aประมวลอาหาร

โรงเรยี นบา้ นพงสมิ จังหวดั ศรสี ะเกษ 39 | หนา้

โรงเรยี นบา้ นกุดเรอื คา จงั หวดั สกลนคร หนา้ | 40

โรงเรยี นบา้ นลาดวิทยาเสรมิ จงั หวัดกาฬสนิ ธุ์ 41 | หนา้

โรงเรยี นบา้ นกดุ รู จังหวัดขอนแก่น หนา้ | 42

โรงเรียนวดั หนองตางู จงั หวดั นครสวรรค์ 43 | หนา้

โรงเรยี นรวมไทยพัฒนา 6 จังหวดั ตาก หนา้ | 44

โรงเรียนทองทิพย์วิทยา จงั หวดั ลาปาง 45 | หนา้

โรงเรยี นบ้านแม่ปาง จังหวดั แมฮ่ ่องสอน หนา้ | 46

โรงเรียนบา้ นเกาะเสอื จงั หวดั พัทลุง 47 | หนา้

โรงเรยี นบา้ นลาทับ จงั หวดั กระบ่ี หนา้ | 48

49 | หนา้

หนา้ | 50

ผลการประมวลองคค์ วามรู้ โรงเรยี นในสงั กดั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ (อปท.) โรงเรียนในสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน (อปท.) ท่ีคัดเลือกเป็นพื้นท่ีเป้าหมายใน การศึกษาคร้ังน้ีมีท้ังหมด 8 โรง กระจายอยู่ใน 4 ภาคของประเทศ โดยแบ่งเป็นพ้ืนท่ีภาคกลาง 1 โรง พ้ืนที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3 โรง พ้ืนที่ภาคเหนือ 2 โรง และพื้นที่ภาคใต้ 2 โรง ผลการประมวลองคค์ วามรู้ของโรงเรียนในสงั กัด อปท. มดี ังน้ี 1. ข้อมลู พื้นฐาน โรงเรียนในสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ท้ัง 8 โรง เป็นโรงเรียน ประถมศึกษาเปิดสอนระดับชั้นอนุบาล 1 ถึงประถมศึกษาปีท่ี 6 และโรงเรียนประถมศึกษาขยาย โอกาสเปิดสอนระดับช้ันอนุบาล 1 จนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนต้น (มัธยม 3) จานวนนักเรียนมี ตัง้ แต่ 55 คนจนถึงมากทสี่ ุด 1,135 คน โรงเรยี นในสังกดั อปท. มักจะมีพื้นฐานมาจากสังกัดอ่ืน แล้วถูกโอนให้มาอยู่ในการกากับดูแลขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน หลายโรงเรียนต้ังอยู่เขต รอยต่อระหว่างอาเภอเมืองกับอาเภอใกล้เคียง จึงมีเด็กจากอาเภอใกล้เคียงเดินทางมาเรียนเป็น จานวนมาก และเด็กมีพ้ืนฐานแตกต่างกันตามบริบทของครอบครัวและชุมชน ผู้ปกครองจึงมีอาชีพ หลากหลายตงั้ แต่เปน็ เกษตรกร รับจ้าง และขา้ ราชการ 51 | หนา้

ตารางท่ี 2 ขอ้ มลู พืน้ ฐานของโรงเรียนในสงั กดั องค์กรปกครองส่วนทอ้ งถิ่น โรงเรียน จานวนนร./ช้นั เรยี น จานวน พืน้ ทโี่ รงเรียน อาชพี ผู้ปกครอง บคุ ลากร (ไร่) ภาคกลาง 942 57 2 คา้ ขาย ทางาน 1. รร.เทศบาลวดั เขียน จ.พระนครศรีอยธุ ยา อนุบาล 1-มธั ยม 3 โรงงาน ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 2. รร.เทศบาล 3 574 15 50 เกษตรกรรม จ.บุรีรัมย์ อนุบาล 1-ประถม 6 ขา้ ราชการ รบั จ้าง 3. รร.บา้ นสิริขุนหาญ 1,135 53 17 รับจ้าง ทานา จ.ศรสี ะเกษ อนบุ าล 1-ประถม 6 ทาสวนยาง 4. รร.เทศบาลบ้านหนอง 245 25 13 รบั จา้ งทั่วไป แวง จ.ขอนแก่น อนุบาล 1-ประถม 6 ภาคเหนอื 176 15 11 รับจ้าง 5. รร.บา้ นดอนแกว้ จ.เชียงใหม่ อนบุ าล 1-ประถม 6 เกษตรกรรม 6. รร.เทศบาลสันป่ายาง 302 22 2 รบั จ้างในนิคม อตุ สาหกรรม หลวง จ.ลาพนู อนุบาล 1-ประถม 6 ภาคใต้ 7. รร.เทศบาล 3 235 12 4 รับจา้ งท่ัวไป วัดสมุทราราม อนบุ าล 1-ประถม 6 เป็นพนักงาน จ.สรุ าษฎร์ธานี โรงแรม รสี อรท์ 8. รร.เทศบาล 4 400 33 3 รับจา้ งประมง (บา้ นศาลากันตง) อนบุ าล 1-ประถม 6 เก็บของทะเล จ.สตูล มาขาย ไทยพทุ ธ:มุสลมิ 50:50 ท่ีผ่านมาโรงเรียนในสังกัด อปท. ท้ัง 8 โรงมีการดาเนินโครงการต่าง ๆ เพื่อพัฒนา สขุ ภาพอนามยั และโครงการ/กจิ กรรมพัฒนาด้านอืน่ ๆ เชน่ โครงการเด็กกนิ อ่มิ เรายม้ิ ได้ โครงการ โภชนาการสมวัย โครงการนักเรยี นแกนนา อย.นอ้ ย กิจกรรม ฟ.ฟันสะอาดจัง โครงการออกกาลัง กาย โรงเรียนเครือข่ายเด็กไทยฟันดี กิจกรรมทานข้าวหมดจาน การทาเกษตรในโรงเรียนโดยการ ทานาและปลูกผักหมุนเวียนเพื่อการเรียนรู้ตามฤดูกาล การทาปุ๋ยหมักชีวภาพจากขยะอินทรีย์ โครงการพฤกษศาสตร์โรงเรียน การฝากเงินออม โครงการธนาคารขยะรีไซเคิลและการประดิษฐ์ ของใชจ้ ากขยะรไี ซเคลิ นอกจากน้บี างโรงเรยี นยังเปน็ โรงเรยี นส่งเสรมิ สุขภาพระดบั ทองด้วย หนา้ | 52

2. การเขา้ รว่ มโครงการเดก็ ไทยแก้มใส โรงเรียนในสังกัด อปท. 8 โรงท่ีสมัครเข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสในปีที่ 1 (พ.ศ. 2557-2558) ส่วนใหญ่จะพิจารณาจากความสอดคล้องของกิจกรรมท่ีโรงเรียนดาเนินการอย่เู ดิม กับองค์ประกอบท้ัง 8 องค์ประกอบของการจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบ วงจร ตามรอยพระยุคลบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี จึงทาให้ง่ายต่อ การตดั สินใจทจี่ ะสมคั รเขา้ รว่ มโครงการ โดยผู้บรหิ ารโรงเรยี นเปน็ ผทู้ ีต่ ดั สินใจ ... แนวคิดของโครงการเด็กไทยแก้มใสตอบโจทย์ทุกอย่าง เหมือนมาเติมเต็ ม เช่ือมโยงส่ิงต่างๆ เข้าด้วยกัน ทาให้สามารถพัฒนาได้ง่ายข้ึน ... ก็ถือว่าเป็น โครงการท่ดี ีมากท่มี าสนบั สนนุ โครงการทโ่ี รงเรียนมอี ยแู่ ล้ว ... โรงเรียนเทศบาลบา้ นหนองแวง จงั หวดั ขอนแก่น ... โครงการเด็กไทยแก้มใสมาต่อยอดได้ทุกเร่ือง เช่น โครงการกินผักสีเขียว หรือใน เรื่องความปลอดภัย การสร้างภูมิคุ้มกัน และต่อยอดหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง อย่างดี มีเหตุ มีผล สามารถบูรณาการเข้ากับทุกโครงการของโรงเรียนได้ จึงไม่ใช่ ภาระ ... โรงเรยี นบ้านสริ ขิ นุ หาญ จงั หวดั ศรสี ะเกษ ... ไม่คิดว่าโครงการน้ีเป็นการเพ่ิมภาระ เพราะว่าทั้ง 8 องค์ประกอบเราสามารถ บูรณาการกิจกรรมเข้ากับแผนการเรียนการสอนได้ สามารถอธิบายได้ว่าส่ิงน้ี สามารถบูรณาการกันได้ สามารถทดแทนกันได้ สามารถรวมกลุ่มเข้าร่วมกับ โครงการอน่ื ๆ ท่โี รงเรียนไดท้ าอยู่แล้วได้ ... โรงเรียนเทศบาล 3 จังหวัดบุรรี มั ย์ นอกจากนี้ผู้บริหารโรงเรียนให้ความสาคัญกับเรื่องสุขภาพของนักเรียน ดังเช่นท่ีผู้บริหาร โรงเรยี นเทศบาล 3 วดั สมุทราราม จังหวดั สรุ าษฎรธ์ านี กลา่ ววา่ ... พอทราบเร่ืองโครงการเด็กไทยแก้มใสก็สมัครเข้าไป แต่พอวันไปรับนโยบาย มี ความหนักใจอยู่บ้าง เนื่องจากเป็นโรงเรียนขนาดเล็ก ไม่แน่ใจว่าเราจะทาได้ตามท่ี วางไวห้ รือไม่ แตส่ ู้ คดิ ว่าถ้าโรงเรียนไม่เน้นเรอื่ งสขุ ภาพ อยา่ งอ่นื มนั กจ็ ะไม่ดแี นน่ อน เช่น ไม่สบาย สุขภาพไม่แข็งแรง เราจะไปหวังเรื่องผลการเรียนท่ีมีคุณภาพก็เป็นไป ไม่ได้ กเ็ ลยคดิ วา่ สขุ ภาพทีด่ จี ะช่วยนักเรยี นเราได้ ถงึ แม้จะไม่เกง่ เลิศเลอ แต่ว่าก็จะได้ ตามสภาพ ... โรงเรียนเทศบาล 3 วัดสมทุ ราราม จงั หวดั สรุ าษฎร์ธานี 53 | หนา้

ท่ีสาคัญยิ่ง คือความศรัทธาและความภาคภูมิใจท่ีจะได้มีส่วนในการทางานเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และ พระบรมวงศานวุ งศท์ ุกพระองค์ ดงั คาบอกเล่าของผบู้ ริหารโรงเรียนว่า ... เรื่องการเรียนเด็กโรงเรียนเราอาจจะสู้ในเมืองไม่ได้ ดังนั้นสิ่งที่เราจะช่วยได้คือ ทักษะชีวิตตามท่ีพระองค์ท่านมีพระราชดาริ เป็นส่ิงที่ดีท่ีสุด เพราะเด็กจะได้ไม่ลืม กาพืดของตัวเอง ไม่ลืมสิ่งที่เป็นเบ้ืองหลังของตัวเอง เพราะว่าต่อไปสังคมเราจะอยู่ ยากมากขึ้น เราเป็นสังคมเกษตร ไม่ว่าเกิดอะไรข้ึน ถ้าเรายังมีท่ีดินอยู่สามารถทา การเกษตรได้ เราก็จะอยู่รอดได้ ส่ิงเริ่มต้นท่ีเราสามารถทาได้ตอนน้ีคือ ปลูกฝัง จิตสานึกให้เค้ามีความรักในเร่ืองการเกษตร ในเรื่องการเพาะปลูกอะไรต่างๆ โดย แนวทางท่ีเราได้จากพระองค์ท่าน ท้ังสมเด็จพระเทพฯ พระเจ้าอยู่หัวของเรา พระ บรมวงศานุวงศ์ทุกพระองค์ที่ทรงพาทา ท่ีเราเห็นทุกคร้ังจากในภาพท่ีเราเห็นพระ ราชกรณียกิจของท่าน คิดว่าท่านเป็นเจ้าฟ้ามหากษัตริย์ ท่านยังไม่ลืมส่ิงเหล่านี้...น่ี คือแนวทางท่ีเราจะปลูกฝังให้ลูกศิษยก์ ็คือ โรงเรียนเน้นให้มีการจัดกิจกรรมใหเ้ ด็กได้ ซึมซับในภารกิจของพระองค์ท่านทุกพระองค์ที่ห่วงใยประชาชนทุกคน แล้วเราเป็น ใครเราไม่หว่ งใยตัวเอง ... โรงเรียนเทศบาล 3 จงั หวดั บุรีรมั ย์ ... พวกเราภูมิใจที่ไดท้ างานโครงการนี้ และได้ประจักษ์ชัดในใจว่าพระองค์ทรงทาเพ่ือ มนษุ ยชาติ พวกเราเป็นไม้ซกี เล็ก ๆ จะเคลื่อนงานตามแนวพระราชดาริของพระองค์ ท่านด้วยความศรัทธาร่วมกัน เราจะใช้เกษตร อาหาร โภชนาการ กล่อมเกลาสังคม ให้อยู่ร่วมกันอยา่ งมสี ันตสิ ขุ ... โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวัดขอนแก่น 3. การขบั เคล่อื นการดาเนินงาน ในการดาเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสปีท่ี 1 เพ่ือตามรอยพระยุคลบาทในการจัดการ อาหารและโภชนาการในโรงเรยี นอย่างครบวงจร โรงเรียนในสังกัด อปท.หลายโรงไมไ่ ด้ดาเนินการ ครบทั้ง 8 องค์ประกอบ แต่จะเลือกดาเนินการเฉพาะบางองค์ประกอบท่ีโรงเรียนมีความต้องการ และความพร้อมดว้ ย ดังที่ผบู้ ริหารโรงเรียนกล่าววา่ หนา้ | 54

... ตอนน้ีเราเร่ิมเข้าใจแล้วว่าเราอาจไม่ต้องทาให้ยิ่งใหญ่ แต่ทาตามส่ิงท่ีโรงเรียนมี และทาไดอ้ ยา่ งเต็มทีแ่ ตจ่ ะเน้นทใ่ี หเ้ กิดการเรียนรูข้ องเดก็ ... ... แต่ละองค์ประกอบในโครงการเด็กไทยแก้มใส สนับสนุนซ่ึงกันและกัน เพียงแต่ใน ความพร้อมของโรงเรียนตอ้ งค่อยๆ ทาแบบค่อยเป็นคอ่ ยไปตามศักยภาพและเป็นการ เรียนร้รู ว่ มกนั ทั้งครูและนักเรียน ในการดาเนินงานโรงเรียนจะขยายผลในเชิงการทา ใหต้ อ่ เนื่องและพฒั นาองค์ประกอบอ่ืนๆ ให้มีความสมบูรณ์มากย่งิ ขึ้น ... โรงเรยี นเทศบาล 3 จงั หวัดบุรีรัมย์ ตัวอย่างเชน่ โรงเรียนเทศบาล 3 จังหวัดบุรีรัมย์ เร่ิมต้นท่ีองค์ประกอบที่ 1 การเกษตรในโรงเรียนเป็น อันดับแรก ท้ังน้ีเพราะโรงเรียนมีการดาเนินโครงการพฤกษศาสตร์โรงเรียนอยู่ก่อน จึงบูรณาการ กัน พัฒนาพื้นท่ีเป็นเกษตรผสมผสานเพ่ือการเรียนรู้ เป็นสวนพฤกษศาสตร์กินได้ โดยเริ่มต้นจาก การปรับปรุงพื้นที่ จัดวางแผนผังแปลงใหม่ ในการดาเนินการมุ่งเน้นให้เด็กนักเรียนได้ฝึกปฏิบัติ แบ่งกลุ่มนักเรียนให้รับผิดชอบหลักคือนักเรียนระดับชั้นประถม 4-6 นอกจากน้ีโรงเรียนยังมี โครงการขยะรีไซเคิล จงึ นาถุงบรรจุนมและภาชนะที่ไมใ่ ชแ้ ล้วอ่นื ๆ มาประยุกต์ใชใ้ นการเพาะต้นกลา้ พชื ผกั และปลกู ไม้กินได้เป็นไม้ประดับในเกือบทุกหอ้ งเรียน โรงเรียนบ้านสิริขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ ในช่วงเริ่มต้นเน้นที่การพัฒนากิจกรรมเกษตร เพื่ออาหารกลางวันท่ีมีอยู่เดิมให้ดียิ่งข้ึน และพัฒนาปรับปรุงเพ่ิมเติมกิจกรรมสหกรณ์และกิจกรรม การจัดบริการอาหาร และการพฒั นาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรยี น โรงเรียนเทศบาลสันป่ายางหลวง จังหวัดลาพูน เป็นโรงเรียนที่มีพ้ืนท่ี 2 ไร่ ตั้งอยู่ใน พ้ืนที่วัด โรงเรียนเลือกทาการเกษตร เฉพาะการเพาะเห็ด เน่ืองจากพ้ืนที่มีจากัด และมีผู้ปกครอง ของนกั เรยี นดาเนนิ การอยแู่ ลว้ จึงไดก้ ้อนเห็ดมาจากผู้ปกครอง ภายหลังจากท่ีโรงเรียนได้รับการตอบรับใหเ้ ข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสปีที่ 1 โรงเรียน มีวธิ กี ารในการขับเคลื่อนการดาเนินงานตามรอยพระยคุ ลบาทดงั นี้ 3.1 การประชุมชี้แจง ผู้บริหารโรงเรียนประชุมครูเพ่ือชี้แจงให้ทราบถึงเร่ืองโครงการ เด็กไทยแก้มใส และเกิดเป็นความเห็นร่วมกันที่จะทาโครงการน้ี นอกจากนี้ผู้บริหารโรงเรียนยัง ชี้แจงให้ทางคณะกรรมการสถานศึกษาทราบถึงโครงการ และคณะกรรมการสถานศึกษาได้ช่วย ชีแ้ จงผู้ปกครองวา่ โครงการมีความสาคญั อย่างไร 3.2 การมอบหมายบุคลากรรับผิดชอบ ผู้บริหารโรงเรียนมอบหมายครูผู้รับผิดชอบ หรอื บางโรงเรยี นอาจทางานในรปู แบบของคณะกรรมการ 55 | หนา้

... การทาโครงการเด็กไทยแก้มใส ต้องมีการแบ่งงาน แบ่งหน้าที่เหมือนท่ีเราทา แบ่งหน้าท่ีให้ชัดเจนว่าใครรับผิดชอบในส่วนไหน แล้วก็การทางานต้องให้เกิดผลเชิง ประจกั ษ์ คอื เหน็ ผลจริงแลว้ ก็สามารถนาไปต่อยอดได้ ... โรงเรียนบ้านสิริขุนหาญ จงั หวัดศรสี ะเกษ ตัวอยา่ งการจัดโครงสร้างและการกาหนดหน้าท่ีของคณะกรรมการโครงการเด็กไทยแก้มใส ของโรงเรียนเทศบาล 3 วัดสมุทราราม จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยมีการแต่งตั้งคณะกรรมการ ดาเนินงานทุกองค์ประกอบของการจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจร ตาม รอยพระยุคลบาทสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี โรงเรียนเทศบาล 3 วดั สมทุ ราราม จังหวดั สุราษฎร์ธานี คณะกรรมการดาเนนิ งานโครงการเดก็ ไทยแก้มใส ประกาศเมือ่ วนั ที่ 22 พฤษภาคม 2558 คณะกรรมการดาเนินงานโครงการเด็กไทยแกม้ ใสมคี ณะกรรมการฝา่ ยตา่ ง ๆ ดังน้ี 1) คณะกรรมการฝ่ายอานวยการ มีหน้าท่ีให้คาปรึกษา แนะนา กากับ ติดตาม ดูแล และสง่ เสรมิ สนับสนนุ ใหก้ ารดาเนนิ งานเป็นไปดว้ ยความเรยี บร้อย 2) คณะกรรมการดาเนินงานสหกรณ์ร้านค้า และธนาคารโรงเรียน มีหน้าท่ีขาย สินค้า ตรวจรับสินค้า ลงทะเบียนซื้อสินค้าของสมาชิก ตรวจเช็คสินค้าท่ีขาด หรือท่ีสมาชิกต้องการ รับฝากเงิน จัดทาบัญชีร่วมกับครู ทาความสะอาด สหกรณ์ จัดกิจกรรมพิเศษต่าง ๆ ที่ทางสหกรณ์จัดให้มี และปฏิบัติหน้าท่ีตามที่ ครูทปี่ รกึ ษามอบหมาย 3) คณะกรรมการกิจกรรมเกษตรในโรงเรียน มีหน้าท่ีจัดกิจกรรมการเกษตรสาธิต การปลูกผักสวนครัว ผลไม้ และการเล้ยี งสัตว์ 4) คณะกรรมการจัดบริการอาหารในโรงเรียน มีหน้าท่ีดูแลเร่ืองความสะอาดของ โรงอาหาร โต๊ะอาหารและภาชนะพร้อมทั้งจัดเตรียมภาชนะสาหรับใส่อาหาร กลางวัน จะต้องสะอาด ไม่มกี ล่ินและคราบสกปรก 5) คณะกรรมการติดตามภาวะโภชนาการนักเรียน มีหน้าที่ดูแลการช่ังน้าหนัก วัด สว่ นสงู และแปลผลภาวะโภชนาการของนักเรยี น 6) คณะกรรมการพัฒนาสุขนิสัยและส่งเสริมสุขภาพอนามัยนักเรียน มีหน้าท่ีดูแล สุขภาพอนามัยนักเรียน ส่งเสริมการแปรงฟันอย่างถูกวิธี ล้างมือให้ถูกต้องทุก ขน้ั ตอน ดูแลเร่อื งความสะอาดหอ้ งนา้ 7) คณะกรรมการกิจกรรมพัฒนาส่ิงแวดล้อมในโรงเรียน มีหน้าที่ดูแลความสะอาด บริเวณโดยรอบของโรงเรียน และใหค้ วามรูน้ กั เรยี นเกีย่ วกบั การคดั แยกขยะ หนา้ | 56

8) คณะกรรมการกิจกรรมบริการด้านสุขภาพ (ห้องพยาบาล) มีหน้าท่ีดูแลเร่ือง ความสะอาดของห้องพยาบาลและตู้ยา การจัดยาให้อยู่ในท่ีปลอดภัย มีป้าย กากับเพื่อบอกประเภทยา ดูแลปฐมพยาบาลเบ้ืองต้นและบันทึกข้อมูลผู้มาใช้ บริการ 9) คณะกรรมการกิจกรรมบรกิ ารดา้ นสุขภาพนักเรียน มหี น้าท่ีเป็นผู้นาเต้นแอโรบคิ ในตอนเช้าทุกวันจันทร์ วันพุธ วันศุกร์ และนาเต้นแอโรบิคให้กับนักเรียนท่ีมี นา้ หนักเกินเกณฑ์ในตอนเช้าทกุ วัน 10)คณะกรรมการฝ่ายประเมินผล มีหน้าที่จัดทาแบบสอบถามสาหรับประเมิน กิจกรรม จัดทาเอกสารประเมินผลการจัดกิจกรรมและสรุปรายงานผลการจัด กิจกรรมเสนอผู้บริหารสถานศึกษา บันทึกภาพการจัดกิจกรรม และเผยแพร่ ประชาสัมพนั ธก์ ิจกรรมทางเว็ปไซต์ โรงเรียนเทศบาล 3 วดั สมทุ ราราม จงั หวดั สรุ าษฎร์ธานี นอกจากนี้ในการแบ่งบทบาทหน้าที่ ผู้บริหารโรงเรียนจะมอบหมายตามความถนัดของครู เช่น ครทู ม่ี คี วามร้เู รอื่ งการเกษตร ใหด้ ูแลเร่อื งการเกษตร และขอความร่วมมือจากผปู้ กครองใหม้ าช่วย 3.3 การจดั ทาแผนปฏบิ ัติงาน ตัวอย่างแผนปฏิบัติงานของโรงเรียนเทศบาล 4 (บ้านศาลากันตง) จังหวัดสตูล ท่ีกาหนด วัตถปุ ระสงค์ โครงการ/กิจกรรมอย่างชดั เจน โครงการเด็กไทยแกม้ ใสโรงเรยี นเทศบาล 4 (บ้านศาลากนั ตง) วตั ถปุ ระสงคท์ ี่ 1 : เพ่ือน้อมนาแนวทางการดาเนินงาน ความสาเร็จของการบริหาร จัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจร เพ่ือแก้ปัญหาการขาด สารอาหารและการพัฒนาภาวะโภชนาการและสุขภาพในระยะยาว มกี ิจกรรมดังน้ี - โครงการปลูกพืชผักสวนครัวเพ่ือใช้ประกอบอาหารกลางวันแก่นักเรียน เพื่อให้นักเรียนทุกคนมีความรู้ มีสุขภาพแข็งแรง เช่น คะน้า ผักบุ้ง ผักกาดขาว แตงกวา ตะไคร้ มะเขือ ถั่วพลู ดอกแค หมุนเวียนปลูกตาม ความเหมาะสม - โครงการสง่ เสรมิ สุขภาพ (อ.ย.น้อยในโรงเรียน) - โครงการสหกรณ์รา้ นคา้ ในโรงเรยี น - โครงการเพาะถว่ั งอก ใชถ้ ่ัวมันคัดพเิ ศษ - โครงการทดสอบสมรรถภาพ เชน่ กจิ กรรมวง่ิ เกบ็ ของ ว่งิ 50 เมตร 57 | หนา้

วัตถุประสงค์ที่ 2 : เพื่อสร้างกระบวนการ ประเมินติดตามและเฝ้าระวังและ แกป้ ัญหาภาวะโภชนาการของนักเรยี น มกี ิจกรรมดงั น้ี - โครงการติดตามนกั เรียนน้าหนกั ตา่ กวา่ เกณฑ์ - โครงการเฝา้ ระวงั ทันตสุขภาพ (แปรงฟันหลงั รบั ประทานอาหารเท่ียง) วัตถุประสงค์ที่ 3 : เพื่อสร้างการมสี ่วนร่วมชุมชนและหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องในการ สนับสนุนการพัฒนาโรงเรียนแนวทางดาเนินงานความสาเร็จของการบริหารจัดการ อาหารและโภชนาการในโรงเรียนอยา่ งครบวงจร มกี ิจกรรมดงั นี้ - โครงการอาหารเช้า สาหรับนักเรยี นน้าหนกั ต่ากวา่ เกณฑ์ โรงเรียนเทศบาล 4 (บา้ นศาลากนั ตง) จังหวดั สตลู 3.4 การนิเทศติดตามงานและประเมินผล มีท้ังอย่างเป็นทางการคือการรายงานในการ ประชุมครูประจาเดือน และอย่างไม่เป็นทางการโดยครูเข้าพบผู้บริหารโรงเรียนได้เลย เพื่อแก้ไข ปญั หาในทนั ที ... มกี ารแทรกวาระการประชุม ทบทวนความเขา้ ใจของครู ติดตามแผนครู ครูทุกคน ในโรงเรยี น จะรู้หมด ไม่เฉพาะคนทีร่ บั ผิดชอบปญั หา ... โรงเรียนเทศบาลวัดเขียน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 3.5 การเสริมสร้างศักยภาพของครูและบุคลากรของโรงเรียน จะเหน็ ตัวอย่างได้ชัดใน พ้ืนที่ภาคใต้ซ่ึงจัดการอบรมโดยทีมพี่เลี้ยง รายละเอียดของหลักสูตรแสดงในภาคผนวก ค หลงั จากผา่ นการอบรมหลกั สตู รดงั กลา่ ว ครูที่เข้ารบั การอบรมสะท้อนใหเ้ หน็ ว่า การอบรมก่อนเร่ิม ดาเนินงานจะทาให้เข้าใจและเห็นภาพของความเชื่อมโยงของท้ัง 8 องค์ประกอบ ได้รับคาแนะนา จากวทิ ยากรในการแก้ไขปัญหาโภชนาการ เช่น แนวทางแก้ไขปัญหาเด็กไม่ชอบกินผกั เป็นต้น นอกจากการอบรมโดยทีมพี่เลี้ยงแล้ว ครูยังเพิ่มพูนความรู้ของตนเองโดยการอ่านเอกสาร วิชาการ ค้นคว้าจากอินเตอร์เน็ต พูดคุยแลกเปลี่ยนความรู้กันและกันด้วย นอกจากนี้การศึกษาดู งานโรงเรียนท่ีดาเนนิ งานในลกั ษณะน้จี ะชว่ ยทาให้ครมู คี วามเข้าใจและเห็นภาพท่ชี ัดเจนข้ึน 3.6 การเสริมสรา้ งการมีสว่ นร่วมของชมุ ชนและเครอื ขา่ ย สาหรับโรงเรยี นในสงั กดั อปท. การมีส่วนร่วมของชุมชนมักจะเป็นในรูปแบบของผู้ปกครอง นกั เรยี นเปน็ รายบุคคลมาชว่ ยเหลอื โรงเรียนตามศักยภาพท่ตี นมอี ยู่ เช่น โรงเรียนเทศบาลสันป่ายางหลวง จังหวัดลาพูน ผู้ปกครองแบ่งก้อนเห็ดมาให้โรงเรียน เพราะท่ีบ้านมีการเพาะเห็ดอยู่ หรือที่โรงเรียนบ้านดอนแก้ว จังหวัดเชียงใหม่ ผู้ปกครองเป็นคุณ ยายของเด็กนักเรียนเอาเมล็ดพันธ์ุผักมาให้โรงเรียน บางคนร่วมเป็นวิทยากรสอนเร่ืองการทานา โดยใช้ที่นาของตนเองเปน็ แหลง่ เรียนรู้ หนา้ | 58

หรือในบางพ้ืนที่ท่ีมีกรรมการสถานศึกษาที่เข้มแข็งจะเป็นตัวเชื่อมชุมชนกับโรงเรียนได้เป็น อย่างดี เชน่ ในกรณขี องโรงเรยี นเทศบาล 3 จังหวดั บุรีรัมย์ ดังคาบอกเลา่ ว่า ... โรงเรียนของเรามีความโชคดีท่ีมีคณะกรรมการสถานศึกษาที่เข้มแข็งท่ีคอย ช่วยเหลือโรงเรียนในทุกด้านจึงเป็นกาลังใจอีกแรงที่ทาให้คุณครูในโรงเรียนนี้พร้อม จะสตู้ ่อไป ... ในส่วนผู้ปกครองพอเราทาเกษตร ก็มาช่วยตอนเย็นบ้าง เราขอความร่วมมือใน กรณีที่จะให้เด็กนาปุ๋ยคอก ต้นกล้าพันธ์ุผักมาจากบ้าน ผู้ปกครองก็จะช่วยสนับสนุน หรือไม้ไผ่ไมส้ าหรบั ทารั้วผู้ปกครองจะสนับสนุนใหค้ วามร่วมมอื ทกุ คร้ังเปน็ อยา่ งดี … โรงเรียนเทศบาล 3 จังหวดั บรุ รี ัมย์ สาหรับบทบาทของโรงเรียนในการกระตุ้นส่งเสริมใหช้ ุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมของ โรงเรียน ยงั ไม่เห็นเปน็ รปู ธรรมในรายงานผลการประมวลองคค์ วามรใู้ นทุกพน้ื ที่ 4. การเปลีย่ นแปลงที่เกดิ ขน้ึ จากการท่ีคณะทางาน 4 พื้นท่ีลงไปเก็บข้อมูลประมวลองค์ความรู้ในโรงเรียนในสังกัด อปท. ท้งั 8 โรง ไดพ้ บการเปลยี่ นแปลงทีเ่ กิดข้นึ ภายหลังจากการดาเนินงานตามรอยพระยุคลบาท สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี มาเป็นเวลาประมาณ 1 ปี ดังนี้ 4.1 ภาพรวมของการเปลี่ยนแปลง  การเพ่ิมกิจกรรมการเกษตร ทง้ั การเพิ่มพน้ื ท่โี ดยการปรบั ปรงุ พืน้ ที่วา่ งเปล่าให้เป็นพื้นท่ี เกษตร การเพ่ิมประเภทของกิจกรรมการผลิต ท้ังการผลิตพืชผักท่ีหลากหลายขึ้น และ การเลย้ี งสตั ว์ ดังตัวอย่างของโรงเรียนบ้านสิริขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ ท่ีผู้บริหารโรงเรียนกาหนด นโยบายให้เป็นโรงเรียนพื้นที่สีเขียวจากพืชผักที่กินได้ จึงมีการปรับปรุงสภาพพื้นท่ีว่างใน โรงเรียนเป็นแปลงเกษตร จัดวางแผนผัง ดาเนินกิจกรรมเกษตรผสมผสานเพื่อการเรียนรู้ นาเศษ วัสดุเหลือใช้มาประยุกต์เป็นภาชนะสาหรับปลูกผัก แบ่งกลุ่มให้นักเรียนรับผิดชอบแต่ละกิจกรรม ได้แก่ การปลูกพืชผักหมุนเวียนอายุส้ัน การปลูกผักในภาชนะแบบแขวน การปลูกกล้วย การเลี้ยง ปลาในกระชัง เปน็ ตน้ ผลผลิตทางการเกษตรท่ีได้ ขายให้โรงครัวโดยตรงเพื่อใช้ในโครงการอาหารกลางวัน ขาย ให้ผู้ปกครองบ้างเพ่ือประชาสัมพันธ์โครงการ และบางส่วนมอบให้กับนักเรียนกลับไปกินท่ีบ้านเพื่อ สรา้ งแรงจูงใจในการรว่ มทากิจกรรม 59 | หนา้

... ตอนนี้ที่ทาเพิ่มขึ้นส่วนใหญ่ก็เป็นพวกพืชผักสวนครัว สัตว์ก็มีการเลี้ยงกบเพ่ิมขึ้น เม่ือก่อนปลูกผักเชิงเด่ียวชนิดเดียว ตอนนี้ก็มีการปลูกผสมผสานมากข้ึน เช่น มุมท่ี ปลูกไม้ประดับ ก็ได้มีการนาไม้พวกถ่ัว ผัก ต้นทานตะวัน มาปลูกแซม เราเน้นการ ผสมผสานเพิ่มมากข้ึน อย่างเช่น ต้นกล้วยพอต้นกล้วยปลูกติดแล้วก็ให้กล้วยเป็นพืช หลักเพอื่ ทจี่ ะดูดนา้ เกบ็ ไว้แล้วกเ็ อาพืชอื่นๆ มาปลกู แซม เช่นพริก มะละกอ มะเขอื เทศ มาปลูกเปน็ พืชดา้ นลา่ ง ให้มันได้ดูแลซงึ่ กนั และกัน ... โรงเรียนบา้ นสิริขุนหาญ จงั หวดั ศรีสะเกษ ... พอทากิจกรรมเกษตรในโรงเรียน เช่น ผัก ไข่ไก่ ท่ีเป็นผลผลิตก็นามาสนับสนุน โครงการฯ นี้ โดยการขายให้กับโครงการอาหารกลางวัน ไข่ท่ีขายได้กลับมาซื้อ อาหารเลีย้ งไก่ ... โรงเรยี นเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวัดขอนแก่น  การพัฒนาเมนูอาหารด้วยโปรแกรม Thai School Lunch ดังตัวอยา่ งของโรงเรียน เทศบาลวัดเขียน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พบว่าครูผู้รับผิดชอบอาหารกลางวัน พยายามปรับเปล่ียนเมนูอาหารโดยการใช้โปรแกรม Thai School Lunch เพ่ือใหไ้ ด้ ปรมิ าณสารอาหารอย่างเพยี งพอ  การพัฒนาแนวคิดของการจัดกิจกรรมการเกษตรเป็นหน่วยเรียนรู้การงานอาชีพ ดัง ตัวอยา่ งของโรงเรยี นเทศบาลสันป่ายางหลวง จังหวดั ลาพูน ท่ีดาเนินกิจกรรมการเพาะ เห็ด และพยายามจัดให้เป็นเรื่องการงานอาชีพ ให้นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติต้ังแต่การ เพาะเห็ด การดูแล การควบคุมคุณภาพ การเก็บผลผลิต การขายผลผลิต การจัดทา บญั ชีใหเ้ ปน็ ระบบ นอกจากนีย้ ังทาเป็นหน่วยเรียนรู้ตามอธั ยาศยั สาหรบั ผู้ปกครองด้วย 4.2 การเปลี่ยนแปลงทีเ่ กดิ ข้นึ กับนกั เรียน โรงเรียนทุกโรงได้พยายามจัดเวลาให้นักเรียนได้มีโอกาสลงมือปฏิบัติด้วยตนเองโดยเฉพาะ อย่างย่ิงในกิจกรรมการเกษตร ดงั ตวั อย่างกิจกรรมและคาบอกเลา่ ของครแู ละคณะทางานดังนี้  โรงเรียนบ้านสิริขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ จัดกลุ่มนักเรียนเข้ามาร่วมทากิจกรรม โดย แบ่งพื้นท่ีแปลงให้กับนักเรียนในแต่ละระดับชั้น ระดับชั้นเด็กเล็กถึงประถมต้นจะได้ จานวนแปลงน้อยกว่าพ่ีช้ัน ป4-ป.6 ในการปลูกและการดูแลแปลงผักจะมีครูประจาชั้น แต่ละชนั้ เรียนเปน็ ผูใ้ ห้คาแนะนากากับตดิ ตาม  นอกจากน้ีผู้บริหารและครูจากโรงเรียนที่ทาการศึกษาในครั้งน้ียังให้ความเห็นเพิ่มเติม ดังนี้ หนา้ | 60

... เราได้สอนให้เด็กเรียนรู้ในการทาการเกษตร ได้รู้จักการแก้ไขปัญหาที่พบเจอไป ดว้ ยกนั เชน่ จะมีวิธีการทาอย่างไรให้ผักที่ปลูกมคี วามกรอบ ไม่เหนียวและแข็ง และ เด็กจะทราบวา่ ควรจะรดน้าผักอยา่ งไรผักจงึ จะสมบรู ณ์นา่ รบั ประทาน ... ... จากการทางาน 1 ปีไดเ้ หน็ ความสุข รอยย้มิ ของเดก็ เด็กมคี วามสขุ กบั การทไ่ี ดร้ บั ผลผลิตทางการเกษตรท่ีเขาเป็นคนปลูกเอง แม้ว่าผลผลิตจะออกมาไม่มาก และไม่ได้ นาไปขาย และได้ความสามัคคี ความร่วมมอื ร่วมใจของนักเรยี นทกุ คน ... ... ชอบโครงการน้ีมากอยากท่ีจะทาใหต้ ่อเน่ือง เพราะได้พาเด็กลงมือทา เด็กเขาจะมี ความสขุ และมีทกั ษะมัน่ ใจในการตอบจากการทากิจกรรมและจากทคี่ รูสอน เช่น ครกู ็ จะถามว่าปจั จัยในการเจริญเติบโตมีอะไรบา้ ง เดก็ จะตอบไดเ้ พราะเขาได้ลงมอื ปลูกพืช เองและได้ดูแลเอง ซึ่งเขาจะได้เรียนรู้ว่าพืชแต่ละชนิดมีการดูแลท่ีแตกต่างกัน น่ีเป็น เทคนิคและกระบวนการที่ครูได้สอนให้กับเด็ก เช่น ก่อนการปลูกพืชเราต้องเตรียม อะไรบ้าง และเด็กจะทาด้วยความต้ังใจใส่ใจในการดูแล ทาให้ครูภูมิใจในตัวเด็กท่ี สามารถสอนวิทยาศาสตร์ด้วยการทาการเกษตรให้เขารู้จักทาเป็น คิดเป็น และรู้จัก การนาไปใช้ รวมท้งั รจู้ กั การวิเคราะห์ สงั เคราะห์ … โรงเรียนเทศบาล 3 จงั หวดั บุรีรัมย์ ... โครงการ นี้ช่วยให้เกิดการพัฒนาของเด็กทั้งในเร่ืองของการช่วยเหลือตนเองและ ทาใหเ้ ดก็ เม่อื ออกจากโรงเรยี นไปแลว้ สามารถทจี่ ะชว่ ยเหลือตนเองได้ … ... โครงการเด็กไทยแก้มใสเป็นโครงการท่ีดีมาก คือเด็กไมไ่ ด้เรียนเฉพาะในหอ้ งเรียน เกิดการเรียนรู้นอกห้องเรียน เช่น การเล้ียงปลา การปลูกผัก เด็กบางคนท่ีบ้านไม่ เคยทา หรอื เคยทาแตอ่ าจจะไมร่ ้วู ิธกี าร ... โรงเรยี นบา้ นสิรขิ ุนหาญ จงั หวดั ศรสี ะเกษ  นกั เรยี นปรบั เปล่ยี นพฤตกิ รรมมีสุขนสิ ัยท่ีดขี ้นึ ... สิ่งที่เปลี่ยนแปลง คือเด็กจะมีจิตสานึกที่ดี เช่น เวลาก่อนรบั ประทานอาหารเดก็ จะ ไปล้างมือและเมื่อรับอาหารมาแล้วเด็กจะน่ังรอเพื่อนและกล่าวคาขอบคุณก่อนท่ีจะ รับประทานอาหาร และเมอ่ื เสรจ็ จะไปล้างภาชนะด้วยตนเอง มจี ิตสานึกท่ีดี รักความ สะอาด จากนั้นจะมีการแปรงฟัน การแต่งกายก็สะอาดข้ึนกว่าเม่ือก่อน รู้จักรักษา ความสะอาดมากขนึ้ การใชห้ อ้ งนา้ ก็ใช้เป็นมากขึ้น และเด็กรูจ้ ักการแบ่งปัน เช่น ซ้ือ ขนมมาแล้วมีการแบง่ ปนั ให้เพือ่ นที่ไมม่ เี งินกนิ ดว้ ย ครูรสู้ ึกภูมิใจในจุดนี้ ... โรงเรยี นเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวดั ขอนแก่น 61 | หนา้

 นกั เรียนเกดิ ความคดิ สร้างสรรค์ และสามารถเปล่ยี นแปลงบริโภคนิสัยจากไม่ชอบกินผัก มาเป็นชอบกินผัก จากการท่ีนักเรียนได้ลงมือปลูกผักด้วยตนเอง ดังเหตุการณ์คาบอก เล่าจากครโู รงเรียน ... นาขวดน้าพลาสติกมาใชเ้ ป็นภาชนะปลูกผักและประดับเป็นรัว้ เป็นความคิดของเด็ก ท่ีอยากจะทาเอง คุณครูก็ให้ทา เด็กมีความรู้สึกเป็นเจ้าของ ถ้าใครรดน้าต้นไม้ให้ เด็กจะโกรธเพราะเขาไม่ได้ทาเอง เด็กจะมคี วามรู้สึกภูมใิ จมาก ผักหนึ่งตน้ เอาไปท่ีบ้าน จากท่ไี ม่ชอบกนิ ผกั ก็หันมาเรมิ่ กนิ ผักมากขึน้ เรม่ิ จากกนิ ผักท่ีตวั เองปลกู เอง … โรงเรยี นเทศบาล 3 วัดสมุทราราม จงั หวดั สรุ าษฎรธ์ านี  ความคดิ เหน็ จากนกั เรียนที่ไดร้ ว่ มในโครงการ เชน่ ... ส่ิงท่ีพวกเราร่วมกันทาในโครงการเด็กไทยแก้มใส คือ เพาะเห็ด เราไปรดน้า มี การเปลี่ยนเวรกันไปดูแล เลี้ยงไก่ เราได้ไปให้อาหารไก่ และเวลาไก่ไข่ก็เข้าไปเก็บไข่ มีเล้ยี งเป็ด เลี้ยงปลา ปลกู ผัก มีแปลงผักเชน่ กะหล่า ต้นหอม ตน้ ทานตะวัน เราไป ดูแลสมา่ เสมอเราได้รดน้าวันละ 2 เวลา คือเช้ากับเย็น ตอนเที่ยงไมไ่ ด้รดน้าแค่ไปดู ว่าผักตายไหม พรวนดินและเอาใบไม้ที่หล่นจากต้นไม้มาใส่แปลงผักเพ่ือทาปุ๋ย ได้กิน ผักสด ไม่ฉีดยา ปลอดสารพิษ ไม่มีสารเคมี และนากลับไปเล่าให้ตายายฟังว่าที่ โรงเรียนเรามกี ารปลกู ผักกินเอง ตายายว่าดีแล้วที่โรงเรียนมเี วลาพาทากิจกรรมแบบ นี้ แม่เลยอยากใหท้ า ... ... ส่ิงที่พวกหนูวาดมานี้เป็นส่ิงท่ีพวกหนูได้ทาจริง จะมีผู้หญิงกาลังรดน้าต้นไม้ กับ เดก็ 2 คนกาลงั ใหอ้ าหารไก่และเป็ด และมีโรงเล้ียงไก่และโรงเพาะเหด็ พวกหนูชอบ เลี้ยงไก่มาก ๆ เลย เพราะมันเป็นสัตว์ที่ออกไข่ให้เรากิน ได้ให้อาหารไก่ด้วย และ ชอบปลูกผักเราจะได้พรวนดินและถอนหญ้าเรากาลังเตรียมดินจะปลูกต้นหอม การ เพาะเหด็ เราต้องชว่ ยกนั รดน้า ท้ังเลย้ี งกบตวั ใหญ่ในอ่างนา้ ไดร้ ดนา้ ผักและผักโตสวย ดี ไดช้ ่วยเหลอื กนั ได้ความสามคั คี ... ... พวกเราได้ช่วยกันปลูกผัก มีแปลงผักของเราเอง ครูก็มาสอน พวกเรารดน้าผัก วันละ 2 คร้ัง เราเข็นผักไปส่งโรงอาหาร แม่ครัวทาอาหารที่อร่อย มีประโยชน์ให้ หนา้ | 62

เรากิน เรามีการเพาะเหด็ ไก่กาลังกินข้าว ลุงภารโรงช่วยเลี้ยงไก่ ที่วาดเด็กหน้าย้ิม เพราะว่าเราดีใจที่ได้ปลูกผัก มีความสุข ท่ีเราได้แบ่งผักกันและยิ่งตอนท่ีเราเก็บแล้ว ไดเ้ อากลับไปให้พอ่ แมท่ บี่ ้านยงิ่ ดีใจมาก ... ... สง่ิ ทีเ่ ราไดจ้ ากการทาแก้มใสร่วมกันคือ ได้ใบหน้าใส ๆ จากการกินผัก เพราะเป็น ผกั ท่ปี ลอดสารพิษ ไดป้ ระสบการณ์ในการทาการเกษตร ได้เรียนรู้วิธีการปลูกผักและ ได้นาความรู้ไปปลูกท่ีบ้าน ได้ทางานร่วมกันกับเพ่ือน ได้มีความสามัคคี มีความ รบั ผดิ ชอบ ช่วยเหลอื กนั ... โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวัดขอนแก่น ... เด็กที่ได้รับการคัดเลือกในระดับมัธยม จะเป็นเด็กที่มคี วามตั้งใจ สนใจและมคี วาม รับผดิ ชอบในหนา้ ทข่ี องตนเองมาก ... ... ไม่ต้องคอยควบคุมกากับให้เด็กมาดูแลแปลงของตนเอง เด็กจะมีความสุขที่ได้มา ดูแลแปลงของตนเอง ... ... เด็กบอกว่ามีความภูมิใจท่ีตนเองได้รับการคัดเลือกให้มาดูแลแปลงผักของตนเอง เวลาทผี่ ักโตและสามารถเกบ็ ได้ เดก็ ๆ จะมาช่วยกันเกบ็ อย่างสนุกสนาน ... ... หลายคนบอกวา่ อยากจะปลกู ผกั เป็นอาชีพเมื่อโตขนึ้ ... โรงเรียนเทศบาลวัดเขียน จงั หวัดพระนครศรีอยธุ ยา 4.3 การเปลย่ี นแปลงทเี่ กิดขึน้ กบั ครู การเปล่ียนแปลงที่เกิดข้ึนพบว่า ครูมีความสามัคคีและรู้จักการทางานเป็นทีม ครูมีความ ยดื หยุ่นในการจัดการเรียนการสอน ใช้เทคนิคท่ีหลากหลายเพิ่มข้ึน ทาให้นักเรียนเรียนรู้ท้ังเน้ือหา วิชาการ และยังได้พัฒนาทักษะด้านอ่ืน ๆ ด้วย เช่น การสังเกต การคิดวิเคราะห์ การต้ังคาถาม เป็นต้น นอกจากนี้การดาเนินงานตามรอยพระยุคลบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม ราชกุมารี ด้วยโครงการเด็กไทยแก้มใสยังมีส่วนช่วยกระตุ้นและสร้างให้ครูมีนิสัยรักการอ่านการ คน้ ควา้ ซึ่งลักษณะนสิ ยั ทีด่ ีเหลา่ นสี้ ามารถถา่ ยทอดให้กบั นกั เรยี นต่อไปได้ ... ในส่วนของคณุ ครทู ่ไี ด้จากโครงการน้ีคอื ความสามัคคี และเมอ่ื เดก็ ย้มิ ได้ครูก็ยิ้มได้ ... ... สิ่งท่ีได้จากการทาโครงการ 1 ปีคือ ความร่วมมือเป็นน้าหนึ่งใจเดียวกันของคณะ ครู ดีใจและมคี วามสุขทีค่ ณะครูสามัคคี เพราะจะทาให้เกิดความรัก ความผูกพัน ทา ใหอ้ งค์กรเรามีความสุขและทางานกนั ด้วยความสุข เม่อื ครูทกุ คนมีความสุขก็จะส่งผล ไปถึงเดก็ ใหเ้ ด็กมคี วามสขุ ไดด้ ้วย ... โรงเรยี นเทศบาล 3 จังหวัดบรุ รี ัมย์ 63 | หนา้

... คุณครูเราที่รับผิดชอบเกษตร อาจจะไม่จบเกษตรโดยตรง แต่คุณครูก็พยายามหา ความรู้ในจุดน้ันซ่ึงไม่ได้เกินพยายามของครูเรา มีการแสวงหาความรู้ต่าง ๆ มา เพ่อื ที่จะมาสอนให้ลกู เรารู้วา่ การเลีย้ งปลา การทากระชงั น่ีคณุ ครเู ราทาเอง กค็ อื มี วัสดุอะไรที่เหลือมีบางอย่างที่เราได้ซ้ือ เด็กก็จะเริ่มเรียนรู้ต้ังแต่เห็นคุณครูเร่ิมทา กระชัง มีส่วนประกอบอะไรบ้าง ทายังไง ขั้นตอนวิธีการ จนเอาไปลงที่สระ เอาไป ลงแล้วมนั ตอ้ งทายังไง ทางโรงเรยี นกไ็ ด้ทาหนังสอื ขอความอนเุ คราะหไ์ ปท่ีสานักงาน ประมง ท่านผู้อานวยการประมงท่ีสานักงานประมงใจดีมาก เรียกเข้าไปคุยแล้วก็ให้ พันธ์ุปลาเรามา กม็ าซอื้ อาหารปลา เด็กก็จะเรียนรู้ว่าการใหอ้ าหารปลาน้ันจะต้องให้ เปน็ เวลา … โรงเรยี นบ้านสริ ขิ นุ หาญ จงั หวดั ศรีสะเกษ ... จากความรู้เกษตรในโรงเรียนก็ได้นามาบูรณาการในการจัดการเรียนการสอนใน สว่ นของวิชาการงานอาชพี ในช้นั ป.1 คอื ในแผนการเรยี นกจ็ ะให้เด็กปลูกผักสวนครัว เลก็ ๆ ท่ีเดก็ สามารถชว่ ยผ้ปู กครองปลูกได้ เชน่ นารากผักชีท่ีเหลือจากเรากินมาปลูก ในกระถางจากวัสดุเหลือใช้ เช่น ขวดพลาสติก มาประดิษฐ์ใช้ เพื่อลดภาวะโลกร้อน รวมถึงสว่ นของผักทเ่ี หลือจากการรับประทานกส็ ามารถเอามาปลูกได้ … โรงเรียนบ้านสริ ิขนุ หาญ จงั หวัดศรสี ะเกษ นอกจากนี้การท่ีครูได้ร่วมทากิจกรรมกับนักเรียน ส่งผลใหค้ รูเกิดความตระหนักในการดูแล สุขภาพของครูเองดว้ ย ... เมอ่ื มีโครงการเดก็ ไทยแก้มใสเขา้ มาแล้วกด็ มี าก เหมือนมาสะกิดจติ ใจของเราให้มา ดูแลสุขภาพ และคิดว่าจะรับประทานอะไรก็ต้องคิดก่อน หรือจะซื้อจะหาสิ่งที่จะเอา มาบรโิ ภคเขา้ ส่รู า่ งกายเราก็ต้องคดิ ก่อน คือทาใหเ้ ราได้ฉกุ คดิ ... ... แมว้ า่ จะเปน็ จดุ เล็กๆ ท่ีเราทาไดแ้ ตม่ ันจะส่งผลเร่ืองสขุ ภาพเดก็ ในระยะยาว ... โรงเรยี นบ้านสริ ขิ นุ หาญ จงั หวดั ศรีสะเกษ 4.4 การเปล่ยี นแปลงที่เกิดข้นึ กบั ผูป้ กครองและชมุ ชน จากคาบอกเล่าของผู้บริหารโรงเรียนและครูของโรงเรียนในสังกัด อปท. จะเห็นได้ว่า การ ดาเนินงานตามรอยพระยุคลบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ด้วย โครงการเด็กไทยแก้มใสมีส่วนช่วยในการสร้างความเข้าใจ ความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างโรงเรียนและ ชมุ ชน ซง่ึ นับวา่ เปน็ จุดเรม่ิ ตน้ ทน่ี าไปสู่ความรว่ มมือกัน ดังคาบอกเล่าตอ่ ไปนี้ หนา้ | 64

... การต่อยอดโครงการเด็กไทยแก้มใสของโรงเรียนอีกด้านหนึ่ง จะเป็นลักษณะว่า โรงเรียนกับชุมชนมีการแลกเปล่ียนเรียนรู้และร่วมกันพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ซึ่งเด็ก สามารถเรียนรู้ได้ แล้วก็สร้างเครือข่ายผู้ปกครองที่สนใจส่งเสริมให้ปลูกพืชผักใน ชุมชน แล้วนามาส่งขายให้โครงการอาหารกลางวัน โรงเรียนเราก็จะได้พืชผักที่ ปลอดภัย ผู้ปกครองมรี ายได้ ... โรงเรียนบ้านสริ ิขนุ หาญ จงั หวดั ศรีสะเกษ การทาโครงการยังทาให้เราเข้าถึงชุมชนได้รับความร่วมมือดีมากขึ้น และได้ ช่วยเหลือชุมชนที่ขาดแคลน เช่น ผลผลิตจากโครงการเด็กไทยแก้มใส นามาใช้จัด อาหารให้คนขาดแคลนในโครงการอ่ิมอ่นุ และอ่มิ ใจใกล้บา้ น โรงเรียนเทศบาลบา้ นหนองแวง จงั หวดั ขอนแกน่ .. ผลเกิดจากแก้มใส คือเราเข้าถึง เข้าใจชุมชนได้มากข้ึน สามารถทาให้เราคุยกับ ผู้ปกครองได้ว่า ถึงจะมเี สื้อผ้าเก่า ๆ สะอาดได้ไหม ถึงจะขาดแคลนแต่เป็นคนมวี ินัย ได้ไหม ไม่ลักขโมยมาช่วยกันปลูกมาช่วยกันเก็บกิน โรงเรียนเปิดตลอดเวลาสาหรับ คนในชุมชน โรงเรียนจะทากองทุนแก้มใสให้ขยายผลให้ได้ ทาเป็นข้าวเปลือกให้ได้ เพือ่ ขยายผลต่อไป นคี่ อื แนวทางการขยายผลของโรงเรยี น ... ... สิ่งท่ีเห็นตอนน้ี คือเห็นแล้วว่า ชุมชนร่วมมือดีขึ้น สะอาดข้ึน มีการแบ่งปันมาก ขึ้น ... โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวัดขอนแกน่ 65 | หนา้

โรงเรียนเทศบาลวดั เขียน จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา หนา้ | 66

โรงเรยี นเทศบาล 3 จงั หวดั บรุ รี ัมย์ 67 | หนา้

โรงเรยี นบ้านสริ ิขนุ หาญ จังหวดั ศรีสะเกษ หนา้ | 68

โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง จงั หวัดขอนแก่น 69 | หนา้

โรงเรยี นบ้านดอนแกว้ จังหวัดเชยี งใหม่ หนา้ | 70

โรงเรียนเทศบาลสันปา่ ยางหลวง จังหวดั ลาพูน 71 | หนา้

โรงเรียนเทศบาล 3 วดั สมทุ ราราม จงั หวัดสรุ าษฎรธ์ านี หนา้ | 72

โรงเรียนเทศบาล 4 (บ้านศาลากันตง) จังหวดั สตูล 73 | หนา้

หนา้ | 74

ผลการประมวลองค์ความรู้ โรงเรยี นในสงั กดั กรงุ เทพมหานคร การประมวลองค์ความรู้ในครั้งนี้ดาเนินการในโรงเรียนในสังกัดกรุงเทพมหานครจานวน 1 โรง คอื โรงเรยี นวดั กลั ยาณมติ ร ซ่ึงอยูใ่ นเขตธนบรุ ี กรงุ เทพมหานคร 1. ขอ้ มลู พน้ื ฐาน โรงเรียนวัดกัลยาณมติ รจัดการเรียนการสอนตั้งแต่ระดับช้ันอนุบาล 1 ถึงชั้นประถมศึกษา ปีท่ี 6 ในปีการศึกษาท่ีผ่านมาโรงเรียนมีนักเรียนท้ังหมด 106 คน โดยส่วนใหญ่เป็นคนพื้นท่ี ผู้ปกครองประกอบอาชีพรับจ้างท่ัวไปและใช้แรงงาน จึงมีรายได้ในระดับต่า โรงเรียนมีครูประจา ท้งั หมดจานวน 10 คน และมเี จา้ หน้าทีท่ ว่ั ไปจานวน 5 คน โรงเรียนมีพื้นท่ีประมาณ 1 ไร่ 3 งาน 40 ตารางวา ต้ังอยู่ในเขตพ้ืนท่ีของวัด กัลยาณมิตร ด้านหน้าติดกับบริเวณวัดกัลยาณมิตร ด้านหลังเป็นบ้านเรือนของประชาชนในชุมชน วัดกัลยาณมิตร จึงมีขอ้ จากัดของการใชพ้ น้ื ท่ี ตารางท่ี 3 ข้อมูลพนื้ ฐานของโรงเรียนในสงั กดั กรงุ เทพมหานคร โรงเรียน จานวนนร./ช้ันเรียน จานวน พื้นที่โรงเรยี น อาชีพผปู้ กครอง รร.วัดกลั ยาณมติ ร บุคลากร (ไร่) 106 คน 15 1 อ า ชี พ รั บ จ้ า ง อนบุ าล 1-ประถม 6 ท่ั ว ไ ป แ ล ะ ใ ช้ แรงงาน ฐานะ ยากจน 75 | หนา้

2. การเข้ารว่ มโครงการเด็กไทยแก้มใส นายอนันต์ เอ่ียมหงษ์เหม ผู้อานวยการโรงเรียนเป็นคนที่รับเอาโครงการเด็กไทยแก้มใส เข้ามาดาเนินการในโรงเรียน ด้วยเห็นว่าโรงเรียนมีการดาเนินกิจกรรมทางด้านโภชนาการและ สุขภาพของนักเรียนตามนโยบายของสานักการศึกษา กรุงเทพมหานครอยู่แล้ว และกิจกรรมท่ี ดาเนินการอยู่น้ันมีความสอดคล้องกับ 8 องค์ประกอบของการจัดการอาหารและโภชนาการใน โรงเรยี นอย่างครบวงจร ตามรอยพระยคุ ลบาทสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นสว่ นใหญ่ จึงนา่ จะนามาพัฒนาต่อยอดได้ นอกจากนผี้ ู้อานวยการยงั เห็นประโยชน์ของโครงการ ท่จี ะเกิดข้ึนกบั เด็กนักเรยี นด้วย ดงั คากลา่ วของผู้อานวยการว่า ... ปีที่แล้วทางโครงการเด็กไทยแก้มใส เปิดรับสมัคร เราก็ได้รับเอกสารมา พออ่าน เอกสาร ทั้งแปดกิจกรรมเราทาอยแู่ ล้ว ยกเว้นอันเดียวท่ีเราไม่ได้ทาคือสหกรณ์ คิด ว่าสาหรับโรงเรียนของกรุงเทพมหานคร คงมาเสริม คงมาเป็นแนวทางหรือตัวชี้วัด ความสาเรจ็ ของโรงเรยี น ... โรงเรียนวดั กลั ยาณมติ ร 3. การขับเคลอื่ นการดาเนนิ งาน ภายหลังจากการรบั โครงการเด็กไทยแก้มใสเข้าสู่โรงเรียนแล้ว การดาเนินงานของโรงเรียน กัลยาณมิตรในช่วงเร่ิมต้นมุ่งเน้นการพัฒนาให้เกิดกิจกรรมการเกษตรข้ึนในโรงเรียน โดยให้เป็น แหล่งเรียนรู้แก่นักเรียน รวมทั้งส่งเสริมให้นักเรียนมีสุขนิสัยท่ีดี ดังนั้นกระบวนการเริ่มต้นจะให้ ความสาคัญตั้งแต่การหาพื้นที่ในการทาการเกษตร การพัฒนาปรับปรุงพ้ืนท่ี และการปลูกผัก เพ่ือให้ได้ผลผลิตส่งโรงครัว และเป็นแหล่งการเรียนรู้สาหรับเด็ก ผู้อานวยการโรงเรียนมีการ ขบั เคลอื่ นการดาเนนิ งานดว้ ยวธิ ีการดังต่อไปนี้ 3.1 การประชุมช้ีแจง ผู้อานวยการโรงเรียนแจ้งในที่ประชุมครูประจาเดือน สร้างความ ตระหนักให้ครูทุกคนเห็นความสาคัญและประโยชน์การดาเนินโครงการ รวมทั้งช้ีแจงรายละเอียด ของโครงการ 3.2 การมอบหมายบุคลากรรับผิดชอบ ผู้อานวยการโรงเรียนแต่งตั้งคณะกรรมการ ดาเนินงาน โดยแบ่งออกเป็น 4 ด้าน ได้แก่ ด้านอานวยการ ด้านดาเนินงาน ด้านการเงิน และ ด้านการประเมนิ ผลและการจัดทารายงาน และมอบหมายครูแต่ละคนรับผิดชอบแต่ละองค์ประกอบ สาหรับหลักเกณฑ์ท่ีผู้อานวยการใช้ในการพิจารณาผู้รับผิดชอบ คือดูจากงานที่ครูรับผิดชอบอยเู่ ดิม ความสามารถ ความเหมาะสม และจุดเด่นของแต่ละคน เช่น ครูผู้ชายเหมาะกับการดาเนินงาน ด้านการเกษตร ครูที่มีประสบการณ์หรือครูอาวุโสท่ีมีความสามารถในการติดต่อส่ือสาร ทาหน้าท่ี เป็นผู้ประสานงานกบั เครือข่ายของโรงเรยี นเพอ่ื หาแหล่งสนบั สนนุ โครงการ ดงั คาบอกเลา่ ต่อไปนี้ หนา้ | 76

… คือใครที่ทาอะไรอยแู่ ล้วผมใหเ้ ขาทา ครู ท. ก็เร่ืองปลูกผัก เรื่องอาหารกลางวัน เป็นครู อร. ที่ดูแลอยู่เดิม กิจกรรมเสริมเป็น ครู พ. เร่ืองสร้างเสริมสุขนิสัย ครู ออม นเี่ ปน็ ครูอนามยั พวกน้กี จ็ ะเปน็ งานของเขาอยเู่ รากจ็ ะจดั ตามน้ี” … ... การมอบหมายผมให้ครู ท. เป็นเจ้าของโครงการเพราะว่าเขาเป็นครูผู้ชาย บ้าน อยู่ต่างจังหวัด แล้วก็คิดเป็นกระบวนการ ส่วนครู ธ. เป็นคุณครูอาวุโสท่ีนี่ เป็น คุณครูท่ีสัมพันธ์กับชุมชน เราต้องเอาไว้สาหรับสัมพันธ์กับหน่วยงานต่าง ๆ มนุษย- สัมพันธ์ดเี ร่อื งหาทุนหาเงนิ คนน้ีใชไ้ ด้” … ผู้อานวยการโรงเรยี นวัดกลั ยาณมิตร ... ครูผู้ดแู ลหลกั ในการทาแปลงเกษตร เป็นครผู ชู้ ายรวมผอ. 3 คน ภารโรง ด้านครู ผหู้ ญงิ ทเ่ี หลอื จะชว่ ยเตรยี มนา้ การดูแลเดก็ ต่าง ๆ และตอนเกบ็ ผลผลติ … ... อยา่ งโรงเพาะเห็ดผมเป็นคนวาดแปลน แตภ่ ารโรงเปน็ คนกอ่ สร้างตามทอี่ อกแบบ … ... ในช่วงปิดเทอม ภารโรงก็จะเป็นคนรับผิดชอบรดนา้ ตน้ ไม้ในแปลงเกษตรให้ … ครวู ทิ ยาศาสตร์ โรงเรียนวดั กลั ยาณมติ ร ครูและเจ้าหน้าที่ทั้งหมดในโรงเรียน เป็นกาลังหลักสาคัญในการดาเนินโครงการฯ โดยเฉพาะในโรงเรียนขนาดเล็ก จะเป็นการดาเนินการแบบช่วยเหลือซ่ึงกันและกันตาม ความสามารถ โดยครูรุ่นใหม่จะเป็นกาลังหลักในการดาเนินงาน และครูอาวุโสจะเป็นที่ปรึกษาและ ติดต่อประสานงาน เจ้าหน้าท่ีของโรงเรียน เช่น ภารโรง ก็เป็นส่วนสาคัญในการช่วยเหลือทุก ๆ กระบวนการโดยเฉพาะกิจกรรมในแปลงเกษตร เช่น การจัดทาโรงเพาะเห็ด การรดน้าและดูแล พชื ผักในแปลงเกษตร เปน็ ต้น 3.3 การจัดทาแผนปฏิบัติงาน เน้นการพัฒนาทางด้านงานเกษตรในโรงเรียนและการ พัฒนาสุขนิสัยนักเรียน โดยโรงเรียนมีการจัดประชุมเพ่ือวางแผนการดาเนินงานร่วมกัน วิธีการท่ี สาคัญคอื การบรู ณาการใหเ้ ข้ากับการดาเนนิ การที่มอี ยู่ก่อน และจัดทาให้เป็นระบบมากขนึ้ 3.4 การนิเทศติดตามงานและประเมินผล ยังไม่มีรูปแบบทช่ี ัดเจน 3.5 การเสริมสรา้ งศกั ยภาพของครูและบคุ ลากรของโรงเรียน จะมเี พียงครูผู้รับผิดชอบ ท่ีได้เข้ารับการอบรมเร่ืองการจัดอาหารกลางวันสาหรับเด็กนักเรียน โดยใช้โปรแกรม Thai School Lunch 3.6 การเสริมสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนและเครือข่าย โดยผู้บริหารถือว่าเป็นหน้าท่ี หลักที่จะต้องแสวงหาทรัพยากรท่ีต้องใช้ในการดาเนินกิจกรรมต่าง ๆ ให้ ท้ังงบประมาณสนับสนุน แรงงาน และความรู้เทคนิคต่าง ๆ ติดต่อประสานงานเครือข่ายที่มีในการสนับสนุนการดาเนิน กจิ กรรมของโรงเรยี น 77 | หนา้

... หน้าที่ของผู้บริหาร คือการเอาทรัพยากรของที่ได้มาจัดสรรมาให้แต่ละปี เพราะ เป็นหน้าที่ของผู้บริหารจะต้องสอดส่ายสายตามองดูว่า ภายในท้องถิ่นของเรามี องคก์ รอะไร การทาให้ดูเป็นต้นแบบ ลงมือปฏิบัติพร้อม ๆ กับครูผู้รับผิดชอบ เพ่ือให้ครูเกิด การเรียนรแู้ ละเหน็ ประโยชน์ เราต้องสอนว่า อย่างการทาแฟ้ม ในมหาวิทยาลัยไม่มีสอน พวกนี้เป็น ประสบการณใ์ นการทางาน ประสบการณ์ต้องได้รับการถ่ายทอดกัน เวลาทาผมก็จะ ทาเพ่ือสอน จะทาเพือ่ สอนวา่ ดนู ะ ทาอย่างนี้ ... ผ้อู านวยการโรงเรยี นวดั กลั ยาณมิตร 4. การเปลีย่ นแปลงทเ่ี กิดขนึ้ ในช่วงปแี รกของการดาเนินงานตามรอยพระยคุ ลบาท พบการเปลี่ยนแปลงดงั ตอ่ ไปนี้ 4.1 ภาพรวมของการเปล่ยี นแปลง พื้นท่ีว่างและรกร้างด้านหลังโรงเรียนได้ถูกปรับเป็นแปลงเกษตรของโรงเรียน เพื่อ พัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ทางด้านการเกษตรแก่นักเรียนและชุมชน และสอดคล้องกับโครงการ ท่ี รบั มา โดยอาศยั ความรว่ มมอื จากเครอื ขา่ ยต่าง ๆ ผอู้ านวยการไดเ้ ล่าเพิ่มเติมวา่ ... เน่ืองจากเป็นโรงงานทาป๊ีบเก่าและถูกเวรคืน ทาให้เป็นที่รกร้าง ชาวบ้านจึง นาขยะมาทิง้ เราตอ้ งขอจากท่านเจา้ อาวาสในการขอใช้พืน้ ท่ใี นการทาการเกษตร เร่ืองแปลงเกษตร เราก็ขอกาลังจากงานรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ สานักงานเขตธนบุรี ส่งคนมาช่วยเราสองวัน วันละสามสิบกว่าคน มาช่วยทาความ สะอาด มาช่วยเก็บขยะ งานโยธามาเกบ็ ขยะ พอเสร็จแล้ว เราก็ได้มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา สาขาวิชาเกษตร มาช่วยดูแปลง ดูแบบว่าพ้ืนท่ีตรงน้ีจะลงอะไรดี ตรงน้ีจะปลูกอะไรดี มาช่วยวาง แปลงให้ ประธานโครงการที่เป็นกรรมการสถานศึกษา รู้จักหน่วยงาน เช่น กรมพัฒนา สังคมมาสอนเพาะเห็ด อาจารย์ กศน. เป็นคณะกรรมการสถานศึกษา ก็ติดต่อคนท่ี เพาะเห็ด ขายเชอื้ ก้อนเห็ดในราคาถกู กรรมการสถานศกึ ษาจะช่วยสนบั สนุนเร่อื งงบประมาณ ตารวจมาชว่ ยพระอาจารย์ที่วัด กม็ าช่วยดูมาให้คาแนะนาต่าง ๆ ใครมา เรากพ็ าดเู ยยี่ มชม เขากจ็ ะมาดู อย่างเรามีอาสาสมคั รจากตา่ งประเทศมา สอนทงั้ จีน ตะวนั ตก อเมรกิ า เรากพ็ าดูนะ เขากม็ ีความคิดเสนอให้ ... โรงเรยี นวัดกลั ยาณมิตร หนา้ | 78

4.2 การเปลีย่ นแปลงท่เี กิดข้นึ กับนักเรียน นักเรียนเกิดความสนใจและได้เรียนรู้ทางด้านการเกษตรเพ่ิมมากข้ึน และเปลี่ยนแปลง การบริโภคโดยรับประทานอาหารประเภทผักและผลไม้เพิ่มมากขึ้น นักเรียนมีความสุขและมีความ กระตือรือร้นในการเรยี นเพิม่ มากขึน้ 4.3 การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึน้ กับครูและบคุ ลากรของโรงเรยี น ครแู ละบคุ ลากรของโรงเรียนเหน็ ความสาคัญในการพัฒนางานเกษตรของโรงเรยี น การ นาผลผลิตมาใช้เพ่ือให้นักเรียนได้รับผักและผลไม้เพิ่มมากข้ึน รวมท้ังติดตามภาวะโภชนาการของ เด็กนักเรียนเพ่ิมมากขึ้น และท่ีสาคัญคือครูให้ความสาคัญในเร่ืองการสอนการเกษตรใหแ้ ก่นักเรียน ด้วย 4.4 การเปลย่ี นแปลงท่เี กิดขนึ้ กับผูป้ กครองและชุมชน ทาให้มีแหล่งในการเรียนรู้ทางด้านการเกษตรในชุมชน เกิดสัมพันธภาพท่ีดีระหว่าง โรงเรียนกับชมุ ชนและวัด 79 | หนา้

โรงเรยี นวดั กัลยาณมิตร กรุงเทพมหานคร หนา้ | 80

81 | หนา้

หนา้ | 82

ผลการประมวลองค์ความรู้ โรงเรยี นในสงั กดั คณะกรรมการสง่ เสรมิ การศกึ ษาเอกชน (สช.) การประมวลองค์ความรู้ในครั้งนี้ดาเนินการในโรงเรียนในสังกัดคณะกรรมการส่งเสริม การศึกษาเอกชน (สช.) จานวนทั้งหมด 5 โรงเรียน โดยแบ่งเป็นพ้ืนท่ีภาคกลาง 1 โรง กรุงเทพมหานครและปริมณฑล 1 โรง พื้นที่ภาคเหนือ 1 โรง และพ้ืนที่ภาคใต้ 2 โรง ผลการ ประมวลองค์ความร้ขู องโรงเรียนในสังกดั สช. มดี งั นี้ 1. ขอ้ มูลพ้ืนฐาน โรงเรียนในสังกัดคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน (สช.) 4 โรงเป็นโรงเรียน ประถมศึกษาขนาดใหญ่ เปิดสอนตั้งแต่ระดับอนุบาลจนถึงระดับประถมศึกษา ยกเว้นโรงเรียน อรุโณทัย อาเภอเมืองนครลาปาง จังหวัดลาปาง เป็นโรงเรียนมัธยมศึกษาเปิดสอนตั้งแต่ระดับ อนุบาลจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนในสังกัด สช.ท้ัง 5 โรงน้ีมีนักเรียนจานวน ค่อนข้างมากตั้งแต่ 636 คนจนถึง 1,704 คน ในขณะท่ีขนาดพ้ืนที่ของโรงเรียนมีความแตกต่าง กนั ไปต้ังแต่ 2 ไรไ่ ปจนถึง 12 ไร่ แมบ้ างโรงเรียนจะมีพ้ืนที่มาก ก็เป็นพื้นท่ีที่มนี ้าท่วมขังในฤดูฝน ทาให้ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้เต็มท่ี นอกจากนี้บริบทของโรงเรียนและชุมชนก็มีความแตกต่างกัน มาก ดงั เช่นโรงเรยี นอรโุ ณทัย อาเภอเมอื งนครลาปาง จงั หวัดลาปาง เป็นโรงเรยี นเอกชนคาทอลกิ ต้ังอยู่ในชุมชนเมือง มีคณะนักบวชของภคินีพหฤทัยของพระเยซูเจ้าแห่งกรุงเทพมหานคร เป็นผู้ ก่อตัง้ มาเปน็ เวลา 60 ปี ผอู้ านวยการโรงเรียนได้รับการแต่งตั้งจากกรุงเทพฯ โดยพระคาดินัน ให้ เป็นผู้ลงนามแทน โรงเรียนอรุโณทัยเป็น 1 ใน 7 โรงเรียนท่ีอยู่ในเครือข่ายภาคเหนือ สังกัดฝ่าย การศึกษาสรรพมงคลเชียงใหม่ ส่วนโรงเรียนศึกษาสรรค์ จังหวัดสมทุ รปราการ นักเรียนส่วนใหญ่ จะมาจากจังหวัดอื่น เน่ืองจากติดตามบิดามารดาเข้ามาทางานรับจ้างในโรงงานในเขตจังหวัด สมุทรปราการ ในภาพรวมของโรงเรียนในสังกัด สช. จะเห็นว่าพื้นฐานของครอบครัวของนักเรียน ส่วนน้อยจะเป็นเกษตรกร 83 | หนา้

ตารางที่ 4 ข้อมลู พื้นฐานของโรงเรียนในสังกัดคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน โรงเรยี น จานวนนร./ชัน้ เรียน จานวน พื้นท่โี รงเรยี น อาชพี ผู้ปกครอง บคุ ลากร (ไร)่ ภาคกลาง 1. รร.รอตเสวกวทิ ยา 688 26 6 รบั จ้างทั่วไป อนุบาล 1-ประถม 6 เกษตรกรรม จ.พระนครศรอี ยุธยา กรงุ เทพมหานครและ 636 25 12 รบั จา้ งโรงงาน ปริมณฑล อนุบาล 1-ประถม 6 ฐานะปานกลาง 2. รร.ศึกษาสรรค์ 812 84 11 เกษตรกรรม จ.สมทุ รปราการ อนุบาล 1-มัธยม 6 รบั จา้ งทว่ั ไป ภาคเหนือ 3. รร.อรโุ ณทัย 838 55 5 เกษตรกรรม อนบุ าล 1-ประถม 6 ขา้ ราชการ จ.ลาปาง ค้าขาย ภาคใต้ 1,704 120 4. รร.เยาวเรศวทิ ยา อนุบาล 1-ประถม 6 2 ข้าราชการ รบั จา้ ง จ.สุราษฎร์ธานี 5. รร.จุลสมยั จ.สงขลา จากรายงานการประมวลองค์ความรู้ครั้งน้ีพบว่า โรงเรียนมีประสบการณ์ในการดาเนิน โครงการ/กิจกรรมพัฒนาทั้งด้านสุขภาพอนามัยและด้านอื่น ๆ บ้าง แต่ไม่มากเมื่อเทียบกับ โรงเรียนในสังกัด สพฐ. และโรงเรียนในสังกัด อปท. เช่น โรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ โครงการ เด็กไทยไม่อ้วน โครงการเด็กไทยทาได้ โครงการสุขาน่าใช้ โครงการเด็กไทยฟันดี กิจกรรม อย. น้อย โครงการอนุรกั ษ์พนั ธกุ รรมพืชอนั เน่อื งมาจากพระราชดาริ 2. การเข้ารว่ มโครงการเด็กไทยแกม้ ใส โรงเรยี นในสังกัด สช. ทีเ่ ปน็ กลมุ่ เปา้ หมายในการศึกษาครงั้ น้ี เขา้ ร่วมโครงการเด็กไทยแกม้ ใสด้วยเหตุผลเดียวกับโรงเรียนในสังกัดอ่ืน ๆ กล่าวคือ ผู้บริหารโรงเรียนเห็นว่าโครงการเด็กไทย แก้มใสมีความสอดคล้องกับกิจกรรม/โครงการท่ีโรงเรียนดาเนินการอยู่ก่อนแล้ว จึงสามารถนามา พัฒนาต่อยอดงานที่มีอยู่เดิมได้ นอกจากนี้ผู้บริหารโรงเรียนยังตระหนักถึงความสาคัญของการมี สุขภาพดีของนักเรียน จึงทาให้ตัดสินใจสมัครเข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใส ดังคาบอกเล่าของ ผ้บู รหิ ารโรงเรยี นอรโุ ณทัย จังหวดั ลาปางว่า หนา้ | 84

... การเข้าสู่โครงการเด็กไทยแก้มใส เนื่องจากโรงเรียนพอมีต้นทุนเดิมด้านกิจกรรม และผู้อานวยการเห็นประโยชน์ด้านพัฒนาการของเด็ก และเด็กส่วนใหญ่จะไม่ค่อย ทานผัก โดยทุกคนในโรงเรียนมีส่วนร่วมในการทากิจกรรมโครงการเด็กไทยแก้มใส ผลประโยชนท์ ี่ได้คือ เด็กมสี ขุ ภาพดี ผลการเรียนกจ็ ะดีตามมา ... โรงเรียนอรโุ ณทยั จงั หวัดลำปำง อีกประเด็นหนึ่งคือ ผู้บริหารโรงเรียนและคณะครูของโรงเรียนจุลสมัย จังหวัดสงขลามี โอกาสไปเห็นโครงการตามพระราชดาริที่ดาเนินการในโรงเรียนตารวจตระเวนชายแดน จึงเกิด ความสนใจ และเมือ่ มีโอกาสผบู้ รหิ ารโรงเรียนจึงสมคั รเข้าร่วมโครงการเดก็ ไทยแก้มใสด้วย อย่างไรก็ตามจากการประมวลองค์ความรู้ ทาให้ทราบว่าการตัดสินใจเข้าร่วมโครงการใน ครั้งน้ี หน่วยงานต้นสังกัดไมไ่ ด้รับทราบข้อมูลแต่อย่างไร ซึ่งผู้ปฏบิ ัติคือโรงเรียนคิดว่า ส่งผลทาให้ ไม่ได้รับการสนบั สนุนงบประมาณจากต้นสังกดั อกี ประการหน่ึงด้วยความท่ีเป็นโรงเรียนเอกชน จึง ทาใหข้ อรับการสนับสนนุ จากหนว่ ยอ่นื ๆ คอ่ นขา้ งลาบาก 3. การขับเคล่ือนการดาเนนิ งาน ภายหลังจากการเข้าร่วมพิธี “ประกาศเจตนารมณ์ รวมพลังเพ่ือเด็กไทยแก้มใส” เม่ือวันท่ี 21 ต.ค. 2557 (ภาคผนวก ก) ทาให้โรงเรียนท้ังหลายมีความเข้าใจในแนวพระราชดาริ และเป็น การจุดประกายให้โรงเรียนเห็นความสาคัญของการพัฒนาเด็ก ดังคาอธิบายของครูผู้รับผิดชอบ โครงการเดก็ ไทยแกม้ ใสของโรงเรียนจลุ สมยั จงั หวดั สงขลา วา่ ... ได้เข้าร่วมงานเปิดโครงการเด็กไทยแก้มใส ที่กรุงเทพมหานคร เพ่ือสร้างความ เข้าใจ แนวทางและเป้าหมายโครงการมากขน้ึ รวมท้งั ชื่นชอบนิทรรศการและส่ือการ เรียนรู้ต่าง ๆ ทาให้เข้าใจแนวคิด โภชนาการดี เด็กก็จะมีสุขภาพดี สุขภาพดี คุณภาพชีวิตก็จะดี การเรียนก็จะดีข้ึน รวมไปถึงเร่ืองของทักษะชีวิต การเกษตร เศรษฐกิจพอเพียง เพ่ือที่จะปลูกผักกินเอง ปลอดสารพิษ เด็กสามารถเรียนรู้ปลูกผัก กนิ เองได้ และสามารถปลกู กนิ ท่ีบ้านได้ ... โรงเรยี นจุลสมัย จังหวัดสงขลำ ในการดาเนินงานตามรอยพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช กุมารีโดยการนาองค์ประกอบของการจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรไป ดาเนินการนั้น บางโรงเรียนในสังกัด สช. สามารถนาทั้ง 8 องค์ประกอบไปดาเนินการ แต่บาง โรงเรียนเลือกเฉพาะบางองค์ประกอบไปดาเนินการตามความพรอ้ มหรือความตอ้ งการของโรงเรียน หลังจากท่ีโรงเรียนได้รับการตอบรับให้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสแล้ว โรงเรียนใน สงั กัด สช.มีขน้ั ตอนในการขับเคลอ่ื นการดาเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใส ดังน้ี 85 | หนา้

3.1 การประชุมช้ีแจง ผู้บริหารโรงเรียนแจ้งเป็นนโยบายในการประชุมครู และถ่ายทอด แนวคิดและแนวทางการดาเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใส การบรรจุโครงการแก้มใสลงใน แผนปฏิบัติงานของโรงเรียน ซ่ึงถือว่าเป็นจุดเร่ิมต้นท่ีสาคัญของการขับเคลื่อนการดาเนินโครงการ เด็กไทยแก้มใสในโรงเรยี น 3.2 การมอบหมายบุคลากรรับผิดชอบ ผู้บริหารโรงเรียนกาหนดครูผู้รับผิดชอบ โดยมี วิธีการแตกต่างกนั ไป ทง้ั การกระจายงาน การสร้างทีมงาน หรือการจัดตั้งเป็นรูปของคณะทางาน โครงการ ตัวอยา่ งของโรงเรียนจุลสมยั จังหวัดสงขลา มีการจัดตั้งคณะทางาน 3 คณะได้แก่ คณะท่ี ปรึกษาโครงการ คณะกรรมการดาเนินงาน และคณะกรรมการประเมนิ และสรุปโครงการ โดยแต่ ละคณะจะประกอบไปด้วยผ้แู ทนจาก 4 ฝ่าย คือ 1) โรงเรยี น (ผู้บรหิ าร ครู บุคลากรและนักเรยี น) 2) ชมุ ชน 3) หนว่ ยงานสาธารณสุข 4) หนว่ ยงานการเกษตร นอกจากน้ีในส่วนของคณะกรรมการที่ปรึกษา โรงเรียนได้แต่งตั้งให้บุคคลหรือหน่วยงาน ภาคีเครือข่ายที่เคยให้การสนับสนุนโรงเรียนอยู่เดิมเป็นกรรมการด้วย เพื่อให้เกิดการสนับสนุน อยา่ งตอ่ เนื่อง หรือตัวอย่างของโรงเรียนรอตเสวก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ผู้อานวยการเป็นผู้ดูแลใน ภาพรวมท้ังหมด และมอบหมายครูรับผิดชอบ 1 กิจกรรม ต่อ 1 คน แบ่งการกระจายงาน และ ใหค้ รผู ู้รับผิดชอบหาครูทสี่ นใจมาทางานรว่ มกัน และทางานในรูปแบบคณะกรรมการ อาหารกลางวนั – เป็นครูเกง่ คอมพวิ เตอร์ เกษตร - เป็นครผู ู้ชาย และมีภารโรงช่วยดแู ลแปลงผกั 3.3 การจัดทาแผนปฏิบัติงาน ดังตัวอย่างของโรงเรียนเยาวเรศวิทยา จังหวัดสุราษฎร์ ธานี ซ่ึงมีการจัดทาแผนโดยแบง่ เป็นระดับของเป้าหมายของการพัฒนา ทาให้เห็นความต่อเน่ือง ของการพัฒนา โครงการเดก็ ไทยแกม้ ใสในโรงเรยี นเยาวเรศวิทยา วตั ถุประสงค์ 1. เพ่ือลดปญั หาสภาวะอ้วนของนกั เรียน 2. เพ่ือนักเรยี นในโรงเรยี นเรียนรู้และรูจ้ กั คุณคา่ ทางอาหาร โภชนาการ และ สุขภาพนักเรยี น 3. เพ่อื การพฒั นา ติดตาม และเฝ้าระวงั ตลอดจนการแก้ปัญหาภาวะ โภชนาการของนกั เรยี น หนา้ | 86

แผนงานและเป้าหมายของโครงการ 1. การเกษตรในโรงเรยี น ระดบั 1 : มกี ารผลติ ทางเกษตร และหรอื ปศุสัตว/์ ประมง โดยการมีสว่ นรว่ ม ของนกั เรียนและชมุ ชน ระดบั 2 : มกี ารจดั ทาแผนการผลิตทางการเกษตร/ปศสุ ตั ว/์ ประมงท่ี สอดคล้องกับรายการอาหารกลางวนั นกั เรียน ระดบั 3 : มกี ารนาผลผลติ ไปประกอบอาหารกลางวนั นกั เรยี นในปรมิ าณไม่ นอ้ ยกว่าร้อยละ 30 ของผลผลติ ตอ่ ปี ระดับ 4 : มกี ารนาผลผลติ ขายผ่านสหกรณ์ให้กับกิจกรรมอาหารกลางวันและ หรือขายให้กบั ชมุ ชน 2. สหกรณน์ ักเรยี น ระดบั 1 : มกี ิจกรรมสหกรณ์นักเรียนในรปู แบบร้านคา้ และหรือออมทรพั ย/์ สง่ เสริมการผลติ ทางการเกษตร ระดับ 2 : มนี กั เรียนเปน็ สมาชิกสหกรณ์ไมน่ ้อยกวา่ รอ้ ยละ 80 ระดบั 3 : มแี กนนานักเรยี นดาเนินการกิจกรรมสหกรณแ์ ละการจดั ทาบญั ชี การคา้ ขาย ในทกุ กจิ กรรม ระดบั 4 : มกี ารตรวจสอบการดาเนินกจิ กรรมสหกรณแ์ บบมีสว่ นรว่ มจากทุก ภาคส่วน 3. การจัดบริการอาหารในโรงเรยี น ระดับ 1 : มกี ารจดั ทารายการอาหารหมนุ เวียนอยา่ งนอ้ ย 1 เดอื นตาม มาตรฐานโภชนาการ ระดบั 2 : มกี ารปรงุ ประกอบอาหารถูกหลักโภชนาการ สุขาภบิ าล และ อาหารปลอดภัย ระดับ 3 : มกี ารตกั อาหารให้นกั เรยี นตามปริมาณและสัดสว่ นของธง โภชนาการที่เหมาะสมกับวัย ระดบั 4 : อาหารกลางวนั ของนักเรยี นมีปรมิ าณพลังงานและสารอาหาร ครบถ้วนหรืออยา่ งน้อยร้อยละ 70 ของความต้องการ 4. การติดตามภาวะโภชนาการ สมรรถภาพทางกายนกั เรยี นและสขุ ภาพ ระดบั 1 : มฐี านขอ้ มลู น้าหนกั ส่วนสูง สมรรถภาพทางกาย และภาวะ สุขภาพของนกั เรียนทุกคน ระดับ 2 : มกี ารแปลผลภาวะโภชนาการ สมรรถภาพทางกาย และภาวะ สุขภาพทถ่ี กู ตอ้ งตามเกณฑช์ ้ีวัดและมกี ารนาข้อมลู ไปใช้ในการ จัดทาโครงการ/กจิ กรรมแกไ้ ขปญั หาโดยครอบครวั มีสว่ นร่วม 87 | หนา้

ระดบั 3 : นกั เรยี นกลุ่มเสยี่ งไดร้ บั การติดตามทุกเดอื น ระดบั 4 : นักเรียนสามารถประเมนิ ภาวะโภชนาการ สมรรถภาพทางกาย และสขุ ภาพไดด้ ้วยตนเอง 5. การพัฒนาสขุ นสิ ัยและการสง่ เสรมิ สุขภาพอนามัยนักเรียน ระดับ 1 : มกี ารจัดทาแผนกจิ กรรมการพฒั นาสุขนสิ ยั และการสง่ เสรมิ สขุ ภาพ นกั เรยี นทีค่ รอบคลมุ สุขนิสัยในด้านตา่ งๆ ระดบั 2 : นกั เรยี นมีการปฏบิ ตั ติ ามแผนกจิ กรรมทวี่ างไวค้ รอบคลุมทุก กจิ กรรม ระดบั 3 : มกี ารตดิ ตามและประเมนิ ผลสุขนิสยั นกั เรยี น ระดบั 4 : นกั เรียนแกนนาสามารถจัดกจิ กรรมพฒั นาสุขนสิ ัยและติดตาม ประเมินผลดว้ ยตนเอง 6. การพฒั นาอนามัยสงิ่ แวดลอ้ มในโรงเรียน ระดบั 1 : มกี จิ กรรมการพัฒนาอนามยั สงิ่ แวดลอ้ มในโรงเรียนเชน่ ทาความ สะอาดห้องเรยี น หอ้ งสว้ ม ระดับ 2 : มกี ารพฒั นาโครงสร้างพื้นฐานดา้ นอนามยั สิ่งแวดล้อม (นา้ ดื่ม สะอาด การจดั การขยะ สว้ มทถ่ี ูกสขุ ลกั ษณะ) ระดบั 3 : มคี วามร่วมมือระหว่างโรงเรยี น ชุมชน และเครอื ขา่ ยทอ้ งถนิ่ ใน การพัฒนาอนามยั ส่ิงแวดล้อมในโรงเรยี น ระดับ 4 : มกี ารจดั บรกิ ารอนามัยสงิ่ แวดล้อมท่เี หมาะสมและเพยี งพอกับ นกั เรียนและบคุ ลากรในโรงเรยี น  น้าดม่ื ท่สี ะอาด  ทล่ี ้างมือ  ห้องสว้ ม  การจดั การขยะ แมลง สตั วน์ าโรค  ความสะอาด ปลอดภยั 7. การจดั บรกิ ารสุขภาพนกั เรียน ระดบั 1 : มหี ้องปฐมพยาบาลทีถ่ กู สุขลกั ษณะได้มาตรฐาน และมคี รอู นามยั หรอื ครูพยาบาลรับผิดชอบดแู ลตลอดเวลา ระดบั 2 : มนี ักเรียนแกนนารว่ มรบั ผดิ ชอบในการให้บริการสขุ ภาพ ระดับ 3 : นกั เรียนทุกคนไดร้ ับการตรวจสขุ ภาพเบอื้ งตน้ ตามมาตรฐาน บรกิ ารสุขภาพ ระดับ 4 : นกั เรยี นกลุ่มเสย่ี งหรอื ทม่ี ีปญั หาสุขภาพทุกคนไดร้ ับความชว่ ยเหลอื แก้ไขเบ้อื งต้นอยา่ งเหมาะสม โดยมกี ารส่งตอ่ ตามระบบการส่งตอ่ ช่วยเหลือนกั เรียน หนา้ | 88