควรใชน้ ยิ าม ความเป็นผู้สูงอายุเดียวกันหรือไม่ ท้ังน้ีความคิดเห็นของผู้หญิง คิดว่า” ผู้ชายจะแก่กว่าผู้หญิง” ผู้ให้ข้อมูล หญงิ คนหนง่ึ ยกตวั อยา่ งถงึ สามตี นเองวา่ เสยี ไปตงั้ แตอ่ ายยุ งั ไมม่ ากนกั ตอนอายุ 49 ปี เทา่ นน้ั แตส่ ำ� หรบั ผชู้ าย เห็นค้านว่า “ผู้หญิงจะแก่กว่าผู้ชาย” อย่างไรก็ตามกลุ่มผู้สูงอายุในเขตเมืองก็ยังไม่ได้ข้อสรุปท่ีชัดเจนว่า ควรจะนยิ ามความเปน็ ผู้สงู อายุท่ีเท่ากนั หรือแตกต่างกัน 6. ความแตกต่างของนิยามผสู้ งู อายุระหว่างเมืองกับชนบท ผู้สูงอายุท้ังในเขตเมืองและเขตชนบท เห็นควรว่านิยามผู้สูงอายุควรก�ำหนดที่อายุเท่ากัน เพ่ือความ เทา่ เทยี มกนั ถงึ แมจ้ ะใหเ้ หตผุ ลวา่ คนชนบทจะมสี ขุ ภาพรา่ งกายทแี่ ขง็ แรงกวา่ สามารถทำ� งานหนกั ไดม้ ากกวา่