รวมเล่ม งบเงินกู้

43 ผลิตและคุณภาพสูงขนึ้ 6. ใชฉ ีดพน ในแปลงเกษตร ชว ยตานแมลงศตั รูพชื และลดจำนวนแมลงศัตรพู ชื 7. ใชฉ ดี พน ในแปลงผกั ผลไม หรอื ผลผลติ ตางๆ เพ่อื ปองกันการทำลายผลผลิตของแมลง 1. สมนุ ไพรรสจืด สมุนไพรรสจืด จัดเปนสมุนไพรทม่ี คี วามสำคัญท่สี ุดในบรรดาสมุนไพร 7 รส ใชส ำหรับลา งพิษ สมุนไพรทมี่ ีรสจดื ไดแ ก วอเตอรเ กรป วานเงาะ เสลดพงั พอน เบญจรงค หญา หวานอสิ ลาเอล ใบกลว ย ผักบุง ผกั ตบชวา รางจืด และพชื สมนุ ไพรอืน่ ๆ ทีม่ รี สจดื ทุกชนดิ สวนประกอบ 1. สมุนไพรที่มีรสจดื 3 กโิ ลกรัม 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรือกากน้ำตาล 1 กโิ ลกรมั 3. น้ำสะอาด 10 ลติ ร อัตราสวน 3 : 1 : 10 วธิ ที ำ 1. นำสมนุ ไพรท่ีมีรสจืดมาสบั ขนาดความยาวประมาณ 2 – 3 นิ้ว 2. นำสมนุ ไพรท่ีสบั แลว ใสในภาชนะ (ถังที่มฝี าปด ) 3. ใสน ำ้ ตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสน้ำสะอาดลงไป 5. คนสวนผสมทัง้ หมดใหเขากนั จากนัน้ ปด ฝาภาชนะท้ิงไว 90 วนั 6. ในชว ง 1 - 3 วนั แรก ใหกลับสว นผสมจากดานบนลงไปดา นลา ง และกลบั สว นผสมจากดานลางขึน้ ดา นบน วนั ละ 1 ครง้ั เพื่อปองกันมิใหส ว นผสมทีอ่ ยูดา นบนบูดหรอื เสยี เนอ่ื งจากสวนผสมท่ีอยูดานบนไมค อ ยจะไดรบั นำ้ ตาล จึงจำเปนตองกลับสว นผสมในชว ง 1 – 3 วันแรก ประโยชน ใชในการบํารงุ ดนิ ใหด ินมีความรวนซยุ ทําใหดนิ ไมแ ขง็ และใชบ าํ บัดนำ้ เสีย การนำ้ ไปใช นำ้ หมกั สมนุ ไพร 1 ลิตร ผสมกบั นำ้ 20 ลติ ร ใชฉ ีดพน ใหทั่ว ถาเปน พืชผกั ใหฉีดพน ทุก ๆ 3 วัน ถา เปน ไมผลใหฉีดพนทุก 7 วนั 2. สมุนไพรรสเผ็ดรอน สมนุ ไพรทม่ี รี สเผ็ดรอ น ไดแก พริก พริกไทย ดีปรี ขา ตะไคร หนอขา ขิง กระชาย ขม้นิ ทองพันชัง่ ตัวผู และพชื สมนุ ไพรอนื่ ๆ ท่ีมรี สเผ็ดรอนทุกชนิด สวนประกอบ 1. สมุนไพรทม่ี ีรสเผ็ดรอน 3 กโิ ลกรมั 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล 1 กโิ ลกรมั 3. น้ำสะอาด 10 ลิตร อตั ราสว น 3 : 1 : 10 วิธที ำ 1. นำสมุนไพรท่ีมีรสเผ็ดรอ น มาตำ หรอื สับขนาดความยาวประมาณ 1 นิว้ 2. นำสมนุ ไพรท่สี ับแลว ใสในภาชนะ (ถงั ทีม่ ีฝาปด ) 3. ใสน้ำตาลทรายแดง หรอื กากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสนำ้ สะอาดลงไป 5. คนสวนผสมท้งั หมดใหเ ขา กัน จากนั้นปดฝาภาชนะทิ้งไว 90 วนั 6. ในชวง 1 - 3 วันแรก ใหกลบั สวนผสมจากดานบนลงไปดานลาง และกลบั สวนผสมจากดา นลางข้ึนดา นบน วันละ 1 คร้ัง เพือ่ ปองกนั มใิ หส ว นผสมทอ่ี ยูดานบนบดู หรือเสยี เนอ่ื งจาก สวนผสมท่ีอยูด า นบนไมค อยจะไดรบั น้ำตาล จงึ จำเปน ตองกลบั สวนผสมในชว ง 1–3 วันแรก

44 ประโยชน ชวยในการไลแมลง ทําใหแมลงแสบรอน การน้ำไปใช นำ้ หมักสมุนไพร 1 ลติ ร ผสมกบั น้ำ 20 ลติ ร ใชฉดี พนใหท่ัวถาเปนพชื ผักใหฉดี พน ทุก ๆ 3 วนั ถา เปน ไมผลใหฉีดพนทุก 7 วนั 3. สมนุ ไพรรสเบ่อื เมา สมนุ ไพรทม่ี รี สเบ่ือเมา ไดแก ไหลแดง ไหลขาว หนอนตายอยาก สบูดำ หัวกลอย ยาเสน และ พืชสมนุ ไพรอ่นื ๆ ท่ีมรี สเบื่อเมาทุกชนิด สว นประกอบ 1. สมุนไพรท่ีมรี สเบ่ือเมา 3 กโิ ลกรัม 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรอื กากน้ำตาล 1 กิโลกรมั 3. น้ำสะอาด 10 ลติ ร อัตราสว น 3 : 1 : 10 วิธีทำ 1. นำสมุนไพรทม่ี รี สเบ่ือเมา มาสับขนาดความยาวประมาณ 2-3 น้วิ 2. นำสมนุ ไพรท่สี ับแลว ใสใ นภาชนะ (ถังทม่ี ีฝาปด) 3. ใสน ้ำตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสนำ้ สะอาดลงไป 5. คนสว นผสมทง้ั หมดใหเขากนั จากน้นั ปด ฝาภาชนะท้ิงไว 90 วนั 6. ในชวง 1 - 3 วนั แรก ใหกลับสว นผสมจากดา นบนลงไปดา นลาง และกลบั สวนผสมจากดา นลา งข้นึ ดา นบน วันละ 1 ครัง้ เพอ่ื ปองกนั มใิ หสวนผสมทอี่ ยูดานบนบูดหรือเสยี เน่อื งจาก สวนผสมท่ีอยดู านบนไมคอยจะไดรบั น้ำตาล จึงจำเปนตอ งกลับสวนผสมในชวง 1 – 3 วนั แรก ประโยชน ใชใ นการฆาเพลยี้ หนอน และแมลง ในพืชผักทุกชนดิ การน้ำไปใช น้ำหมักสมุนไพร 1 ลิตร ผสมกบั น้ำ 20 ลติ ร ใชฉ ีดพนใหทั่ว ถาเปน พชื ผกั ใหฉีดพนทุก ๆ 3 วัน ถา เปนไมผ ลใหฉดี พนทุก 7 วนั 4. สมุนไพรรสหอมระเหย สมนุ ไพรทมี่ ีรสหอมระเหย ไดแก ตะไคร อบเชย สาบเสือ ใบยูคา ผักชีชาง และ พืชสมนุ ไพรอืน่ ๆ ทีม่ ีรสหอมระเหยทุกชนดิ สวนประกอบ 1. สมุนไพรทม่ี รี สหอมระเหย 3 กโิ ลกรมั 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล 1 กโิ ลกรมั 3. น้ำสะอาด 10 ลติ ร อตั ราสว น 3 : 1 : 10 วธิ ีทำ 1. นำสมุนไพรท่ีมีรสหอมระเหย มาสบั ขนาดความยาวประมาณ 2-3 นว้ิ 2. นำสมุนไพรท่ีสับแลว ใสใ นภาชนะ (ถงั ทมี่ ีฝาปด) 3. ใสน้ำตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสน้ำสะอาดลงไป 5. คนสวนผสมทง้ั หมดใหเขากนั จากน้นั ปด ฝาภาชนะท้ิงไว 90 วนั

45 6. ในชว ง 1 - 3 วนั แรก ใหกลับสวนผสมจากดา นบนลงไปดานลาง และกลับ สวนผสมจากดานลา งข้นึ ดานบน วนั ละ 1 ครั้ง เพือ่ ปองกนั มใิ หส วนผสมทีอ่ ยูดา นบนบดู หรือเสีย เนอ่ื งจากสว นผสมท่ีอยูดา นบนไมคอ ยจะไดรับน้ำตาล จงึ จำเปน ตองกลบั สวนผสมในชว ง 1 – 3 วนั แรก ประโยชน ชว ยในการไลแ มลงโดยเฉพาะ ฆา เชอื้ ราในโรคพชื ทุกชนิด การนำ้ ไปใช นำ้ หมักสมุนไพร 1 ลิตร ผสมกบั น้ำ 20 ลิตร ใชฉดี พน ใหทั่ว ถาเปนพชื ผกั ใหฉีดพน ทุก ๆ 3 วนั ถาเปน ไมผลใหฉีดพนทุก 7 วนั 5. สมุนไพรรสฝาด สมนุ ไพรท่ีมรี สฝาด ไดแก เปลือกแค เปลือกพะยอม ใบฝรงั่ ไมเค่ยี ม สเี สยี ด เปลือกกระโดน มะตมู แขก เปลอื กมังคุด หญาไผน้ำ เปลือกฝรงั่ มะยมหวาน และพืชสมุนไพรอ่ืน ๆ ท่มี รี สฝาดทุกชนิด สว นประกอบ 1. สมนุ ไพรท่ีมีรสฝาด 3 กิโลกรัม 2. น้ำตาลทรายแดง หรอื กากน้ำตาล 1 กิโลกรมั 3. นำ้ สะอาด 10 ลิตร อัตราสว น 3 : 1 : 10 วธิ ที ำ 1. นำสมุนไพรทม่ี รี สฝาด มาสับขนาดความยาวประมาณ 2-3 น้ิว 2. นำสมนุ ไพรทสี่ ับแลว ใสใ นภาชนะ (ถงั ทม่ี ฝี าปด ) 3. ใสน ้ำตาลทรายแดง หรือกากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสน ำ้ สะอาดลงไป 5. คนสวนผสมทัง้ หมดใหเ ขากัน จากน้นั ปดฝาภาชนะท้ิงไว 90 วัน 6. ในชวง 1 - 3 วันแรก ใหกลบั สวนผสมจากดานบนลงไปดานลา ง และกลับ สว นผสมจากดานลา งขน้ึ ดานบน วนั ละ 1 ครงั้ เพ่ือปองกันมใิ หสวนผสมทอี่ ยูดานบนบูดหรือเสยี เนอ่ื งจากสวนผสมที่อยูดา นบนไมค อยจะไดร ับนำ้ ตาล จงึ จำเปน ตอ งกลบั สวนผสมในชว ง 1 – 3 วนั แรก ประโยชน ใชฆ า เชื้อราในโรคพืชทกุ ชนดิ การนำ้ ไปใช น้ำหมักสมนุ ไพร 1 ลิตร ผสมกบั น้ำ 20 ลติ ร ใชฉีดพนใหทวั่ ถาเปน พืชผักใหฉ ีดพน ทุก ๆ 3 วัน ถาเปน ไมผ ลใหฉีดพนทุก 7 วนั 6. สมุนไพรรสขม สมุนไพรที่มรี สขม ไดแก ฟาทะลายโจร บอระเพ็ด หนายเฉาเหวย สะเดา ใตใ บ และ พืชสมนุ ไพร อ่ืน ๆ ทีม่ รี สขมทุกชนดิ สว นประกอบ 1. สมนุ ไพรท่มี รี สขม 3 กโิ ลกรัม 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรือกากน้ำตาล 1 กโิ ลกรัม 3. น้ำสะอาด 10 ลติ ร อตั ราสวน 3 : 1 : 10 วธิ ีทำ 1. นำสมนุ ไพรทม่ี รี สขม มาสับขนาดความยาวประมาณ 2-3 นิ้ว 2. นำสมนุ ไพรท่สี ับแลว ใสใ นภาชนะ (ถังทม่ี ีฝาปด) 3. ใสนำ้ ตาลทรายแดง หรอื กากน้ำตาล ลงไป

46 4. ใสน ำ้ สะอาดลงไป 5. คนสว นผสมทัง้ หมดใหเ ขากัน จากน้นั ปดฝาภาชนะท้ิงไว 90 วนั 6. ในชวง 1 - 3 วันแรก ใหกลับสวนผสมจากดานบนลงไปดานลา ง และกลบั สว นผสมจากดานลางข้นึ ดานบน วันละ 1 คร้ัง เพ่อื ปองกนั มใิ หสว นผสมที่อยดู า นบนบูดหรือเสยี เน่อื งจากสว นผสมท่ีอยูด านบนไมคอยจะไดร บั นำ้ ตาล จึงจำเปน ตอ งกลับสว นผสมในชวง 1 – 3 วนั แรก ประโยชน ใชในการกำจัดเชือ้ แบคทีเรยี เพ่ือสรา งภูมิคุม กนั ใหกบั พืช การนำ้ ไปใช นำ้ หมักสมนุ ไพร 1 ลิตร ผสมกับน้ำ 20 ลิตร ใชฉ ดี พนใหทั่ว ถาเปนพืชผกั ใหฉีดพน ทุก ๆ 3 วนั ถาเปนไมผลใหฉีดพนทุก 7 วนั 7. สมุนไพรรสเปรย้ี ว สมนุ ไพรที่มรี สเปรย้ี ว ไดแก ผักต้ิว มะกรูด มะนาว มะขาม สมโอ มะดัน มะยม ชมวง และพืช สมนุ ไพร อ่นื ๆ ท่ีมรี สเปรี้ยวทกุ ชนิด สว นประกอบ 1. สมนุ ไพรทมี่ ีรสเปร้ียว 3 กิโลกรมั 2. นำ้ ตาลทรายแดง หรือกากน้ำตาล 1 กิโลกรัม 3. นำ้ สะอาด 10 ลติ ร อัตราสวน 3 : 1 : 10 วิธที ำ 1. นำสมุนไพรทีม่ รี สเปรี้ยว มาสับขนาดความยาวประมาณ 2-3 น้วิ 2. นำสมุนไพรที่สบั แลว ใสใ นภาชนะ (ถังทมี่ ีฝาปด ) 3. ใสน้ำตาลทรายแดง หรอื กากนำ้ ตาล ลงไป 4. ใสน ำ้ สะอาดลงไป 5. คนสว นผสมทงั้ หมดใหเขา กัน จากนัน้ ปด ฝาภาชนะท้ิงไว 90 วัน 6. ในชวง 1 - 3 วนั แรก ใหกลับสวนผสมจากดานบนลงไปดานลาง และกลบั สว นผสมจากดา นลางขน้ึ ดา นบน วันละ 1 ครงั้ เพ่อื ปองกันมิใหสว นผสมทีอ่ ยดู านบนบดู หรอื เสีย เนอ่ื งจากสวนผสมที่อยูดา นบนไมคอยจะไดร บั นำ้ ตาลจงึ จำเปนตอ งกลบั สวนผสมในชวง 1 – 3 วนั แรก ประโยชน ชว ยในการไลแ มลงโดยเฉพาะ ฆาเชอื้ ราใน โรคพืชทกุ ชนิด และบํารุงพืช การนำ้ ไปใช น้ำหมักสมุนไพร 1 ลติ ร ผสมกับน้ำ 20 ลติ ร ใชฉ ดี พนใหทั่ว ถาเปนพืชผกั ใหฉ ดี พน ทุก ๆ 3 วัน ถา เปน ไมผ ลใหฉ ีดพน ทุก 7 วนั 6. ฐานคนหวั เห็ด ปกติเห็ดฟางเปนเห็ดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติไดงายแตดวยจะรอ ธรรมชาติอยางเดียวคงไม พอกับความตองการที่จะบริโภคของมนุษย มนุษยก็เลยคิดคน การเพาะเห็ดฟางขึ้นมาหลายวิธี แตวิธีท่ี พอจะเปนแนวทางใหป ฏิบัติหรือทำได ยกตัวอยางเชน สมัยกอน เราเพาะเห็ดฟางแบบกองสูง ก็คือเอา วัสดเุ ชน ฟางมากองไวแ ลว เอาเช้ือโรยเห็ดก็ขึน้ แลว กเ็ ก็บยาวเปนเดือน วิธีที่สองดัดแปลงเปนการเพาะเห็ดฟางแบบกองเตี้ย เพาะในไรนาบางเพาะหลังบานบางโดย การมีแบบพิมพแ ลวใชวัสดุยัดลงไปในแบบพิมพ ถอดแบบพิมพออกมาแลวก็เปนวิธีการเพาะเห็ดฟาง แบบกองเตี้ยก็ทำกันมานานพอสมควรหลายสบิ ป ปจจุบันก็ยังมีทำอยูก็ดดั แปลงไปตามความเหมาะสม ของทอ งถนิ่

47 วิธีที่สามเปนวิธีการเพาะเห็ดฟางที่กรมวิชาการพัฒนาขึ้นมาเพื่อใหเหมาะสมกบั การผลิตเห็ด ฟาง เพื่อใหไดมาก ๆ เรียกวาการเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรือน บางทีเรียกวาการเพาะเห็ดฟางแบบ อตุ สาหกรรม ผลติ ครง้ั หนึง่ ไดเปนนับ 100 กโิ ลกรมั อนั นเี้ ปน การเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรอื น ตอจากนั้น มาก็มีการพัฒนาการเพาะเหด็ เพื่อใหเหมาะสมกบั ความตองการ จะเพาะในปริมาณที่มากก็ได นอยก็ได แลวก็มคี วามสะดวก มีความสะอาด แลวก็มกี ารเพาะเห็ดฟางแบบคอนโดเปนช้ัน ๆ หลังจากนั้นก็มีการ เพาะเห็ดฟางแบบในตะกรา และสดุ ทายการเพาะเห็ดฟางในถุง เปนตน หากจะพิจารณาขอดี ขอเสียของแตละวิธีแลว จะแยกคอนขางยาก เพราะขึ้นอยูกับ วัตถปุ ระสงคข องผูเพาะ สมมตวิ า ในชนบทตอ งการจะมีเหด็ ฟางกินอยางยาวนาน ทำครง้ั เดียวแลวเกบ็ ได เปนเดือน ก็เพาะแบบกองสงู แตผ ลผลิตของกองสงู นัน้ ไมแ นนอน บางทีกข็ ึ้น บางทกี ็ไมข้นึ บางทีขึ้นมาก จนไมสามารถควบคมุ ขนาด สี ความสะอาดหรือสิ่งที่เราตองการไดอยางเหมาะสม ขึ้นกับสิ่งแวดลอม ควบคมุ ไมไดถ า หากมีวตั ถุประสงคเ พาะเพอื่ จำหนา ยแบบกองสงู จะไมท นั กม็ กี าร เพาะแบบกองเตย้ี อยูใน ลกั ษณะท่ีทำเพ่ือมรี ายไดเสรมิ ในครอบครัว ทำในเฉพาะครอบครัวทำมากไมไ ดเ พราะใชแรงงานมาก ถา ตองการทำในวันหน่ึงใหได 100 กิโลหรือมากกวา 100 กิโลกรัม คือ จะตองมีตลาด หรือสงโรงงาน ก็ จะเปนเห็ดฟางแบบโรงเรือน มีการลงทุนมากทำกันแบบทุกอยางพลาดไมได ตองมีความรูทางวิชาการ คอ นขางสงู มวี ัสดุ มีทนุ เปา หมาย คอื ทำเพือ่ ขายอยางเดยี ว หลงั จากน้นั ถาจะทำหลากหลายรวม ๆ กัน เชนเพ่ือพักผอนบาง หรือทำไวกินบาง เชน เพื่อใหมีรายได วิธเี ดียวที่จะขายไดทุกอยาง คือ การเพาะ เหด็ ฟางในตะกรา เพราะวาหนง่ึ ตะกรา มพี ื้นทีก่ ารออกในดา นสงู มาก ตะกรา เดยี วจะไดเหด็ เปน กโิ ล วิธีการเพาะเหด็ ฟางในตะกรา สวนผสม (1 ตะกรา) 1. ฟางขา ว 1/10 กอน (แชน ำ้ 1 คนื ) 2. เชื้อเหด็ ฟาง 1 กอ น 3. ขว้ี ัว 1 กำมือ (แชนำ้ 1 ชม.) 4. แปงขาวเหนียว 1 กำมือ 5. รำขา ว 1 กำมอื 6. จุลนิ ทรยี  1/2 ลิตร (หรือ 1 สวนสี่ของกอนลูกแปงขา วหมาก) แช ฟางได 1 กอน 7. ถงุ ดำ 1 ใบ 8. กะละมงั 1 ใบ (ไวคลกุ เชือ้ เหด็ ฟาง+รำขาว+ข้ีวัว+แปง ขาวเหนียว)

48 วิธีการทำ 1. แชฟาง 1 คนื (ใสน้ำ ½ ถงั ขนาด 200 ลติ ร ใสปุยยเู รยี 3 ขดี จุลนิ ทรยี  ½ ลติ ร) 2. แชข ีว้ ัว 1 ชัว่ โมง 3. ผสมหวั เช้ือ (เชื้อเห็ด 1 กอ น + รำขา ว 1 กำมอื + ขีว้ ัว 1 กำมือ + แปง ขา วเหนียว 1 กำมือ) 4. เตรยี มตะกราขนาด 17 นวิ้ ตาหาง ใสฟ างสงู ประมาณ 10-15 เซนติเมตร โรยเชอื้ ชัน้ ท่ี 1 ชดิ ขอบตะกรา ใสฟ างช้ันที่ 2 โรยเชอ้ื ชน้ั ที่ 2 ชิดขอบตะกรา ใสฟ างชัน้ ท่ี 3 โรยเชอื้ ชั้นท่ี 3 ดานบนเตม็ ตะกรา ใสฟางชั้นท่ี 4 รดน้ำดวยฝกบวั พอชื้น 5. นำไปวางในโรงเรือนคลุมดวยถุงดำหรือพลาสติกโรยดวยปนู ขาวหรือแปงกนั มด 6. คลุมไว 4 วัน หามเปด หามรดน้ำ ใหเปดตั้งแตวันที่ 5 เปนตนไป เปดถุงดำให อากาศถายเท ประมาณ 10-15 นาที แลวคลุมถุงดำหรือพลาสติกไวดังเดิม ถาตะกราแหง ใหรดน้ำ โดยรอบตะกรา ทำทุกวันจนเห็ดฟางเกิด ขอพึงสงั เกตและการเกบ็ ผลผลิต - หลังจากคลุมถุงดำครบ 4 วัน ใหเปดถุงเพื่อตรวจสอบความชื้นในตะกรา ถาตะกรา แหงใหรดน้ำโดยรอบตะกรา และสงั เกตวา เชื้อเหด็ เกดิ ใยหรือไม ถาเกิดใยเปน เยื่อขาวๆ แสดงวา เชื้อเห็ดมีการ เตบิ โตเปนเห็ดฟางได - การทำเห็ดฟางในตะกรา 1 ครั้ง สามารถเก็บผลผลิตเห็ดฟางไดประมาณ 2-3 รอบ โดยอายุของเหด็ ฟางในตะกรา ประมาณ 1 เดือน 7. ฐานคนมนี ้ำยา วิทยากร นางชมภูนุช กลุ กะดี นางสาวนุชจรีย อุปสัย และคณะศพช.ชลบรุ ี วัตถปุ ระสงค

49 เพือ่ ใหผูเ ขาอบรม สามารถทำน้ำยาเอนกประสงคท่จี ำเปนตองใชใ นชีวิตประจำวันได ดว ยตนเอง เชน น้ำยาลา งจาน นำ้ ยาซักผา น้ำยาลางรถ สบู แชมพูสระผม และเปน การลดจา ย เพมิ่ รายได ประเด็นเนอ้ื หา 1. ความรูเ ก่ียวกับสมุนไพร 2. เทคนิค/ขน้ั ตอนการทำแชมพสู มนุ ไพร ระยะเวลา 1 ชั่วโมง วิธกี าร / เทคนคิ ๑. บรรยายใหความรู 2. สาธติ ประกอบการบรรยาย 3. ฝก ปฏิบัติ วัสดุ / อปุ กรณ ๑. กระดาษฟลิปชารท ๒. วัสดุอุปกรณส าธิตการทำแชมพู เทคนคิ วิธีการ 1. วิทยากรเกริ่นนำถึงวัตถุประสงคของฐานคนมีน้ำยา เพื่อใหผูเขาอบรมมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับฐานคนมีนำ้ ยา 2. วิทยากรสอบถามผเู ขาอบรมวา มที า นใดเคยทำน้ำยาชนดิ ใดมาแลวบาง ผูเขาอบรม สวนใหญเคยทำ น้ำยาลางจาน กับ น้ำยาซักผา เพื่อดูวาผูเขาอบรมมีพื้นฐานความรูในการทำน้ำยา อยางไรบา ง 3. วิทยากรใหความรูผูเขาอบรมเกี่ยวกับการทำแชมพูสมุนไพร ซึ่งทีมวิทยากรไดรับ หลักสตู รมาจาก ศูนยภูมิรกั ษธ รรมชาติ จังหวดั นครนายก เปนสูตรทีเ่ ชอ่ื ถือไดแ ละไดรับการทดลองใช จริงมาแลว ซึ่งการทำแชมพูสมุนไพรสามารถทำไดงายใชวัสดุอุปกรณไมมาก และเปนสิง่ ที่ทกุ คนตองใช เปนประจำในชีวิตประจำวัน โดยการนำสมุนไพรที่มีอยูตามบานเรือนหรือในชุมชนของเรามาเปน สว นประกอบหลัก ซึ่งวิทยากรเลือก มะกรูด มาใชในการทำแชมพสู มนุ ไพร สาธิตใหผเู ขาอบรมไดเรียนรู และฝก ปฏิบตั ิ เพราะมีคุณสมบัติชวยทำใหร ากผมแข็งแรง ผมดก เสนผมเงางาม ชุมชื้น ปองกันผมรวง และยังชวยขจดั รังแคแลวยงั เปน สมุนไพรทีห่ าไดง า ยตามบา นเรอื นและในชมุ ชนของผูเขาอบรมอีกดว ย 4. วิทยากรบรรยายถึงคุณสมบัติเพิ่มเติมของมะกรูด คือ ผิวมะกรูด = มีน้ำมัน คุณสมบตั ิ ทำใหผมลื่น นุมใตผิวมะกรูด (สีขาว) = มีสาร “แทนนิน” คุณสมบัติ ปองกันรังแค คนั ศีรษะ น้ำมะกรูด (มีรสเปรีย้ ว) คุณสมบัติ ชวยทำความสะอาดหนังศีรษะ โดยนำแชมพูสมุนไพรมาใหผูเขา อบรมไดเรียนรูกันทั้งหมด 2 สูตร คือ แชมพูสมุนไพรมะกรูด 100% กับ แชมพูมะกรูดมุก จากน้ัน วิทยากรและคณะวิทยากรผูชวยจงึ ไดสาธิตขัน้ ตอนการทำแชมพสู มนุ ไพรทีละสตู รแลวใหผเู ขาอบรมฝก ปฏบิ ัตทิ ดลองทำ สตู รที่ 1 สมนุ ไพรมะกรดู 100% วธิ ีทำ 1. นำมะกรูดมาปง ไฟ (ออนๆ) 2. ผาเปนชน้ิ เลก็ ๆ แกะเอาเม็ดออก

50 3. นำเน้ือมะกรดู 1 สวน ผสมกบั นำ้ สะอาด 1 สวน นำมาปนรวมกัน 4. นำเน้อื มะกรดู ท่ีปน แลว มากรองดวยผา ขาวบาง จะไดเ น้อื มะกรูดเขม ขน 5. นำมาอุนบนเตาไฟพอเปน ไอ 6. ปลอยใหเ ย็น นำไปสระผม เก็บรกั ษาในตเู ย็น แชมพูมะกรดู ทผ่ี ลิตไดถาแช เย็นสามารถเกบ็ ไวใชไ ดนาน 1 ป โดยไมขึ้นราหรอื บูดเสียใชห มักดีกวาใชสระ โดยเฉพราะคนทีผ่ มผา น การดัด ยอม หรือโกรกจนผมเสีย สามารถใชน้ำมะกรูดลางสารเคมีที่สะสมในเสนผม ทำใหผมสะอาด และยังชว ยฟนฟูสภาพเสนผมใหด ีข้ึน วิธีใช - สระผมดว ยแชมพปู กตกิ อ นแลว ลางออก เพือ่ ทำความสะอาดหนังศรี ษะและเสน ผม - หมกั ดวยนำ้ มะกรดู 100% เวลา 30 นาที หรอื 1 ชม. แลว ลา งออก ถาไมแสบก็ไม ตอ งใชแชมพูสระตามอกี คร้ัง ขอ ควรรู - ถาหนงั ศรี ษะมนั มาก ตองใชร สเปรี้ยวของมะกรดู ดวย - ถาหนงั ศรี ษะแหง ใชผ วิ มะกรดู เพียงอยางเดยี ว แชมพูมะกรูดมุก สว นผสม 1. หัวเช้อื แชมพู (N 8000) 1400 กรัม 2. สารใหค วามนมุ ลืน่ (Merquat 550PR Polymer)60 กรัม 3. น้ำมะกรูด (น้ำสมนุ ไพร) 400 กรมั 4. น้ำสะอาด 100 กรมั 5. เกลือผง (ผงขน ) 30 กรัม 6. สารกันเสยี 2 ซซี ี 7. นำ้ หอม (กลน่ิ มะกรดู ) 10 ซีซี วธิ ีทำ 1. นำน้ำมะกรดู (นำ้ สมุนไพร) ตม ใหเ ดือด กรองกากออก พักไวใหเยน็ 2. นำเกลือ (ผงขน) มาละลายในน้ำสะอาดทเี่ ตรยี มไว 3. เทสารใหความนุม ลนื่ PQ ใสใ นน้ำมะกรูด (น้ำสมนุ ไพร)ท่เี ตรียมไวแ ลวคนใหเขากนั 4. นำ PQ ทผ่ี สมกับนำ้ มะกรูดเรยี บรอยแลว เทลงไปในหัวเช้ือแชมพูมุกแลว คนใหเ ขา กัน 5. เตมิ นำ้ หอมและสารกันเสีย แลว คอ ย ๆ ปรบั ความขน ดวยน้ำเกลือ 6. บรรจภุ าชนะ (ควรท้งิ ไวประมาณ 1 คนื เพ่ือใหฟองยบุ ตัวใหห มดกอ น) วิทยากรสรุป การทำแชมพูสมุนไพรสระผมสามารถทำงาย ๆ ไดดวยตนเอง ชวย ประหยัดตนทุนและประหยัดคาใชจายไดเปนอยางดีเปนการนำสมุนไพรทองถิ่นท่ีเรามีอยูมาใชใหเกิด ประโยชนและเปนการนำหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งของพอหลวง ร.9 มาใช “กนิ ทกุ อยา งท่ีปลูก ปลูกทุกอยางที่กิน” ซึ่งทำใหเ ราเห็นแลววาในชวงที่พวกเราคนไทยตองเจอวิกฤตโรคระบาดที่รายแรง พวกเรากย็ ังอยูกนั ไดอยา งมีความสุข เพราะเราใชช ีวติ อยบู นความพอเพยี ง

51 8. ฐานคนรักสุขภาพ เทา เปน อวัยวะทส่ี ำคญั ท่สี ดุ อยา งหนึง่ ในรางกายของเรา นอกจากเทาจะชวยพาเราเดินทางไป ในที่ตางๆแลว เทา ยังเปน แหลงรวมของจดุ ประสาทตางๆมากมาย การทจี่ ะมีสุขภาพทด่ี ไี ดน น้ั จงึ จำเปน อยางยงิ่ ทจ่ี ะตองมีสขุ ภาพเทา ที่ดเี ชน กนั การแชเ ทาดว ยสมุนไพร โดยการแชเ ทา ในน้ำอนุ ท่ีมีอณุ หภูมิพอเหมาะ เวลาที่เหมาะตอการแช เทา คือสามารถทำไดทุกชวงเวลาที่สะดวก แตหากตองการชวยใหนอนหลับงาย แนะนำใหแชเทาใน นำ้ อุนกอนนอนทุกคืน 10-15 นาที จะชว ยใหห ลับงา ยหลบั สบายและหลบั ลกึ ขนึ้ เพือ่ ใหมปี ระสทิ ธิภาพ มากขึน้ อาจจะใสเกลือในนำ้ อนุ 1-2 ชอนชาตอนำ้ อนุ แชเ ทา 1 กะละมงั หรอื ทว มขอเทาพอสมควร หรือ หากทา นชอบกลิ่นน้ำมันหอมระเหยอาจหยดน้ำมันหอมระเหยตามที่ชอบประมาณ 5-10 หยด ขึน้ อยู กับปรมิ าณนำ้ ในกะละมงั เพ่อื ใหเ กิดความรูสกึ สบายและผอนคลายมากข้ึน สมุนไพร ชวยใหการไหลเวียนของโลหิตดีขึ้น ทำใหรางกายสดชื่น ผิวพรรณเปลงปลั่งมีน้ำมี นวล ชวยใหเสนเลือดฝอยขยายตัวรูขุมขนเปด เพื่อขับถายของเสียออกทางผวิ หนัง ชวยบรรเทาอาการ ปวดเมือ่ ย ผอนคลายกลามเนื้อ ชวยลดอาการเกร็งตวั ของกลา มเนื้อ ขอ ตอ ชว ยใหเนื้อเย่ือพังผืดหยุน ตัว รา งกายสดชน่ื สมนุ ไพรสดท่ีใช เชน ไพล : แกปวดเมอ่ื ย ครั้นเน้ือคร้ันตัว ขมิ้นชนั : แกโ รคผิวหนังสมานแผล ตะไคร : ดบั กลิ่นคาว บำรงุ ธาตุไฟ ใบ - ผิวมะกรดู : แกลมวิงเวยี น ใบหนาด : แกโรคผวิ หนงั พุพอง น้ำเหลอื งเสีย วา นน้ำ : ชวยขบั เหงอื่ แกไข ใบสม ปอ ย : แกห วัด แกป วดเมื่อย กระชาย : แกปวดเม่ือย ปากแตก เปน แผล ใจสน่ั ใบเปลาใหญ : ถอนพิษ ผิดสำแดง บำรุงผิว

52 สรรพคุณสมุนไพร \"ฤทธิ์รอน\" ชวยในการกระตุนอวัยวะที่ออนแรง ออนลา หมดพลัง ให กลับมากระฉบั กระเฉง ทำงานไดเตม็ ประสทิ ธภิ าพตามปกติ เชน มะกรูด ชว ยในการตอตานอนุมูลอสิ ระสูง ชวยเสริมสรางภมู ิคุมกันใหร างกายแข็งแรง กระทุงพิษ แกฝ ภายในและแกเสมหะเปนพิษ มีน้ำมันหอมระเหยผอนคลายความเครียด คลายความกังวล เปนยาบำรุง หัวใจ แกลม หนามืด วิงเวียนศีรษะ แกอาการไอ ขับเสมหะ ชวยฟอกโลหิต แกอาการเลือดออกตาม ไรฟน ชวยขับลมในลำไส แกอาการจุกเสียด ทอ งอืด แนนทอง ชวยขับระดู ขับลม ชวยบำรุงหนังศีรษะ และบำรงุ เสนผมใหแขง็ แรง แกปญหากลน่ิ เทาเหมน็ มีกลิ่นอับเชอื้ รา ใบมะกรูด สามารถใชดับกลิ่นคาวในอาหารและใชในการประกอบอาหารและแตงกลิ่นคาวหวานของ อาหาร ใบมะกรดู แกไ อ แกอ าเจียนเปนโลหิต แกช้ำใน กัดเสมหะในคอ แกน้ำลายเหนียว กัดเถาดานในทอง แกระดูเสียฟอกโลหิตระดู ขับระดู ขับลมในลำไส แกจุกเสียด ผิว มีรสปราหอม รอน เปนยาขับลมใน ลำไส แกแ นน ขบั ผายลม เปนยาบำรุงหัวใจ ไพร เหงาชวยขับโลหติ แกอาการทองผูก สมานแผลในลำไส แกล ำไสอ ักเสบชวยรักษาอาการเคลด็ ขัด ยอก ฟกช้ำบวม ขอ เทาแพลง ชว ยลดอาการอกั เสบ แกปวด บวม เสน ตึง เม่ือยขบ รักษาโรคผิวหนัง ดูด หนอง รกั ษาโรคเหน็บชา ตา นเชอ้ื รา เชื้อจลุ ินทรยี  และเช้อื แบคทเี รยี ใบมะขาม อาการคัน มีผื่นขึ้นตามผิวหนัง สามารถบรรเทาไดโดยการใชใบมะขามตมกับน้ำใหเดือด บรรเทาอากรคนั และชวยใหผ ดผ่นื หายเร็วขึน้ ลดการตดิ เชื้อท่ผี วิ ขม้นิ แกโรคผวิ หนัง สมานแผล แกผ ่ืนคัน ขบั กลิน่ และส่งิ สกปรกในรางกาย แกแ ผลถลอก แกโรคผิวหนัง ผ่นื คัน ลดอาการอักเสบ ทำใหผิวพรรณผุดผอง ตะไคร มสี วนชวยในการขับเหงื่อ เปน ยาบำรุงธาตุไฟให

53 เจริญ สารสกัดจากตะไครมีสวนชวยในการปองกันโรคมะเร็งลำไสใหญ แกและบรรเทาอาการหวัด อาการไอ ใชเปน ยารกั ษาเกลอ้ื น เชอ้ื ราบนผวิ หนังไดเปนอยางดี ตามแพทยแผนไทย รางกายคนเราประกอบดว ยธาตุ 4 ชนิด ไดแก ดนิ น้ำ ลม ไฟ ภาวะ รอนในรางกายเกดิ จาก ธาตไุ ฟกำเรบิ ธาตุน้ำกล็ ดลง ธาตุดินกแ็ หงผาก ธาตุลมก็แปรปรวน นำไปสูความ เจ็บปว ยตางๆ เชน ระบบทางเดนิ หายใจ ภูมิแพติดเช้ือไดง าย ทางเดินอาหารเปนแผล รอนใน ผิวแหง ผมรว ง ทองผูกและมปี ญหาทางระบบสืบพันธุ สมนุ ไพรฤทธิ์เย็น คือสมนุ ไพรท่ีนำมาใชเ พอื่ ดับรอ นภายในรางกาย ทีน่ ยิ มไดแก 1. บัวบก (Gotu kola) รูจักกันดีจากสรรพคุณแกช้ำใน นอกจากนี้ตำราไทยยังใชเพื่อดับพิษ รอน แกรอนใน กระหายน้ำ สามารถคั้นสดๆดื่ม หรือใชเปนผกั สดแกลมกับอาหารก็ได ในทองตลาดก็มี พวกแคปซลู อัดเม็ดและชาชงอีกดวย 2. รางจดื ตามตำราเภสชั กรรมไทยจดั เปน สมุนไพรฤทธิเ์ ยน็ ท่ีมีสรรพคุณถอนพษิ ผดิ สำแดง แก พิษเบอ่ื เมาจากเห็ดพิษและอาหารทะเล อกี ทั้งยังมีฤทธิ์ลดอักเสบ การแพ ใชก นิ แกไขร อนใน โดยใชราก รางจืดโขลกใหละเอยี ดผสมน้ำด่มื ใบรางจดื ตม น้ำเดือดผสมกับเตยหอมหรือใบหญาหวานตามใจชอบ 3. ฟาทะลายโจร มีสาระสำคัญหลกั คือ Andrographolide ที่มหี ลกั ฐานการวิจัยมากมายไมวา จะเปนกระตุนภูมิคุมกัน แกอักเสบ เจ็บคอ มกี ารนำมาใชในบัญชียาหลักสำหรับแกหวัด ลดไข เจบ็ คอ รวมถงึ อาการทอ งเสยี ชนิดที่ไมตดิ เชอ้ื ดว ย โดยใบมรี สขม จงึ นยิ มรับประทานในรูปแบบแคปซลู มากกวา 4. เฉากว ย นอกจากจะเปน สมุนไพรจีนโบราณแลวยังเปนของหวานของโปรดของใครหลายคน อีกดว ย ตำราแผนโบราณใชเฉากวยในการแกก ระหาย รักษาอาการปวดหวั เจริญอาหาร เปนยาระบาย และชวยยอ ย 5. เตยหอม หรอื สว นใบที่เรานำมาใชกันจนเรียกติดปากวา ใบเตย มีฤทธิ์เยน็ ชวยในการลดการ กระหายน้ำ บำรุงหัวใจ มีกลิ่นหอมเปนเอกลักษณและมีฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระจากสารจำพวกฟนอล น้ำมันหอมระเหย นอกจากนี้ยังมีการนำมาใชควบคูกบั การรักษาโรคเบาหวานดวย นิยมนำใบมาตมน้ำ เพือ่ รบั ประทาน 6. วานหางจระเข ใชเนื้อในใบมาทำเปนวุนปนเปนเครื่องดื่มชวยแกรอนใน กระหายน้ำไดเปน อยางดี เนื้อใบสามารถนำมาใชรักษาแผลจากไฟไหมน้ำรอนลวก สวนน้ำยางสีเหลืองนำมาเคี่ยวเปนยา ระบายได หา มกนิ สดจะเปน อนั ตรายตอรา งกาย

54 - กะละมงั พลาสติก - มะกรูด/ใบมะกรดู มดี หน่ั สมนุ ไพร - ใบมะขาม - เขียงพลาสตกิ - ตะไคร - ครกตำสมนุ ไพร - ไพร - กระบวยตกั นำ้ รอน - ขม้ินชัน - ถังแกส /เตาแกส - การบรู - หมอ ตมนำ้ สมนุ ไพร - เกลือ วิธีทาํ - นำสมนุ ไพรสดทีห่ าไดมาลา งใหสะอาด แลวหนั่ เปน ชน้ิ เล็กๆ ตำแคพอแตก - ตมน้ำใหเดือด แลวใสสมุนไพรที่เตรียมไวลงไปตม สัก 15-20 นาที ปดไฟ เติมเกลือและ การบูรลงไป - นำนำ้ สมนุ ไพรลงมาผสมกับนำ้ อุณภมู ิปกติ จนรสู ึกอุนๆรอ นๆ แลว นำไปแชเทาและมือไดตาม ตองการ แชท งิ้ ไว 15-20 นาที หรือจนกวา น้ำจะเย็น การแชเทาในน้ำอุน เพื่อชวยเพิ่มการไหลเวียนเลือดทั่วรางกายใหดียิ่งขึ้น เปนการเพิ่มการ ไหลเวียนเลือดมาที่เทา รูสึกผอนคลายมากขึน้ ชวยใหระบบยอยอาหารของรางกายทำงานดีขึ้น ลด อาการเทาบวมไดดีขึ้น ชวยใหนอนหลับงายขึ้น ลดอาการเลือดคั่งบริเวณอื่น เชนศีรษะ หรือชองเชิง กราน ลดอาการปวดศีรษะและอาการปวดทองประจำเดือนลงได หากมอี าการปวดเม่ือยขาและเทาหลัง เดนิ หรอื ยืนนาน ๆ แบบนี้ เราควรแชข าในนำ้ เย็น เพราะนำ้ เยน็ จะชวยใหเสน เลือดหดตวั ชวยลดสารที่ ทำใหเกดิ อาการอักเสบ จงึ ทำใหอ าการปวดบวมจากการอกั เสบของกลามเนื้อลดลงได ขอควรระมัดระวังในการแชเ ทา ในน้ำ หากมีอาการดังนี้ มไี ขสูง เปนโรคติดตอรา ยแรง มีโรคประจำตัว เชน โรคหัวใจ หอบหืดระยะ รุนแรง ลมชัก สตรขี ณะมีประจำเดอื น มกี ารอักเสบจากบาดแผลเปด และแผลปด ออ นเพลยี ลดอาหาร อดนอน หลังทานอาหารใหม ปวดศีรษะ ชนิดวิงเวียนศีรษะ และคลื่นไส ไมวาจะเปนน้ำอุน หรือน้ำเย็น ควร ระมัดระวังในเรื่องของความสะอาดของนำ้ ที่จะแชเทา ดว ย อยาผสมอะไรลงไปในน้ำ รวมถึงนำ้ มนั หอม ระเหยที่ไมคุนเคย อาจเกิดอาการแพได สำรวจกอนวาเทาและขาที่จะแชน้ำมีผิวหนังสวนไหนที่มี บาดแผลหรือไม ถามี ยงั ไมควรแชน ้ำ อาจใชวิธปี ระคบเย็น หรือรอนแทนไปกอน เพื่อปองกันแผลเปอ ย หรือแผลติดเชื้อ โดยเฉพาะผูปว ยเบาหวานเพราะอาจมีประสาทรบั รคู วามรูสึกชาจนทำใหไ มระมดั ระวัง

55 เรอ่ื งของอณุ หภมู ขิ องน้ำทเ่ี หมาะสม อาจทำใหผวิ หนังพองได ไมค วรแชเ ทาในน้ำรวมกบั คนอื่น อาจเสย่ี ง ตดิ โรคได สรปุ เทาเปนอีกอวัยวะในรางกายที่สำคัญและถูกใชงานอยูทุกวัน เพราะตองแบกรับน้ำหนักจาก รา งกาย รวมถงึ การเดนิ ทางที่ใชงานเปนจำนวนมาก จนบางครั้งเมื่อเกิดอาการปวดเมื่อยหลายคนจึงไป \"นวดฝา เทา \" หรือ \"สปาเทา\" เพอื่ เปนการผอ นคลายการเม่อื ยลา อยางไรก็ตามการแชเทา เปน วธิ ีปฏิบตั ิที่ ถูกถายทอดกันมาอยางยาวนาน ตามหลักทฤษฎีการแพทยทางเลือก โดยมีความเชื่อกันวาเทามีจุด สัมผัส ซ่ึงมีความสัมพนั ธกับการทำงานของอวัยวะตางๆ ทัว่ ทั้งรางกาย เพราะฉะนั้นวิธีการผอนคลาย ดวยการ แชเทาลงในน้ำรอน จึงเปนหนงึ่ ในวิธีที่จะชวยกระตุนจุดสัมผัสเหลานี้ดวยพลังงานความรอน ทางดานผลงานการวิจัย ประสาทรับสัมผัสที่ผิวหนังจะมีวงจรประสาทเชื่อมตอกันกับกลามเนื้อ รวมถึง อวยั วะตางๆ ที่อยูภายในรา งกาย และเมื่อความรอน มาสัมผัสกับผิวหนัง มนั ก็จะสง สัญญาณไปยังสวน ตางๆของรา งกาย และทำใหเกิดการเปลี่ยนแปลงการทำงานของอวยั วะที่อยูห างไกลได ทัง้ นี้การแชเทา ไมวา จะเปน นำ้ เกลือหรือนำ้ อนุ อาการเจบ็ ปวย เนอ่ื งจากการใชง าน รา งกายหนักเกนิ ไป หรือการดำเนิน ชีวติ ทไี่ มถูกตอ ง ทำใหเกิดอาการปวดเทา ปวดขา ไดง า ย สรา งความทรมานในการใชชีวิต สำหรับคนท่ีมี อาการดังกลาวเปนอยางมาก อาการปวดเทา ปวดขา เกิดไดกับทุกคน ฉะนั้นใครท่ีตองทำงานโดยตอง ยืนเปนเวลานานๆ หรือเดินอยูต ลอดเวลา ลองนำวิธีน้ี ไปลองทำดู ซึง่ สามารถ ชวยลดอาการปวดเมือ่ ย ดงั กลาวไดดวยตนเอง ประหยัดเงนิ ประหยดั เวลาในการเดินทางไปรา นสปา แตถ ามีอาการหนักก็ควรไป พบหมอ และทสี่ ำคญั ควรปรับเปล่ียนพฤติกรรมในการใชชวี ติ ที่กอใหเ กดิ อาการปวดดังกลา ว 9. ฐานคนมีไฟ จากการคาดการณของกระทรวงพลงั งาน ประเทศสหรัฐอเมรกิ า ในป พ.ศ. 2563 ทั่วโลกจะมี สัดสวนการใชน้ำมันอยูท ี่รอ ยละ 37 กา ซธรรมชาติรอยละ 27 ถาน หนิ รอยละ 25 พลังงานหมุนเวยี น รอ ยละ 8 และพลงั งานนวิ เคลียรรอยละ 3 ซึง่ หากโลกยังคงมีการใชพลังงานฟอสซิลในอัตราที่สูงเชนใน ปจจุบัน และถาหากไมมีการคนหาแหลงผลิตพลังงานเพิ่มเติม เราจะมีน้ำมันใชไดอีกประมาณ 30 ป กาซธรรมชาติ 50 ปถานหินประมาณ 200 ป แนนอนวาจะสงผลกระทบอยางมหาศาลกับคนทั้งโลก พลังงานทดแทนหรือพลังงานทางเลือกจึงเปนพลังงานหมุนเวียนที่มีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้นและถือเปนอีก แนวทางหนึง่ ที่จะทำใหวกิ ฤตพลังงานมที างออกในปจจุบนั พลังงานทดแทน ( Alternative Energy ) หมายถึง พลังงานที่ใชทดแทนพลังงานจากน้ำมัน เชื้อเพลิง ซึ่งจัดเปนพลังงานหลักที่ใชกันอยูทั่วไปในปจจุบัน พลังงานทดแทนที่สำคัญไดแก พลังงาน แสงอาทิตย พลังงานน้ำ พลังงานลม เปนตน ไดมีการศึกษาคนควาเพื่อนำ พลังงานทดแทนมาใช ประโยชนม ากข้นึ ซ่ึงจะชว ยลดปญหาการขาดแคลนพลังงานในอนาคต และชวย ลดปญ หาดานมลพิษท่ี เกดิ ขึน้ จากการใชพลังงานในปจ จบุ ัน ประเภทของพลังงานทดแทน สามารถแบงพลงั งานทดแทนตามแหลงที่ไดมาเปน 2 ประเภท คือ

56 1. พลังงานทดแทนประเภทสิ้นเปลือง เปนพลังงานทดแทนจากแหลงที่ไดมาแลวใชหมดไป ไดแ ก พลังงานถานหิน , กา ซธรรมชาติ , นิวเคลียร , หนิ น้ำมัน , ทรายน้ำมนั เปนตน 2. พลังงานทดแทนประเภทหมุนเวียน เปนพลังงานทดแทนจากแหลงที่ใชแลวสามารถ หมนุ เวยี นมา ใชไ ดอ กี ไดแก พลังงานจากแสงอาทิตย , ลม , ชีวมวล , น้ำ เปน ตน ขอ ดีของพลงั งานแสงอาทติ ย 1. เปน พลงั งานที่ใชไมมวี ันหมด 2. สามารถผลิตผลังงานไฟฟา ไดท่วั ทุกมมุ โลก 3. เปน พลังทีส่ ะอาด 4. เปน พลงั งานท่ใี ชไดฟรี 5. ชวยทำใหโ ลกเรานาอยมู ากข้นึ ไมม มี ลพิษและสารตกคางใดๆ การทำงานของแผนโซลาเซลล โซลาเซลล สรางมาจากซิลิกอนที่เปล่ียนแสงแดดที่เขามาเปน ไฟฟาแทนที่จะเปน ความรอน ประกอบดวยฟลม เชิงบวกและเชิงลบของซิลิกอนที่วางอยูใตแผนกระจก บางๆ เมื่อโฟตอนของแสงอาทิตยกระทบกบั เซลลเหลานพ้ี วกมนั จะกระแทกอิเล็กตรอนออกจากซิลิคอน อิเลก็ ตรอนอิสระทีม่ ีประจลุ บ จะถกู ดงึ ดดู ไปทีด่ านหนง่ึ ของเซลลซลิ ิกอน ซ่งึ สรา งแรงดันไฟฟาที่สามารถ รวบรวมและนำมาใชง านได อุปกรณโ ซลา เซลล แผน โซลา เซลล ทำหนาที่แปลงพลังงานแสงอาทิตยเปนพลงั งานไฟฟา โซลาชารจเจอรคอนโทรลเลอร ทำหนาท่ีควบคุมการชารจไฟฟาที่ไดรับจากแผงโซลาเซลล มา จดั เก็บในแบตเตอรี่อยางเหมาะสมและโซลารชารจเจอรทำหนาที่คอยควบคมุ การจายไฟใหก บั อุปกรณ ไฟฟา

57 แบตเตอรโี่ ซลาเซลล ทำหนา ทีเ่ ก็บพลงั งานไฟฟากระแสตรงทีไดจ ากแผงโซลา เซลล โดยผา น การควบคมุ การประจุไฟฟาจากชารจ คอนโทรลเลอร ควบคมุ การทำงานของไฟกระแสตรงจะถูกแปลงเปน ไฟกระแสสลบั ท่สี ามารถปรบั ขนาดแรงดัน และความถ่ีไดโดยวงจรอินเวอรเตอร (Inverter Circuit) ปมนำ้ ดซี ีเปนอปุ กรณหรอื เครื่องสบู น้ำทแี่ บงประเภทตามเกณฑก ารใชพลังงานในการ ขบั เคล่อื นมอเตอร โดยปมน้ำแบบนจี้ ะใชไ ฟฟากระแสตรง ซง่ึ เปนกระแสคนละแบบกบั ไฟฟา ท่ีเราใชก นั ตามบานเรือนหรือท่มี าจากสายสงของการไฟฟา ดว ยคุณสมบัตินี้เอง ทำใหป ม นำ้ ประเภทนีไ้ ดรับความ นยิ มนำมาตอพว งเขากบั แผงโซลา เซลล การฝกตออุปกรณโ ซลาเซลล ปญหาและอปุ สรรค 1. ผูเ ขา รับการฝก อบรมสว นมากไมม ีความรูพื้นฐานเก่ยี วระบบไฟฟาและระบบโซลา เซลล 2. ผูเขา อบรมมีปญหาเร่ืองการลงทุน เพราะในการลงทนุ ระบบโซลาเซลลค รั้งแรกใชทุนเยอะ แตเทยี บกับระยะยาวแลว คมุ คา ทำใหผเู ขา อบรมมคี วามสนใจมาก

58 3. ผเู ขา อบรมใหค วามสนใจเพราะพืน้ ท่ีโคกหนองนาไฟฟาเขาไมถึง แตต ิดที่การคำนวนการใช งานนำ้ และไฟฟา ยังคำนวนไมได 10. วิชา ถอดบทเรียนผา นสอ่ื “วถิ ภี ูมปิ ญญาไทยกับการพง่ึ ตนเองในภาวะวิกฤต วทิ ยากร นางสาวพรรณธภิ า นกั รบ และคณะวิทยากรศนู ยศึกษาและพฒั นาชมุ ชนชลบรุ ี ระยะเวลา 2.00 ช่ัวโมง วตั ถุประสงค 1. เพื่อทบทวนความรูความเขา ใจในแตล ะฐานการเรยี นรแู ละนำไปปฏบิ ัตไิ ดจ รงิ 2. เพอ่ื แลกเปลย่ี นเรียนรู วถิ ีภูมปิ ญญาไทย ท่ยี งั ใชใ นชีวิตประจำวนั ขอบเขตเนอื้ หา 1. องคค วามรูจากวชิ า หลกั กสิกรรม ธรรมชาติ 2. องคค วามรจู าก 9 ฐานการเรยี นรู 3. ประสบการณข องผูเขา รับการอบรม และคณะวทิ ยากร สอ่ื เอกสาร/อปุ กรณ 1. กระดาษฟลบิ ชารท 2. อปุ กรณเ คร่ืองเขียน เทคนิควิธกี าร 1. วทิ ยากรกระบวนการ 2. เปด คลปิ ทบทวนหลักการ 3. การถอดบทเรยี น 4. การแลกเปลยี่ นเรยี นรรู ว มกัน สรุปเนอ้ื หาวิชา 1. วทิ ยากรกลาวทกั ทาย และเกรินนำเขา สูกระบวนการเรียนรู 2. เปดคลิปทบทวนหลักกสิกรรมธรรมชาติ ของอาจารยวิวัฒน ศันยกำธร โดยมีเนื้อสรุปคือ พระเจาอยูหัวของเราเคยตรัส ความสำคัญของการเกษตร ประเทศไทยเดิมขึ้นอยูกับภาคการเกษตร ความเจรญิ ของประเทศตองอาศยั ภาคการเกษตร ทกุ วนั นกี้ ารเกษตรเปน การผลิตอาหารใหกับโลก และ ยังเปน แหลงสรางพลงั งานใหกับโลก กสกิ รรมธรรมชาติ เปนวัฒนธรรม เปน ศาสตรในการผลิตอาหารของชาวนาไทย กสิกรรมคือ การสอดคลองกับธรรมชาติ ไมตองใชปยุ ใชยา ตนทุนต่ำ จะทำใหสามารถอยูไดอยางมั่งคั่ง แตปจจบุ ัน คนรุนใหมเรียนรูการเกษตรจากตางชาติ ที่พึ่งพิงสารเคมี หวังแตจะรวย จนทำใหเกิดปญหาตางๆ มากมาย คนปจ จุบนั ไมคอยสนใจแนวทางของพระบาทสมเด็จพระเจา อยูหวั รัชกาลที่ 9 พระองคทรงให แนวทางไวม ากมาย อ.วัฒน ศันยกำธร ตอ งการพิสูจยใหชาวบา นเห็นใหไดแนวทางของพระองคใชไดผล จรงิ การทำเกษตรไดผลสำคญั อยูที่การทำดนิ ใหอุดมสมบรู ณ การปลกู ปา 3 อยางประโยชน 4 อยาง ทำ ใหร ะบบนิเวศนดี เกิดการกกั เกบ็ นำ้ ทดี่ ี เม่อื มนี ้ำการเกษตรท่ีผลิตอาหารก็จะดี

59 แนวคิดของพระเจาอยูหวั จะสำเร็จไดต อเมอื่ ลงมือทำโดยไมตองสนใจคำตำหนขิ องใครทัง้ ส้นิ เพราะเสนทางนี้คนมักจะไมเห็นดวย เราวิ่งสนกระแสของโลก แตสุดทายแลวคนจะอดอยาก อีกไมเกิน 30 ป คนจะทำตามเรา ดังน้นั เราตอ งเพยี รทำไปเลื่อยๆ เมือ่ เราทำตัวอยางความสำเร็จเสรจ็ แลว เราตอ งกระจายตวั อยางออกไปใหแ พรห ลายเปนศนู ย ฝก โดยใหเ กดิ ความรวมมอื ทุกภาคสวน 5 ภาค ภาคราชการ ภาควิชาการ ภาคประชาชน ภาคเอกชน ส่อื มวลชน ถาเรารว มมอื กนั ทกุ ภาคสวนเราจะเผชญิ กบั ภัยพิบัตไิ ด อาจารยยักษ ทำงานมาหลายที่ กับหลายหนวยงาน สุดทายไดติดตามพระบาทสมเด็จพระ เจาอยูหัว ทำใหมีโอกาสทำงานสนองพระราชดำริ ซึ่งปจจุบันมีพระราชดำริกวา 4000 โครงการ แต กระแสของคนไทยยังไมเห็นความสำคญั ของโครงการพระราชดำริเทาไหร ทุกคนมุงแสวงหาแตเงิน ถึง ปจ จุบันคนจะยงั ไมใสใ จแตอ ีกไมนานคนตองพ่ึงพาอาศัยแนวทางของพระองคเ ปนทางรอด เกษตรกรถูก หลอกวา ถาทำตามแนวทางนายทุนแลว จะรวย แตส ุดทายก็ไปไมร อด ไมม ีกนิ ไมม นี ้ำ ไมมอี ากาศที่ดี คำ สอนของพระองคท า นเริ่มเหน็ ชัดขึน้ วางเกิดวกิ ฤตมากมาย การสั่งสอนของพอแม ใหตั้งใจเรียน เพื่อเปนเจาคนนายคน แตสุดทายแลวก็ตดั สนิ ใจลาออก เพราะเชื่อมั่นในปรัชญาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ผมจึงตั้งใจสรางตัวอยางใหช าวบานเห็นโดย การเริ่มทำโครงการในพื้นที่ทีก่ ันดารที่สุด โดยใชเวลาในการพิสูจนเกือบ 3 ป จนประสบความสำเร็จ สามารถปลูกขาวไดเปนตัน สามารถสรางปา กักเก็บน้ำ และชักชวนคนมาทำตาม จึงตองเริ่มตั้งเปน มูลนิธิ เพื่อทำงานวิจัย ตั้งใจที่จะตั้งโรงเรียน เพื่อเปนศูนยฝก ตั้งใจจะตั้งวิชชาลัยเพื่อสอนคนตาม แนวทางของพระองค เพ่ือสรางมน่ั คงใหก บั มนษุ ย เปนความตงั้ ใจที่จะทำกรรมดใี หกบั เพื่อนมนุษย ความเขาในการทำเกษตรกรรมหรือเกษตรกร ซึ่งวิถีของคนไทยในอดีตเปนไปตามแนวทาง เดียวกบั ธรรมชาติ ปูยาตายาย จะสอนใหเราเกบ็ น้ำฝน ปุยไมตองใส เพราะปุยมีอยูในนำ้ ฝน สังเกตเห็น ไดว าความตน ไมจะชุมชืน่ มาก เราอาจจะผลิตขาวแบบอินทรยี เ ทา กบั เคมไี มไดกจ็ ริง แตเราไดอยางอ่ืนท่ี มากกวา เชน ปลาในทองนา ปู พืชผัก ทำใหค นโบราณมกี ินมใี ชไ มเคยอดอยาก ในคณะที่การทำเกษตร แบบเคมี ตองเอาสุขภาพเขา แรก เพื่อใหน ายทุนรวย คนทำจน เราตองชวยกันสรางตัวอยางความสำเร็จให กระจายไปท่ัว ดงั คำสอนของพระองคทาน คือ คำวาพอเพียง ตองทำใหคนเขาใจและเขาถึง และพรอมท่ี จะเดนิ รอยตามพระองคท านดว ยความอดทนและต้ังใจ ภูมิปญญาของไทย เราเคยเปนที่ยอมรบั ของคนทั้งโลก ขาวของเราหอมท่สี ดุ สงออกไดม าที่สุด ในโลก รวมถงึ สมนุ ไพรก็เปน ที่นิยม แตปจ จบุ ันเราไมเ หลืออะไรแลว แมแตล ูกหลายที่เราจะใหเขาอยูก ับ เรายงั รกั ษาไวไมได เปา หมายสงู สุดคอื ทำใหค ำสอนของพระองคท านเปน ทย่ี อมรบั และเดินตามแนวทาง เรามอี าหารเพยี งพอ แบง บนั เรามีธรรมชาติ อากาศท่ีดี สุดทา ยคนไทยมคี ณุ ภาพชีวิตที่ดขี ้ึนจริงๆ ดังน้นั เราจะฝนอยา งเดยี วไมไ ดเราตองลาฝนน้นั ใหเปนจริงใหได หลักความสำเรจ็ คอื เราตอ งศกึ ษาแนวคดิ ของ พระองคทานใหถองแท และลงมือปฏิบัติทันที จากนั้นเราตองสรางเครือขาย หาเพื่อนรวมอุดมกาณ เพอื่ ใหความสำเร็จมันงายขึ้น 3. วิทยากรแบง กลุม ถอดบทเรียน 9 ฐาน เพื่อใหทุกทา นไดทบทวนซึ่งกันและกัน จำนวน 3 กลุม ๆ ละ 3 ฐาน ใหเวลา 20 นาที จากนั้นใหออกมานำเสนอกลุมละ 10 นาที เมื่อนำเสนอเสร็จใหเ พื่อกลุม อื่นและวิทยากรประจำฐานเติมเต็มขอมูล และเปดโอกาสใหมีการแลกเปลี่ยนความรูในเรือ่ งที่เกีย่ วของ กับฐานน้นั จนครบทัง้ 9 ฐาน

60 สรุปผลการเรยี นรู 1. ผเู ขารบั การฝกอบรมมีความรูความเขาใจหลักกสกิ รรม ธรรมชาติมากย่งิ ขนึ้ 2. ผูเขารับการฝกอบรมใหความสนใจฐานการเรียนรูเศรษฐกิจพอเพียงของศูนยศึกษาและพัฒนา ชมุ ชลบุรี เพราะสามารถนำองคความรูไปปรบั ใชได 11. วิชา เรยี นรผู านสือ่ การออกแบบเชิงภูมสิ ังคมไทย วิทยากร วา ที่ ร.ต.ปยะวฒุ ิ ทิพยมณี ตำแหนง นักทรพั ยากรบุคคล เวลา 3.00 ชั่วโมง วตั ถปุ ระสงค เพื่อใหผูเขารับการฝกอบรม มีความรู ความเขาใจในการออกแบบพื้นที่เชิงภูมิสังคมไทยตาม หลกั การพฒั นาภูมสิ งั คมอยา งยง่ั ยนื เพอื่ การพึง่ ตนเองและรองรบั ภยั พิบัติ “โคก หนอง นา โมเดล” สรปุ เนือ้ หาวิชา สถานการณและภาวะวิกฤตของโลก จำเปนตองมีการออกแบบและจัดการพื้นที่ มีหลักการ สำคัญๆ ๖ ขอ คือ ดนิ นำ้ ลม ไฟ ปา (พชื ) และคน ดงั นี้ ๑.การจดั การดิน ในหลวงรชั กาลที่ ๙ ทรงสอน วา \"ถึงแมวาดินจะมีหินและทราย แตหินและทรายมีธาตุอาหารสำหรับพืชพอสมควร เพียงแตไมมี จุลนิ ทรียม าชว ยกันทำใหด นิ มจี ุลนิ ทรียโดยการอยางปอกเปลือกเปลอื ยดินให หม ดนิ ” ทรงมีรบั สั่งเรื่องน้ี ที่ศูนยศึกษา การพัฒนาทีห่ ว ยทราย อ.ชะอำ จ.เพชรบุรี ทรงสอนวา ใหทำใหด ินมีจุลินทรยี ดวยการหม ดนิ การหมดิน ก็คือการคลุมดินดวยเศษวสั ดอุ ินทรียจากการเกษตร เปน วัสดุอินทรียอ ะไรก็ไดที่มีอยูตาม ภูมิสังคมของแตละพื้นที่ ทางภาคเหนอื ปลูกขาวโพดเยอะ ใหใชซงั ขาวโพด ภาคใตใชกากกาฟ ทะลาย ปาลมหรอื ใบปาลม ภาคกลาง ภาคอีสานใชฟางขาว แตกตางกันไป หรืออาจใชเศษใบไมที่มีอยู เมื่อดนิ ถูกหมไว ไมใหแสงแดดเผาดนิ จะรอ นและช้ืนเหมาะสมใหจุลินทรยี ทีอ่ าศัยในอากาศมาอาศัยอยู แบงตวั ขยายพนั ธุกันและอาศัยอยูในดนิ ๒. การจัดการน้ำ ในหลวงรัชกาลที่ ๙ ทรงมีพระราชดำรัสวา \"น้ำฝน ทกุ หยด ตอ งเก็บไวใช\" เกบ็ ไวในพื้นที่ ตอ งจัดการพ้ืนที่ ใหสามารถเก็บน้ำฝนไดท้ังหมด โดยมีหลักการ คำนวณและออกแบบสระเก็บน้ำ 3. การจัดการลม ประเทศไทยอยูในเขตพื้นที่ใกลเสนศูนยสูตร มี ๓ ฤดู ฝน หนาว และรอน มีลมหนาว พัดลงมาทางตะวันออกเฉียงเหนือ มีลมฝนและลมรอนขึ้นมาทาง ตะวันตกเฉียงใต หลักการสำคัญในการจดั การลม มีดังนี้ เชน เวลาสรางบานควร หันหนาบา นรับลมฝน โดยทำชานบานใหยาวเพื่อปองกันฝนสาด ในหนารอนลมจะพัดเขาบานทำใหเย็นสบายไมรอนมาก โดยเฉพาะถาทำบอน้ำไวหนาบาน เวลาลมผานจะพัดเอาความชื้นมาดวย ชวยเย็นสบายมากขึ้น ไมตอง เปลอื งแอร 4. การจดั การไฟ (แสงแดดและแสงจันทร) แสงแดดมีผลตอพืชแตล ะชนดิ แตกตางกนั พชื ไร เชน ขาว ออย ขาวโพด ตองการแสงมาก พชื ผักสวนครวั ตองการแสงนอ ยกวาพชื บางชนดิ เกดิ ใตต นไมได เกดิ ในปาได ดงั นน้ั การออกแบบแนวการปลูกตนไม หรอื การกำหนดพ้ืนที่ปลูกปา จึงเปน ส่ิงสำคัญจำเปน โดยมีหลักสำคญั ๆ คือ ตองไมปลูกตนไมตามแนวขวางตะวัน 5. การจัดการพืช (ปา) ใหปลูกปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง ไดแก ปาพออยู คือไมเนื้อแข็งไวสรางบานหรือทำเครอื่ งเรอื นตาง ๆ เชน ไม สัก ไมย างนา ตะเคยี นทอง ไมพ ยงุ เปน ตน ปาพอกิน คอื ไมผล หรอื พชื ผกั หรือไมกนิ ใบตาง ๆ ปาพอใช คือ ไมโตเร็ว เอามาทำถาน ทำฟน เชน กระถิน สะเดา ฯลฯ ประโยชนท ี่สี่ก็คือ ความรมรื่น รมเย็น 6. การจัดการคน คือการพัฒนาคน ควรมีการศกึ ษาทฤษฎีใหเขาใจในเบื้องตน สืบคน หาความรู และลงมือ

61 ปฏิบัติ ตอ งฝกฝนฝกตนใหมคี วามเพียร ขยนั อดทน ถอมตน ควรไปอบรมตามศูนยต า ง ๆ ฝก ตน ต่นื เชา ไมดมื่ เหลา ไมเที่ยวกินไรสาระ ฯลฯ เทคนคิ /วิธีการ 1. ชมสื่อวิดีทัศน การออกแบบเชิงภมู ิสังคมไทยตามหลักพัฒนาภูมิสังคมอยางย่ังยืนเพื่อการ พึ่งตนเองและรองรบั ภัยพิบัติ 2. แบงกลมุ มอบหมาบงาน 3. ถอดบทเรียนจากสื่อประเด็นไดขอคดิ /มมุ มองอะไรบาง 4. มอบโจทยป ระเด็นคำถาม ขอท่ี 1. สิง่ ท่ีไดเ รียนรูจากการชมสอ่ื ขอ ท่ี 2. การนำไปปรับใชใน ชีวติ ของทาน 5. นำเสนอ/แลกเปล่ียนเรียนรู สงิ ท่ีไดเรียนรู 1. เขาใจหลักการการออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยตามหลักพัฒนาภูมิสังคมอยางยั่งยืนเพื่อการ พ่งึ ตนเองและรองรบั ภยั พบิ ตั ิ 2. การแกไขและรองรบั ภัยพบิ ัติดว ยการบรหิ ารจัดการทรัพยากร เชน ดิน นำ้ ลม ไฟ พืช และคน 12. วิชา การออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยตามหลกั การพัฒนาภูมิสังคมอยางยั่งยืนเพื่อการพึง่ ตนเอง และรองรบั ภัยพิบัติ วิทยากร นางอังศมุ า ปติรตั นวรนาท ระยะเวลา 3 ชว่ั โมง วัตถุประสงค เพื่อใหผเู ขารบั การฝกอบรมมคี วามรคู วามเขาใจในการออกแบบพ้ืนทีเ่ ชิงภูมสิ งั คมไทย ตามหลักการพัฒนาภูมสิ ังคมอยา งยง่ั ยนื เพ่ือการพึ่งตนเองและรองรบั ภัยพบิ ัติ“โคก หนอง นา โมเดล” ขอบเขตเนือ้ หาวิชา 1. หลักพ้นื ฐานในการออกแบบพน้ื ท่ีดวยภูมิสงั คมไทยตามหลักการพฒั นา 2. การบรหิ ารจัดการในรปู แบบ “โคก หนอง นา” โมเดล สื่อ/เอกสาร 1. PowerPoint บรรยาย 2. ภาพประกอบการบรรยาย infographic 3. ส่ือวดี ทิ ัศน 4. คอมพวิ เตอร เครื่องฉาย และจอภาพ 5. กระดาษฟลปิ ชารท 6. ปากกา 7. กระกาษกาวยน 8. บอรด

62 เทคนิควธิ ีการ วิทยากรบรรยายใหความรูในประเดน็ ดงั นี้ 1. หลกั พ้นื ฐานในการออกแบบ (โคก หนอง นา โมเดล) ประกอบดวย 1.1 ศกึ ษาทศิ : การดทู ศิ ทางจากพระอาทติ ย รทู ิศทางแสงแดด เพ่อื ออกแบบ โรงเรอื นทพี่ ักอาศัย สวน ไร นา ใหเหมาะกับสภาพภมู สิ งั คมฯลฯ 1.2 ศึกษาน้ำ: รจู กั คำนวณปริมาณน้ำฝน เพ่ือกกั เก็บน้ำฝนในพ้ืนท่ใี หเพยี งพอในการ ใชง านตลอดฤดูกาลตอ งทำอยางไร ซึง่ การกักเก็บน้ำมี 3 วธิ ี คอื 1. เกบ็ ไวใ นหนอง 2. เกบ็ ไวใ นโคก และ 3. เกบ็ ไว ในนา (ขุดหนองนำ้ , คลองไสไก หลุมขนมครก) 1.3 ศึกษาลกั ษณะของดิน : ตอ งรูล กั ษณะของดนิ ในพ้นื ท่เี พ่อื วเิ คราะหห าแนว ทางแกไขปรบั ปรุงใหเหมาะสมกับสภาพ(หมอดิน,ปรบั ดนิ ,ทำปยุ ) 1.4 ศกึ ษาทศิ ทางลม : ศึกษาทศิ ทางของลม ประเภทของลม เชน ลมตามฤดกู าล ลม รอ น ลมฝน ลมหนาว (ลมตามทิศทางตา งๆเพ่ือประกอบการสรา งโรงเรอื น การปลกู ปา เลยี้ งสัตว หรือ โคกหนองนา) 1.5 ศกึ ษาพน้ื ท่ีโคก : จดั สรรพ้นื ทส่ี ูงเพอื่ สรา งโคก ซงึ่ โคกจะตอ งอยสู ูงพน นำ้ ทวม และจะตองปลกู ปา 3 อยา ง ประโยชน 4 อยาง 1.6 ศกึ ษาคน : ศกึ ษาผคู นท่ีรอบขา งพ้นื ที่กอ นการออกแบบอาคารโรงเรือนตา งๆ เพอื่ ลดปญ หาและอยรู ว มกันไดอยางมคี วามสุขโดยทกุ คนไมเดือดรอน เชน เพื่อนบาน ผอู ยูอาศยั อ่ืน ๆ รอบพ้นื ท่ี ฯลฯ 2. การบริหารจดั การในรูปแบบของ “โคก หนอง นา โมเดล” “โคก หนอง นา โมเดล” เปนโมเดลตนแบบที่สถาบันเศรษฐกจิ พอเพียง และมูลนิธิกสิกรรม ธรรมชาตินอมนำพระราชดำรัสในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ดาน การทำเกษตรทฤษฎีใหม ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงมาใชบริหารจัดการน้ำและพื้นที่การเกษตร ผสมผสานกับภูมสิ งั คมไดอ ยา งสอดคลองกนั โดยแบง พืน้ ท่ี เปน สดั สวน 30 : 30 : 30 : 10 ดงั นี้ 30% สำหรบั แหลง นำ้ โดยการขุดบอ ทำหนองและคลองไสไก 30% สำหรบั ทำนา ปลูกขา ว 30% สำหรับทำโคกหรือปา ปลูกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง ก็คือปลกู ไมใชสอย ไมกินได และไมเศรษฐกจิ เพื่อใหไ ดป ระโยชน คอื 1. มกี นิ คอื มผี กั มีอาหารไวก นิ 2. มีอยู คือ สามารถตดั ไมไ ปสรางบา น ทำที่อยูได

63 3. มีใช คอื มไี วใชส อยในครวั เรอื น ใชเ ปน ยาและสมุนไพร ใชเ ปน ฟน เปน เครอ่ื งมอื ใชสอย ในบา น 4. มีความสมบรู ณ และความรมเย็น10% สำหรบั ที่อยูอาศัย และเลี้ยงสัตว เชน ไก ปลา วัว และควาย เปนตน ทุกอยางท้ังหมดนีอ้ ยูรวมกันบูรณาการเปนวรรณะเกษตร อธิบายใหชาวบา น เขาใจแนวคิดนอ้ี ยา งงายๆ โดยเรียกวา “โคก หนอง นา” 10% สำหรบั ท่ีอยูอ าศัย และเลี้ยงสัตว ปลกู พืชผกั สวนครวั ไวบรโิ ภค สรุปผลการเรยี นรู ผูเขารับการฝกอบรมมีความสนใจในเนื้อหาวิชาการออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยตามหลักการ พฒั นาภมู สิ งั คมอยา งย่งั ยืน เพือ่ การพึ่งตนเองและรองรับภยั พบิ ตั เิ ปนอยา งดี เพราะทกุ คนตองนำความรู ไปใชป ระโยชนในการออกแบบพฒั นาจริงในพนื้ ทข่ี องตนเอง และผเู ขา รบั การฝก อบรมสวนใหญมีความรู พื้นฐานในการทำเกษตรกรรมอยูแลวจึงมีความรูในเรื่องหลักการพื้นฐานในการออกแบบมาบางแลว ทำใหว ิทยากรบรรยายแลวทกุ คนมีความรูความเขาใจทช่ี ดั เจนยิง่ ข้นึ 13. วิชา ฝกปฏิบัติ/นำเสนองาน การสรางหุนจำลอง (กระบะทราย) การจัดการพื้นที่ตามหลัก ทฤษฎีใหมป ระยกุ ตส ูโคก หนอง นา โมเด วิทยากร อาจารยอ ังศมุ า ปต ริ ตั นวรนาท ระยะเวลา 3 ชว่ั โมง วตั ถุประสงค เพอื่ ใหผเู ขารับการฝกอบรมมีความรู ความเขา ใจเร่ืองศาสตรพระราชากบั การบรหิ าร จดั การ ดนิ น้ำ ปา อยางยง่ั ยืน ตลอดจนมีความเขา ใจในการจดั การพื้นท่ีเชงิ ภูมิสังคมไทย ตามหลกั การพฒั นาภมู ิสังคม อยา งยงั่ ยนื เพ่ือการพง่ึ ตนเองและรองรบั ภัยพบิ ัติ “โคก หนองนา โมเดล” ขอบเขตเน้ือหา 1. การออกแบบเชิงภมู ิสังคมไทยตามหลกั การพฒั นาภมู สิ งั คมอยา งยง่ั ยนื

64 2. ฝกปฏิบัตกิ ารสรา งโมเดลจำลองการบรหิ ารจัดการพ้ืนท่ี ดิน น้ำ ปา คน ส่อื /เอกสาร 1. กระดาษฟลปิ ชารท 2. กระดาษกาวยน 3. ปากกาเคมี 4. บอรด เทคนิควธิ ีการ 1. หลังจากที่วิทยากรใหความรูเรื่องการออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยตามหลักการพัฒนา ภูมสิ งั คมอยางยง่ั ยืน เพ่ือการพงึ่ ตนเองและรองรบั ภัยพิบัติ แลวนัน้ 2. วิทยากรมอบหมายใหผูเขาอบรมไดลองฝกปฏิบัติการสรางโมเดลจำลองการบริหารจัดการ พ้ืนที่ ดิน น้ำ ปา คน ตามท่ีแตล ะกลมุ สีไดออกแบบไวแลว ซ่งึ โจทยท แี่ ตล ะกลมุ สไี ดร ับมอบหมาย มีดังน้ี 2.1 กลุมสีสม : พื้นที่ 20 ไร ทศิ เหนือตอชุมชนทิศตะวันออกติดถนน ทศิ ใตเปนหมูบาน ทิศตะวันตกเปนนาเคมี 2.2 กลุมสีน้ำเงิน : พื้นที่ 5 ไร ทิศใตติดถนนใหญ ทศิ ตะวันออก ทิศใต และทิศตะวันตก ตดิ ไรอ อ ยที่ปลอดสารเคมี 2.3 กลมุ สีเขียว : ติดภเู ขา ติดแมนำ้ ดานซา ย – ขวา ขนานดวยไรขาวปลอดสารเคมี 2.4 กลมุ สีมว ง : พน้ื ท่ีภูเขาสูง มลี ำธารจากธรรมชาตไิ หลมาจากภูเขาตลอดทั้งป ดา นซา ย -ขวา เปนสวนขา วโพดเคมี ดา นลางเปน ชมุ ชน 2.5 กลุม สชี มพู : ทศิ ตะวันออกและทิศตะวันตก ติดสวนผลไมทม่ี สี ารพิษสารเคมี พ้นื ท่ี 5 ไร อีกดานติดหมูบ านอีกดานตดิ ถนน 3. โดยมวี สั ดอุ ุปกรณจ ดั เตรยี มไวใ หกับทุกกลุมสี ดังน้ี 3.1 กระบะไมอัด ขนาด 120 x 120ม. 1 ถาด 3.2 ดนิ ปลกู บัว 25 กอน 3.3 นำ้ (ตามตอ งการ) 3.4 ถงั น้ำ 1 ใบ 3.5 บวั รดน้ำ 1 ใบ 3.6 กรรไกร 1 เลม 3.7กอ นหนิ กรวด 1 ถุง นอกจากนี้ผูเขาอบรมไดไปเก็บกิ่งไมส ด/แหง ดอกไม ตนไม และตนหญาทีม่ ีขนาดเล็ก มาตกแตงเพิ่มเติมใหมีสีสันสวยงามและมีลกั ษณะคลายของจรงิ โดยทุกกลุมมเี วลาในการสรางโมเดลฯ จำนวน 1 ชวั่ โมง 4. วทิ ยากรใหแ ตละกลุมสีสงตวั แทนนำเสนอที่กลุม สขี องตนเอง กลมุ ละ 5 นาที หลงั จาก น้นั วทิ ยากรจะใหค ำแนะนำ/ขอเสนอแนะ เพื่อปรับปรงุ แกไข 5. วิทยากรมอบหมายใหผูเขาอบรมทุกกลุมสีไดลองฝกปฏิบัติการออกแบบและสราง โมเดลจำลองการบรหิ ารจดั การพ้นื ท่ี ดนิ น้ำ ปา

65 6. วิทยากรใหแตละกลุมสสี งตัวแทนนำเสนอที่กลมุ สขี องตนเอง กลุมละ 5 นาที หลังจาก น้ันวิทยากรจะใหคำแนะนำ/ขอเสนอแนะ เพอ่ื ปรบั ปรงุ แกไข สรปุ ผลการเรยี นรู ผูเขาอบรมใหความรวมมือกันเปนอยางดี ทุกคนสนุกสนาน มกี ารแบง หนาที่กันอยางชัดเจน ตามความถนัดของตนเองมีการนำความรเู ดิมและความรูที่ไดจ ากวิทยากรมาปรบั ปรบั ใชแลวสรางโมเดล จำลองการบริหารจดั การพ้ืนท่ี ดนิ นำ้ ปา ตามที่ไดออกแบบไวอ ยางมีประสิทธิภาพ 14. วิชา ถอดบทเรียนการจัดการพืน้ ทต่ี ามหลักทฤษฎใี หมป ระยกุ ตสู โคก หนอง นา โมเดล วทิ ยากร นางสาวพรรณธิภา นักรบ และคณะวิทยากรศนู ยศึกษาและพัฒนาชุมชนชลบรุ ี ระยะเวลา 2.00 ชวั่ โมง วัตถปุ ระสงค เพ่ือระดมความรู ความเขา ใจเรอ่ื งศาสตรพ ระราชากบั การบริหารจดั การ ดนิ น้ำ ปา อยางย่ังยืน ตลอดจนมคี วามเขา ใจในการจัดการพนื้ ที่เชงิ ภูมสิ งั คมไทย ตามหลักการพฒั นาภูมสิ งั คม อยางยัง่ ยนื ขอบเขตเน้อื หา 1. องคค วามรูจากวชิ าการเรียนรูผานส่อื การออกแบบเชงิ ภมู ิสังคมไทย 2. องคค วามรจู ากวิชาการออกแบบเชงิ ภูมิสงั คมไทย ตามหลักการพัฒนาภูมสิ งั คมอยา งยั่งยนื เพอื่ การพ่ึงตนเองและรองรับภัยพบิ ัติ 3. องคค วามรจู ากการฝก ปฏิบตั กิ ารสรา งหนุ จำลอง การจัดการพน้ื ท่ตี ามหลักทฤษฎีใหม ประยุกตส ู โคก หนอง นา โมเดล 4. นำเสนองาน สรา งหนุ จำลองการจดั การพนื้ ท่ตี ามหลกั ทฤษฎีใหม ประยุกตสู โคก หนอง นา โมเดล ส่ือเอกสาร 1. โจทยใบงาน 2 ใบ 2. คลปิ วดี ิโอ เทคนิควิธกี าร 1. วิทยากรเปด คลกิ “หลักการออกแบบพืน้ ทีต่ ามหลักภมู ิสังคม” 2. มอบโจทยใบงาน 3. นำเสนอ สรุปเนอ้ื หาวิชา 1. จากคลปิ วีดโิ อ “หลกั การออกแบบพน้ื ท่ตี ามหลักภูมสิ ังคม” โดย ผูชว ยศาสตราจารยพิเชฐ โส วิทยสกลุ คณบดี คณะสถาปต ยกรรมศาสตร สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกลาเจาคุณทหารลาดกระบัง การโคก หนอง นา คอื การทำหลุมขนมครกใหเตม็ พื้นท่ี เพ่ือกักเกบ็ น้ำท่ีไหลผานจากปริมาณ น้ำฝนท่ตี กลงมา ไมใหน้ำทะลักเกิดปญหาน้ำทวม โดยเฉพาะในพนื้ ทที่ ี่เปน ภเู ขา ควรทำหนองนำ้ เพ่อื ปองกนั การไหลบา ของนำ้ ลงสูดานลาง กลายเปน ปา เปนการชะลอนำ้ ไวใ หเกิดความชมุ ชนช้ืนบนภูเขา

66 และเกบ็ ไวใชไดต ลอดทงั้ นี้ หลักการออกแบบจะตอ งทราบวา ใน 1 ป จำเปน ตอ งใชน ้ำปริมาณเทา ไหร และเราตองเก็บนำ้ ใหเพียงพอตอความตอ งการใชน ้ำ โดยไมพึ่งพิงระบบชลประทาน เปน การพึ่งพา ตนเองเรื่องนำ้ 100 % หรือ 120 % เพื่อเกบ็ นำ้ ของเพื่อนขางเคียง การออกแบบเชิงภมู สิ ังคมไทย คำวาภมู สิ งั คม เปน คำพระราชทานของพระบาทสมเดจ็ พระ เจาอยูห วั “ภูมิ” คือกายภาพ ดิน นำ้ ลม ไฟ “สงั คม” คือ วตั นธรรม ความเช่ือ ภูมิปญญาดง่ั เดมิ การ ออกแบบตองใหความสำคญั กับสงั คมมากกวา ภูมิ เปน การออกแบบพน้ื ที่ตามความตองการของผอู าศยั เปน หลัก เพราะความตองการของคนแตล ะที่แตกตา งกนั ภูมิ คอื หลักทใ่ี ชเ หมอื นกนั ทุกประเทศ เชน หลกั ในการคำนวณปริมาณน้ำฝน ทศิ ทางลม ทิศทาง ของแดด การออกแบบหลมุ ขนมครก หรอื โคก หนอง นา ตองคำนงึ ถงึ ดนิ น้ำ ลม ไฟ และคน - ดนิ ลกั ษณดินที่แตกตา งกันตองออกแบบแตกตางกัน รวมถึงกบั ปรบั ปรงุ สภาพดิน เชน การหม ดนิ - น้ำ ควรเกบ็ นำ้ ฝนไวใ หมากทสี่ ดุ หลักการทำหนองนำ้ ตอ งดทู ศิ ทางการเขา และออกของนำ้ และตอ งดทู ิศทางลม เพือ่ นำความเย็นเขา บา น การขุดหนองนำ้ ตองคดเค้ียว ใหม รี ะดบั ความสูงไมเ ทา กัน รวมถงึ การทำแซนวิชปลา เพื่อเปน อาหารใหกบั สตั วนำ้ - ลม ตอ งดทู ิศทางลม โดยปรกตดิ ลมฝนจะพัดพาเขามาทางทิศตะวันตกเฉียงใต ลมหนาวจะพัด มาทางทศิ ตะวันออกเฉยี งเหนือ จึงจำเปน ตอ งวางทิศทางของบานและลานตากขา วไมใหขวางทิศทางลม หนาว - ไฟ คือแสงจากดวงอาทศิ รวมถงึ ความรอ ยตองสำรวจทศิ ทางข้นึ และตกของพระอาทิตย - คน คอื ออกแบบใหเหมาะกบั คนทีอ่ าศยั อยูใ นพนื้ ทีใ่ หมากท่ีสุด การวางโคก ดนิ จากขนุ หนองควรนำมาถมทำโคก โคก ควรอยูทางทศิ ตะวันตก บนโคกควรปลูก ปา 3 อยางประโยชน 4 อยาง ปลูกไมใชสอย ไมกินได ไมเ ศรษฐกิจ ซึ่งใหประโยชนคือความพอกิน พอใช พออยู และรักษาระบบนิเวศน ตน ไมท ี่ปลูกควรมี 5 ระดับ คือ ไมสูง ไมกลาง ไมเตี้ย ไมเรี่ยดิน พชื หัว ในการทำงานโคก หนอง นา ตองทำแลว ใหเกิดผล 3 อยาง คือ ทำงานแลวตองไดงาน ตอ งได เพือ่ น ตองไดพ ัฒนาตนเอง ดังนั้นในการออกแบบตามหลักโคกหนองนา จะตองทำใหเกิดกิจกรรมทั้ง 3 อยาง เพื่อใหเกดิ ความย่งั ยนื ทแ่ี ทจ รงิ 2. วทิ ยากรเกรินนำทบทวนกระบวนการเรยี นรเู รื่องหลักการออกแบบตามหลักภูมสิ ังคม ตลอด ทั้งวนั จากนนั้ มอบโจทยใบงาน - จากการเรียนรเู ร่อื งการออกแบบเชิงภูมิสงั คมไทย ตามหลักการพฒั นาภูมสิ ังคมอยาง ยัง่ ยนื เพอ่ื การพ่ึงพาตนเองและรองรบั ภัยพบิ ตั ิ ทา นเรยี นรูอ ะไรบา ง - จากนำเสนองาน สรางหนุ จำลองการจัดการพ้ืนที่ตามหลกั ทฤษฎีใหม ประยกุ ตสู โคก หนอง นา โมเดล วทิ ยากรไดใหขอ เสนอแนะเพิม่ เตมิ อะไรบาง 3. วิทยากรใหความรเู รอ่ื งหลักการตรวจแปลงตามหลกั กสกิ รรมธรรมชาติ 4. วิทยากรใหผูเ ขา อบรมระดมความคดิ รว มกนั ออกแบบแปลงทจี่ ะตองลงมือขุดจริงใน กจิ กรรมเอาม้ือสามัคคใี นวนั ถัดไป พรอมท้ังวางแผนปฏิบัติการอยางเปน ระบบอยางนอ ยภายใตหวั ขอ ดังนี้

67 - การเตรียมความพรอม กอ นดำเนินการ เชน การบริหารคน /บรหิ ารเวลา / บรหิ าร วัสดุอปุ กรณ / มาตรการปองกนั ความเส่ยี ง ท่ีอาจเกดิ ขน้ึ ระหวางการทำกจิ กรรม / อนื่ ฯ - การเตรยี มความพรอ ม ระหวา งดำเนินงาน (ขนั้ ตอนการทำงาน) เพื่อใหท ุกคนได เขาใจและชวยกันทำงานไดอ ยา งถูกตอง - การเตรียความพรอม หลังดำเนินการ เชน ใครเปนคนนำเสนอ รูปแบบการนำเสนอ ท้งั นห้ี วั ขอ ดงั กลา วไมตองมกี ารนำเสนอแตอยา งใด ผลที่ไดจากการระดมความคดิ 3.1 ผลการระดมความคดิ รุนท่ี 1 1) สงิ่ ท่ไี ดเรียนรู - ไดเรยี นรหู ลกั การจดั การพนื้ ท่ี แนวคดิ การจัดเกบ็ น้ำ การปลูกบานใหหันทิศทางที่ รบั ลม การทำหนองเล้ยี งปลา การวางแผนการจดั การสารเคมีจากพ้ืนท่ีขางเคยี ง การปลกู ดอกไมด ึงดูด แมลง การหมดนิ การปลูกหญาแฝกยึดดนิ การดูทศิ ทางพระอาทิตยขนึ้ และตก - เขา ใจและเหน็ ภาพวธิ ีการออกแบบแปลง หลกั การขุดคลอง ชดั เจนมากขน้ึ - ไดเ หน็ ปญ หา และขอ บกพรองท่ีอาจเกิดขึน้ ลว งหนา ทำใหเวลาไปทำจรงิ ในพ้ืนที่ สามารถปรับเปลี่ยนรปู แบบของแปลงใหเหมาะสมกบั พ้ืนที่จรงิ ได - ไดเรยี นรกู ารทำงานรว มกนั ฝกความรับผิดชอบ การรบั ฟงความคดิ เห็นของเพือ่ นรว ม ทมี การแบงหนาที่ตามความถนัด และความสามารถของแตละคน - สามารถดงึ ศักยภาพ ความรู ความสามารถของแตละคนออกมาใช เพื่อใหบ รรลุ เปา หมายของกลุม - ไดฝก ทกั ษะการบริหารจัดการพื้นท่ที ด่ี ูแล - เกดิ ปฏิสัมพนั ธภ ายในกลมุ ตนเอง และกลุมขางเคียง - เขา ใจหลกั การออกแบบตามภมู ิสงั คม เห็นภาพชัดเจนมากข้ึน และสามารถ ตัดสนิ ใจแกไขหรอื ปรบั เปลยี่ นไดก อนลงมอื ทำ - เกิดความเขาใจภมู สิ ังคมของพ้นื ท่ีน้ันๆ - ไดเรยี นรหู ลักการปลูกตนไม ใหเหมาะสมกบั ลกั ษณะพน้ื ที่ ใหเ กดิ ประโยชนสูงสดุ - กอเกิดความสามัคคใี นการทำงาน - การทำหุนจำลองทำใหมองภาพการออกแบบพ้นื ทีไ่ ดดีขึ้นกอ นลงมอื ขุดจริง - ไดเ รยี นรวู ธิ ีคำนวณปรมิ าณนำ้ ฝนทจ่ี ำเปนตองใชใ นแตละป - ไดเ รยี นรู วิธกี ารปรบั ปรุงดนิ เชน การหมดนิ การปลูกปา 5 ระดบั การจัดการ มลพษิ ดว ยวธิ ีทางธรรมชาติ - เขา ใจรูปแบบหนองน้ำทส่ี ามารถกักเก็บน้ำไดจ รงิ 100% 2) ขอ เสนอแนะของวิทยากรในการออกแบบแปลงท่ีไดร บั โจทย - การออกแบบพ้ืนทีต่ องเปน ไปตามบรบิ ทของพ้นื ที่นัน้ ๆ - การทศิ ของบานเปน ส่ิงสำคญั ตองพิจารณาหลายปจ จัย เชน ทศิ ทางของแสง ทศิ ทาง ของลม วิวทวิ ทัศน ฯ - การขุดหลมุ ขนมครก ตองทำเปน จุดๆ กระจายตามพืน้ ที่

68 - การออกแบบพื้นที่ตอ งประเมินสภาพความเหมาะสมของพ้ืนที่จรงิ และควร คำนงึ ถึงผลกระทบที่อาจเกิดกับพืน้ ทีข่ างเคยี ง เพือ่ สรา งประติสัมพนั ธอนั ดี ลดความขัดแยง และใชป ระโยชน ของพ้ืนทร่ี วมกัน - ในการออกแบบพ้ืนที่ขนาดเลก็ มขี อ จำกดั มาก เราอาจไมต องทำทกุ อยางตาม หลกั การตามความเปนจรงิ ของสภาพพื้นที่ใหมากทีส่ ดุ เชน หากพนื้ ท่ีไมส ามารถทำนาได ก็ไมจ ำเปนตอ ง ทำอาจเปลยี่ นเปนปลูกผักแทน - การออกแบบพื้นท่คี วรคำนงึ ถงึ ลักษณะหรอื ปจ จัยทีอ่ ยูรอบๆ พื้นที่ เชน ทางไหล ของนำ้ ทิศทางลม เพ่ือนบา น - ควรมีเสนทางที่สามารถเขา ออกไดง าย เชอ่ื ตอกัน เพอื่ ความสะดวกในการดูแล - ในการทำโคก หนอง นา จะตองดตู ามกำลังความสามารถของตนเอง ทสี่ ามารถ ดแู ลพื้นที่ได หากมีพืน้ ท่เี ยอะแตมีกำลังคนนอย อาจจะตอ งเร่ิมตน ทำในพน้ื ที่ขนาดเลก็ กอนเทา ท่ีเราจะ สามารถดูแลไดจรงิ หรือทำตามกำลังทรัพย ไมจำเปน ตอ งทำทงั้ หมดในคราวเดยี วใหท ำแบบคอยเปน คอยไป - ในการออกแบบ และการทำแบบจำลอง ตองพิจารณาสดั สวดของพนื้ ท่ีใหเ ปนไป ตามพื้นทจ่ี รงิ - การทำนา ไมจำเปน ตอ งเปนพน้ื ทส่ี เ่ี หลีย่ มเสมอไป - สามารถใชท อ พีวซี ชี ว ยในพื้นทไี่ มสะดวกตอการระบายนำ้ ได 3.2 ผลการระดมความคดิ รุนท่ี 2 1) ส่ิงทไี่ ดเรยี นรู - เขาใจในหลกั การออกแบบภูมสิ ังคมตามหลกั โคก หนอง นา มากข้ึน ทำใหเห็น ความสำคัญของการออกแบบพ้ืนท่ี ทีต่ องคำนงึ ถงึ ดนิ น้ำ ลม ไฟ ปา และความตองการของคน - สามารถนำความรูทไ่ี ดร บั ไปใชในการออกแบบแปลงในพน้ื ทข่ี องตนเอง ไดอยาง ถกู ตอ ง - เรียนรูเรอ่ื งการคำนวณปรมิ าณน้ำฝน ใหเพียงพอตอการใชน ำ้ ใน 1 ป ซ่งึ จะตอง ออกแบบวธิ ีการกักเก็บนำ้ ฝนใหเพยี งพอ ซง่ึ ท่ผี า นมาไมเ คยคำนึงถึงหรือใหค วามสำคญั กับเรื่องนีม้ ากอ น - เรยี นรเู รอ่ื งการคำนวณปรมิ าณการปลูกขาวใหเ พียงพอกับสมาชกิ ตลอดทงั้ ป เปน การพึ่งพิงตนเอง - เรียนรหู ลกั การปลูกปา 5 ระดบั ใหเหมาะสมกับลกั ษณะของพื้นที่ - ทำใหเขาใจวา การออกแบบโคก หนอง นา โมเดล จะสามารถชวยเหลอื นตนเอง และสังคมในยามเกิดวกิ ฤตการไดอยางไร 2) ขอ เสนอแนะของวิทยากรในการออกแบบแปลงท่ีไดรับโจทย - พ้ืนทแ่ี ปลงขนาดใหญควรมีการตัดผานถนน เพอ่ื ใหง ายตอ การสัจจรและดูแลพน้ื ท่ี - พน้ื ที่ทมี่ ีคลองสาธารณะ ทำคลองใสไกเ ช่ือมตอเพ่ือใหเ กดิ การไหลเวยี นของนำ้ - การต้งั โรงเรือนเลีย้ งสตั วต อ งพจิ ารณาทศิ ทางของลมไมใ หพัดพาเขาบาน - การปอ งกันสารเคมี สามารถทำไดโ ดยการขดุ คลองก้ัน - การทำโรงปุย ไมควรอยูเ หนือลม เพราะจะพัดพาเขาบา นทำใหเ หมน็ - การทำคลองไสไ กทภี่ ูเขาทำตามแนวทางขวางภูเขา เพ่ือลดแรกกระแทกของนำ้

69 15. วชิ า “สขุ ภาพพงึ่ ตน พฒั นา 3 ขุมพลัง” พลงั กาย พลังใจ พลงั ปญญา วิทยากร อาจารยเทวนิ ชชู ีพ และทมี ศพช.ชลบุรี ระยะเวลา จำนวน ๓ ชว่ั โมง วตั ถปุ ระสงค ๑. เพื่อใหผ เู ขา รบั การฝก อบรมไดย ืดเสนยืดสาย ออกกำลังกายกอนการฝก อบรม ๒. เพ่ือพฒั นาพลงั กาย พลังใจ และพลงั ปญญา ๓. เพอ่ื ศกึ ษาแนวคิดและทฤษฎวี าดวยการสรา งคณุ คา ในการดำเนนิ ชวี ติ ขอบเขตเน้ือหา ๑. การพฒั นาพลังกาย การพฒั นาพลงั ใจ การพัฒนาพลงั ปญ ญา ๒. แนวคิดการพฒั นาเพื่อพึง่ ตนเองของเกษตรกร ๓. การปรบั เปลย่ี นชวี ิตตามสถานการณ สือ่ /เอกสาร 1. PowerPoint บรรยาย 2. ส่ือวดี ีทัศน 3. คอมพิวเตอร เคร่ืองฉาย และจอภาพ 4. บอรด 5. กระดาษฟลปิ ชารท 6. ปากกา 7. กระกาษกาวยน เทคนคิ /วิธกี าร วิทยากรบรรยายใหค วามรูเรื่องสุขภาพ “พลงั กาย พลังใจ พลังปญญา” โดยใชหลัก 5 อ. ประกอบดวย อาหาร อากาศ อารมณ อุจจาระ และ ออกกำลังกาย เปดวีดีทัศน เลนเกมส ฝกปฏิบัติ และแบงกลมุ มอบใบงานพรอมนำเสนอ 1. พลงั กาย ใหค วามรเู รอื่ งอาหาร กินขาวเปนหลัก กนิ ผักเปน ยำ กนิ ปลาเปนอาหาร การนวด นวดเทาเพ่ือสุขภาพ 2. พลังใจ ใหความรูเรื่องสขุ ภาพจติ 3. พลังปญญา ใหความรเู รอ่ื งสมองซีกซาย สมองซกี ขวา การคิดเชงิ บวก วิทยากร เชิญชวนใหผูเ ขา รับการฝกอบรมทุกคนฝกปฏิบตั ิเพือ่ เสรมิ สรางพลังกาย พลังใจ และพลังปญญา ดงั นี้ 1. พลังกาย ใชการนวดเพือ่ สุขภาพ โดยใหผูเขารับการฝกอบรมทุกคนนวดบริเวณตน คอ และนวดฝาเทา 2. พลงั ใจ ใชส มาธิบำบดั โดยใหผเู ขา รบั การฝก อบรมทกุ คนนง่ั สมาธิ เปนเวลา 3 นาที 3. พลังปญญา ใชการบวกเลข เกมส และวาดรูป โดยใหผูเขารับการฝกอบรมทุกคน บวกเลข สองหลกั เลนเกมสพ ฒั นาสมอง และวาดรปู ชาง วทิ ยากร แบงกลมุ ผเู ขา รับการฝกอบรม เปน 5 กลุม ระดมความคิด และนำเสนอทีละ กลมุ จำนวน 4 ประเดน็ ดงั นี้ ประเด็นท่ี 1 ทา นอยากมสี ุขภาพอยางไร

70 ประเด็นท่ี 2 ปจจุบันสุขภาพของทา นเปนอยางไร ประเด็นท่ี 3 ทำไมถึงเปน อยางน้นั ประเดน็ ท่ี 4 แลว จะทำอยางไรใหเรามสี ุขภาพรา งกายแขง็ แรง สรปุ ผลการเรียนรู ผูเขารับการฝกอบรมใหความรวมมือเปนอยางดียิ่ง ทุกคนไดรับความรูเรื่องการดูแลสุขภาพ ทั้งพลังกาย พลังใจ และพลังปญญา ทำใหผูเขารับการฝกอบรมมีความสุข และสนุกสนานครืน้ เครง โดยท่ี สมาชิกมคี วามพรอมและรวมกิจกรรมอยางคึกคัก 16. วิชา ฝกปฏิบัติ/สรุปบทเรียน “จิตอาสาพัฒนาชุมชน เอามื้อสามัคคี พัฒนาพื้นที่ตามหลัก ทฤษฎีใหม” วทิ ยากร 1. ทีมวทิ ยากรศูนยก สิกรรมธรรมชาติมาบเอ้ือง 2. ทีมเครอื ขายกสิกรรมธรรมชาติ 3. ทมี เจาหนา ทศี่ นู ยศ ึกษาและพัฒนาชมุ ชนชลบรุ ี ระยะเวลา 7 ชวั่ โมง วัตถปุ ระสงค เพ่ือใหเกดิ การแลกเปลีย่ นแรงงานเอามือ้ สามคั คี และเปนการแลกเปลีย่ นองคความรูในดานการ พัฒนาพน้ื ที่ตามหลกั ทฤษฎใี หม โดยประชาชนสวนใหญม ักรูจกั ในชื่อ กจิ กรรม “ลงแขก” หรือ เอา แรง” ซงึ่ เปนวัฒนธรรมชุมชนที่อยูคูกับสังคมไทยมาอยางชานาน โดยในชวงหลังมาน้ีนอกจากจะเปน การแลกเปลย่ี นในดานแรงงานแลวยงั ไดเ นนใหเกิดการสรา งความรทู เ่ี หมาะสมกบั สภาพพนื้ ท่ี ขอบเขตเน้ือหา การทำกจิ กรรมรวมแรง รว มใจ รว มพลังกันในการประยุกตใชหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง พฒั นาพ้ืนท่ีตามหลกั ทฤษฎีใหม เทคนคิ /วธิ กี าร 1. สำรวจพ้นื ท่ี 2. วางแผนการดำเนนิ งาน 3. วทิ ยากรใหความรูเ รอื่ ง 10 ข้ันตอน การตรวจแปลงตามหลักกสกิ รรมธรรมชาติ ดังน้ี 3.1 การจัดกลุม สำรวจพืน้ ท่ี แบงหนา ท่ี แบงคน ความสามคั คี 3.2 การเตรยี มดินขุดหลมุ ขนมครก คลองไสไ ก ฝาย 3.3 การปลกู ปา 5 ระดับ 3.4 การปลกู แฝกอนุรักษดินและนำ้ 3.5 การปลูกดอกไมเพอ่ื บริหารแมลง 3.6 การหมดนิ ฟาง เศษใบไมแ หง ฯลฯ 3.7 การเลี้ยงดิน ใสปยุ อินทรีย (แหงชาม-น้ำชาม) 3.8 การทอ งคาถาเล้ยี งดนิ 5 ภาษา

71 3.9 ศิลปะความสวยงามเรยี บรอ ยของแปลง 3.10 การจัดเก็บอปุ กรณ ลางทำความสะอาดจัดวางใหเปน ระเบียบ 4. ลงมอื ปฏบิ ัติโดยมกี จิ กรรมท่ีดำเนินตามบรบิ ทของพ้นื ที่ เชน ขุดคลองไสไ ก หมดิน ปลูกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง 5. วทิ ยากรลงตรวจแปลงและใหแตละกลุมสีสง ตวั แทนนำเสนอที่กลุมสีของตนเอง กลุมละ 5 นาที หลังจากนน้ั วิทยากรจะใหค ำแนะนำ/ขอ เสนอแนะ เพอื่ ปรับปรงุ แกไ ข 6. วิทยากรใหผ เู ขา รบั การอบรมสรปุ บทเรียนของแตล ะกลมุ สี สรปุ ผลการเรยี นรู ผูเขาอบรมใหความรว มมือกันเปน อยางดี ทุกคนสนุกสนาน มกี ารแบงหนาที่กันอยางชัดเจนตาม ความถนัดของตนเองมกี ารนำความรูเดมิ และนำความรเู ร่ือง 10 ขน้ั ตอน การตรวจแปลงตามหลกั กสิกร รมธรรมชาตทิ ่ีไดจากวทิ ยากรมาประยุกตใ ชใหเขา กับบริบทพื้นท่ีและโจทยท ่แี ตละกลุม สไี ดร บั 17. วิชา Team Building ฝก ปฏิบตั ิการบริหารจดั การในภาวะวกิ ฤต (หาอยู หากิน) วิทยากร 1.วิทยากรจากมูลนธิ ิกสกิ รรมธรรมชาติ 2.ทีมเจาหนาทีศ่ นู ยศกึ ษาและพฒั นาชุมชนชลบรุ ี ระยะเวลา 1 ชวั่ โมง วตั ถปุ ระสงค 1. เพ่ือใหผ เู ขารบั การฝก อบรมเขา ใจการพ่ึงตนเองและการใชทรัพยากรที่มีอยอู ยางจำกัดให เกิดประโยชนสงู สดุ ในการดำรงชีวิต 2.เพ่อื ใหผ ูเขา รบั การฝก อบรมรจู ักการดำรงชีวติ ในภาวะวิกฤต/การประสบภัยพิบตั ิ 3.เพอ่ื ใหผ ูเขารับการฝก อบรมรจู ักการวางแผนการทำงานเปนทมี ไดฝ กวนิ ัยและคุณธรรม 4.การพ่ึงพาตนเอง และการใชทรพั ยากรธรรมชาติที่มีอยูอยางจำกดั ใหเ กิดประโยชนส งู สดุ 5.เพอื่ เสริมสรา งปฏสิ ัมพันธ การทำงานเปน ทมี ขอบเขตเนื้อหา 1.การทำกิจกรรมแบบพึ่งตนเอง และใชทรัพยากรที่มีอยางจำกัดใหเกิดประโยชนสูงสุด ดำรงชวี ิตในภาวะวกิ ฤต/การประสบภัยพบิ ตั ,ิ วางแผนการทำงานเปนทีม ฝก วนิ ยั และคุณธรรม 2.การดำรงชีวิตในภาวะวกิ ฤต/การประสบภัยพบิ ตั ิ 3.รจู กั การวางแผนการทำงานเปน ทีม ไดฝก วินยั และคณุ ธรรม 4.ความหมาย/เปาหมาย/รูปแบบ/ความสำคญั Team Building 5.กตกิ าการทำกจิ กรรม 6.สภาพพื้นทีใ่ นการดำเนินกิจกรรม เทคนิค/วิธกี าร วิทยากรเกรินนำเขา สบู ทเรียน และบรรยายใหความรใู นหวั ขอ วิชาตอไปนี้

72 1. อธบิ ายถงึ รปู แบบการเรยี นรูแบบ Team Buliding 1.1 ความหมาย Team Buliding การรวบรวมรปู แบบของกจิ กรรมหลายๆ ประเภท เพ่ือ ใชใ นการสรางความสัมพนั ธข องผคู นในกลมุ คน หรือสงั คมท่ีอยรู วมกัน หรือในทีท่ ำงาน 1.2 เปา หมายของการสราง Team Building มี 4 อยางก็คอื 1) ทำความเขาใจในเร่ืองเปาหมายใหตรงกัน 2) สรา งความสมั พันธระหวางบุคคลใหเกิดประสิทธิภาพอันดี 3) ลดความเขาใจท่คี ลาดเคลอื่ น/ไมถ ูกตอง ใหห มดไป 4) รว มกนั หาหนทางสูก ารแกปญหารว มกนั 1.3 รปู แบบของกจิ กรรม Team Building มรี ปู แบบไดหลากหลายตามที่องคก ร และผูเ ขา รวม กิจกรรมสนใจ ผมขอยกตวั อยางใหช ม ดงั น้ี 1) การทำกจิ กรรมในหองสมั มนา เปนกจิ กรรมเบาๆ เนน ความคิด ความสนกุ 2) การทำกิจกรรมในสถานทกี่ ลางแจง เปน กิจกรรมหนกั เนน ความอดทน ความตื่นเตน ความไวว างใจ ความเขา ใจ อยางเชน การเขาฐานกิจกรรม หรือการฝกในคายทหาร 1.4 สงิ่ สำคัญท่ไี ดเ รยี นรูผา นการทำกิจกรรม Team Building นัน้ จำเปน ตองมีการ 1) รจู ักเพอื่ นรว มทมี ทกุ คน 2) รจู กั บทบาทของผูนำ และผูตาม (สลบั กนั ในเเตล ะภารกิจได) 3) เขาใจจดุ หมายรว มกนั 4) ทมุ เทรวมกนั เพ่ือไปสจู ดุ หมาย 5) แลกเปล่ียน มุมมอง ความคดิ วิธกี ารของทกุ คน 6) สรปุ ทางออกท่ีทุกคนเห็นชอบรว มกัน 7) แกป ญหา/อุปสรรค รว มกัน 8) เขาใจมุมมองของผอู ื่น เขา ใจความตา งของแตละบุคคล 9) ขจัดความขัดแยง ระหวางบุคคลทิง้ ไป 10) สรปุ การเรียนรทู ผ่ี านมา เพ่ือพฒั นาสกู ารดำเนนิ การตอไป 2. กติกาการทำกจิ กรรม 2.1 วทิ ยากรแบงกลมุ เปาหมายตามกลมุ สี 2.2 วทิ ยากรแจง ภารกจิ ในการทำกิจกรรมหาอยูหากิน - ใหแตล ะกลุมสหี าวตั ถดุ ิบในศนู ยการศกึ ษาและพฒั นาชมุ ชนชลบรุ มี าทำอาหารกนิ เอง ภายในกลมุ ของตน โดยมอี ุปกรณบ างอยางใหเทาท่ีจำเปน - ตองทำอาหารใหท ุกคนในกลมุ ทานเพยี งพอ แตตอ งทานใหหมด - ตอ งมีการแบงหนาที่ความรบั ผิดชอบ - ดำเนินกจิ กรรมใหแ ลว เสรจ็ ภายในเวลาท่กี ำหนด - ในการดำเนนิ กิจกรรมใดๆกต็ ามตองไมเกดิ ความเสยี หายตอ สถานท่ี - เมื่อดำเนินกิจกรรมแลวเสร็จตองเก็บกวาดสถานที่ พรอมทั้งทำความสะอาดอุปกรณให เรยี บรอ ย 2.3 วิทยากรบอกขอบเขตพื้นที่ที่สามารถหาวัตถุดิบได เพื่อจำกัดพื้นที่ของศูนยตามความ เหมาะสม

73 วัสด/ุ อุปกรณ 1.อปุ กรณเ ครื่องครวั 2.อุปกรณรอ งรำทำเพลง 3.อปุ กรณหาปลา 4.เครอื่ งปรงุ อาหาร เชน น้ำปลา นำ้ มัน พริก เกลอื 5.อปุ กรณทานขาว เชน ถวย จาน ชอน ใหเ พียงพอทุกคน 6.ไมขีดไฟ กลอ งละ 2 กา น 7.เตาและถานทำครัว การประเมินผล -สงั เกตจากการมสี วนรวม -สังเกตจากการทำงานเปนทมี สรุปผลการเรยี นรู ผูเขาอบรมเขาใจการพ่ึงพาตนเองและใชท รัพยากรท่ีมีอยา งจำกดั ใหเ กิดประโยชนส ูงสุดในภาวะ วิกฤต ผูเขาอบรมไดมปี ฏสิ ัมพันธระหวางกัน มกี ารแบง หนา ทคี่ วามรบั ผดิ ชอบตามความสามารถของแตละ คน มกี ารแสดงความเอ้ือเฟอ เผ่ือแผ รว มกนั แกไ ขปญ หาขอจำกัดในการทำกจิ กรรม รวมถงึ รวม สนุกสนานกับการรับประทานอาหารรวมกัน ทำใหเกิดความเปนอนั หนึ่งอันเดียวกนั เกิดความรักความ สามัคคีภายในกลมุ มากย่ิงขึ้น 18. วิชา กตัญตู อ สถานท่พี ฒั นาจิตใจ ทำบุญตกั บาตร วทิ ยากร 1. วาท่ี ร.ต.ปย ะวฒุ ิ ทพิ ยม ณี ตำแหนง นกั ทรพั ยากรบุคคล 2. นายบญั ญตั ิ อาจหาญ ตำแหนง เจาพนักงานโสตทัศนชำนาญงาน ระยะเวลา 3.00 ชว่ั โมง วตั ถุประสงค เพื่อใหผูเขา รับการฝกอบรมรูจักการวางแผนการทำงานเปนทีม ไดฝกวินัยและคุณธรรมกตัญู ตอสถานที่ รคู ณุ ของทีอ่ ยูอาศยั รคู ณุ ของการศึกษาวิชาความรทู ี่ทำใหเราเขาสภู าวะมีวิชาความรู รูคุณท้ัง ที่ประกอบอาชพี การงาน และสืบสานมรดกวัฒนธรรมแลว การทำบุญตักบาตรเพิ่มความเปนสิริมงคลแก ชวี ติ เทคนิค/วิธีการ บรรยายใหค วามรู เลนเกม/กิจกรรมนันทนาการ การแบงกลมุ ฝก ปฏิบัติ สรปุ เนื้อหาวชิ า 1. วทิ ยากรนำกจิ กรรมนันทนาการสรา งบรรยากาศดวยการนำทา บริหารสมอง ดังนี้

74 1.1 จบี -แอล มือขวาจบี มือซายทำเปน ตัวแอล เม่ือบอกสลับใหเ ปลย่ี นจากแอลเปนจบี เปลีย่ นจากจีบเปน แอล ฝกใหสมองมีการตื่นตัวกอนการเรยี นรู 1.2 นับเลข 1-10 ประกอบทาทาง นับ 1 ใหม ือขา งนึงชนู ้ิวช้ี แลว มอื อกี ขา งนึงชี้ไปที่ นว้ิ ช้ี นบั 2 ใหมือทีช่ ีส้ ลับมาชู 2 น้ิว (นว้ิ ชกี้ บั น้ิวกลาง) มอื ท่ีชนู วิ้ ชส้ี ลบั มาชไ้ี ปทม่ี ือทชี่ ู 2 นว้ิ นบั 3 ให สลบั มอื มาชู 3 นวิ้ (นิ้วชี้ นวิ้ กลาง นวิ้ นาง) นบั 4 สลบั มาชู 4 นว้ิ นบั 5 สลบั มาชู 5 นวิ้ นับ 6 ใหนวิ้ ที่ ชี้เปลย่ี นมาเปนนวิ้ โปงเตะที่นวิ้ กอย นบั 7 สลับมือท่ชี ีใ้ หเปนนว้ิ โปง แตะกบั น้วิ นาง นบั 8 นิว้ โปง แตะกบั น้ิวกลาง นับ 9 น้ิวโปงแตะกับนวิ้ ช้ี นับ 10 ใหส ลบั มอื มาเปน กำกำปน 2. รองเพลงประกอบทา ทางเพ่ือละลายพฤตกิ รรมใหผ ูเ ขา อบรมไดม สี ว นรว มกบั กิจกรรมมากข้นึ 2.1 เพลงดอกล่ันทม 2.2 ฉันและเธอเจอกัน พรอ มทาประกอบ และสลบั คไู ปเร่ือยๆ 3. เกมสน ันทนาการ เพือ่ ใหไ ดร ูจกั วางแผนและทำงานเปนทมี 3.1 เกมส ปู 3.2 เกมสใบคำดว ยการกระซบิ เพื่อใหร ูจกั วางแผนและทำงานเปนทมี 3.3 จับมอื ลอ มเปนวงกลมแลวใหห ลงั ชนกนั โดยไมป ลอยมอื 4. รวมกันทำเสวียน ภายในพื้นที่ ศพช.ชลบุรี เพื่อนเปนการกตัญูตอสถานที่ รูคุณของที่อยู อาศยั สรุปผลการเรยี นรู 1. ผูเขารับการฝก อบรมไดม กี ารกระตนุ สมอง พัฒนาสมองยามเชา 2. ผเู ขา รับการฝก อบรมรจู กั วางแผน การทำงานเปนทมี 3. ผเู ขารบั การฝกอบรมมีการชว ยเหลอื กันในกลุมและการแบงหนาท่ีกนั และกัน 4. ผเู ขา รบั การฝกอบรมไดแสดงความกตัญูตอ สถานที่ รูคุณของทอี่ ยอู าศยั 19. วิชา การขบั เคลอื่ นสืบสานศาสตรพ ระราชากลไก 357 วิทยากร 1. นายสรุ พล สอนจิตต ตำแหนง วทิ ยากรภายนอก 2. นางสาวดวงพร เลศิ ลำหวาน ตำแหนง นกั ทรัพยากรบคุ คลชำนาญการ ระยะเวลา 1.30 ชัว่ โมง วตั ถุประสงค 1. เพื่อใหผูเขารับการประชุมไดรับทราบ ตระหนักรูและเขาใจความหมายที่แทจริงของการ ขับเคลือ่ นศาสตรพระราชา ดวยกลไก 357 2. เพื่อใหผูเขารับการประชุมไดมองเห็นถึงการเชื่อมโยงการขับเคลื่อนศาสตรพระราชาดวย กลไก 357 กบั การขับเคลอ่ื นงานกรมการพัฒนาชุมชน ขอบเขตเนือ้ หา 1. กลไกการขบั เคล่ือนศาสตรพระราชา 357 2. ปรัชญา 3 ระบบ

75 3. ทฤษฎใี หมกวา 40 ทฤษฎตี ามศาสตรพ ระราชา 4. แนวทางในการปฏิบตั ิในการใชชวี ิต ในการทำงานตามศาสตรพ ระราชา 5. นวตั กรรม เคล็ดวชิ ากวา 48,000 นวัตกรรม 6. การบรหิ ารแบบคนจน การทำงานแบบคนจน เทคนิค/วธิ กี าร 1. การบรรยาย 2. การตง้ั คำถามเพ่อื การแลกเปลีย่ นประสบการณ 3. การเสรมิ ความชดั เจนของเน้อื หาดว ยสไลด กรณศี ึกษา และคลิป 4. การเติมเต็มใหข อคิด และขอเสนอแนะ สรปุ เนือ้ หาวิชา ศาสตรพระราชา นิยามคำวา \"ศาสตรพระราชา\" เปนคำที่มีการใชกันแพรหลายเมื่อไมนานมานี้ ประมาณ ๔ -๕ ปที่ผานมา จากการสืบคนที่มาของคำวา \"ศาสตรพระราชา\" ไมอาจทราบไดแนชัดวาผูใดใชคำนี้เปน ครั้งแรกเมื่อใดและใชเนื่องในโอกาสใด อยางไรก็ตามคำคำนี้นับวาเปนคำที่มีความเหมาะสมกับการ นำมาใชใหความหมายกิจท้ังหลายท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทรสยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงงานเพื่อพสกนิกรชาวไทย นับตั้งแต พระองคครองราชยเปนพระมหากษัตริยแหราชอาณาจักรไทยเปน ตนมา การสืบคนหาความหมายของ คำวา \"ศาสตรพระราชา\" ในครั้งนีเ้ ปนการจัดทำเพื่อนำมากำหนดความหมายสิ่งท่ีพระบาทสมเด็จพระ ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ไดทรงดำเนินการเพื่อพสกนิกรตลอดมา ฉะนั้น ความหมายในที่นี้ จึงเปนการจำกัดความของ คำวา \"ศาสตรพระราชาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร\" เทานนั้ การท่จี ะใหความหมายคำวา \"ศาสตรพ ระราขา\" ใหมคี วาม ครอบคลมุ ตามความหมายที่บรรดานักปราชญ ราชบัณฑิต นักวิชาการ นักบริหาร ตลอดจนประชาชน ท่วั ๆ ไปใหการยอมรับวาเปน ความหมายถูกตองตรงกัน เปน ส่งิ ทีย่ ากยง่ิ ทจี่ ะกระทำใหเปน ทย่ี อมรับจาก ทุกกลุม เนื่องจากเปนคำที่ประชาชนทุกหมูเหลาที่ไดรับประโยชนจากพระราชกรณีกิจทั้งหลายท่ี พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลยเดช บรมนาถบพิตรไดท รงงานเพื่อพสกนิกรของพระองค นั้นมีหลากหลายและมากมาย ซึ่งกระจายไปทั่วทุกสารทิศ สงผลตอความเปน อยูของราษฎรในทุกสาขา อาชีพ จากการสืบคนหาความหมายของคำวา \"ศาสตรพระราชา\" เทาท่ีไดมีผูรูไดใหความหมายไวในท่ี ตา ง ๆ ท่ีผานมา ซึง่ อาจจะนำมาอางอิงได มดี ังตอ ไปน้ี หมอมราชวงศดิศนัดดา ดิศกุล เลขาธิการมูลนธิ ิแมฟาหลวง ไดใหคำนิยามองคความรูที่สำคัญ ของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร วาเปน \"ศาสตรพ ระราชา\" โดย กลา ววา \"ศาสตรพระราชา คอื การลงไปศกึ ษาเรียนรจู ากชุมชน... \" ศาสตราจารย นายแพทยเกษม วัฒนชัย องคมนตรี กลาวถึงศาสตรพระราชาวา\"ศาสตร พระราชา คอื โครงการตามพระราชดำริส่พี นั กวาโครงการ...\"

76 พลเอก ประยุทธ จันทรโอชา นายกรัฐมนตรี กลาวในรายการ \"ศาสตรพระราชา สูการพัฒนา อยาง ย่ังยืน\" เมื่อวันที่ ๒1 ตุลาคม 2๕๕๙ โดยรัฐบาลไดนอมนำศาสตรพระราชามาบริหารประเทศ เพื่อสรางการ พัฒนาทีย่ ั่งยนื โดยประขาชนทุกคนรว มมือกันสานตอพระราชปณธิ าน ขับเคล่ือนประเทศ ไทยสูความมัน่ คง ม่งั ค่งั และยั่งยนื วา \"ศาสตรพระราชาของพระองค ไดแก พระราชดำริ คือ แนวคิดปรัชญา และพระราชดำรัส คอื คำสั่งสอน ตักเตือน ใหสติ พระราชกรณียกิจ คือ หลักการทรงงาน รวมทั้ง พระราชจริยาวัตรของ พระองค คือ การประพฤติตนเปนแบบอยางที่ดี แกปวงพสกนิกรชาวไทยซึ่งจะยังคงอยูคูแผนดินไทย ตลอดไป สามารถนอมนำไปประยุกตใชไดในทุกระดับ ตั้งแตการประกอบกิจวัตรประจำวัน และ สัมมาชีพของแตละบุคคลไปจนถึงการบริหารราชการแผนดิน เพื่อสรางการพัฒนาที่ย่ังยืน ซึ่งเปน แนวทางใหกับรัฐบาลและขาราชการทุกคนท้ังนี้ ศาสตรพระราชายังไดรับการยกยองในเวทีระดับโลก และสอดคลองกับวาระของโลก คือ เปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนขององคการสหประชาชาติ (SDGs 2030) คือ อีก ๑๕ ปขางหนา ไดแก หลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระ ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ที่พระราชทานแกปวงชนชาวไทย มากวา ๔๐ ป และ ไดรบั การเชิดชูสูงสุดจากองคการสหประชาชาติ โดย นายโคฟ อันนัน เลขาธิการองคการสหประชาชาติ ไดท ูลเกลา ฯ ถวายรางวัลความสำเรจ็ สูงสุดดานการพฒั นามนษุ ย เนอื่ งจากเห็นวา เปน ปรชั ญาทส่ี ามารถ สรางภูมิคุม กันในตนเอง สูชุมชน สูสงั คม ในวงกวางขึ้นในที่สดุ โดยองคการสหประชาชาติไดสนบั สนุน ใหประเทศตาง ๆ ที่เปนสมาชิกทั่วโลก ไดยืดถือเปนแนวทางสูการพัฒนาประเทศแบบยั่งยืนตลอด ระยะเวลากวา ๒ ปท่ีผานมา รัฐบาลไดสง เสรมิ ใหประชาชนไดนอมนำหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ไปประยุกตใชในหลาย ๆ รูปแบบ เชน การจัดทำบัญชีครัวเรอื น เพื่อลดรายจาย เพิ่มรายได สรา งความ เขมแข็งใหกับครอบครัว ซึ่งเปนสถาบันที่มีความสำคัญที่เล็กที่สุด แตเปนสถาบันที่มีความสำคัญทีส่ ุด เพราะเปนหนว ยสังคมแรกที่เลีย้ งดูอบรมสั่งสอนและหลอ หลอมชีวิตของคนในครอบครัวเปนแหลง ผลิต คนเขาสสู งั คมตอ ไป\" ศาสตราจารยกิตติคุณ วิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี ไดใหความหมาย ศาสตรพระราชา ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ซึง่ สามารถสรุปไดวา ....... องค ความรูสำคัญที่ทรงศึกษา ส่ังสม พฒั นา เพือ่ การพัฒนาประเทศใหประชาชนอยดู ีกินดี มีความ สงบสขุ ตั้งอยูบนพื้นฐานของกิจที่ทรงทำ คำท่ีทรงแนะ/สอนจากพระประสบการณ ๓ มิติ คอื มติ ิที่ 1 ศาสตร แหงการพัฒนา มิติที่ 2 ศาสตร แหงความประพฤติ การครองตนในสังคมอยางสงบสุข มิติที่ ๓ ศาสตร แหงการอยูรวมกัน ปรองดองและสงบสขุ ซึ่งมีพื้นฐานมาจาก ๓ ป. ไดแก ปฏบิ ัติ ปริยัติ และปฏิเวร... \" สำหรับความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ซึ่งไมไดกำหนดเปนคำเต็มของคำวา \"ศาสตรพระราชา\" จึงไดคนหาแยกเปน ๓ คำ คือ คำวา \"ศาสตร\" \"พระ\" และ \"ราชา\" ซึ่งมีความหมาย ดงั นี้ ศาสตร : น. ระบบวิชา ความรู\" พระ : น. ใชประกอบหนาคำอ่ืนแสดงความยกยอง ราชา : น. พระเจาแผน ดิน,พระมหากษตั ริย'

77 รวมความหมายจากพจนานกุ รมจงึ มคี วามหมายวา \"ระบบวิชาความรขู องพระมหากษัตรยิ \" จากทีไ่ ดกลาวมา จะเห็นไดวาการใหความหมายของคำวา \"ศาสตรพระราชา\" จากผูรูแตละทานทุกทา น ไดนำเอากิจท้ังหลาย รวมถึงการครองตนของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรม นาถบพิตรมาประกอบกนั เพอ่ื กำหนดใหเ ปน ขอความสนั้ ๆ ทีอ่ ธบิ ายความหมายใหไ ดค รอบคลุมในส่ิงที่ พระองคท รงทำมาหมด ซง่ึ เปน ความยากที่จะหาถอ ยคำมาใชไดอยางครอบคลุม ครบถว น เน่ืองจากสิ่งท่ี พระองคท รงทำประกอบดว ยการใชศาสตรในหลายๆ ดาน เพื่อประโยชนสุขของพสกนิกรของพระองค และผูร แู ตล ะทานก็ไดม องเนนไปในดา นตาง ๆ ในมุมมองทสี่ นใจตางกนั สว นความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบณั ทติ ยสถานก็เปน ความหมายแบบท่วั ๆ ไป แบบกวา ง ๆ ไมไ ดเ ปนการเพาะใชส ำหรับกษัตริย พระองคใด จึงไมอาจนำมาอธิบายตามความหมายที่ตองการ คอื ส่ิงที่สามารถกำหนดความหมายคำวา \"ศาสตรพระราชาของพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร\" ได ฉะน้ัน เพอ่ื ใหก ารใหความหมายตรงตามวตั ถปุ ระสงค การดำเนินการครง้ั นี้ จึงจำเปนจะตองพจิ ารณาจากความ เปน มาและลกั ษณะกจิ ที่พระองคทรงดำเนินการรวมถงึ ความหมายท่มี ผี รู ูไดแ สดงไว แลวนำมากำหนดคำ เพ่อื สรางความหมายท่เี ห็นวา สมควร การขบั เคลือ่ นสืบสานศาสตรพ ระราชาสูเ ปา หมายความย่ังยืนของโลก 20. วิชา จัดทำแผนปฏิบตั กิ าร/นำเสนอ ยทุ ธศาสตรก ารขับเคล่ือนปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง สูก ารปฏบิ ัติ วทิ ยากร นายพีฏาวธุ นาโควงค ตำแหนง นักทรัพยากรบคุ คลชำนาญการ ระยะเวลา 5.00 ช่วั โมง

78 วัตถปุ ระสงค 1. ยทุ ธศาสตรก ารขับเคล่ือนสบื สานศาสตรพระราชาเพ่ือการปฏิรปู ประเทศ 3 5 7 2. ยุทธศาสตรก ารพฒั นาคน 3. ยทุ ธวิธีใหม ประยุกตส ู โคก หนอง นา โมเดล 4. การสรา งพ้ืนท่เี รียนรตู นแบบการพฒั นาคณุ ภาพชีวิต (HLM=Household Lap Model For Quality of Life ระดบั ครัวเรอื น) 5. การสรา งพนื้ ทเี่ รียนรูต น แบบการพฒั นาคุณภาพชวี ิต (CLM= Community Model For Quality of Life ระดับตำบล) 6. การทำแผนปฏบิ ตั กิ าร ประเด็นเน้อื หา จดั ทำแผนปฏบิ ัติการ พรอ มนำเสนอ ยทุ ธศาสตรก ารขับเคลอื่ นปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงสู การปฏบิ ัติ เทคนคิ /วิธกี าร 1. วิทยากรบรรยายยุทธศาสตรการขบั เคลื่อนสืบสานศาสตรพ ระราชาเพื่อการปฏริ ูปประเทศ กลไก 3 5 7 โดยบรรยายใหความรู จากบทเรียนที่ผานมา การปฏิบัติโดยความไมรูถึงความลึกสิ่งท่ี แทจริงของศาสตรพระราชาและปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ทำใหการขับเคลื่อนไมไปถึงไหน การ ขบั เคลอ่ื นโดยการเสนอแผนและตวั ชว้ี ัด ผลคือ KPI ของแตละหนวยงานเต็ม 100 แตป ญ หายังมอี ยู 2. วิทยากรใหไดบรรยายปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง คือ ปรัชญาใหมในการพัฒนามนุษย ให เปลี่ยน Mindset จากการแขงขันไปเปน การสรา งสรรค แบง บนั ยิ่งใหไ ป ย่ิงไดม า จากนั้นผูเขาฝกอบรม ไดอานพระราชดำรสั “ขอบใจมาก ท่ีตอ งเหน็ดเหนื่อยทำงานในหมบู านชนบท และตอ งประสบปญหาตาง ๆ มากมาย ขอใหชวยกันพัฒนาคนใหมีความ ฉลาด สามารถชวยตัวเองได ใหรูจักใชและเหน็ คุณคาความเจริญใน ดานวตั ถุ เชน รูจักนำพลังงานไฟฟาจากเข่ือนน้ำพุงนี้ใชในบาน เรือน และการอุตสาหกรรมขนาดยอม ในการปฏิบัติงาน ชาวบานมักมีความหวาดระแวง และเกรงกลัวเจาหนาที่ขาราชการ ถือวาเปน บุคคลภายนอกหมูบาน ไมใ ชพวกเดยี วกนั การเชอื่ ถอื หรือยอมทำตามคำแนะนำสงเสริมจึงมีนอ ย ดังนั้น จะตอ งทำใหชาวบานรูสึกรักและเชื่อถือวาเราเปนพวกเดียว กบั เขา มีความปรารถนาจะชวยเขาอยาง แทจรงิ เชน ใหความรกั ชว ยเหลือเมอ่ื เดือดรอน ทำงานใหจรงิ จัง ซ่งึ ตองใชค วาม พยายาม ความอดทน เปนอยางมาก ในการแนะนำสงเสริมอาชีพ หรอื ใหคำแนะนำเร่อื งตาง ๆ ตอ งทำใหบอ ย ๆ ไมใชพูดหรือ ทำหนเดียว เพราะชาวบานมีประเพณีความเคยชนิ มานาน และเม่อื แนะนำใหทำอะไรไดแ ลว ตองชว ยให เขาขายไดด วย มิฉะนั้นเขาจะเสื่อมศรัทธา ไมเชื่อถือทำตอไป ขอใหชวยกันแนะนำชาวบานราษฎรให ขยันขันแข็ง มีความฉลาด สรางความมั่นคงใหแกครอบครัว ทำงานหารายได และเก็บออม ไวเมื่อถึง คราวจำเปน ซ่ึงเปน สวนหน่งึ ของการประกนั สงั คม การสรา งความมน่ั คงเปนปกแผน แกครอบครัวชนบท เปนการปองกัน ประเทศชาติดานหนึ่ง อยาเขาใจวาการปองกันประเทศชาติเปนหนาที่ของทหารเชน สมัยกอน ความมั่นคงของประชาชนชนบท เปน สว นที่จะสรางชาติและปองกันประเทศอยางดี ขอบใจ ขอใหสบายดี โชคดที กุ คน และมคี วามสำเร็จในการงาน”

79 พระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั ฯ รัชกาลที่ 9 ใหแกพัฒนากรในวโรกาสเสด็จ ไปทรงกระทำพิธีเปดเขื่อนและการพลงั งานไฟฟา แมน ้ำพงุ จังหวัดสกลนคร เมอ่ื วันที่ 14 พฤศจกิ ายน 2508 2. วิทยากรบรรยายการสรา งครูกระบวนการ/ครูพาทำ/ครปู ระจำฐานเรยี นรู เพื่อใหต ระหนัก ถึงหนาที่ในการสงตอภูมิปญญาบรรพบุรุษดวยการพาทำ ปฏิบัติจริง เชื่อมรอยคนทุกชวงวัย สราง นวัตกรรมจากสถานการณจริง ขณะเดียวกันครูกระบวนการตองสรางแรงบันดาลใจ (Facilitator Inspirator) กระตุนความสนใจ 3. วิทยากรบรรยายทฤษฎีเตาหลอมเหล็ก เปนหลักการพัฒนาคนตองสรางจิตสำนัก ประกอบดว ย ตัวหลักสูตร ครู วิธีการเรียนรู เครือ่ งมือ สภาพแวดลอม และเงื่อนเวลา จุดมุงหมายเพ่ือ เปลี่ยนคนจากคนไรวินัยเปนคนมีวินัย จากคนทำอะไรไมเปนตองเปน งาน จากคนหาจุดเดนตนเองไมมี เปน มีความรบั ผิดชอบ จุดมุงหมาย ศนู ยก ลางการพัฒนาคนตลอดชวี ติ “โรงเรยี นชุมชน” 3. วิทยากรบรรยาย “ยุทธวิธี ทฤษฎใี หม ประยกุ ตสู โคก หนอง นา โมเดล” เนน ระบบโครงสรา งสงั คมพัฒนาชุมชนใหม เตมิ ความรใู หคนเพ่ือใหคนกลบั ไปพัฒนาบา นเกิด และฟนฟู ดิน น้ำ ปา วิถีวัฒนธรรม เปนการสรางความสามัคคี จติ อาสา พัฒนาชุมชน เพื่อกอเกิด “พออยู พอมี พอกนิ ” ครอบครวั ชุมชน สังคม และประเทศ ตามทฤษฎี 3 ขั้น (1) ทฤษฎีใหมขั้นตน เนนการสรางเสถียรภาพของการผลิต อาหาร ของใชใน ชวี ติ ประจำวนั เนน ความมั่นคงของชุมชนชนบท (2) ทฤษฎีใหมข้นั กลาง เนนความรวมมือการผลิตขน้ั ตน เชน ขั้นตอนเตรียมดนิ การ ทำปุย การทำน้ำหมกั รว มมือทำการตลาด รว มกนั สรางปจจัยการผลิตขั้นพ้นื ฐาน ความรวมมือทาง สวัสดกิ าร (3) ทฤษฎีใหมข้นั กา วหนา เนน ติดตอ ประสานงาน เพ่ือหาทนุ หรอื แหลง เงินในการ ทำธรุ กจิ และพัฒนาคณุ ภาพชีวิต ประโยชนท จี่ ะไดรบั -เพอื่ สรา งงานและการจางงานในทอ งถิ่น เปน การบรรเทาความเดือนรอนผูทไ่ี ดร ับผลกระทบ ทางเศรษฐกิจ และสง สงเสริมการใชผ ลติ ผลในทอ งถน่ิ ในการทำงาน -เพื่อสรางชุมชนเกษตรวิถีตน แบบ ในระดับทองถิน่ กอนพัฒนาสูค วามยงั่ ยืนระดบั จังหวดั และ ประเทศ -เพ่อื สงเสริมใหเ กิดการพัฒนาระบบการผลิตแบบพ่ึงตนเองอยา งย่ังยืน ในการพฒั นาแหลงนำ้ ในพ้ืนทีต่ นเองและการสรา งความมั่นคงทางอาหารท่ปี ลอดภัย (อินทรีย) -เพื่อสงเสริมการพัฒนาบุคลากรทอ่ี ยูในทองถ่นิ ใหมศี ักยภาพในการผลติ และพฒั นาผลิตผลและ ผลติ ภัณฑท ี่มีคุณภาพระดบั สากล รวมถึงนวัตกรรมของผลิตภณั ฑทอ งถ่นิ -เปนการสรางแหลงความรูและการกระจายความรูดานศาสตรพระราชานำสูการปฏบิ ตั ิใน ทองถน่ิ -เพื่อพัฒนาระบบเศรษฐกิจฐานรากรวมถึงการตลาดท่ีมีความทันสมยั -เพือ่ สรางตวั อยางความสำเรจ็ ใหเกิดขึ้นในทองถ่นิ อันจะนำมาซงึ่ การพฒั นาการศึกษาในทองถิ่น

80 -พฒั นาชมชนตน แบบสูศ นู ยเรียนรูการพัฒนาชุมชนกสิกรรมวถิ เี อามื้อสามัคคี เพื่อใหเปน สถาบันการเรียนรูศาสตรพระราชา (SEP) ระดบั สากล หลักการทำงาน -ยทุ ธศาสตร ประสานสิบทิศ ผกู มิตรทกุ ฝา ย เปาหมายพอเพียง โดยประสานภาคีในพ้ืนที่ 7 ภาคี เขา รวม ไดแก ราชการ วิชาการ ศาสนา ประชาชน เอกชน ภาคประชาสังคม สอื่ มวลชน เพอื่ ความ ย่งั ยนื ในการขยายผล ในรปู แบบ จิตอาสา -พนื้ ท่ีเปาหมาย 5 รูปแบบ บคุ คล ชุมชน วัด โรงเรียน หนว ยงานรัฐ ตามความเหมาะสมใน พื้นที่ แผนการขับเคล่ือนสังคมสคู วามพอเพยี ง เปาหมาย สรา งฐานทรพั ยากร สรางคนภาคการผลติ สรางรายได การขับเคลือ่ น พัฒนามนุษยดวยปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ติดอาวธุ การฟน ฟปู ระเทศ ดวยศาสตรพระราชา พัฒนาคนใหม คี วามรคู คู ุณธรรม HLM ฟน ฟูทรัพยากร (เศรษฐกจิ พอเพยี งขน้ั พืน้ ฐาน) CLM ชมุ ชนเขม แข็ง สุขภาพดี (เศรษฐกิจพอเพียงข้นั กา วหนา ) กลไกสูความสำเร็จ 1. บวร คอื บาน วดั โรงเรยี น 2. บรม คือ บา น โรงเรยี น มสั ยิด 3. ครบ คอื คริสตจักร โรงเรยี น บาน สิ่งท่จี ะเกิดข้นึ พัฒนาคนทุกชว งวยั ขจัดความยากจน ลดความเหลือมล้ำ ประชาชนมคี วามสุข 4 Models 1. HLM ขนาดพื้นที่ 1-5 ไร จำนวน 3,240 ตำบล 2. CLM ขนาดพ้ืนที่ 10-15 ไร จำนวน 337 แปลง 3. ALM ขนาดพน้ื ที่ 50-200 ไร 4. PLM ขนาดพนื้ ที่ 200 ไร ขีน้ ไป เปน ศูนยกลางการพฒั นาคนทุกชวงวัน ศพช. 11 แหง และเครือขา ย 22 แหง 4.วทิ ยากรบรรยาย การขบั เคลอ่ื นสืบสารศาสตรพ ระราชา เพื่อการปฏริ ปู ประเทศ กลไก 3 5 7 ประกอบดวย 3 ระดบั คอื ระดับพน้ื ท/ี่ ชมุ ชน ระดบั จังหวัด ระดบั ประเทศ 5 กลไก คือ การประสารงานภาคีเครอื ขาย การบูรณาการแผนงานและยุทธศาสตร การตดิ ตามประเมนิ ผล การจัดการความรู การส่อื สารสังคม 7 ภาคี คือ ภาครฐั ภาควิชาการ ภาคศาสนา ภาคประชาชน ภาคเอกชน ภาคประชา สงั คม ภาคส่ือสารมวลชน ขัน้ ตน ระดับครัวเรอื น 1. คน เนนทมี ประจำฐาน ครปู ระจำฐาน ครูฐานเรยี นรู ครูพาทำ 2. ท่ดี ิน เนน สรางระบบนิเวศพึงพาตนเอง 3. ความรู เนนวจิ ยั เชงิ ภูมิศาสตร และวิจัยเชงิ สงั คมศาสตร 4. เครอื ขา ย เนนสรา งพ้นื ทต่ี น แบบ กิจกรรมเอามอื้ สามัคคี

81 5. ขยายผล เนนสรา งส่อื หลกั สูตร ส่ือการสอน คมู ือ จดั ประชุม นิทรรศการ ข้นั กลาง ระดบั ศูนย ศพช.11 ศนู ย 1. จดั ฝกอบรมเชงิ ปฏิบตั กิ ารในหลักสูตรผนู ำการขับเคล่อื นตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจ พอเพียง แกบ คุ ลากร 2. จัดฝกอบรมเชงิ ปฏิบตั ิการในหลักสตู รการพัฒนากสิกรรมสรู ะบบเศรษฐกิจพอเพยี ง แก ประชาชนและบุคลากรภาคภี าคสวนตา ง ๆ 3. จัดฝกอบรมเชงิ ปฏิบตั กิ ารในหลักสตู รการออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยเพอ่ื การพ่ึงตนเองและ รองรบั ภัยพบิ ตั ิ 4. วจิ ยั เกบ็ รวบรวมขอ มลู การเปล่ียนแปลงภูมสิ ังคมในพ้นื ท่ี จัดตงั้ โครงการพฒั นาศนู ยการ เรยี นรูศาสตรพระราชาตามหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง 5. กจิ กรรมจติ อาสาพฒั นา เอามื้อสามคั คีเพื่อเชือ่ มโยงเครือขายทั้ง 7 ภาคีในพน้ื ท่ใี หเรยี นรู และฝกทำงานรว มกันในรูปแบบจิตอาสาเราทำความดีดวยหวั ใจ 6. จัดทำสอื่ การเรียนรแู ละประชาสมั พันธการดำเนนิ งานโครงการ 7. จัดประชมุ /สมั มนาวิชาการและจดั นิทรรศการ สรปุ ผลการดำเนนิ งานรวมกบั 7 ภาคี เครือขาย ระดับประเทศ 1. ใหค วามรูเพ่ือพฒั นาคนผานการเรียนรตู ลอดชีวิต 2. รวบรวมองคค วามรูจ ากเครอื ขายระดบั ชุมชนและลุมน้ำ 3. สรา งเครอื ขา ยขอมูล เพอสรางระบบบริหารจดั การอยา งบรู ณาการ 4. สือ่ สารองคความรูทีร่ วบรวม และแลกเปล่ียนองคความรูระดบั นาชาติ ขน้ั ตอนการดำเนนิ งาน ระยะที่ 1 1. คัดเลอื กพ้นื ทเ่ี ปา หมาย ทีมีเครอื ขายเขมแข็ง ครบ 7 ภาคี 2. Train the Trainer อบรมคนมใี จ ผูนำชุมชนในพ้นื ทเี่ ปาหมาย 3. จดั หลกั สตู รอบรมลงฝก ปฏิบตั กิ ารจริงในพ้นื ทีเ่ ปา หมายทีค่ ัดเลอื กแลว 4. จดั เวทีประชาคม สรา งกจิ กรรมการมีสวนรว มขยายผล สรา งความเขาใจ 5. คน ชุมชนในพนื้ ทเ่ี สนอพืน้ ท่เี ขารว มโครงการ 6. พจิ ารณาอนุมัตโิ ครงการ หาผูสนับสนุนจากภาคีตาง ๆ 7. อบรมชมุ ชนในพน้ื ท่ตี ามที่โครงการไดร บั อนมุ ตั ิ 8. ปรบั ปรุงพื้นทโ่ี ครงการโดยการปฏบิ ัติจริงในพน้ื ท่ี เนน ลงแขกลงขัน 7 ภาคี 9. ยกระดับเปนศูนยการเรยี นรู สามารถอบรม ดูงานไดในพนื้ ท่ี 10. วทิ ยากรบรรยายยุทธวธิ รี ะดับพน้ื ที่ เนนทำนอ ยไดมาก 11. วทิ ยากรมอบใบงาน โดยแบง ผูเขาอบรมออกเปน 3 กลุม ดังน้ี กลมุ ท่ี 1 กลมุ ครวั เรือนเปาหมาย กลุมท่ี 2 กลุมนักพฒั นาพื้นทตี่ น แบบ HLM กลุมท่ี 3 กลมุ นักพฒั นาพ้นื ทตี่ น แบบ CLM

82 สรปุ ผลการเรยี นรู 1. ผเู ขารับการอบมไดเรยี นรูยุทธศาสตรก ารพัฒนาคน” 2. ผูเ ขา รบั การอบรมไดยทุ ธวิธีใหมป ระยุกตสู โคก หนอง นา โมเดล” 3. ผเู ขา รับการอบมไดเรยี นรูการขับเคล่ือนศาสตรพ ระราชาเพ่ือการปฏริ ปู ประเทศ กลไก 357 4. ผเู ขารับการอบมไดยทุ ธวิธีระดับพืน้ ที่

สวนท่ี 3 การประเมนิ ผลโครงการ โครงการพัฒนาพื้นที่ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา” โมเดล กจิ กรรมท่ี 1 ฝกอบรมเพิม่ ทักษะระยะสนั้ การพฒั นากสกิ รรมสรู ะบบเศรษฐกิจ พอเพียง รูปแบบ โคก หนอง นา โมเดล จำนวน 2 รุน กลุม เปาหมายประกอบดวย ครัวเรือนตนแบบ การพัฒนาคุณภาพชีวิต และผูรับจางงานในโครงการ (นักพัฒนาพื้นที่ตนแบบ) จากจังหวัดชลบุรี จำนวน 73 คน และจังหวัดสระแกว จำนวน 70 คน รวมทง้ั สิ้น 143 คน มีผูเขารับการฝก อบรมจรงิ จำนวน 138 คน เนื่องจากกลุมเปาหมายผูรับจางงานในโครงการของจังหวัดชลบุรี (นักพัฒนาพื้นที่ ตน แบบ) ลาออกหรือไมม าปฏิบัติงาน จำนวน 5 คน การประเมินผลโครงการฯ ใชการประเมินผลแบบแจกแบบสอบถาม จำนวน 2 ชุด คือ แบบ ประเมินผลโครงการฯ และแบบประเมินผลรายวิชา โดยจัดเก็บขอมูลจากจำนวนผูเขารับการฝกอบรมจริง จำนวน 138 คน ผลการจดั เก็บขอ มลู ไดจ ำนวน 138 คน คดิ เปนรอ ยละ 100 3.1 รปู แบบและวธิ ีการประเมิน โดยแบบประเมินภาพรวมโครงการ แบงออกเปน 3 ตอน ดงั นี้ ตอนที่ 1 ขอ มูลทวั่ ไป (ผูตอบแบบสอบถาม) ตอนท่ี 2 ความคดิ เห็นตอ โครงการ แบงออกเปน 5 สว น ไดแก สว นท่ี 2.1 การบรรลุวัตถุประสงคของโครงการ สวนท่ี 2.2 ความรูความเขาใจและทักษะกอนและหลังฝกอบรม สวนที่ 2.3 ประโยชนข องหัวขอ วชิ าตอการนำความรูไปใชใ นการปฏิบตั ิงาน สว นท่ี 2.4 ความพงึ พอใจตอภาพรวมโครงการ สวนที่ 2.5 เปนคำถามปลายเปด โดยถามวากรมการพัฒนาชุมชนควรเพิ่มเติมความรูเร่ืองใด หรือฝกทักษะดานใดใหแกทาน เพื่อประโยชนในการปฏิบัติงานนอกเหนือจากที่ทานไดรับการฝกอบรม หลกั สูตรนี้ ตอนที่ 3 ความคดิ เหน็ และขอเสนอแนะอื่นๆ 3.2 การเก็บรวบรวมขอมูล เก็บรวบรวมขอมูลจากผูเขารับการฝกอบรมทุกคน ดวยแบบประเมินผลโครงการพัฒนาพื้นที่ ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎีใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา” โมเดล กิจกรรมที่ 1 ฝกอบรมเพิ่มทักษะระยะสั้นการพัฒนากสิกรรมสูระบบเศรษฐกิจพอเพียง รูปแบบ โคก หนอง นา โมเดล ประจำปง บประมาณ พ.ศ. 2564 3.3 การวิเคราะหข อมูล กอนวิเคราะหขอมูล ผูวิเคราะหตองตรวจสอบความถูกตอง ความสมบูรณของขอมูลจาก แบบสอบถามท่ีรวบรวมขอมลู ใหเสรจ็ เรียบรอย จากนั้นทำการเปลี่ยนสภาพขอมูลที่รวบรวมไดใหอยูใ นรูปแบบท่ีสะดวกตอการนำไปประมวลผล หรอื วิเคราะหข อมลู โดยการเปลี่ยนสภาพขอมูลมวี ิธกี ารดังนี้

84 1. การสรางรหัสขอมูลและจัดทำคูมือรหัส เปนการเปลี่ยนรูปแบบของขอมูลใหเปนตัวเลขหรือ รหสั เพอ่ื ใหส ามารถจำแนกลักษณะขอมูลได และการจดั ทำตารางบันทึกรหัสขอมูลท่ีออกแบบไว 2. การแกไ ขเปน การตรวจสอบความถูกตอ งของขอมูลที่แปลงใหอยูในรปู ของตัวเลขหรือรหัสแลว และทำการแกไขปรบั ปรุงใหถ ูกตองเมื่อพบขอผิดพลาด 3. การประมวลผล เปนการนำขอมูลท่ีแปลงเปนรหัสและทำการตรวจสอบความถูกตองของขอมูล แลวมาทำการวิเคราะหข อมลู ดว ยโปรแกรมสำเร็จรปู ทางสถิติ ในสวนของการวิเคราะหขอมลู ที่รวบรวมไว ใชโปรแกรม SPSS for Window และวิธีการทางสถิติ เพื่อวิเคราะหและหาความสัมพันธของขอมูลและผลการศึกษา สถิติที่ใชเปนสถิติพรรณนา ซึ่งผลการ วิเคราะหอยใู นรูปแบบของการบรรยายเกี่ยวกับคุณลกั ษณะเบื้องตนของประชากรทศี่ กึ ษา ประกอบดว ย การ แจกแจงความถี่ (Frequency Distributions) ไดแก การแสดงจำนวน (Amount) รอยละ (Percentages) การวัด แนวโนม เขาสสู ว นกลาง (Measures of Central Tendency) ไดแ ก คาเฉลีย่ (Mean) 3.4 เกณฑการประเมิน ดานการแปลผลไดกำหนดมาตรการวัดระดับความคิดเห็นออกเปน 5 ระดับ (Likert Scale) คือ มากทส่ี ุด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสี่ ดุ โดยแบงเกณฑการใหคะแนนเปนดังนี้ ระดบั ความพึงพอใจ คะแนน มากทสี่ ุด 5 มาก 4 ปานกลาง 3 นอย 2 นอยทส่ี ดุ 1 เกณฑการแปลความหมายคาเฉล่ีย มีดงั น้ี คะแนนเฉล่ีย 4.51 – 5.00 หมายถงึ ระดบั ความคิดเห็นมากทีส่ ุด/ความพึงพอใจมากท่สี ดุ คะแนนเฉล่ีย 3.51 – 4.50 หมายถึง ระดับความคิดเห็นมาก/ความพงึ พอใจมาก คะแนนเฉลี่ย 2.51 – 3.50 หมายถึง ระดับความคิดเห็นปานกลาง/ความพึงพอใจปานกลาง คะแนนเฉลีย่ 1.51 – 2.50 หมายถงึ ระดบั ความคิดเหน็ นอ ย/ความพึงพอใจนอ ย คะแนนเฉลย่ี 1.00 – 1.50 หมายถึง ระดับความคิดเห็นนอ ยทีส่ ดุ /ความพึงพอใจนอยที่สดุ 3.5 ผลการประเมิน 1) การประเมินผลภาพรวมโครงการพัฒนาพื้นที่ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลัก ทฤษฎีใหมประยุกตสู “โคก หนอง นา” โมเดล กิจกรรมที่ 1 ฝกอบรมเพิ่มทักษะระยะสัน้ การพัฒนา กสิกรรมสูร ะบบเศรษฐกจิ พอเพยี ง รูปแบบ โคก หนอง นา โมเดล ตอนท่ี ๑ ขอมูลทว่ั ไป จากการประเมินผลโครงการพัฒนาพืน้ ที่ตนแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตตามหลักทฤษฎี ใหมป ระยกุ ตสู “โคก หนอง นา” โมเดล กิจกรรมท่ี 1 ฝกอบรมเพ่ิมทกั ษะระยะสั้นการพฒั นากสิกรรมสู ระบบเศรษฐกิจพอเพียง รูปแบบ โคก หนอง นา โมเดล ขอ มลู ทว่ั ไป พบวา เพศ ผูเขาอบรมสว นใหญเปนเพศหญิง จำนวน 72 คน คิดเปนรอยละ 52.20 และ เพศชาย จำนวน 66 คน คดิ เปนรอยละ 47.80

85 ตำแหนง ผูเขาอบรมสวนใหญมีตำแหนงนักพัฒนาพื้นที่ตนแบบ จำนวน 103 คน คิด เปนรอยละ 74.60 และตำแหนงครัวเรือนพื้นที่ตนแบบ ( HLM ) จำนวน 35 คน คิดเปนรอยละ 25.40 การศกึ ษา ผเู ขาอบรมสว นใหญจ บการศึกษาต่ำกวาระดบั ปรญิ ญาตรี จำนวน 72 คน คิด เปนรอยละ 52.20 รองลงมาจบการศึกษาระดับปริญญาตรี จำนวน 64 คน คิดเปนรอยละ 46.40 และจบการศึกษาระดบั ปรญิ ญาโท จำนวน 2 คน คดิ เปนรอยละ 1.40 อายุ ผูเขา อบรมสวนใหญมชี ว งอายุ 41 – 50 ป คิดเปนรอยละ 29.00 รองลงมา มชี ว ง อายุ 51 ปขน้ึ ไป คดิ เปน รอ ยละ 28.30 และชว งอายุที่ตำ่ สุด คือ ชว งอายตุ ่ำกวา 25 ป คิดเปน รอยละ 12.30 รายละเอียดตามตารางท่ี 1 ตารางท่ี 1 แสดงขอมลู ทว่ั ไปของผูเ ขาอบรมโครงการฯ ประเด็น จำนวน (คน) รอ ยละ 1. เพศ 66 47.80 - ชาย 72 52.20 - หญิง 138 100.00 รวม 35 25.40 2. ตำแหนง 103 74.60 138 100.00 - ครวั เรือนตน แบบ HLM - นักพฒั นาพน้ื ทตี่ นแบบ 72 52.20 64 46.40 รวม 2 1.40 3. การศกึ ษา 138 100.00 - ตำ่ กวา ปรญิ ญาตรี 17 12.30 - ปริญญาตรี 23 16.70 - ปริญญาโท 19 13.80 40 29.00 รวม 39 28.30 4. อายุ 138 100.00 - ตำ่ กวา 25 ป - 25 – 30 ป - 31 – 40 ป - 41 – 50 ป - 51 ปข้ึนไป รวม

86 ตอนท่ี ๒ ความพึงพอใจตอ โครงการ ตารางท่ี 2 แสดงขอมลู ความพึงพอใจตอ ภาพรวมของโครงการฯ ระดบั ความพึงพอใจ นอยที่สดุ คาเฉลย่ี ระดบั หัวขอ มากท่ีสุด มาก ปานกลาง นอย ความพงึ - (������) พอใจ 2 1. กระบวนการ ขน้ั ตอนการใหบริการ (1.40%) 1 1.1 ความเหมาะสมของสถานท่ี 106 28 4 - (0.70%) 4.74 มาก (2.90%) - (76.80%) (20.30%) 2 14 (1.40%) - 1.2 ความเหมาะสมของระยะเวลา 68 52 (10.10%) - 4.32 มาก 3 - (49.30%) (37.70%) 19 (2.20%) - (13.80%) 1.3 ความเหมาะสมของชวงเวลา 67 48 1 - 4.28 มาก 11 (0.70%) - (48.60%) (34.80%) (8.00%) - - - 1.4 การจดั ลำดบั ขั้นตอนของการจัด 90 36 4 - 4.56 มากทส่ี ดุ (2.90%) - 1 กิจกรรม (65.20%) (26.10%) - (0.70%) 4 2. วิทยากร (2.90%) - - - - 2.1 ความรอบรูใ นเนอื้ หาของวิทยากร 100 34 4 - - 4.70 มากที่สุด (2.90%) - 4.70 มากทีส่ ดุ (72.50%) (24.60%) 4.78 มากทส่ี ดุ 5 1 4.74 มากที่สุด 2.2 ความสามารถในการถา ยทอด 100 34 (3.60%) (0.70%) ความรู (72.50%) (24.60%) 5 - (3.60%) - 2.3 การเปด โอกาสใหซักถามแสดงความ 112 22 - 3 คิดเห็น (81.20%) (15.90%) (2.20%) 2.4 การสรางบรรยากาศการเรยี นรู 107 26 4 (2.90%) (77.50%) (18.80%) 4 3. เจาหนา ทผ่ี ูใหบ ริการ/ผปู ระสานงาน (ของหนว ยงานทีจ่ ดั ) (2.90%) 3.1 การแตงกาย 109 24 3 4.75 มากที่สุด (2.20%) 4.81 มากท่ีสุด (79.00%) (17.40%) 4.78 มากท่ีสุด 1 4.78 มากทีส่ ุด 3.2 ความสุภาพ 115 20 (0.70%) (83.30%) (14.50%) 3 (2.20%) 3.3 การตอบคำถาม 111 23 6 (80.40%) (16.70%) (4.30%) 3.4 การประสานงาน 111 23 (80.40%) (16.70%) 4. การอำนวยความสะดวก (ของหนวยงานที่จัด) 4.๑ เอกสาร 102 31 4.68 มากที่สดุ (22.50%) (73.90%) 4.๒ โสตทัศนูปกรณ 113 24 4.81 มากท่สี ดุ 4.80 มากทส่ี ดุ (81.90%) (17.40%) 4.75 มากท่ีสุด 4.๓ เจา หนาท่สี นับสนนุ 113 22 (81.90%) (15.90%) 4.๔ อาหาร, เครอ่ื งด่มื และสถานที่ 110 22 (79.70%) (15.90%)

87 ตารางท่ี 2 แสดงขอมูลความพึงพอใจตอ ภาพรวมของโครงการฯ (ตอ) หัวขอ ระดบั ความพึงพอใจ คาเฉล่ยี ระดับ ความพึง มากทสี่ ดุ มาก ปานกลาง นอย นอ ยที่สดุ (������) พอใจ 5. ความพงึ พอใจของทานตอภาพรวมโครงการ 5.๑ ทานไดรับความรู แนวคิด ทักษะ 1 0 9 27 2 - - 4.78 มากท่ีสดุ (19.60%) (1.40%) - และประสบการณใหม ๆ จากโครงการ/ (79.00%) - 23 4 - กิจกรรมน้ี (16.70%) (2.90%) - - 5.๒ ทานสามารถนำสิ่งที่ไดรับจาก 1 1 1 30 3 - 4.78 มากท่ีสุด (21.70%) (2.20%) โครงการ/กิจกรรมนี้ไปใชในการเรียน/ (80.40%) 29 6 การปฏิบัตงิ าน (21.00%) (4.30%) 5.๓ สิ่งที่ทานไดรับจากโครงการ/ 105 21 4 - 4.74 มากที่สุด (15.20%) (2.90%) กิจกรรมครั้งนี้ตรงตามความคาดหวังของ (76.10%) 24 3 ทา นหรือไม (17.40%) (2.20%) 5.๔ สัดสวนระหวางการฝกอ บรม 103 - 4.70 มากทีส่ ุด ภาคทฤษฎีกับภาคปฏิบัติ (ถามี) มีความ (74.60%) เหมาะสม 5.5 ประโยชนที่ทานไดรับจากโครงการ/ 1 1 3 - 4.79 มากทส่ี ุด - 4.78 มากที่สดุ กิจกรรม (81.90%) 4.71 มากที่สดุ 6. ความพึงพอใจของทานตอภาพรวม 1 1 1 ของโครงการ (80.40%) รวม จากตารางที่ 2 แสดงความพึงพอใจตอภาพรวมของโครงการ พบวา ประเด็นความพึง พอใจตอ โครงการ ในภาพรวมมคี าเฉลีย่ 4.71 อยูในระดบั มากทีส่ ดุ และเมอื่ พจิ ารณาเปนรายดานมีผล การประเมนิ ดังนี้ ดานกระบวนการ ขั้นตอนการใหบริการ ประเด็นที่มีความพึงพอใจมากที่สุด คือ ความ เหมาะสมของสถานที่ มีคาเฉลีย่ 4.78 รองลงมา การจัดลำดับขัน้ ตอนของการจัดกิจกรรม มีคาเฉล่ีย 4.74 และประเด็นที่มีความพึงพอใจนอยทส่ี ุด คือ ความเหมาะสมของสถานที่ และ ความเหมาะสมของ ระยะเวลา มีคา เฉล่ีย 4.70 ดา นวิทยากร ประเดน็ ทีม่ ีความพึงพอใจมากที่สุด คอื การเปด โอกาสใหซักถามแสดงความ คิดเห็น มีคาเฉลี่ย 4.78 รองลงมา การสรางบรรยากาศการเรียนรู มีคา เฉลี่ย 4.74 และประเดน็ ทมี่ ี ความพึงพอใจนอยทสี่ ุด คือ อาหาร/อาหารวาง/เครอ่ื งด่มื มคี ณุ ภาพเหมาะสม ดานเจาหนาที่ผูใหบริการ/ผูประสานงาน (ของหนวยงานที่จัด)ประเด็นที่มีความพึง พอใจมากท่ีสุด คือ ความสภุ าพ มคี าเฉลี่ย 4.81 รองลงมาคือ การตอบคำถาม และ การประสานงาน มี คาเฉลี่ย 4.78 และประเด็นที่มีความพึงพอใจนอยที่สุดคือ การแตงกาย มีความเหมาะสม มีคาเฉล่ีย 4.75

88 การอำนวยความสะดวก (ของหนวยงานท่ีจัด) ประเด็นที่มีความพึงพอใจมากทีส่ ุด คือ โสตทัศนูปกรณ มคี าเฉลีย่ 4.81 รองลงมาคอื เจา หนาที่สนับสนุน มคี าเฉลีย่ 4.80 และประเด็นทมี่ ี ความพงึ พอใจนอยท่ีสุดคือ เอกสาร มีความเหมาะสม มคี า เฉลยี่ 4.68 ดานคณุ ภาพการใหบริการ ประเด็นที่มีความพึงพอใจมากที่สุด คอื ประโยชนท ่ีทานไดรับ จากโครงการ/กิจกรรม มีคาเฉลี่ย 4.79 รองลงมาคือ ทานไดรับความรู แนวคิด ทักษะและ ประสบการณใ หม ๆ จากโครงการ/กิจกรรมนี้ และ ทานสามารถนำสิ่งที่ไดรับจากโครงการ/กิจกรรมน้ี ไปใชในการเรียน/การปฏบิ ตั งิ าน มีคาเฉล่ีย 4.78 และประเด็นทม่ี ีความพึงพอใจนอยทีส่ ุดคือ สัดสวน ระหวางการฝก อบรมภาคทฤษฎีกบั ภาคปฏบิ ตั ิ (ถา ม)ี มคี วามเหมาะสม มคี าเฉลยี่ 4.70 ตามลำดับ ตอนที่ 3 ขอ เสนอแนะ 3.1 สิ่งทีท่ านพึงพอใจในการรว มโครงการ/กจิ กรรมคร้ังน้ี - คณะวิทยากร เจาหนาที่ของศูนยฯ มีความเปนกันเอง ใจดีมาก ใหบริการดีมาก นารักทกุ คน - คณะวิทยากร เจาหนา ทข่ี องศูนยฯ สามารถ - พบเพ่ือนใหมทหี่ ลากหลาย มิตรภาพ ความสนกุ สนาน และความสามคั คี - ไดรับความรูอยางดีเยี่ยม สามารถนำไปตอยอดและประยุกตใชใ นชีวติ ประจำวันได เปนอยา งดี - กจิ กรรมเอามอื้ - ไดเรียนรหู ลกั ภูมสิ งั คม และการออกแบบพ้ืนที่ทำ โคก หนอง นา - ไดรับความรเู พ่มิ ขึน้ เยอะ วทิ ยากรสามารถถายทอดความรไู ดชัดเจนดี - อาหารอรอย สถานท่ฝี กอบรม ท่พี กั ดี สะอาด สะดวกสบาย - พงึ พอใจมาก เปนโครงการทดี่ ีมาก ๆ สามารถนำความรไู ปใชประโยชนไ ดจริง 3.2 สงิ่ ที่ควรเสนอแนะนำไปพัฒนาการจดั โครงการ/กจิ กรรมครัง้ ตอไป - หากเปนไปไดอยากใหเรม่ิ กิจกรรมต้ังแตเ วลา 08.00 น. - ระยะเวลาการอบรมควรใหกระชบั มากกวานี้ เรมิ่ 08.00 น. และเลกิ ไมเกิน 20.00 น. เพื่อใหมีเวลาพักผอนทเ่ี พยี งพอ - การจัดที่นอน ตองการใหม ี 2 คน ตอ 1 หองนอน - ควรเนนการปฏิบัตงิ านไดจริง - ควรเพ่ิมเวลาในการทำกิจกรรมเอามื้อใหมากขึน้ เพ่ือใหไ ดเรยี นรูครบทกุ ฐาน - ขอใหมีโครงการแบบนี้ตอไปอกี - ที่วางรองเทา หนาหองอบรมควรมีช้นั วาง

89 2) ความคิดเห็นเกี่ยวกบั เนื้อหาวิชา ตารางท่ี 3 แสดงความคิดเหน็ เกย่ี วกับวิชาเรยี นรตู ำราบนดนิ : กจิ กรรมเดนิ ชมพ้ืนท่ี ประเด็น มากที่สดุ ระดับความคิดเห็น นอย คา เฉล่ยี ระดับ มาก ปานกลาง นอย ทีส่ ดุ (������̅) ความคิดเหน็ 1. ความคดิ เห็นเกี่ยวกับเนื้อหา วิชาการ 55 66 17 - - 4.28 มาก 1. การบรรลวุ ัตถุประสงคข องวิชา (39.90%) (47.80%) (12.30%) 2. ความชัดเจนของเน้อื หาวิชา 64 61 13 - - 4.37 มาก (46.40%) (44.20%) (9.40%) 3. ความรู ทกั ษะ ท่ไี ดรับเพิ่มเตมิ จาก 53 70 13 2 - 4.26 มาก วชิ าน้ี (38.40%) (50.70%) (9.40%) (1.40%) 4. ความสามารถนำไปประยุกตใ ช 58 66 11 3 - 4.30 มาก (42.00%) (47.80%) (8.00%) (2.20%) ภาพรวม 4.30 มาก - 4.33 มาก 2. ความพงึ พอใจตอวทิ ยากร 60 63 15 - - 4.32 มาก 1. ความรู ความสามารถในการ (43.50%) (45.70%) (10.90%) - - 4.38 มาก ถายทอด/บรรยาย - 2. เทคนิคและวิธีการท่ีใชใ นการ 61 60 17 ถายทอดความรู (44.20%) (43.50%) (12.30%) 3. การเปดโอกาสใหผูเขา อบรม 66 58 14 ซักถาม แสดงความคิดเห็น (47.80%) (42.00%) (10.10%) 4.การสรางบรรยากาศในการเรียนรู 63 65 9 1 - 4.38 มาก (45.70%) (47.10%) (6.50%) (0.70%) 5. บุคลิกภาพ (การแตงกาย ทาทาง 69 60 8 1 - 4.43 มาก นำ้ เสยี ง) (50.00%) (43.50%) (5.80%) (0.70%) ภาพรวม 4.37 มาก ภาพรวมรายวิชา 4.34 มาก จากตารางที่ 3 แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับวิชาเรยี นรูตำราบนดนิ : กิจกรรมเดินชมพื้นที่ ผล การประเมิน ภาพรวมรายวิชา มคี าเฉลยี่ 4.34 อยูใ นระดบั มาก แบง การประเมนิ ผล ดงั นี้ ตอนท่ี 1 ความคิดเห็นเกี่ยวกับเนือ้ หาวิชาการ ในภาพรวม มีคา เฉลี่ย 4.30 อยูในระดับมาก เม่อื พิจารณาเปนรายดาน ประเด็นที่มคี าเฉลยี่ สูงสดุ คือ ความชดั เจนของเนื้อหาวิชา มคี า เฉล่ีย 4.37 รองลงมา ความสามารถนำไปประยุกตใช มีคาเฉลี่ย 4.30 และประเด็นที่มีคาเฉลี่ยต่ำสุด คือ ความรู ทักษะ ท่ี ไดร บั เพ่มิ เตมิ จากวชิ านี้ มีคาเฉลยี่ 4.26 ตอนที่ 2 ความพึงพอใจตอวทิ ยากร ในภาพรวม มีคาเฉล่ยี 4.37 อยูในระดบั มาก เมื่อพิจารณา เปน รายดาน ประเด็นที่มคี าเฉลี่ยสูงสุด คือ บุคลิกภาพ มคี า เฉลี่ย 4.43 รองลงมา การเปดโอกาสใหผูเขา

90 อบรมซักถาม แสดงความคิดเห็น และ การสรางบรรยากาศในการเรียนรู มีคา เฉลี่ย 4.38 และประเดน็ ทม่ี คี า เฉล่ยี ต่ำสุด คือ เทคนคิ และวธิ กี ารทใ่ี ชใ นการถายทอดความรู มคี า เฉลีย่ 4.32 3. สิ่งทท่ี านประทับใจในวิทยากรทา นน้ี คือ - มคี วามเปน กนั เอง พูดจาดี นารกั สนุกสนาน - สามารถถา ยทอดความรูไดชัดเจนเขาใจงายทั้งทฤษฎีและลงมือปฏบิ ตั ิ - มีการเตรียมขอมลู เน้ือหาไดชัดเจน สามารถนำความรูไปปฏิบัติไดจรงิ - มคี วามเขา อกเขาใจเกษตรกรเปนอยางดี 4. สิ่งที่วทิ ยากรควรปรับปรงุ คอื - ไมมี 5. ขอเสนอแนะเพิ่มเติมอืน่ ๆ - ลกั ษณะพืน้ ที่ ๆ พาเดนิ ชมเลก็ มาก ไมห ลากหลาย ควรทำพนื้ ท่ใี หสมบูรณสวยงามมากขึน้ ตารางท่ี 4 แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับวิชา เขา ใจ เขา ถึง พัฒนา ศาสตรพ ระราชากบั การ พัฒนาที่ยง่ั ยนื ฯ ประเด็น มากท่ีสุด ระดบั ความคิดเหน็ นอ ย คา เฉล่ยี ระดับ มาก ปานกลาง นอ ย ทีส่ ุด (������̅) ความคดิ เหน็ 1. ความคดิ เหน็ เก่ียวกับเนื้อหาวชิ าการ 1. การบรรลุวัตถปุ ระสงคของวิชา 66 54 17 1 - 4.34 มาก (47.80%) (39.10%) (12.30%) (0.70%) 2. ความชัดเจนของเนือ้ หาวิชา 69 54 15 - - 4.39 มาก (50.00%) (39.10%) (10.90%) 3. ความรู ทกั ษะ ทีไ่ ดรบั เพ่ิมเตมิ จาก 68 53 16 1 - 4.36 มาก วชิ าน้ี (49.30%) (38.40%) (11.60%) (0.70%) 4. ความสามารถนำไปประยุกตใช 66 53 19 - - 4.34 มาก (47.80%) (38.40%) (13.80%) ภาพรวม 4.36 มาก

91 ตารางที่ 4 แสดงความคดิ เห็นเก่ียวกบั วชิ า เขา ใจ เขา ถงึ พัฒนา ศาสตรพระราชากับการ พฒั นาที่ยงั่ ยืนฯ (ตอ ) ประเด็น มากท่ีสุด ระดับความคิดเห็น นอ ย คาเฉล่ยี ระดบั มาก ปานกลาง นอย ทีส่ ุด (������̅) ความคิดเหน็ 2. ความพึงพอใจตอ วทิ ยากร 1. ความรู ความสามารถในการ 68 53 17 - - 4.37 มาก ถายทอด/บรรยาย (49.30%) (38.40%) (12.30%) - - 2. เทคนิคและวธิ กี ารทใ่ี ชในการ 68 48 22 - - 4.33 มาก ถายทอดความรู (49.30%) (34.80%) (15.90%) - - 4.33 มาก 3. การเปด โอกาสใหผูเขา อบรม 65 54 19 ซกั ถาม แสดงความคิดเหน็ (47.10%) (39.10%) (13.80%) 4.การสรางบรรยากาศในการเรียนรู 65 55 18 - 4.34 มาก (47.10%) (39.90%) (13.00%) 5. บุคลิกภาพ (การแตงกาย ทาทาง น้ำเสยี ง) 72 54 12 - 4.43 มาก (52.20%) (39.10%) (8.70%) ภาพรวม 4.36 มาก ภาพรวมรายวิชา 4.36 มาก จากตารางที่ 4 แสดงความคิดเห็นเกีย่ วกับวิชา เขาใจ เขาถึง พัฒนา ศาสตรพระราชากบั การ พัฒนาที่ยัง่ ยืนและปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง “ทฤษฎีบนั ได 9 ข้ัน สูความพอเพียง”ผลการประเมนิ ภาพรวมรายวชิ า มคี า เฉลี่ย 4.36 อยูในระดบั มาก แบงการประเมนิ ผล ดังนี้ ตอนที่ 1 ความคิดเห็นเกี่ยวกับเนือ้ หาวิชาการ ในภาพรวม มีคา เฉล่ีย 4.36 อยูในระดับมาก เมอื่ พิจารณาเปน รายดาน ประเดน็ ทมี่ คี าเฉล่ียสูงสดุ คอื ความชัดเจนของเน้ือหาวชิ า มีคาเฉลีย่ 4.39 รองลงมา ความรู ทักษะ ที่ไดรับเพิ่มเติมจากวิชาน้ี มีคาเฉลี่ย 4.36 และประเด็นที่มีคาเฉลี่ยต่ำสุด คือ การบรรลุ วัตถุประสงคข องวิชา และ ความสามารถนำไปประยกุ ตใ ช มคี าเฉลย่ี 4.34 ตอนที่ 2 ความพงึ พอใจตอวิทยากร ในภาพรวม มีคา เฉลยี่ 4.36 อยูในระดับมาก เมอื่ พิจารณา เปนรายดา น ประเด็นที่มคี า เฉลย่ี สูงสดุ คอื บุคลิกภาพ มคี าเฉลี่ย 4.43 รองลงมา ความรู ความสามารถในการ ถายทอด/บรรยาย มีคาเฉลี่ย 4.37 และประเดน็ ที่มีคา เฉล่ยี ต่ำสุด คือ เทคนคิ และวิธกี ารท่ีใชใ นการ ถายทอดความรู และ การเปด โอกาสใหผ ูเขา อบรมซกั ถาม แสดงความคิดเห็น มคี าเฉล่ีย 4.33 3. ส่ิงท่ีทา นประทับใจในวิทยากรทานน้ี คือ - ใจดี ยิม้ เกง นา รักมาก - สามารถถายทอดความรไู ดช ดั เจน สอนเขา ใจงายดีมาก ใชภาษาท่เี ขาใจงาย สบาย ๆ ไมเครยี ด - เปนบุคลากรทีม่ ีคณุ ภาพ มคี วามรแู ละมีประสบการณม าก

92 4. สิง่ ท่ีวิทยากรควรปรับปรงุ คอื - เนอ้ื หามากไป 5. ขอ เสนอแนะเพิ่มเติมอื่น ๆ - ไมม ี ตารางท่ี 5 วิชา การแปลงปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารปฏิบัติแบบเปน ขน้ั เปน ตอน ประเด็น มากท่ีสุด ระดบั ความคดิ เหน็ นอ ย คา เฉลย่ี ระดับ มาก ปานกลาง นอย ที่สดุ (������̅) ความคดิ เห็น 1. ความคิดเห็นเกี่ยวกับเนอื้ หา วิชาการ 69 62 6 1 - 4.44 มาก 1. การบรรลวุ ัตถปุ ระสงคของวิชา (50.00%) (44.90%) (4.30%) (0.70%) 2. ความชัดเจนของเนอื้ หาวิชา 65 62 10 1 - 4.38 มาก (47.10%) (44.90%) (7.20%) (0.70%) 3. ความรู ทักษะ ท่ไี ดรับเพ่ิมเตมิ จาก 65 63 9 1 - 4.39 มาก วิชาน้ี (47.10%) (45.70%) (6.50%) (0.70%) 4. ความสามารถนำไปประยุกตใช 69 58 10 1 - 4.41 มาก (50.00%) (42.00%) (7.20%) (0.70%) ภาพรวม 4.41 มาก 2. ความพงึ พอใจตอวทิ ยากร 1. ความรู ความสามารถในการ 70 59 8 1 - 4.43 มาก ถายทอด/บรรยาย (50.70%) (42.80%) (5.80%) (0.70%) 2. เทคนิคและวิธีการท่ีใชใ นการ 73 48 16 - - 4.40 มาก ถายทอดความรู (52.90%) (34.80%) (11.60%) 3. การเปดโอกาสใหผ ูเขาอบรม 74 50 13 - 4.43 มาก ซกั ถาม แสดงความคดิ เห็น (53.60%) (36.20%) (9.40%) 4.การสรางบรรยากาศในการเรยี นรู 73 54 10 1 - 4.44 มาก (52.90%) (39.10%) (7.20%) (0.70 %) 5. บุคลิกภาพ (การแตง กาย ทาทาง 82 48 7 1 - 4.53 มาก น้ำเสยี ง) (59.40%) (34.80%) (5.10%) (0.70%) ภาพรวม 4.45 มาก ภาพรวมรายวชิ า 4.43 มาก