คู่มือแนวทางการประเมินความเสี่ยงการทุจริต

คู่มือแนวทาง การประเมินความเสยี่ งการทุจรติ การจดั ทามาตรการป้ องกนั ความเสย่ี งการทุจรติ สำหรบั ภำครฐั และภำคธุรกจิ เอกชน เครือ่ งมือในกำรขบั เคลือ่ นธรรมำภิบำล และยกระดบั ค่ำคะแนนดชั นกี ำรรบั รูก้ ำรทุจริต (Corruption Perceptions Index : CPI) สำนกั งำนคณะกรรมกำรป้ องกนั และปรำบปรำมกำรทุจริตในภำครฐั (สำนกั งำน ป.ป.ท.) กมุ ภำพนั ธ์ ๒๕๖๓

2 คำนำ ตามทแี่ ผนการปฏิรูปประเทศดา้ นการป้องกนั และปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบ ได้กาหนดให้ศูนย์ปฏิบัติการต่อต้านการทุจริต (ศปท.) วางระบบการประเมินความเส่ียงการทุจริต และตาม คาสั่งสานักนายกรัฐมนตรีท่ี ๓๕๘/๒๕๖๒ เร่ืองการจัดตั้งศูนย์อานวยการต่อต้านการทุจริตแห่งชาติ ลงวันที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๖๒ ให้จัดตั้งศูนย์อานวยการต่อต้านการทุจริตแห่งชาติ (ศอตช.) ภายในสานักงาน ป.ป.ท. หน้าที่และอานาจ ตามข้อ ๓.๕ ส่งเสริมและสนับสนุนการปฏิบัติงานของ ศปท. สานักงาน ป.ป.ท.ได้มี แนวนโยบายให้ ศปท.วางระบบการประเมินความเสี่ยงการทุจริต เพื่อใช้เป็นมาตรการภายในของหน่วยงาน ในการสร้างความโปร่งใส ลดปัญหาการทุจริต ดังน้ัน เพ่ือให้การปฏิบัติงานของ ศปท. มีแนวทางการดาเนินงาน ไปในทศิ ทางเดียวกัน จึงได้จัดทาคู่มือแนวทางการประเมินความเสี่ยงการทุจริตและแนวทางการจัดทามาตรการ ป้องกันความเสี่ยงการทุจริต เพื่อให้ ศปท. นาไปเป็นเครื่องมือกากับ ขับเคล่ือน และติดตามประเมินผล การบริหารจัดการความเสี่ยงการทุจริตของหน่วยงานภายใต้สังกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีกรอบ แนวคิดว่าการป้องกันแก้ไขปัญหาการทุจริตได้อย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน ส่วนราชการจะเป็นผู้บริหาร จดั การได้ดีทีส่ ดุ เรว็ ทีส่ ดุ เพราะอยใู่ กล้ชดิ ปญั หา สานักงาน ป.ป.ท. หวังเป็นอย่างย่ิงว่าคู่มือนี้จะเป็นประโยชน์ให้กับหน่วยงานภาครัฐ ภาคธุรกิจ เอกชน และผู้สนใจ ในการสร้างความเข้าใจในการประเมินความเส่ียงการทุจริตและเพื่อให้ท้ังหน่วยงานภาครัฐ ภาคธุรกิจเอกชน พัฒนามาตรการ ระบบ หรือแนวทางในบริหารจัดการความเส่ียงของการดาเนินงานที่อาจ ก่อให้เกิดการทุจริต และเพ่ือเป็นการส่งเสริมการบริหารงานตามกรอบธรรมาภิบาลและเพื่อขับเคล่ือน การยกระดับคะแนนดัชนีการรับรู้การทุจริต (Corruption Perceptions Index : CPI) ให้เป็นไปตามเป้าหมาย แผนแม่บทภายใตย้ ุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นการตอ่ ตา้ นการทุจรติ และประพฤตมิ ชิ อบ (พ.ศ. 2561 - 2580) สานกั งาน ป.ป.ท. กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๖๓ คูม่ อื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

3ก สำรบัญ หนา้ คานา 1 ส่วนที่ ๑ ความเป็นมา 2 2 สว่ นที่ ๒ ดัชนีการรบั รู้การทุจรติ (CPI) 3 1. ดัชนกี ารรบั รู้การทจุ ริต คืออะไร 2. ดัชนีการรับรูก้ ารทจุ ริต มีความสาคัญอย่างไร ๑๒ 3. สรุปแหลง่ การประเมนิ CPI สาหรบั ประเมนิ ประเทศไทย 1๒ 1๒ สว่ นท่ี 3 การประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรบั หน่วยงานภาครฐั 1๔ 1. วัตถุประสงค์การประเมินความเสย่ี งการทุจริต 15 2. การบรหิ ารจัดการความเสี่ยงมีความแตกตา่ งจากการตรวจสอบภายในอยา่ งไร 16 3. กรอบการบริหารความเสยี่ งการทุจริต 1๗ 4. องค์ประกอบทีท่ าใหเ้ กิดการทุจรติ 21 ๕. ขอบเขตการประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ 22 ๖. ขน้ั ตอนการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ 9 ข้นั ตอน 24 ขน้ั ตอนที่ ๑ การระบคุ วามเส่ยี ง 26 ขั้นตอนท่ี ๒ การวเิ คราะหส์ ถานะความเส่ียง 27 ขั้นตอนท่ี ๓ การประเมนิ ค่าความเสย่ี งรวม 28 ขั้นตอนท่ี 4 การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพการควบคมุ ความเสี่ยง 29 ข้ันตอนที่ ๕ การจัดทาแผนบรหิ ารความเสยี่ ง 30 ขน้ั ตอนท่ี ๖ การจัดทารายงานผลการเฝ้าระวังความเสย่ี ง ขัน้ ตอนที่ ๗ จัดทาระบบการบรหิ ารความเสีย่ ง 32 ขัน้ ตอนที่ ๘ การจดั ทารายงานการบริหารความเสย่ี ง 32 ขั้นตอนที่ ๙ การรายงานผลการดาเนินงานตามแผนบริหารความเสยี่ ง 33 34 ส่วนท่ี ๔ แนวทางการจัดทามาตรการปอ้ งกนั ความเสีย่ งการทุจรติ สาหรบั หน่วยงานภาครัฐ 1. กรอบแนวคดิ การจดั ทามาตรการปอ้ งกนั ความเสี่ยงการทุจริต 1.1 หลักธรรมาภบิ าล 1.2 กระบวนการออกแบบ (Design process) คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจริตสาหรบั ภาครัฐ และภาคธุรกจิ เอกชน

สารบัญ (ตอ่ ) 4ข 2. ตัวอย่างมาตรการป้องกนั ความเสี่ยงการทจุ ริต หนา้ 2.๑ มาตรการเปดิ เผยข้อมลู เชิงรกุ 36 ๒.๒ มาตรการตรวจสอบการใชด้ ุลพนิ ิจ 36 ๒.๓ มาตรการป้องกนั การรับสินบน 38 42 3. ตวั อย่างมาตรการป้องกนั การรับสนิ บน 47 สว่ นท่ี 5 แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ ภาคธุรกิจเอกชน 48 49 1. แนวทางการประเมินความเส่ยี งการทุจรติ สาหรับภาคธุรกจิ เอกชน 52 2. ตวั อยา่ งการพัฒนา/ปรับปรงุ นโยบายกระบวนการทางธุรกิจ 54 3. ตวั อย่างแนวทางปฏิบตั ติ ่อหนว่ ยงานราชการการป้องกนั ความเส่ยี ง การทจุ รติ การใหห้ รอื รับสนิ บน ภาคผนวก 1. แบบ Checklists ความเส่ยี งการทจุ รติ สาหรบั หน่วยงานภาครัฐ 58 2. ประกาศคณะกรรมการความรว่ มมอื ป้องกนั การทุจริต เร่ือง โครงการความโปรง่ ใสในการ 65 ก่อสร้างภาครัฐ วันที่ ๒๔ กนั ยายน ๒๕๖๒ 3. ข้อเสนอแนะเพื่อยกระดบั คะแนนดชั นีการรบั รกู้ ารทุจริต (Corruption Perceptions Index : 69 CPI) ระยะที่ 2 ของสานักงาน ป.ป.ช. ตอ่ คณะรฐั มนตรี 4. มตคิ ณะรฐั มนตรี เห็นชอบใหส้ านกั งาน ป.ป.ท. เป็นเจ้าภาพหลกั ในการขับเคล่ือนการยกคา่ CPI 71 ๕. คาส่ังสานกั นายกรฐั มนตรี ที่ ๓๕๘/๒๕๖๒ เรือ่ งการจดั ต้ังศูนย์อานวยการตอ่ ต้านการทจุ ริต 72 แห่งชาติ ลงวันที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๖๒ ๖ คณะผู้จัดทา 75 ๗ ท่ีปรึกษา (ผู้ทรงคุณวฒุ ิ) 76 คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

ส่วนท่ี 1 ความเป็นมา คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ ๔ เมษายน ๒๕๖๐ รับทราบมติคณะกรรมการต่อต้าน การทุจริตแห่งชาติ (คตช.) ในการประชุม คตช. ครั้งที่ ๑/๒๕๖๐ เมื่อวันที่ ๑๕ มีนาคม ๒๕๖0 ที่เสนอให้ รัฐบาลประกาศให้ “ปี ๒๕๖๐ เป็นปีแห่งการอานวยความสะดวกในการพิจารณาอนุมัติอนุญาตของทาง ราชการต่อต้านการรับสินบนทุกรูปแบบ” ตามที่สานักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ในภาครฐั (สานกั งาน ป.ป.ท.) เสนอ สืบเนื่องจากองค์กรเพ่ือความโปร่งใสนานาชาติ (Transparency International) ได้ประกาศ ผลคะแนนดัชนีการรับรู้การทุจริต (Corruption Perceptions Index : CPI) ประจาปี ๒๕๕๙ เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐ ประเทศไทยได้รับคะแนน ๓๕ คะแนน อยู่ในลาดับที่ ๑๐๑ จากประเทศท่ีเข้าร่วมประเมิน ทั้งหมด ๑๗๖ ประเทศ ลดลงจากปี ๒๕๕๘ ซ่ึงประเทศไทยมีคะแนน ๓๘ คะแนน อยู่ในลาดับที่ ๗๖ จาก ประเทศที่เข้าร่วมประเมิน ๑๖๘ ประเทศ ผลคะแนนพบว่า แหล่งการประเมินที่เกี่ยวข้องกับการอานวย ความสะดวกทางธุรกิจมีคะแนนลดลงอย่างมากในปี ๒๕๕๙ ประเทศไทยมีแหล่งการประเมินท่ีคะแนนลดลง ท้งั หมด ๔ แหลง่ การประเมิน คือ GI (๒๒ คะแนน) WEF (๓๗ คะแนน) PERC (๓๘ คะแนน) และ EIU (๓๗ คะแนน) โดยแหล่งการประเมินที่มีคะแนนลดลงมากที่สุด คือ GI (-๒๐ คะแนน) รองลงมาคือ WEF (-๖ คะแนน) ซ่ึงเป็นแหล่งการประเมินที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์ว่าภาคธุรกิจเกี่ยวข้องกับการทุจริตมากน้อยเพียงใด และการสารวจจากนักธุรกิจที่เข้ามาลงทุนในประเทศว่าภาคธุรกิจต้องจ่ายเงินสิ นบนในกระบวนการต่างๆ มากนอ้ ยเพยี งใด สานกั งาน ป.ป.ท. เป็นกลไกของฝ่ายบริหารและในฐานะเป็นฝ่ายเลขานุการของศูนย์อานวยการ ต่อต้านการทุจริตแห่งชาติ (ศอตช.) มีหน้าที่และอานาจตามข้อ ๓.๒ (คาส่ังนายกรัฐมนตรี ท่ี 358/2562 ลงวันท่ี 3 ธันวาคม 2562 เร่ือง จัดต้ังศูนย์อานวยการต่อต้านการทุจริตแห่งชาติ) ขับเคล่ือนนโยบายของ ฝ่ายบริหารที่เก่ียวข้องกับการป้องกันและปราบปรามการทุจริตสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรมและ เพือ่ ยกระดบั คะแนนดชั นีการรับรกู้ ารทจุ ริตของประเทศไทย จึงได้เล็งเห็นว่าการป้องกันและแก้ไขปัญหาการ ทจุ ริตเป็นหนา้ ทข่ี องทุกภาคสว่ น จงึ มีนโยบายขับเคลื่อนทั้งหนว่ ยงานภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน วางระบบ การประเมินความเส่ียงการทุจริตและมาตรการป้องกันความเสี่ยงการทุจริต เพ่ือใช้เป็นเครื่องมือในการขับเคล่ือน ธรรมาภิบาลและยกระดับค่าคะแนน CPI โดยในคู่มือฉบับนี้ได้มีแนวทางการประเมินความเสี่ยงการทุจริต สาหรับภาคธุรกจิ เอกชนเพิม่ เตมิ จากคูม่ ือฉบบั เดมิ

2 ส่วนที่ 2 ดัชนกี ารรบั รูก้ ารทจุ ริต (Corruption Perceptions Index : CPI) ๑. ดัชนีการรบั รู้การทุจริต (Corruption Perceptions Index : CPI) คอื อะไร ดัชนีการรับรู้การทุจริต เป็นดัชนีการประเมินท่ีถูกจัดอันดับการประเมินโดยองค์กรเพ่ือความ โปรง่ ใสนานาชาติ (Transparency International : TI) ซ่ึงเร่ิมดาเนินการมาต้ังแต่ปี พ.ศ.๒๕๓๘ (ค.ศ.๑๙๙๓) มีวัตถุประสงค์ในการต่อสู้กับการทุจริตในทุกรูปแบบ ด้วยการแสวงหาความร่วมมือกับหน่วยงานต่าง ๆ เพ่ือสร้างความตระหนักรู้ถึงผลเสียของการทุจริต และเป็นภาพลักษณ์ความโปร่งใสของประเทศต่างๆ ประเทศไทยใช้แหล่งการประเมินทั้งหมด ๙ แหล่งการประเมิน ซ่ึงสามารถสรุปจัดกลุ่มได้เป็น ๔ ประเภท ได้แก่ ๑) การให้สินบนเพ่ือการพิจารณาอนุมัติอนุญาต เพื่ออานวยความสะดวก มีแหล่งท่ีเกี่ยวข้อง ประกอบด้วย WEF IMD PRS และ GI ๒) การใช้อานาจ ตาแหน่งหน้าท่ีโดยมิชอบ มีแหล่งที่เกี่ยวข้อง ประกอบด้วย PRS BF (TI) WJP และ EIU ๓) การใช้เงินงบประมาณไม่คุ้มค่าเอื้อประโยชน์ มีแหล่งที่ เก่ียวข้องประกอบด้วย WEF และ EIU และ ๔) ประสิทธิภาพการดาเนินการต่อต้านการทุจริต มีแหล่งที่ เกี่ยวขอ้ งประกอบดว้ ย BF (TI) PERC และ V-DEM ๒. ดชั นีการรับรกู้ ารทุจริต มีความสาคญั อย่างไร ๒.๑ ความสาคัญทางยุทธศาสตร์ ปัจจุบันได้มีการกาหนดให้ ระดับคะแนนดัชนีการรับรู้ การทุจริตเป็นเป้าหมาย ตัวช้ีวัดของยุทธศาสตร์ในระดับต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ ๒๐ ปี ที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบ แผนแม่บทรองรับยุทธศาสตร์ชาติ แผนปฏิรูปประเทศด้านการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ซึ่งกาหนดให้ภายในปี ๒๕๘๐ ประเทศไทย มีระดับคะแนนอยู่ในลาดับ ๑ ใน ๒๐ ลาดับแรกของโลก และแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี ๑๒ รวมทั้งยุทธศาสตร์ชาติว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ระยะที่ ๓ (พ.ศ.๒๕๖๐ – ๒๕๖๔) กาหนดใหเ้ ม่อื สน้ิ สดุ แผน ประเทศไทยมรี ะดับคะแนนมากกวา่ รอ้ ยละ ๕๐ ๒.๒ ความสาคญั ในบริบทสถานะของประเทศไทยในสายตานานาชาติ เนื่องจากคะแนน CPI นั้นเป็นการสะท้อนภาพลักษณ์การทุจริตของประเทศต่างๆ ท่ัวโลกที่เราไม่สามารถปฏิเสธได้ เพราะคะแนน ดัชนี CPI เป็นหนึ่งในเคร่ืองมือท่ีกลุ่มนักลงทุนใช้ประเมินความน่าสนใจในการลงทุนของแต่ละประเทศ โดยมองว่าการทุจริตเป็นหน่ึงในปัจจัยท่ีเป็นต้นทุนหรือเป็นความเส่ียงในการเข้ามาประกอบธุรกิจ หากประเทศใดมีคะแนนดัชนี CPI ท่ีสูงย่อมสะท้อนถึงภาพลักษณ์ของประเทศท่ีดีและสร้างความเช่ือม่ัน ดึงดูดให้กับนักลงทนุ จากต่างประเทศเขา้ มาลงทุนเพิม่ ขึน้ อีกด้วย คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

3 3. สรุปแหล่งการประเมนิ CPI สาหรับการประเมนิ ประเทศไทย แหลง่ การ คาถามทใ่ี ช้ประเมิน คาแปล ความสาคัญของแหล่ง ภาพรวมการประเมนิ หน่วยงาน/บุคคล การประเมนิ แตล่ ะแหล่ง ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งใน ประเมิน CPI การประเมิน ๑. ๑. To what extent 1. เจ้าหน้าที่ของรัฐที่ - จดั ทาโดยมลู นิธสิ ถาบัน - มีองค์ประกอบในการ - ใช้ผู้เช่ียวชาญ ๒ Bertelsmann are public officeholders กร ะ ทา ค วา ม ผิ ด ต่ อ เบอรเ์ ทลแมนน์ (Bertelsmann ประเมิน BTI ท้ังหมด ค น ต่ อ ป ร ะ เ ท ศ Stiftung who abuse their ตาแหน่งถูกฟ้องร้อง Stiftung) จัดตัง้ ขน้ึ ในปี ๑๖ ตัวช้ีวัด แบ่งออกเป็น เป็นผู้ตอบข้อมูล Transformati positions prosecuted หรอื ลงโทษ? โดยประเมิน ค.ศ.1977/พ.ศ.๒๕๒๐ ๓ ฐานใหญ่ คือ และหากมกี ารตอบ on Index BF or penalized?” จาก โดย Reinhard Mohn - Political ข้อมูลท่ีแตกต่าง (IT) Assessments range - ต่า คือ ๑ เจา้ หนา้ ท่ี นกั ธุรกิจชาวเยอรมัน ต้ังอยู่ Transformation ก ัน ก ็น า เ อ า ข ้อ from: รัฐที่ฝา่ ฝืนกฎหมายและ ในประเทศเยอรมนี - Economic คาตอบท่ีแตกต่าง - a low of 1, where มีส่วนร่วมในการกระทา - วัตถุประสงค์องค์กรคือ Tranformation มาหารือกัน “Officeholders who การทจุ รติ ไม่กลวั เป็นคลังสมอง (Think tank) - Governance Index - Paul Chambers break the law and ผลกระทบทางกฎหมาย มุ่งเน้นการศึกษาและพัฒนา (Naresuan engage in corruption หรอื การเปดิ เผยสาธารณะ ร ะ บ บ เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ใ ห้ มี University, can do so without - สงู คือ ๑๐ เจ้าหน้าท่ี ประสิทธิภาพ พัฒนาระบบ Phitsanulok) fear of legal ท่ฝี ่าฝืนกฎหมายและมี สาธารณสุข พัฒนาภาค consequences or ส่วนร่วมในการกระทา ประชาสังคม และสร้าง adverse publicity.” การทุจริต ถูกดาเนินคดี ความเขา้ ใจระหว่างประเทศ - to a high of 10, อย่างจริงจังภายใต้ - ขอบเขตการทาการประเมิน where กฎหมายและไดร้ ับความ ดาเนนิ การใน 7 ภูมิภาค “Officeholders who สนใจจากสาธารณะ 129 ประเทศโดยพิจารณา break the law and 2. รัฐบาลประสบความ จากความเปลี่ยนแปลงใน 3 engage in corruption สาเร็จในการจากัด ด้าน คือ 1) ดา้ นการเมือง are prosecuted วงการทุจริตระดบั ใด 2) ดา้ นเศรษฐกจิ rigorously under - ต่า คือ ๑ รัฐบาล 3) ดา้ นบริหารจดั การของ established laws ประสบความล้มเหลว รัฐบาล and always attract ในการจากัดการทุจริต adverse publicity.” และไม่มีเคร่ืองมือที่ 2. To what extent สรา้ งให้เกิดความซอ่ื สตั ย์ does the government - สูง คอื ๑๐ รัฐบาล successfully contain ประสบความสาเรจ็ ใน corruption?” การจากดั การทจุ รติ Assessments range และเครื่องมอื ในการ from: สรา้ งความซ่อื สตั ยท์ ุก - from a low of 1, เคร่ืองมือได้รับการ where “The ปฏิบัติอย่างมี government fails to ประสิทธิภาพ contain corruption, and there are no คู่มอื แนวทางการประเมินความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

4 แหล่งการ คาถามทีใ่ ช้ประเมิน คาแปล ความสาคญั ของแหลง่ ภาพรวมการประเมิน หนว่ ยงาน/บคุ คล การประเมิน แตล่ ะแหล่ง ท่เี กย่ี วข้องใน ประเมิน CPI การประเมนิ integrity mechanisms in place.” - to a high of 10, where “The government is successful in containing corruption, and all integrity mechanisms are in place and effective.” ๒.Economist Are there clear เป็นการถามผู้เช่ียวชาญ จัดทาโดย Economist - มีองคป์ ระกอบการ โดยใชน้ กั วเิ คราะห์ Intelligence procedures and ถึงเจ้าหน้าที่รัฐในส่วน intelligence Unit ซงึ่ เป็น ประเมินแบง่ เป็น ๕ ความเสย่ี ง ๖๕๐ Unit Country accountability ที่เก่ียวข้องกับการใช้ แผนกหนงึ่ ใน Economist หวั ขอ้ สาคัญ คอื คนทวั่ โลก ซ่งึ จะมี Risk Service governing the ตาแหน่ง หน้าท่ีเพ่ือ Group ซงึ่ เป็นบรษิ ัทใน - Politics/institutions นกั วิเคราะหห์ ลกั (EIU) allocation and use ผลประโยชน์ส่วนตน เครอื ของหนังสือพมิ พ์ - Economic Policy อยู่ประมาณ ๒๕๐ of public funds? โดยคาถามจะเก่ียวพัน Economist Newspaper - Economic Structure คน - Are public funds กับหลายภาคส่วนใน เร่มิ กอ่ ตั้งตงั้ แตป่ ี ค.ศ.๑๙๔๖/ - Macroeconomic - John Marrett misappropriated by การบริหารราชการทั้ง พ.ศ.๒๔๘๙ ในประเทศ - Financing and EIU. Hong Kong ministers/public ร ะ บ บ ส า ธ า ร ณ สุ ข องั กฤษ โดยปัจจบุ นั มี Robin liquidity - Sumana officials for private หน่วยงานในการกากับ Bew อดตี บรรณาธิการบรหิ าร โดยประเด็นด้านการ Rajarethnam or party political ดูแลการอนุมัติ อนุญาต หนังสอื พมิ พ์ The Economist ทจุ รติ อยใู่ นหวั ข้อ EIU. Singapore. purposes? ตารวจ และศาล โดยมี เปน็ กรรมการผจู้ ดั การ Politics/ institutions - Amal Dua. - Are there special คาถามในแต่ละส่วน ๔ - วัตถุประสงค์ขององค์กร ราคาในการเข้าถงึ Gurgaon,India funds for which ดัชนยี ่อยคอื คือ หน่วยงานให้บริการใน แหลง่ ขอ้ มูล $ 1,315 / there is no - เจ้าหน้าที่รัฐในสาขา การพยากรณแ์ ละใหค้ าปรกึ ษา 12 month access accountability? การบรหิ าร ไมใ่ ช่อานาจ ผ่านการวิเคราะห์ วิจัย การ - Are there general ตาแหน่งหน้าที่เพื่อ จัดทารายงานสถานะประเทศ abuses of public ประโยชนส์ ่วนตน ในแต่ละเดือน การคาดการณ์ resources? - เจ้าหน้าที่รัฐในสาขา เศรษฐกิจระยะ ๕ ปี รายงาน - Is there a กระบวนการยุติธรรม ความเสี่ยงในภาคธุรกิจ professional civil ไม่ใช่ อานาจตาแหน่ง บริการ และภาคอตุ สาหกรรม service or are large หน้าที่เพ่ือประโยชน์ - ขอบเขตการประเมิน numbers of officials สว่ นตน Country Risk Ratings directly appointed - ขา้ ราชการทหารและ ถูกออกแบบมาสาหรับใช้ใน by the government? ตารวจ ไม่ใชอ้ านาจ การวิเคราะหค์ วามเส่ียงทาง ตาแหนง่ หนา้ ที่เพ่ือ การเงินเชิงลึกและทันต่อ - Is there an independent body ประโยชนส์ ่วนตน สถานการณ์ โดยดาเนินการ - เจ้าหน้าที่รฐั ในส่วน โดยนกั วิเคราะหแ์ ละผู้มสี ว่ น auditing the management of ของสาขานติ บิ ัญญตั ิไม่ เกี่ยวข้องกว่า ๒๗๐ คน public finances? ใช้อานาจตาแหน่งหน้าท่ี ครอบคลุม ๒๐๕ ประเทศ เพ่อื ประโยชนส์ ่วนตน ทั่วโลก คู่มือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

5 แหลง่ การ คาถามทใี่ ช้ประเมิน คาแปล ความสาคญั ของแหล่ง ภาพรวมการประเมนิ หน่วยงาน/บุคคล ประเมนิ CPI การประเมิน แตล่ ะแหลง่ ที่เกีย่ วขอ้ งใน ความเสยี่ งท่ีบคุ คล การประเมิน ๓. Global - Is there an หรอื บริษทั จะตอ้ งจ่าย - จดั ทาโดยบรษิ ทั ดาเนินการประเมนิ ความ Insight independent สนิ บน หรอื พฤตกิ รรม Information Handling เสีย่ งประเทศต่างๆ จาก - ผูเ้ ชย่ี วชาญของ Country judiciary with the การทจุ รติ ทเี่ ก่ยี วข้อง Services (IHS) ซึ่งเปน็ บริษัท ๖ ปัจจัยความเสยี่ ง คอื แต่ละประเทศ Risk Ratings power to try กบั การดาเนนิ การทาง ข้อมูลระดบั โลกท่ีกอ่ ตั้งมา การเมือง เศรษฐกจิ และนักวิเคราะห์ (G1) ministers/public ธรุ กจิ เพ่อื ให้สามารถ ตง้ั แตป่ ี 1959 มสี านกั งาน กฎหมาย ภาษี การดาเนนิ ความเสย่ี ง officials for abuses? นาเขา้ ส่งออกสนิ คา้ สาขาตั้งอยใู่ น ๓๐ ประเทศ งานความมน่ั คง โดยมี ต่างๆ ทงั้ สนิ ค้าขนาด ท่วั โลก และมีพนกั งาน ตัวชว้ี ัดยอ่ ย ๒๒ ตัวชวี้ ัด - Is there a tradition เลก็ หรือเอกสารทีใ่ ช้ มากกวา่ ๕,๑๐๐ คน ดงั เช่น ความไมม่ ี of a payment of ในชวี ติ ประจาวนั - เปน็ บรษิ ทั ใหค้ าปรกึ ษา เสถยี รภาพของรัฐบาล bribes to secure ซึ่งเปน็ สงิ่ ทีค่ กุ คาม ด้านการดาเนนิ ธรุ กจิ และวิจยั และความไม่แน่นอนทาง contracts and gain ประสทิ ธภิ าพการ ตลาด พร้อมกนั นัน้ ยงั ให้ นโยบาย favours? ดาเนิน การของบรษิ ัท บริการขอ้ มลู onlineเกี่ยวกับ - ประเด็นด้านการทจุ ริต ตา่ งๆ ในประเทศน้นั ๆ ข้อมูลเศรษฐกจิ มหภาค อยู่ในการประเมินดา้ น “The risk that และสรา้ งความเสียหาย ความเสย่ี งของประเทศและ การดาเนนิ งาน individuals/compani ใหแ้ กก่ ฎหมาย และ การวิเคราะหI์ ndividual (Operational) es will face bribery กฎระเบียบตา่ ง ๆ sector ของประเทศมากกวา่ - โดยประเดน็ การทุจริต or other corrupt 204 ประเทศทวั่ โลก ถือเปน็ จดุ ออ่ นสาคญั practices to carry - ปจั จบุ ันเปล่ยี นช่ือ เปน็ HIS ของประเทศไทย ท่ยี ังคง out business, from Markit ขอ้ มลู จาก มีอย่างแพรห่ ลาย ทัง้ ใน securing major https://ihsmarkit.com/p สว่ นของขา้ ราชการ contracts to being roducts/advanced- เจา้ หน้าทีข่ องรัฐ และ allowed to import/ country-analysis-and- อานาจในการบังคบั ใช้ export a small forecast.html กฎหมาย product or obtain - นอกจากนี้ความตอ้ งการ everyday paperwork. สินบนและการจ่ายเงนิ This threatens a เพ่อื อานวยความสะดวก company's ability to ยงั คงเปน็ ประเด็นสาคญั operate in a country, ในปญั หาการทาธรุ กจิ or opens it up to ในประเทศไทย legal or regulatory penalties and reputational damage.” ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ ริตสาหรับภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

6 แหล่งการ คาถามท่ใี ช้ประเมิน คาแปล ความสาคัญของแหล่ง ภาพรวมการประเมนิ หน่วยงาน/บคุ คล ประเมนิ CPI ทเี่ กย่ี วข้องใน การประเมนิ แตล่ ะแหลง่ การประเมนิ ๔. IMD ““Bribery and World corruption: Exist or “การให้สินบนและ IMD เปน็ ขอ้ มลู ท่ีวิเคราะห์ - ดาเนนิ การประเมนิ - นกั ธรุ กจิ ทวั่ โลก Competitiv do not exist” การทุจริตคอรร์ ปั ชัน : ความสามารถในการแขง่ ขัน โดยแบง่ ออกเป็น ๔ จานวน ๔,๓๐๐ eness ยงั คงมอี ยู่หรือไม”่ ของแตล่ ะประเทศ ก่อตง้ั ขึน้ ประเภท คือ คน Center ในปี พ.ศ. 2553 ประเทศ 1.Economic -Thailand World สวสิ เซอร์แลนด์รว่ มมือกับ Performance Management Competitiv เครอื ขา่ ย 55 สถาบันทว่ั ๒.Government Association eness โลกในการจดั อันดบั ความ Efficiency สมาคมการจดั การ Yearbook สามารถในการแข่งขนั ของ ๓. Business Efficiency ธุรกจิ แห่งประเทศ Executive แตล่ ะประเทศท่ัวโลก ๔.Infrastructure ไทย (TMA) Opinion ประเทศไทยมสี มาคมจัดการ - โดยประเด็นดา้ นการ - MS. Wanweera Survey ธุรกิจแห่งประเทศไทย ทุจรติ ติดสินบน (Bribery Rachadawong. (IMD) (TMA) ได้เขา้ รว่ มเปน็ and Corruption) อยู่ Chief Executive เครือข่าย (Partner with ในประเดน็ ท่ี ๒.๓.๑๓ officer.TMA IMD World - ราคาต่อปี CHF - Ms.Pornkanok Competitiveness 1,400 Wipusanawan. Center) Director. TMA Center for COMPETITIVEN ESS - Mr.Nussati Khaneekul. Senior Manager. TMA Center for COMPETITIVEN ESS ทอี่ ยู่ 276 ซ.รามคาแหง 39 (เทพลลี า 1) ถ. รามคาแหง แขวงพลบั พลา เขตวังทองหลาง กรุงเทพฯ 10310 โทรศพั ท์ : 02-319-7677 02-718-5601 โทรสาร: 02-319-5666, 02-718-6144 คูม่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรับภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

7 แหลง่ การ คาถามทใี่ ชป้ ระเมิน คาแปล ความสาคัญของแหลง่ ภาพรวมการประเมนิ หน่วยงาน/บุคคล ประเมิน CPI การประเมิน แต่ละแหลง่ ทเ่ี กยี่ วข้องใน ๕. Political “คณุ ให้คะแนนการ การประเมนิ and “How do you grade คอรร์ ปั ชันในประเทศ - บริษัท Political and - ราคา US$ 645 per Economic the problem of ทีค่ ณุ อาศัย/ทางานอยู่ Economic Risk Consultancy, year - นกั ธรุ กิจตา่ ง Risk corruption in the เท่าใด” Ltd. หรือ PERC ก่อต้ังข้ึน ประเทศท่ีอาศัย Consultancy country in which ในปี 1976 มีสานักงาน - เป็นการประเมินความ อยใู่ นประเทศนน้ั ๆ Asian you are working?” ผปู้ ระกอบการตอ้ ง ใหญ่อยู่ท่ีฮ่องกง จัดต้ังข้ึน เสี่ยง โดยแบ่งออกเป็น - POLITICAL & Intelligence จา่ ยสินบนเพ่ือดาเนนิ เพื่อเป็นองค์กรท่ีปรึกษา ๓ หัวขอ้ ใหญ่ ๒๒ ประเดน็ ECONOMIC RISK (PERC) “This is an assessment การเกยี่ วกบั การขอ ด้านการเมืองและเศรษฐกิจ คือ CONSULTANCY of corruption within อนญุ าตนาเขา้ /สง่ ออก ทีม่ ีความเชี่ยวชาญ ดา้ นขอ้ มูล - ดา้ นการเมือง LTD 20/F, Central ๖. The PRS the political system. สินคา้ การควบคมุ การ ยุทธศาสตร์ทางธรุ กจิ สาหรับ - ดา้ นการเงนิ ower 28 Queen's Group The most common แลก เปลีย่ นเงินตรา การลงทุนในภูมิภาคเอเชีย - ด้านเศรษฐกจิ Road, Central, Internation form of corruption (กระแสเงนิ ตรา) การ ต ะ ว ัน อ อ ก แ ล ะ เ อ เ ช ีย - ประเด็นด้านการทุจริต Hong Kong al Country met directly by ประเมินภาษี การไดร้ บั ตะวันออกเฉียงใต้และทา เป็นประเด็นย่อยอยู่ใน Mailing Address: Risk Guide businesses is financial การคมุ้ ครองปอ้ งกนั การสารวจรายงานสภาวะ หวั ขอ้ ใหญด่ ้านการเมือง G.P.O. Box 1342, corruption in the จากตารวจ หรอื การ ความเส่ียงของประเทศใน - ราคาตอ่ ปี Hong Kong form of demands ใหก้ ยู้ มื เงินมีการเกดิ เอเชยี $6,442.00 Tel: (852) for special payments การทจุ รติ อยา่ งเห็นได้ 2541 4088 | and bribes connected ชัด หรือมีระบบรปู แบบ - จัดทาโดยทีมงานของ The Fax: (852) with import and อุปถัมภ์ เล่นพรรคเลน่ PRS group ซ่ึงเป็นสถาบัน 2815 5032 | export licenses, พวก เพ่อื ใหไ้ ด้งานเอือ้ ช้ันนาทางด้านการวิเคราะห์ Email: info@asi exchange controls, ประโยชนส์ ร้าง การลงทุน โดยเร่ิมก่อต้ังมา arisk.com . tax assessments, ผลประโยชน์เงนิ ทุน ต้ังแต่ปี ค.ศ.๑๙๗๙/พ.ศ. police protection, or จากความสมั พันธ์ ๒๕๒๒ โดยมี ดร.Christopher - นกั วเิ คราะหข์ อง loans. The measure ระหวา่ งภาคการเมอื ง McKee เป็นผู้ก่อตั้งและ PRS is most concerned กบั ภาคธรุ กจิ เจา้ ของ with actual or - วัตถุประสงค์ขององค์กร potential corruption คือ เป็นบริษัทท่ีปรึกษาการ in the ลงทุนทางด้านเศรษฐกิจซึ่ง จะใหข้ ้อมลู แก่นักธุรกิจ เพ่ือ ใช้ประโยชน์โดยตรงสาหรับ การประกอบการตัดสินใจ ลงทุนของบรรษัทข้ามชาติ ต่างๆ โดยใช้แบบจาลอง ขอ้ มูลเชงิ สถิติในการพยากรณ์ ทางการเงิน (Forecasting Financial) พยากรณ์เศรษฐกจิ รวมถงึ การประเมินความเสี่ยง 3 ด้าน คมู่ อื แนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

8 แหลง่ การ คาถามทีใ่ ชป้ ระเมิน คาแปล ความสาคัญของแหลง่ ภาพรวมการประเมิน หน่วยงาน/บุคคล ประเมนิ CPI การประเมนิ แตล่ ะแหลง่ ท่เี ก่ยี วขอ้ งใน การประเมนิ ๗. World Economic form of excessive 1) ความเสยี่ งด้านการเมือง Forum Executive patronage, nepotism, 2) ความเสี่ยงดา้ น Opinion Survey job reservations, เศรษฐกิจ (WEF) exchange of favours, 3) ความเสี่ยงด้านการเงิน secret party funding ระดับประเทศ and suspiciously close ties between politics and business.” 1. “In your country, - ในประเทศของคณุ World Economic Forum - โดยการสารวจนเ้ี ปน็ - นักธุรกจิ ใน how common is it มีการให้สินบน เพื่อ (WEF) สภาเศรษฐกิจโลก ส่วนหนึ่งของการประเมิน ประเทศ for firms to make ดาเนินการเกี่ยวกับการ เป็นองค์กรท่ีไม่แสวงหาผล The Global - Chulalongkorn undocumented นาเข้าส่งออก/การจัดการ กาไร ก่อตั้งขึ้นในปี 1971 Competitiveness Business extra payments or สาธารณูปโภค/การจ่าย โดย Klaus Martin Schwab Report ในเอกสารแนบ B School, bribes connected ภาษีประจาปี/การทา มีสานักงานใหญ่ในกรุงเจนีวา (APPENDIX B) ชอื่ วา่ Chulalongkorn with the following: สัญญาจดั ซอื้ จดั จ้างกบั ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ The Executive Opinion University a) Imports and exports ภาครัฐ การพิจารณา มีวัตถุประสงค์เพื่อมุ่งเน้น Survey : The Voice of - Pasu b) Public utilities อนุมัติอนุญาตของทาง ความร่วมมือระหว่างประเทศ theBusiness Community Decharin, Dean c) Annual tax ราชการ/การแทรกแซง ของผู้นาภาครัฐและเอกชน - โดยมปี ระเด็นที่เกีย่ วขอ้ ง - Siri-on payments กระบวนการยุติธรรม ทั้งด้านการเมือง ภาคธุรกิจ กบั การทุจรติ อยใู่ นหวั ข้อ Setamanit, d) Awarding of - ในประเทศของคุณ และภาคประชาสังคม Institutions โดยมปี ระเดน็ Assistant Dean public contracts เป็นเรื่องปกติที่จะมี ทเี่ ก่ียวขอ้ ง ๒ ประเด็น and licenses การทุจริต โดยการ คอื e) Obtaining แปลงงบประมาณ -Incidence of Corruption favourable judicial /ใช้เงินงบประมาณ - Conflict of Interest decisions” เพื่อผลประโยชน์ของ regulation 2. “In your country, ธุรกิจ ผลประโยชน์ - การสารวจดาเนินการ how common is ส่วนตน หรือพวกพอ้ ง ในกลุม่ ตวั อยา่ ง ๓ กลมุ่ diversion of public คือ funds to companies, - สถาบันทีเ่ ปน็ พันธมติ ร individuals or groups - การแบ่งตามกิจกรรม due to corruption?” ธุรกิจ มี ๔ ประเภท คือ เกษตรกรรม อตุ สาหกรรม แบ่งเป็นบริษัทท่ีมีการ ผลิตกบั บรษิ ัททร่ี ับสินค้า มาขายไมม่ ีการผลิต และ ภาคบรกิ าร - การแบ่งตามขนาด ของบริษัท คือ บริษัท ขนาดเล็ก SME กับบริษัท ขนาดใหญ่ ค่มู อื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน

9 แหลง่ การ คาถามทีใ่ ชป้ ระเมิน คาแปล ความสาคญั ของแหล่ง ภาพรวมการประเมิน หนว่ ยงาน/บคุ คล ประเมิน CPI การประเมนิ แตล่ ะแหลง่ ทีเ่ ก่ียวข้องใน การประเมนิ ๘. World Justice index 2: Absence of จ ะ เ ป ็น ก า ร ถ า ม ผู้ จัดทาโดย World Justice การประเมนิ WJP มีกรอบ Anant Project Rule of corruption A total เชี่ยวชาญถึง เจ้าหน้าท่ี Project ซึ่งเป็นองค์กรที่ไม่ ๘ ประเด็น ไดแ้ ก่ Akanisthaphich Law Index Expert of 53 questions are รัฐในส่วนที่เกี่ยวข้อง แสวงหาผลกาไร ตั้งอยู่ที่ ๑. ขอบเขตอานาจของ at Thai Law Survey (WJP) asked of experts on กับการใชต้ าแหนง่ หน้าที่ Washington D.C. และ รฐั บาล (Constraints Firm the extent to which เพือ่ ผลประโยชน์ส่วนตน เมืองซีแอตเทิล ประเทศ on Governmen Powers) Chacrit government officials โดยคาถามจะเก่ียวพัน สหรัฐอเมริกา เป็นดัชนีช้ีวัด ๒. การไมม่ ีอยขู่ องการ Sitdhiwej use public office for กับหลายภาคส่วนใน ที่ประเมินระดับนิติธรรม ทุจรติ (Absence of Thammasat private gain. These การบริหารราชการท้ัง (Rule of Law) Corruption ) University questions touch on ร ะ บ บ ส า ธ า ร ณ สุ ข ๓. การเปิดเผยขอ้ มลู Chaiporn a variety of sectors หน่วยงานในการกากับ ภาครัฐ (Open Supvoranid within government ดูแลการอนุมัติ อนุญาต Government) Baker McKenzie including the public ตารวจ และศาล โดยมี ๔. สทิ ธิขนั้ พ้ืนฐาน Chalermwut health system, คาถามในแต่ละส่วน ๔ (Fundamental Rights) Sriporm regulatory agencies, ดัชนีย่อย คอื ๕. ระเบยี บข้อบังคบั Thammasat the police, and the - เจ้าหน้าท่ีรัฐในสาขา และความม่นั คง (Order University courts. Individual การบรหิ าร ไม่ใช้อานาจ & Security) Chawaluck questions are ต า แ ห น่ ง ห น้ า ที่ เ พ่ื อ ๖. การกากบั ดแู ลการ Sivayathorn aggregated into four ป ร ะ โ ย ช น์ ส่ ว น ต น บงั คบั ใช้กฎหมาย Araneta; sub-indices: - เจ้าหน้าที่รัฐในสาขา (Regulatory Punyisa 2.1 Government กระบวนการยุติธรรม Enforcement) Intarapracha officials in the ไม่ใช้อานาจตาแหน่ง ๗. ความยตุ ธิ รรมทาง Thanathip & executive branch หน้าท่ีเพ่ือประโยชน์ แพง่ (Civil Justice) Partners Legal do not use public สว่ นตน ๘. ความยตุ ธิ รรมทาง Consellors office for private gain - ข้าราชการทหาร อาญา (Criminal Justice) Limited 2.2 Government และตารวจ ไม่ใช้อานาจ - โดยในประเด็นการไมม่ ี Chulapong officials in the judicial ตาแหน่งหน้าท่ีเพื่อ อย่ขู องการทจุ รติ จะเปน็ Yukate ZICO branch do not use ประโยชน์สว่ นตน ประเด็นท่ใี ช้ในการประเมนิ law public office for - เจ้าหน้าท่ีรัฐในส่วน CPI โดยมี ๔ ประเดน็ Chusert private gain ของสาขานิติบัญญัติ คาถาม คือ Supasitthumro 2.3 Government ไม่ใช้อานาจตาแหน่ง - เจา้ หน้าทรี่ ัฐในสาขา ng Tilleke & officials in the police หน้าที่เพ่ือประโยชน์ การบริหาร ไม่ใชอ้ านาจ Gibbins and the military do สว่ นตน ตาแหน่งหน้าท่เี พอื่ International not use public office ประโยชนส์ ่วนตน Ltd. for private gain Henning Glaser - เจ้าหน้าทรี่ ัฐในสาขา 2.4 Government กระบวนการยุติธรรมไม่ Thammasat officials in the ใชอ้ านาจตาแหน่งหน้าที่ University legislature do not เพื่อประโยชน์ส่วนตน Jakkrit use public office for Kuanpoth private gain - ข้าราชการทหาร Thailand และตารวจ ไม่ใช้อานาจ Development ตา แ ห น่ง ห น้า ที่เ พื่อ ประโยชน์สว่ นตน Research Institute ค่มู ือแนวทางการประเมินความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรับภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน

10 แหล่งการ คาถามท่ีใช้ประเมิน คาแปล ความสาคัญของแหลง่ ภาพรวมการประเมิน หน่วยงาน/บุคคล การประเมิน แต่ละแหลง่ ท่เี กย่ี วขอ้ งใน ประเมนิ CPI การประเมิน - เจ้าหน้าท่ีรัฐในส่วน Jeeranun ของสาขานิติบัญญัติไม่ Klaewkla Mahidol ใช้อานาจตาแหน่งหน้าที่ University เพื่อประโยชนส์ ่วนตน Kowit Adireksombat Baker McKenzie Manaswee Wongsuryrat Tilleke & Gibbins International Ltd. Munin Pongsapan Thammasat University Pisut Rakwong Pisut & Partners Premprecha Dibbayawan Puvana Company Limited Wanchai Yiamsamatha LS Horizon Yuthana Promsin Juslaws & Consult Co., Ltd. ๙. Varieties “How pervasive is การขยายตัวของการ - เปน็ โครงการการประเมิน - V-dem Annual report Lisa Gastaldi ofDemocracy political corruption?” ทุจริตในภาคการเมือง ทปี่ ระกอบไปดว้ ยผู้เช่ียวชาญ ได้มีการเช่ือมโยงกับการ Kharis (V-Dem) เปน็ อย่างไร ดา้ นวิชาการจากท่วั โลกและ ประเมินด้านการทุจริต Templeman - ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียโดยตรง กับประเด็นเป้าหมาย East Asia & วัดความหลากหลายของ ตามเปา้ หมายการพัฒนา Southeast Asia ประชาธิปไตย การเลือกตั้ง ที่ยั่งยืนของ UN ประเด็น Center on และเสรีภาพ พิจารณา เปา้ หมายท่ี ๑๖.๕ การลด Democracy, พฤติกรรมการคอร์รัปชันใน การทุจริตและการเรียก Development, ระบบการเมืองในฝ่ายนิติ รบั สนิ บนในทกุ รปู แบบ and the Rule of บัญญัติ บรหิ ารและตุลาการ Law, Stanford V-Dem Institute, University University Julio of Gothenburg, Sweden C. ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ รติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

11 แหล่งการ คาถามทใ่ี ช้ประเมนิ คาแปล ความสาคัญของแหล่ง ภาพรวมการประเมนิ หน่วยงาน/บคุ คล การประเมิน แต่ละแหลง่ ท่ีเกี่ยวขอ้ งใน ประเมนิ CPI การประเมิน - โดยประเด็นท่ี ๑๖.๕ Teehankee จะมีตัวช้ีวัด ๒ ส่วนคือ Southern Asia เกณฑ์ช้ีวัดการทุจริตใน and the Pacific การบริหารและเกณฑ์ Professor of ช้วี ดั การทุจรติ ในภาครัฐ Political - โดยมี ๒ ตวั ชวี้ ดั ทสี่ าคัญ Science and ทีว่ ดั ถึงการตดั สินคดีของ International ศาลท่ีเกี่ยวข้องได้รับ Studies, ผลกระทบจากการทุจริต International และการมีส่วนเก่ียวข้อง Studies กับการทุจริตของสมาชิก Department, สภานิตบิ ญั ญตั ิ De La Salle University, Manila, Philippines ขอ้ มูลจากกองยุทธศาสตรแ์ ละแผนงาน สานักงาน ป.ป.ท. ปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ทั้งนี้ เป้าหมายแผนแม่บทรองรับยุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นการต่อต้านการทุจริตและ ประพฤติมิชอบ (พ.ศ. 2561 - 2580) ได้ตั้งเป้าหมายคะแนนดัชนีการรับรู้การทุจริต (Corruption Perceptions Index : CPI) ของประเทศไทยในแตล่ ะหว้ งปี ดงั นี้ ปี 2561 - 2565 2566 - 2570 2571 - 2575 2576 - 2580 อนั ดับ 32 อันดับ 20 อนั ดับดชั นีการรบั รู้การทุจริต อันดับ 54 อนั ดบั 43 ไม่ต่ากว่า 62 ไมต่ ่ากวา่ 73 คะแนน คะแนน (CPI Index) ของประเทศไทย ไมต่ า่ กวา่ 50 คะแนน ไมต่ ่ากว่า 57 คะแนน การตอ่ ต้านการทจุ ริต ยังเป็นเป้าหมายหนึ่งในเป้าหมายสาคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืน ซ่ึงระบุ ในเปา้ หมายท่ี 16 เปา้ ประสงคท์ ี่ 16.5 “ลดการทจุ ริตในตาแหนง่ หน้าที่และการรับสนิ บนทุกรูปแบบ” สานักงาน ป.ป.ท. เป็นหน่วยงานหลักในการขับเคล่ือนการยกระดับคะแนนดัชนีการรับรู้ การทุจริต (CPI) ตามที่สานักงาน ป.ป.ช. ได้มีข้อเสนอแนะเพื่อยกระดับคะแนนดัชนีการรับรู้การทุจริต ระยะท่ี 2 ต่อคณะรัฐมนตรี ตามหนงั สือท่ี ปช 0003/0356 ลงวันที่ 3 ธันวาคม 2561 และคณะรัฐมนตรี มมี ติรับทราบข้อเสนอแนะ เมอื่ วนั ท่ี 12 กุมภาพนั ธ์ 2562 (รายละเอยี ดตามภาคผนวก) ค่มู อื แนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรับภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

12 สว่ นที่ 3 การประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรับหนว่ ยงานภาครฐั ๑. วัตถุประสงคก์ ารประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ ริต . มาตรการป้องกันการทุจริตสามารถจะช่วยลดความเสี่ยงที่อาจก่อให้เกิดการทุจริตในองค์กรได้ ดังนนั้ การประเมนิ ความเส่ียงด้านการทุจริต การออกแบบและการปฏิบัติงานตามมาตรการควบคุมภายในท่ี เหมาะสมจะชว่ ยลดความเสี่ยงดา้ นการทจุ รติ ตลอดจนการสรา้ งจติ สานึกและคา่ นิยมในการต่อต้านการทุจริต ใหแ้ ก่บคุ ลากรขององค์กรถือเปน็ การป้องกันการเกิดการทุจริตในองค์กร ทั้งนี้ การนาเครื่องมือประเมินความ เสี่ยงมาใช้ในองค์กรจะช่วยให้ เป็นหลักประกันในระดับหนึ่งว่า การดาเนินการขององค์กรจะ ไม่มีการทุจริต หรือในกรณีท่ีพบกับการทุจริตที่ไม่คาดคิดโอกาสท่ีจะประสบกับปัญหาน้อยกว่าองค์กรอื่น หรือหากเกิดความเสียหายขึ้นก็จะเป็นความเสียหายท่ีน้อยกว่าองค์กรที่ไม่มีการนาเครื่องมือประเมิน ความเสี่ยงมาใช้ เพราะได้มีการเตรียมการป้องกันล่วงหน้าไว้โดยให้เป็นส่วนหน่ึงของการปฏิบัติงานประจา ซ่ึงไม่ใช่การเพ่ิมภาระงานแต่อย่างใด การประเมินความเสี่ยงการทุจริต เป็นเคร่ืองมือท่ีใช้ในการค้นหา หรือระบุจุดอ่อน (Weakness) ของระบบต่างๆ ภายในองค์กรที่อาจเป็นช่องให้เกิดการทุจริต และเป็นการ มงุ่ หาความเป็นไปได้ (Potential) ทีจ่ ะเกิดการกระทาการทุจริตในอนาคต วัตถุประสงค์หลักของการประเมินความเสี่ยงการทุจริต : เพื่อให้หน่วยงานภาครัฐ มีมาตรการ ระบบ หรือแนวทางในการบริหารจัดการความเสี่ยงของการดาเนินงานที่อาจก่อให้เกิดการทุจริต ซึ่งเป็น มาตรการป้องกนั การทุจริตเชิงรุกทม่ี ีประสทิ ธิภาพต่อไป 2. การบริหารจดั การความเสยี่ งมีความแตกตา่ งจากการตรวจสอบภายในอยา่ งไร การบริหารจัดการความเสี่ยงเป็นการทางานในลักษณะท่ีทุกภาระงานต้องประเมินความเส่ียง กอ่ นปฏิบัติงานทกุ ครง้ั และแทรกกิจกรรมการตอบโตค้ วามเสยี่ งไว้ก่อนเริ่มปฏิบัติงานหลักตามภาระงานปกติ ของการเฝ้าระวังความเส่ียงล่วงหน้าจากทุกภาระงานร่วมกัน โดยเป็นส่วนหน่ึงของความรับผิดชอบปกติท่ีมี การรับร้แู ละยอมรับจากผู้ท่ีเกี่ยวข้อง (ผู้นาส่งงานให้) เป็นลักษณะ Pre-Decision ส่วนการตรวจสอบ ภายในจะเป็นในลักษณะกากับติดตามความเสี่ยง เปน็ การสอบทาน เปน็ ลักษณะ Post-Decision 3. กรอบการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ ริต กรอบตามหลกั ของการควบคมุ ภายในองค์กร (Control Environment) ตามมาตรฐาน COSO 2013 (Committee of Sponsoring Organizations 2013) ซึ่งมาตรฐาน COSO เป็นมาตรฐาน ท่ไี ด้รับการยอมรบั มาต้งั แตเ่ ริ่มออกประกาศใช้เมื่อปี 1992 โดยที่ผ่านมามีการออกแนวทางด้านการควบคุม คู่มือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจริตสาหรับภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

13 ภายในเพิ่มเติมอีก ๓ คร้ัง คือ คร้ังแรกเม่ือปี 2006 เป็นแนวทางด้านการทารายงานทางการเงิน Internal Control over Financial Report – Guidance for Small Public Companies ครั้งท่ี 2 เม่ือปี 2009 เปน็ แนวทางด้านการกากับติดตาม Guidance on Monitoring of Internal Control ครั้งที่ 3 ในปี 2013 เป็นแนวทางเพ่ิมเติมด้านการควบคุมภายใน Internal Control – Integrated Framework : Framework and Appendices การปรับปรุงในปี 2013 น้ียังคงยึดกรอบแนวคิดเดิมของปี 1992 ที่กาหนดให้มีการ ควบคุมภายในแต่เพ่ิมเติมในส่วนอ่ืนๆ ให้ชัดเจนข้ึน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเพิ่มเติมเรื่องการสอดส่องในภาพรวม ของการกากับดูแลกิจการ ดังนั้น การควบคุมภายในจึงถือว่ามีความสาคัญอย่างย่ิงในการที่จะตอบสนองต่อ ความคาดหวังของกิจการในการปอ้ งกนั เฝา้ ระวงั และตรวจสอบการทุจริตภายในกจิ การ สาหรับมาตรฐาน COSO 2013 ประกอบด้วย 5 องค์ประกอบ 17 หลักการ ดังน้ี องค์ประกอบท่ี 1 : สภาพแวดลอ้ มการควบคุม (Control Environment) หลักการท่ี 1 – องคก์ รยดึ หลกั ความซือ่ ตรงและจรยิ ธรรม หลกั การที่ 2 – คณะกรรมการแสดงออกถึงความรับผิดชอบต่อการกากบั ดูแล หลักการที่ 3 – คณะกรรมการและฝ่ายบริหาร มอี านาจการสง่ั การชดั เจน หลักการที่ 4 – องค์กร จงู ใจ รกั ษาไว้ และจูงใจพนักงาน หลักการที่ 5 – องคก์ รผลักดันใหท้ กุ ตาแหนง่ รบั ผดิ ชอบตอ่ การควบคมุ ภายใน องค์ประกอบที่ 2: การประเมินความเสีย่ ง (Risk Assessment) หลกั การท่ี 6 – กาหนดเปา้ หมายชดั เจน หลักการที่ 7 – ระบแุ ละวิเคราะห์ความเสี่ยงอย่างครอบคลมุ หลักการท่ี 8 – พิจารณาโอกาสท่จี ะเกิดการทจุ ริต หลกั การท่ี 9 – ระบุและประเมนิ ความเปลยี่ นแปลงที่จะกระทบต่อการควบคุมภายใน องค์ประกอบท่ี 3: กจิ กรรมการควบคุม (Control Activities) หลักการที่ 10 – ควบคมุ ความเสีย่ งใหอ้ ยใู่ นระดบั ทีย่ อมรบั ได้ หลกั การที่ 11 – พัฒนาระบบเทคโนโลยีท่ใี ช้ในการควบคุม หลกั การท่ี 12 – ควบคมุ ใหน้ โยบายสามารถปฏบิ ตั ิได้ องคป์ ระกอบที่ 4: สารสนเทศและการสอ่ื สาร (Information and Communication) หลกั การท่ี 13 – องค์กรมีขอ้ มูลทเ่ี กยี่ วขอ้ งและมคี ุณภาพ หลักการท่ี 14 – มีการสื่อสารข้อมูลภายในองค์กร ให้การควบคุมภายในดาเนิน ตอ่ ไปได้ หลกั การท่ี 15 – มีการส่อื สารกับหน่วยงานภายนอก ในประเดน็ ทอี่ าจกระทบตอ่ การควบคมุ ภายใน คู่มอื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ ริตสาหรับภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

14 องคป์ ระกอบที่ 5: กจิ กรรมการกากบั ติดตามและประเมินผล (Monitoring Activities) หลกั การท่ี 16 – ตดิ ตามและประเมนิ ผลการควบคมุ ภายใน หลกั การท่ี 17 – ประเมินและส่ือสารข้อบกพร่องของการควบคุมภายในทันเวลา และเหมาะสม ท้ังน้ี องค์ประกอบการควบคุมภายในแต่ละองค์ประกอบและหลักการจะต้อง Present & Function (มีอย่จู รงิ และนาไปปฏิบตั ิได)้ อกี ท้ังทางานอยา่ งสอดคลอ้ งและสัมพันธก์ ัน จึงจะทาให้การควบคุม ภายในมีประสิทธผิ ล สาหรับคู่มือฉบับน้ี จะเน้นตามมาตรฐาน COSO 2013 องค์ประกอบท่ี ๒ หลักการที่ ๘ ในเรอื่ งการประเมินความเสยี่ งการทจุ รติ เปน็ หลกั กรอบหรือภาระงานในการประเมินความเสย่ี งการทุจริต มี ๔ กระบวนการ ดงั นี้ ➢ Corrective : แก้ไขปัญหาที่เคยรับรู้ว่าเกิด สิ่งท่ีมีประวัติอยู่แล้ว ทาอย่างไรจะ ไม่ให้เกิดขึน้ ซา้ อกี ➢ Detective : เฝ้าระวัง สอดส่อง ติดตามพฤติกรรมเสี่ยง ทาอย่างไรจะตรวจพบ ต้องสอดส่องตั้งแต่แรก ต้ังข้อบ่งช้ีบางเรื่องท่ีน่าสงสัยทาการลดระดับความเส่ียงน้ันหรือให้ข้อมูลเบาะแสนั้น แกผ่ บู้ รหิ าร ➢ Preventive : ปอ้ งกนั หลีกเลี่ยง พฤติกรรมที่นาไปสู่การสุ่มเสี่ยงต่อการกระทาผิด ในส่วนท่ีพฤติกรรมท่ีเคยรับรู้ว่าเคยเกิดมาก่อน คาดหมายได้ว่ามีโอกาสสูงท่ีจะเกิดซ้าอีก (Known Factor) ทงั้ ทรี่ ูว้ า่ ทาไปมคี วามเสี่ยงตอ่ การทจุ ริต จะตอ้ งหลีกเลี่ยงด้วยการปรับ Workflow ใหม่ ไม่เปิดช่องว่างให้การ ทุจรติ เขา้ มาไดอ้ ีก ➢ Forecasting : การพยากรณ์ประมาณการสงิ่ ท่ีอาจจะเกิดขนึ้ และป้องกันป้องปราม ล่วงหน้าในเร่ืองประเด็นที่ไม่คุ้นเคย ในส่วนที่เป็นปัจจัยความเสี่ยงที่มาจากการพยากรณ์ ประมาณการล่วงหน้า ในอนาคต (Unknown Factor) ๔. องคป์ ระกอบทท่ี าให้เกดิ การทุจริต องค์ประกอบหรือปัจจัยที่นาไปสู่การทุจริต ประกอบด้วย Pressure หรือแรงกดดันหรือ แรงจูงใจ Opportunity หรือโอกาส ซึ่งเกิดจากช่องโหว่ของระบบต่างๆ คุณภาพการควบคุม กากับควบคุม ภายในขององค์กรมีจุดอ่อน และRationalization หรือการหาเหตุผลสนับสนุนการกระทา ตามทฤษฎีสามเหล่ียม การทจุ ริต (The Fraud Triangle) ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน

15 ๕. ขอบเขตการประเมินความเสีย่ งการทจุ ริต คมู่ ือนีจ้ ะแบง่ ประเภทความเสย่ี งการทุจรติ ออกเป็น ๓ ดา้ น ดงั นี้ ๕.1 ความเส่ียงการทุจริตที่เกี่ยวข้องกับการพิจารณาอนุมัติ อนุญาต (เฉพาะหน่วยงานที่มี ภารกิจให้บริการประชาชนอนุมัติ หรืออนุญาต ตามพระราชบัญญัติการอานวยความสะดวกในการพิจารณา อนุญาตของทางราชการ พ.ศ. ๒๕๕๘) ๕.2 ความเส่ยี งการทจุ ริตในความโปร่งใสของการใช้อานาจและตาแหน่งหนา้ ท่ี ๕.3 ความเส่ยี งการทจุ ริตในความโปร่งใสของการใช้จา่ ยงบประมาณและการบริหารจัดการ ทรพั ยากรภาครัฐ คมู่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน

16 ๖. ข้ันตอนการประเมนิ ความเส่ยี งการทุจรติ มี ๙ ขนั้ ตอน ดงั นี้ ขั้นเตรยี มการ : ประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ การทุจริตที่เกิดขึ้นในสังคมไทย มีการกล่าวขานกันว่ามีการทุจริตทั้งขนาดเล็ก ขนาดใหญ่ ซ่ึงส่งผลกระทบต่อดัชนีการรับรู้การทุจริตของประเทศ (CPI) การประเมินความเสี่ยงด้านการทุจริตเป็น เคร่ืองมอื หน่งึ ในการป้องกนั การทจุ ริตเป็นเช่นเดียวกบั การประเมนิ ผลกระทบต่อสงิ่ แวดล้อม (EIA) นัน่ เอง ก่อนทาการประเมินความเส่ียงการทุจริต ต้องทาการคัดเลือกงานหรือกระบวนงานจาก ภารกจิ ในแต่ละประเภทที่จะทาการประเมิน ซึ่งคู่มือนี้ได้จาแนกขอบเขตของการประเมินความเสี่ยงการทุจริตไว้ ๓ ด้าน ดังน้ี ความเส่ียงการทุจริตที่เก่ียวข้องกับการพิจารณาอนุมัติ อนุญาต (เฉพาะหน่วยงานท่ีมีภารกิจ ใหบ้ รกิ ารประชาชนอนมุ ัติ หรืออนญุ าต ตามพระราชบัญญัติการอานวยความสะดวกในการพิจารณาอนุญาต ของทางราชการ พ.ศ. ๒๕๕๘) ความเสี่ยงการทุจริตในความโปร่งใสของการใช้อานาจและตาแหน่งหน้าท่ี และความเสี่ยงการทุจริตในความโปร่งใสของการใช้จ่ายงบประมาณและการบริหารจัดการทรัพยากรภาครัฐ เมื่อคัดเลือกได้แล้ว ให้ทาการคัดเลือกกระบวนงานของประเภทด้านนั้นๆ และจัดเตรียมข้อมูลข้ันตอนการ ปฏบิ ัตงิ าน หรือแนวทางในการปฏิบัติงานท่ีเก่ียวข้อง และมาตรการควบคุมหรือป้องกันความเสี่ยงการทุจริต ที่มีอยู่ในปัจจุบันของกระบวนงานหรืองานนั้นๆ จากนั้นจึงลงมือทาการตามข้ันตอนประเมินความเส่ียงการ ทุจริต คูม่ อื แนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน

17 การเตรียมการขอ้ มูลที่ต้องทาการรวบรวมก่อนลงมือทาการประเมินความเสีย่ งการทจุ รติ ตามตัวอยา่ ง ชื่อกระบวนงาน/งาน ....................................................................................................................... ท่ี ขน้ั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน มาตรการปอ้ งกนั ความเส่ยี งการทจุ ริต ท่ีมอี ยู่ในปจั จุบัน ข้ันตอนท่ี ๑ การระบุความเสยี่ ง ข้ันตอนที่ ๑ นาข้อมูลท่ีได้จากข้ันเตรียมการในส่วนรายละเอียดข้ันตอน กระบวนงาน การปฏิบตั งิ านของท่จี ะทาการประเมินความเส่ียงการทุจริต ซ่ึงในขั้นตอนการปฏิบัติงานน้ัน ย่อมประกอบไป ด้วยขั้นตอนย่อย ในการระบุความเส่ียงตามขั้นตอนท่ี ๑ ให้ทาการระบุความเสี่ยงโดยอธิบายรายละเอียด รปู แบบ พฤติการณ์ความเสี่ยงเฉพาะข้ันตอนการปฏิบัติงานท่ีมีความเส่ียงการทุจริต และในการประเมินต้อง คานงึ ถงึ ความเสี่ยงในภาพรวมของการดาเนินงานเรื่องท่ีจะทาการประเมินด้วย เนื่องจากในกระบวนงานการ ปฏิบตั ิงานตามขั้นตอนอาจไม่พบความเสี่ยง หรอื โอกาสเส่ียงต่า แต่อาจพบว่ามีความเส่ียงในการปฏิบัติงานท่ี อาจไม่ได้อยู่ในข้ันตอนก็เป็นได้ โดยไม่ต้องคานึงว่าหน่วยงานจะมีมาตรการป้องกันหรือแก้ไขความเสี่ยงการ ทุจริตน้ันอยู่แล้ว ซึ่งเป็นท้ัง Known Factor หรือ Unknown Factor “การระบุความเสี่ยงการทุจริตไม่ ถกู ตอ้ ง มาตรการควบคุมหรือมาตรการปอ้ งกนั ความเสีย่ งการทุจริต จึงไม่สามารถลดความเส่ยี งการทจุ ริตได้” คมู่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรับภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

18 Known Factor ความเสี่ยงท้งั ปัญหา/พฤติกรรมท่ีเคยรบั รู้วา่ เคยเกดิ มาก่อน คาดหมายได้ว่า Unknown Factor มโี อกาสสูงท่จี ะเกิดซา้ หรอื มีประวัติ มตี านานอยู่แล้ว ปัจจยั ความเสี่ยงท่ีมาจากการพยากรณ์ ประมาณการล่วงหน้าในอนาคตปัญหา/ พฤติกรรม ความเส่ยี งทีอ่ าจจะเกดิ ขึ้น (คิดลว่ งหน้า ตตี นไปก่อนไข้เสมอ) ในข้ันน้ีนับว่ามีความสาคัญ ต้องทาการระบุความเส่ียงด้วยการค้นหารูปแบบ พฤติการณ์ ความเส่ียงให้ลึก ละเอียดมากท่ีสุด และต้องไม่นาปัญหาของหน่วยงานในปัจจุบันมาปนกับความเสี่ยงการ ทุจริต การระบุความเสี่ยงไม่ละเอียด ชันเจน จะนาไปสู่ข้ันตอนในการจัดทามาตรการป้องกันความเสี่ยงการ ทจุ รติ ทีไ่ ม่ตรง ขาดประสิทธภิ าพ ยกตวั อยา่ ง เชน่ ต้องระบวุ า่ ทรพั ย์อะไรท่มี คี วามเสยี่ ง ท่ี รปู แบบ พฤตกิ ารณ์ความเสย่ี งการทจุ ริต มาตรการปอ้ งกันการทุจริต 1 เจ้าหนา้ ที่ไมม่ คี วามรู้ หรือเข้าใจกฎระเบยี บ การจัดซอื้ จดั จ้างคลาดเคล่อื น ปญั หาไม่ใชค่ วามเสยี่ ง 2 การเบกิ จ่ายงบประมาณมีความเสี่ยงการทจุ รติ เสย่ี งอย่างไรให้อธบิ าย ยกตัวอย่าง คมู่ ือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจรติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

19 อาจเออื้ ประโยชน์ อธิบายรปู แบบในการเอือ้ ประโยชน์ เชน่ เลอื กตรวจ ไมต่ รวจจดุ ทไ่ี มถ่ กู ต้อง ตรวจเฉพาะจดุ ที่ถกู ตอ้ ง ตรวจแลว้ พบวา่ ไม่ถูกตอ้ ง แตบ่ นั ทกึ ว่าถูกต้อง ฯลฯ เทคนคิ ในการระบคุ วามเสี่ยงหรือคน้ หาความเส่ียงการทุจรติ ด้วยวิธีการตา่ งๆ ตามความเหมาะสม ดังน้ี คู่มอื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

20 ประเมนิ ความเสี่ยงการทจุ รติ ปงี บประมาณ พ.ศ. .......... ประเมินความเสี่ยงการทุจริต ด้าน ๑ ความเส่ียงการทจุ ริตท่ีเกีย่ วขอ้ งกบั การพจิ ารณาอนมุ ตั ิ อนญุ าต ๒ ความเส่ียงการทุจริตในความโปรง่ ใสของการใช้อานาจและตาแหน่งหนา้ ที่ 3 ความเสยี่ งการทจุ รติ ในความโปร่งใสของการใชจ้ ่ายงบประมาณและการบรหิ าร จดั การทรพั ยากรภาครฐั ชือ่ กระบวนงาน/งาน ......................................................................................................................... ชอื่ หน่วยงาน / กระทรวง........................................................................................................... ผ้รู บั ผิดชอบ................................................................................. โทรศัพท์................................ ตารางที่ 1 ตารางระบคุ วามเส่ยี ง โอกาส/ความเสี่ยง รูปแบบพฤติการณ์ความเส่ยี งการทุจริต ท่ี ขัน้ ตอนการปฏิบตั งิ าน ตารางที่ 1 อธิบายรายละเอียด โอกาส ความเสีย่ งการทจุ รติ วา่ มีรูปแบบ พฤตกิ ารณ์การทจุ ริตท่ีมีความเส่ียง การทุจริตในแต่ละขั้นตอนในการปฏิบัติงาน บางข้ันตอนอาจไม่มีความเสี่ยงการทุจิต สาหรับ ข้ันตอนการปฏิบัติงานที่มีความสุ่มเส่ียง หรือโอกาสเกิดการทุจริต ให้อธิบายรูปแบบพฤติการณ์ ความเสี่ยงให้ละเอียดชัดเจนมากที่สุด โดยวิธีการการค้นหาความเส่ียงการทุจริต ค้นหาจาก ความเส่ียงที่เคยเกิด หรือคาดว่าจะเกิดซ้าสูงมีประวัติอยู่แล้ว เรียกว่า Known Factor และ ไม่เคยเกิดหรือไม่มีประวัติมาก่อน แต่มีความเส่ียงจากการพยากรณ์ในอนาคตว่ามีโอกาสเกิด เรียกวา่ Unknown Factor คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ รติ สาหรับภาครัฐ และภาคธุรกจิ เอกชน

21 ข้ันตอนที่ ๒ การประเมินสถานะความเสย่ี ง ขนั้ ตอนท่ี ๒ ใหน้ าข้อมลู จากตารางที่ ๑ มาวิเคราะหเ์ พื่อแสดงสถานะความเสยี่ งการทจุ รติ ของแตล่ ะโอกาส/ความเสีย่ งการทจุ ริต ออกตามรายสี เขยี ว เหลอื ง สม้ แดง โดยระบสุ ถานะของความเสีย่ ง ในช่องสี ความหมายของสถานะความเสย่ี งตามสไี ฟจราจร มรี ายละเอียดดังนี้ ⚫ สถานะสเี ขียว : ความเสยี่ งระดบั ตา่ ⚫ สถานะสีเหลือง : ความเสี่ยงระดับปานกลาง และสามารถใช้ความรอบคอบระมัดระวัง ในระหวา่ งปฏบิ ตั งิ าน ตามปกตคิ วบคุมดแู ลได้ ⚫ สถานะสีส้ม : ความเสี่ยงระดับสูง เป็นกระบวนงานที่มีผู้เก่ียวข้องหลายคน หลาย หน่วยงานภายในองค์กร มีหลายข้ันตอน จนยากต่อการควบคุม หรือไม่มีอานาจควบคุมข้ามหน่วยงานตาม หน้าทป่ี กติ ⚫ สถานะสีแดง : ความเสยี่ งระดบั สงู มาก เปน็ กระบวนงานทีเ่ กย่ี วข้องกบั บคุ คลภายนอก คนที่ไม่รู้จกั ไมส่ ามารถตรวจสอบไดช้ ดั เจน ไม่สามารถกากับตดิ ตามไดอ้ ย่างใกล้ชิดหรอื อย่างสมา่ เสมอ ตารางที่ 2 ตารางประเมนิ สถานะความเส่ียง ท่ี ขน้ั ตอนการปฏิบัตงิ านโอกาส/ความเสยี่ ง เขยี ว เหลอื ง สม้ แดง รูปแบบพฤติการณค์ วามเสยี่ งการทจุ ริต ตารางท่ี 2 นารูปแบบพฤติการณ์ความเสี่ยงการทุจริตของแต่ละข้ันตอนการปฏิบัติงานจาก ตารางท่ี ๑ มาประเมินเพ่อื แยกสถานะความเส่ียงการทจุ รติ ตามไฟสีจราจร สเี ขยี ว หมายถงึ ความเส่ียงระดับตา่ สีเหลือง หมายถงึ ความเสี่ยงระดับปานกลาง สีสม้ หมายถึง ความเส่ียงระดับสูง สีแดง หมายถึง ความเสีย่ งระดับสงู มาก ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

22 ขนั้ ตอนที่ ๓ การประเมินค่าความเส่ียงรวม ขั้นตอนท่ี ๓ รูปแบบพฤติการณ์ความเสี่ยงการทุจริต ท่ีมีสถานะความเส่ียงระดับสูงจนถึง ความเส่ียงระดับสูงมาก ท่ีเป็น สีส้ม และสีแดง จากตารางที่ ๒ มาทาการหาค่าความเส่ียงรวม ซ่ึงได้จากระดับ ความจาเป็นของการเฝ้าระวัง ที่มีค่า ๑ - ๓ คูณด้วย ระดับความรุนแรงของผลกระทบที่มีค่า ๑ - ๓ เช่นกัน คา่ ๑ - ๓ โดยมีเกณฑใ์ นการให้คา่ ดงั น้ี ๓.๑ ระดบั ความจาเป็นของการเฝ้าระวัง มีแนวทางในการพจิ ารณาดังนี้ - ถ้าเป็นกิจกรรมหรือข้ันตอนหลักที่สาคัญของกระบวนงานน้ันๆ แสดงว่ากิจกรรม หรือข้ันตอนน้ัน เป็น MUST หมายถึงมีความจาเป็นสูงของการเฝ้าระวังความเสี่ยงการทุจริตท่ีต้องทาการ ป้องกนั ไมด่ าเนินการไม่ได้ คา่ ของ MUST คอื คา่ ที่อยใู่ นระดับ ๓ หรือ ๒ - ถ้าเป็นกิจกรรมหรือขั้นตอนนั้นเป็นกิจกรรม หรือข้ันตอนรองของกระบวนงานนั้นๆ แสดงว่ากิจกรรมหรือข้ันตอนน้ันเป็น SHOULD หมายถึงมีความจาเป็นต่าในการเฝ้าระวังความเสี่ยงการ ทุจริต คา่ ของ SHOULD คอื คา่ ทอี่ ย่ใู นระดบั ๑ เทา่ นั้น (ตวั อย่างตามตารางที่ ๓.๑ ) (เกณฑ์พจิ ารณาระดับความจาเปน็ ของการเฝา้ ระวงั ความเสยี่ งการทุจรติ ว่าเป็น MUST หรอื SHOULD) ๓.๒ ระดบั ความรนุ แรงของผลกระทบ มแี นวทางในการพิจารณาดงั นี้ กิจกรรมหรือข้นั ตอนการปฏิบัติงานน้ันเก่ียวข้องกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย Stakeholders รวมถงึ หน่วยงานกากับดูแล พันธมิตร ภาคีเครือขา่ ย ค่าอย่ทู ี่ ๒ หรือ ๓ - กิจกรรมหรือข้นั ตอนการปฏิบัติงานน้ันเก่ียวข้องกับผลกระทบทางการเงิน รายได้ลด รายจ่ายเพม่ิ Financial คา่ อยูท่ ี่ ๒ หรอื ๓ - กิจกรรมหรือขั้นตอนการปฏิบัติงานนั้น ผลกระทบต่อผู้ใช้บริการ กลุ่มเป้าหมาย Customer/User ค่าอยทู่ ี่ ๒ หรือ ๓ - กิจกรรมหรือข้ันตอนการปฏิบัติงานน้ันผลกระทบต่อกระบวนงานภายใน Internal Process หรือกระทบดา้ นการเรยี นรู้ องค์ความรู้ Learning & Growth คา่ อยูท่ ี่ ๑ หรอื ๒ (ตวั อยา่ งตามตารางท่ี ๓.๒ ระดบั ความรนุ แรงของผลกระทบ) คมู่ ือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

23 ตารางที่ 3 ตารางการประเมินคา่ ความเสีย่ งรวม SCORING ทะเบียนข้อมูลท่ีต้องเฝ้าระวัง ๒ มิติ (หรือตารางเมทริกซ์ระดับความเส่ียง (Risk level matrix) ท่ี ขัน้ ตอนการปฏบิ ัติงาน ระดับความจาเป็น ระดบั ความรุนแรงของ คา่ ความเสยี่ งรวม /โอกาส/ความเส่ียงรูปแบบ ของการเฝา้ ระวัง ผลกระทบ จาเป็น X รุนแรง พฤติการณ์ความเสีย่ งการทจุ รติ 3 21 3 21 ตารางที่ 3 นาขอ้ มูลท่มี ีสถานะความเส่ยี งใน ช่องสสี ้ม และสีแดง จากตารางที่ ๒ มาหาค่าความ เสีย่ งรวม (ระดบั ความจาเป็นของการเฝ้าระวัง คูณ ระดับความรุนแรงของผลกระทบ) แนวทางในการพิจารณา ระดบั ความจาเป็นของการเฝ้าระวัง และ ระดับความรนุ แรงของผลกระทบ ตารางท่ี ๓.๑ ระดับความจาเปน็ ของการเฝ้าระวัง ที่ ขน้ั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน กิจกรรมหรอื ข้ันตอน กจิ กรรมหรือ โอกาส/ความเสยี่ งรูปแบบพฤตกิ ารณ์ความเสี่ยงการทจุ ริต หลัก MUST ขนั้ ตอนรอง SHOULD คา่ ควรเป็น ๓ ค่าควรเปน็ ๑ หรอื ๒ คมู่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ ริตสาหรับภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน

24 ตารางที่ ๓.๒ ระดับความรุนแรงของผลกระทบตาม Balanced Scorecard ขัน้ ตอนการปฏิบัติงานโอกาส/ความเสยี่ ง ๑ ๒๓ รูปแบบพฤติการณค์ วามเสี่ยงการทจุ รติ XX ผมู้ สี ่วนได้สว่ นเสยี Stakeholders XX รวมถึง หน่วยงานกากับดูแล พันธมิตร ภาคีเครือขา่ ย XX XX ผลกระทบทางการเงิน รายได้ลด รายจ่ายเพม่ิ Financial XX ผลกระทบต่อผใู้ ชบ้ รกิ าร กลุ่มเป้าหมาย Customer/User ผลกระทบต่อกระบวนงานภายใน Internal Process กระทบดา้ นการเรียนรู้ องค์ความรู้ Learning & Growth ตารางที่ 3.1 และตารางที่ 3.2 เป็นแนวทางในการคิดคา่ คะแนน เพ่ือหาคา่ ความเสี่ยงรวมตาม ตารางที่ 3 หรืออาจเรยี กได้ว่า ตารางท่ี 3.1 และ 3.2 ขั้นตอนท่ี ๔ การประเมนิ ประสทิ ธิภาพการควบคุมความเสย่ี ง ขน้ั ตอนท่ี ๔ ให้นาค่าความเส่ยี งรวม (จาเป็น X รุนแรง) จากตารางที่ ๓ มาทาการประเมิน ระดับความเส่ียงการทุจริตว่าอยู่ในระดับใดเม่ือเทียบกับประสิทธิภาพการควบคุมความเส่ียงของหน่วยงาน ทีม่ ีอยใู่ นปัจจุบัน ในขั้นตอนน้ีหน่วยงานต้องมีข้อมูลว่าในปัจจุบันหน่วยงานมีมาตรการป้องกัน หรือความคุม ความเส่ียงอะไรบ้างในการเตรียมการก่อนลงมือประเมิน จึงจะทาให้การประเมินคุณภาพการจัดการควบคุม ความเส่ยี งไดอ้ ย่างถูกตอ้ ง ตารางที่ ๔ ตารางแสดงการประเมนิ ประสิทธภิ าพการควบคุมความเสี่ยง ท่ี ข้ันตอนการปฏิบัติงานโอกาส/ความเส่ยี ง ประสทิ ธภิ าพการควบคมุ รูปแบบพฤติการณค์ วามเส่ียงการทุจรติ ความเสยี่ งการทจุ ริตในปจั จุบนั ดี พอใช้ ออ่ น ตารางที่ ๔ ให้นาค่าความเส่ียงรวม (จาเป็น X รุนแรง) จากตารางที่ ๓ มาทาการประเมินระดับความ เสี่ยงการทุจริต โดยการวิเคราะห์จากประสิทธิผลหรือคุณภาพการจัดการขององค์กรกับ ความเส่ียงท่ีมีอยู่ในปัจจุบัน เรื่องท่ีทาการประเมิน (ดี/พอใช้/อ่อน) เพ่ือประเมินว่าความเส่ียง การทจุ ริต มีค่าความเส่ียงอยู่ระดับใด จะได้นาไปบริหารจัดการความเสี่ยงตามความรุนแรง ของความเส่ียง ซึ่งจะต้องอยู่ในระหว่างคะแนน (๓) ถึง (๙) เท่าน้ัน โดยค่าคะแนนจากการ ประเมินจะเป็นดงั น้ี คูม่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

25 ประสิทธภิ าพการควบคมุ คา่ คะแนนประสิทธิภาพการควบคมุ ความเสย่ี งการทุจรติ ในปจั จุบัน ความเสีย่ งการทจุ รติ ในปัจจบุ ัน ๓ ดี ๕ หรอื ๖ พอใช้ ๗ หรอื ๘ หรอื ๙ อ่อน แนวทางการประเมินคา่ คะแนนระดบั ความเสยี่ ง เทยี บกับประสทิ ธิภาพการควบคมุ ความเสย่ี งการทจุ ริตในปจั จบุ ัน ขน้ั ตอนการปฏบิ ตั ิงาน/ ประสิทธิภาพ ค่าประเมนิ ระดับความเส่ียงการทุจรติ โอกาส/ความเสยี่ ง การควบคุม รูปแบบพฤติการณ์ ความเสี่ยง ค่าความเสยี่ ง คา่ ความเส่ยี ง คา่ ความเสย่ี ง ความเสยี่ งการทุจริต การทุจริต ระดับต่า ระดับปาน ระดับสงู กลาง ดี ต่า คอ่ นขา้ งต่า ปานกลาง (๓) พอใช้ คอ่ นข้างตา่ ปานกลาง คอ่ นขา้ งสงู (๕) (๖) ออ่ น ปานกลาง คอ่ นข้างสูง สงู (๗) (๘) (๙) การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพการควบคุมความเส่ยี งการทุจริตในปัจจุบนั ระดับ คาอธบิ าย ดี การควบคุมมีความเข้มแข็งและดาเนินไปได้อย่างเหมาะสม ซึ่งช่วยให้เกิดความม่ันใจ ไดใ้ นระดับท่ีสมเหตุสมผลวา่ จะสามารถลดความเส่ียงการทุจรติ ได้ พอใช้ การควบคมุ ยังขาดประสทิ ธภิ าพ ถึงแมว้ า่ จะไม่ทาใหเ้ กดิ ผลเสียหายจากความเส่ียงอย่าง มีนัยสาคญั แต่ก็ควรมีการปรบั ปรงุ เพ่ือใหม้ ั่นใจวา่ จะสามารถลดความเส่ียงการทุจรติ ได้ ออ่ น การควบคุมไม่ไดม้ าตรฐานที่ยอมรับไดเ้ นอื่ งจากมีความหละหลวมและไม่มปี ระสทิ ธิผล การควบคมุ ไม่ทาใหม้ ่ันใจอย่างสมเหตุสมผลว่าจะสามารถลดความเสย่ี งการทจุ ริตได้ คู่มอื แนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรับภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

26 ขน้ั ตอนที่ ๕ การจดั ทาแผนบริหารความเส่ยี ง ข้ันตอนที่ ๕ ให้เลือกเหตุการณ์ท่ีมีความเสี่ยงสูงสุดจากการประเมินระดับความเส่ียง ในตารางที่ ๔ ท่ีอยู่ในช่องค่าความเสี่ยง ระหว่างคะแนน (๓) ถึง (๙) โดยเฉพาะท่ีอยู่ในระดับสูง ค่อนข้างสูง ปานกลาง มาทาแผนบริหารความเสี่ยงการทุจริตตามลาดับความรุนแรง (กรณีท่ีหน่วยงานทาการประเมิน คุณภาพการจัดการหรือการควบคุมความเส่ียง ในตารางที่ ๔ ไม่พบว่าความเส่ียงอยู่ในระดับสูง ค่อนข้างสูง ปานกลางเลย แต่พบว่าความเส่ียงการทุจริตอยู่ในระดับ ต่า หรือ ค่อนข้างต่า ให้ทาการจัดทาแผนบริหาร ความเส่ียงในเชิงเฝ้าระวังความเสี่ยงการทุจริต หรือให้หน่วยงานพิจารณาทาการเลือกภารกิจงานหรือ กระบวนงานหรือการดาเนินงานที่อาจก่อให้เกิดหรือมีโอกาสเกิดความเส่ียงการทุจริต นามาประเมิน ความเสีย่ งการทจุ ริตเพิม่ เตมิ ) แผนบริหารความเสย่ี งการทุจรติ นามาตรการปอ้ งกันความเสี่ยงการทจุ ริตของหน่วยงานที่มีอยู่ ในปัจจุบันและมาตรการน้ันยังสามารถบังคับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ มาพิจารณาจัดทามาตรการในคร้ังน้ี โดยมีมาตรการป้องกนั ความเส่ียงการทุจริตเพ่ิมเติมจากรูปแบบพฤติการณ์ความเส่ียงการทุจริต ที่ได้จากการ ประเมินในคร้ังนี้ มาตรการ หมายถึง วิธีการที่จะทาให้ได้รับผลสาเร็จ (วิธีป้องกัน) หรือแนวทางท่ีตั้งขึ้นเพื่อ ไมใ่ หเ้ กิดสงิ่ ทไี่ ม่พงึ ปรารถนาจัดทาเป็นแผนบริหารความเสี่ยงการทจุ ริต เพ่อื ขับเคลอ่ื นบังคบั ใชต้ ่อไป คมู่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ ริตสาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

27 ตารางที่ ๕ ตารางแผนบริหารความเสยี่ ง ช่อื แผนบรหิ ารความเสย่ี ง....................................................................................................... ข้ันตอนการปฏบิ ตั งิ าน มาตรการปอ้ งกันความเส่ยี งการทุจรติ ที่ โอกาส/ความเสี่ยง รปู แบบพฤติการณ์ ความเสย่ี งการทุจรติ ตารางที่ ๕ พิจารณาเหตุการณ์ความเสี่ยง ที่มีค่าความเสี่ยงการทุจริต จากตารางที่ ๔ ตามลาดับ ความรุนแรงความเส่ียงท่ีอยู่ในระดับ สูง ค่อนข้างสูง ปานกลาง มาจัดทาแผนบริหาร ความเสี่ยงเพื่อป้องกันการทุจริตต่อไป โดยวิเคราะห์ตรวจสอบว่ามาตรการเดิม หรือปัจจุบัน (Key Controls in place) ที่หน่วยงานบังคับใช้มีประสิทธิภาพเพียงพอ หรือไม่ และต้องมีมาตรการเพิ่มเติม (Further Actions to be Taken) อย่างไรบ้าง ให้ระบุรายละเอียด เพื่อนาสู่การบังคับใช้ความเสี่ยงกับมาตรการป้องกันความเสี่ยง การทุจรติ ควรเชอ่ื มโยงใหม้ คี วามสอดคลอ้ งกบั ความเส่ียงทป่ี ระเมนิ ไว้ ขัน้ ตอนที่ ๖ การจัดทารายงานผลการเฝา้ ระวงั ความเส่ียง ขั้นตอนท่ี ๖ เพื่อติดตามเฝ้าระวัง เป็นการประเมินการบริหารความเสี่ยงการทุจริตในกิจกรรม ตามแผนบริหารความเส่ียงของขั้นตอนท่ี ๕ ซึ่งเปรียบเสมือนเป็นการสร้างตะแกรงดัก เพ่ือเป็นการยืนยัน ผลการป้องกันหรือแก้ไขปัญหามีประสิทธิภาพมากน้อยเพียงใด โดยการแยกสถานะของการเฝ้าระวังความ เสี่ยงการทุจริตตอ่ ไป ออกเป็น ๓ สี ไดแ้ ก่ สเี ขียว สีเหลอื ง สแี ดง ตารางท่ี ๖ ตารางจดั ทารายงานผลการเฝา้ ระวังความเสี่ยง ท่ี มาตรการป้องกัน โอกาส/ความเสย่ี งการทุจรติ สถานะความเสีย่ ง ความเสยี่ งการทุจรติ รปู แบบพฤตกิ ารณ์ความเส่ียงการทุจริต เขียว เหลือง แดง ตารางท่ี ๖ ใหร้ ายงานสถานะของการเฝา้ ระวังการทุจริตตามแผนบรหิ ารความเส่ียงในตารางที่ ๕ วา่ อยใู่ นสถานะความเสย่ี งระดับใด เพ่ือพจิ ารณาทากิจกรรมเพ่ิมเติม กรณีอยใู่ นข่าย ทย่ี ังแก้ไขไม่ได้ ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจริตสาหรับภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

28 ✓ สถานะสเี ขยี ว : ไมเ่ กิดกรณีท่ีอยใู่ นขา่ ยความเสี่ยง ยังไม่ต้องทากจิ กรรมเพ่ิม ✓ สถานะสเี หลือง : เกิดกรณีท่ีอยู่ในขา่ ยความเส่ยี ง แต่แก้ไขได้ทนั ท่วงที ตามมาตรการ/ นโยบาย/โครงการ/กจิ กรรมท่ีเตรียมไว้ แผนใช้ไดผ้ ล ความเสย่ี งการทจุ รติ ลดลง ระดบั ✓ สถานะสแี ดง : เกดิ กรณีทีอ่ ยใู่ นขา่ ยยงั แก้ไขไม่ได้ ควรมมี าตรการ/นโยบาย/โครงการ/ กจิ กรรม เพมิ่ ข้ึนแผนใช้ไม่ได้ผล ความเสยี่ งการทจุ ริตไม่ลดลง ขน้ั ตอนท่ี ๗ จัดทาระบบการบรหิ ารความเส่ยี ง ขั้นตอนที่ ๗ นาผลจากทะเบียนเฝ้าระวังความเส่ียงการทุจริต จากตารางที่ ๖ ออกตามสถานะ ๓ สถานะ ซ่ึงในข้ันตอนท่ี ๗ สถานะความเส่ียงการทุจริตที่อยู่ในข่ายที่ยังแก้ไขไม่ได้ จะต้องมีกิจกรรมหรือ มาตรการอะไรเพิม่ เตมิ ตอ่ ไป โดยแยกสถานะเพ่ือทาระบบรหิ ารความเสย่ี งออกเปน็ ดงั นี้ ๗.๑ เกินกวา่ การยอมรับ (สถานะสแี ดง Red) ควรมีกิจกรรมเพม่ิ เตมิ ๗.๒ เกิดขึ้นแลว้ แต่ยอมรับได้ (สถานะสเี หลือง Yellow) ควรมีกจิ กรรมเพม่ิ เติม ๗.๓ ยังไมเ่ กดิ เฝา้ ระวงั ต่อเน่ือง (สถานะสีเขียว Green) ตารางที่ ๗ ตารางจัดทาระบบความเสี่ยง ๗.๑ (สถานะสีแดง Red) เกินกว่าการยอมรับ ควรมีกจิ กรรมเพ่มิ เติม ความเสยี่ งการทจุ ริต มาตรการป้องกนั ความเส่ยี งการทุจริต เพ่มิ เติม (สถานะสแี ดง) ค่มู ือแนวทางการประเมินความเสยี่ งการทุจริตสาหรับภาครัฐ และภาคธุรกิจเอกชน

29 ๗.๒ (สถานะสีเหลือง Yellow) เกดิ ขนึ้ แลว้ แต่ยอมรับได้ ควรมกี จิ กรรมเพ่มิ เตมิ ความเสี่ยงการทจุ ริต มาตรการปอ้ งกันความเสี่ยงการทุจริต เพิม่ เตมิ (สถานะสีเหลือง) ๗.๓ (สถานะสเี ขียว Green) ยังไม่เกดิ ใหเ้ ฝา้ ระวังต่อเนื่อง ความเส่ียงการทุจรติ ความเหน็ เพิ่มเติม (สถานะสเี ขียว) ขั้นตอนท่ี 8 การจดั ทารายงานการบริหารความเส่ียง ขั้นตอนที่ ๘ เป็นการจัดทารายงานสรุปให้เห็นในภาพรวม ว่ามีผลจากการบริหารความเสี่ยง การทุจริตตามข้ันตอนที่ ๗ มีสถานะความเส่ียงการทุจริตอยู่ในระดับใด (สี) สถานะความเส่ียง สีเขียว หมายถึง ความเส่ียงระดับต่า สีเหลือง หมายถึง ความเส่ียงระดับปานกลาง สีแดง หมายถึง ความเสี่ยง ระดับสงู มาก เพ่ือเป็นเครื่องมือในการกากบั ติดตาม ประเมนิ ผล ตารางที่ ๘ ตารางรายงานการบริหารความเสย่ี ง ท่ี สรปุ สถานะความเสี่ยงการทุจริต (เขียว เหลือง แดง) เขยี ว เหลือง แดง คูม่ อื แนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

30 ขั้นตอนท่ี 9 การรายงานผลการดาเนนิ งานตามแผนบริหารความเสี่ยง ขั้นตอนที่ ๙ เป็นการจัดทาแบบรายงานผลการดาเนินงานตามแผนบริหารความเสี่ยงการ ทุจริต หรือสถานะแผนบริหารความเส่ียงการทุจริต ตารางท่ี ๘ ต่อผู้บริหารของหน่วยงาน ซ่ึงห้วงระยะเวลา ของการรายงานผลขึน้ อย่กู ับหน่วยงาน เช่น รายงานทุกเดือน ทุกไตรมาส ซึ่งแบบในการรายงาน ตามตาราง ที่ ๙ และตารางท่ี ๑๐ สามารถปรับไดต้ ามความเหมาะสมของหน่วยงาน ตารางที่ ๙ แบบรายงานผลการดาเนนิ งานตามแผนบรหิ ารความเส่ยี ง แบบรายงานสถานะแผนบรหิ ารความเส่ยี งการทจุ ริต ณ วันที่........................................ หน่วยงานท่ปี ระเมิน .............................................................................................................................. ชอื่ แผนบริหารความเส่ียง □ ยงั ไม่ได้ดาเนินการ □ เฝา้ ระวงั และติดตามต่อเนอ่ื ง โอกาส/ความเส่ยี ง □ เร่ิมดาเนินการไปบ้าง แต่ยงั ไม่ครบถว้ น □ ตอ้ งการปรบั ปรุงแผนบริหารความเสี่ยงใหม่ให้เหมาะสม สถานะของการดาเนนิ การ □ เหตุผลอน่ื (โปรดระบุ) จัดการความเสยี่ ง .................................................................................................................. ................................................................................................................... ผลการดาเนินงาน ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... .................................................................................. .................................... ...................................................................................................................... คูม่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรับภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

31 ตารางท่ี ๑๐ ตารางการเสนอขอปรับปรุงแผนบริหารความเสยี่ งการทจุ รติ ระหว่างปี (ทดแทนแผนเดมิ ) หนว่ ยงานทเี่ สนอขอ ....................................................................................................................... วนั ทเี่ สนอขอ ……………………………………………………………...........................................…….. ช่อื แผนบรหิ ารความเสี่ยงเดิม ชื่อแผนบริหารความเส่ียงใหม่ ผู้รบั ผดิ ชอบหลัก ผรู้ บั ผิดชอบรองท่ีเกีย่ วข้อง เหตุผลในการเปล่ยี นแปลง ๑. ........................................................................... ๒. ........................................................................... ๓. ........................................................................... ประเด็นความเส่ียงหลกั เดมิ ใหม่ คมู่ อื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจรติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

32 ส่วนที่ ๔ แนวทางการจดั ทามาตรการป้องกนั ความเสีย่ งการทจุ รติ สาหรับหน่วยงานภาครฐั แผนแม่บทภายใต้ยทุ ธศาสตรช์ าติ ประเด็นการต่อต้านการทุจริตและประพฤติมิชอบ ได้ยึดแนวทาง การพฒั นาตามยุทธศาสตรช์ าติ ๒๐ ปี ในด้านการป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบ มุ่งเน้นการปรับพฤติกรรม “คน” และการปรับ “ระบบ” โดยการสร้างนวัตกรรมการต่อต้านการทุจริต เพื่อให้การดาเนินงานของหน่วยงาน ภาครัฐมีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ในทุกข้ันตอนการดาเนินงานพัฒนากระบวนการและรูปแบบของการ ป้องกันการทุจริตให้เท่าทันต่อพลวัตของการทุจริต เพื่อให้สามารถระงับยับยั้งการทุจริตได้อย่างเท่าทัน ไม่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อประเทศ ควรมุ่งเน้นการพัฒนากลไกและกระบวนการป้องกันการทุจริตให้มี ความเข้มแข็งและมีประสิทธิภาพในทุกหน่วยของสังคม โดยการพัฒนาเคร่ืองมือ รวมถึงการประเมินความเส่ียง ด้านการทุจริต เพื่อให้หน่วยงานภาครัฐมีมาตรการ ระบบ หรือแนวทางในบริหารจัดการความเสี่ยงของการ ดาเนินงานท่ีอาจก่อให้เกิดการทุจริต การประเมินความเสี่ยงการทุจริต เป็นการค้นหาจุดเส่ียงของขั้นตอน หรอื กระบวนงานตามทไ่ี ด้กล่าวมาแลว้ และนามากาหนดมาตรการป้องกันการทุจริตในแผนบริหารความเส่ียง การทุจริต ซง่ึ ตามกรอบการประเมินความเส่ียงการทจุ ริตใน ๓ ดา้ น กาหนดกรอบการประเมินความเสี่ยงการ ทจุ รติ ไว้ในส่วนที่ ๓ ของค่มู ือไว้ ดังนี้ ด้านที่ ๑ ประเมินความเสยี่ งการทุจริตท่เี ก่ียวขอ้ งกับการพิจารณาอนุมัติ อนญุ าต (เฉพาะหนว่ ยท่ีมภี ารกิจใหบ้ ริการประชาชน อนมุ ัติ อนญุ าต ตามพระราชบญั ญตั ิ การอานวยความสะดวกในการพจิ ารณาอนญุ าตของทางราชการ พ.ศ. ๒๕๕๘) ดา้ นท่ี ๒ ประเมินความเสีย่ งการทจุ รติ ในความโปรง่ ใสของการใชอ้ านาจและตาแหน่งหน้าที่ ด้านท่ี ๓ ประเมินความเสี่ยงการทจุ รติ ในความโปร่งใสของการใช้จ่ายงบประมาณ และการ บริหารจัดการทรัพยากรภาครัฐ ดังน้ัน สานักงาน ป.ป.ท. จึงได้จัดทาตัวอย่าง แนวทางการจัดทามาตรการป้องกันความเสี่ยง การทุจริตเพ่ือให้หน่วยงานนามาปรับใช้ในการจัดทาแผนบริหารความเส่ียงการทุจริตตามแต่ความเหมาะสม โดยจัดทาตัวอยา่ ง ๓ มาตรการ ดงั นี้ ๑) มาตรการเปิดเผยข้อมลู รัฐเชิงรุก ๒) มาตรการตรวจสอบการใช้ดลุ ยพนิ จิ ๓) มาตรการป้องกนั การรับสินบน 1. กรอบแนวคิดการจัดทามาตรการป้องกันความเส่ียงการทุจรติ มาตรการป้องกนั ความเสี่ยงการทุจริต หมายถึง วิธีการที่จะทาให้ได้รับผลสาเร็จ (วิธีป้องกันการ ทุจริต) หรือแนวทางที่ต้ังข้ึนเพื่อไม่ให้เกิดสิ่งท่ีไม่พึงปรารถนาหรือเกิดการทุจริตข้ึนในองค์กร โดยมีกรอบ แนวคดิ ในการจัดทามาตรการปอ้ งกนั ความเสี่ยงการทจุ รติ ดงั นี้ คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กิจเอกชน

33 ๑.๑ หลักธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาลหรือหลักการกากับดูแลกิจการที่ดี ควรประกอบด้วยหลัก ๖ ประการเพื่อใช้เป็น ฐานความคิดหลกั ในการบริหารจัดการและการปฏิบัติงาน โดยสร้างความม่ันคงให้กับองค์กรและดูแลผู้มีส่วน ได้ส่วนเสียอย่างเป็นธรรม โดยการใช้หลักธรรมาภิบาลป้องกันความเสี่ยงการทุจริต ประกอบด้วยหลักการ ดังนี้ 1. หลกั การมสี ว่ นร่วม (Participation) 2. หลกั นิติธรรมหรอื ความเท่าเทียมกนั (Rule of Law or Equitable Treatment) 3. หลกั ความโปรง่ ใส (Transparency) 4. หลกั ความรับผดิ รบั ชอบ (Accountability) 5. หลักการควบคุมการทจุ ริต (Corruption Control) 6. หลักความมีประสทิ ธิภาพและประสทิ ธผิ ล (Efficiency& Effectiveness) 1) หลกั การมีส่วนรว่ ม (Participation) หมายถึง การกระจายโอกาสให้ผู้บริหารหรือเจ้าหน้าท่ีทุกคนได้มีส่วนร่วมทางการจัดการ และการบริหารท่ีเก่ียวกับการตัดสินใจในเรื่องต่างๆ รวมทั้งการจัดสรรทรัพยากรของหน่วยงาน ซึ่งจะส่งผล กระทบต่อการดาเนินงาน ผู้บริหาร หรือเจ้าหน้าที่ โดยการให้ข้อมูล การรับฟัง และแสดงความคิดเห็น ใหค้ าปรึกษาแนะนา ร่วมวางแผน รว่ มปฏิบัติ ตลอดจนการควบคุมจากผ้มู ีสว่ นไดส้ ่วนเสีย 2) หลกั นติ ิธรรมหรือความเทา่ เทียม (Rule of Law or Equitable Treatment ) หมายถึง การมีกฎ ระเบียบ ที่เป็นธรรมกับทุกฝ่าย มีการบังคับใช้อย่างเสมอภาค และไม่มีการ เลือกปฏิบัติ ไม่มีมาตรฐานเชิงซ้อน (Double Standard) มีการดูแลการปฏิบัติให้เป็นไปตามกรอบของกฎ ระเบยี บ และกรอบเวลาการปฏิบัติ ไม่ให้มีการใช้ไปแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ มีกรอบการปฏิบัติท่ีเคารพ สิทธแิ ละเสรีภาพ และมกี ารปรับปรงุ กฎระเบยี บให้ทันสมัยสอดคลอ้ งกบั สถานการณ์ คู่มอื แนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน

34 3) หลักความโปร่งใส (Transparency) หมายถึง การมีความโปร่งใสเก่ียวกับการบริหารจัดการท่ีสามารถตรวจสอบได้ในทุกๆ ด้าน อาทิ การมีระบบงานที่ชัดเจน เปิดเผยได้ มีกระบวนการให้สามารถตรวจสอบความถูกต้องชัดเจนได้ และมีการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะอย่างตรงไปตรงมา ถูกต้อง โปร่งใส สอดคล้อง กับเวลาและสถานการณ์ 4) หลกั ความรับผดิ รับชอบ (Accountability) หมายถึง การตระหนักในสิทธิหน้าท่ี ความสานึกในความรับผิดชอบ การใส่ใจ การกระตือรือร้น ในการแก้ไขปัญหา การเปิดโอกาส และพร้อมท่ีจะถูกตรวจสอบ ประเมินผลที่สะท้อนถึงความรับผิดชอบ ต่อผู้มีส่วนได้สว่ นเสยี การยอมรบั ผลท่ีเกิดข้ึนจากการปฏบิ ัติหน้าทีแ่ ละจากการดาเนินงาน 5) หลกั การควบคุมการทุจริต (Corruption Control) หมายถึง การไม่กระทาและไม่สนับสนุนการทุจริต พร้อมทั้งร่วมมือกันควบคุมไม่ให้เกิดการ ทุจรติ ในองคก์ ร มีระบบการตรวจสอบ รอ้ งเรยี น การปกปอ้ งผู้รอ้ งเรยี น และลงโทษ อย่างเฉยี บขาด 6) หลักความมปี ระสทิ ธภิ าพและประสิทธิผล (Efficiency& Effectiveness) หมายถงึ การบรหิ ารจดั การอย่างมีประสทิ ธภิ าพและประสิทธิผล ใช้ทรัพยากรท่ีมีอยู่อย่างคุ้มค่า เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ส่วนรวม สร้างสินค้าและบริการที่มีคุณภาพ สามารถแข่งขันได้และดูแลรักษา สังคม ส่ิงแวดล้อมให้สมบูรณ์ย่ังยืน ทั้งนี้ต้องมีการกาหนดตัวช้ีวัดผลการปฏิบัติงาน และมีองค์กรหรือบุคคล ทีเ่ ปน็ อิสระและเป็นทีย่ อมรบั ของสังคมทาหนา้ ที่เป็นผปู้ ระเมนิ ๑.๒ กระบวนการออกแบบ (Design process) มาตรการ หมายถึง วิธีการท่ีจะทาให้ได้รับผลสาเร็จ (วิธีป้องกัน) หรือแนวทางท่ีตั้งขึ้นเพ่ือไม่ให้ เกิดสิ่งท่ีไม่พึงปรารถนา ส่วนใหญ่มักใช้คาว่า มาตรการ กลไก ควบคู่กัน เนื่องจากมาตรการจะสาเร็จต้องมี กลไก (ระบบ ผู้คน) ขบั เคล่อื นมาตรการ การจัดทามาตรการก็เหมือนวิธีการออกแบบระบบหรือกระบวนงานอย่างเป็นระบบ ซึ่งสิ่งที่ ต้องการอันดับแรกของการจัดทามาตรการป้องกันความเสี่ยงการทุจริต คือ ผลลัพธ์ (Outcome) จะบรรลุ เป้าหมายต้องมีวิธีการ (How To) อันประกอบด้วยกระบวนการนาเข้า (Input) เช่น ข้ันตอน กระบวนงาน เพ่อื ทาให้มาตรการท่ีต้ังไว้บรรลุเป้าหมาย หากมีผลลัพธ์เกิดข้ึนมากกว่า 1 อย่าง ผลลัพธ์นั้นเป็นผลพลอยได้ (By Product) ของมาตรการท่ีกาหนดไว้ คมู่ ือแนวทางการประเมินความเสยี่ งการทจุ รติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

35 กระบวนการออกแบบมาตรการป้ องกนั ความเสยี่ งการทุจรติ ข้อมูลท่ีนามาจัดทามาตรการป้องกันความเส่ียงการทุจริต ต้องได้มาจากการรวบรวมข้อมูล วิเคราะหข์ อ้ มูลจากการประเมินความเส่ียงการทุจริตตามรูปแบบพฤติการณ์ความเส่ียงการทุจริต เสมือนเป็น ต้นน้า เพื่อนามาสกู่ ารกาหนดมาตรการไดต้ รงจุด เปน็ เสมือนกลางน้า ส่วนมาตรการท่ีกาหนดไว้ต้องนาสู่การ บังคับใช้ ด้วยการกากับ ติดตาม ประเมินผลเพื่อนามาทบทวนในการปรับมาตรการให้สามารถป้องกัน ความเส่ียงได้อย่างมีประสิทธิภาพ มาตรการที่ดีต้องสามารถตอบสนองรูปแบบพฤติการณ์ของความเสี่ยง ที่ค้นพบเป็นเสมือนปลายน้า มาตรการต่างๆ ต้องมีการทบทวน ประเมินผลอยู่อย่างต่อเนื่อง เพราะรูปแบบ การทจุ ริตมีการพัฒนาเปลี่ยนรูปแบบอยู่ตลอดเวลาเช่นกัน ความเชอื่ มโยงการขบั เคลอื่ นมาตรการป้ องกนั ความเสยี่ งการทุจรติ - การประเมนิ ความเส่ียง มาตรการป้องกัน - กลไกขบั เคลอื่ น การทจุ ริต ความเสีย่ งการทุจริต มาตรการ เชน่ มรี ะบบ (ต้องมีรายละเอียด) มีผรู้ บั ผดิ ชอบในระดับ - แผนบรหิ ารความเสี่ยง ต่างๆ การทจุ ริต การขับเคลอื่ น ค่มู ือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

36 2. ตวั อย่างแนวทางการจัดทามาตรการป้องกนั ความเสย่ี งการทจุ ริต 2.๑ มาตรการการเปดิ เผยข้อมลู รฐั เชงิ รกุ 2.๒ มาตรการตรวจสอบการใชด้ ลุ ยพินิจ 2.๓ มาตรการป้องกันการรับสินบน 2.1 มาตรการการเปดิ เผยขอ้ มลู รฐั เชิงรุก (Proactive Disclosure) การเปิดเผยข้อมูลรัฐเชิงรุก (Proactive Disclosure) เพ่ือความโปร่งใสและป้องกันความ เสี่ยงการทจุ ริตตามนยั ของคมู่ ือฉบับนี้ มุ่งเน้นให้หน่วยงานเปิดเผยข้อมูลเพ่ือให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ประชาชน สามารถตรวจสอบการทางานของหนว่ ยงาน เพอื่ เป็นการแสดงถึงการบริหารงานท่ีมีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ ซึ่งอาจไม่ใช่ข้อมูลพ้ืนฐานของหน่วยงานท่ีทาการเผยแพร่ตาม พ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสาร การเปิดเผยข้อมูลใด จงึ ขึ้นอยกู่ ับบทบาทภารกจิ ของหน่วยงาน การเปิดเผยข้อมูลมี ๒ ลักษณะคือ การเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะ หรือข้อมูลเชิงรุก (Proactive Disclosure) และการเปิดเผยข้อมูลเชิงรับ (Reactive Disclosure) เมื่อมี การรอ้ งขอ การเปิดเผยข้อมลู เปน็ กาบริหารงานแบบเปิด (Open Goverance) เป็นการส่งเสริมให้หน่วยงาน ภาครัฐบริหารงานดว้ ยความโปรง่ ใส เป็นธรรม ตรวจสอบได้ อันเปน็ แนวทางสาคัญของการบริหารงานภายใต้ หลักธรรมาภบิ าล การเปดิ เผยข้อมูลเชิงรุก เป็นการแสดงถึงการบริหารงานท่ีโปร่งใส ตรวจสอบได้หากหน่วยงาน มีการบริหารงานท่ีมีความโปร่งใส ตรวจสอบได้ แต่ขาดการเปิดเผยข้อมูลอาจเป็นสาเหตุหน่ึงที่จะทาให้ สาธารณชนต่างคิดจินตนาการว่าการบริหารงานของหน่วยงานในเร่ืองดังกล่าวมีความไม่โปร่งใส เอ้ือประโยชน์ หรือทุจริต ซ่ึงการที่จะลบล้างหรือชี้แจงทาความเข้าใจต่อสาธารณชนภายหลัง ทาให้ต้องใช้ทรัพยากรมากกว่า หรืออาจยุ่งยากกว่า ดังคากล่าวท่ีว่า “ปริมาณพลังงานท่ีจาเป็นต้องใช้ ในการลบล้างมีขนาดใหญ่โตกว่า พลงั งานท่ใี ชใ้ นการผลติ ” นิยามทเี่ กี่ยวข้อง ข้อมูลเปิดภาครัฐ หมายถึง ข้อมูลของรัฐบาลท่ีถูกเปิดเผยผ่านช่องทางออนไลน์เพ่ือให้ทุก คนสามารถเขา้ ถึง นาไปใชต้ ่อ หรือแจกจ่ายได้โดยปราศจากขอ้ จากัดใดๆ (องค์การสหประชาติ, 2016) รัฐบาลเปิด คือ วฒั นธรรมการกากับดูแลท่ีส่งเสริมหลักการของความโปร่งใส ความช่ือสัตย์ ความรบั ผดิ ชอบและการมสี ่วนรว่ มของผู้มีสว่ นได้ส่วนเสียในอันที่จะสนับสนุนประชาธิปไตยโดยรวม (OECD, 2017 ) คุณลักษณะของข้อมูลเปิด คือ ๑) สามารถเข้าถึงได้ผ่านช่องทางออนไลน์ (Avaible Online) ๒) ทุกคนได้รับอนุญาตให้นาข้อมูลนั้นไปใช้ และใช้ซ้าได้ (Open-Licensed) ๓) ประมวลผลด้วยเครื่องมือ อิเล็คทรอนิกส์ได้ (Machine reable) ๔) รวบรวมข้อมูลที่กระจัดกระจายให้อยู่ในชุดข้อมูล (Dataset) เดียวกัน และสามารถวิเคราะหด์ ้วยเคร่อื งมอื อเิ ล็กทรอนิกส์ได้งา่ ย (Available in bulk ) และ ๕) ไม่เสียค่าใช้จ่าย (Free of charge ) (World Wide Web Foudation, 2015) คู่มอื แนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน

37 ลักษณะของข้อมูลที่เปิดเผย (Open Data) (1) ข้อมูลถูกต้องครบถ้วนสมบูรณ์ (Complete) (2) เปน็ ข้อมูลพน้ื ฐานไม่ถูกปรุงแตง่ (Primary) (3) อยู่ในเวลาท่เี หมาะสมเพื่อรักษาคุณภาพของข้อมลู (Timely) (4) สะดวกในการเข้าถึง (Accessible) (5) สามารถนาไปใช้ประโยชน์โดยเคร่ืองมืออิเล็กทรอนิกส์สามารถประมวลผลได้ (Machine Process able) (6) ต้องเปิดเผยโดยไม่เลอื กปฏบิ ัติ (Non-discriminatory) (7) ต้องไมม่ ีลิขสทิ ธิ์ (Non-proprietary) (8) ทุกคนมสี ิทธิใชข้ ้อมูลได้ (License-free) ตวั อยา่ งรายการขอ้ มูลรัฐเชงิ รกุ ● เปิดเผย ให้ผู้ประกอบการทราบว่าผู้เชี่ยวชาญท่านใดเป็นผู้ประเมินเอกสาร/ตรวจ ในการขอใบอนญุ าต หรอื การออกใบรับรองมาตรฐานตา่ งๆ ● เปิดเผยข้อมูลการจ่ายเงินสนับสนุน เงินอุดหนุน กองทุนช่วยเหลือให้กับองค์กร หนว่ ยงาน กลมุ่ บคุ คล หรือบุคคล ยอ้ นหลงั 3 - 5 ปี ● เปิดเผยข้อมูลรายช่ือผู้เสียภาษีให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เช่น ภาษีโรงเรียน และทีด่ นิ ภาษปี ้าย ภาษีบารุงท้องที่ เช่น อาจเปิดเผยลาดับที่เสียภาษีลาดับสูงสุด 1 - 100 ของแต่ละประเภท ยอ้ นหลงั 3 - 5 ปี ● เปิดเผยข้อมูล สถานะเงินสะสมขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน และโครงการ/ งบประมาณทมี่ ีการจา่ ยขาดเงนิ สะสมย้อนหลงั จนถงึ ปัจจบุ นั ● เปิดเผยงบประมาณ/วิธีการบริหารจัดการโครงการต่างๆ ท่ีได้รับเงินลักษณะเป็น อดุ หนนุ ท่ัวไป หรือเงินอุดหนุนเฉพาะกจิ ย้อนหลัง จนถึงปจั จุบนั ● เปดิ เผยรายช่ือสถานประกอบการ/หน่วยงานที่มีการจ้างคนพิการเข้าทางานอัตราค่าจ้าง ย้อนหลัง 3 - 5 ปี ● เปิดเผยรายชือ่ ความเชี่ยวชาญ อตั ราค่าจ้าง ของทป่ี รึกษาโครงการทกุ ราย โดยเฉพาะ โครงการท่มี กี ารจดั ชอื้ จดั จา้ งท่ีมงี บประมาณสูง ● เปดิ เผยรายชอ่ื โรงเรียนเอกชน/งบประมาณ ท่ีไดร้ ับเงินอดุ หนนุ ยอ้ นหลัง 3 - 5 ปี ● เปิดเผยรายชื่อนกั วิจัย สถาบัน /งบประมาณท่ไี ด้รบั เงินสนบั สนุน ย้อนหลงั 3 - 5 ปี ● เปิดเผยแผนและผลการตรวจสอบตามมาตรฐานต่างๆ เช่นความปลอดภัยในสถาน ประกอบการ ฯลฯ ● เปดิ เผยรายชือ่ ผู้รบั จ้าง หรือคู่สัญญาในการจัดช้อื จัดจา้ ง ยอ้ นหลัง 3 - 5 ปี (เฉพาะโครงการ ที่มงี บประมาณตง้ั แต่ ………. ลา้ นขนึ้ ไปแลว้ แต่หนว่ ยงานจะเปน็ ผ้กู าหนดเกณฑ์) คู่มอื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

38 ● เปิดเผยโครงการ/กิจกรรม/งบประมาณที่องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินดาเนินการ จากการจ่ายขาดเงินสะสม ยอ้ นหลัง 3 - 5 ปี ● เปิดเผยรายชื่อวัด/งบประมาณท่ีได้รับเงินสนับสนุน อุดหนุนจากรัฐ หรือเงินอุดหนุน เฉพาะกจิ ใหก้ ับวดั ● เปดิ เผยจานวนเงินทสี่ นบั สนนุ หรอื บรจิ าคให้กบั โรงเรียนในแตล่ ะปีการศกึ ษา ย้อนหลัง จนถงึ ปัจจบุ ัน แสดงสถานการเงินของสมาคมผู้ปกครองนกั เรียน ● เปดิ เผยรายชือ่ คณะกรรมการในการพิจารณาอนมุ ตั ิ อนญุ าตตา่ งๆ ระดบั จงั หวดั /สว่ นกลาง ● เปิดเผยผ้มู อี านาจในการพิจารณาอนมุ ัติ อนุญาตต่างๆ ระดบั จังหวัด/ส่วนกลาง ● รายละเอียดข้อมูลการจัดช้ือจัดจ้าง (Procurement) โครงการท่ีมีงบประมาณสูงสุด ของหน่วยงาน/โครงการที่มีผลกระทบต่อสาธารณชน เช่น กระบวนการจัดทาโครงการ/ข้อมูลการจัดช้ือ จัดจ้าง เชน่ TOR วิธีการจัดชอ้ื จดั จ้าง จานวน/รายชื่อผู้เข้าร่วมประกวดราคา/การเปลี่ยนแปลงแก้ไขสัญญา การตรวจสอบรายงานผลการประเมินโครงการ/การประเมนิ ผลกระทบส่งิ แวดลอ้ ม ● เปิดเผยข้อมูลด้านการบริหารจัดการความเสี่ยง (รวมถึงการบริหารจัดการความเสี่ยง ดา้ นการทุจรติ ) ● เปิดเผยข้อมูลงบประมาณ รายรับ รายจ่าย ของกองทุนท่ีอยู่ในกากับดูแลของหน่วยงาน ภาครัฐประจาปี และขอ้ มูลย้อนหลงั ตวั อยา่ งการเปดิ เผยข้อมูล โครงการก่อสรา้ งภาครฐั ตามประกาศคณะกรรมการความร่วมมือป้องกันการทุจริต เร่ือง โครงการความโปร่งใส ในการก่อสรา้ งภาครฐั (Infrastructure Transparency Initiative : CoST) ซ่งึ หน่วยงานสามารถนาแนวทาง โครงการ CoST มาปรบั ใช้ในการออกแบบจัดทามาตรการเปดิ เผยขอ้ มลู เชิงรกุ (รายละเอยี ดตามภาคผนวก) 2.2 มาตรการตรวจสอบการใชด้ ุลยพินจิ ดุลยพินิจ เป็นปัจจัยที่เป็นสาเหตุหน่ึงของการทุจริต ซ่ึงเกิดจากความไม่ชัดเจนเกี่ยวกับ อานาจหรือดุลยพินิจในการตัดสินใจ มาตรฐานในการตัดสินใจ ดุลยพินิจนั้นความจริงไม่มีอันตรายในตัวเอง แต่อันตรายของดุลยพินิจอยู่ท่ีตัวผู้ใช้ดุลยพินิจ จากนิยามดุลยพินิจ ความหมายตามกฎหมายปกครองหมายถึง อานาจตัดสินใจอย่างอิสระหรือจะเลือกกระทา หรือไม่กระทาอย่างใดอย่างหนึ่งตามท่ีกฎหมายกาหนด ซ่ึงแสดงให้เห็นว่า อานาจดุลยพินิจ เป็นอานาจตามกฎหมายกาหนดให้ผู้ใช้อานาจสามารถเลือกตัดสินใจ กระทาการใดหรืองดเวน้ กระทาการอย่างใดอย่างอิสระ บ่อยครั้งผู้ใช้อานาจตามกฎหมายมักให้เหตุผลในการ ตัดสินใจอนุมัติ อนุญาต หรือมีคาสั่งในเร่ืองใดๆ ว่าเป็นอานาจดุลพินิจของผู้มีอานาจออกคาสั่งทางปกครอง ตามกฎหมาย หรือให้เหตุผลว่าเพ่ือความเหมาะสม หรือเพ่ือประโยชน์ต่อทางราชการและประชาชน ทาให้ เกิดคาถามอยู่ในใจเสมอว่า ดุลพินิจคืออะไร แล้วอะไรคือความเหมาะสม ทาไมฝ่ายปกครองจึงมีอานาจ ดุลพนิ ิจการใชด้ ลุ พินจิ มขี อบเขตหรือไม่ และใครมหี นา้ ทตี่ รวจสอบการใช้อานาจดลุ พนิ จิ ของฝา่ ยปกครอง คมู่ อื แนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ ริตสาหรับภาครฐั และภาคธุรกิจเอกชน

39 การใช้ดุลยพินิจอาจเกิดความผิดพลาดหรือการใช้ดุลยพินิจโดยมิชอบ (Abuse of Discretion) ไดห้ ลายกรณี เชน่ (1) การใชด้ ุลยพนิ ิจท้ังๆ ตามข้อเทจ็ จริงเจ้าหน้าทตี่ ้องตัดสนิ ใจดาเนินการอย่างใดอย่างหน่ึง (2) การใชด้ ลุ ยพินิจเกนิ กวา่ ระเบียบ กฎหมายกาหนด (3) การใชด้ ุลยพินจิ อย่างบดิ เบอื น การใชด้ ุลยพนิ ิจตามอาเภอใจ การกระทาท่ีไม่ชอบดว้ ยกฎหมาย  ไม่มีอานาจหรอื นอกเหนอื อานาจหนา้ ท่ี  ไม่ถูกตอ้ งตามกฎหมาย  ไม่ถกู ตอ้ งตามรปู แบบ ขนั้ ตอน หรอื วิธีการอนั เป็ นสาระสาคญั  ไม่สจุ รติ  เลอื กปฏบิ ตั ทิ ไี่ ม่เป็ นธรรม  สรา้ งขน้ั ตอนโดยไม่จาเป็ นหรอื สรา้ งภาระเกนิ สมควร แนวทางการจดั ทามาตรการตรวจสอบการใช้ดุลยพินิจ ขั้นเตรยี มการ : จัดทามาตรการตรวจสอบการใชด้ ุลยพนิ ิจ ๑. เลือกงำนดำ้ นทีจ่ ะทำมำตรกำร ๒. เลือกกระบวนงำน จำกงำนทจ่ี ะทำกำรประเมนิ ควำมเสี่ยงกำรทจุ ริต ๓. เตรียมข้อมลู ขัน้ ตอน แนวทำง หรอื เกณฑ์กำรปฏบิ ตั ิงำน และมำตรกำร ตรวจสอบกำรใช้ดลุ พนิ ิจท่ีมีอยู่ในปจั จบุ นั ขนั้ ตอนการจัดทามาตรการตรวจสอบการใชด้ ลุ ยพินจิ ข้นั ตอนท่ี ๑ การวิเคราะห์ข้อมูล ข้นั ตอนที่ ๒ การจดั ทามาตรการป้องกัน ขน้ั ตอนท่ี ๓ การรายงานการตดิ ตามประเมนิ ผล คมู่ อื แนวทางการประเมินความเสยี่ งการทุจริตสาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

40 ข้นั ตอนที่ ๑ การวเิ คราะหข์ ้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูล เป็นการค้นหาความเสี่ยงเพื่อทาการระบุความเส่ียงการทุจริตว่ามี รปู แบบพฤติการณ์ความเส่ียงการทุจริต ในข้ันตอนการปฏิบัติงานที่มีการใช้ดุลยพินิจ กรณีขั้นตอนที่มีการใช้ ดุลยพินิจให้อธิบายรายละเอียดโอกาสเกิดความเสี่ยงการใช้ดุลยพินิจไม่ชอบเพ่ือแสวงหาผลประโยชน์เพื่อ ตนเองหรือบุคคลอื่นถึงรูปแบบพฤติการณ์ความเสี่ยงให้ละเอียด ชัดเจนมากที่สุด โดยวิธีการการค้นหาความ เส่ียงการทุจริตค้นหาจากความเส่ียงที่เคยเกิด หรือคาดว่าจะเกิดซ้าสูงมีประวัติอยู่แล้ว เรียกว่า Known Factor และไม่เคยเกิดหรือไม่มีประวัติมาก่อน แต่มีความเสี่ยงจากการพยากรณ์ในอนาคตว่ามีโอกาสเกิด เรียกว่า Unknown Factor จากนั้นทาการประเมินสถานความเส่ียงว่าอยู่ในระดับใดออกตามรายสี เขียว เหลอื ง ส้ม และแดง โดยระบุสถานะของความเส่ียงในช่องสี ความหมายของสถานะความเสยี่ งตามสี มีรายละเอียดดังนี้ ⚫ สถานะสีเขยี ว : ความเสยี่ งระดับตา่ ⚫ สถานะสเี หลอื ง : ความเสย่ี งระดับปานกลาง และสามารถใชค้ วามรอบคอบระมดั ระวัง ในระหว่างปฏิบตั ิงาน ตามปกตคิ วบคุมดแู ลได้ ⚫ สถานะสีส้ม : ความเสี่ยงระดับสูง เป็นกระบวนงานที่มีผู้เก่ียวข้องหลายคน หลาย หน่วยงานภายในองค์กร มีหลายขั้นตอน จนยากต่อการควบคุม หรือไม่มีอานาจควบคุมข้ามหน่วยงานตาม หน้าท่ีปกติ ⚫ สถานะสีแดง : ความเส่ียงระดับสูงมาก เป็นกระบวนงานที่เก่ียวข้องกับบุคคลภายนอก คนทีไ่ ม่รจู้ กั ไม่สามารถตรวจสอบไดช้ ัดเจน ไม่สามารถกากับตดิ ตามได้อยา่ งใกลช้ ิดหรอื อยา่ งสม่าเสมอ การจัดทามาตรการตรวจสอบการใชด้ ุลพนิ ิจ ปีงบประมาณ พ.ศ. .......... ช่ือกระบวนงาน/งาน........................................................................................ ตารางท่ี ๑ ตรารงการวเิ คราะห์ข้อมูล ข้ันตอนการ การใช้ดลุ ยพนิ จิ โอกาส/ความเส่ยี ง สถานะความเสยี่ งการทจุ ริต ปฏบิ ัตงิ าน ท่ี มี ไม่มี รูปแบบพฤตกิ ารณ์ความเสีย่ ง เขียว เหลอื ง ส้ม แดง การทุจรติ ค่มู อื แนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจรติ สาหรับภาครฐั และภาคธุรกจิ เอกชน

41 ขนั้ ตอนท่ี ๒ การจัดทามาตรการ ให้นาผลการวิเคราะห์ข้อมูล ท่ีได้จากตารางที่ ๑ โดยเฉพาะข้ันตอนการปฏิบัติงานท่ีมี สถานะความเสี่ยงสูง (สีส้ม) ถึง สูงมาก (สีแดง) นามาจัดทามาตรการให้สอดคล้องกับผลการวิเคราะห์หรือ การประเมินและตรวจสอบว่ามาตรการหรือแนวทางการตรวจสอบการใช้ดุลยพินิจของหน่วยงานที่บังคับใช้ ในปจั จุบนั มีหรือไม่ กรณีมีมาตรการหรือแนวทางให้ระบุรายละเอียด (Key Controls in place) และพิจารณา จัดทามาตรการเพิ่มเติม (Further Actions to be Taken) ซึ่งควรประเมินประสิทธิภาพของมาตรการที่ หน่วยงานมีอยู่ในปัจจุบันว่า ดี พอใช้ หรืออ่อน กรณีมาตรการที่มีอยู่ในปัจจุบันไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ หรือ ยังไม่มีมาตรการ ต้องกาหนดมาตรการเพิ่มเติม และทาการขับเคล่ือน กากับ ติดตาม บังคับใช้ และ ประเมินผล โดยการประเมินประสิทธิภาพของมาตรการป้องกันหรือมาตรการควบคุมความเส่ียง แนวทาง พจิ ารณา ดังนี้ ✓ดี : การควบคุมมคี วามเขม้ แขง็ และดาเนนิ ไปไดอ้ ยา่ งเหมาะสม ซึ่งชว่ ยให้เกิดความม่ันใจ ไดใ้ นระดบั ท่สี มเหตสุ มผลว่าจะสามารถลดความเสี่ยงการทุจริตได้ ✓พอใช้ : การควบคมุ ยังขาดประสทิ ธิภาพ ถึงแมว้ ่าจะไม่ทาให้เกิดผลเสียหายจากความเสย่ี ง อยา่ งมีนัยสาคัญ แต่ก็ควรมีการปรบั ปรุงเพ่ือให้มนั่ ใจวา่ จะสามารถลดความเส่ยี งการทจุ รติ ได้ ✓อ่อน : การควบคมุ ไม่ได้มาตรฐานท่ียอมรับได้เนื่องจากมีความหละหลวมและไมม่ ีประสิทธิผล การควบคมุ ไม่ทาให้ม่นั ใจอย่างสมเหตุสมผลวา่ จะสามารถลดความเสยี่ งการทุจริตได้ ตารางท่ี ๒ ตารางการจดั ทามาตรการ ท่ี ขน้ั ตอนการปฏบิ ัติงาน โอกาส/ความเสย่ี ง มาตรการตรวจสอบการใช้ดลุ ยพนิ ิจ รปู แบบพฤตกิ ารณ์ความเส่ียงการทจุ ริต คู่มือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

42 ขน้ั ตอนท่ี ๓ การรายงานการตดิ ตามประเมนิ ผล เป็นการจัดทารายงานสถานะของการเฝ้าระวังการทุจริตตามมาตรการในตารางที่ ๒ ว่าอยู่ ในสถานะความเสี่ยงระดับใดหลังจากมีการบังคับมาตรการดังกล่าวไปแล้ว เพื่อพิจารณาทากิจกรรมเพ่ิมเติม กรณอี ยูใ่ นขา่ ย ทีย่ ังแกไ้ ขไมไ่ ด้ หรือมาตรการใช้ไม่ไดผ้ ล ✓ สถานะสีเขียว : ไมเ่ กดิ กรณีท่ีอยูใ่ นข่ายความเส่ียง ยงั ไมต่ ้องทากิจกรรมเพิ่ม ✓ สถานะสเี หลือง : เกิดกรณีที่อยูใ่ นข่ายความเสย่ี ง แต่แก้ไขไดท้ นั ทว่ งที ตามมาตรการ/ นโยบาย/โครงการ/กจิ กรรมท่ีเตรยี มไว้ แผนใช้ไดผ้ ล ความเสย่ี งการทุจริตลดลง ✓ สถานะสแี ดง : เกิดกรณีทอ่ี ยู่ในข่ายยังแก้ไขไม่ได้ ควรมีมาตรการ/นโยบาย/โครงการ/ กจิ กรรม เพ่มิ ข้ึนแผนใช้ไม่ได้ผล ความเสี่ยงการทจุ ริตไมล่ ดลงระดับความรนุ แรง ตารางที่ ๓ ตารางรายงานการติดตาม ประเมนิ ผล ท่ี มาตรการตรวจสอบ โอกาส/ความเสย่ี งการทุจริต สถานะความเส่ียง การใช้ดุลยพินจิ รูปแบบพฤติการณ์ เขียว เหลือง แดง ความเสี่ยงการทจุ ริต 2.3 มาตรการปอ้ งกันการรบั สนิ บน สินบน (Bribery) ทรัพย์สินหรือประโยชน์อ่ืนใด ท่ีเสนอว่าจะให้ สัญญาว่าจะให้ มอบให้ การยอมรับ การให้ หรือการร้องขอสิ่งใดสิ่งหน่ึง อันส่งผลต่อการตัดสินอย่างใดอย่างหน่ึงในลักษณะจูงใจให้ กระทาการหรอื ไมก่ ระทาการทีข่ ัดตอ่ หน้าทคี่ วามรับผิดชอบ การจดั ทามาตรการปอ้ งกนั การรับสินบน โดยการนาข้อมูลท่ีได้จากการประเมินความเส่ียง การทุจริต ซ่ึงความเส่ียงสูงท่ีจะเป็นการให้สินบน เช่น เรื่อง การรับค่าอานวยความสะดวก ของขวัญ คารับรอง การรับบริจาค ซ่ึงกรณีเหล่าน้ียากต่อการพิจารณาว่าเป็นการให้ตามประเพณี วัฒนธรรม หรือ สนิ น้าใจ หรอื เป็นสนิ บน หนว่ ยงานตอ้ งสามารถระบุได้วา่ ภารกจิ หรอื กระบวนงานใดของหน่วยงานตนเอง มจี ดุ ออ่ นทเ่ี ปน็ ความเส่ียงตอ่ การรับสนิ บนอย่างไร ตรงสว่ นใด คมู่ ือแนวทางการประเมินความเสย่ี งการทจุ รติ สาหรบั ภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

43 กรณมี คี วามเส่ียงสูงทจ่ี ะเปน็ การใหส้ นิ บน เชน่ 1) ค่าอานวยความสะดวก คือค่าใช้จ่ายจานวนเล็กน้อยท่ีจ่ายให้แก่เจ้าหน้าท่ีรัฐอย่างไม่ เป็นทางการ เป็นการให้เพียงเพื่อให้มั่นใจว่าเจ้าหน้าที่รัฐจะดาเนินการตามข้ันตอน กระบวนการ หรือเป็น การกระตุ้นให้ดาเนินการอย่างรวดเร็วข้ึน โดยกระบวนการนั้นไม่ต้องใช้ดุลพินิจของเจ้าหน้าท่ีรัฐ เป็นการ กระทาอนั ชอบด้วยหน้าทข่ี องเจา้ หนา้ ท่รี ฐั ผู้น้นั 2) ค่ารับรอง และของขวัญ ค่ารับรองและของขวัญ เป็นค่าใช้จ่ายในการดาเนินกิจกรรม ของผู้รับบริการรัฐ เพ่ือสร้างความสัมพันธ์อันดี หรือเป็นการแสดงออกซึ่งสินน้าใจ วัฒนธรรมทางสังคม ซง่ึ อาจรวมถึง คา่ ที่พกั คา่ โดยสาร การศึกษาดงู าน คา่ อาหารและเครื่องดืม่ บัตรกานัล ฯลฯ ๓) สนิ นา้ ใจ คือความเออื้ เฟื้อเปน็ ผลทเ่ี กิดข้นึ จากการมนี า้ ใจ ความมีมติ รไมตรี การดูแลกัน และกัน เป็นต้น โดยอาจหวงั การเอาประโยชน์จากการใช้อานาจรฐั ของผรู้ ับในอนาคต แนวทางการจดั ทามาตรการปอ้ งกันการรบั สินบน ข้ันเตรยี มการ : จดั ทามาตรการปอ้ งกันการรบั สนิ บน ๑. เลือกงำนด้ำนทีจ่ ะทำมำตรกำร ๒. เลือกกระบวนงำน จำกงำนทจี่ ะทำกำรประเมนิ ควำมเสย่ี งกำรทจุ ริต ๓. เตรียมข้อมลู ขั้นตอน แนวทำง หรอื เกณฑ์กำรปฏบิ ัตงิ ำน และมำตรกำร ตรวจสอบกำรรบั สนิ บนท่ีมีอยใู่ นปัจจบุ ัน ขน้ั ตอนการจดั ทามาตรการป้องกนั การรบั สนิ บน ขน้ั ตอนท่ี ๑ การวเิ คราะห์ข้อมูล ขน้ั ตอนที่ ๒ การจดั ทามาตรการปอ้ งกัน ขนั้ ตอนที่ ๓ การรายงานการติดตาม ประเมนิ ผล ขั้นตอนท่ี ๑ การวเิ คราะหข์ ้อมลู การวิเคราะห์ข้อมูลเป็นการค้นหาความเส่ียงเพื่อทาการระบุความเส่ียงการทุจริต ว่ามีรูปแบบ พฤตกิ ารณค์ วามเส่ียงการทุจรติ ในขน้ั ตอนการปฏบิ ตั ิงานที่มโี อกาสการรับสินบนในรูปแบบใด เช่นของขวัญ/ การเลี้ยงรบั รอง/สินน้าใจ/เงินทอน/ค่าอานวยความสะดวก หรือรูปแบบอ่ืนๆ (ระบุ) กรณีข้ันตอน ท่ีมีโอกาส หรือความเสี่ยงในการรับสินบน ให้อธิบายรายละเอียดรูปแบบพฤติการณ์ความเสี่ยงให้ละเอียด ชัดเจนมาก คูม่ อื แนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทจุ รติ สาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

44 ที่สุด โดยวิธีการการค้นหาความเสี่ยงการทุจริต ค้นหาจากความเส่ียงท่ีเคยเกิด หรือคาดว่าจะเกิดซ้าสูงมี ประวัติอยู่แล้ว เรียกว่า Known Factor และไม่เคยเกิดหรือไม่มีประวัติมาก่อน แต่มีความเส่ียงจากการ พยากรณ์ในอนาคตว่ามีโอกาสเกิดเรียกว่า Unknown Factor จากน้ันทาการประเมินสถานความเสี่ยงว่าอยู่ ในระดบั ใดออกตามรายสไี ด้แก่ เขยี ว เหลือง ส้ม และ แดง โดยระบสุ ถานะของความเส่ียงในชอ่ งสี ความหมายของสถานะความเสี่ยงตามสี มรี ายละเอยี ดดงั นี้ ⚫ สถานะสีเขยี ว : ความเส่ยี งระดบั ตา่ ⚫ สถานะสีเหลือง : ความเสี่ยงระดับปานกลาง และสามารถใช้ความรอบคอบระมัดระวัง ในระหว่างปฏิบตั ิงาน ตามปกตคิ วบคุมดแู ลได้ ⚫ สถานะสสี ้ม : ความเส่ียงระดับสูง เป็นกระบวนงานท่มี ผี ู้เกี่ยวข้องหลายคน หลายหนว่ ยงาน ภายในองค์กร มีหลายข้ันตอน จนยากต่อการควบคมุ หรือไมม่ อี านาจควบคมุ ข้ามหน่วยงานตามหนา้ ที่ปกติ ⚫ สถานะสีแดง : ความเส่ียงระดับสูงมาก เป็นกระบวนงานท่ีเก่ียวข้องกับบุคคลภายนอก คนที่ไมร่ จู้ ักไมส่ ามารถตรวจสอบไดช้ ัดเจน ไม่สามารถกากับติดตามไดอ้ ยา่ งใกล้ชิดหรอื อยา่ งสมา่ เสมอ การจดั ทามาตรการป้องกนั การรบั สนิ บน ปีงบประมาณ พ.ศ. .......... ชื่อกระบวนงาน/งาน........................................................................................ ตารางที่ ๑ ตรารงการวเิ คราะหข์ ้อมูล ระบคุ วามเสี่ยงประเภทรูปแบบการรับสินบน สถานะความเสย่ี ง ท่ี ขัน้ ตอนการ เชน่ ของขวัญ/การเลยี้ งรับรอง/สนิ นา้ ใจ/ ปฏิบตั งิ าน เงนิ ทอน /ค่าอานวยความสะดวก/รปู แบบอ่ืนๆ เขยี ว เหลือง ส้ม แดง (ระบ)ุ คู่มือแนวทางการประเมนิ ความเสย่ี งการทุจริตสาหรับภาครฐั และภาคธรุ กจิ เอกชน

45 ข้นั ตอนท่ี ๒ การจัดทามาตรการป้องกัน ให้นาผลการวิเคราะห์ข้อมูล ท่ีได้จากตารางท่ี ๑ โดยเฉพาะขั้นตอนการปฏิบัติงานที่มี สถานะความเส่ียงสูง (สีส้ม) ถึง สูงมาก (สีแดง) นามาจัดทามาตรการให้สอดคล้องกับผลการวิเคราะห์หรือ การประเมินและตรวจสอบว่ามาตรการหรือแนวทางการป้องกันการรับสินบนของหน่วยงานท่ีบังคับใช้ใน ปจั จบุ ัน มีหรือไม่ กรณีมมี าตรการหรือแนวทางให้ระบุรายละเอียด (Key Controls in place) และพิจารณา จัดทามาตรการเพิ่มเติม (Further Actions to be Taken) ซ่ึงควรประเมินประสิทธิภาพของมาตรการท่ี หน่วยงานมีอยู่ในปัจจุบันว่า ดี พอใช้ หรืออ่อน กรณีมาตรการที่มีอยู่ในปัจจุบันไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ หรือยังไม่มีมาตรการ ต้องกาหนดมาตรการเพิ่มเติม และทาการขับเคลื่อน กากับ ติดตาม บังคับใช้ และ ประเมินผล โดยการประเมินประสิทธิภาพของมาตรการป้องกันหรือมาตรการควบคุมความเส่ียง แนวทาง พจิ ารณา ดงั น้ี ✓ดี : การควบคุมมีความเขม้ แขง็ และดาเนนิ ไปได้อยา่ งเหมาะสม ซง่ึ ชว่ ยให้เกิดความ มน่ั ใจไดใ้ นระดบั ที่สมเหตสุ มผลว่าจะสามารถลดความเสีย่ งการทจุ รติ ได้ ✓พอใช้ : การควบคมุ ยงั ขาดประสิทธิภาพ ถึงแม้วา่ จะไมท่ าให้เกิดผลเสยี หายจากความเสยี่ ง อยา่ งมนี ัยสาคญั แต่ก็ควรมีการปรบั ปรุงเพื่อใหม้ นั่ ใจว่าจะสามารถลดความเสย่ี งการ ทุจรติ ได้ ✓ออ่ น : การควบคุมไม่ได้มาตรฐานท่ียอมรับได้เน่ืองจากมีความหละหลวมและไม่มี ประสิทธผิ ล การควบคุมไม่ทาให้ม่ันใจอย่างสมเหตุสมผลว่าจะสามารถลดความเส่ยี งการ ทจุ ริตได้ ตารางท่ี ๒ ตารางการจัดทามาตรการป้องกันการรับสินบน ท่ี ขนั้ ตอนการปฏบิ ัตงิ าน/รปู แบบความ มาตรการป้องกันการรบั สนิ บน เส่ียงในการรับสนิ บน คูม่ ือแนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจริตสาหรบั ภาครัฐ และภาคธรุ กิจเอกชน

46 ขนั้ ตอนที่ ๓ การรายงานการติดตาม ประเมินผล เป็นการจัดทารายงานสถานะของการเฝ้าระวังการทุจริตตามมาตรการในตารางที่ ๒ ว่าอยู่ในสถานะความเส่ียงระดับใดหลังจากที่มีการบังคับใช้มาตรการดังกล่าวไปแล้ว เพื่อพิจารณา จัดทากจิ กรรมเพม่ิ เติม กรณีอย่ใู นขา่ ย ทีย่ งั แกไ้ ขไม่ได้ หรือมาตรการใชไ้ ม่ไดผ้ ล ✓ สถานะสเี ขยี ว : ไมเ่ กิดกรณที ่ีอย่ใู นข่ายความเสี่ยง ยงั ไม่ต้องทากจิ กรรมเพ่ิม ✓ สถานะสเี หลอื ง : เกิดกรณที อี่ ยใู่ นขา่ ยความเส่ยี ง แตแ่ ก้ไขได้ทนั ทว่ งที ตามมาตรการ/ นโยบาย/ โครงการ/กิจกรรมทเี่ ตรยี มไว้ แผนใชไ้ ดผ้ ล ความเส่ียงการทุจรติ ลดลง ✓ สถานะสแี ดง : เกดิ กรณีท่ีอยใู่ นข่ายยังแก้ไขไม่ได้ ควรมีมาตรการ/นโยบาย/โครงการ/กจิ กรรม เพ่ิมข้ึนแผนใช้ไม่ได้ผล ความเสยี่ งการทจุ รติ ไมล่ ดลง ตารางที่ ๓ ตารางรายงานการติดตาม ประเมินผล โอกาส/ความเส่ยี งการทุจริต มาตรการปอ้ งกนั การรบั สถานะความเส่ียง ที่ รูปแบบพฤติการณ์ สินบน เขยี ว เหลือง แดง ความเสย่ี งการทุจริต ไมร่ ับสนิ น้าใจ คา่ อานวยความ สะดวก ของขวญั ทกุ รปู แบบ No Gift Policy คู่มอื แนวทางการประเมนิ ความเสยี่ งการทุจรติ สาหรับภาครัฐ และภาคธรุ กจิ เอกชน