Araling Panlipunan Grade 4

Ang pangkat na may pinakamaraming nakuhang tamang istrip ng papel na nailagay sa tamang lalagyan ang panalo. Talakayin sa klase ang kaibahan ng hamon sa oportunidad. Gawain C Hatiin ang klase sa dalawang pangkat, mga lalaki laban sa mga babae. Ipakita ang malaking larawan ng bundok. Ilagay ito sa harap ng silid. Sabihin sa mga bata na ang bawat pangkat ay mag-uunahan sa pag-akyat sa tuktok ng bundok sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na nakadikit sa larawan ng bundok. Kapag ang tanong ay mga halimbawa ng oportunidad, sasagutin nila kung ito ay oportunidad sa pagsasaka o pangingisda. Kapag ang tanong ay halimbawa ng hamon, sasabihin ng pangkat na sumasagot ang pass o lalagpasan. 5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa LM, p. 169.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 169–170.Susi sa PagwawastoGawain A Maaaring iba-iba ang sagot.Gawain B Mga oportunidad: pagkakaroon ng mga modernong kagamitan tulad ngunderwater sonars at radars, pagpapatayo ng mga bagong pantalan, makabagongteknolohiya sa pagsasaka, bagong pag-aaaral upang magkaroon ng magandangani, programang Blue Revolution at Biyayang Dagat Mga hamon: mga sakuna sa dagat, problema sa irigasyon, El Niñophenomenon, pagdami ng mga imported agricultural products, at climate changeGawain C Maaaring iba-iba ang sagot.Pangwakas na Gawain Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay gagawa ng isangplano ng kabuhayan o mapagkakakitaan. Ipasunod ang pormat sa ibaba. Planong Pangkabuhayan Pamagat ng Planong Pangkabuhayan: Pokus ng Gawaing Pagkabuhayan: Mga Hamon: Mga Oportunidad: Pamamaraan: Maaaring maging resulta: 81

Rubric sa Paggawa ng Planong PangkabuhayanPamantayan Katangi-tangi Katamtaman Kailangan ng Dagdag (3) (2) na Pagsasanay (1)Kalidad at Wasto, may kalidad Wasto, may kalidad at kabuluhan ang ilan sa Halos lahat ngkabuluhan ng mga at kabuluhan ang mga impormasyon na impormasyon ay mali nilagay sa ginawang at walang gaanongimpormasyon mga impormasyon na plano kalidad at kabuluhan. nilagay sa ginawang Hindi gaanong Hindi malinaw plano malinaw na naipakita na naipakita ang ang pagkakaugnay- pagkakaugnay-ugnayPagkakaugnay- Malinaw na naipakita ugnay ng mga ng mga impormasyon impormasyonugnay ng mga ang pagkakaugnay-impormasyon ugnay ng mga impormasyonPagkakalahad ng Lubhang maayos at Hindi gaanong maayos Hindi maayosimpormasyon malinaw na nalahad at malinaw na nailahad at malabo angKompleto ang mga impormasyon ang mga impormasyon pagkakalahad ng mga ukol sa plano ukol sa plano impormasyon ukol sa plano Kompleto ang mga May ilang kulang sa Maraming kulang sa impormasyon na mga impormasyon na mga impormasyon na inilagay sa plano inilagay sa plano. inilagay sa planoKabuuang PuntosARALIN 11 Likas Kayang Pag-unladLayunin 1. Nasasabi ang kahulugan at kahalagahan ng likas kayang pag-unlad o sustainable development 2. Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng bansa 3. Naipadarama ang pagmamahal sa kalikasan sa pamamagitan ng paglahok sa mga gawaing may kinalaman sa likas kayang pag-unladPaksang AralinPaksa : Likas Kayang Pag-unladKagamitan : awit, larawan ng umiiyak na puno, tansan, lumang tela, bote ng 1.5 L na soft drink, straw, binhi o punla, at pambungkal ng lupa 82

Sanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 171–176 K to 12 – AP4LKE-IIe-6 Aklat: Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya. Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 173, 182 Internet: Philippine Strategy for Sustainable Development (n.d) Retrieved July 16, 2014 from http://www.psdn.org.ph/ agenda21/pssd.htm Cajes A.S. (2013, April 30) Understanding Sustainable Develop- ment Retrieved July 13, 2014 from http://kalamboan.blogspot. com/2013/04/understanding-sustainable-development.html Ang Ekonomiya, Ang Kalikasan at Ang Likas Kayang Kaunlaran by National Statistics Coordination Board. Retrieved July 16, 2014 from http://www.nscb.gov.ph/peenra/Publications/ Pamphlets/Pamphlet%20Filipino%20Version.PDFPamamaraanA. Panimula 1. Pakinggan ang awiting “Kapaligiran” ng Asin. 2. Itanong sa mga bata: a. Ano ang ibig iparating sa atin ng awitin? b. Sa pagmamasid mo sa ating paligid, masasabi mo bang maka- totohanan ang mensahe ng awitin? c. Ibigay ang iyong opinyon sa mga linya sa awitin na “hindi masama ang pag-unlad kung hindi nakakasira ng kalikasan. 3. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. 4. Magpakita ng larawan ng isang punong umiiyak. 5. Itanong ang mga sumusunod: a. Bakit kaya umiiyak ang puno? b. Sa palagay mo, bakit siya nasasaktan? c. Sino ang dapat sisihin sa ganitong mga pangyayari? d. Ano ba ang ginagawa ng tao sa mga puno? e. Ano-ano ang maling ginagawa ng mga tao sa ating mga likas na yaman? 6. Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa likas kayang pag-unlad. 7. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo: Ano ang likas kayang pag-unlad at ang kahalagahan ng pagsulong nito para sa mga likas na yaman ng bansa? Paano ka makalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa? 83

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 171. 2. Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang aralin sa p. 172. 4. Bigyang-linaw ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong. 5. Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 173–174. Gawain A Gawin ang Gawain A sa LM, p. 173. Gawain B Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM, p. 174. Bigyan ang bawat mag-aaral ng bond paper at ipagaya ang guhit na puno na nasa Gawain B. Sa loob ng puno ay ipasulat ang kanilang Kontrata ng Katapatan sa Kalikasan o KKK. Tumawag ng piling mag-aaral at ipabasa ang kanilang likhang kontrata. Idikit ang mga punong kinalalagyan ng kanilang kontrata sa isang bahagi ng silid-aralan na may guhit na malaking bundok. Itanong: Ano-anong gawain ang iyong lalahukan na lumilinang sa pangangalaga at pagsulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa? Gawain C Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng pangkatang gawain. Ipaliwanag ang Gawain C sa LM, p. 174. Ipakita sa bawat pangkat ang halimbawa ng kanilang magiging output at ipagawa ang Gawain C. Tiyaking may sapat na oras ang mga bata para matapos ang kanilang gawain. I-display ang kanilang gawa sa labas ng klase at ipagbili sa abot- kayang presyo. Ang kikitain ng bawat pangkat ay hahati-hatiin ng bawat kasapi sa kanilang mga sarili. Itanong sa mga bata ang sumusunod: 1. Talaga bang may pera sa basura? 2. Paano nagiging pera ang basura? 3. Dahil iyong napatunayan na may pera sa basura, ano ang iyong gagawin sa mga basurang maaari pang mapaki- nabangan? 6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 175. 84

Rubric sa Nagawang Recycled na Kagamitan Pamantayan 3 21Kagandahan, Magandang maganda,kalinisan at matibay na matibay at Maganda at malinis ang Maganda ngunit hindikatibayan malinis na malinis ang nagawang recycled na nagawang recycled na gaanong malinis atOrihinalidad kagamitan Orihinal ang disenyo kagamitan ngunit hindi matibay ang nagawangKapakina-bangan Magagamit sa matibay recycled na kagamitan pang-araw araw na pamumuhay Nilagyan ng kaunting May pinaggayahang pagbabago mula sa disenyo ginayang disenyo Hindi magagamit Magagamit paminsan- kailanman minsan Rubric sa Malikhaing Gawain Pamantayan Mahusay Katamtaman Kailangan ng IbayongPagkamasining (3) (2) Pagsasanay (1)Orihinalidad Napakamasining ng Hindi gaanong pagkakagawa masining ang Hindi masining angPagkakagawa pagkakagawa pagkakagawa Orihinal ang disenyo atMateryales at pagkakagawa Hindi gaanong orihinal Hindi orihinalEstilo ang disenyo at ang disenyo at Napakalinis at pagkakagawa pagkakagawaKabuuang makabuluhan angPuntos pagkakagawa Hindi gaanong malinis Hindi malinis at Angkop na angkop at makabuluhan ang makabuluhan ang ang materyales at pagkakagawa pagkakagawa magandang maganda ang estilong ginamit Hindi gaanong angkop Hindi angkop ang ang materyales at materyales at hindi rin hindi rin gaanong maganda ang estilong maganda ang estilong ginamit ginamitPagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 175–176.Susi sa PagwawastoGawain A, B, at C Maraming posibleng sagot 85

Natutuhan Ko I. Maraming posibleng sagotII. 1. puso 2. puso 3. puso 4. puso 5. pusoPangwakas na Gawain Pagtatanim ng punla sa hardin o gulayan ng paaralan. Ang buong klaseay pupunta sa hardin o gulayan ng paaralan upang magtanim ng mga punla obinhing dala ng mga mag-aaral.ARALIN 12 Kulturang PilipinoTakdang Panahon: 5 arawLayunin 1. Natutukoy ang ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon ng Pilipinas 2. Natatalakay ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang PilipinoPaksang AralinPaksa : Kulturang PilipinoKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko, mapa ng Pilipinas, manila paper, at panulatSanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 177–191 K to 12 – AP4LKE-IIf-7 _____. Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine Publication, Inc. Capiña, Estelita at Alvenia P. Palu-ay (2000). Pilipinas: Bansang Papaunlad. Quezon City: SD Publishing, Inc. pahina 24-35. Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya 6. Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 40-61. Santiago, Rosario M. et. al. (1995). Pilipinas: Perlas ng Silangan Bayan ng Magiting. Manila: Innovative Educational Material, Inc. pahina 106-123. Internet: http://philmuseum.ueuo.com/nm_museum/nmtreasure/ antro_final4.html Mga Pangkat etniko sa Pilipinas (2014, July 8) Retrieved July 16, 2014 from http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_pangkat_etniko_ sa_Pilipinas 86

PamamaraanA. Panimula 1. Magkaroon ng Walk to a Museum sa loob ng silid-aralan. 2. Ipakikita rito ang mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko sa bansa. 3. Itanong sa mga bata: a. Ano-anong pangkat etniko ang inyong nakita sa Walk to a Museum? b. Ano ang napansin ninyo sa kanilang mga katangiang pisikal at mga kasuotan? 4. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Sabihin na tatalakayin sa araling ito ang tungkol sa kulturang Pilipino. 5. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo: Ano ang kulturang Pilipino? Ano-ano ang bumubuo sa kulturang Pilipino?B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 177. 2. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang nilalaman ng aralin, pp. 177–187. 4. Ipagawa sa mga bata ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 188–189. Gawain A Gawin ang Gawain A sa LM, p. 188. Gamit ang mapa ng Pilipinas, ipatukoy sa mga bata kung saang lalawigan matatagpuan ang iba’t ibang pangkat etniko ng bansa. Gawain B Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM p. 188. Hatiin ang klase sa tatlong pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat. Isa-isahin ang mga pamantayan sa paggawa ng pangkatang gawain. Bawat pangkat ay pipili ng tatlong pangkat etniko mula sa tatlong malalaking pulo sa bansa Gamit ang Organizational Chart, tukuyin ang mga kulturang Pilipino sa mga napiling pangkat etniko. Ipakita at ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output. Gawain C Gamit ang parehong pangkat, ipagawa aat ipaliwanag ang Gawain C sa LM, p. 189. Muling pag-usapan ang mga pamantayan sa paggawa nang tahimik at maayos. 87

Tiyakin na ang mga bata ay may sapat na oras para matapos ang gawain. Gamit ang Catch the Falling Stars, tutukuyin ng bawat pangkat ang iba’t ibang kontribusyon sa kulturang Pilipino. Ipaulat at ipa-display ang kanilang gawa sa isang bahagi ng silid- aralan. Itanong sa mga bata: 1. Ano-ano ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa ating kultura? 2. Anong pangkat ang may pinakamaraming kontribusyon? 3. Mahalaga ba ang kanilang mga naging kontribusyon sa kulturang Pilipino?5. Bigyang-diin ang mga kaisipan saPagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 190–191.Susi sa PagwawastoGawain A, B, at C Maaaring iba-iba ang sagot.Natutuhan Ko 6. Ilonggo I. A. 7. Maranao 1. Ifugao 8. Kapampangan 2. Manobo 9. Yakan 3. Bikolano 10. Ivatan 4. Ilokano 5. CebuanoII. 1. Arabe 4. Espanyol 2. Amerikano 5. Hindu 3. IntsikIII. 1. A 6. B 2. A 7. A 3. C 8. C 4. B 9. A 5. C 10. APangwakas na Gawain Charade Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay bibigyan ng gurong tatlong listahan ng mga pangkat na nakaimpluwensiya sa ating kultura.Ang klase ay maglalaro ng charade. Hulaan kung sa aling pangkat kabilang angmga ipakikitang halimbawa. Ang pangkat na may pinakamaraming mahulaangtamang sagot ang siyang tatanghaling panalo sa larong charade. 88

ARALIN 13 Mga Pamanang PookLayunin Natutukoy ang mga pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlan ngkulturang PilipinoPaksang AralinPaksa : Mga Pamanang PookKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : Modyul, Aralin 13, LM, pp. 192–196 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7PamamaraanA. Panimula 1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-anong kultura ng pangkat-etniko ang iyong hinaha- ngaan at bakit? 3. Pagpapakita ng video ng Tubbataha Reef. http://www.youtube.com/watch?v=2apv2zAL1JA Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo nang mapanood mo ang isa sa pinagmamalaking pamanang pook ng ating bansa?B. Paglinang 1. Pagpapakita ng mga larawan ng mga pamanang pook. 2. Pagkakaroon ng malayang talakayan ukol dito. Iugnay sa aralin. 3. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 195–196. Gawain A Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A sa pahina 195. Ipasagot sa mga mag-aaral ang Data Retrieval Chart. Gawain B Hatiin ang klase sa apat. Pipili ang mga mag-aaral ng kani-kanilang pinuno at hahayaang pumili ng kanilang gagawin. Pagtatanghal ng bawat pangkat Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat gamit ang rubric. Gawain C Ipakuha sa mga mag-aaral ang kanilang reflection journal at ipasasagot ang tanong na: Sa inyong naging paglalakbay sa mga pamanang pook sa Pilipinas, alin sa mga ito ang lubusang nagpahanga sa inyo at bakit? 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 196. 89

Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 196 ng LM.Takdang Gawain Gumupit ng limang larawan ng mga Pilipino na naging tanyag sa kanilangkakayahan. Ilarawan ang kanilang talambuhay. Rubric para sa Paggawa ng Likhang-Sining sa Gawain B Batayan Mahusay na Mahusay Mahusay Hindi Mahusay (5 puntos) (4-3 puntos) (2-1 puntos)Pagkamalikhain50% Nakagawa ng isang Nakagawa ng isang Hindi naipakita ang likhang-sining sa likhang-sining sa pagkamalikhain saKalinisan at pinakamalikhaing malikhaing paraan paggawa ng likhang-kaayusan paraan sining30% Malinis at maayos ang Malinis ngunit hindi Hindi malinis at walangInterpretasyon ginawang likhang- gaanong maayos ang kaayusan ang ginawang20% sining pagkagawa ng likhang- likhang-sining sining Naipaliwanag sa pinakamalinaw at Naipaliwanag sa Hindi naipaliwanag pinakamaayos na maayos na paraan ang nang malinaw at paraan ang ginawang ginawang likhang- maayos ang ginawang likhang- sining sining likhang-siningPangwakas na Gawain Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng travel brochure para ipakitaang iba’t ibang pamanang pook sa ating bansa.ARALIN 14 Pagsulong at Pag-unlad ng KulturaLayuninNakagagawa ng mga mungkahi sa pagsusulong at pagpapaunlad ng kulturangPilipinoPaksang AralinPaksa : Pagsulong at Pag-unlad ng KulturaKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 14, pp. 197–203 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7 90

PamamaraanA. Panimula 1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano ka makatutulong para mapangalaagaan ang iba’t ibang pamanang pook ng ating bansa? 3. Pagpapaawit sa mga mag-aaral ng awiting Journey ni Lea Salonga. Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo habang inaawit ang kanta ni Lea Salonga? Nais mo bang maging katulad niya? Bakit?B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin, LM, pp. 197–203 at pagpapakita ng mga larawan ng mga Pilipinong naging sikat sa iba’t ibang larangan gaya ng mga sumusunod: a. Panitikan b. Pagpinta c. Paglilok o eskultura d. Arkitektura e. Musika f. Sayaw g. Tanghalan at pelikula h. Pagandahan at palakasan i. Agham at teknolohiya Talakayin ang aralin habang ipakikita ang mga larawan. 2. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 202–203. Gawain A Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A, pahina 202. Gawain B Pagsulat ng mga mag-aaral ng sanaysay gamit ang gabay na tanong: Paano mo matutularan ang mga natatanging Pilipino na nagpaunlad ng ating kultura? Gamitin ang rubrics sa pagbibigay ng puntos sa gawain. Susing sagot: magkakaiba ang posibleng sagot Gawain C Ipatapos sa mga mag-aaral ang pangungusap Hayaan ang mga mag-aaral na magkaroon ng sapat na panahon makapag-isip. Ipasagot ang di natapos na pangungusap sa metacards na ipapamahagi ng guro. 3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 203. 91

Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 203.Takdang Gawain Kapanayamin ang mga lolo at lola. Itanong ang mga katangiang taglay ngisang Pilipino. Isa-isahin at bigyan ng paliwanag.Susi sa Pagwawasto Magkakaiba ang sagot batay sa pananaliksik ng mga mag-aaral. Rubric para sa Takdang Gawain Pamantayan Napakahusay Mahusay Katamtaman NangangailanganNilalaman 4 3 2 pa ng KasanayanPagtalakay 1OrganisasyonPaglalahad Napakahusay Mahusay ang May kahusayan Maligoy ang ng pagkabuo ng pagkabuo sa ang pagkaka- talata. Nakalilito talata. Malawak talata. Malinaw buo ng talata. at hindi tiyak at marami ang at tiyak ang Tiyak ang mga ang mga impormasyon at impormasyon at impormasyon at impormasyon. elaborasyon. paliwanag. paliwanag. Hindi natalakay Masusi ang May ilang tiyak May pagtatang- ang paksa pagkatalakay ng na pagtalakay sa kang talakayin mga paksa. paksa ang paksa Malabo ang organisasyon May mahusay na May Hindi gaanong kung mayroon organisasyon at organisasyon malinaw ang man. pokus sa paksa. organisasyon. Hindi gumagamit ng tiyak na Angkop ang Karamihan sa Hindi gaanong salitang angkop mga salita at mga salita at angkop ang sa mga pangu- pangungusap pangungusap ay mga salita at ngusap, paksa at sa paksa at angkop sa paksa pangungusap mambabasa. mambabasa. at mambabasa. sa paksa at mambabasa.Pangwakas na Gawain Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng isang brochure nanaglalarawan ng ng iba’t ibang pamanang pook sa bansa. Lakipan ito ng mgalarawan ng mga nasabing pook. 92

ARALIN 15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang PilipinoLayunin Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkaka-kilanlang PilipinoPaksang AralinPaksa : Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino Iba’t Ibang Katangian ng mga Pilipino TradisyonKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 15, LM, pp. 204–211 K to 12 – AP4LKEPamamaraanA. Panimula 1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagsumikap ang mga Pilipino upang mapaunlad at maisulong ang ating kultura? 3. Pagpapakita ng mga larawan ng mga katangian at tradisyon ng mga Pilipino. Anong tradisyon ng Pilipino ang ipinapakita sa larawan? Ano ang nais ipahiwatig ng mga larawan? 4. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang mga katangian at mga tradisyon ng mga Pilipino.B. Paglinang 1. Pagpapangkat sa mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipahanap at pabilugan ang mga katangian na makikita sa HANAP- SALITA sa p. 205 ng LM. 3. Tunghayan ang LM sa p. 205. 4. Pagtalakay sa aralin. Talakayin sa mga mag-aaral ang iba’t ibang pagdiriwang sa ating bansa. 93

Pagdiriwang Petsa Lugar ng Pista PaglalarawanPista ng Sinulog Lungsod ng Ikatlong Linggo Cebu Panlalawigang patimpalak tungkol ng Enero Cabanatuan sa kahulugan ng pagdating ng mga mananakop na Kastila paraAraw ng Pebrero 3 Buong bansa mapalaganap ang Kristiyanismo.Cabanatuan Marawi City Lanao del Sur Binibigyang diin ng paradaSemana Santa Marso 24–30 ang paglago ng Nueva Ecija at(Mahal na Araw) Lahat ng bahagi pag-unlad ng Cabanatuan mula ng bansa noong bago dumating ang mgaPista ng Kalilang Abril 10–15 Bacolod City Espanyol hanggang sa pananakop Negros ng mga Hapon at hanggang saSanta Cruz de Huling araw ng Occidental kasalukuyan.Mayo o Santa MayoCruzan Lungsod ng Pagpapakita ng paghihirap at Baguio pagkamatay ni KristoPista ng Maskara Oktubre 19 Pista na nagpapaalaala ngPista ng Gran Nobyembre anibersaryo ng charter ngCordillera 17–25 Lungsod ng Marawi; pagpapakita ng mga tradisyonal na awit at sayaw ng Muslim, eksibit ng kulturang Maranao, mga gamit, pagkain at mga gawaing ukol sa relihiyong Muslim. Pista na nagtatampok ng magagandang dalaga ng bansa na nakasuot ng magagarang tunika. Pinakamalaking taunang pagdiriwang na nagpapakita ng pagmamahal at kasayahan ng mga katutubong taga-Bacolod. Kasabay sa pagdiriwang ng charter ng lungsod ang mga paligsahan sa isports, palatuntunang kultural, at pagsasayaw sa kalye ng mga nakasuot ng damit at maskara tulad ng sa Mardi-Gras. Pagdiriwang sa rehiyon na ginaganap sa Benguet taon-taon na nagtatampok ng pagtitipon- tipon ng mga tribu na nagpapakita ng mga sayaw ng tribo at pagtatanghal ng mga ritwal ng pasasalamat. 94

Pista ng Disyembre Paskuhan Village Pista ng malahiganteng mga San Fernando, parol na may iba’t ibang kulay.Higanteng parol Pampanga Sumusukat ng mula 10 hanggang 15 piye ang diyametro ng mgang San Fernando parol na ito.Sayaw sa Mayo 17–19 Obando, Bulacan Tatlong araw na pagdiriwangUbando ng pista ni San Pascual Baylon, Sta. Clara at Nuestra Señora de Salambao. Ang mga mag-asawang walang anak, nagpapasalamat na mga magulang, nagpapasalamat na mga magsasaka at mangingisda ay nagsasayaw sa kalye kasama ng mga babaeng may kasuotang makukulay para ipagdasal ang mga bata at magandang ani.Pista ng mga Hunyo 29 Tubod, Lanao del Isang kasiyahan sa kalye atPintado Norte paligsahan na nakasentro sa matatandang kaugalian ng pagta-tattoo na nagpapahiwatig ng tapang at istatus sa isang pamayananPista ng Sagayan Hulyo 3–5 Basco, Batanes Kakaibang pistang kultural na nagpapakita ng sayaw ng pakikidigma ng mga lalaking katutubo at ang “Kasiduratan” ng mga babaeng Muslim na suot ang kanilang makukulay at kakaibang kasuotan. Sumasali sa pistang ito ang lahat ng mga bayan ng lalawigan.Pista ng Palupalo Agosto 4–5 Malaybalay, Pagtatanghal kultural ng iba’t ibang Bukidnon bayan ng Batanes na nagpapakita ng mga kakayahan ng mga Ivatan.Pista ng Setyembre 5–7 Bukidnon Kakaibang pista ng mga awit,Kaamulan sayaw at sosyo-kultural na gawain na nagsasama at pinag-iisa ang mga tribo ng pamayanan at ang iba pang mga sektor ng lalawigan ng Bukidnon5. Pagsagot sa mga Gawain A at B.6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 210. 95

Gawain C Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipasuri ang iba’t ibang katangian at tradisyon ng mga Pilipino. Isa-isahin ang epekto at bunga sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng Pilipino.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 210.Takdang Gawain Gumawa ng isang liham na nagpapamalas sa paghanga sa mga katangian attradisyon ng mga Pilipino.Susi sa Pagwawasto Gawain BGawain A 1. J 1. T 2. I 2. M 3. H 3. T 4. D 4. M 5. C 5. T 6. B 6. T 7. F 7. M 8. E 8. M 9. G 9. T 10. A10. TPangwakas na Gawain Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Pagtatanghal ng mga mag-aaral ng isang dula-dulaan na nagpapakita ngmga katangian at tradisyon na dapat panatilihin ng mga Pilipino.ARALIN 16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang PilipinoLayunin Maipakikita ang kaugnayan ng heograpiya, kultura at pangkabuhayanggawain sa pagbuo ng pagkakakilanlang PilipinoPaksang AralinPaksa : Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkaka- kilanlang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 17, pp. 211–214 K to 12 – AP4LKE 96

PamamaraanA. Panimula 1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-ano ang mga katangian ng mga Pilipino na naglalarawan at nagpapaiba sa kaniya sa ibang tao sa mundo? 3. Paglalaro ng Pinoy Henyo. Papahulaan sa mga mag-aaral ang mga sumusunod: 4. Ipabasa sa mga mag-aaral ang mga salita at ipapangkat ito ayon sa konsepto.B. Paglinang 1. Pagpapangkat ng mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipasagot: Ano-anong salita ang may kaugnayan sa heograpiya? kultura? kabuhayan? 3. Hayaan ang mga pangkat na isulat ang kanilang mga sagot sa mga bilog a cluster map. HeograpiyaKultura KabuhayanGabay na tanong: a. Sa paanong paraan nagkakaugnay ang heograpiya sa kultura? ang heograpiya sa kabuhayan? b. Naging salik ba ang uri ng kabuhayan sa uri ng pamumuhay ng mga Pilipino? Bakit? 97

4. Pagpapagawa sa bahaging Gawin Mo sa LM, p. 213. Gawain A Pagkakaroon ng pangkatang gawain. Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa kaugnayan ng heograpiya, kabuhayan at kultura sa kanilang barangay. Pag-uulat ng napag-usapan sa klase. Gawain B Pagkakaroon ng pangkatang gawain. Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa napiling pangkat etniko. Pagtatalakayan. Pag-uulat ng napag-usapan sa klase. 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 213.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 214.Takdang Aralin 1. Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng bansa? 2. Sa paanong paraan higit na maipakikita ang pagmamahal at paggalang sa ating watawat at sa pambansang awit?Pangwakas na Gawain tradisyon, paniniwala sa inyong lugar.ARALIN 17 Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng BansaLayunin Natatalakay ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang sagisagng bansaPaksang AralinPaksa : Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng BansaKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 18, pp. 215–221 K to 12 – AP4LKE 98

PamamaraanA. Panimula 1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagkaugnay ang heograpiya, kultura, at kabuhayan sa pagkakakilanlang Pilipino? 3. Video analysis. Pagpapakita ng video ng Lupang Hinirang https://www. youtube.com/watch?v=ourtXdYLsjg Gabay na tanong: Ano ang iyong nararamdaman tuwing inaawit ang pambansang awit? May pagmamalaki ba sa iyong puso habang iniaawit ito?B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin. Pagpapaliwanag sa kahalagahan ng watawat at pambansang awit bilang mga sagisag ng bansa. 2. Pagsagawa ng bahaging Gawin Mo sa LM, p. 219.Gawain A Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng Singing Bee. Iaayos ng bawat mag-aaral ang pagkakasunod-sunod ng liriko ng Lupang Hinirang.Gawain B Pagsagot sa Gawain B, LM, p. 220.Gawain C Pagkakaroon ng dula-dulaan. Gamitin ang rubric para sa dula-dulaan.Katangi-tangi Mahusay Katamtaman Kailangan pa 4 3 2 ng dagdag na pagsasanay 1Napakahusay ng Mahusay ang Hindi gaanong Mahina angpagbigkas ng dayalog pagbigkas ng dayalog mahusay ang pagbigkas ng dayalognang may angkop na nang may angkop na pagbigkas ng dayalog nang may angkop nalakas ng boses lakas ng boses nang may angkop na lakas ng boses lakas ng bosesAng kilos ng katawan Ang kilos ng katawan Ang kilos ng katawan Ang kilos ng katawanat ekspresyon sa at ekspresyon sa at ekspresyon sa at ekspresyon samukha ay lubos mukha ay nakatulong mukha ay hindi mukha ay hindina nakatulong sa sa pagpapahayag gaanong makatulong nakatulong sapagpapahayag ng damdamin ng sa pagpapahayag pagpapahayagng damdamin ng dayalog ng damdamin ng ng damdamin ngdayalog dayalog dayalog 99

Gumamit ng Gumamit ng sapat na Gumamit ng kaunting Hindi gumamit ngmaraming materyales materyales para sa materyales para sa materyales para sapara sa ikagaganda ikagaganda ng dula- ikagaganda ng dula- ikagaganda ng dula-ng dula-dulaan dulaan dulaan dulaan.Lubhang malinaw Malinaw na Hindi gaanong Hindi malinaw nana naipahayag ang naipahayag ang malinaw na naipahayag angmensahe ng dula- mensahe ng dula- naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan dulaan mensahe ng dula- dulaan dulaanLubos na wasto May ilang mali Maling lahat angang mga datos at sa datos at Maraming mali mga datos atimpormasyong impormasyong ang mga datos at impormasyongipinarating ng dula ipinarating ng dula impormasyong ipinarating ng dula. ipinarating ng dula 3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 221.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 221.Takdang Aralin 1. Ano-ano ang kultura ng bawat rehiyon sa Pilipinas? 2. Magbigay ng mga katangian ng mga kultura na ipinagmamalaki sa bawat rehiyon.Susi sa PagwawastoGawain A 1. Bayang magiliw Perlas ng silangan Alab ng puso Sa dibdib mo’y buhay 2. Lupang hinirang Duyan ka ng magiting Sa manlulupig Di ka pasisiil 3. Ang kislap ng watawat moy Tagumpay na nagniningning May dilag ang tula At awit sa paglayang minamahal 4. Ang bituin at araw niya Kailan pa ma’y di magdidilim Lupa ng araw ng luwalhatit pagsinta Buhay ay langit sa piling mo 100

5. Sa manlulupig Di ka pasisiil Sa dagat at bundok Sa simoy at sa langit mong bughawGawain BAnalohiya 1. kagitingan 2. lusong 3. Luzon, Visayas at Mindanao 4. Emilio Aguinaldo 5. 3 6. watawat 7. balkonahe ni Hen. Emilio Aguinaldo 8. Julian Felipe 9. masaya 10. kaliwanagan ng isipanPangwakas na Gawain Hatiin ang klase sa tatlong pangkat. Gumawa ng video ng mga pamamaraan sa pagpapakita ng pagmamalaki atpaggalang sa watawat at sa pambansang awit.ARALIN 18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang PilipinoLayunin 1. Nakabubuo ng plano na nagpapakilala at nagpapakita ng pagmamalaki sa kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan 2. Nakasusulat ng sanaysay na tumatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki sa kulturang PilipinoPaksang AralinPaksa : Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 19, pp. 222–226 K to 12 – AP4LKEPamamaraanA. Panimula 1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang sagisag ng ating bansa? 101

3. Ipakita ang mga larawan ng iba’t ibang kultura ng bawat rehiyon at ipatukoy sa mga mag-aaral kung saang rehiyon ito kabilang.B. Paglinang 1. Talakayin ang aralin, pp. 222–226. 2. Ipasagot ang mga Gawain A at B. Gawain A Ipasagot sa mga mag-aaral ang inihandang Data Retrieval Chart. Pagtukoy ng mga mag-aaral sa kultura ng bawat rehiyon. Gawain B Hatiin ang klase sa apat na pangkat at ibibigay ang kanilang task card. Gawain C Indibiduwal na Gawain. Pagsulat ng sanaysay tungkol sa pagpapakita ng pagmamalaki at pagpapahalaga sa ating kultura. Gamitin ang rubric. 3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 225.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 226.Takdang Aralin Gumawa ng scrap book ng mga larawan ng natatanging kultura na iyongkinabibilangan.Pangwakas na Gawain Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng poster tungkol sa paraan ng pagpapakitang pagmamalaki sa kultura ng rehiyong iyong kinabibilangan. 102

Lagumang Pagsusulit IKALAWANG YUNITI. KAALAMAN (15%)Basahin at unawaing mabuti ang mga katanungan. Piliin ang titik ng wastongsagot. Isulat ito sa sagutang papel.1. Ang magkakaibigang Ramcis, Ronell, Susan, Wilma, at Walter aynakatira malapit sa malawak na taniman ng palay. Anong uri nghanapbuhay ang naaangkop sa kanilang lugar?A. Pangingisda C. PagmiminaB. Pagsasaka D. Pangangaso2. Ito ay mga lugar na kilala at angkop sa pagtatanim ng mga gulay,prutas, at mga bulaklak.A. Tagaytay at Baguio C. Paracale at DavaoB. Batangas at Mindoro D. Quezon at Batanes3. Ang mga taga-Marikina ay kilala sa pagiging mahusay sa mga gawaingpangnegosyo. Anong uri ng mga produkto ang kanilang nililikha oginagawa?A. Damit at pantalon C. Alak at de lataB. Alahas at palamuti D. Bag at sapatos4. Anong produkto o kalakal ang matatagpuan o makukuha sa mga lugarna malapit sa baybaying-dagat?A. palay, abaka, at maisB. hipon, mani at sagingC. perlas, isda, at alimasagD. manok, baboy, at kalabaw5. Ang hagdan-hagdang palayan ay isang pamanang pook. Ito aymatatagpuan sa Hilagang Luzon. Mahigit 200 taon itong ginawa ngmga Ifugao. Sa paanong paraan nila ito inukit?A. Kamay C. SikoB. Paa D. Kahoy6. Tinagurian siyang National Artist sa larangan ng Arkitektura. Ang mgakahanga-hangang nagawa niya na lubos na nagpamalas ng kaniyanggaling at talino ay ang Cultural Center of the Philippines, PhilippinePlaza, Catholic Chapel sa Unibersidad ng Pilipinas, at ang palasyo ngSultan ng Brunei Darussalam.A. Leandro Locsin C. Rene CorcueraB. Pedro Paterno D. Gregorio Santiago 103

II. PROSESO/KASANAYAN (25%) Sagutin at gawin ang mga sumusunod: (10 puntos) 7–8. Ipabuo sa mga mag-aaral ang graphic organizer upang maipakita ang matalino at di-matalinong paraan ng pangangasiwa ng likas na yaman.Pangangalaga sa Likas na YamanMatalinong Paraan Di-Matalinong Paraanng Pangangasiwa ng Pangangasiwa1. 1.2. 2.3. 3.4. 4.5. 5.9–10. Ano ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Sa aling mga materyal kaya nagmula ang mga produkto sa ikalawang larawan? 104

11–12. Magpapakita ng limang larawan. Kulayan ang larawan kung nagpapakita ito ng tama o wastong pangangasiwa ng likas na yaman na nakatutulong sa pag-unlad ng bansa. 13–14. Magpagawa ng isang time line. Mag-isip ng tatlong mahahalagang pangyayari na iyong naranasan mula pagkabata hanggang sa kasalukuyan na may kinalaman sa pag-unlad ng bansa. Iguhit ito nang sunod-sunod ayon sa pangyayari sa loob ng mga kahon. 15–16. Sa pamamagitan ng cluster map, iguhit sa loob ng mga bilog ang mga gawain o hanapbuhay ng iyong pamilya na naaangkop sa uri ng kapaligiran na mayroon dito na ipinagpapatuloy o ginagawa pa hanggang sa ngayon.III. PAG-UNAWA (30%) 17. Ang iyong kapatid ay mahilig magtapon ng mga bagay na alam mong maaari pang gamiting muli. Ano ang gagawin mo para maiwasto ang ginagawa ng kapatid mo? A. Isusumbong ko siya sa aming mga magulang. B. Sasabihin ko sa guro niya na turuan ang kapatid ko tungkol sa 3Rs. 105

C. Kukunin ko ang mga itinatapon niya na puwede ko pang mapa- kinabangan. D. Tuturuan ko siya kung paano muling mapakinabangan ang mga bagay na akala niya ay basura na.18. Bakit dapat nating tangkilikin ang sariling produkto? A. Dahil sa ganitong paraan ay makatutulong ka sa pag-unlad ng sarili mong bansa B. Dahil mas matibay ang gawang Pinoy kumpara sa gawang imported C. Dahil mas mura ang mga produkto rito sa Pilipinas D. Lahat ng nabanggit19. Nais ng aking ina na bumili ng perlas para sa aming magkakapatid. Kanino sa mga sumusunod kong tiyahin kami lalapit para magpabili ng perlas? A. Sa aking Tiya Maria na taga-Bicol B. Sa aking Tiya Lucia na taga-Davao C. Sa aking Tiya Arsenia na taga-Sulu D. Sa aking Tiya Soledad na taga-Cagayan20. Kabilang sa mga hamon sa mga gawaing pangkabuhayan sa Pilipinas tulad ng pangingisda at pagsasaka ang pagbabago ng klima at iba pang likas na mga pangyayari tulad ng kalamidad at El Niño phenomenon. Ano ang ibig ipakahulugan nito? A. Malaki ang epekto ng kalikasan sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa. B. Maraming hamon at oportunidad na hinahaharap ang iba’t ibang mga gawaing pangkabuhayan sa bansa. C. Sa kabila ng mga hamon, dapat puro oportunidad lamang ang isipin ng mga magsasaka at mangingisda. D. Dapat manatiling matatag ang mga magsasaka at mangingisda dahil marami pang ibang hamon na darating sa kanila.21. Bilang isang guro, paano ka makatutulong sa pagpapatupad ng likas kayang pag-unlad o sustainable development? A. Pagbabawas sa pagpalaki ng mga rural na lugar B. Pagpapaigting ng edukasyong pangkalikasan C. Pagkakaroon ng Property Rights Reform D. Pag-aayos ng mga nasirang ecosystem22. Si VM ay nagmamadali sa kanyang pagpasok sapagkat mahuhuli na siya sa klase sa Araling Panlipunan. Sa kaniyang pagpasok sa gate ng paaralan, naabutan niyang inaawit ang Lupang Hinirang. Kung ikaw si VM, ano ang iyong gagawin? A. Lalabas ng paaralan at uuwi na lang B. Magpapatuloy sa pagtakbo para makahabol sa klase C. Maglalakad nang tuloy-tuloy at magkunwaring walang narinig D. Titigil, ilalagay ang kanang kamay sa dibdib, at aawitin nang may damdamin ang pambansang awit 106

23. Ang kultura ay bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Bilang isang mamamayang Pilipino, sa paanong paraan mo maipagmamalaki ang kulturang Pilipino? A. Panonood ng mga cultural dance B. Pagbili ng mga produkto ng iba’t ibang bansa C. Panonood ng mga pelikulang Pilipino at banyaga D. Pamamasyal sa ibang bansa kaysa mga pamanang pook o lalawigan ng bansa24. Handang damayan ng mga Pilipino ang kababayang nawalan ng mahal sa buhay. Ano ang ipinapakita nito? A. Ang Pilipino ay tiwali at hindi mapagkakatiwalaan. B. Ang Pilipino ay maawain at matulungin. C. Ang Pilipino ay malupit. D. Ang Pilipino ay tamad.25. Si RJ ay pangulo ng Supreme Pupil Government. Nais niyang makatulong upang patuloy na mapanatiling malinis ang kapaligiran at makaipon ng pondo sa pagpapaganda ng kanilang paaralan. Ano kaya ang maaari niyang gawin sa mga plastik na bote na kaniyang makikita at mapupulot? A. Ibabaon sa ilalim ng lupa para hindi ito nakakalat. B. Pupulutin at ibubukod sa mga napulot na mga basura at ibebenta sa junk shop. C. Ire-recycle ang mga napulot na bote at ibebenta ang mga nagawang produkto mula rito. D. Pupulutin at gagamiting lalagyan ng tubig na ipandidilig sa gulayan sa paaralan.26. Paano ka higit na maging mabuting tao? A. Hindi ako sasama sa kahit anong kultural na grupo. B. Pag-aaralan na matutunan ang kultura ng ibang mga grupo. C. Sasama sa pinakamagaling na grupong kultural sa sariling bayan. D. Hindi ko pakikialaman ang paniniwala, kaugalian, at pagpapa- halaga ng ibang tao.27. Ano ang mabuting gawin ng mga taong magkakaiba ang kultura sa isang komunidad? A. Makipaglaban sa isa’t isa upang magkaroon ng iisang nangu- ngunang kultura lamang. B. Magtulungan sa pagpapaunlad ng kanilang komunidad. C. Mag-iwasan para maging mapayapa ang komunidad. D. Ipagwalang-bahala na lamang ito.28. Ano ang palagay mo sa iyong kultura? A. Pinakamababang kultura sa lahat B. Mas magaling sa kultura ng ibang tao C. Pinakamagaling na kultura sa buong mundo D. Iba sa kultura ng ibang grupo, ngunit ayos lamang ito 107

IV. PERFORMANS / PRODUKTO (30%) 29–34. Gawin ang mga sumusunod. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos na gawain. A. Gumuhit ng nararapat na anyo ng ating kapaligiran. B. Iguhit ang epekto ng hindi magandang pangangalaga sa ating kapaligiran. C. Gumawa ng poster na makahihikayat o makaaakit sa wastong pangangalaga ng kapaligiran. D. Iguhit o ilarawan ang uri ng kapaligirang dapat nating panatilihin ngayon hanggang sa hinaharap. E. Kumpletuhin / tapusin ang sumusunod na pangungusap: 1) Ako ay tumutulong sa pangangalaga ng ating mga pinagku- kunang-yaman sa pamamagitan ng ______________________ _____________________________. 2) Mapangangalagaan ko ang aking kapaligiran kung ________ _____________________________. 35–40. Sumulat ng sanaysay na nagpapahayag ng pagmamalaki sa mga Pilipinong nagbigay ng karangalan sa ating bansa. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos na gawain. 108

Yunit III Ang Pamamahala sa Aking Bansa Isang mahalagang sangkap ng estado ang pamahalaan. Ito ang institusyongnagpapahayag ng damdamin at mithiin ng mga mamamayan. Ito ang inaasahangkakatawan sa mga mamamayan at magtataguyod ng kapakanan ng bawat isa. Sa yunit na ito ay tatalakayin ang kahulugan at kahalagahan ng pambansangpamahalaan ng Pilipinas. Nakapaloob dito ang iba-ibang aralin na tumatalakay sa balangkas oestruktura ng ating bansa, mga ugnayan ng kapangyarihan ng mga pamahalaanglokal at ang paraan ng kanilang pagtutulungan, kahulugan ng simbolo at sagisagng kapangyarihan ng tatlong sangay ng ating pambansang pamahalaan, mgaproyekto, programa, at iba-ibang paglilingkod ng pamahalaan upang matugunanang mga pangangailangan ng bawat mamamayan.ArAlin 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay nitolayunin 1. Natutukoy ang kahulugan ng pambansang pamahalaan 2. Natatalakay ang kahalagahan ng pambansang pamahalaan 3. Natatalakay ang kapangyarihan ng tatlong sangay ng pamahalaanPaksang-AralinPaksa : Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay NitoKagamitan : larawan, manila paper, at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 228–236PamamaraanA. Panimula Ipakita sa mga mag-aaral ang larawan ng Palasyo ng Malacañang. Itanong kung ano ang sinisimbolo nito. Ipahinuha na ito ay kumakatawan sa pambansang pamahalaan.B. Paglinang 1. Itanong ang pakahulugan ng mga mag-aaral sa salitang pamahalaan o pambansang pamahalaan. Tanggapin lahat ng sagot ng mag-aaral. Isulat sa pisara. Iugnay ang kanilang mga sagot sa aralin. 2. Ipaskil sa pisara ang mga larawan ng tanggapan ng tatlong sangay ng pamahalaan. 3. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 228. Talakayin ang aralin. 4. Ipagawa ang mga gawain sa LM, pp. 230–231. 109

Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. Bigyan ang bawat pangkatng manila paper.Ipagawa sa bawat pangkat ang Gawain A, p. 232 ng LM.Ipaulat ang kanilang output sa klase.Ipagawa ang Gawain B sa p. 233. Tingnan ang mga sagot ng mgabata.Ipaliwanag ang bawat hakbang sa gawain. Ipagawa ang Gawain C,p. 233 ng LM.Ipaulat ang kanilang output sa klase.Paalaala: Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatanggawain. rubric sa Pangkatang Gawain A-C Pamantayan Puntos Natamong Puntos 3Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3Nakakagawa ng graphic organizer 3Malinis ang pagkakagawa ng visual aid atmay angkop na disenyo 3Katamtaman ang lakas ng boses 3Maikhain sa presentasyon ng output 15Kabuuang Puntos4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 235 ng LM.Pagtataya Ipasagot sa mga bata ang Natutuhan Ko, p. 235 ng LM.Susi sa PagwawastoNatutuhan Ko I. 1. Tama 2. Mali, dalawa – tatlo 3. Mali, piling hurado – senador at mga kinatawan 4. Tama 5. Tama 6. Mali, mambabatas – hukom/mahistrado110

7. Tama 6. I 8. Tama 7. H 9. Tama 8. G 10. Tama 9. DII. 1. J 10. F 2. A 3. C 4. F 5. BAralin 2 Mga Antas ng Pamahalaanlayunin Natatalakay ang mga antas ng pamahalaanPaksang AralinPaksa : Mga Antas ng PamahalaanKagamitan : manila paper at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 237–241Pamamaraan A Panimula 1. Ipakita ang larawan ni Jesse Robredo at larawan ng Pangulong Benigno Aquino. 2. Itanong sa klase kung saan unang nanungkulan sa pamahalaan si Jesse Robredo bago naging kalihim ng Kagawaran ng Interyor at Lokal na Pamahalaan. 3. Itanong din kung saan dating nanungkulan ang Pangulong Benigno Aquino. Itanong kung ano ang katungkulan niya ngayon at ano ang kaniyang nasasakupan. Dapat lumabas sa mga sagot ng mga bata ang antas na pinamumunuan ng dalawang pinuno. 4. Iugnay ang kanilang mga sagot sa paksang aralin.B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 237–241. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa mga sumusunod: Pangkat I – Pambansang antas Pangkat II – Lokal na antas 3. Ipatala sa bawat pangkat ang katangian ng bawat antas. 4. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 5. Papunan sa bawat pangkat ang Venn diagram. 111

Ilagay sa unag bilog ang mga katangian ng lokal na antas.Ilagay sa ikalawang bilog ang mga katangian ng pambansang antasSa overlapping circle ilagay ang pagkakatulad ng gawain ng lokalat pambansang antas.6. Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output.7. Gamitan ng rubric ang pangkatang gawain ng mga mag-aaral. rubric sa Pangkatang Gawain Pamantayan Puntos Natamong Puntos 31. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 3 32. Nakakagawa ng graphic organizer3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid 3 3 at may angkop na disenyo 154. Katamtaman ang lakas ng boses5. Malikhain sa presentasyon ng outputKabuuang Puntos Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. Ipagawa sa bawat pangkat ang balangkas ng mga antas ng pamahalaan. Ipahambing ang mga antas ng pamahalaan. Ipabasa sa bawat pangkat ang rubric ng pangkatang gawain. Ipaulat ang output ng mga mag-aaral sa klase. Sa parehong pangkat ipakopya ang tsart sa manila paper. Bigyan ng panahong magsaliksik ang bawat pangkat. Ipagawa ang hinihingi ng gawain. Ipaliwanag at gabayan ang mga mag-aaral sa gawain. Ipaulat ang kanilang output sa klase. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan. Ipawasto ang kanilang mga sagot. 8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 240 ng LM.Pagtataya Ipasagot sa mga mag-aaral ang Natutuhan Ko, p. 241. 112

Susi sa PagwawastoTingnan ang kasagutan ng mga bata. Maaaring iba-iba ang sagot.Natutuhan Ko 6. I 1. B 7. C 2. D/E 8. E 3. G 9. H 4. F 10. J 5. AArAlin 3 Ang mga namumuno sa Bansalayunin Natutukoy ang mga namumuno ng bansaPaksang AralinPaksa : Ang mga Namumuno sa BansaKagamitan : larawan ng mga pinuno sa bansa, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 242–248PamamaraanA. Panimula 1. Ipaskil sa pisara ang larawan ng pangulo, pangalawang pangulo, punong mahistrado, maaaring kilalang gobernador, alkalde, at kapitan ng barangay. 2. Itanong: a. Sino-sino ang mga nakalarawan sa pisara? b. Ano ang katungkulan nila sa pamahalaan? c. Ano ang mahalagang gawain nila sa pamahalaan?B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 242–248. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa sumusunod: Pangkat I – Pangulo at Pangalawang Pangulo Pangkat II – Senador at mga Kinatawan Pangkat III – Punong Mahistrado Pangkat IV – Gobernador, bise-gobernador Pangkat V – Alkalde, Bise-alkalde, Kapitan ng barangay 3. Ipatala sa bawat pangkat ang gawain ng mga namumuno na nakatalaga sa kanilang pangkat. Magpasaliksik ng kailangang impormasyon. 4. Ipabasa sa klase ang rubric ng pangkatang gawain upang mapanatili ang kaayusan ng klase.

rubric sa Pangkatang Gawain Pamantayan Puntos natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3 32. Nakakagawa ng graphic organizer 33. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at 3 may angkop na disenyo 3 154. May katamtamang lakas ng boses5. Malikhain sa presentasyon ng outputKabuuang Puntos4. Ipasaliksik sa mga bata ang talambuhay ni Jesse Robredo at ipabahagisa klase ang kanilang natuklasan at natutuhan. (Maaari din na angguro ay magpakita ng power point presentation tungkol sa buhay niJesse Robredo.)5. Ipagawa ang mga gawain sa , p. 253 ng LM.Ipasagot sa mga bata ang mga tanong sa papel.Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para magawa ito.Iwasto ang mga sagot ng mga mag-aaral. Ipasagot sa bawat mag-aaral ang gawain. Ipasulat ang mga sagot sa notbuk. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral para masagot ang mga tanong. Ipaulat sa klase ang mga sagot. Tanggapin lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Itama pagkatapos kung kailangan. Ipasagot ang mga tanong sa mga mag-aaral. Ipasulat ang sagot sa sagutang papel. Bigyan ng sapat na oras ang mga mag-aaral para magawa ito. Iwasto ang sagot ng mga mag-aaral. 6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 254 ng LM.Pagtataya Ipasagot sa papel ang Natutuhan Ko, p. 255 ng LM.Takdang Gawain 1. Ano-anong kuwalipikasyon ang ginagamit na pamantayan sa pagpili ng pangulo, mga mahistrado ng korte suprema, senador, at mga kinatawan ng mababang kapulungan? 2. Anong mga kapangyarihan ang kaakibat ng pagiging pinuno ng bansa? 114

Susi sa Pagwawasto 1. Pangulo 2. Punong Mahistrado 3. Pangulo ng Senado 4. Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. Pangulo 1. pinuno ng Sangay na Tagapagpaganap 2. pinuno ng Sangay na Tagapaghukom 3. pinuno ng Mataas na Kapulungan 4. pinamumunuan ng Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. mga piling hukom at puno ng kaniyang gabinete 1. Benigno Simeon Aquino 2. Jejomar Binay 3. Franklin Drilon 4. Feliciano Belmonte, Jr. 5. Maria Lourdes SerenoNatutuhan Ko 1. B 2. D 3. E 4. A 5. C 6. FArAlin 4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga namumuno ng Bansalayunin Natatalakay ang paraan ng pagpili at ang kaakibat na kapangyarihan ngmga namumuno sa bansaPaksang AralinPaksa : Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga Namumuno ng BansaKagamitan : manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 249–256 115

PamamaraanA. Panimula Itanong sa mga mag-aaral kung sinong kilalang lider sa buong mundo ang kanilang idolo. Itanong kung bakit nila ito napili. Maaari din na ang guro ay magpakita ng mga larawan ng kilalang lider tulad nina Nelson Mandela, Indira Gandhi, Mahatma Gandhi, at Aung San Suu Kyi. Itanong kung paano sila naging kilala sa buong mundo. Ibigay ito sa mga mag-aaral nang mas maaga para makasaliksik sila sa internet. Iugnay ito sa aralin.B. Paglinang1. Talakayin ang aralin sa pp. 249–255 ng LM.2. Bigyang-diin ang ano mang katanungan ng mga mag-aaral.3. Ipagawa ang mga gawain sa , LM pp. 253–256.Bumuo ng limang pangkat.Ipasagot ang mga tanong sa LM p. 253.Ipasulat ang mga sagot sa manila paper.Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot samga tanong.Sabihin sa mga bata na maghanda sa pag-uulat ng kanilang outputpagkatapos sa itinakdang oras.Ipaulat sa klase ang gawa ng bawat pangkat.Sa parehong pangkat, ipasagot ang Gawain B, sa p. 254 ng LM.Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa manila paper.Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.Pagkatapos ng itinakdang oras, ipaulat sa bawat pangkat angkanilang output.Maaaring gumamit ng rubric para sa gawain. rubrics sa Pangkatang Gawain Pamantayan Puntos Natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 3 32. Nakagawa ng graphic organizer 33. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may 3 angkop na disenyo 3 154. May katamtamang lakas ng boses5. Malikhain sa presentasyon ng outputKabuuang Puntos 116

Ipasagot ang gawain sa papel. Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral sa pagsagot sa gawain. Ipawasto ang mga kasagutan. 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 254 ng LM.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 255–256.Susi sa PagwawastoMaaaring iba-iba ang sagot. Tingnan ang kasagutan ng mga mag-aaral.Natutuhan Ko Kuwalipikasyon Pangulo/ Pangulo ng Ispiker ng Punong Pangalawang Senado Mababang Mahistrado1. Marunong bumasa at Kapulungan sumulat Pangulo 3 3 32. Katutubong mamamayan 333. 10 taong naninirahan sa 3 3 33 Pilipinas 3 34. Rehistradong botante 335. 40 taong gulang 36. Abogado ng 15 taon at naging hukom sa mababang hukuman7. May malinis na budhi, may integridad, subok na kakayahan, at malayang nakagagawa ng desisyon8. 35 taong gulang 39. Dalawang taong nanirahan 3 sa Pilipinas bago ang 3 halalan10. 25 taong gulang 117

II. 1. Mahistrado 2. Pangulo 3. Pangulo 4. Mahistrado 5. Senado 6. Mambabatas 7. Pangulo 8. Pangulo 9. Pangulo Mahistrado 10.ArAlin 5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga Sangay ng Pamahalaanlayunin 1. Naipapaliwanag ang paghihiwa-hiwalay ng tatlong sangay ng pamahalaan 2. Naipapaliwanag ang check and balance sa tatlong sangay ng pamahalaanPaksang AralinPaksa : Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga Sangay ng PamahalaanKagamitan : diyaryoSanggunian : Learner’s Material, pp. 257–261PamamaraanA. Panimula 1. Magpakita ng larawan ng leon, trono, korona at iba pang katulad nito. 2. Itanong: Anong mga larawan ang nakikita ninyo? Ano ang pumapasok sa isipan ninyo kapag nakikita ninyo ang mga larawang ito? Ano ang sinisimbolo ng mga larawang ito? 3. Iugnay ang ipinakitang mga larawan sa paksa.B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 257. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 3. Bigyan ang bawat pangkat ng diyaryo. Mula sa mga balita sa diyaryo, papiliin ang mga mag-aaral ng balita na nagpapakita ng kapangyarihan ng mga sangay ng pamahalaan. 4. Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa tsart. 118

Mga Balita sa Diyaryo na nagpapakita ng Kapangyarihan ng Tatlong Sangay ng Pamahalaan Sangay na Tagapagbatas Sangay na Tagapaghukom Sangay na Tagapagpatupad 5. Ipaulat ang output ng bawat pangkat. 6. Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang gawain upang mapanatili ang kaayusan ng klase. 7. Ipagawa sa mga mag-aral ang Gawain A hanggang Gawain C. Bumuo ng limang pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng bawat isang gawain sa LM, pp. 258–261. Bigyan ng sapat na panahon sa pagsagot ang bawat pangkat. Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang output. 8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 259 ng LM.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 260–261 ng LM.Susi sa PagwawastoMaaaring iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan.Halimbawang sagot: 1. nagbubuo o gumagawa ng mga batas 2. Naglilitis ng iba-ibang uri ng kaso 3. Nagpapatupad ng mga batas 4. Mahalaga para sa maayos na pamamalakad ng bawat sangay 5. Di-pagkakasundo at di-pagkakapantay-pantay ng kapangyarihan 1. Mali 2. Mali 3. Tama 4. Mali 5. TamaIba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan. 119

Aralin 6 Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Pangangailangan ng Bansalayunin pagtugon sa 1 Nasasabi ang kahulugan ng mabuting pamumuno 2. Natatalakay ang epekto ng mabuting pamumuno sa pangangailangan ng bansa 3. Nasasabi ang kahalagahan ng isang mabuting pinuno o liderPaksang AralinPaksa : Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Panga- ngailangan ng BansaKagamitan : lapis, bond paper, at krayolaSanggunian : Learner’s Material, pp. 262–267 K to 12-AP4LR-IIId4 Ang mahusay na pinuno Ni Rhojani Joy Nasiad 9-St. HildegardPamamaraanA. Panimula 1. Magpalaro ng Marching Drill. Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Pipili ang bawat pangkat ng kanilang lider. Tiyakin na pareho ang bilang ng bawat pangkat. Bibigyan ng pagkakataon ng guro ang bawat pangkat na makapaghanda sa kanilang resentasyon ng marching drill. Gabayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga bata ng kanilang marching drill. 2. Itanong: Ano-ano ang una ninyong mga ginawa? Paano kayo nagplano ng inyong gagawin? Ano ang unang hakbang na ginawa ng inyong napiling lider? Paano ninyo ito naisakatuparan? Sa palagay ninyo, bakit naging maayos at maganda ang inyong presentasyon? Sumunod ba kayo nang maayos sa inyong lider? Bakit? 3. Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina 262. 2. Kunin lahat ang mga sagot ng mga bata at isulat sa pisara. 120

3. Ipabasa ang Alamin Mo LM, pp. 262–264. Talakayin ang mga halimbawang sagot sa bahaging ito.4. Bigyang-diin ang sagot ng mga bata na angkop sa aralin. pangangailangan ng bansa? ngailangan ng bansa, lalawigan, bayan, o barangay?5. Ipaliwanag ang mga naging kasagutan ng mga bata.6. Ipagawa ang mga sumusunod: Sagutin ang tanong: Sa inyo bang barangay ay nagkaroon ng mga programang pangkabuhayan? Pang-edukasyon? Pangkalusugan? Panlipunan? Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang sagot. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, pahina 265. Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa nang maayos ang gawain. Pagtawag sa ilang piling bata upang ipaliwanag ang kanilang ginawa. Gumuhit o magdrowing ng isang epekto bunga ng pagtugon ng namumuno sa pangangailangan ng kaniyang nasasakupan. Ipaliwanag ang pamamaraan ng Gawain C. Paalalahanan ang mga mag-aaral sa pagiging maayos at malinis sa paggawa. Ipagawa ang Gawain C. Pumili ng ilang bata at ipakita ang kanilang mga iginuhit sa klase. Ipapasa ang mga guhit.7. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 266. 121

Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 267. rubric para sa Paggawa ng likhang-Sining sa Gawain C Batayan Mahusay na Mahusay Mahusay Hindi Mahusay (5 puntos) (4-3 puntos) (2-1 puntos)Pagkamalikhain50% Nakagawa ng isang Nakagawa ng isang Hindi naipakita ang likhang-sining sa likhang-sining sa pagkamalikhain saKalinisan at pinakamalikhaing malikhaing paraan paggawa ng likhang-kaayusan paraan sining30% Malinis at maayos ang Malinis ngunit hindi Hindi malinis at walangInterpretasyon ginawang likhang- gaanong maayos ang kaayusan ang ginawang20% sining pagkagawa ng likhang- likhang-sining sining Naipaliwanag sa pinakamalinaw at Naipaliwanag sa Hindi naipaliwanag pinakamaayos na maayos na paraan ang nang malinaw at paraan ang ginawang ginawang likhang- maayos ang ginawang likhang- sining sining likhang-siningArAlin 7 Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng Pamahalaanlayunin 1. Naiisa-isa ang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng pamahalaan 2. Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng pamalaanPaksang AralinPaksa : Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng PamahalaanKagamitan : mga simbolo ng bawat ahensiya, lapis, papel, krayola, at bond paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 7, pp. 268–272 K to 12-AP4PAB-IIId-5 Ref. Kayamanan Worktext sa Araling Panlipunan I (Bagong Edisyon, pp. 396–402 122

PamamaraanA. Panimula 1. Ipalaro ang Egg Hunting. Sa larong ito, maghanda ng mga simbolong gagamitin. Nakasulat sa bawat simbolo ang mga paliwanag kung paano mo makikita o mapupuntahan ang kinalalagyan ng mga itlog. 2. Itanong: Paano ninyo nakita ang mga itlog sa kanilang kinalalagyan? Sinunod ba ninyo nang tama ang mga paliwanag na nakasulat sa simbolo? Malaki ba ang naitulong nito sa inyo? Bakit?B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina 268. 2. Magdaos ng kaunting tanungan o palitan ng kuro-kuro kaugnay ng mga tanong. 3. Talakayin ang mga sagot sa bahaging ito. 4. Bigyang-diin ang mga kasagutan ng mga bata lalo na iyong mga angkop sa aralin. Ano ang simbolo? Ano ang tinatawag na sagisag? Paano nagkaroon ng ugnayan ang dalawang ito? Bakit nararapat nating pahalagahan ang mga simbolo at mga sagisag nito? 5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain. 6. Ipakita ang ilang halimbawa ng simbolo na nagpapakita ng kapangyarihan ng pamahalaan. 7. Ipagawa ang mga gawain A-C. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM, pahina 271. Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata sa pagsagot. Ipasulat ang sagot sa notbuk. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 271. Hayaan ang mga bata sa pagsagot sa mga gawain; bigyan sila ng sapat na oras. Talakayin ang mga sagot sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan. Paano nakatutulong ang kaalaman natin sa kahulugan ng mga simbolo sa mga sinasagisag nito? 8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 272.

Pagtataya Ipagawa ang Natutuhan Ko, p. 272 ng LM.Takdang Gawain Sumulat ng mga programa sa inyong barangay na may kinalaman sakalusugan.Susi sa Pagwawasto 1. pagnanais ng kalayaan at kasarinlan 2. Luzon, Visayas, at Mindanao 3. kasaysayan ng impluwensiya ng mga Amerikano 4. impluwensiya ng mga dayuhang Espanyol 5. may kalayaan at soberanya ang bansa kailangan ng pagwawasto. Batayang Puntos 5Natutuhan Ko 3 1 rubric para sa Gawain 5 Pamantayan A. Nilalaman 3 1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng mag-aaral sa ka- 1 niyang gawain/output 2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o nailahad ng mag-aaral. 3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang mag- aaral. B. Kagamitang Biswal 1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini- hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase. 2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu- gunan o kaalaman na dapat makita ng klase. 3. Walang handang biswal124

ArAlin 8 Mga Programang Pangkalusuganlayunin 1. Natutukoy ang ahensiyang may kaugnayan sa kalusugan 2. Naiisa-isa ang mga programang pangkalusugan 3. Napahahalagahan ang mga programang pangkalusuganPaksang AralinPaksa : Mga Programang PangkalusuganKagamitan : papel, lapis, krayola, bond paper, mga bote ng gamot, mga kagamitang pangkalusugan, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 8, pp. 273–278 K to 12 Ang Pilipinas: Heograpiya, Kasaysayan, at Sibika I, pp. 218–220PamamaraanA. Panimula 1. Hatiin ang klase sa dalawang pangkat. 2. Ipakita sa mga bata ang salitang KALUSUGAN. 3. Magpaligsahan sa pagtukoy ng mga programang pangkalusugan na inilunsad ng pamahalaan. 4. Kung maaari, magpakita ang guro ng isang sipi ng mga programang pangkalusugan upang mapag-usapan ito. 5. Itanong: a. Anong ahensiya ang tumutulong sa pangangalaga ng ating kalusugan? b. Paano naisasakatuparan ng ahensiya ang pangangalaga sa ating kalusugan? c. Paano kayo makatutulong sa mga programang pangkalusugan? d. Ano-ano ang nararapat gawin upang maging kaisa sa mga programang pangkalusugan ng pamahalaan? 6. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. Iugnay ang mga ito sa aralin.B. Paglinang 1. Ipabasa ang aralin sa p. 273 ng LM. 2. Gabayan ang mga bata sa talakayan. 3. Itanong: Ano ang kalusugan? Sino-sino ang kadalasang nagsasagawa ng mga programang pangkalusugan? Paano sila nakatutulong sa suliraning pangkalusugan? Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong nagsasagawa nito? 125

Bilang mag-aaral, paano ka magiging kabalikat sa ganitong uri nggawain?Paano mo magagamit sa iyong pang araw-araw na pamumuhayang kahalagahan ng kalusugan?4. Lapatan ng angkop na pagpapaliwanag ang mga kasagutan ng mgabata.5. Bigyang-diin ang mga sagot ng mga bata na angkop sa aralin.6. Ipagawa ang mga gawain sa , pp. 276–277.Bumuo ng tatlong pangkat.Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng sa LM.pahina 276.Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang makagawasila nang maayos.Iwasto ang kanilang mga naging kasagutan.Sa parehong pangkat, ipagawa ang sa LM, p. 277.Talakayin ang gawain sa pamamagitan ng pagpapakita nghalimbawa.Ipapaliwanag sa klase ang kanilang ginawa.Hayaang magbigay ng mga puna ang mga bata.Itanong: 1. Ano-anong programa sa kalusugan meron sa ating lalawigan? 2. Ano ang naitutulong nito sa ating mga mamamayan? 3. Paano makatutulong ang kaalaman natin sa programang pangkalusugan? Ipasagot ang Gawain C (indibidwal na gawain) Talakayin ang sagot ng mga bata. 7. Bigyang-diin ang Tandaan Mo sa LM, p. 277.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 278 ng LM.ArAlin 9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa Bansalayunin 1. Nasasabi ang mga pamamaraan ng pagpapaunlad ng edukasyon sa bansa 2. Naitataguyod ang kahalagahan ng edukasyon sa bansa 126

Paksang AralinPaksa : Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa BansaKagamitan : lapis, bond paper, krayola, at magazineSanggunian : Learner’s Material, Aralin 9, pp. 279–283 K to 12-AP4PAB-IIIf-g-6 Hango sa saligang batas ng Republika ng Pilipinas, Artikulo XIV- EdukasyonPamamaraanA. Panimula 1. Laro: Word Bank. Bubunot ang mga bata ng isang pahayag mula sa word bank. pagpapaunlad ng yamang tao ng bansa pagpapaunlad ng edukasyon sa ating bansa ang programa para sa edukasyon mag-aral nang mabuti edukasyon at pagsasanay 2. Itanong: Anong salita ang nakuha mo sa loob ng kahon? Sa iyong sariling pagkakaunawa, ano ang ibig ipahiwatig ng salitang nabunot mo para sa ating lahat?B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo, LM, p. 279. 2. Itanong: a. Ano-anong programa sa edukasyon ang pinatutupad ng pama- halaan? b. Ano ang layunin ng mga programang ito? c. Paano ka makikibahagi sa mga programang ito? 3. Talakayin ang aralin. 127

Pangkatin ang klase sa apat. Ipakopya ang graphic organizer sa manila paper. Papunuan ito. Ipalahad sa klase. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B LM, pahina 281. Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa ng maayos ang gawain. Pagtawag sa ilang piling mga bata upang ipaliwanag ang kanilang ginawa. Ipagawa ang Gawain C sa LM, pp. 281–282. Tumawag ng ilang bata at ipalahad ang kanilang pangako. 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 282.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 282–283.Aralin 10 Mga Programang Pangkapayapaanlayunin 1. Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng programang pangkapayapaan ng pamahalaan 2. Nailalarawan ang mga tungkuling pangkapayapaanPaksang AralinPaksa : Mga Programang PangkapayapaanKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng paglilingkod na may kinalaman sa kapayapaanSanggunian : Learner’s Material, pp. 284–289 Aklat, Masipag na Pilipino 3PamamaraanA. Panimula 1. Magpakita ng mga larawan ng mga naglilingkod sa ating bansa, 128

lalawigan, bayan, at barangay. 2. Sagutin ang mga katanungan: a. Ano-ano ang inyong mga nakita? b. Sa palagay ninyo, ano ang kanilang mga tungkulin? c. Sino sa inyo ang malimit na makakita ng nasa larawan? d. Ano-ano ang kanilang mga ginagawa? e. Paano sila nakatutulong sa komunidad? 3. Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara. 4. Ipaliwanag at iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, p. 284. 2. Magdaos ng palitan ng kuro-kuro, kaugnay ng aralin. 3. Itanong: a. Ano ang ibig sabihin ng salitang kapayapaan? b. Sa palagay ninyo, sino-sino ang mga taong nagpapatupad ng kapayapaan at kaayusan? c. Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong ito? d. Bilang isang mag-aaral, ano ang magagawa mo para makapag- ambag sa kapayapaan at katiwasayan ng bayan? 4. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain sa LM, pp. 286–287. 5. Ipagawa ang mga gawain. Ipabasa ang panuto at ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 286 sa notbuk. Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para sa gawain. Iwasto ang mga sagot. Pangkatin ang klase sa apat. Ipagawa ang Gawain B sa LM p. 286. Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper at humanda sa palitan ng mga ideya. Sumulat din sila ng kanilang mga puna at nakita at pag-usapan sa harap ng klase. Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C, p. 287 ng LM. Ipagawa ang gawain. Tanungin ang mga bata: Anong tulong ang kaya mong gawin para sa kapayapaan ng inyong barangay? Ipaliwanag at palawakin ang mga kasagutan ng mga bata na may kinalaman sa paksa. 129

6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 287.Pagtataya Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 287–289.Takdang Gawain Kumuha ng mga diyaryo. Gumupit ng mga artikulo o balita tungkol samga gawain ng mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa kaligtasan,katahimikan, at kaayusan ng mga mamamayan.ArAlin 11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansalayunin 1. Nasasabi ang kahulugan ng ekonomiya at ang kaugnayan nito sa pag-unlad ng bansa 2. Natutukoy ang mga layunin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng ekonomiya 3. Nasasabi ang mga paraan ng pamahalaan upang maitaguyod ang ekonomiya ng bansaPaksang AralinPaksa : Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng BansaKagamitan : mga larawang may kaugnayan sa ekonomiyaSanggunian : Learner’s Material, Aralin 11, pp. 290–297 K to 12 – AP4PAB-IIIf-g-6,Integrasyon : Pakikiisa sa mga Programa ng PamahalaanPamamaraanA. Panimula 1. Balitaan. Pag-usapan ang napapanahong balita na may kaugnayan sa paksang aralin. Halimbawa: Naniniwala ba kayo na maunlad na ang Pilipinas kung ihahambing sa nakalipas na mga panahon? 2. Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa Panimula. 3. Ibigay ang kahulugan ng mga salitang illegal logging, total log ban, selective logging, export market, investment, kalakal, reforestation, smuggling, importasyon, at kooperatiba. 4. Balikan ang mga tanong sa Panimula bago magdaos ng brainstorming sa kaugnay na mga tanong.B. Paglinang 1. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM p. 290. 2. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga tanong na nakapaloob sa Sagutin, p. 295 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata ang