ວິຊາກາຍະວິພາກຄົນ

ກາຍະວພິ າກຄົນ Human Anatomy ຫອງການວິທະຍາສາດທາມະຊາດ ວິທະຍາໄລຄູ ດງົ ຄາຊາງ, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ 2020 i

ກາຍະວິພາກຄນົ Human Anatomy ຮຽບຮຽງໂດຍ: ຊອ. ປຕ. ກງ່ິ ທອງ ຮວງວນັ ຫອງການວິທະຍາສາດທາມະຊາດ ວິທະຍາໄລຄູ ດົງຄາຊາງ, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ 2020 ii

ຄານາ ເອກະສານປະກອບການສອນວິຊາກາຍະວິພາກຄົນ ໄດຮຽບຮຽງຂຶ້ນເພື່ອຮັບໃຊໃນການຈັດການຮຽນການສອນໃນ ວິທະຍາໄລຄູ ລະບບົ 12+4 ສາຍວຊິ າຄູຊວີ ະສາດ ປີ3 ພາກຮຽນທີ I ໂດຍໄດຈດັ ລຽງເນ້ືອໃນຕາມໂຄງສາງລາຍວິຊາ ຂອງ ຫັກຼ ສດູ ສາງຄູມັດທະຍົມທີ່ສາມາດສອນໄດແຕ ມ.1 ຫາ ມ.7 ເພ່ອື ຕອບສະໜອງກບັ ຄວາມຮຽກຮອງຕອງການອັນຮີບດວນ ຂອງສັງຄົມໃນປັດຈຸບັນ ແລະ ໃຫແທດເໝາະກັບແຜນຍຸດທະສາດຂອງການພັດທະນາການສຶກສາທີ່ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາວາງອອກ. ໃນເອກະສານປະກອບການສອນວິຊາກາຍະວິພາກຄົນເຫຼັ້ມນີ້ ເຊີ່ງປະກອບມີເນື້ອໃນຫຼັກ 10 ບົດ ທີ່ໄດເວົ້າເຖີງ ລະບົບຕາງໆ ແລະ ການເຮັດວຽກຂອງແຕລະລະບົບໃນຮາງກາຍຄົນເຮົາ ໃນແຕລະບົດຈະມີຫົວຂ້ຍອຍເພື່ອສອນໃນແຕ ລະອາທດິ , ໂດຍໃຊຫັກຼ ການ ແລະ ວິທີສອນປະສົມປະສານຄື: ການບັນລະຍາຍ, ສົນທະນາ, ສາທິດ, ການທົດລອງ ແລະ ລາຍງານ. ດັ່ງນັ້ນ, ຈຶ່ງຂຮຽກຮອງມາຍັງນັກສຶກສາ, ຄູອາຈານ ແລະ ທານຜູອານຈົ່ງຊວຍພິຈາລະນາ, ຖອດຖອນບົດຮຽນໃນ ການນາໃຊປຶ້ມຫົວນີ້ ແລວສົ່ງຄາເຫັນຂອງທານມາຍັງຂາພະເຈົ້່າ, ເພື່ອຈະໄດເອົາຂ້ມູນໃນການປັບປຸງແກໄຂເຮັດ ໃຫການຮຽບຮຽງ ແລະ ຈດັ ພມິ ໃນຄັງ້ ຕ່ໄປມີເນອື້ ໃນທສ່ີ ມົ ບນູ ຂນ້ຶ ຕ່ມື . ຊອ. ປຕ. ກິ່ງທອງ ຮວງວນັ i

ສາລະບານ ບົດທ1ີ ລະບບົ ຫ່ຫຸມ ແລະ ໂຄງກະດູກໃນຮາງກາຍ......................................................................1 1. ລະບົບຫຫ່ ມຸ ຮາງກາຍ......................................................................................................... 1 1.1. ໂຄງສາງຂອງລະບບົ ຫ່ຫູມຮາງກາຍ.................................................................................. 1 1.2. ໜາທຂ່ີ ອງລະບົບຫ່ຫມູ ຮາງກາຍ .................................................................................... 2 2. ລະບບົ ໂຄງກະດກູ ............................................................................................................. 3 2.1. ກະດກູ ................................................................................................................ 3 2.2. ການຈັດແບງກະດກູ .................................................................................................. 4 2.3. ບັນດາຂຕ່ ່ຂອງກະດູກ.............................................................................................. 12 ບົດທ2ີ ລະບົບກາມຊີນ້ (Muscular system)...............................................................................14 1. ປະເພດຂອງກາມ ........................................................................................................... 14 1.1. ກາມກຽງ ........................................................................................................... 14 1.2. ກາມລາຍ ........................................................................................................... 15 1.3. ກາມຫົວໃຈ ........................................................................................................ 16 2. ໂຄງສາງຂອງກາມຊີນ້ ....................................................................................................... 16 2.1. ການຮຽງຕົວຂອງເສ້ັນໃຍກາມຊ້ນີ ................................................................................. 17 2.2. ອົງປະກອບທາງເຄມຂີ ອງກາມຊ້ີນ ................................................................................ 18 3. ກນົ ໄກການທາງານຂອງກາມຊນີ້ ........................................................................................... 18 ບດົ ທ3ີ ລະບບົ ລະລາຍ(Digestive system) ................................................................................21 1. ບົດບາດຂອງອາຫານ ........................................................................................................ 21 2. ລະບບົ ລະລາຍອາຫານ...................................................................................................... 21 2.1. ປາກ................................................................................................................. 21 2.2. ຫອຼ ດຄ.............................................................................................................. 26 2.3. ຫອຼ ດອາຫານ ....................................................................................................... 27 2.4. ກະເພາະອາຫານ.................................................................................................... 27 2.5. ລາໄສອອນ ......................................................................................................... 30 2.6. ລາໄສແກ ........................................................................................................... 31 ii

3. ໜາທຂ່ີ ອງລະບົບລະລາຍອາຫານ .......................................................................................... 39 4. ການລະລາຍອາຫານທາງດານກົນລະສາດ.................................................................................. 39 4.1. ການຫຍາ້ ........................................................................................................... 39 4.2. ການກືນ ............................................................................................................ 39 4.3. ການເຄື່ອນໄຫວຂອງກະເພາະອາຫານ............................................................................. 40 4.4. ການບີບຕົວຂອງລາໄສອອນ ....................................................................................... 40 4.5. ການບບີ ໂຕຂອງລາໄສແກ ......................................................................................... 40 4.6. ການຖາຍໜກັ ...................................................................................................... 40 5. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີ ......................................................................................... 40 5.1. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີຢູປາກ ......................................................................... 40 5.2. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມຢີ ູກະເພາະ..................................................................... 41 5.3. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີຢູໄສອອນ ..................................................................... 41 6. ພະຍາດທ່ີເກດີ ຂຶນ້ ໃນເສ້ນັ ທາງລະລາຍອາຫານ ............................................................................ 41 ບົດທ4ີ ລະບບົ ຫາຍໃຈ (Respirtory system) .............................................................................43 1. ການຫາຍໃຈ ................................................................................................................ 43 1.1. ການແບງການຫາຍໃຈ ............................................................................................. 43 1.2. ກາມຊີ້ນທ່ໃີ ຊໃນການຫາຍໃຈ..................................................................................... 44 2. ການປະກອບສາງຂອງອະໄວຍະວະຫາຍໃຈ............................................................................... 44 2.1. ດັງ, ຊອງດັງ ........................................................................................................ 45 2.2. ຫຼອດຄ ຫືຼ ຄຫອຍ ................................................................................................. 46 2.3. ກອງສຽງ............................................................................................................ 46 2.4. ຫອຼ ດລມົ ........................................................................................................... 48 2.5. ປອດ................................................................................................................ 48 3. ການແລກປຽນ ແລະ ການຂົນສງ່ົ ແກສ .................................................................................... 50 4. ການຄວບບຄມຸ ການຫາຍໃຈ ............................................................................................... 50 4.1. ການຄວບຄມຸ ທາງປະສາດ ......................................................................................... 51 4.2. ການຄວບຄມຸ ທາງເຄມີ............................................................................................. 51 iii

4.3. ການຄວບຄມຸ ໂດຍປະຕິກິລິຍາສະທອນກັບ ...................................................................... 51 5. ໜາທີຂ່ ອງລະບບົ ຫາຍໃຈ .................................................................................................. 52 6. ພະຍາດທເ່ີ ກີດຂນຶ້ ໃນເສນັ້ ທາງຫາຍໃຈ .................................................................................... 52 ບົດທ5ີ ລະບົບເລືອດຈລະຈອນ (Circulatory system) .................................................................53 1. ເລອື ດ-ນ້າຢາງເຫອືຼ ງ-ນາ້ ແພ ................................................................................................ 53 2. ການກາມຂອງເລອື ດ ........................................................................................................ 54 2.1. ປດັ ໄຈການກາມຂອງເລອື ດ........................................................................................ 54 2.2. ຂັນ້ ຕອນການກາມຂອງເລອື ດ ..................................................................................... 55 2.3. ການລງ່ັ ເລອື ດ-ວິທຫີ າມເລືອດ .................................................................................... 55 3. ໝວດເລອື ດ ແລະ ການສົງ່ ເລອື ດ .......................................................................................... 56 4. ຫົວໃຈ ແລະ ເສັ້ນເລອື ດ ................................................................................................... 58 4.1. ຫົວໃຈ .............................................................................................................. 58 4.2. ເສນ້ັ ເລອື ດ .......................................................................................................... 61 5. ການແຈກຢາຍເລອື ດ ແລະ ການດດັ ອານວຍການຈລະຈອນ ............................................................. 61 5.1. ຊບີ ພະຈອນ ........................................................................................................ 61 5.2. ຄວາມດັນເລອື ດ.................................................................................................... 62 6. ໜາທຂີ່ ອງເລືອດ ແລະ ນາ້ ຢາງເຫອືຼ ງ....................................................................................... 64 7. ພະຍາດກຽວກັບເລືອດ ແລະ ສາເຫດ, ວທິ ີຕານ-ປອງກັນ................................................................ 64 ບົດທ6ີ ລະບົບຂັບຖາຍ (Excretory system) ..............................................................................66 1. ໜາທ່ທີ ວ່ົ ໄປຂອງໝາກໄຂຫງັຼ .............................................................................................. 66 2. ສວນປະກອບຂອງໝາກໄຂຫັຼງ............................................................................................. 66 2.1. ພົກນາ້ ຍຽວ ......................................................................................................... 66 2.2 ສວນປະກອບຂອງນາ້ ຍຽວ ......................................................................................... 67 2.3. ການຂບັ ຖາຍນາ້ ຍຽວ .............................................................................................. 67 3. ພະຍາດທ່ເີ ກີດຂນຶ້ ໃນລະບບົ ຂັບຖາຍ-ວທິ ປີ ອງກນັ ....................................................................... 67 ບດົ ທີ 7 ລະບົບຕອມບ່ມທີ ່ (Endocrine System) ........................................................................69 1. ຮໂມນ-ບົດບາດຄວາມສາຄນັ ຂອງຮໂມນ.................................................................................. 69 iv

2. ອະໄວຍະວະທ່ສີ າງຮໂມນ .................................................................................................. 69 3. ໜາທຂ່ີ ອງຮໂມນ ........................................................................................................... 69 4. ປະເພດ ແລະ ຄນຸ ສມົ ບັດຂອງຮໂມນ...................................................................................... 70 4.1. ຕອມໃຕສະໝອງ .................................................................................................. 70 4.2. ຕອມໄທຣອຍ ...................................................................................................... 73 4.3. ຕອມພາລາໄທຣອຍ................................................................................................ 76 4.4. ຕອມໝວກໝາກໄຂຫັງຼ ........................................................................................... 77 4.5. ຕອມຕັບອອນ...................................................................................................... 79 4.6. ຕອມເພດ........................................................................................................... 80 4.7. ຕອມໄພເນຍ ບດ້ີ .................................................................................................. 83 4.8. ຕອມໄທຼມສັ ........................................................................................................ 83 5. ການຄວບຄມຸ ການຮບັ ຮໂມນ............................................................................................... 83 ບດົ ທີ 8 ລະບບົ ປະສາດ (Nervous system) ...............................................................................84 1. ໜາທີ່ຂອງລະບບົ ປະສາດ................................................................................................... 84 2. ໂຄງສາງຂອງລະບບົ ປະສາດ ................................................................................................ 84 3. ຈຸລງັ ປະສາດ................................................................................................................. 84 4. ແພປະສາດ .................................................................................................................. 85 5. ເສ້ນັ ປະສາດ ................................................................................................................. 85 ບົດທີ 9 ອະໄວຍະຮັບຄວາມຮູສຶກ (Sense organ).......................................................................87 1. ອະໄວຍະຮບັ ຄວາມຮູສຶກ................................................................................................... 87 1.1. ອະໄວຍະວະຮບັ ກ່ິນ ............................................................................................... 87 1.2. ອະໄວຍະວະຮບັ ລດົ ຊາດ .......................................................................................... 87 1.3. ອະໄວຍະວະຮັບການສາພັດ ....................................................................................... 87 1.4. ອະໄວຍະວະຮັບສຽງ............................................................................................... 88 1.5. ອະໄວຍະວະເບິ່ງເຫນັ .............................................................................................. 88 2. ໜາທ່ຂີ ອງລະບົບຮບັ ຄວາມຮູສກຶ .......................................................................................... 89 3. ໂຄງປະກອບສາງຂອງອະໄວຍະວະຮັບຄວາມຮູສກຶ ....................................................................... 89 v

ບົດທີ 10 ລະບບົ ສບື ພັນ (Reproductive system) .......................................................................92 1. ພັດທະນາການຂອງຊວີ ິດມະນຸດ ........................................................................................... 92 1.1. ໄລະຍະກອນເກີດ .................................................................................................. 92 1.2. ໄລຍະຫັງຼ ເກດີ ...................................................................................................... 92 2. ອະໄວຍະວະສືບພັນ ........................................................................................................ 92 2.1. ອະໄວຍະວະສບື ພັນເພດຊາຍ ..................................................................................... 92 2.2. ອະໄວຍະວະສບື ພັນເພດຍິງ ....................................................................................... 96 ເອກະສານອາງອີງ ......................................................................................................... 108 vi

ສາລະບານຮບູ ພາບ ຮບູ ພາບທີ 1: ໂຄງສາງຜິວໜງັ ....................................................................................................................... 1 ຮບູ ພາບທີ 2: ໜວຍຮັບຄວາມຮູສຶກຜານຜວິ ໜັງ ...............................................................................................2 ຮູບພາບທີ 3: ລກັ ສະນະພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນຂອງກະດູກ .............................................................................. 4 ຮບູ ພາບທີ 4: ກາເນດີ ຂອງກະດກູ ................................................................................................................... 5 ຮູບພາບທີ 5: ຊະນດິ ຂອງກະດູກ ................................................................................................................... 5 ຮບູ ພາບທີ 6: ກະດກູ ກະໂຫກຼ ຫົວ ແລະ ກະດູກໜາດານຂາງ ............................................................................... 7 ຮບູ ພາບທີ 7: ກະດູກສັນຫັງຼ (Vertebral column) .......................................................................................8 ຮູບພາບທີ 8: ກະດກູ ໜາເອີກ........................................................................................................................ 9 ຮູບພາບທີ 9: ກະດກູ ຊໂ່ີ ຄງ (ribs) .............................................................................................................. 10 ຮູບພາບທີ 10: ກະດກູ ແຂນ........................................................................................................................ 11 ຮບູ ພາບທີ 11: ກະດກູ ຂາ........................................................................................................................... 11 ຮູບພາບທີ 12: ຂຕ່ ແ່ ບບວົງກົມ ຫືຼ ແບບເປນັ ເບົ້າ ............................................................................................ 12 ຮບູ ພາບທີ 13: ຂ່ຕແ່ ບບພບັ ........................................................................................................................ 12 ຮບູ ພາບທີ 14: ກາມກຽງ (Smooth muscles) ......................................................................................... 14 ຮບູ ພາບທີ 15: ກາມຫົວໃຈ (Cardiac muscles) ...................................................................................... 16 ຮບູ ພາບທີ 16: ການຮຽງຕົວຂອງເສນັ້ ໃຍກາມຊີນ້ ........................................................................................... 17 ຮູບພາບທີ 17: ການຫົດຕົວຂອງກາມຊ້ນີ ລາຍ ສະແດງໃຫເຫັນການປຽນແປງຂອງອານາເຂດຕາງໆຂະນະທີ່ກາມຊນ້ີ ຫດົ ຕົວ .............................................................................................................................................................. 20 ຮບູ ພາບທີ 18: ຊອງປາກ ແລະ ລ້ນີ .............................................................................................................. 22 ຮບູ ພາບທີ 19: ສວນປະກອບຂອງແຂວ ........................................................................................................ 24 ຮບູ ພາບທີ 20: ຊະນິດຂອງແຂວ.................................................................................................................. 25 ຮູບພາບທີ 21: ຫອຼ ດຄ .............................................................................................................................. 26 ຮບູ ພາບທີ 22: ຫອຼ ດອາຫານ ...................................................................................................................... 27 ຮູບພາບທີ 23: ກະເພາະອາຫານ ແລະ ຊັ້ນຂອງເຍອື້ ຫຸມກະເພາະອາຫານ ............................................................. 28 ຮູບພາບທີ 24 (ກ) ເນືອ້ ຫຸມ ແລະ ຕອມພາຍໃນກະເພາະອາຫານ (ຂ) ໂຄງສາງຂອງເຍອ້ື ຫຸມກະເພາະອາຫານ ............ 29 ຮບູ ພາບທີ 25: ລາໄສອອນ ແລະ ເຍື່ອຫມຸ ພາຍໃນ ..........................................................................................30 ຮບູ ພາບທີ 26: ລາໄສແກ ........................................................................................................................... 32 ຮບູ ພາບທີ 27: ລາໄສອອນສວນ Duodenum ແລະ ຕບັ ອອນ ........................................................................ 35 ຮູບພາບທີ 28: ໂຄງສາງຕບັ ........................................................................................................................ 36 ຮບູ ພາບທີ 29: ການເກດີ ຂອງນ້າບີ (formation of bile) .............................................................................. 38 ຮບູ ພາບທີ 30: ໂຄງສາງປອດຫົດໂຕ ແລະ ຂະຫຍາຍໂຕ ..................................................................................43 ຮບູ ພາບທີ 31: ກາມຊນ້ີ ທີໃ່ ຊໃນການຫາຍໃຈ ................................................................................................ 44 vii

ຮບູ ພາບທີ 32: ທາງເດນີ ຂອງລະບບົ ຫາຍໃຈ .................................................................................................. 45 ຮບູ ພາບທີ 33: ກອງສຽງ ແລະ ຫອຼ ດລມົ ...................................................................................................... 47 ຮູບພາບທີ 34: ກອງສຽງ ແລະ ສາຍສຽງ.......................................................................................................48 ຮູບພາບທີ 35: ທຕ່ີ ງ້ັ ຂອງຫວົ ໃຈ ແລະ ເສນ້ັ ເລອື ດໃຫຍ ................................................................................... 58 ຮູບພາບທີ 36: ຫວົ ໃຈ............................................................................................................................... 59 ຮູບພາບທີ 37: ສວນປະກອບຕາງໆ ພາຍໃນຫົວໃຈ ແລະ ລ້ີນຫວົ ໃຈ ................................................................. 59 ຮູບພາບທີ 38: ຕາແໜງທ່ສີ າມາດຈບັ ຊີບພະຈອນໄດ .......................................................................................62 ຮບູ ພາບທີ 39: ຕາແໜງຕອມໃຕສະໝອງ...................................................................................................... 71 ຮບູ ພາບທີ 40: ລັກສະນະຂອງ Acromgealy ............................................................................................ 72 ຮູບພາບທີ 41: ຕອມໄທຣອຍ ແລະ ຕອມພາລາໄທຣອຍ ................................................................................. 74 ຮູບພາບທີ 42: ໂຄງສາງຕອມໝາກໄຂຫຼງັ ...................................................................................................... 77 ຮູບພາບທີ 43: ແພປະສາດ.........................................................................................................................85 ຮູບພາບທີ 44: ເສນ້ັ ປະສາດ........................................................................................................................ 86 ຮບູ ພາບທີ 45: ອະໄວຍະຮບັ ຮູລດົ ຊາດ ......................................................................................................... 87 ຮບູ ພາບທີ 46: ອະໄວຍະວະຮບັ ສຽງ ............................................................................................................88 ຮບູ ພາບທີ 47: ອະໄວຍະວະການເບ່ີງເຫນັ ..................................................................................................... 88 ຮບູ ພາບທີ 48: ໂຄງສາງອະໄວຍະວະຮັບຄວາມຮູສຶກ .......................................................................................89 ຮບູ ພາບທີ 49: ກາມຊ້ນີ ຕາ.........................................................................................................................91 ຮບູ ພາບທີ 50: ອະໄວຍະວະສືບພນັ ພາຍໃນຂອງເພດຊາຍ ................................................................................ 93 ຮູບພາບທີ 51: ຂະວນການສາງຈຸລງັ ສບື ພັນ.................................................................................................... 95 ຮບູ ພາບທີ 52: ອະໄວຍະວະສບື ພັນພາຍນອກເພດຍງິ ...................................................................................... 96 ຮູບພາບທີ 53: ອະໄວຍະວະສືບພັນພາຍໃນເພດຍິງ ......................................................................................... 98 ຮບູ ພາບທີ 54: ໂຄງສາງມົດລູກ ................................................................................................................... 99 ຮູບພາບທີ 55: ຮອບປະຈາເດອື ນ (Menstrual cycle) .............................................................................. 101 ຮູບພາບທີ 56: ໂຄງສາງຂອງເຕົ້ານົມ ........................................................................................................... 105 viii

ບດົ ທີ1 ລະບບົ ຫຫ່ ຸມ ແລະ ໂຄງກະດູກໃນຮາງກາຍ 1. ລະບົບຫຫ່ ມຸ ຮາງກາຍ ລະບົບຫຸມຫ່ຮາງກາຍໄດແກ: ຜິວໜັງ ແລະ ໂຄງສາງ ຫຼື ອະນຸພັນທີ່ເກີດມາຈາກຜິວໜັງໄປເຮັດໜາທ່ີ ສະເພາະໄດແກ: ເລບັ , ຂນົ , ຜົມ, ຕອມເຫ່ອື , ຕອມນ້າມັນ ແລະ ຕອມນ້ານົມ. ຜິວໜັງເປັນສິ່ງທີ່ກີດກັ້ນບ່ໃຫເຊື້ອ ພະຍາດເຂາ້ົ ສູຮາງກາຍ. ທັງເປນັ ສງ່ິ ທປ່ີ ອງກັນອນັ ຕະລາຍໃຫແກອະໄວຍະວະທຢີ່ ູພາຍໃນ, ຮັກສາຄວາມຊຸມຊື່ນໃຫ ແກອະໄວຍະວະຕາງໆມັນເຮັດໜາທີ່ຄວບຄຸມລະດັບອຸນຫະພູມ ແລະ ຄວາມຮອນໃນຮາງກາຍຢາງສະໝ່າສະເໝີ ທັງເປັນອະໄວຍະວະຮບັ ຄວາມຮູສຶກ ແລະ ຍງັ ສາມາດສາງທາດບາງຢາງທຈີ່ າເປນັ ຕ່ຮາງກາຍອີກດວຍ. ນອກຈາກໜາທ່ີທາງຊວີ ະວທິ ະຍາທ່ີກາວມານັນ້ ແລວ ຜິວໜັງຍັງເປັນສິ່ງສາຄັນທີ່ຊວຍສົ່ງເສີມບຸກຄະລິກກະ ພາບຂອງແຕລະຄົນ, ຖາຜິວໜັງກຽງສະອາດບມ່ ີສວິ , ຝາ ຫືຼ ຮອຍແຮວຍານມີສວນຊວຍເສມີ ສາງຄວາມງາມໃຫແກ ເຈາ້ົ ຂອງຜວິ ໜງັ ແລະ ຍັງບົ່ງບອກເຖີງສກຸ ຂະພາບໂດຍທວ່ົ ໆໄປຂອງຄນົ ເຮົາອີກດວຍ, ຜູທີ່ມີສຸກຂະພາບກາຍ ແລະ ຈິດໃຈດີມກັ ຈະມຜີ ິວໜງັ ຜອງໃສສະດດຸ ຕາແກຜູທ່ພີ ົບເຫັນ. ຮາງກາຍຂອງຄນົ ເຮົາຍງັ ຄົງເປັນຮູບຮາງຢູໄດ ແລະ ສາມາດເຄື່ອນໄຫວໄປມາໄດທຸກທິດທຸກທາງນັ້ນກ່ເນື່ອງ ຈາກວາມີລະບບົ ຄາ້ ຊູຮາງກາຍຢູ 2 ຢາງຄ:ື ກະດູກ-ຂ້ຕ່ ແລະ ກາມ ເຊ່ງີ ມນັ ມີການເຮັດວຽກຢາງເປັນເອກະພາບກັນ ການເຄື່ອນໄຫວຕາງໆ ແມນເກີດມາຈາກການປະສານງານລະຫວາງກາມຫຼາຍໆມັດ ຈຶ່ງເຮັດໃຫກະດູກເຄື່ອນທີ່ໄປ ໃນທດິ ທາງທ່ີເຮົາຕອງການ ຖາກະດູກ ແລະ ກາມໄດຮັບຄວາມເສຍຫາຍມັນກ່ອາດຈະມີຜົນກະທົບທີ່ຮຸນແຮງເຖີງ ຂັນ້ ພິການໄດ ຄວາມຮູກຽວກັບກະດູກ ແລະ ກາມຈະຊ້ໃີ ຫນັກສກຶ ສາເຂ້າົ ໃຈໂຄງສາງພື້ນຖານ ແລະ ການເຮັດວຽກ ຂອງລະບົບເຄ່ືອນໄຫວຮາງກາຍເພື່ອຫດຜອນອນັ ຕະລາຍທຈີ່ ະເກດີ ແກກະດູກ, ເພື່ອນາໃຊແກການເສີມສາງບຸກຄະ ລກິ ກະພາບ. 1.1. ໂຄງສາງຂອງລະບບົ ຫຫ່ ູມຮາງກາຍ ຮູບພາບທີ 1: ໂຄງສາງຜິວໜັງ 1

ຜວິ ໜງັ ເປັນອະໄວຍະວະທີ່ມີໂຄງສາງສັບສົນ ແລະ ມີຂະໜາດໃຫຍທີ່ສດຸ ໃນຮາງກາຍຂອງຄົນເຮົາມີຜິວ ໜງັ ຄິດໄລເປນັ ເນ້ືອທໂ່ີ ດຍສະເລຍປະມານ 2 ຕາຕະລາງແມດັ , ມນີ ້າໜັກປະມານ 3 ກລ. ແລະ ມີເລືອດຫຼໍ່ລຽງ ຄິດໄລເປັນປະມານ 1/3 ຂອງເລືອດທັງໝົດໃນຮາງກາຍ ຜິວໜັງມີຄວາມໜາບ່ເທົ່າກັນໃນແຕລະເຂດຂອງ ຮາງກາຍອາດຈະໜາຕງັ້ ແຕ 1-3 ມມ. 1.2. ໜາທີຂ່ ອງລະບບົ ຫ່ຫູມຮາງກາຍ ນອກຈາກຜິວໜງັ ຈະເປນັ ສິ່ງປອງກັນບ່ໃຫເຊື້ອພະຍາດເຂົ້າສູຮາງກາຍແລວຜິວໜັງຍັງມີໜາທີ່ສາຄັນອີກ ຫຼາຍປະການເຊນັ່ : 1) ປອງກນັ ອນັ ຕະລາຍຕ່ອະໄວຍະວະພາຍໃນ ຊັ້ນໜັງແທມີລັກສະນະເປັນແພຈຸລັງທີ່ສາມາດຫົດຢືດໄດດີເນື່ອງຈາກວາມັນມີເສັ້ນໃຍຫົດຢືດຫຼາຍ ເຮັດໃຫຜິວໜັງຂອງເດັກ ແລະ ໜຸມສາວມີລັກສະນະເຄັ່ງຕຶງ ຖາຫາກມີບາດແຜເກີດຂຶ້ນ, ຜິວໜັງຈະອາ ອອກຈາກກັນລກັ ສະນະນີ້ຈະຫດລົງໃນເມື່ອອາຍຸສູງຂຶ້ນ ຢູໃຕຊັ້ນໜັງນີ້ເລິກລົງໄປຈະແມນຊັ້ນໄຂມັນເຊີ່ງມີ ຄວາມໜາຫຼາຍ ຫຼື ໜອຍຕາງກັນ, ຊັ້ນນີ້ເຮັດໜາທີ່ເປັນສະນວນຄວາມຮອນຊວຍເພີ້ມຄວາມຫົດຢືດ ແລະ ກັນການສະເທືອນໃຫແກອະໄວຍະວະພາຍໃນອີກດວຍ, ແຕມັນຈະຄອຍໆຫາຍໄປເມື່ອເຮົາມີອາຍຸຫຼາຍຂຶ້ນ ເຮດັ ໃຫຜວິ ໜັງມີການແຫວຕົວລົງຂອງຜວິ ໜັງບ່ເທົ່າກັນ ທັງໝົດປະກອບກັບຄວາມຫົດຢືດຂອງຊັ້ນໜັງປົກ ນອກຫດໜອຍລງົ ດວຍຈຶ່ງເຮດັ ໃຫເກດີ ຮອຍຍຸມຍ່ຂອງຜິວໜັງໃນເວລາທ່ີເຖ້ົາແກ. 2) ຄວບຄມຸ ອນຸ ຫະພມູ ໃນຮາງກາຍ ມະນດຸ ເຮົາຈດັ ຢູໃນສັດເລືອດອຸນຄື: ມີອນຸ ຫະພມູ ໃນຮາງກາຍຢູໃນລະດບັ ຂອນຂາງຄົງທີ່ເຖີງແມນວາ ສິ່ງແວດລອມພາຍນອກຈະຢູໃນອຸນຫະພູມປຽນແປງ. ດັ່ງນັ້ນ, ມະນຸດຈຶ່ງມີວິທີປັບລະດັບອຸນຫະພູມໃນ ຮາງກາຍ, ຜິວໜັງເປນັ ອະໄວຍະວະທີ່ສາຄນັ ຢາງໜງ່ຶ ທເ່ີ ຮດັ ໜາທ່ີນ້ີ. 3) ຮັບຄວາມຮູສກຶ . ຮບູ ພາບທີ 2: ໜວຍຮັບຄວາມຮູສກຶ ຜານຜິວໜງັ ຜິວໜງັ ເປັນບອນຢູຂອງສ້ນົ ປະສາດຮບັ ຄວາມຮູສຶກຕາງໆເຊັ່ນ: ຮັບຄວາມຮູສກຶ ຈາກການສາພັດຮອນ, ເຢນັ , ເຈບັ ປວດ ແລະ ອ່ນື ໆ. 2

4) ຜະລິດທາດ ຈຸລງັ ຊນ້ັ ໜັງປກົ ນອກທີ່ຍັງມີຊີວິດຢູນອກຈາກຜະລິດຈຸລັງໃໝມາທົດແທນຈຸລັງຊັ້ນນອກທີ່ຕາຍ ແລະ ຕົກອອກໄປແລວຍັງເປັນແຫຼ່ງຜະລິດທາດສີເຂັ້ມຄື: ເມລານິນ(Melanin) ອັນໄດແກສີພື້ນຜິວ, ຜິວຂອງຄົນເຮົາມີສີຂ້າເນື່ອງຈາກມີເມລານິນຫຼາຍ, ສວນຄົນທີ່ມີຜີວຂາວເນື່ອງຈາກມີເມລານິນໜອຍ. ບາງຄົນມີຜີວຂາວຫຼາຍກ່ອາດຈະຜິດປົກກະຕິ, ເສັ້ນຜົມ ແລະ ໜວຍຕາຂອງເຂົາຈະທົນຕ່ແສງແດດໄດ ໜອຍທີ່ສຸດ, ການມີເມລານິນໃນຜີວໜັງຈິຶ່ນັບວາມີປະໂຫຍດໃນການດູດຊັບເອົາລັງສີອຸນຕາໄວໂອເລຕ ເຮັດໃຫຮາງກາຍທົນຕ່ແສງແດດໄດດີຂຶ້ນ. ເມື່ອຜີວໜັງຖືກແສງແດດຫຼາຍຈະເພີ້ມທາງປະລິມານ ແລະ ຄວາມເຂັ້ມຂອງສີເມລານນິ ເຮດັ ໃຫຜວິ ຂ້າຂ້ນຶ ກວາເກາ່ົ . ສາລບັ ຄນົ ເອເຊຍທີ່ມີຜີວສີເຫຼືອງເນື່ອງມາຈາກມີ ທາດສີເຫອືຼ ງສ້ມົ ຊື່ວາ: ຄາໂລຕິນ(Carotene) ຢູໃນຊັນ້ ໜງັ ປກົ ນອກ ແລະ ໃນຊັ້ນໄຂມັນກ່ພົບພ້ຄາໂຣຕິ ນອກີ ດວຍ. ນອກຈາກຜິວໜັງຈະຜະລິດທາດທີ່ເຮັດໃຫມະນຸດມີສີຜິວຕາງກັນແລວ ຜິວໜັງຍັງຜະລິດທາດທີ່ມີຄວາມ ແຂງແຮງຮຽກວາ: ຄາລາຕິນ(Caratin) ເຊງ່ີ ພບົ ໃນຊັ້ນໜງັ ປກົ ນອກທ່ີເປັນຈຸລັງທີ່ຕາຍແລວ ພົບໃນເລັບ ແລະ ເສັ້ນ ຜົມດວຍ, ເຄລາຕິນເປັນທາດທີ່ແຂງ ແລະ ກັນນ້າໄດຈິ່ງມີປະໂຫຍດໃນການປອງກັນອັນຕະລາຍທີ່ເກີດຂຶ້ນຕ່ຜິວ ໜັງ ເມື່ອຜິວໜັງໄດຮັບລັງສີອຸນຕາໄວໂອເລຕຈຸລັງຂອງຜິວໜັງກ່ສາມາດຜະລິດວິຕາມິນດີ(Vitamin D) ເຊີ່ງຈະ ຊມື ເຂ້າົ ສູເສ້ນັ ເລອື ດເພ່ືອນາໄປໃຊໃນສວນອ່ືນໆຂອງຮາງກາຍໄດອີກດວຍ. 2. ລະບົບໂຄງກະດູກ ຢູໃນຮາງກາຍຂອງຄນົ ເຮາົ ປະກອບດວຍກະດູກຫຼາຍອັນ ເຊີ່ງມີລັກສະນະທີ່ຕັ້ງແຕກຕາງກັນໄປ; ລະບົບໂຄງ ສາງຂອງກະດກູ ເປັນລະບົບໜ່ຶງທເ່ີ ຮດັ ໜາທີ່ເປັນເສົາຄ້າຂອງຮາງກາຍ ແລະ ປະກອບດວຍກະດູກຫຼາຍໆພາກສວນ, ເຊ່ງີ ໃນນນັ້ ຮາງກາຍຂອງຄົນເຮາົ ປະກອບດວຍກະດູກທັງໝົດ 206 ອັນ, ໃນຈານວນນີ້ມີ 80 ອັນເປັນກະດູກແກນ ຫຼື ກະດກູ ຫກຼັ ຂອງຮາງກາຍອນັ ໄດແກ: ກະດກູ ກະໂຫກຼ ຫວົ , ກະດູກສນັ ຫັງຼ , ກະດກູ ຂາງ, ກະດກູ ກົ້ນກົບ ແລະ ອີກ 228 ອັນ ຈະເປັນກະດູກແຂນ-ຂາ, ກະດກູ ເກ້ືອງ, ກະດກູ ມດີ ແລະ ກະດກູ ຊາມ. ກະດກູ ແຕລະອັນປະກອບດວຍສວນທ່ມີ ີຊວີ ດິ ແລະ ສວນທບ່ີ ມ່ ີຊີວິດ ສວນທີ່ມີຊີວິດໄດແກ: ຈຸລັງກະດູກ, ແພກະດູກ, ແພປະສາດ ແລະ ເສັ້ນເລືອດ, ສວນທີ່ບ່ມີຊີວິດໄດແກ: ສວນທີ່ເຮົາສາມາດເບິ່ງເຫັນໂດຍທົ່ວໄປເຊີ່ງ ມັນມີລັກສະນະແຂງເນື່ອງຈາກວາມັນປະກອບດວຍເກືອແຄລຊຽມຄາຣໂບເນຕ ແລະ ແຄລຊຽມຟອສເຟຕ, ໃນ ເວລາເຮາົ ເຜາົ ກະດູກຈະເຫນັ ວາສວນທມ່ີ ຊີ ວີ ດິ ທມີ່ ຄີ ນຸ ລກັ ສະນະໜຽວນ້ນັ ຖກື ທາລາຍໄປ. 2.1. ກະດກູ ກະດູກ(Striate Muscles)ມີລັກສະນະແຂງ ແລະ ໜຽວບັນຈຸນ້າປະມານ 50%, ທາດເກືອແຮຈານ 12%, ການຊີ ແລະ ຟົດສະຟ 21.7%, ຄວາມໜາແໜນທຽບກັບໂລຫະ 2% ແລະ ທາດໄຂມັນ 15.6%, ຄວາມແຂງຂອງກະດກູ ຂຶນ້ ກບັ ປະລມິ ານຂອງທາດອະນົງຄະທາດ. 3

ຮບູ ພາບທີ 3: ລັກສະນະພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນຂອງກະດູກ 2.2. ການຈັດແບງກະດກູ ໂດຍທວ່ົ ໄປຈາແນກກະດກູ (Classification of bones)ອອກຕາມລກັ ສະນະໄດເປນັ 4 ຊະນດິ ຄ:ື 1. ກະດກູ ຍາວ (long bones) ເປນັ ກະດກູ ຈາພວກລະຍາງ (Extremities) ມີລກັ ສະນະຮບູ ຍາວ ສວນ ເຄ່ງິ ກາງເປນັ ທລ່ ວງເອ້ນີ ວາ shaft ຕອນປາຍທງັ ສອງເບອ້ຶ ງຈະໃຫຍອອກນອຍໜຶ່ງເພືອ່ ປະກອບເປັນຂ້ ຕເ່ ອ້ນີ ວາ: Epiphysis ເຊນ່ັ : ກະດກູ ແຂນ, ຂາ ເປນັ ຕ້ນົ . 2. ກະດູກສັ້ນ(short bones) ເປັນກະດູກທອນສັ້ນໆ ປະກອບດວຍກະດູກພຸນ (Spongy bones) ແລະ ຫຸມບາງໆດວຍກະດູກທບຶ ໜາ (Compact bones) ເຊນ່ັ : ກະດກູ ຂ້ມ,້ື ຂ້ຕີນ. 3. ກະດູກແປ(Flat bones) ກະດູກຊະນິດນີ້ມີລັກສະນະແປ ແລະ ບາງ ປະກອບດວຍກະດູກ 3 ຊັ້ນ ຊັ້ນນອກ ແລະ ຊັ້ນໃນເປັນກະດູກໜາ (Compact tissue) ຊັ້ນກາງເປັນກະດູກພຸນ (Spongy) ເຊ່ນັ : ກະດກູ ເຊງີ ກາງ, ກະດກູ ສະບກັ , ກະດູກກະໂຫກຼ ຫວົ , ກະດກູ ຊ່ີໂຄງ ແລະ ອ່ນື ໆ. 4. ກະດູກຮູບແປກ(Irregular bones) ກະດູກພວກນີ້ມີຮູບຮາງຕາງໆກັນ ແລະ ແຕກຕາງຈາກກະດູກ 3 ພວກດັ່ງກາວເຊນັ່ : ກະດກູ ກະໂຫກຼ ຫວົ ບາງຊະນດິ . 4

ຮບູ ພາບທີ 4: ກາເນີດຂອງກະດກູ ຮູບພາບທີ 5: ຊະນດິ ຂອງກະດູກ 5

 ຈານວນຂອງກະດູກ ຄົນເຮົາເມື່ອຕອນເກີດໃໝຈະມີກະດູກປະມານ 270 ອັນ ຈານວນຂອງກະດູກຈະລົດນອຍລົງເມື່ອເຕີບ ໃຫຍຂຶນ້ ເນື່ອງຈາກມີກະດູກຫຼາຍອັນມາລວມເປັນອັນດຽວ ດັ່ງນັ້ນ, ໃນຜູໃຫຍກະດູກທີ່ຈະເລີນເຕັມທີ່ແລວຈະມີ 206 ອັນ ກະດູກມີໜາທີ່ຊວຍຄ້າຊູ ແລະ ຮອງຮັບອະໄວຍະວະຕາງໆ ໃນຮາງກາຍ ເປັນບອນຍຶດເກາະຂອງ ກາມຊີ້ນ ແລະ ເອນັ ຊວຍເຮດັ ໃຫເກດີ ການເຄອ່ື ນໄຫວ ແລະ ຍງັ ເຮດັ ໜາທປ່ີ ອງກນັ ອະໄວຍະວະທີ່ສາຄັນເຊັ່ນ: ສະ ໝອງ, ຫວົ ໃຈ ບໃ່ ຫໄດຮັບຄວາມກະທບົ ກະເທື່ອນຈາກພາຍນອກ ສິ່ງທີ່ສາຄັນຄືພາຍໃນໂພງກະດູກເປັນບອນສາງ ເມດັ ເລືອດ ນອກຈາກນ້ຍີ ງັ ເປນັ ແຫຼ່ງເກັບສະສົມທາດແຄລຊຽມໄວສາລບັ ໃຫຮາງກາຍນາໄປໃຊໄດຍາມຈາເປນັ . ໂຄງກະດູກແບງອອກເປນັ ສວນໃຫຍໆໄດ 2 ສວນຄ:ື 1. ກະດູກທີ່ເປນັ ໂຄງສາງພນ້ື ຖານຂອງຮາງກາຍ (Axial skeleton) ມີຈານວນ 80 ອນັ ໄດແກ ກະດກູ ກະໂຫກຼ ຫົວ (Cranium) ມີ 8 ອັນຄ:ື ກະດູກໜາຜາກ (Frontal bone) 1 ອັນ ກະດູກຂາງຫົວ (Parietal bone) 2 ອັນ ກະດກູ ທາຍທອຍ (Occipital bone) 1 ອັນ ກະດກູ ຂະໝັບ (Temporal bone) 2 ອັນ ກະດູກຮູບແມງກະເບອ້ື (Sphenoid bone) 1 ອນັ ກະດກູ ຂດ້ ັງ ຫືຼ ໃຕສນັ ດງັ (Ethmoid bone) 1 ອັນ ກະດກູ ຮູບແມງກະເບື້ອ (Sphenoid bone) ເປນັ ກະດູກຮບູ ແປກ ມີລັກສະນະຄາຍຄືແມງກະເບື້ອ ໂດຍໂຕ ແມງກະເບື້ອ(Body) ປະກອບເປັນຖານຂອງກະໂຫຼກຫົວຢູເຄິ່ງກາງ ແລະ ມີສວນປີກຍື່ນອອກໄປທັ້ງ 2 ຂາງຕິດ ກບັ ກະດູກຂະໝັບ ໃນກະດູກນີ້ຈະມີຜງົ້ ອາກາດນາ. ກະດູກຂ້ດັງ ຫຼື ໃຕສັນດັງ (Ethmoid bone) ເປັນກະດູກຮູບແປກເປັນແຜນບາງໆ ໂປງພຸນປະກອບເປັນ ຫຼງັ ຄາຂອງດັງ ແລະ ປດິ ຖານຂອງຫວົ ທາງໜາ ພາຍໃນມໂີ ພງອາກາດຫາຼ ຍກຸມ. ກະດູກທີປ່ ະກອບກນັ ເປນັ ໜາ (Face) ມີ 14 ອນັ ຄື: ກະດູກສັນດງັ (Nasal Bone) 2 ອນັ ກະດູກເຄ່ງິ ກາງດງັ ພາຍໃນ (Vomer bone) 1 ອນັ ກະດູກທາງໜາດງັ (Inferior conchae) 2 ອັນ ກະດກູ ຂາງຖົງນ້າຕາ (Lacrimal bones) 2 ອນັ ກະດູກໂໜກແກມ (Zygomatic bone ຫຼື Molar bones ) 2 ອັນ ກະດກູ ເພດານ (Palatine bone ) 2ອັນ ກະດູກຄາງກະໄຕເທງິ (Maxilla bones) 2 ອນັ ກະດກູ ຄາງກະໄຕລຸມ (Mandible bone) 1 ອນັ ກະດູກທີຢ່ ູພາຍໃນຂອງຫສູ ວນກາງ ມີ 6 ອນັ ເອນີ້ ວາ: Ear ossicles ຄ:ື ກະດກູ ຮູບຄອນ (Malleus) 2 ອນັ ກະດູກຮບູ ທງ່ັ (Incus) 2 ອັນ ກະດກູ ຮູບໂກນມາ (Stapes) 2 ອັນ ກະດກູ ກົກລ້ນິ (Hyoid bone) 1 ອັນ 6

ກະດູກຂອງລາຕົວ (Bones of the trunk) ໄດແກ: ກະດູກສັນຫຼັງ (Spine ຫຼື Vertebrae) ມີຈານວນ 26 ອນັ ແບງອອກເປັນສວນໆດງ່ັ ນ:້ີ 1) ກະດກູ ສນັ ຫຼັງສວນຄ (Cervical) ມທີ ງ້ັ ໝົດ 7 ອນັ ລກັ ສະນະທ່ວົ ໄປທ່ແີ ຕກຕາງຈາກກະດູກສັນຫຼັງ ອື່ນຄືມີ(Transverse foramen) ກະດູກສັນຫຼັງສວນຄທອນທີ 1 ເອີ້ນວາ: Atlas ມີລັກສະນະ ຄາຍຄວື ງົ ແຫວນ ພືນ້ ເທງິ ມີຮອຍຕດິ ຕກບັ ປຸມ(Candyle) ຂອງກະດູກທາຍທອຍ ເຮັດໜາທີ່ກົ້ມຫົວ ແລະ ເງີຍໜາໄປທາງຫຼັງ ພື້ນລຸມມີຮອຍຕ່ກັບກະດູກສັນຫຼັງ ສວນຄທອນທີ 2 ເອີ້ນວາ: Axis ກະດກູ ອັນນີ້ມີເຄື່ອຢູດານເທິງ ແລະ ຢູໃນກະດູກສັນຫຼັງຕອນຄທອນທີ 1 ເຮັດໜາທີ່ໝຸນຫົວໄປມາ ທາງຂາງໄດ. ຮູບພາບທີ 6: ກະດູກກະໂຫຼກຫົວ ແລະ ກະດກູ ໜາດານຂາງ 2) ກະດູກສັນຫຼັງສວນນອກ (Thoracic) ມີ 12 ອັນ ສວນ Body ຈະໃຫຍ ແລະ ແຂງແຮງ Transverse process ໜາ, ບມ່ ີຮູ ດານໜາມີຮອຍຕກ່ ບັ ກະດູກຊໂີ່ ຄງ. 3) ກະດູກສັນຫຼັງສວນແອວ (Lumbar) ມີ 5 ອັນ ເຊີ່ງ(Transverse process) ນອຍ ສວນ Transverse process ນນ້ັ ຈະລາດລົງ. 4) ກະເບັນເໜັບ (Sacrum) ມີ 1 ອັນ ໄລຍະຕົວອອນກະດູກກະເບັນເໜັບ ປະກອບດວຍກະດູກ 5 ອັນ ແຕຂອງຜໃູ ຫຍຈະຫຼອມຕິດກັນເປັນອນັ ດຽວ ລກັ ສະນະຄາຍຮບູ ສາມຫ່ຽຼ ມ. 5) ກົ້ນກົບຕອນປາຍ(Coccyx) ມີ 1 ອັນ ໄລຍະໂຕອອນກະດູກກົ້ນກົບຈະມີ 4 ອັນ ເມື່ອໃຫຍຂຶ້ນ ກະດູກທັງ້ 4 ອນັ ນ້ີ ຈະຫຼອມຕິດກນັ ເປນັ ອັນດຽວ. ກະດູກສນັ ຫັຼງຮບັ ນາ້ ໜກັ ຈາກສະໝອງ ກະໂຫກຼ ຫວົ ແລະ ຂ່ຊວຍຄາ້ ຈນູ ຮາງກາຍທ້ງັ ໝດົ ຕາມຄວາມຍາວ. 7

ຮບູ ພາບທີ 7: ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ (Vertebral column) ກະດູກໜາເອິກ (Sternum) ເປນັ ບອນຢືດເກາະຂອງກະດູກຊີ່ໂຄງ ມີນານວນ 1 ອັນ ເປັນກະດູກແປຕັ້ງ ຢູກາງທາງໜາຂອງທະວົງເອີກ ແບງອອກເປັນ 3 ສວນຄື: Manubrium, Body and Xiphoid ກະດູກທັງ 3 ສວນນ້ີ ໃນຄົນອາຍນຸ ອຍຍງັ ເປັນກະດູກອອນຢູ ເມື່ອອາຍຸປານກາງ 25 ປີ ຈ່ຶງຈະຕດິ ເປັນກະດູກອນັ ດຽວກັນ. 8

ຮູບພາບທີ 8: ກະດກູ ໜາເອີກ 9

ຮບູ ພາບທີ 9: ກະດູກຊໂີ່ ຄງ (ribs) ກະດູກຊໂ່ີ ຄງ (ribs) ມຈີ ານວນ 24 ອນັ ຫືຼ 12 ຄູ ໄດແກ: ກະດູກຊ່ີໂຄງແທ (True ribs) ມີຈານວນ 7 ຄູ ຕິດກັບກະດກູ ໜາເອີກ ກະດກູ ຊ່ີໂຄງບ່ແທ (False ribs) ມຈີ ານວນ 5 ຄູ ບ່ຕດິ ກັບກະດູກໜາເອກິ ແຕຕິດກັບກະດກູ ຊີ່ໂຄງ ຄູທີ 7 ສວນກະດູກຊີ່ໂຄງ ຄູທີ 11 ແລະ 12 ດານໜາບ່ຕິດກັບກະດູກຫຍັງເລີ່ຍ ຈຶ່ງເອີ້ນວາ: ຊີ່ໂຄງລອຍ (Flaoting ribs) 2. ກະດູກທີ່ປະກອບເປັນແຂນ ແລະ ຂາ (Appendiicular skeleton) ມີຈານວນ 126 ອັນ ກະດູກຂອງແຂນ (Upper extremities) ມທີ ງັ ໝດົ 64 ອນັ ຂາງລະ 32 ອນັ ປະກອບດວຍ. ກະດູກສະບກັ ( Scapula ) 2 ອັນ ກະດກູ ໄຫປາແດກ (Clavicle) 2 ອັນ ກະດູກຕົນແຂນ (Humerus) 2 ອັນ ກະດກູ ປາຍແຂນອນັ ໃນ (Ulna) 2 ອນັ ກະດູກປາຍແຂນອນັ ນອກ ( Radius ) 2 ອັນ ກະດກູ ຂ່ມື້ (Carpus) 16 ອນັ ກະດູກຝາມື (Metacarpus) 10 ອນັ ກະດກູ ນ້ວິ ມື (Phalanges) 28 ອັນ 10

ຮູບພາບທີ 10: ກະດູກແຂນ ກະດູກຂອງຂາ (Lower extremities) ມລີ ວມກນັ ທງ້ັ ໝົດ 62 ອນັ ເບ້ອື ງ 31 ອັນ ປະກອບດວຍ ກະດູກເຊີງການ (Hip bone ຫືຼ Innominate) 2 ອັນ ກະດູກໝາກບາ (Patella) 2 ອນັ ກະດກູ ໜາແຂງ (Tibia) 2 ອນັ ກະດູກສົ້ນນອງ (Fibula) 2 ອນັ ກະດູກຂຕ່ ີນ (Tarsus) 14 ອັນ (ຂາງລະ 7 ອັນ) ກະດກູ ຝາຕີນ (Metatarsus) 10 ອັນ (ຂາງລະ 5 ອນັ ) ກະດກູ ນວິ້ ຕີນ (Phalanges) 28 ອນັ (ຂາງລະ 14 ອັນ) ຮບູ ພາບທີ 11: ກະດກູ ຂາ 11

2.3. ບນັ ດາຂ່ຕຂ່ ອງກະດູກ ຂຕ່ (່ Joint) ແມນບອນຕ່ລະຫວາງກະດູກກັບກະດູກ ຫຼື ລະຫວາງກະດູກອອນກັບກະດູກແຂງ, ກະດູກ ທຸກໆອັນໃນຮາງກາຍຂອງຄົນເຮົາລວນແຕມີບອນຈາກັດ ແລະ ຕິດຕ່ກັນກັບກະດູກອື່ນໆດວຍການເຊື່ອມກັນ ຢາງຊະນດິ ແໜນ, ຈຸດທຕ່ີ ກ່ ັນດ່ງັ ກາວເອ້ີນວາ: ຂຕ່ ,່ ໂຄງກະດກູ ພາຍໃນຮາງກາຍຂອງຄົນເຮາົ ລວນແຕມຂີ ່ຕ່ຫຼາຍ ທ່ີສຸດ ແລະ ມຫີ າຼ ຍຮບູ ຫາຼ ຍແບບເພນ່ີ ແບງຂຕ່ ອ່ ອກເປນັ 2 ຊະນດິ ຄື: (1) ຂຕ່ ່ທສີ່ າມາດເໜັງຕງີ ໄດ (ເຄືອ່ ນໄຫວໄດ) ໝາຍເຖີງຂ່ຕ່ທີ່ສາມາດເຄື່ອນໄຫວໄປມາໄດພຽງເລັກໜອຍ ຫຼື ຫຼາຍແມນຂຶ້ນກັບຊະນິດຂອງຂ່ຕ່ ກະດກູ ເຊນັ່ : - ຂ່ຕແ່ ບບວງົ ກົມ ແລະ ແບບເປນັ ເບົ້າ: ຄຂື ່ຕແ່ ຂນສອກ, ຂຕ່ ຫ່ ົວເຂົາ, ຂ່ຕ່ມື, ສາມາດເຄື່ອນໄຫວໄດ ຫຼາຍ. ໄປໄດທຸກທິດທກຸ ທາງໄດແກ: ຂຕ່ ກ່ ົກແຂນ, ຂາ, ການເຄ່ືອນໄຫວຂອງກະດກູ ດ່ັງກາວໄດດກີ ່ ເນ່ອື ງຈາກວາຫວົ ກະດກູ ມີລັກສະນະມົນ, ເປນັ ກອນກມົ ຈ່ງິ ສາມາດໝນູ ໄປໄດທຸກທິດທາງ. ຮູບພາບທີ 12: ຂ່ຕແ່ ບບວງົ ກມົ ຫືຼ ແບບເປັນເບ້ົາ - ກະດກູ ຂຕ່ ່ແບບພບັ : ໝາຍເຖີງກະດູກທີ່ສາມາດເຄື່ອນໄຫວ ແລະ ເໜັງຕີງໄປໄດທິດທາງດຽວເຊັ່ນ: ຂ່ຕ່ລະຫວາງກະດູກ ແຂນສອກ ແລະ ກະດູກຫວົ ເຂາົ . ຮບູ ພາບທີ 13: ຂ່ຕແ່ ບບພບັ 12

- ກະດູກຂ່ຕແ່ ບບລອນ: ໝາຍເຖງີ ກະດູກທ່ີເຄ່ອື ນໄຫວ ແລະ ສາມາດເໜັງຕງີ ໄດພປານກາງເຊນ່ັ : ກະດກູ ຂຕ່ ນີ ,ກະດກູ ມື. - ກະດູກຂ່ຕ່ແບບໄລ: ໝາຍເຖີງກະດູກຂ່ຕ່ຂອງກະດູກຄ ແລະ ກະດູກສັນຫຼັງ, ກະດູກຂ່ຕ່ພວກນີ້ຊວຍເຮັດໃຫກະດູກ ສັນຫັງຼ ທອນຄ ແລະ ກະດູກຫົວສາມາດປິ່ນອອມກະດູກສັນຫັງຼ ຊວງເອກິ ໄດ. (2) ຂ່ຕ່ທເີ່ ໜັງຕງີ ບໄ່ ດ (ບ່ສາມາດເຄື່ອນໄຫວໄດ) ໝາຍເຖີງຂ່ຕ່ທີ່ມີຄວາມໜາແໜນດີ ແລະ ມີການເຄື່ອນໄຫວໄດໜອຍເຊັ່ນ: ຂ່ຕ່ກະໂຫຼກຫົວ, ແຕ ລະແຜນຂອງກະດູກທີ່ມາເຊື່ອມຕ່ກັນຈະມີຮອຍເປັນແຂວຫວີ ແລະ ມີການເຊື່ອມຕ່ກັນຢາງໜາແໜນທີ່ ສຸດ. ການຕ່ຂອງກະດູກໂດຍສະເພາະແມນຂຕ່ ່ທເີ່ ໜັງຕງີ ບໄ່ ດຈະເຫນັ ວາມີຄວາມໜາແໜນຈະບສ່ າມາດ ເຄື່ອນເໜັງໄປມາ ແຕການຕ່ຂອງກະດູກທີ່ເໜັງຕີງໄດຈະມີກະດູກສອງອັນທີ່ມາຈຸໃສກັນຈະຕອງມີເສັ້ນ ເອນັ ມາເຊ່ອື ມຕດິ ກັບກະດກູ ທງັ ສອງສວນສົ້ນສຸດຂອງກະດກູ ຈະເປັນກະດູກອອນເພ່ອື ປອງກັນການກະທົບ ຂອງກະດູກ ນອກຈາກນນ້ັ ຍງັ ເຮັດໜາທຂ່ີ ະຫຍາຍຕົວຕາມລວງຍາວ. ຄາຖາມຄນ້ົ ຄວາ: 1. ໂຄງສາງຂອງລະບບົ ຫ່ຫມຸ ຮາງກາຍປະກອບມີຫຍງັ ແດ? 2. ລະບບົ ຫຫ່ ມຸ ຮາງກາຍມບີ ົດບາດສາຄັນຄືແນວໃດ? 3. ກະດກູ ແບບອອກເປນັ ຈັກຊະນິດຄຊື ະນດິ ໃດແດ? 4. ກະດູກທ່ເີ ປນັ ພືນ້ ຖານຂອງຮາງກາຍປະກອບມີກະດກູ ໃດແດ? 5. ຂ່ຕ່ ແລະ ເອນັ ມີບົດບາດຄແື ນວໃດຕ່ລະບົບໂຄງກະດູກ? 13

ບດົ ທີ2 ລະບບົ ກາມຊີ້ນ (Muscular system) 1. ປະເພດຂອງກາມ ກາມຊີ້ນເປັນສວນປະກອບສວນໃຫຍຂອງຮາງກາຍມະນຸດ ແລະ ເປັນສວນສາຄັນທີ່ສຸດທີ່ເຮັດໜາທີ່ໃນ ຂະນະທີ່ມີການເຄື່ອນໄຫວຂອງຮາງກາຍທຸກສວນ ຫຼື ພຽງບາງສວນກຕາມເຊັ່ນ: ການຫາຍໃຈ, ການເຕັ້ນຂອງຫົວ ໃຈ, ການເຄ່ືອນໄຫວຂອງລະບບົ ທາງເດນີ ອາຫານເປນັ ຕນ້ົ . ກາມຊີ້ນໃນຮາງກາຍທັງໝົດມີ: ນ້າໜັກປະມານ 2/5 ຂອງນ້າໜັກຕົວ (ຫຼື ປະມານ 40%) ສວນໃຫຍຢູ ເທິງຮອບແຂນ ແລະ ຂາເຊີ່ງຢຶດຕິດກັນຢູໄດໂດຍອາໄສຂ່ຕ່(Joints) ແລະ ເອັນ(Tendon) ເຮັດໃຫຮາງກາຍ ປະກອບເປນັ ຮບູ ຮາງ ແລະ ຮບູ ຊງົ ຢາງເໝາະສົມກາມຊນ້ີ ແບງອອກເປັນ 3 ປະເພດ: 1.1. ກາມກຽງ ກາມກຽງ(Smooth muscles) ມີຢູພາຍໃນຫຼອດເລືອດ, ຫຼອດອາຫານ ລັກສະນະຂອງຈຸລັງຈະຍາວ ລຽວ ແລະ ບາງເປນັ ຮບູ ກະສວຍມີນວິ ເຄຍຼ ອັນດຽວຢູກາງຈລຸ ັງ ຂະໜາດຂອງຈຸລັງມີຕັ້ງແຕ 15.500 ໄມຄຣອນ ແລວແຕທຕີ່ ງັ້ ຖາຈຸລັງໃນລາໄສນອຍຈະມີຂະໜາດ 200 ໄມຄຣອນ ຈຸລງັ ທຢ່ີ ູໃນຫຼອດເລືອດຈະສັ້ນທີ່ສຸດ ແລະ ຈຸລັງທີ່ຢູໃນມົດລູກຈະຍາວທີ່ສຸດ ຈຸລັງຂອງກາມເນື້ອໃນຊະນິດນີ້ມີ cytoplasm ປະກອບດວຍ fibrils ຫືຼ Myofibrils ເປນັ ເສັ້ນໃຍນອຍໆຫຼາຍຂະໜາດກັນ ແລະ ມີເຍື່ອຫຸມຈຸລັງທີ່ສາມາດຫົດຕົວໄດດວຍຕົວເອງບ່ມີ ລາຍຕາມຂວາງ ກາມເນື້ອຊະນິດນີ້ສວນຫຼາຍມີເສັ້ນໃຍປະສາດໃນລະບົບປະສາດອັດຕະໂນມັດມາຄວບຄຸມ ດວຍ. ຮບູ ພາບທີ 14: ກາມກຽງ (Smooth muscles) 14

1.2. ກາມລາຍ ກາມລາຍ(Striate Muscles) ມີລັກສະນະຂອງຈຸລັງເປັນຮູບຊົງກະບອກ ປາຍທັ້ງສອງຂາງໂຄງມົນ ມີ ນິວເຄຍຼ ຫຼາຍອນັ ຄວາມຍາວຂອງຈຸລງັ ມັກຈະຢູລະຫວາງ 1-4 ມ.ມ, ໜາ 1-100 ໄມຄຣອນ ຮອບຕົວຈຸລັງຈະມີ ເຍ່ອື Sarcolemma ຫມຸ ໃນກາມເນື້ອແຕລະມດັ ປະກອບດວຍຈຸລັງກາມເນື້ອຫຼາຍໆຈຸລັງ ລວມຕົວກັນເຂົ້າເປັນ Fiberf ເຊີ່ງແຕລະ Fiberf ຈະປະກອບດວຍ Myofibrils ຢູເຕັມ Myofibrils ເປັນໜວຍນອຍທີ່ສຸດຂອງຈຸ ລັງກາມຊີ້ນ ເປັນຕົວເຮັດໃຫປະກົດລາຍຂຶ້ນຕາມຂວາງ ໃນຊອງວາງລະຫວາງ Myofibrils ຈະບັນຈຸດວຍ Sarcoplasm ເຊງ່ີ ເປັນຂອງແຫວຼ ຢູພາຍໃນຈຸລງັ ແລະ ໃນ Sarcoplasm ມີສານຄື: Myoglobin ມີລັກສະນະ ຄາຍ ຮີໂມໂກຣບນິ ໃນ ເລືອດແດງເປນັ ແຫຼງສະສມົ O2 ໄວໃຊ. ຮບູ 2.2 ກາມຊນີ້ ລາຍ (Skeleton muscles) ໃນກາມຊ້ນີ ມັດໜ່ຶງໆຈະປະກອບດວຍ Myofibrils ຫຼາຍຮອຍ ແລະ ແຕລະ Myofibrils ກຄືມັດເສັ້ນໃຍ ຂອງໄມໂອຊນິ (Myocin Filament) ຫຼາຍໆພນັ ເສນັ້ ລວມກັບເສັ້ນໃຍແອັດຕິນ (Actin filament) ເຊີ່ງມີຈານວນ ຫຼາຍກວາ 2 ເທົ່າເສັ້ນໃຍນອຍໆ (Filament) ທັ້ງ 2 ຊະນິດຈະຮຽງຕົວຂະໜາດກັນ ແລະ ຊອນກັນຢູເປັນຊັ້ນໆ ເສັ້ນໃຍໄມໂອຊິນຈະໜາ ແລະ ຍອມຕິດສີແກ ສວນເສັ້ນໃຍແອັດຕິນຈະບາງ ແລະ ຍອມຕິດສີຈາງຈຶ່ງເຮັດໃຫ Myofibrils ມີລັກສະນະເປັນລາຍຕາມຂວາງ ແລະ ເນື່ອງຈາກເສັ້ນໃຍຂອງກາມເນື້ອລາຍປະກອບດວຍ Myofibrils ຈານວນຫຼາຍຈງິ່ ເຮັດໃຫມີລກັ ສະນະເປັນລາຍຕາມຂວາງເຫັນໄດຊັດເຈນ ກາມເນື້ອລາຍເປັນກາມຊີ້ນ ທີ່ສາຄັນຂອງລະບົບການເຄື່ອນໄຫວຂອງຮາງກາຍເພາະມີຄຸນສົມບັດຫົດຕົວໄດ ແລະ ເຮັດໃຫເກີດແຮງໄປເຄື່ອນ ໄຫວສວນຂອງຮາງກາຍ. 15

1.3. ກາມຫວົ ໃຈ ກາມຫົວໃຈ (Cardiac muscles)ມີລກັ ສະນະຄາຍຄກື ັບກາມລາຍຄືເສນ້ັ ໃຍຂອງກາມຫົວໃຈມີລາຍຂວາງ ຄືກັນແຕມີສີຈາງກວາ ແລະ ເຫັນບ່ຊັດເທົ່າກາມລາຍເນື່ອງຈາກ Myofibrils ຂອງກາມຫົວໃຈລະອຽດຫຼາຍ ນອກຈາກນີ້ກາມຫົວໃຈຈະມີ Sarcoplasm ເປັນຈານວນຫຼາຍຢູອອມຮອບ Nuclei ເຊີ່ງເປັນນິວເຄຣຍອັນດຽວ ເປອື ກຫມຸ ກາມຫວົ ໃຈມີລັກສະນະເປັນໃຍບາງໆເອີ້ນວາ: Sarcolemma ກາມຫວົ ໃຈມີລັກສະນະແຕກຕາງຈາກກາມລາຍ ແລະ ກາມກຽງຄ:ື ເສ້ັນໃຍຂອງກາມຫົວໃຈຂອນຂາງຈະ ສັ້ນ ແລະ ຍັງມີຂະແໜງແຍກອອກໄປເຊື່ອມຕິດກັນຫຼາຍຈົນເບິ່ງຄາຍຄືເປັນຈຸລັງກາມຊີ້ນເຮົາເອີ້ນລັກສະນະນີ້ວາ: Syncytium. ຮູບພາບທີ 15: ກາມຫົວໃຈ (Cardiac muscles) 2. ໂຄງສາງຂອງກາມຊນີ້ ກາມຊ້ີນໃນສວນຕາງໆ ຂອງຮາງກາຍ(Muscle of the body) ທັງໝົດຈະມີຢູປະມານ 792 ມັດ ເປັນກາມ ຊ້ນີ ຊະນດິ ທີຢູໃນອານາດຈດິ 696 ມດັ ທ່ເີ ຫືອຼ ອກີ 96 ມັດ ເປັນກາມຊີ້ນທີ່ເຮົາບັງຄັບໄດບ່ເຕັມສົມບູນ ເຊີ່ງໄດແກ ກາມຊນີ້ ທ່ີເຮດັ ໜາທີໃ່ ນການຫາຍໃຈ (Bespiration), ຈາມ(Sneezing), ໄອ(Coughing) ເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນກະບັງ ລົມ(Diaphragm)ເປນັ ຕ້ນົ ເພື່ອສະດວກໃນການຈ່ືຈາ ແລະ ເຮັດໃຫເກີດຄວາມເຂົ້າໃຈດີ ຈຶ່ງຕອງມີການຕັ້ງຊື່ກາມ ຊ້ນີ ຂນຶ້ ເຊີງ່ ມີຫຼາຍວິທດີ ັງ່ ນຄີ້ :ື 1) ໂດຍລັກສະນະການເຮັດວຽກຂອງກາມຊີ້ນ (By action) ເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນດານໃນຂອງກົກຂາ Adductor muscle ເຮັດໜ າທີ່ໃນການຫຸບຂາ ແລະ ກ າມຊີ້ນປາຍແຂນດ ານຫຼັງ Flexor carpiradialis ເຊງ່ີ ເຮດັ ໜາທີ່ໃນການງປາຍແຂນ. 2) ໂດຍຕາແໜງທີ່ຕັ້ງ (By location) ເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນປາຍຂາດານໜາຕິດກັບກະດູກ Tibia, Tibialis anterior ແລະ ກາມຊີ້ນຊວງເອກິ ດານໜາ Pectoralis major. 16

3) ໂດຍຈຸດເລີ່ມຕົ້ນ ຫຼື ສວນຢືດ (By heads of origin) ເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນ Biceps brachii ເຊີ່ງມີ Origin 2 ຈຸດ ກາມຊີ້ນ Triceps ແລະ Quadraceps. 4) ໂດຍຮູບຮາງ(By shape) ເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນ Trapezius ເຊີ່ງເປັນລັກສະນະສີ່ຫຼ່ຽມເຂົ້າໜົມປຽກປູນ ກາມຊີນ້ Deltoid ທປ່ີ ກົ ຄມຸ ບາໄຫມຼ່ ີຮບູ ຮາງຄາຍຄືໂຕ D. 5) ໂດຍຕາແໜງທີ່ກາມຊີ້ນຈັບ ຫຼື ຢືດຢູ (By attachment) ເຊັ່ນ: Sternocleidomastoid ກາມຊີ້ນ ມດັ ນີ້ຈບັ ຢູທກີ່ ະດູກ Sternum ກະດູກ Clavicle ແລະ Mastoid process ຂອງກະດກູ ຂະໝບັ . 2.1. ການຮຽງຕົວຂອງເສນັ້ ໃຍກາມຊນ້ີ ຮູບພາບທີ 16: ການຮຽງຕົວຂອງເສນ້ັ ໃຍກາມຊ້ີນ 1) ຮບູ ຕາມຍາວ (Longitudinal) ມີການຮຽງໂຕຂອງເສັ້ນໃຍຕາມລວງຍາວຈາກເທີງລົງລຸມເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນໜາທອງ(Rectus abdominis, ກາມຊ້ີນຄ(Sternohyoid) 2) ຮບູ ກະສວຍ (Fusiform) ມີການຮຽງໂຕຂອງເສັ້ນໃຍຕາມລວງຍາວ ເຄີ່ງກາງເບັງຄາຍຮູບກະສວຍເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນແຂນດານໜາ (Bicep Brachii) 3) ຮບູ ຂນົ ນກົ ເຄ່ງີ ຊີກ (Penniform) 4) ມີການຮຽງໂຕຂອງເສັ້ນໃຍຕາມຈາກຈຸດທີ່ເກາະອອກໄປທາງດານຂາງພຽງດານດຽວຄາຍຂົນນົກເຄີ່ງຊີກ ເຊນ່ັ : ກາມຊີ້ນແຂນທອນລຸມ (Flexor Pollicis Longus) 5) ຮບູ ຂົນນົກ (Bipenniform)ມກີ ານຮຽງໂຕຂອງເສນ້ັ ໃຍແບບສະຫຼຽງແຍກຈາກແກນໄປທາງດານຂາງຄາຍ ຂົນນົກເຊ່ັນ: ກາມຊ້ີນກົກແຂນດານໜາ(Rectus Femoris) 6) ຮູບຂົນນກົ ຫຼາຍອນັ ຊອນກນັ (Multipenniform) ມກີ ານຮຽງໂຕຂອງເສ້ນັ ໃຍຄາຍຂນົ ນກົ ຫຼາຍອັນມາວາງຊອນກັນເຊ່ັນ: ກາມຊີນ້ ບາໄລ(Deltoid) 17

7) ຮູບວງົ ມົນ(Circular) ມີການຮຽງໂຕຂອງເສ້ນັ ໃຍເປນັ ວົງມນົ ເຊ່ນັ : ກາມຊນີ້ ປາກ(Orbicularis Oris) 8) ຮູບດອກຈັນ (Quadrilateral) ມີການຮຽງໂຕຂອງເສັ້ນໃຍຄາຍຮູບດອກຈັນເຊັ່ນ: ກາມຊີ້ນບລິເວນຂ່ມືທີ່ເຮັດໜາທີ່ຫງາຍມື(Pronator quadratus) 9) ຮູບສາມຫຽ່ຼ ມ(Triangle) ມກີ ານຮຽງໂຕຂອງເສ້ັນໃຍຄາຍຮບູ ສາມຫຼຽ່ ມ ຫືຼ ໃບພດັ ເຊນ່ັ :ກາມຊນ້ີ ໜາເອກີ (Pectoralis major) 2.2. ອງົ ປະກອບທາງເຄມີຂອງກາມຊນ້ີ 1) ໂປຣຕິນ (Protein) ມີປະມານ 20% ມີສວນປະກອບທ່ີສາຄັນຄື: 1.1 ໄມໂອຊິນ (Myosin) ມີປະມານ 60% ແລະ ແອດຕິນ (Actin) ມີປະມານ 12% ທັ້ງສອງຢາງນີ້ ລວມກັນຈະສາງເປັນແອດໂຕໄມໂອຊິນ (Actomyosin) ເຊີ່ງຈະກາຍເປັນໄມໂອໄຟບຣິລ (Myofibrils) 1.2 ຊາໂຄປະສມົ (Sarcroplasm) ເປນັ ທາດເຄີ່ງຂອງແຫຼວປະກອບດວຍໄນໂອເຈນ(Myogen) ແລະ ໄມໂອໂກຣບິນ(Myoglobin) ເຊີ່ງເປັນທາດຕິດສີເຮັດໃຫກາມຊີ້ນມີສີແດງເປັນໂປຣຕິນທີ່ສາຄັນ ຫຼາຍເພາະລວມເອົາອອຊີເຈນສາຮອງໄວໃຊໃນຍາມສຸກເສນີ ເມື່ອກາມຊີ້ນຫົດຕົວ Myoglobin ຍັງ ສາມາດລວມຕົວກັບອອກຊີເຈນໄດໄວກວາຮີໂມໂກຣບິນ(Hemoglobin) ແລະ ຍັງສາມາດຖາຍ ອອກຊີເຈນໄດໄວກວາຮີໂມໂກຣບິນ 5 ເທົ່າເຮັດກາມຊີ້ນຮັບອອກຊີເຈນຈາກເລືອດໄວກວາ ແລະ ຖາຍໃຫແກຈຸລງັ ຂອງກາມຊນ້ີ ໄດທັນກັບຄວາມຕອງການຂອງຈລຸ ັງດວຍ. 2) ຄາໂບໄຮເດຣດ(Carbohydrate) ສວນປະກອບທີ່ສາຄັນຄືໄກຣໂກເຈນ(Glycoges) ມີປະມານ 0,5 ຫາ 1,5% ຂອງນ້າໜັກກາມຊີ້ນໄກຣໂກເຈນເປັນຜະລິດຜົນຂອງນ້າຕານ(Glucose) ໃນເລືອດເຊີ່ງ ສວນໜ່ຶງຈະຖກື ສະສມົ ໄວໃນກາມຊ້ນີ ໃນຂະນະທ່ີກາມຊນີ້ ຫດົ ຕົວໄກຣໂກເຈນຈະຖືກໃຊຮອຍຫຼໍລົງຈະ ເປນັ ສວນທສ່ີ າຄນັ ໃນການສາງພະລງັ ງານ ແລະ ຖາການຫດົ ຕົວຍງັ ມີອກີ ຕໄ່ ປໄກຣໂກເຈນອາດຈະຖືກໃຊ ໄປໝົດເລຍີ ກ່ໄດ. 3) ໄຂມັນ(fat) ໂດຍສວນຫຼາຍຈະຢູເນື້ອເຍື່ອພັງຜືດ(Neutral fats) ເຊີ່ງເປັນເນື້ອເຍື່ອກຽວພັນ ແລະ ສ ວນທີ່ ຢ ູ ເສັ ້ນໃ ຍ ຂອງກ າມ ຊີ ້ນຄ ືໂ ຄເລ ສເຕ ີລ ຣອ ລ(Cholesterol) ແ ລ ະ ຟ ອ ສ ໂຟໄ ລ ປ ິ ດ (Phospholipids). 4) ທາດທີ່ເຮັດໃຫ ກ າມຊີ້ນຫົດຕົວຄື: ATP(Adenosine Triphosphate) ແລະ ADP (Adenosine Diphosphate) 3. ກນົ ໄກການທາງານຂອງກາມຊນີ້ ກນົ ໄກຂອງການຫດົ ຕົວຂອງກາມລາຍ (Mechanism of skeleton muscle contraction) ຈາກຮູບຖານາກາມລາຍມາຍອມສີ ແລວເບີ່ງດວຍກອງຈຸລະທັດ ຈະເຫັນຈຸລັງຂອງກາມລາຍຂວາງໂດຍມີ ສວນທຕ່ີ ິດສີແກ ມີລັກສະນະທບຶ ແສງສະຫັບຼ ກັບສວນທຕີ່ ດິ ສີຈາງ ມີລກັ ສະນະໂປງແສງສວນທ່ີທຶບແສງຄືສວນທ່ີ ມີເສນ້ັ ໃຍໄມໂອຊິນ (Myosin filament) ສະຫຼບັ ຊອນກບັ ເສັ້ນໃຍແອດຕິນ (Actinfilament) ສວນບລິເວນທີ່ ໂປງແສງນັ້ນມີເສັ້ນໃຍແອັດຕິນພຽງຢາງດຽວ ແຖບທຶບສຽງນີ້ມີຊື່ວາແຖບ A (A-band) ແລະ ແຖບໂປງແສງ ເອນ້ີ ວາ: ແຖບ I (I-band) ກາງແຖບ I ຈະມີເສັ້ນແຊັດ (Z line) ແບງແຖບ I ເປັນສອງຊີກເສັ້ນແຊັດ (Z line) ນີ້ຈະສະແດງຂອບເຂດຂອງບລິເວນຊາຣໂຄເມຍ (Sacromere) ເຊີ່ງເລີ່ມຈາກເສັ້ນແຊັດຂາງໜຶ່ງໄປຈົນເຖີງເສັ້ນ ແຊັດອກີ ຂາງໜ່ງຶ . 18

ດງັ່ ນນັ້ , ໃນ 1 ໜວຍຊຣາໂຄເມຍ (Sacromere) ຈະລວມແຖບໂປງແສງ I (I-band) ໜຶ່ງຊີກແຖບທຶບ ແສງ A (A-band) ທ້ັງແຖບທຶບ ແລະ ແຖບໂປງແສງອກີ ໜງຶ່ ຊກີ ເຊ່ງີ ມີຂະໜາດກວາງປະມານ 2 ໄມຄຣອນ. ແຖບ A (A-band) ນັ້ນເປັນແຖບເສັ້ນໃຍໄມໂອຊິນເຊີ່ງຂອນຂາງຫຍາບ ແລະ ທຶບແສງ ເມື່ອມີເສັ້ນໃຍ ແອັດຕິນມາສະຫຼັບຊອນຂຶ້ນໄປອີກເຮັດໃຫທຶບແສງຫຼາຍຂຶ້ນເຄິ່ງກາງໃຍແອດຕິນທີ່ສະລັບຊອນເຂົ້າໄປບ່ເຖີງກັນ ໃນຊອງກາງແຖບ A ມີບລິເວນທີ່ແສງຫຼອດໄດຫຼາຍກວາບລິເວນຂາງຄຽງຈະມີລັກສະນະໂປງແສງ ຫຼື ຕິດສີຈາງ ລງົ ເລກັ ໜອຍບອນບລິເວນກາງແຖບ A ເຊງີ່ ໄດຊ່ວື າ: ອານາເຂດເອກ (H-zone) ເມື່ອກາມຊີ້ນຫົດຕົວ ເສັ້ນໃຍແອດຕິນ ແລະ ເສັ້ນໃຍໄມໂອຊິນຈະເລື່ອນເຂົ້າຫາກັນເຮັດໃຫກາມຊີ້ນສັ້ນ ເຂ້າົ ໄປເສ້ນັ ແຊດັ (Z-line) ແຕລະດານເຄ່ອື ນເຂ້າົ ມາໃກກັນຈ່ງິ ເກີດການປຽນແປງຂຶ້ນໃນອານາເຂດ H (H zone) ແລະ ໃນແຖບ I (I band) ໂດຍອານາເຂດ H (H zone) ຈະແຄບເຂົ້າມາເລື້ອຍໆເຮັດໃຫແຖບ I (I band) ແຄບລງົ ແລະ ຫາຍໄປໄດເມອື່ ຫດົ ຕວົ ເຕັມທີ່ອານາເຂດ H (H zone) ກແຄບເຂ້າົ ແລະ ຫາຍໄປໄດເຊ່ັນກັນສວນ ແຖບ A (A band) ຈະຄງົ ທຢີ່ ທູ ເ່ີ ດມີ ຕະຫຼອດເວລາ ດ່ງັ ນັ້ນ, ຈຶ່ງີ ເຂ້າົ ໃຈວາການທີ່ເກີດກາມຊີ້ນຫົດຕົວສັ້ນເຂົ້າໄດ ນ້ັນເປນັ ເພາະເສ້ນັ ໃຍແອັດຕິນຖກື ດຶງດດູ ເຂ້ົາຫາກັນ ແລະ ສະຫັບຼ ຊອນຢູກບັ ເສ້ັນໃຍໄມໂອຊນິ . ການດງຶ ດດູ ເສັ້ນໃຍແອດຕິນເຂົ້າຫາກັນນັ້ນຈາເປັນຕອງໃຊພະລັງງານ ແລະ ພະລັງງານນີ້ໄດຈາກອາຫານທ່ີ ເຮົາກິນເຂົ້າໄປເຊີ່ງຫຼັງຈາກການຍ ອຍແລ ວຈະເຂົ້າຂະບວນການເມຕາໂບລິຊືມເຮັດໃຫ ເກີດທາດ ATP (Adenosin Biphosphate) ແລະກາມຊີ້ນອາໃສ ATP ໃນການຫົດຕົວ ຫຼື ຄາຍຕົວ ເຊີ່ງຕາມສະຖິຕິໃນ ປັດຈຸບັນນີ້ເຂົ້າໃຈວາຂະນະທີ່ຈຸລັງທາງານກໃຫເກີດການປຽນແປງທີ່ສະທິດໄຟຟາທີ່ເຍື່ອຫຸມກາມຊີ້ນແຄຣຊຽມ ໃນຮູບຂອງທາດປະກອບຈະແຍກອອກເປັນແຄຣຊຽມໄອອອນ (Ca+) ເຊີ່ງຈະກ່ກວນໄມໂອຊິນ (Myosin) ພາຍໃນໄມໂອຊນິ ມີເອນັ ຊາຍຊະນິດແຝງທີ່ມີຕ່ທາດ ATP ແລະ ແຄຣຊຽມໄອອອນໂດຍຈະອອກລິດກະຕຸນໃຫ ATP ສະລາຍຕົວເປັນ ADP (Adinosin Diphosphate) ແລະ ປອຍພະລັງງານອອກຈານວນໜຶ່ງຫຼາຍພເປັນ ກາລງັ ດງຶ ດດູ ໃຫເສ້ນັ ໃຍແອດຈິນເຂ້າົ ຫາກນັ ເຮດັ ໃຫຈຸລັງກາມຊນ້ີ ຫດົ ຕວົ ສນ້ັ ເຂົ້າ ດງັ່ ສມົ ຜົນລຸມນ:້ີ ATP + H2O ADP + H3PO4 + 7.3 Cal ຮາງກາຍມີການເຮັດວຽກຢຕູ ະຫຼອດເວລາ ແລະ ທາດ ATP ຖກຶ ຜະລິດຂນຶ້ ມາຈາກອາຫານທີ່ກິນເຂາົ້ ໄປ ໂດຍຂະບວນການດງັ່ ນ້ີ: Clucose Co2 + H2O + ATP Free Fatty a Co + H2O + ATP 19

ຮບູ ພາບທີ 17: ການຫດົ ຕວົ ຂອງກາມຊນ້ີ ລາຍ ສະແດງໃຫເຫນັ ການປຽນແປງຂອງອານາເຂດຕາງໆຂະນະທ່ກີ າມ ຊນ້ີ ຫດົ ຕົວ ສາລັບໃນກາມຊ້ນີ ຈະມີປະລມິ ານ ATP ສາຮອງເກັບໄວໃຊໜອຍຫາຼ ຍ ຂະບວນການປະຕກິ ິລຍິ າເຄມີຈະ ເກີດຂນ້ຶ ເພອື່ ສງັ ເຄາະແສງ ATP ຂ້ຶນມາໃໝ ທາດທ່ສີ ງັ ເຄາະຄ:ື Phospocreatinin + ADP Creatinin + ATP ຄາຖາມຄນ້ົ ຄວາ: 1. ກາມກຽງມີລກັ ສະນະທາງໂຄງສາງ ແລະ ໜາທ່ີຄືແນວໃດ? 2. ກາມລາຍມລີ ກັ ສະນະທາງໂຄງສາງ ແລະ ໜາທີ່ຄືແນວໃດ? 3. ກາມຫວົ ໃຈມລີ ັກສະນະທາງໂຄງສາງ ແລະ ໜາທີ່ຄືແນວໃດ? 4. ອົງປະກອບທາງເຄມຂີ ອງກາມປະກອບມີຫຍງັ ແດ? 5. ກາມຊນ້ີ ມກີ ົນໄກການເຮດັ ວຽກຄືແນວໃດ? 20

ບົດທີ3 ລະບບົ ລະລາຍ(Digestive system) 1. ບດົ ບາດຂອງອາຫານ ການຍອຍອາຫານປຽນອາຫານທີ່ເຮົາກິນໃນແຕລະມື້ເປັນສານປະກອບພື້ນຖານທີ່ຮາງກາຍສາມາດດູດຊຶມ ແລະ ສົ່ງໄປລຽງທຸກສວນຂອງຮາງກາຍທາງກະແສເລືອດ ເພື່ອໃຫຮາງກາຍໄດຮັບສານອາຫານ ແລະ ພະລັງງານ ທີຈ່ າເປນັ ສາລັບການສາງແພຈຸລງັ ແລະ ດາເນນີ ກດິ ຈະກາຕາງໆ. ສານອາຫານແຕລະຊະນິດມີໜາທີ່ສະເພາະ ແລະ ໜາທີ່ຂອງທາດແຕລະຊະນິດມີຄວາມສາພັນກັນໃນ ຮາງກາຍ ທາດອາຫານຖືກຈດັ ແບງຕາມໜາທ່ໄີ ດດ່ັງນີ້: ໜາທີ່ທາງສະລິລະສາດ(physiological function) ຄືທາດອາຫານທີ່ເຮັດໜາທີ່ໃຫພະລັງງານແກຮາງກາຍ ຮາງກາຍຕອງການພະລັງງານ ໃຊໃນການຄວບຄຸມອຸນຫະພູມຂອງຮາງກາຍໃຫຄົງທີ່ ໃຊໃນການຍອຍ ແລະ ຄວບ ຄຸມອຸນຫະພູມຂອງຮາງການໃຫຄົງທີ່ ໃຊໃນການຍອຍ ແລະ ດູດຊຶມອາຫານ, ໃຊໃນຂະບວນການຂົນຍາຍສານ ແລະ ການສງັ ເຄາະສານຕາງໆ ທີ່ຈາເປັນຕ່ເມທາບລຊິ ມຶ ພາຍໃນຈຸລງັ . ໂຄງສາງຂອງຮາງກາຍ(building the body) ຮາງກາຍແມນສວນທີ່ສາຄັນທີ່ສຸດ ເດັກນອຍເກີດໃໝມີນ້າ ໜກັ ພຽງ 2,5-3,5 ກ.ກ ແລະ ເມືອ່ ເຕບີ ໂຕເປນັ ຜູໃຫຍຈະມນີ າ້ ໜັກເພ່ີມຂ້ນຶ ເປັນ 50-70 ກ.ກ ຖາຮາງກາຍໄດຮັບ ສານອາຫານບ່ພຽງພ ຫຼື ໄດຮັບອາຫານທີ່ມີສານອາຫານບ່ຖືກຕອງເໝາະສົມ ຈະເຮັດໃຫຮາງກາຍມີການຈະເລີນ ເຕີບໂຕຜິດປົກກະຕິເຊ່ນັ : ຮາງກາຍແຄຣະແກຼນ ຫຼື ຈອຍຜອມຫາກຂາດສານອາຫານບາງຊະນິດເປັນເວລາດົນນານ ອາດກ່ໃຫເກີດໂຣກຂາດສານອາຫານໄດເຊັ່ນ: ໂຣກຂາດໂປຼຕິນ ແລະ ພະລັງງານ ຫຼື ໂຣກກະດູກອອນເປັນຕົ້ນ; ສາລັບຜູໃຫຍອາຫານທີ່ໄດຮັບໃນແຕລະວັນຈາເປັນຕອງໃຊຮັກສາພາວະສົມດຸນຂອງສານອາຫານ ແລະ ທົດແທນ ສວນທ່ສີ ນູ ເສຍໄປເຊ່ນັ : ຜູຍິງໄວຈະເລນີ ພນັ ສນູ ເສຍເລືອດລະຫວາງມີປະຈາເດອື ນທກຸ ເດືອນ ຫືຼ ການໝົດອາຍຸຂອງ ເມດັ ເລືອດແດງເມອ່ື ຄບົ 120 ວນັ ເປນັ ຕ້ົນ. ຄວບຄຸມກິດຈະກາຕາງໆຂອງຮາງກາຍ ຕົວຢາງຂອງກິນຈະກາເຊັ່ນ: ການເຕັ້ນຂອງຫົວໃຈ, ການຄວບຄຸມ ອຸນຫະພູມຮາງກາຍ, ຫດົ ຕວົ ຂອງກາມຊີ້ນ, ການແຂງໂຕຂອງເລອື ດ, ການຂບັ ໄລຂອງເສຍອອກຈາກຮາງກາຍ ແລະ ຄວບຄມຸ ຂະບວນການປຽນແປງປະຕິກິລຍິ າຕາງໆ ທີ່ເກີດຂ້ນຶ ໃນເມຕາບລຊິ ຶມ. 2. ລະບບົ ລະລາຍອາຫານ ທທ່ າງເດນີ ອາຫານແບງອອກເປນັ ສວນຕາງໆດັ່ງນ:ີ້ 2.1. ປາກ ປາກ(Mouth) ປະກອບດວຍ ຮີມມປາກ, ລີ້ນ, ແຂວ ຊວຍໃນການຍ້າອາຫານເພື່ອຊວຍໃຫອາຫານ ນອຍລົງ ແລະ ຍອຍງາຍຂນຶ້ ຜງ້ົ ປາກມີສວນປະກອບທ່ສີ າຄັນຄື: 1) ຮີມສົບ(Lips) ຮີມສົບເທິງ ແລະ ຮີມສົບລຸມ ຢູອອມຮອບຜົ້ງປາກ ເປັນກາມຊີ້ນລຽບທີ່ເອີ້ນວາ: Orbicularis oris ແລະ Buccinator ພາຍໃນຄາດດວຍ Mucous membrane ຊັ້ນນອກຫຸມດວຍ ຜິວໜັງພາຍໃນເປັນຜົ້ງປາກ(Oral cavity) ພື້ນດານໜາ ແລະ ພື້ນຂາງປະກອບດວຍຮີມປາກ ແລະ ແກມ ດານຫຼັງຕິດກັບ Fauces ພື້ນຂາງເທີງປະກອບດວຍເພດານແຂງ(Hard palate) ແລະ ເພດານ ອອນ(Soft palate) ພື້ນລຸມເປັນລີ້ນ ຊອງວາງລະຫວາງປາກກັບແຂວ ແລະ ເຫືອກເອີ້ນວາ: Vestibule. 21

2) ລິນ້ (Tongue) ເປັນອະໄວຍະວະພິເສດກຽວກັບການຮັບລົດຊາດ ຊວຍໃນການຫຍ້າ, ກິນ, ເວົ້າ ແລະ ຊວຍເຄື່ອນອາຫານລົງສູຫຼອດອາຫານປະກອບດວຍກາມຊີ້ນລາຍດານເທີງຈະຫຸມດວຍ mucous membrane ແລະ receptor ທີ່ຮັບລົດຕາງໆເອີ່ນວາ: taste bud ຜິວເບື້ອງເທີງຂອງລີ້ນຈະບ່ລຽບແຕ ມີປຸມຕາງໆຫວຼ ງຫາຼ ຍເອ່ີນວາ: lingual patillae ເສັ້ນປະສາດທີ່ມາຄວບຄຸມການເຄື່ອນໄຫວຂອງລີ້ນຄື: Hypoglossal nerve (ເສ້ນັ ປະສາດສະໝອງຄູທ່ີ 12) 3) ຕອມນ້າລາຍ(Salivary gland) ຢູພາຍໃນປາກເປັນຕອມມີທ່ມີໜາທີ່ສາງນ້າລາຍ (Saliva) ມີທັງ ໝົດ 3 ຄຄູ ື: 1. ຕອມນາ້ ລາຍກອງຫູ(Parotid gland) ເປນັ ຕອມຂະໜາດໃຫຍທີ່ສຸດຢູເຊີ່ງກົກຫູດານລຸມ ມີທ່ ນ້າລາຍເອີ່ນວາ: Stensen’s duct ມາເປີດເຂົ້າດານໃນຂອງແກມບລິເວນແຂວເທີງເຫຼັ້ມທີ່ 2 ຕອມ ນ້າລາຍຊະນດິ ນ້ປີ ະກອບດວຍຈລຸ ງັ ທມ່ີ ໜີ າທີ່ສາງນ້າລາຍຖາຕອມນີ້ອັກເສດສວນໃຫຍເກີດຈາກເຊື່ອ ໄວຣັດເອ້ນີ ວາ: ຄາງທມູ (mump) ຮບູ ພາບທີ 18: ຊອງປາກ ແລະ ລີ້ນ 2. ຕອມນ້າລາຍລຸມຄາງກະໄຕ (Submaxillaray or submandibulargland) ເປັນຕອມນ້າ ລາຍທີ່ມີຮູບໄຂຢູແປະກະດູກຄາງກະໄຕລຸມມີທ່ເອີ້ນວາ: Wharton's duct ໄປເປີດເຂົ້າໂຖງປາກທີ່ ປຸມກກົ sefrenulum lingual 3. ຕອມນ້າລາຍກອງລີ້ນ (sublingual glanb) ເປັນຕອມນ້າລາຍທີ່ຢູກອງລີ້ນແຕລະຂາງມີ່ທ່ມາ ເປດີ ເຂ້າົ ໃນພືນ້ ເທີງປາກ ກອງລນີ້ ໃກກບັ ທເ່ີ ປີດຂອງທ່ຈາກຕອມນ້າລາຍລຸມຄາງກະໄຕ (Wharton's duct) ໜາທີໂ່ ດຍທວ່ົ ໄປຂອງນ້າລາຍ 1. ຍອຍອາຫານຈາພວກຄາຣໂບໄຮເດດ(CHO) ໃຫມີໂມເລກຸນນອຍລົງໂດຍມີນ້າຍອຍທີ່ເອີ້ນວາ: ptyalin ຫືຼ salivary amylae ເຮດັ ໃຫ CHO ສະຫຼາຍໄປເປັນ disaccharides. 22

2. ຊວຍໃຫອະໄວຍະວະຕາງໆທີ່ຢູພາຍໃນປາກເປືອກຊຸມຢູສະເໝີ ຊວຍໃນການເວົ້າເພາະການເວົ້າຈະ ຝດື ຖາຂາດນ້າລາຍ. 3. ໃນນ້າລາຍຈະມີທາດທີ່ເອີ້ນວາ: Mucin ເຊີ່ງຈະຄຽບກອງອາຫານເຮັດໃຫອາຫານຖືກກີ່ນໄດງາຍ ແລະ ຍງັ ໄປຄຽບກະເພາະອາຫານ ແລະ ລາໄສ ເພ່ອື ປອງກນັ ບ່ໃຫນ້າຍອຍກັດກະເພາະອາຫານ ແລະ ລາໄສໃນຂະນະທຫ່ີ ວິ ແຮງ. 4. ຊວຍປອງກັນແຂວແມງ (Dental caries) ພົບວາໃນຄົນທີ່ມີນ້າລາຍຫຼັ່ງອອກມານອຍແຂວຈະຜຸພັງ ໄວ ທັງນີ້ເນື່ອງຈາກອາຫານທີ່ເຮົາກິນເຂົ້າໄປຈະມີເຊື້ອແບັດເທີເຣີຍຢູເປັນຈານວນຫຼາຍນ້າລາຍທີ່ຫຼັ່ງ ອອກມາຈະຊວຍພາເຊ້ອື ແບັດເທເລຍີ ອອກໄປ ແລະ ນອກຈາກນີ້ຍງັ ມີນາ້ ລາຍຍັງມສີ ານຫຼາຍຊະນິດມີ ສດິ ທາລາຍແບັດເທເລຍີ ທເ່ີ ອ່ີນວາ: ທາດຈາພວກ Thiocuanate 4) ແຂວ (Teeth) ຝັງຢູໃນເບົ້າ ຫຼື ບລິເວນ alveolar process ຂອງກະດູກຄາງກະໄຕເທີງ ແລະ ລຸມ ໂດຍມເີ ຫືອກ(gum) ຫມຸ ຢູ ແລະ ມເີ ນື້ອເຍື່ອ (Periodontat membrane) ເຊີ່ງເຊື່ອມກັບເຫືອກຫຸມຢູ ອອມແຂວ ເຮັດໜາທີຢ່ ຶດແຂວໃຫຕດິ ແໜນແຂງແຮງ ແລະ ນາອາຫານໄປລຽງແຂວອີກດວຍ ແຂວເຮັດ ໜາທີ່ໃນການຄຽວອາຫານ ໂດຍການກດັ ແລະ ບົດອາຫານໃຫລະອຽດ ຊວຍໃນການອອກສຽງໃນເວລາ ເວາ້ົ ແລະ ເຮດັ ໃຫຮບູ ແກມຄົງທ.່ີ ສວນປະກອບຂອງແຂວ (Sptucture of the teeth) ສວນປະກອບພາຍນອກຂອງແຂວປະກອບດວຍສວນຕາງໆ 3 ສວນຄ:ື 1. ຮາກແຂວ(Root) ປະກອບດວຍ 1-3 ທາດແລວແຕຊະນິດຂອງແຂວ ຮາກແຂວນີ້ຝັງແໜນຢູໃນ ເຫອື ກ. 2. ຕວົ ແຂວ(Crown) ເປນັ ສວນແຂວທພ່ີ ນ້ົ ຂນ້ຶ ມາພອມເຫອື ກ 3. ຄແຂວ(Neck) ຄືສວນເກີດຂອງແຂວທຢີ່ ຫູ ວາງຕົວແຂວ (Crown) ກບັ ຮາກແຂວ (Root) ສວນປະກອບພາຍໃນແຂວປະກອບດວຍ 1. ເຄືອບແຂວ(Enamel) ມລີ ັກສະນະແຂງຫຼາຍ ແລະ ຂາວ ເອນີ້ ໄດວາເປັນອະໄວຍະວະທີ່ແຂງທີ່ສຸດ ເຄອື ບແຂວ ແລະ ປກົ ຫຸມຕວົ ແຂວເອາົ ໄວທັງໜດົ 2. ເນື້ອແຂວ(Dentine) ເປັນສວນທີ່ເຮັດໃຫແຂວເປັນຮູບຮາງມີປອງຢູພາຍໃນເອີ້ນວາ: pultcadity ເຊງ່ີ ມີຮູ Orifice ໄປເປີດບອນກາງຮາກຂອງແຂວທຸກໆຮາກ 3. ຜົ້ງແຂວ(Pulp cavity) ເປັນປອງນອຍໆພາຍໃນໄສ ຫຼື ໃຈກາງຂອງເນື້ອແຂວມີລັກສະນະອອນ ປະກອບດວຍ Loose connecpive tissue ເຊີ່ງມີເສັ້ນເລືອດຝອຍ, ຫຼອດນ້າເຫືອງ, ເສັ້ນປະສາດ ໂດຍຜານເຂ້າົ ມາທາງສວນປາຍຂອງຮາກແຂວ 4. Cement ເປນັ ສວນທຫ່ີ ມຸ ເນື້ອແຂວ ແຂວຂອງຄົນເຮົາມີສອງຊຸດແຂວຊຸດທາອິດເອີ້ນວາ: ແຂວນ້ານົມ(temporary ຫຼື Milk teeth) ມີແຕ 20 ອັນຂາງເທງິ 10 ອັນ ແລະ ຂາງລຸມ 10 ອັນ ແຂວນ້ານົມຈະເລີ່ມຂຶ້ນຕັ້ງແຕເດັກນອຍຢູໃນທອງອາຍຸໄດ 6 ອາທິດ ແຕຈະພົ້ນອອກຈາກເຫືອກປະມານ 6 ເດືອນ ແລະ ຈະຄບົ ເມື່ອອາຍຸປະມານ 2 ປີ ແຂວຊຸດທີ່ສອງເອີ້ນ ວາ: ແຂວແທ (permanent teeth) ມີ 32 ເຫມຼ້ັ ທາງເທີງ 16 ເຫມັ້ຼ ທາງລຸມ 16 ເຫຼັ້ມ ແຂວທຸກເຫຼັ້ມຈະເລີ່ມ ຂຶ້ນແທນແຂວນາ້ ນົມຕ້ັງແຕອາຍຸ 6 ປີ ຂ້ນຶ ໄປ ແລະ ຈະຂ້ນຶ ຄົບ 32 ເຫ້ຼັມ ເມື່ອຄົນເຮົາມີອາຍຸ 25 ປີ ແຕໃນບາງ ຄນົ ແຂວກົກເຫ້ມັຼ ສດຸ ທາຍອາດຂ້ນຶ ຫຼງັ ຈາກນ້ີໄດ ແຂວທັງ 32 ເຫ້ັມຼ ຖາໄດຮັບການດແູ ລຮັກສາຢາງສະໜ່າສະເໜີ ແລວຈະສາມາດຄງົ ຢູຊວ່ົ ຊວີ ດິ ຂອງຄົນໄດ. 23

ຮູບພາບທີ 19: ສວນປະກອບຂອງແຂວ ແຂວແບງອອກຕາມລັກສະນະ ແລະ ໜາທ່ເີ ປັນ 4 ຊະນິດດັ່ງນ້ຄີ :ື 1. ແຂວສາລບັ ກັດ ຫຼື ຕັດ (Incisor) ມີຈານວນ 8 ເຫ້ມັຼ (ທງັ ເທີງ 4 ເຫຼັ້ມ ແລະ ທາງລຸມ 4 ເຫຼັ້ມ) ຢູທາງ ດານໜາສດຸ ມີລກັ ສະນະຄອນຂາງຄົມສາລັບໄວກັດ ແລະ ຈີກອາຫານ 2. ແຂວສາລັບຈກີ (Custid) ຫືຼ ແຂວຂຽວ (Canines) ມີຈານວນ 4 ເຫຼັ້ມ (ທາງເທິງ 2 ເຫຼັ້ມ ແລະ ທາງ ລຸມ 2 ເຫ້ມັຼ ) ຢູທັດໄປຈາກແຂວໜາສາລບັ ກັດ ຫືຼ ຕດັ ມີລັກສະນະຄອນຂາງແຫມຼ 3. ແຂວສາລັບກັດ ຫຼື ຄຽວ (premolar) ມຈີ ານວນ 8 ເຫັມ້ຼ (ທາງເທງິ 4 ເຫມົຼ້ັ ແລະ ທາງລຸມ 4 ເຫຼັ້ມ) ຢູ ທດັ ອອກໄປແຂວສາລັບຈີກກອນຈະຮອດແຂວກົກເຊ່ີງມີລກັ ສະນະຄືແຂວກົກແຕມຂີ ະໜາດນອຍກວາ 4. ແຂວສາລັບຄຽວ ຫຼື ບົດ (Molar) ຫຼື ແຂວກົກມີຈານວນ 12 ເຫຼັ້ມ (ທາງເທິງ 6 ເຫຼັ້ມ ແລະ ທາງລຸມ 6 ເຫັມ້ຼ ) ຢູທາງໃນສຸດມຂີ ະໜາດໃຫຍກວາແຂວຊະນິດອນື່ ໆ ມໜີ າທີກ່ ວາງ ແລະ ຄວາມແຂງແຮງຫຼາຍ ເພາະມຮີ າກແຂວຕິດຢູ 2-3 ຮາກ 24

ຮບູ ພາບທີ 20: ຊະນດິ ຂອງແຂວ 25

ຕາຕະລາງ ສະແດງຊະນດິ ຂອງແຂວທີເ່ ພີມ່ ຢູໃນລະດບັ ອາຍຸຕາງໆ Temporary Perrmanent Tooth Eruption Mandibular Maxillary Mandibular Mandibular Central incisors (Mo) (Mo) (Yr) (Yr) Lateral icisors Canines 68 6-7 7-8 First permolaars Second premolars 79 8 8-9 First molars Second molaes 16 19 10 11 Third molars 9 10 10 11 12-14 13-14 6 6-7 20-24 20-24 11-13 12-13 17-13 17-21 2.2. ຫອຼ ດຄ ຫຼອດຄ(Pharynx) ເປັນຫຼອດມີລັກສະນະປາຍເທິງກວາງມີລັກສະນະຕິດຕ່ກັນຜົງປາກ ແລະຜົງດັງ ສວນປາຍລຸມແຄບຕິດຕ່ກັບຫຼອດອາຫານເຫຍື້ອຫຸມທີປະກອບກັນເປັນຫຼອດຄ່ຈະມີກາມຊີ້ນລຽບຢູເປັນຈາ ນວນຫາຼ ຍເຊີ່ງເຮດັ ໜາທີ່ຊວຍໃນການຄືນອາຫານ (swallowing) ຈາກປາກໄປສູຫຼອດອາຫານສວນຂອງຫຼອດ ຄ່ນ້ຍີ ງັ ແບງອອກເປນັ 3 ສວນຄື: Nasopharynx, Oropharynx ແລະ Laryngopharynx ຮູບພາບທີ 21: ຫອຼ ດຄ 26

2.3. ຫອຼ ດອາຫານ ຫຼອດອາຫານ(Esophagus) ຕຈ່ າກ Pharynx ເປນັ ຫອຼ ດທີ່ປະກອບດວຍກາມຊີ້ນມີຄວາມຍາວປະມານ 23-25 ຊມ. ຢູທາງດານຫງັຼ ຂອງຫຼອດລົມ(Trachea) ຫຼອດອາຫານທອດຜານເຂົ້າສູເອີກ (Thoracic cavity) ແລະ ທະລຜຸ ານກາມຊີ້ນກະບັງລົມ (Diaphram) ເປີດເຂົ້າສູກະເພາະອາຫານ (Stomach) ເຊີ່ງຢູໃນຊອງທອງ (Abdominal cavity) ການບີບຕົວຂອງເຍື່ອຫຸມໜັງຫຼອດອາຫານຈະເຮັດໃຫເກີດ Peristaltic wave ເພື່ອເຄື່ອນດັນອາຫານ ໃຫລົງສກູ ະເພາະອານຫານ ແລະ ໃນຊນ້ັ mucous coat ຈະມຕີ ອມເຊງ່ີ ຂັບ mucous ຫໍໃຼ່ ຫມນ່ື ດວຍ. ໜາທີ່ຂອງຫຼອດອາຫານຄື ຮັບອາຫານຈາກຫຼອດຄເພື່ອຜານລົງໄປສູກະເພາະໂດຍການບີບຮັດຕົວຂອງ ໜງັ ກາມຊນີ້ ຂອງຫອຼ ດອາຫານເອງເອນ້ີ ວາ: Peristalsis movement ຮູບພາບທີ 22: ຫອຼ ດອາຫານ 2.4. ກະເພາະອາຫານ ກະເພາະອາຫານ(Stomach) ເປັນອະໄວຍະວະຕັ້ງຢູໃນຊອງທອງລຸມກາມຊີ້ນກະບັງລົມທາງຊາຍໂຄງ ດານຊາຍມີຮູບຮາງຄື ຕົວ J ດານເທີງຕິດຕ່ກັບຫຼອດອາຫານ ເບື້ອງລຸມເປີດຕິດຕ່ກັບລາໄສສວນຕົ້ນ (duodenum) ຮູບຮາງ ແລະ ຂະໜາດຂອງກະເພາະອາຫານປຽນແປງໄດຂຶ້ນຢູກັບຈານວນອາຫານທີ່ຮັບ ປະທານ ແລະ ອະໄວຍະວະອື່ນໆ ທີ່ຢູອອມຂາງພາຍໃນກະເພາະອາຫານມີ gastric fluid ແລະ mucin ໄຫຼຢູ ຕະຫຼອດເວລາ ກະເພາະອາຫານແບງອອກເປັນສວນຕາງໆດັງນ:້ີ 1 . Cardia ຫືຼ fundus ຄື ສວນເທງີ ຕກ່ ບັ ຫອຼ ດອາຫານ 2. Body ຄື ສວນກາງຂອງກະເພາະອາຫານ 3. Pylorus ຄື ສວນປາຍລຸມຂອງກະເພາະອາຫານຕ່ກບັ ສວນຕົນຂອງລາໄສອອນ(Duodenum) ຊອງເປີດຂອງກະເພາະອາຫານຈະມີ 2 ຊອງຄື: ສວນເທີງທີ່ກະເພາະອາຫານຕ່ກັບ Esophagus ເອີ້ນວາ: Cardiac opening ແລະ ຊອງເປີດສວນລຸມເຊີ່ງກະເພາະອາຫານຕ່ກັບສວນຂອງລາໄສອອນ (Duodeum) ເອີ້ນ ວາ Pylorac opening ແລະ ຊອງເປີດທາງສວນເທງິ ແລະ ສວນລຸມນ້ີຈະມີກາມຊນີ້ ຮູບວງົ ແວນຢູໃນໄສອອນເອ້ນີ 27

ວາ: Sphinotor ເຊ່ີງຈະເຮດັ ໃຫຊອງປິດເມືອກກາມຊ້ນີ ຫົດຕົວອາຫານຈງ່ຶ ຖກື ເກບັ ໄວໃນກະເພາະອາຫານໄດ. ໂຄງສາງຂອງເຍອື້ ຫຸມກະເພາະອາຫານ ເຍອ້ື ຫມຸ ກະເພາະອາຫານປະກອບດວຍ 4 ຊັນ້ ເຊ່ນັ ດຽວກບັ ສວນອ່ນື ໆຂອງທທ່ າງເດນີ ອາຫານຄື: 1. ຊ້ັນນອກສດຸ ເອ້ນີ ວາ: Serous cort 2. ຊັ້ນທີສອງເປັນຊັ້ນຂອງກາມຊີ້ນ(Muscular cort) ຈະລຽງກັນ 3 ຊັ້ນຄື: ຊັ້ນກາມຊີ້ນລຽນຕົວຕາມ ແນວຍາວ(Lontirudinal lryer) ຊັ້ນກາມຊີ້ນລຽນຕົວຕາມແນວຂວາງ (Circular layer) ແລະ ຊັ້ນ ກາມຊ້ີນລຽນຕວົ ຕາມລວງສະແຄງ (Ovlique layer) ເຊງ່ີ ຊວຍໃນການຫດົ ຕົວຂອງກະເພາະອາຫານ. 3. Suvmucous coat ໃນຊນັ້ ນີມີຫອຼ ດເລອື ກ ຮບູ ພາບທີ 23: ກະເພາະອາຫານ ແລະ ຊ້ັນຂອງເຍອື້ ຫຸມກະເພາະອາຫານ 4. Mucous coat ຊັ້ນນີ້ໜາທີ່ສຸດເປັນ Mucous membrane ປົກຫຸມດວຍ Surface epithelium ເຊີ່ງ ເປັນຈຸລັງຮູບແທງລຽນຕົວຊັ້ນດຽວ (Simple columnar epithelium) ຢູຊັ້ນໃນມີລັກສະນະເປັນ ຮອຍຍູ(Folds) ເພື່ອທີ່ຈະຂະຫຍາຍໄດເມື່ອອາຫານເຕັມກະເພາະ ແລະ ໃນຊັ້ນນີ້ມີຕອມຂັບນ້່າຍອຍ (Gastric glands) ເປັນຈານວນຫຼາຍຢູທີ່ໄປມີຮູນອຍໆເປັນທ່ມາເປີດຢູພື້ນຂອງ Mucous memvrane. ຕອມໃນກະເພາະອາຫານ ( The Gastric gland) ມີ 3 ຊະນິດຄ:ື 1) Cardiac glands ມີໜາທຂີ ັບ Mucim 2) Peptic gland ຫືຼ Fundic glands ຕອມນີປະກອບດວຍຈຸລງັ 3 ຊະນິດຄ:ື 2.1) Chies cells or zymogenic cells ເຮດັ ໜາທີ່ສາງ ແລະ ລ່ງັ Pepsingen 2.2) Parietal(oxyntic)cells ເຮັດໜາທີ່ສາງ ແລະ ລັ່ງ ກົດ(HCL) ລວມທັງ Intrinsic factors ຕາງໆ ກົດເກືອມີໜາທີຂາແບັດທີເຮີຍທີປະປົນມາກັບອາຫານເຮັດໃຫອາຫານບ່ບູດເນົ່າ ຫຼື ບ່ເກີດການ ຕິດເຊື້ອຂຶ້ນ ແລະ ເຮັດໜາທີ່ເປັນຕົວກະຕຸນໂດຍປຽນ Pepsinogen ໃຫເປັນ Pepsin ເພື່ອຊວຍ ຍອຍໂປຕຼ ີນ. 28

(ກ) (ຂ) ຮບູ ພາບທີ 24 (ກ) ເນ້ືອຫຸມ ແລະ ຕອມພາຍໃນກະເພາະອາຫານ (ຂ) ໂຄງສາງຂອງເຍອື້ ຫຸມ ກະເພາະອາຫານ Intrinsic sactor ເປນັ ສານປະເພດ glycoprotein ຈະເຮັດໜາທ່ີໄປລວມກັບວິຕາມິນ B12 ແລວເຮດັ ໃຫວຕິ າມິນB12 ຖືກດດູ ຊີມທີ່ Ileum ໄດດີ ວິຕາມິນ B12 ເປັນສານທີມີຄວາມຈາເປັນຕ່ ການສາງເມັດເລືອດແດງ (RBC) ໂດຍສະເພາະຢາງຍິ່ງການຈະເລີນຂອງນີວເຄຍຖາຂາດ Intrinsic srctor ໃນລາຍທີເຍື້ອຫຸມຂອງກະເພາະອາຫານຖືກທາລາຍຈະເຮັດໃຫຮາງກາຍຂາດວິຕາມິນ B12 ເຮດັ ໃຫເກດີ ໂລກເລອື ດຈາງຊະນດິ Pernicious anemia 2.3. Mucousneck cells ເຮດັ ໜາທເ່ີ ລັ່ງນ້າເມືອກ (Mucous) ອອກມາເຄອື ບກະເພາະອາຫານເພື່ອປອງ ກັນການຖກື ຍອຍ 3) Pyrolic glands ມໜີ າທີຂ່ ັບໄລ Pepsinogen ແລະ Mucin ທີ່ກະເພາະອາຫານມີ Vagus merve ເຊີ່ງເປັນທັງ Motor ແລະ Sensory nerve ແລະ ມີ Intrinsic nerve plexus ຢູໃນເນື້ອຫຸມກະເພາະໂດຍມີເສັ້ນຂອງລະບົບປະສາດສີມພາລາຕິກ ເຊີ່ງມີ Transmit pain fiber ແລະ ສງ່ົ Impulse ທຫີ່ າມບ່ໃຫກະເພາະຜະລິດນາ້ ຍອຍໄດ.  ໜາທສ່ີ າຄນັ ຂອງກະເພາະອາຫານ 1) ເປັນເກັບກັກອາຫານໄວກອນທີ່ຈະຜານເຂົ້າສູລາໄສ (Storage of fuua) ອາຫານຈະຖືກປຽນແປງ ໂດຍກນົ ວທິ ່ຕີ າງໆຈົນກາຍສະພາບເປນັ ຂອງແຫວຼ ເລັກນອຍເອນ້ີ ວາ: Chyne 2) ເຄອ່ື ນໄຫວ (Grstric motility) ເພອ່ື ປະສົມອາຫານໃຫສາຜັດກັບນ້າຍອຍ ແລະ ສົ່ງອາຫານທີ່ຢູໃນ ສະພາບຂອງ Chyme ໄປສູລາໄສນອຍເປັນໄລຍະໃນອັດຕາມຄວາມໄວທີ່ເໝາະສົມຄັ້ງນີ້ເພື່ອໃຫລາ ໄສມີໂອກາດຍອຍອາຫານ ແລະ ດດູ ຊມຶ ອາຫານໄດດີ 3) ຂັບນ້າຍອຍໃນກະເພາະ (Gastric juice) ເຊ່ງີ ເປັນນ້າໃສໆມີຄນຸ ສົມບັດເປນັ ກົດ ຄວາມຖວງຈາເພາະ 1.002 – 1.003 29

2.5. ລາໄສອອນ ລາໄສອອນ(Small intestine) ເປັນທ່ທີ່ຍາວຫຼາຍຈະເລີ່ມຈາກ Pylorus ຂອງກະເພາະແບງອອກເປັນ 3 ສວນຄ:ື - ລາໄສອອນສວນຕົ້ນເອີ້ນວາ: Duoddnum ເປັນລາໄສນອຍສວນທີ່ຕ່ຈາກ Anprun ຂອງກະເພາະ ອາຫານມີຄວາມຍາວ 10 ນີ້ວ ຂອດໂຄງມີລັກສະນະຄາຍຕົວ C ໃນລາໄສອອນສວນຕົ້ນນີ້ຈະມີທ່ນ້າບີ (Common bile ducp) ແລະ ທ່ທ່ນີ າ້ ຍອຍຈາກຕັບອອນ (Pancreatic duct) ມາເປີດເຂົ້າພອມ - ລາໄສສວນກາງເອ້ີນວາ: Gegunum ມຄີ ວາມຍາວ 8 ຟຸດ - ລາໄສອອນສວນປາຍເອ້ນີ ວາ: ileum ມີຄວາມຍາວ 12 ຟຸດ ລາໄສອອນສວນປາຍຈະເປີດຕິດຕ່ກັບລາ ໄສແກສວນຕົ້ນຄື: cecum ບອນນີຈະມີລີ້ນເອີ້ນວາ: Ileoceal valve ເພື່ອກັນບ່ໃຫອາຫານໃນລາໄສ ແກໄຫຍຼ ອນກັບສູລາໄສອອນອີກ ໃນລາໄສອອນຈະມີ Lgoblet cells ເຊງ່ີ ເປັນຈຸລັງທີ່ແຊກຢູລະຫວາງ Epithelium (ເຍື່ອປົ່ງໃໝ) ດານໃນ ຂອງລາໄສອອນເຮດັ ໜາທີລ່ ່ງັ Mucous ອອກມາເຄືອບ ແລະ ຫລ່ໍຼ ້ືນພາຍໃນລາໄສ. Mesentery ເປນັ Membrane ເຊີ່ງຊວຍຍືດລາໄສອອນໃຫຕິດກັບເຍື້ອຫຸມຂອງຊອງທອງ ແລະ ເປັນທາງ ເສນ້ັ ເລືອດທນ່ າ້ ເຫືອຼ ງ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດຜານເຂາົ້ ແລະ ອອກຈາກລາໄສອອນ ຮບູ ພາບທີ 25: ລາໄສອອນ ແລະ ເຍືອ່ ຫມຸ ພາຍໃນ ສວນປະກອບຂອງລາໄສອອນ ລາໄສອອນປະກອບດວຍເນື້ອເຍື່ອ 4 ຊັ້ນ ເຊັ່ນດຽວກັບສວນອື່ນຂອງ ທາງເດີນອາຫານແຕມີລັກສະນະທີ່ສາຄັນໃນຊັ້ນ mucoha ເຊີ່ງເປັນຊັ້ນໃນສຸດຈະໜາມີຫຼອດເລືອດຫຼາຍມີ ລັກສະນະເປນັ ກບີ ໆຍຕາມຂວາງຮອບລາໄສເອີ້ນວາ: Circular foldh ຮອຍຍມີຫຼາຍໃນສວນກາງຂອງລາໄສສວນ ຕົ້ນ ແລະ ສວນປາຍເກືອບບ່ມີເລີຍ.ການທີ່ມີຮອຍຍຫຼາຍກ່ເພື່ອເພີ່ມເນື້ອທີ່ໃນການດູດຊຶມອາຫານຂອງລາໄສໃຫ ຫຼາຍຂຶ້ນ ແລະ ເພື່ອບ່ໃຫອາຫານຜານລາໄສອອນໄວເກີນໄປນອກຈາກນີ້ຍັງມີປຸມອອນຍື່ນອອກມາເອີ້ນວາ: Villi ມີລກັ ສະນະລາຍນີ້ວມືປະມານ 4-6 ລານອນັ ແຕລະອັນປະກອບດວຍທ່ນ້າເຫຼືອງ (Lacteal) ເຊີ່ງຢູເຄີ່ງກາງ ແລະ ອອມຮອບໄປດວຍເສ້ນັ ເລອື ດຝອຍທປ່ີ ະສານກນັ ເປັນຮາງແຫອາຫານໂປຣຕິນ ແລະ ຄາໂບໄຮເຣດມີການຍອຍຂັ້ນ ສຸດທາຍແລວຈະຊຶມຜານເຂົາ້ ສູເສ້ນັ ເລືອດຝອຍສວນອາຫານໄຂມນັ ຈະຊມື ຜານເຂາ້ົ ສູທ່ນ້າເຫືອຼ ງ(Lacteal). 30

ໜາທ່ີຂອງລາໄສອອນ ທ່ີສາຄນັ ຄ:ື 1. ລັງ່ ນ້າຍອຍອອກມາຍອຍອາຫານ (Digestive function) ເມ່ືອອາຫານຜານເຂົ້າໄປໃນລາໄສອອນ ເຊີ່ງເປັນອາຫານທີ່ຍອຍບ່ແລວຍັງມີລັກສະນະເປັນກົດ (Acid chyme) ເຊີ່ງຕອງມາຍອຍຕ່ໄປໃນລາໄສ ອອນໂດຍອາໄສນາ້ ຍອຍຈາກລາໄສອອນເອງ ນ້າຍອຍຈາກຕັບອອນ ແລະ ນ້າບຈີ າກຕັບ Enzyme ຕາງທລ່ີ ັງ່ ຈາກລາໄສອອນຄື: 1.1. Peptidases ເຊ່ງີ ຈະເຮັດໜາທ່ີຍອຍ Polypeptide ໃຫເປນັ amino acid 1.2. Enzyme ທຍີ່ ອຍ disaccharide ໃຫເປນັ monosaccharide Lactase ຈະຍອຍ lactose ໃຫເປນັ glucose + galactose Sucrose ຈະຍອຍ sucrose ໃຫເປນັ glucose + fructose Maltase ຈະຍອຍ maltose ໃຫເປນັ glucose + glucose 1.3. intestinal lipase ຈະຍອຍໄຂມັນຊະນິດທີ່ເປັນກາງ (neutral fat) ໃຫເປັນ glycerol ແລະ fatty acids 2. ການເຄອື່ ນໄຫວ (Intestinal motility) ເພ່ອື ປະສົມອາຫານໃຫເຂົ້າກັບນ້າຍອຍຕງໆ ເພື່ອປະໂຫຍດ ໃນການຍອຍ ແລະ ດູດຊມຶ ເຮັດໃຫອາຫານເຄອ່ື ທີ່ໄປຕາມທ່ຂອງລາໄສອອນຈາກສວນຕົ້ນໆ (oralward) ໄປຫາສວນປາຍໆຂອງລະບບົ ທາງເດີນອາຫານ (analward) ການເຄືອ່ ນໄຫວຂອງລາໄສອອນມີຢູ 3 ແບບຄ:ື 2.1. Segmental contraction ເປນັ ການເຄອ່ື ນໄຫວຫດົ ຕວົ ເພ່ືອຊວຍບົດເຄົ້າອາຫານໃຫເຂົ້າກັບນ້າຍອຍ ແລະ ຊອຍໃນການດດູ ຊມຶ ດຂີ ນ້ຶ ເພາະການຫດົ ຕົວແບບນຈ້ີ ະຊວຍໃຫອາຫານທຖ່ີ ກື ຍອຍແລວສາພັດ ກັບເຍ້ືອພະໜັງດານໃນໄດເຕມັ ທີ 2.2. Pendular movement ເປນັ ການຫົດຕວົ ແບບວງົ ແຫວນ ເພ່ືອເຄ່ືອນຕົວໄປຂາງໜາ ແລະ ຖອຍຫຼັງ ກບັ ເປັນສວນໆເປນັ ວທິ ກີ ານສາຄັນທຊີ່ ວຍເຮດັ ໃຫອາຫານປະສົມເຂ້ົາກັບນາ້ ຍອຍໄດທົ່ວເຖງີ . 2.3. Peristalsis movement ເປັນການເຄື່ອນໄຫວແບບລູກຄື້ນ ທຸກສວນຂອງລາໄສອອນຈະຊວຍຊຸກ ດັນອາຫານໃຫລງົ ໄປຕາມລະບົບທາງເດີນອາຫານ 2.6. ລາໄສແກ ລາໄສແກ(Large intestine)ເປັນລາໄສສວນທີ່ຕຈາກລາໄສອອນ ມີຂະໜາດໃຫຍຍາວປະມານ 5 ຟຸດ ໂດຍເລີມຕນ້ົ ຈາກ Cecum ໄປຈນົ ຮອດ Anusແບງອອກໄດເປນັ 4 ສວນດັງ່ ນ:້ີ 1) ສວນ Cecum vermifoem appendix ເປນັ ລາໄສແກສວນຕ້ົນຕ່ມາຈາກລາໄສອອນ ileum 2) Colon ແບງເປັນ 4 ຕອນຄ:ື Ascending colon ເປນັ ສວນທທ່ີ ຄອດຂ້ນຶ ຂາງເທງິ Transverse colon ເປນັ ສວນທ່ທີ ຂວາງລາຕົວ Descending colon ເປນັ ສວນທ່ທີ ຄອດລງົ ຂາງລຸມ Sigmoid colon ເປນັ ສວນທມ່ີ ີລັກສະນະຫາຼ ຍຕົວ S 3) Rectum 4) Anal canal Cecum ເປນັ ສວນຕົ້ນຂອງລາໄສແກທີ່ລາໄສອອນມາເປີດເຂົ້າຢູທາງດານຂວາຂອງຮາງກາຍ ຊອງເປີດຂອງ ileum ເຂາ້ົ ສລູ າໄສແກປະກອບຂຶ້ນດວຍ mucous membrane ເອນ້ີ ວາ: ileocecal valve ຊື່ງເປັນທາງຜານຂອງ ອາຫານລົງມາສູລາໄສແກ ແລະ ປອງກັນບ່ໃຫອາຫານຍອນກັບຂຶ້ນໄປສູລາໄສອອນອີກເຊີ່ງສວນປາຍຂອງ Cecum 31

ມີ Vermiform appendix ເປນັ ຫອຼ ດນອຍປາຍຕັນ ຍາວປະມານ 3 ນິ້ວ ມັກຈະເກີດການອັກເສບບວມ ເອີ້ນວາ: Appendicitis Colon ເປັນສວນຂອງລາໄສແກທ່ີຕ່ຈາກ cecum ແບງໄດ 4 ສວນຄ:ື Ascending colon ເປັນສວນທີ່ທຂຶ້ນມາທາງຂວາຂອງຊອງທອງຈົນເຖີງໃຕຕັບໂຄງໄປທາງຊາຍ ສວນ ໂຄງນເີ້ ອ້ີນວາ: Hepatic flexure ຮູບພາບທີ 26: ລາໄສແກ Transverse colon ເປັນສວນທີ່ຕ່ຈາກ Hepatic flexure ຫຼອດຂວາງໄປຕາມຊອງທອງຈົນເຖີງດານ ຊາຍຂອງຊອງທອງ ແລວຫຼອດໂຄງໄປໃຕສວນປາຍຂອງ spleen ສວນໂຄງນ້ເີ ອີ້ນວາ: Splenic flexure Descending colon ເປນັ ສວນທຕ່ີ ່ຈາກ Splenic flexure ຫຼອດລງົ ມາຂາງລຸມທາງຊາຍຂອງຊອງທອງ ຈກົ ເຖີງ Leftiliac region ເຊງີ ລະດບັ crest ofileum Sigmoid colon ເປນັ ສວນທີ່ຄົດໂຄງມີລັກສະນະຫຼາຍຕົວ S ຄວາມຍາວເລີ່ມຈາກສວນຂອງລາໄສ ທີ່ ລະດັບ crest of ileum ໄປຈຸກັບ rectum ຈາກລັກສະນະທີ່ຫຼອດໂຄງເມືອນຕົວ S ນີ້ຈຶ່ງເອີ້ນວາ: Sigmoid colon Rectum ຄືສວນຕ່ຈາກ Sigmoid colon ຍາວປະມານ 5 ນີ້ວເປັນລາໄສແກສວນຊື່ເປັນສວນທີ່ພອງໂຕ ໄດຫຼາຍກວາສວນອື່ນໆເພອ່ື ເກບັ ອາຈມົ ໄດຫຼາຍ Anal canal ເປນັ ສວນສດຸ ທາຍຂອງລາໄສແກ ຊອງເປີດສູພາຍນອກເອີ້ນວາ: sacrum ເຊີ່ງຈູຖືກຄວບຄຸມ ໂດຍຫຮູ ູດ (sphincter) ຫຮູ ດູ ທຢ່ີ ູສວນປາຍຂອງລາໄສແກມີ 2 ຊະນດິ ຄື: 1. ຫູຮູດອັນໃນ (Intermal anal sphincter) ເປັນກາມຊີ້ນຮຽບທີ່ຢູຊອງຮູທະວານຖືກຄວບຄຸມໂດຍ ລະບົບປະສານອັດຕາໂນມັດຊະນິດ parasympathetic ຈາກໄຂສັນຫຼັງລະດັບ sacrum ຖາລະບົບ ປະສານນ້ີຖກື ກະຕຸນ ຈະເຮດັ ໃຫຫູຮດູ ອນັ ໃນຂາຍຕວົ 2. ຫູຮູດອນັ ນອກ (External anal sphincter) ເປັນກາມຊີ້ນລາຍຢູທັດອອກມາຈາກຫູຮູດອັນໃນເລັກ ນອຍຖກື ຄວບຄຸມໂດຍ motor nerve ທ່ອີ ອກມາຈາກໄຂສັນຫັຼງລະດັບ sacrum ຊີ່ງຢູພາຍໃຕການ ຄວບຄຸມຂອງສະໜອງເປນັ voluntary ໃນການອົດອາຈົ່ມເຮັດໄດໂດຍສົ່ງໃຫຫູຮູດອັນນອກຫົດຕົວ ຊ່ີງຈະເຮດັ ໃຫ Defecation reflex ຫາຍໄປ ແລະ ຈະໄປມີ reflex ນີ້ເກີດຂຶ້ນອີກຈົນກວາຈະມີອາ ຈົ່ມອກີ ຈານວນໜ່ງື ເຂາ້ົ ສູ Rectum. ໃນຄະນະທີບ່ມີຄວາມຮູສຶກຢາກຖາຍອາຈົມຫູຮູດອັນໃນ ແລະ ອັນນອກຈະຢູໃນສະພາບຫົດຕົວຂະບວນ ການຂບັ ຖາຍອາຈົມຖກື ຍັບຢງ້ັ ໂດຍຄວາມຮູສຶກເຈັບປວດ (Prin) ແລະ ຄວາມຢານ (Fear) 32

ເນອ້ື ເຍ້ືອລາໄສແກຊັ້ນໃນສຸດຄືຊັ້ນ mucous cout ບ່ມີ Villi ຫຼື Circular folds ອາຫານຈະໄປຮອດລາ ໄສແກຍາວ 9 ຊົວ່ ໂມງ ຫຼື ກວານນ້ັ ຫງັຼ ຈາກທ່ໄີ ດບ່ລິໂພກແລວໃນລາໄສແກນ້ບີ ່ມກີ ານດູດຊຶມ ຫຼື ການຍອຍອາຫານ ແຕຢາງໃດເລຍີ ນອກຈາກຈະຊວຍດດູ ຊມຶ ນ້າໄວບາງເທອ່ື ນ້ັນ. ການເຄອື່ ນໄຫວຂອງລາໄສແກ ເກດີ ຂຶ້ນນອຍກວາລາໄສອອນ ແບງອອກເປນັ 2 ແບບຄ:ື 1. ການເຄອ່ື ນໄຫວແບບ Mixing movement ຫືຼ Haustral contraction ເກີດຈາກການຫດົ ຕວົ ຂອງກາມຊ້ີນຮຽບ ເກີດເປັນຊວງໆ ຕາມຄວາມຍາວຂອງລາໄສແກເຮັດໃຫເຮົາ ເບີງເຫັນລາໄສແກມີລັກສະນະເປັນກະເພາະ (haustra) ການເກີດ haustra ບ່ໄດເກີດທີ່ຈຸດໆດຽວ ຕະຫຼອດເວລາແຕຈະເລືອນໆໄປທາງດານທະວານນັກຊາໆເປັນເຫດໃຫກາກອາຫານສາພັດກັບເນື້ອ ເຍອື ຂອງລາໄສແກໄດຍາງແນບແນນເຮດັ ໃຫການດູດຊມຶ ເປນັ ໄປໄດຍາງດີ ແລະ ມີປະສິດທພິ າບສງູ . 2. ການເຄື່ອນໄຫວແບບ mass movement ເປັນການເຄື່ອນໄຫວທີ່ມີລັກສະນະລາຍຄາຍກັບ peristalsis ຊວຍໃຫກາກອາຫານເຄື່ອນທີ່ລົງສູລາໄສແກສວນປາຍ ການເຄື່ອນໄຫວແບບນີ້ຈະເກີດ ຂ້ຶນ 3-4 ຄັງ້ /ວນັ ເທາ່ົ ນັ້ນມກັ ຈະເກີດຂ້ຶນພາຍຫັງຼ ກນິ ອາຫານ ເອນ້ີ ວາ: gastrocolic reflex ສິງ່ ທມ່ີ າກະຕຸນໃຫເກີດການເຄ່ອື ນໄຫວແບບ Mass movement ມຫີ ຼາຍຢາງເຊ່ນັ : 1) ການຍດື ອອກຂອງກະເພາະອາຫານ ໂດຍອາໃສອາຫານທເ່ີ ຮົາກິນເຂົ້າໄປ(Gastrocolic reflex) 2) ການຍືນ້ ຂອງເຍື່ອຫຸມ duodenum (Duodenocolic reflex) ເຊີ່ງ reflex ທັງ 2 ຊະນິດນີ້ມີຜົນເຮັດໃຫເກີດ Mass movement ພາຍຫຼັງຮັບປະທານ ອາຫານເຊ້າົ . 3) ການເຈບັ ຂອງລາໄສແກຖາເຍື່ອຫມຸ ດານໃນຂອງລາໄສແກເກີດການເຈບັ ດວຍສງີ່ ຕາງໆຈະມີການ ເຄ່ອື ນທ່ແີ ບບ Mass movement ເກອື ບຕະຫຼອດເວລາ. 4) ລະບົບປະສາດ ການກະຕຸນ Parasympathetic ທີ່ມາລຽງລາໄສແກຈະເຮັດໃຫເກີດ mass movement ເພີ່ມຂນ້ຶ ແລະ ແຮງຂ້ນຶ . ການດູດຊມຶ ນາ້ ຂອງລາໄສແກ Chyme ຈະຜານອອກຈາກລາໄສອອນສວນ ileum ເຂົ້າສູ cecum ວັນລະ 300-500 ml. ເຊີ່ງປະກອບ ດວຍອາຫານທບ່ີ ່ຖືກຍອຍໄດແກ ເຍື້ອຫຸມຈຸລັງພຶດຊື່ງປະກອບດວຍ Cellulose ລວມກັບອາຫານທີ່ຫຼືອຈາກຈາກ ດູດຊມຶ ໂດຍລາໄສອອນ. ກາກອາຫານເຫຼົ່ານີ້ຈະຖືກດັດແປງສະພາບໄປໂດຍເຊື້ອແບດທີເຮຍທີ່ຢູຫຼາຍຊະນິດໂດຍສະເພາະພວກ Bacilli (E.coli) ຊີ່ງເຫັນຫຼາຍໃນລາໄສແກສວນຕົ້ນໆ ເຊື້ອແບັດເທີເຣຍພວກນີ້ຈະສັງເຄາະ Vitamin K, B12, B1(thiamine), B2 (Riboflavin) ນອກຈາກນີ້ຍັງຊວຍຍອຍ Cellulose ໃຫໄດພະລັງງານອອກມາອີກເລັກ ນອຍ. ການຂັບຖາຍອາຈົມ(Defecation) ເປັນ reflex ທີ່ເອີ້ນວາ: Defecation reflex ຢາງໃດກ່ຕາມຂະບວນ ການນ້ີຕອງການກົນໄກອນ່ື ໆ ເຂົ້າມາຊວຍເຊ່ນັ : ການເບັ່ງ 9 Straining) 33

ສວນປະກອບຂອງອາຈມົ (Composition of feces or stool) ອາຈົມປະກອບດວຍນ້າ ສວນ, ກາກອາຫານ ສວນ ເຊີ່ງມີເຊື້ອແບດທີເຮຍທີ່ຕາຍແລວປະມານ 3% ໄຂມັນ 10-20% ສານພວກອະນີນຊີ (inorganic) 10-20% ໂປຕີນ 2-3% ແລະອາຫນທີບ່ຍອຍ bile pigment ແລະ mucosal cells ຂອງລາໄສທີຫດອອກມາ ລວມກັນທງັ ໝດົ 30% ສີປົກກະຕິຂອງອາຈົມ ເກີດຈາກສານ Stercobilin ເຊິງເປັນສານທີສະຫຼາຍມາຈາກ bilirubin ກີ່ນຂອງ ອາຈົມຈະເກດີ ຈາກການຍອຍຂອງສ່ງິ ຕາງໆ ໂດຍເຊືອ້ ແບດທເີ ຣຍ ແລະ ຊະນດິ ຂອງອາຫານ ສານທເີ ຮດັ ໃຫເກີດກີ່ນ ແມນ indole, hydroge sulfide, skatol ເປນັ ຕົ້ນ ປົກກະຕິໂດຍສະເລຍໃນອາຈົມຈະມີນ້າອອກປະມານ 100- 200 ml/ມື້  ອະໄວຍະວະທຊ່ີ ວຍໃນການຍອຍອາຫານ (Accessory glands of digestive) ໄດແກ: 1. ຕອມນາ້ ລາຍ (Salivary glands) ດັງ່ ທກີ ວລາຍລະອຽດໄວແລວເບ້ອື ງຕົນ້ . 2. ຕບັ ອອນ (pancreas) ຕບັ ອອນ (pancreas) ເປັນຕອມທີຕັ້ງຂວາງຢູເທິງຜິວໜັງເບື້ອງເທິງຂອງຊອງທອງຊື່ລະດັບ Lumbar vertebra 1 ແລະ 2 ສວນ ຫົວຈະຕິດກັບສວນໂຄງຂອງ Duodenum ສວນປາຍລຽບຂອງຫາງຕິດກັບມາມ ຕັບອອນຍາວປະມານ 15-20 ຊມ. ນ້າໜັກ 80-90 ກຼາມ ສວນກາງຈະມີທ່ເອີ້ນວາ: Pancreatic duct ເຊິງເກີດຈາກການລວມມຕົວຂອງ ທນ່ ອຍໆ ທອີ ອກມາຈາກ lobule ເມ່ອື ລວມກນັ ເປັນທໃ່ ຫຍ ຄ:ື Pancreatic duct ຫືຼ Duct of wirsung Pancreauc duct ແລະ Coumon bilc ເຊີ່ງເປັນທ່ຈາກຕັບຈະມາລວມກັນເຂົ້າແລວໄປເປີດເຂົ້າສູ Duodenum ບອນບລິເວນທີຕ່າກວາ Pylorus ປະມານ 7.5 ຊມ. ທ່ທັງ 2 ນີ້ເມື່ອມາລວມກັນແລວຂະຫຍາຍ ອອກໃຫຍເອີ້ນວາ Ampulla of vater ຈະມີຫູຣູດຊີ່ງເອີ້ນວາ: Sphincter of oddi ເຮັດໜາທີຄວບຄຸມການໄຫຼ ຂອງນ້າບີ ແລະ Pancreatic juice ທີຈະເຂາ້ົ ສູ Duodenum ຕບັ ອອນແບງອອກເປນັ 2 ສວນຕາມໜາທຄີ :ື ສວນທສີ າງນ້າຍອຍເປັນ Exocrine part ແລະ ສວນທີຫຼັ່ງຮ ໂມນເປັນ Endocrine part ຈະຢູລວມກັນເປັນກຸມ ເອີ້ນວາ: Islets of Langerhans ສາງຮໂມນຄື ອິຊູລີນ (Insulin) ເຂາ້ົ ສກູ ະແສເລືອດໂດຍຕງົ . ນ້າຍອຍຈາກຕັບອອນ (Pancreatic juice) ເປັນ External secretion ເຂົ້າສູ Duodenum ເພື່ອຊວຍໃນ ການຍອຍອາຫານຈານວນນ້າຍອຍທີ່ຖືກຂັບອອກຈາກຕັບອອນປະມານ 800 – 1000 ມລ ແຕລະມື້ ປະກອບ ດວຍນາ້ ປະມານ 98% ແລະ ສວນທ່ເີ ປນັ ນາ້ ຍອຍ(Enzyme)ມປີ ະມານ 2% ປົກກະຕິມີປະຕິກິລິຍາເປັນດາງເພາະ ມີຶ້Bicarbonate (HCO3) ຫາຼ ຍ. 34

ຮບູ ພາບທີ 27: ລາໄສອອນສວນ Duodenum ແລະ ຕບັ ອອນ ຕາມປົກກະຕິແລວອາຫານຕາງໆຈະຖືກຍອຍຢາງສົມບູນໃນລາໄສນອຍໂດຍນ້າຍອຍທີ່ຢູໃນລາໄສນອຍ ແລະ ນ້າຍອຍທີ່ຫຼັ່ງຈາກຕັບອອນຂະບວນການຍອຍໃນລາໄສນອຍຕອງການph ເປັນກາງຫຼືດາງເລັກນອຍເນື່ອງ ຈາກph ຂອງ Chyme ທີ່ຜານມາກະເພາະອາຫານມີຄວາມເປັນກົດສູງຈື່ງຕອງຖືກລະລາຍ(Neutralized) ດວຍ ດາງຕາງໆທີຈ່ ະມາທາລາຍກົດນ້ນັ ສວນໃຫຍຈະໄດມາຈາກນ້າຍອຍທ່ຕີ ບັ ອອນ. ນ້າຍອຍຈາກຕບັ ອອນມີລັກສະນະໃສໜຽວມີກົດເປນັ ດາງມີ Enyme 5 ຊະນິດຄ:ື 1. Trypsin ຕອນຕົ້ນອອກມາເປັນ Try-psinogen ກອນຍັບງຍອຍບ່ໄດແຕເມື່ອຮວມກັບ Enterohinase ໃນລາໄສນອຍກກາຍເປັນ Trypsin ເຊີ່ງຈະຊວຍຍອຍ protienທີ່ເປັນpeptoneຕ່ຈາກການຍອຍຂອງ Pepsin ໃນກະເພາະໃຫເປນັ Amino acid ແຕຍງັ ເຫຼືອເປນັ peptone ແລະ peptides ອີກ. 2. Amylasd (amylopsin) ເຮດັ ໜາທ່ຍີ ອຍ desetrin ແລະ starch ໃຫເປນັ glucose 3. Lipase ເຮດັ ໜາທີຍ່ ອຍໄຂມັນໃຫເປນັ glycerine ແລະ satty acid ແຕຕອງອາໄສນາ້ ດຈີ າກຕບັ . 4. Polypeptidase ຍອຍ peptones ແລະ peptide ໃຫເປນັ amino acid 5. Dipeptidase ຍອຍ peptones ແລະ peptide ໃຫເປນັ amino acid ຕບັ (Liver) ຕັບ(Liver) ເປັນຕອມທີ່ໃຫຍທີ່ສຸດໃນຮາງກາຍຂອງເຮົາຢູສວນເທີງສຸດຂອງຊອງທອງຂອງເອິກເບື້ອງຂວາ ຕິດກັບດານລຸມຂອງກາມຊີ້ນກະບັງລົມ ແລະ ຜະໜັງທາງດານໜາຂອງໜາທອງໂດຍມີເອັນ(ligament) ຫຼາຍ ເສ້ນັ ຍດຶ ໄວໄດແກ: Falciform ligament Coronary ligament ມາຈາກຮອຍພັບຂອງ Peritoneum The two lateral ligament 35

ຮບູ ພາບທີ 28: ໂຄງສາງຕັບ Round ligament ຄືfibrous cord ມາຈາກການແຫງຫຽວຂອງສາຍສະບືເດກັ ກາຍເປນັ round ligament ຕັບແບງອອກເປັນ 4 ກີບ(lobe) ຄື: Right lobe, left lobe, quadate lobe ແລະ caud ate lobe ແຕ ລະກີບປະກອບດວຍກີບນອຍໆ(lobule) ເປັນຈານວນຫຼາຍ, ເຊີ່ງຍຶດຕິດກັນດວຍເຍື່ອກຽວພັນໃນແຕລະ (lobule) ຈະມຂີ ລຸ ງັ ຂອງຕບັ ເຊ່ີງມີ 2 ຊະນິດຄ:ື 1. Parenchymal hepatic cells ຫຼື liver cells ເຮັດໜາທີ່ຂັບນ້າດີອອກສູ bile canaliculi ເຊີ່ງຢູ ລະຫວາງ liver cells ທ່ນອຍໆ bile canaliculi ຫຼາຍໆອັນນີ້ຈະໄຫຼລວມກັນເປັນທ່ນ້າດີໃຫຍເອີ້ນວາ: bileducts ແລະ biledust ນ້ີຈະລວມກັນເປນັ ທທ່ ີ່ໃຫຍເອ້ນີ ອກີ ຄືມາຈາກ left lobe ເອີ້ນ left hepatic dust ແລະມາຈາກ right lobe ເອນ້ີ : right hepatic dust ເມື່ອ right and left hepatic dust ທັງສອງ ມາລວມກັນເອີນ້ common hepatic dust ເຊ່ງີ ເປນັ ທ່ນ້າດຈີ າກຕບັ ເພ່ືອລວມກັບ cisic dust ເຊີ່ງເປັນທ່ ຂອງຖົງນ້າດີ (gall bladder) ເມື່ອລວມກັນເຂົ້າແລວກາຍເປັນທ່ໃຫຍຄື common bile dust ເປີດເຂົ້າ ສູລາໄສນອຍ duodenum 2. Kupffer cell ເປັນຈຸລັງທີ່ບຸຢູໃນ csinusoid ເຊີ່ງເປັນຊອງຫວາງຈຸລັງຂອງຕັບບັນຈຸໄປດວຍເສັ້ນເລືອດ ຝອຍຫາຼ ຍ kuffer cell ເປນັ ຈລຸ ັງທສ່ີ າມາດກິນສ່ິງແປກປອມຕາງໆໄດ ແລະ ຂບັ ອອກຈາກກະແສໂລຫດິ . ເລອື ດທີ່ມາສູຕັບມີ 2 ຊະນິດຄື:ເລອື ດແດງມາທາງ hepatis arttery ນາອາຫານຈາກ ອົກຊີແຊນມາ ລຽງຈຸລັງໃນຕັບ ແລະ ເລືອດດາມາທາງ hepatic potel vein ນາອາຫານທີ່ໄດຈາກການດູດຊຶມທີ່ລາໄສ ນອຍເຂົ້າມາທາງຕັບເພື່ອມີການປັບປຸງປຽນແປງໃຫເໝາະສົມ ແລວເສັ້ນເລືອດທັງສອງຈະໄຫຼລວມເປັນ ເສນ້ັ ດຽວຜານ hepatic vein ເຂ້າົ ສູ inferior vina capa ເພອ່ື ເຂົ້າສູຫົວໃຈຫອງເທງີ ຂວາ. ໜາທສ່ີ າຄນັ ຂອງຕັບ 1. ໜາທ່ີສາຄນັ ກຽວກບັ ລະບົບໄຫວຼ ຽນເລືອດ(Circulatory function) ເລອື ດດາເກີດຈາກອະໄວຍະວະພາຍໃນຊອງທອງຈະໄຫເຼ ຂາ້ົ ສູຕບັ ກອນທ່ຈີ ະໄຫເຼ ຂ້ົາສູລະບບົ ໄຫຼວຽນທ່ວົ 36

ໄປເມື່ອເລືອດໄລເຂົ້າສູລະບົບໄຫຼວຽນທົ່ວໄປເມື່ອເລືອດໄຫຼເຂົ້າສູຕັບຫຼາຍ ເລືອດທີ່ໄລອອກຈາກຕັບກ ຫຼາຍ ຖາເລືອດໄຫຼອອກຈາກຕັບນອຍຈະເຮັດໃຫ venous retern ລົດລົງເຮັດໃຫມີບົດຕ່ຄາ stroke volume(sv), cardiac outpout(co) ແລະ blood pressure (pb) ດັ່ງນັ້ນ, ຈື່ງຖືໄດວາຕັບເປັນແຫຼ່ງ ເກບັ ເລອື ດແຫງໜືງ່ ຂອງຮາງກາຍ. 2. ໜທກ່ີ ຽວກບັ ການທາລາຍສານພດິ ແລະ ສິງ່ ແປກປອມ ແບງອອກເປນັ 2 ຢາງຄື: 1.1. ຖາເປັນການທາລາຍສ່ງິ ແປກປອມຫືສຼ ານພດິ ທເ່ິ ຮັດດວຍຈລຸ ັງຂອງຕັບໂດຍໃຊປະຕິກິລິຍາເຄມີເອີ້ນ ວາ: detoxi ficktion 1.2. ການທາລາຍສິ່ງແປກໂດຍວິທີ phagocytosis (reticuloendothelial sisterm) ຂອງຕັບເຊີ່ງ ອາໄສການເຮັດໜາທີ່ຂອງ kubffer cell ທີ່ມີຢູເປັນຈານວນຫຼາຍຈຸລັງພວກນີ້ຈະເຮັດໜາທີ່ກິນ ຫືຼ ທາລາຍເຊື້ອແບັດທເີ ຣຍທຕີ່ ິດເຂົາ້ ມາກັບເລືອດຈາກທາງເດນີ ອາຫານທເ່ີ ຂາົ້ ສູຕັບ. 3. ເຮັດໜາທີ່ກຽວກບັ ການສາງນາ້ ດີ (formation bile) ນາ້ ດທີ ີ່ຕັບສາງຈະໄຫມຼ າຕາມ hepatic bile dust ຊາຍ ແລະ ຂວາເຂົ້າສູ sisic duct ນາໄປເກັບໄວໃນຖົງ ນ້າດີ ຫືຼ ຈາກ hepatic bile dust ເຂົ້າສູ common bile dust ແລະ ເຂົ້າສູ doudenum ເພື່ອເຮັດໜາທີ່ ເປນັ ນາ້ ຍອຍອາຫານໄຂມັນ. 4. ໜາທີກ່ ຽວກບັ ການແຂງຕົວຂອງເລອື ດ (blood coagulation) ຕັບເຮດັ ໜາທ່ສີ ງັ ເຄາະ coagulation factors ຫາຼ ຍຕວົ ທີ່ສາຄັນຄື fimrinogen ແລະ prothrombin ຖາ ຕັບເສຍອົງປະກອບຕາງໆເຫາ່ົຼ ນ້ີິໃນເລືອດຫດລງົ ການແຂງຕວົ ເລອື ດຈະຊາລົງ ຫືຼ ເປັນໄປໄດຍາກ. 5. ໜາທທີ່ ກີ່ ຽວກັບເປັນແຫງຼ່ ເກບັ ສະສມົ ໄວຕາມິນ (storage of vitamins) ແລະ ແຮທາດຕາງໆ ໃນໄວຕາມິນ A, D ແລະ V12 ລວມທັງທາດເຫຼັກ ແລະ ທອງແດງດວຍ. ດັ່ງນັ້ນ, ການກິນຕັບຈຶ່ງ ສາມາດປອງການການຂາດໄວຕາມນິ ແລະ ແຮທາດຕາງໆໄດ. 6. ເປນັ ແຫຼ່ງເກັບສະສມົ ທາດເຫກັຼ (storge of iron) ຕບັ ຈະເຮັດໜາທ່ີເກບັ ສະສົມທາດເຫຼັກໄວໃນຮູບຮາງຂອງ ferritin ໃນຈຸລັງຂອງຕັບຈະມີໂປຣຕິນຊະນິດ ໜງ່ື ທເ່ີ ອນ່ີ ວາ aporiferritin ເມື່ອເຫຼັກເຂົ້າສູຕັບ aporifertin ຈະຈັບເຫຼັກໄວກາຍເປັນ ferritin ເຊີ່ງມັກ ຈັບກັບເຫັກຼ ຫຼາຍ. 7. ເຮັດໜາທກີ່ ຽວກັບ metabolism ຂອງສານອາຫານຕາງໆ 1) Carbohidrate metabolism 1.1) ສະສົມອາຫານຈາພວກແປງໄວໃນຮູບຮາງຂອງ glycogen ເມື່ອຮາງກາຍຕອງການນํ້າຕານ clucosc ຕັບກຈະສະຫຼາຍ glycorgen ອອກເປັນ clucose ໂດຍຂະບວນການ glycolysis ຖາຮາງກາຍມີ carbohidate ຫຼາຍເກີນໄປຕັບຈະເກັບສວນທີ່ເກີນໃນຮູບແບບຂອງ glycogen ໂດຍຂະບວນ glycogennosis ເພາະສະນ້ນັ ຕບັ ຈະເຮັດໜາທີ່ຮັກສານ້າຕານ clucosc ແລະ ຂັບ ອອກສູກະແສເລອື ດ ຖາຮາງກາຍມຫີ າຼ ຍເກີນໄປຕັບກຈະເກັບສວນນີ້ໃນຮູບແບບຂອງໂດຍຂະບວນການດັ່ງນັ້ນ ຕບັ ຈະເຮັດໜາທຮ່ີ ກັ ສາລະດັບນາ້ ຕານໃນເລືອດໃຫຄງົ ທ.່ີ 1.2) ເຮດັ ໜາທ່ສີ າງນ້າຕານ clucousc ຈາກສານອື່ນໆທ່ບີ ່ແມນ carbohidate ໂດຍຂະບວນການເຊັ່ນ giconiogennysis ປຽນ amino ໃຫເປນັ clucosc ເປນັ ຕນ້ົ . 1.3) ປຽນນ້າຕານໃຫເປນັ galaxtod 2) fatmatabolism 37

2.1) ປຽນ fastty acid ໃຫເປນັ acetoacoetic acid 2.2) ສັງເຄາະ correstoror ໃນການສາງ bile safes ເຊ່ີງສວນໃຫຍຈະຖກື ນາໄປໃຊໃນການສັງເຄາະ 2.3) ປຽນ cabohidate ແລະ ໂປຣຕິນໃຫເປນັ ໄຂມັນ ໄຂມັນທຕ່ີ ັບສັງເຄາະຂ້ນຶ ມານຈ້ີ ະຖກື ພາໄປເກັບໄວທີ່ເນືອ້ ເຍອື່ ໄຂມັນ (adiosetissud) 3) potine metabolism 8. ເປັນແຫຼ່ງສາງເມດັ ເລອື ດແດງຂອງເດັກນອຍຂະນະຢູໃນຄນັ (embryo) 9. ສະຫຼາຍຮີໂມໂກຣບິນຂອງເມັດເລືອດແດງ ເມັດເລືອດແດງທີ່ແກແລວຈະຖືກທํາລາຍໂດຍມາມ ໃຫເປັນ globin ແລະ heme ຈາກນັ້ນ kuffer cell ໃນຕັບສະຫຼາຍ heme ອອກເປັນ boliubin ແລະ ແຮທາດເຫຼັກ(fe). ຖົງນ້າບ(ີ Gall bladder) ຖົງນ້າບີມີລັກສະນະເປັນຖົງຄາຍລູກແພ (pear)ຢູໃຕຕັບມີ connective tissus ຍຶດໃຫຕິດກັບຕັບເປັນທ່ີ ເກັບນ້າບີກັບຈຸລັງຜະລິດມາໄດ ຂະໜາດຍາວປະມານ 8-10 ມລ. ກວາງ 2.5 ຊມ. ມີເຍື່ອບຸ 3 ຊັ້ນຊັ້ນໃນ ສຸດເປັນ mucous membrane ຊັ້ນກາງເປັນ muscular ແລະ fibrius tissus ສວນຊັ້ນນອກສຸດເປັນ serous memblane ຊ່ັງມາຈາກ. ນາ້ ບີ (bile) ຜະລິດມາຈາກຕບັ ມລີ ັກສະນະສຂີ ຽວໆເຫຼືອງໆມີກົດເປັນດາງ ມີຈານວນປະມານ 500 - 800 ຊີຊີ ໃນ 24 ຊົ່ວໂມງ. ເປັນ co-enyme ທີ່ຊວຍລົດຄວາມຕຶງຜິວຂອງໄຂມັນໃຫເປັນ emulsified fat ເພ່ອື ໃຫນາ້ ຍອຍ lipase ຍອຍໄຂມັນໄດດຂີ ້ຶນ. ຮບູ ພາບທີ 29: ການເກີດຂອງນ້າບີ (formation of bile) 38

ເມັດເລືອດແດງຂອງຄົນມີຊີວິດຢູ ແລະ ໄຫຼວຽນໃນກະແສເລືອດໄດປະມານ 120 ວັນ ເມັດເລືອດຈະແກ ເຕັມທີ່ແລວແຕກອອກປອຍວັດຖຸພາຍໃນ ຄື ຮີໂມໂກຣບິນ (Hb) ອອກມາຢູໃນກະແສເລືອດ ຈະຖືກຈຸລັງ ຈາພວກ R.E.S. ເຊ່ງີ ພບົ ໄດໃນຕບັ ມາມແລະ ໄຂກະດູກປຽນຮໂິ ມໂກຣບິນໃຫເປນັ Bulirubin fat ໄຫຼວຜານໄປ ຕາມກະແສເລືອດ ແລະໄປເຖງີ ຈລຸ ັງງຂອງຕບັ ຈະເຮດັ ໜາທຂ່ີ ັບ Bilirubin ອອກມາເປັນນํ້າດີ (bile) ໄຫຼເຂົ້າສູທ່ ນ້າດ.ີ ສວນປະກອບຂອງນາ້ ບີ ນ້າດີປະກອບດວຍນ້າ bile salf, bile pigment, cholesterol, mucin, lecithin inorganic saft ແລະ urea ເມື່ອນາດີໄຫຼເຂົ້າສູລາໄສນອຍ bile bilirubin ເຊີ່ງເປັນ bile pigment ຢາງໜື່ງຈະປຽນໄປເອີ້ນວາ stercobilin ເຊ່ງີ ເຮດັ ໃຫ ອາໂຈມມສີ ີເຫຼອື ງ ມບີ າງສວນຂອງ bile bilirubin ເຊ່ງີ ຖກື ດດູ ຊຶມກັບມາທາງລາໄສເຂົ້າ ສູກະແສເລອື ດ ແລວຈະຖກື ຂບັ ອອກທາງໄຕມາໃນ ນາ້ ຍຽວເອີ້ນວາ urobilin ເຊ່ງີ ເຮດັ ໃຫນາ້ ຍຽວມສີ ເີ ຫືອຼ ງ. ໜາທີ່ຂອງນາ້ ບີ 1. Bile saft ເຮດັ ໜາທີ່ດດູ ຊມຶ ການຍອຍໄຂມນັ 2. ຂບັ ສີ ແລະ ຂອງເສຍອນື່ ໆ ອອກຈາກຮາງກາຍ 3. ເຮດັ ໜາທດີ່ ູດຊຶມໄວຕາມິນ A ແລະ ໄວຕາມິນ K 4. ເປນັ co-enyme ຂອງ pancreatic lipase ເພ່ອື ຊວຍໃຫເຮດັ ວຽກໄດໄວຂນຶ້ . 5. Bile saft ເຮດັ ໜາທຄ່ີ ວບຄມຸ corradtoror ໃຫຢູໃນສະພາບຂອງສານລະລາຍ ແລະ ຍບັ ຍັ້ງການເຮັດ ວຽກຂອງ thromboplastin 3. ໜາທຂ່ີ ອງລະບົບລະລາຍອາຫານ ລະບບົ ນ້ີມີໜາທກ່ີ ຽວກັບການຍອຍອາຫານ, ດູດຊຶມອາຫານເຂົ້າໄປລຽງຮາງກາຍ, ອາຫານທີ່ເຮົາກິນເຂົ້າໄປ ນັ້ນຈະຖືກປຽນໃຫເໜາະສົມໂດຍເລີ່ມຈາກປາກ, ຫຍ້າອາຫານປົນກັບນ້າລາຍແລວກືນລົງໄປສູກະເພາະເພື່ອທາ ການຍອຍ ແລະ ປຽນແປງສວນປະກອບທ່ສີ ະຫບັຼ ຊບັ ຊອນໃຫເປັນຂອງທີ່ງາຍໆສາກອນແລວຈຶ່ງຈະຖືກດູດຊຶມໄປ ລຽງສວນຕາງໆຂອງຮາງກາຍທີ່ລາໄສອອນ, ເສດອາຫານ ຫຼື ກາກອາຫານທີ່ເຫຼືອຈະລົງລາໄສໃຫຍ ແລະ ທະວານ ໜກັ ເພ່ືອຂບັ ຖາຍອອກຈາກຮາງກາຍຕ່ໄປ. 4. ການລະລາຍອາຫານທາງດານກນົ ລະສາດ ການຍອຍທາງກົນຈັກ(Mechanical digestion) ເປັນການຂະບວນການເຮັດໃຫອາຫານມີຂະໜາດນອຍ ລົງ ເພື່ອສະດວກຕການເຄື່ອນທີ່ ແລະ ການເກີດປະຕິກິລິຍາຕ່ໄປ ໂດຍການບົດຍ້າ ລວມທັງການບີບຕົວຂອງທາງ ເດນີ ອາຫານ ຍງັ ບສ່ າມາດເຮັດໃຫອາຫານມຂີ ະໜາດນອຍສດຸ ຈ່ຶງບ່ສາມາດດູດຊຶມເຂ້າົ ຈລຸ ັງ. 4.1. ການຫຍ້າ ປາກແມນອະໄວຍະວະສາຄັນເລ່ມີ ລາດັບທາອິດສາລບັ ການຍອຍອາຫານເຮັດໜາທ່ີເປັນທາງເຂ້າົ ອາຫານ ພາຍ ໃນພາຍໃນປາກມສີ ວນປະກອບທ່ສີ າຄນັ ຄ:ື ລ້ນີ , ແຂວ ແລະ ຕອມນ້າລາຍ ການຍອຍອາຫານໃນປາກຈຶ່ງມີທັງການ ຍອຍແບບກົນຈກັ ໂດຍການບົດ ແລະ ຍາ້ ຂອງແຂວ. 4.2. ການກນື ການກືນເປັນຂະບວນການອັນຊັບຊອນທີ່ອາໃສການເຮັດວຽກຮວມກັນຢາງມີປະສິດພາບຂອງລະບົບ ກາມຊີ້ນ ປະສາດ ແລະ ກະດູກໃນບລິເວນຫົວ ແລະ ຄ ແບງຂັ້ນຕອນການກືນອອກເປັນ 3 ຂັ້ນຕອນດັ່ງນີ້: ຂັ້ນ ຕອນໃນຊອງປາກ, ຂ້ນັ ຕອນໃນຄຫອຍ ແລະ ຂນ້ັ ຕອນໃນຫອຼ ດອາຫານ. 39

4.3. ການເຄ່ືອນໄຫວຂອງກະເພາະອາຫານ ເມື່ອອາຫານຕົກຮອດກະເພາະ ອາຫານຈະຖືກຍູໃຫເຂ້ົາໄປຕິດຂອບສວນ greater curvature ເພື່ອ ໃຫອາຫານທ່ີມາຕາມຫັຼງຢູບລິເວນcardia ເຖີງຈະມີອາຫານໃນກະເພາະຫຼາຍ ແຕຄວາມດັນໃນກະເພາະກ່ບ່ ສູງຫຼາຍ ເພາະຂອບກະເພາະທ່ີເປັນກາມຊີ້ນລຽບມີການຫົດຢືດໄດດີ ເຮັດໃຫໃຍກາມຊີ້ນບ່ມີປຽນແປງຫຼາຍ ໂດຍຄວາມຕືງຂອງໃຍກາມຊ້ີນບ່ປຽນແປງຫຼາຍ ຄຸນສົມບັດດັ່ງກາວນີ້ເອີ້ນວາ: plasticity ແມນບ່ມີຄວາມ ສາພັນລະຫວາງຄວາມຍາວຂອງກາມຊີ້ນກັບແຮງຕຶງຕົວ(length tension incoordination)ໃຊເວລາ ປະມານ 3-4 ຊ່ົວໂມງໃນການບົດກະເພາະຈ່ຶງຈະວາງໃໝ ຊວງເວລານ້ີຂຶ້ນຢູກັບສາເຫດຫຼາຍປະການຄື: - ຄວາມໜຽວຂອງອາຫານ ຖາອາຫານແຫຼວກ່ຜານໄປໄດໄວກວາອາຫານໜຽວ. - ປະລິມານອາຫານ. - ຊະນິດຂອງອາຫານເຊັ່ນ: ຄຼາໂບໄຮເດຣດຜານກະເພາະໄປໄດໄວກວາໂປຼຕິນ ແລະ ໂປຼຕິນໄວກວາ ໄຂມັນ. 4.4. ການບບີ ຕົວຂອງລາໄສອອນ ອາຫານທ່ຖີ ກື ຍອຍແດແລວຈາກກະເພາະເຊ່ີງມີລັກສະນະເປັນແຫຼວໆ ຈະເຄື່ອນຜານມາຫາລາໄສນອຍເພື່ອ ຈະໄດຖກື ຍອຍຢາງສມົ ບູນ ແລະ ເລີ່ມມີການດູນຊຶມເຂົ້າສູຮາງກາຍ ສວນທີ່ເຫຼືອຈະເຄື່ອນຕ່ໄປຫາລາໄສແກ ການ ເຄອ່ື ນຜານລາໄສນອຍກິນເວລາປະມານ 3-4 ຊົວ່ ໂມງ. 4.5. ການບບີ ໂຕຂອງລາໄສແກ ສານທີ່ຜານລາໄສນອຍສວນ ileum ໄປຫາລາໄສໃຫຍມີລັກສະນະຄືກາກອາຫານແຫຼວໆເຊີ່ງມີນ້າຢູຫຼາຍ ແຕຄຸນຄາທາງອາຫານມີໜອຍ ເພາະເປັນອາຫານທີ່ບ່ຍອຍ ດັງ່ ນນັ້ , ສວນຂອງລາໄສໃຫຍຈຶ່ງມີການດູດຊຶມນ້າ ແລະ ແຮທາດຕາງໆກັບເທົາ່ ນ້ນັ ລາໄສແກເປນັ ບອນເກບັ ກາກອາຫານໄວຊ່ົວຄາວ ກອນຂັບຖາຍອອກມານອກຮາງກາຍ. 4.6. ການຖາຍໜກັ ເປັນສວນສຸດທາຍທີ່ກຽວຂອງກັບການຍອຍ ແລະ ການດູດຊຶມຂອງອາຫານໃນລະບົບຍອຍອາຫານ ປັກ ກະຕິຄວາມດັນໃນໄສຊື່ແມນມີຕ່າຫຼາຍ ແລະ ວາງເປົາເກືອບຕະຫຼອດເວລາ ເມື່ອກາກອາຫານຕົກໄປເຖີງໄສຊ່ື ຄວາມດັນຈະເພີມ່ ຂນຶ້ ຫາຼ ຍ ຖາຄວາມດນັ ເພມ່ີ ມີພຽງ 2-3 ມ.ມ ບາຫອຼ ດ ກພ່ ທນົ ໄດ ແຕຖາຄວາມດັນເພີ່ມ 40-60 ມ.ມ ບາຫອຼ ດ ຈະເຮດັ ໃຫມີອາການປວດຖາຍທັນທີ ໂດຍກາມຊີ້ນຫູຮູດອັນໃນຂອງທະວານໜັກ (internal anal sphinccter) ເຊີ່ງເປັນກາມຊີ້ນລຽບເຮັດໜາທີ່ນອກອານາດຈິດໃຈຄາຍໂຕເປີດອອກ ຂະນະທີ່ກາມຊີ້ນຫູຮູດອັນ ນອກ(external anal sphincter) ເຊ່ງື ເປັນກາມຊນີ້ ລາຍເຮດັ ໜາທີ່ຢູພາຍໃຕຈດິ ໃຈຈະເປດີ ຫືຼ ປິດແລວແຕຈິດໃຈ ສງ່ັ ນອກຈາກນ້ມີ ກີ ານຫົດຕົວຂອງກາມຊີ້ນທອງ ແລະ ກະບັງລົມເຊີ່ງເປັນກາມຊີ້ນລາຍເຮັດໃຫຄວາມດັນໃນຊອງ ທອງເພີ່ມຂນ້ຶ ເຊ່ງີ ຊວຍໃນການຂບັ ຖາຍອອກຈາກໄສຊື.່ 5. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມີ ການຍອຍທາງເຄມີ(Chemical digestion) ແມນການຍອຍອາຫານໃຫມີຂະໜາດນອຍທີ່ສຸດ ໂດຍການ ເກດີ ປະຕກິ ິລຍິ າເຄມີລະຫວາງ ອາຫານກບັ ນ້າໂດຍກົງ ແລະ ຈະໃຊເອນໄຊມ ຫືຼ ນ້າຍອຍເຂ້າົ ເລ່ງັ ປະຕກິ ິລຍິ າ. 5.1. ການລະລາຍອາຫານທາງດານເຄມຢີ ູປາກ ການລະລາຍອາຫານທາງດານແຄມີຢູປາກແມນອີງໃສເອນໄຊມອະໄມເລສ ເມື່ອອາຫານຜານເຂົ້າສູກະເພາະ ເອນໄຊມອະໄມເລສຈະບ່ເຮດັ ໜາທຍີ່ ອຍເພາະໃນກະເພາະອາຫານມກີ ົດໄຮໂດຄຼ ລຣກິ (ອະໄມເລສເຮດັ ໜາທີ່ໄດດີ ໃນສະພາບເປນັ ກາງ ຫືຼ ກົດເລດັ ໜອຍ ແລະ ອຸນ). 40