Araling Panlipunan Grade 8

Siva at Cave of the Elephants. Kung mapapansin ninyo mayamanang India sa Formatted: Font: Not Boldpagpipinta ng mga larawan ng hayop na totoo at likhang- isip. Ang mga Muslim ay may magagandang dibuho. May mga kurtinang sedana binurdahan ng sinulid na ginto. Sagana ang kapaligiran ng palasyo ng mgabulaklak.Dahil bawal ang mga rebulto,hindi gaanong nalinang ang pagpipinta.PANITIKAN Maraming nagawa ang mga Asyano sa larangan ng panitikan. Mayamanang panitikang Asyano sa mga kwentong bayan, alamat, epiko, tula, maiklingkwento at dula.Timog Asya.Nasusulat ang wikang klasikal ng panitikang Indian saSanskrit,na nakaimpluwensiya sa mga wika ng karatigbansa tulad ng Pilipinas, Indonesia,Sri Lanka at Pakistan. May paniniwala na sa India nagmula ang mga sinaunangkwento. May dalawang mahalagang epiko ang India, ang Mahabharata atRamayana. Ang Mahabharata ay nagsasalaysay ng pantribong digmaansamantalang ang Ramayana ay patungkol sa buhay ni Rama, ang lalaking bidasa epiko. Si Kalidasa, ang pinakadakilang dramatista na may-akda ng Sakuntala,patungkol ito sa pag-ibig ni Haring Dusyanta sa isang ermitanya, ang kanyangkahusayan ay maihahanay sa mga mahuhusay ng mga Europeo tulad ni WilliamShakespeare. Ang Panchatantra ang pinakamatanda at pinakatanyag na koleksyon ngmga pabula na may maraming kwento ukol sa alamat, engkantada at pabula. Si Rabindranath Tagore, isang manunulat na taga Bengal, at kauna-unahang Asyano na nagwagi noong 1913 Gawad Nobel para sa panitikan.Kahanga-hanga ang kanyang mga tula at kwento. Sa kanyang mga akda,hinikayat ang mga kapwa Indian na ipagmalaki ang lahing Indian. Lahat ngkanyang akda ay naglalarawan ng kagandahan ng kalikasan at pampulitika. AngGitanjali, ay isang aklat ng mga tula, Golpa Guccha, koleksyon ng mga kwentoukol sa ordinaryong pamumuhay at dinadanas na paghihirap ng mga tao.Kanlurang Asya Ang panitikan ng rehiyon ay repleksyon ng kultura ng mga mamamayandito. Noong 1966, si Shmuel Yosef Agnon na taga Israel ay tumanggap ng NobelPrize, ang kauna-unahang Hudyo na nakatanggap sa kanyang akda na The BridalCanopy at A Guest for the Night, Isa pang taga Israel ang nakilala sa kanyang akda na Songs of Jerusalemand Myself si Yehuda Anichai. Ang popular naA Thousand and One Nights namas kilalang Arabian Nights. Ito ay kwentong Persiano na hango sa kwentongIndian. Isinalaysay ito ng isang magandang prinsesa na nilibang ang hari upanghindi matuloy ang pagbitay sa kanya. Ang Pakikipagsapalaran ni Sinbad, ang The 115

Tale of Alibaba and the Forty Thieves ay lubhang makasining ang pagkasulat.AngRubaiyat, ay napakagandang tula na isinulat ni Omar Khayyam. Ang inspirasyon ng mga Arabe sa paggawa ay may kaugnayan sarelihiyong Islam na pinaniniwalaan nila.MUSIKA AT SAYAW Formatted: Indent: Left: 0.5\" Sa maraming bansa sa Asya, ang musika at sayaw ay bahagi ng ritwal sa Formatted: Font: Not Boldpanganganak, pag-aasawa at kamatayan. Bagaman maraming mga bansa rito Formatted: Indent: First line: 0\"ang nasakop ng mga Kanluranin, nananatiling buo ang tradisyong musikal ng mga Formatted: Font: Not BoldAsyano dahil na rin sa mahigpit at matibay na pundasyon nito. Sa sayaw masbinibigyang diin ng mga Asyano ang galaw ng kamay at katawan ng tao.Musika at Sayaw ng Indian Mahigpit ang pagtuturo sa mga nais mag-aral ng musika. Dahil sa higpit at dedikasyon sa pagtuturo nagbunga ito ng maraming nalikhang musika. Naniniwala ang mga Hindu na upang makamit ang Nirvana(ganap na kaligayahan) ang pinakamadaling paraan ang paggamit ng musika. Maraming instrumento sa musika ang ginagamit tulad ng tamburin, plawta(vina) at tambol(maridangan). Ang sitar ang pinakabantog na instrumento na gawa sa pinatuyong upo at maraming kwerdas. Ang ragas ay isang musika na nag-aalis ng sakit. Mayroong tiyak na oras at panahon sa pagtugtog nito. May paniniwala ang mga Hinduna ang ayaw sumunod sa itinakdang oras ay mapapasapanganib ang tinutugtugan at nakikinig nito. Mahilig ang mga Hindu sa sayaw, may paniniwala sila na ito’y libangan ng diyos nila. Patunay nito kahit sa templo may mga babaing nakaukit na sumasayaw.Ang Musika at Sayaw ng mga Arabe Sa mga lungsod ng Mecca, Ukash, at Medina sa Saudi Arabia pumupuntaang mga manunula, payaso, at musikero upang mag-aral at magpakadalubhasasa musika. May mga instrumento ng pangmusikal na ginagamit tulad ng mi’zafa,gussaba, mizmar, at tambourine. Ang harpa at trumpeta ay nagmula sa Iraq. Mayisang sistema ng melodiya na ginagamit ng mga unang musikerong Arabe nakatulad sa Ragas ng mga Hindu. Noong pumasok ang ika-19 na siglo, angmusikang Arabe ay impluwensiyado ng mga Europeo, makikita ito sa kanilangmartsa na gumagamit ng mga instrumentong banyaga.Pampalakasan Ang palakasan ay naging isang daan upang magkabuklod-buklod ang mgamamamayang Asyano.Hindi namabilang ang mga Asyanong nagingmatagumpay, nakilala at hinangaan sa iba’t-ibang palaro.Nagsilbing inspirasyonupang patuloy na magkaisa at magnais ng kapayapaan ang lahat ng mamamayansa Asya.Sa katunayan, ang isports ay naging bahagi ng pang-araw-araw nabuhay ng mga Asyano. 116

Ang karamihan ng larong kilala sa buong Asya at sa daigdig ay nagmula sa Formatted: Font: ItalicIndia. At ang karamihan nito ay inilalarawan sa tanyag na epikong Mahabharatana isinulat noong 800 B.C.E. Ang mga larong ito ay ginamit ng mahabang Formatted: Indent: First line: 0\"panahon hanggang sa ito ay mahaluan na ng iba’t ibang paraan at pangalan. Formatted: Font color: Black Hindi lamang ang rehiyon ng Silangang Asya at Timog-silangang Asya Formatted: Font: Not Boldang nakilala bilang isa sa mga orihinal na tagapagtatag ng mga natatanging Formatted: Font: Not Boldpalakasan nakilala rin sa iba’t ibang bansa ang rehiyon ng Timog at Kanlurang Formatted: Indent: First line: 0.5\"Asya. Formatted: Font: Not Bold Formatted: List Paragraph, Numbered + Level: 1 + May tanyag na laro sa India, ang Kabaddi, napakasimple, hindi magastos, Numbering Style: A, B, C, … + Start at: 1 + Alignment: Left +at hindi nangangailangan ng malaking ispasyo para ito maisagawa. Nalinang ang Aligned at: 0.25\" + Indent at: 0.5\"larong ito may apat na libong taon na ang nakakaraan upang makapagbigay Formatted: List Paragraph, Indent: Left: 0.75\"tulong sa mga Indian na maproteksyonan ang kanilang sarili laban sa mgapaglusob ng mga kaaway. Ang Kabaddi ay pangkatang laro. Nangangailangan ng dalawang pangkatpara makakuha ng mataas na iskor. Sa bawat pangkat ay may pitong miyembro.Ang gagawin lang ng magkabilang pangkat ay manghuhuli ng miyembro ngkatunggaling pangkat. Ang larong chess, baraha, at martial arts tulad ng judo at karate aynagmula sa India. Ang baraha ang popular na laro sa mga hari at maharlika ngkahariang korte sa India.Ang judo at karate ay mahalagang pananggalang ng mgaBudista sa mapanganib na paglalakbay patungong Japan, China, at Korea nanag-uugnay sa repleksiyong panloob ng mga Budista sa kanilang buhay. May ebidensiya na natagpuan sa kabihasnang Sumer noong 300hanggang 1500 B.C.E. Katunayan sa natagpuang tabletang luwad may naglalarong buno(wrestling) at boksing. Sa panahong Biblikal ang mga tansong istatwa aynaglalaro ng buno. Sa panahon ng Ur may mga damahan. Ang mga mayamannaging libangan ang pangangaso.Sa panahon ng Hittite nakilala sa kagalingan sapaglangoy bilang bahagi ng pakikidigma at may taglay na kalusugang pisikal. Angsinaunang Israel ay kilala sa larong pampalakasan sa takbuhan at pangingisda.Ang mga Persiano ay mahusay mangabayo. Ang mga atletang nakilala sa Asya sa bansang Syria nanguna si GwadaShowaa sa hurdles at high jump. Dahil sa kanyang pagkapanalo nagpista ngisang linggo ang bansang Syria. Gayundin si Naim Suleymanoghi isangweightlifter na taga Turkey na nag-uwi ng tatlong gintong medalya. Mahilig sa palakasan ang mga Asyanohindi lamang para manalo atmakilala sa buong mundo kundi taglay din ang katangiang dapat mataglay ngisang kasali sa laro.GAWAIN BLG.2 :PAGTAPAT-TAPATINA. Pagtapat-tapatin ang mga sumusunod. Isulat ang titik ng tamang sagot.Hanay A Hanay B____1.Koleksyon ng mga kwento ukol a. Shmuel YosefAgnon 117

sa ordinaryong pamumuhay at dinaranas Formatted: Font: (Default) Arial Formatted: Font: (Default) Arialna paghihirap ng mga tao Formatted: Indent: Left: 0.13\", First line: 0.5\"____2.Sumulat ng Sakuntala b. Kalidasa Formatted: Font: (Default) Arial Formatted: Font: (Default) Arial____3.Bansang matatagpuan ang Taj Mahal c. Panchatantra Formatted: Indent: Left: 0.25\", First line: 0.25\" Formatted: Font: (Default) Arial____4.Awit para samga maysakit sa India Formatted: Font: (Default) Arial Formatted: Indent: Left: 0.13\", First line: 0.5\"____5.Mahilig sa sayaw dahil naniniwala sila d. Masjid o Moske Formatted: Font: (Default) Arial Formatted: Font: (Default) Arialna ito’y libangan ng diyos nila Formatted: Indent: Left: 0.13\", First line: 0.5\" Formatted: Font: (Default) Arial____6.Kwentong Persianona nilibang ang hari e. Ragas Formatted: Indent: Left: 0.13\", First line: 0.5\" Formatted: Font: (Default) Arialngprinsesa upang hindi matuloy ang pagbitay Formatted: List Paragraph, Indent: Left: 0.56\" Formatted: List Paragraph, Indent: Left: 0.38\"sa prinsesa Formatted: List Paragraph, Space After: 10 pt, Line spacing: Multiple 1.15 li, Numbered + Level: 1 + Numbering____7.Kauna-unahang Hudyo na tumanggap f. Golpa Gucha Style: A, B, C, … + Start at: 1 + Alignment: Left + Aligned at: 0.25\" + Indent at: 0.5\"ngNobel Prize sa akdang The Bridal Canopy Formatted: List Paragraph, Indent: Left: 1.75\"____8.Pinakamahalagang pagpapahayag g. Indiang sining islamik____9.Pinakamatanda at pinakatanyag na koleksyon h. Rabindranath Tagoreng mga pabula sa India____10.Kauna-unahang Asyano na nagwagi ng i. HinduGawad Nobel sa panitikan j. Arabian NightsGAWAIN BLG. 3: DATA RETRIEVAL CHART B. Punan ang talahanayan ng mgaKontribusyong Asyano : Rehiyon/Bans Arkitektur Pagpipint Panitika Musik Pampalakasa a a a n a at n Sayaw Timog Asya Kanlurang Asya PAMPROSESONG TANONG 1. Ano ang mga kontribusyong Asyano? 2. Paano ipinakita ng mga tagaTimog at Kanlurang Asya ang kanilang pagkakakilanlan sa kanilang kultura? 3. Ikaw, bilang Asyano,bilang Pilipino, paano mo mabibigyang-halaga ang mga kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya?GAWAIN BLG. 4: DUGTUNGANG PANGUNGUSAPDugtungan ang sumusunod na pangungusap. 1. Ang kontribusyon ng mga Asyano ay_______________________. 2. Bilang Pilipino, nararapat na ipagmalaki ang ambag ng mga Asyano dahil__________________. 3. Mapapahalagahan ko ang mga kontribusyong Asyano sa ganitong paraan_______________. 118

GAWAIN5: KWL Sa bahaging ito, pwede mo ng sagutan ang ikatlong kolum. Pagkatapos, balikan ang iyong mga naging sagot sa journal notebook. Nadagdagan ba ang iyong kaalaman at pag- unawa sa ating aralin? KW L(What I think I know?) (What I want to know?) (What I Learned)BINABATI KITA! Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1. Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa ukol sa mga kontribusyon ng Timog at Kanlurang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod na bahagi ng aralin na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyong pag- unawa ukol sa paksang ito. UNDERSTANDING(DEEPEN) GAWAIN 3 : SALUDO AKO SA IYO…. Pangkatang gawain. Sasaliksikin mo ang kilalang personalidad sa Timog at Kanlurang Asya na may mahalagang kontribusyon sa Asya at sa daigdig.Magagawa mo ito sa pamamagitan ng pagsusuri sa dinaanan ng buhay nito. PANUTO *Pumili ng isang sikat na Asyano na taga-Timog at Kanlurang Asya na maymahalagang kontribusyon sa Asya at sa daigdig sa larangan ng sining, humanidades at palakasan. *Gumawa ng brochure o biodata. 119

Mga patnubay na tanong sa iyong gagawin. 1. Anong mga katangian ang naging puhunan nito upang marating niya ang kanyang mithiin sa larangang ito? 2. Paano nakatulong ang kaniyang pamilya, karanasan sa buhay para marating ang kanyang mithiin? 3. Ano ang mga hadlang na nalampasan niya para makarating sa tagumpay na minimithi niya? 4. Paano niya binigyang-halaga ang kanyang narating sa buhay? PAMPROSESONG TANONG 1. Bilang Pilipino at isang Asyano, paano nagsilbing inspirasyon sa inyo ang narating niya sa buhay? 2. Paano naipakita ng mga taga Timog at Kanlurang Asya ang makabagong hamon na itosa pamumuhay ?IV. TRANSFER(PERFORMANCE)G- Ang iyong barangay ay taunang nagbibigay ng parangal sa mga pilingmiyembro ng pamayanan na nagpakita ng mabuting halimbawa. Ang layunin ngpatimpalak na ito ay upang magsilbing paalala sa mga mamamayan na ang bawatisa ay may responsiblidad at gampaning dapat gawin para sa ikabubuti atikauunlad ng buong pamayanan.R- Miyembro ng Sangguniang KabataanA-Miyembro at mga Opisyal ng BarangayS- Magkakaroon ng patimpalak na tinatawag na BARANGAY IDOL kung saanpipiliin ang limang miyembro ng barangay na nagsilbing mabuting huwaran salipunan.P- makagawa ng campaign poster para sa iyong kalahok para sa BARANGAYIDOL 120

TASK RUBRIC FOR TRANSFER TASKSUBJECT: ARALING PANLIPUNAN GRADE 8UNIT TOPIC: Ang Timog at Kanlurang Asya sa Transiyonal at MakabagongPanahon(16-20 siglo)UNIT DESIGNER: Dr. Lina Sebastian, Erna Golveque, Regina CapuaCONTENT STANDARD:Naipapamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pagbabago, pag-unlad atpagpapatuloy sa Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal at MakabagongPanahon (16-20 Siglo)PERFORMANCE STANDARD:Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa pagbabago,pag-unlad at pagpapatuloy sa Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal atMakabagong panahon.KRITERYA NAPAKAGA MAGALING MAY NAGSISIM RATI LING 3 KAKULAN ULA PA NG 4 LANG GAN 1 2IMPORMATI Ang nabuong Ang nabuong Ang AngBO/ poster ay poster ay nabuong nabuongPRAKTIKALI nakapagbibig nakapagbibig poster ay poster ayDAD ay ng ay ng kulang sa walang kumpleto, wastong sapat na impormasyo wasto at impormasyon impormasy n tungkol sa napakahalag tungkol sa on tungkol mga ang mga sa mga kontribusyo impormasyon kontribusyon kontribusyo n sa tungkol sa sa lipunan. n sa lipunan. mga kapaki- lipunan. pakinabang na kontribusyon sa lipunan. 121

MALIKHAIN Ang Ang May Hindi pagkakasuno pagkakasuno kakulangan malikhain d-sunod at d-sunod at ang ang pagkakadise pagkakadise elemento pagkakadis nyo ng mga nyo ng mga ng enyo ng impormasyon impormasyon pagdisenyo mga tungkol sa tungkol sa ng mga impormasyo mga kapaki- mga impormasy n tungkol sa pakinabang kontribusyon on tungkol mga na sa lipunan at sa mga kontribusyo kontribusyon nagpapakita kontribusyo n sa sa lipunan at ng sapat na n sa lipunan. nagpapakita antas ng lipunan at ng bukod pagkamalikh nagpapakit tanging antas ain. a ng ng limitadong pagkamalikh antas ng ain. pagkamalik hain.KABULUHA Komprehensi Mahusay ang May HindiN bo, maayos pagkakapaliw kakulangan naipaliwana at may lalim anag tungkol sa lalim o g ang mga ang sa mga kabuluhan kontribusyo pagkakapaliw kontribusyon ang mga n sa lipunan anag tungkol sa lipunan kontribusyo sa mga n sa kontribusyon lipunan sa lipunanKATOTOHA Ang poster Ang poster Ang poster WalangNAN ay ay ay naipakitang nagpapakita nagpapakita nagpapakit makatotoha ng ng a ng iilang nang makatotohan pangyayari pangyayari pangyayari. ang sa buhay ng lamang sa pangyayari tao. Ang buhay ng sa buhay ng nilalaman tao. Ang tao. Ang nito ay may nilalaman nilalaman dating sa nito ay nito ay may madla. walang bisa/dating dating sa sa madla. madla. OVERALL RATING 122

Transisyon sa susunod na modyul Binigyang-diin sa aralin na ito ang mga dahilan, paraan, patakaran atepekto ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Timog atKanlurang Asya. Nagkaroon ng malaking impluwensiya ang mga nanakop naKanluranin sa kultura, ekonomiya at pulitika ng mga nasakop na lupain sa Asya.Dumanas ng malubhang paghihirap, kagutuman, pang-aabuso at pagkawala ngkarapatan at kalayaan ang mga Asyano dulot ng mga patakaran ng mgaKanluraning nakasakop sa kanilang lupain. Ang mga karanasan ng rehiyon ng Timog at Kanlurang Asya sa pananakopng mga Kanluranin ay mararanasan din ng mga rehiyon ng Silangan at Timog-Silangang ASya. Iyong matutunghayan sa sususnod na modyul ang naganap. 123

GLOSSARY OF TERMS USED IN THIS LESSON:Akulturasyon – proseso kung saan ang isang lipunan ay nakatanggap ngelemento, katangian, o impluwensya ng kultura ng isa pang lipunanAstrolabe – instrumento sa paglalayag na ginagamit upang malaman ang latitudo layo ng barkoHumanidades-ay naglalaman ng mga kaalaman tungkol sa mga sining na biswaltulad ng musika, arkitektura, pintura, sayaw, dula at panitikan. Sa pamamagitanng mga tekstong ito, naipapahayag ng sumulat ang kanyang nadarama, adhikain,pangarap, pag-asa, o pangambaImperyalismo –ay isang patakaran o paraan ng pamamahala kung saan angmalalaki o makapangyarihang mga bansa ang naghahangad upang palawakinang kanilang kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsakop o paglulunsad ng mgapagtaban o kontrol na pangkabuhayan at pampulitika sa ibabaw ng ibang mgabansaKalakalan – anumang transaksyon sa pagitan ng dalawang tao o sa pagitan ngmga bansa na kabilang sa isang pamilihanKolonyalismo –ay ang tuwirang pananakop ng isang bayan sa iba pa upangmapagsamantalahan ang yaman nito o makuha rito ang iba pangpangangailangan ng mangongolonyaKrusada – Serye ng mga kampanya ng mga Kristiyanong Kabalyero na anglayunin ay bawiin ang Jerusalem mula sa mga MuslimMandate System-pagpapasailalim sa isang bansang naghahanda na magingisang malaya at nagsasariling bansa sa patnubay ng isang bansang EuropeoMerkantilismo –prinsipyong pang-ekonomiya kung saan ang batayan ngkayamanan ng bansa ay ang dami ng ginto at pilak na mayroon nitoMonopolyo -Ang monopolyo ay isang istrakturang bilihan na may malakas napwersang itakda ang presyo at dami ng ibebenta dahil nagiisa lamang angprodyuser na nagbebenta ng produkto at serbisyo sa maraming mamimiliProtectorate- Isang rehiyon na may sariling pamahalaan subalit nasa ilalim ngkontrol ng isang panlabas na kapangyarihan 124

REFERENCES AND WEBSITE LINKS USED IN THIS LESSON:(For References, use MLA style to cite publications.For Websites, state the URL and annotate or give the Website title. Arrange Websitesaccording to their appearance in the module.Provide other credits for multimedia materials such as images and sounds.)Asya Noon,Ngayon at sa Hinaharap nina Teofista Vivar et alAsya Pag-usbong at Pag-unlad nina Grace Estela C. Mateoet.alAsya Tungo sa Pag-unlad ninaEvelina Viloria et. alBuhay na Asya nina Dr. Adelina Sebastian et.alKasaysayan at Kabihasnan ng Asya nina Mangubat at Villa 125

PANGHULING PAGSUSULIT Upang masubok ang iyong nalalaman sa modyul na ito, subuking sagutinang mahabang pagsusulit sa ibaba sa pamamagitan ng pagpili sa titik ng tamangsagot sa bawat bilang..1. Ano ang pamamaraang ginamit ng mga Hindu sa pamumuno ni Mohandas Gandhi upang ipakita ang kanilang pagtutol sa mga Ingles? *A. Passive resistance B. Armadong pakikipaglaban C. Pagbabago ng Pamahalaan D. Pagtatayo ng mga partido pulitikal2. Naghangad rin ng kanyang kalayaan ang India. Anong pamamaraan ang isinagawa nito upang matamo ang kanyang hangarin? A. Nakipag-alyansa sa mga Kanluranin B. Itinatag ang Indian National Congress C. Binoykot ang mga produktong English *D. Tinulungan ang mga Ingles sa panahon ng digmaan3. Sa ilalim ng Ingles, nagkaroon ng mga pagbabago sa India na hindi katanggap- tanggap sa mga Indian. Alin ang isang pagbabagong hindi matanggap ng mga Indian? *A. Pagpapalaganap ng isang sistema ng edukasyon na ayon sa pamantayang Ingles B. Paglilipat ng mga sentro ng gawaing pangkabuhayan sa mga baybaying-dagat C. Pagkakaroon ng racial discrimination sa pagbibigay ng posisyon sa pamahalaan D. Pagpapahusay ng mga transportasyon at komunikasyon4. Nang makamit ng India ang kalayaan mula sa Britanya noong 1947, nahati itosa dalawang estado, ang kalakhang India at Pakistan. Ano ang epekto nito sakatayuan ng bansa at mamamayan? A. Nahimok na mag-alsa ang mga Muslim sa mga Hindu. *B. Nahati ang simpatiya ng mga mamamayan sa dalawang estado. C. Nagsilikas ang karamihan ng mga mamamayan sa ibang bansa. D. Nagkaroon ng kaguluhan sa pamumuno.5. Ang patuloy na paglalaban ng India at Pakistan ay dahil sa kapwa nila nais angkinin ang teritoryong Kashmir. Ano ang epekto ng nasyonalismo sa sigalot na ito? *A. Naniniwala ang dalawang magkalabang bansa na pag-aari nila ang Kashmir. 126

B. Nais ng dalawang bansa na patunayang makapangyarihan sila. C. Umasa ang mga mamamayan na malulutas din ang sigalot na ito. D. Tumanggi ang dalawang bansa sa pakikialam ng United National Organization (UNO) sa paglulutas ng kanilang suliranin6. Noong sinakop ng mga Ingles ang India, nagsimulang pinakialaman ang pulitika ng bansa sa pamumuno ng British East India Company. Naging mababa ang pagtingin ng mga Ingles sa kultura ng India. Maging ang pamamahagi ng mga lupain ay binago rin ng mga Ingles. Sa ganitong pangyayari, napilitan ang mga manggagawang Hindu na mag-aral ng Ingles upang mapaunlad ang sariling kakayahan sa paghahanapbuhay. Anong implikasyon ang mabubuo sa ganitong kaganapan? A. Ang pananakop ng mga dayuhan ay nagsilbing aral ng India. *B. Ang pananakop ng mga Ingles sa India ay nakatulong sa pag-unlad ng kulturang Hindu. C. Ang pananakop ng mga Europeo ay lalong nagpahirap sa kabuhayanng mga Hindu.7. Ano ang naging epekto ng kolonyalisasyon sa mga rehiyon ng Asya? *A. Naging masidhi ang pagkakaroon ng damdaming nasyonalismo ng mga Asyano upang ibangon ang kaunlaran ng bansa. B. Naging mapagbigay ang mga Asyano sa naisin ng mga dayuhang bansa. C. Natutunan ng mga Asyano ang manakop ng ibang lupain. D. Natutong magtiis ang mga Asyano alang-alang sa kapayapaan.8. Sa pakikipagsapalaran nakamtan ng India ang kasarinlan. Anong uri ng nasyonalismo ang isinagawa ni Gandhi laban sa pananakop ng Britanya? A. Aggressive B. Defensive *C. Passisve D. Radikal9. Aling pangyayari ang pumukaw sa damdaming nasyonalismo ng bansangIndia? A. Pagbagsak ng kolonyalismo ng mga Turko B. Pagpapatupad ng economic embargo ng mga Ingles C. Pagkakapatay kay Mohandas Gandhi * D. Pagkakaroon ng diskriminasyon sa mga India 11. Alin sa mga sumusunod ang naging masamang epekto ng kolonyalismo sa rehiyong Asya? A. pag-unlad ng kalakalan B. pagkamulat sa Kanluraning panimula C. pagkakaroon ng mga kaalyadong bansa *D. paggalugad at pakikinabang ng mga Kanluranin sa mga yamang likas12.Isinusulong naman ni Mahatma Gandhi ang kanyang pananaw na ang pinuno ng bansa ang siyang magpakita ng pagpapahalaga sa moralidad. Ang 127

pagpapahalaga na sinasabi ni Gandhi ay ang: A. maging tapat sa mamamayan at sa konstitusyon B. mabuting relasyon sa karatig bansa C. pagkakaroon ng isang asawa at isang pamilya *D. maging bukas o transparent sa lahat ng kanyang gawain sa tulong sa bayan13. Dalawang anyo ng nasyonalismo ang ipinakita ng mga Hindu laban sa mga British. Isa dito ay ang kilusang pinamunuan ni Bal Gangadhar Tilak na tinawag na rebolusyonaryong kilusan dahil gumamit ito ng marahas na pagkilos. Ang nakatawag pansin ay ang pinamunuan ni Mohandas K. Gandhi dahil: A. Mga bata ang kinasangkapan niya sa paglaban sa British B. Namahagi siya ng mga produktong Hindu C. Isinagawa niya ito kasama ang mga guro *D. gumamit ng paraang tahimik tulad ng di pagsunod sa mga kagustuhan ng mga British14. Ang nasyonalismo ay ang pagsibol ng damdaming makabayan. Nagbigay daan ito para ang mga Asyano ay matutong: *A. pigilin ang paglaganap ng imperyalismong kanluranin B. pagiging mapagmahal sa kapwa C. makisalamuha sa mga mananakop D. maging laging handa sa panganib15.Ang panahon ng Kolonyalismo ng mga Kanluranin ay nagdulot ng iba’t ibang epekto sa mga bansang Asyano. Alin sa mga sumusunod ang hindi epekto ng pananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang Asyano? A. Nagkaroon ng pag-unlad sa sistema ng transportasyon at komunikasyon na nagdulot nang mabilis pagluwas ng kalakal sa pandaigdigang pamilihan B. Naturuan ang lahat ng Asyanong pamahalaan ang kanilang mga sarili sa panahon ng pananakop ng mga Kanluranin C. Nagkaroon ng paghahalo ng mga lahi dahil sa mga naganap na kasalang katutubo at dayuhan *D.Pangunahing gampanin ng mga bansang Asyano ang tagatanggap ng mga produktong Kanluranin16. Ano ang ipinapahiwatig ng tagumpay ng kampanya ni Mohandas Gandhi sakolonyalismo ng mga Ingles sa India?A. Mahusay na rebolusyonaryong lider si Mohandas Gandhi*B. Maaaring labanan ang kolonyalismo sa mapayapang paraanC. Ang pang-aapi ng mga kolonyalista ay may katapusanD. Naging simbolo si Mohandas Gnadhi ng pagkakaisa ng mga mamamayan sa India17. Alin sa mga sumusunod ang maituturing na magandang dulot ng pananakopng mga Ingles sa pangangalaga ng karapatang pantao ng mga Hindu lalo na angmga kababaihan?A. Pag-unlad ng komunikasyon at transportasyon sa India 128

B. Pagkakaroon ng pagkakataong makapag-aral ang mga mamamayan ng India*C. Pagbabawal sa ilang matandang kaugaliang Hindu tulad ng “sati” at “female infanticide”D. Pagbabawal sa matatandang kaugaliang tulad ng “foot binding” at“concubinage”18.Ano ang kahalagahan ng mataas na antas ng edukasyon sa isang bansa?*A.Ito ay nagsisilbing instrumento sa pagsulong ng nasyonalismo at interes ngbansaB.Pinagaganda ang imahe ng bansa kapag ito ay may mataas na bahagdan ngedukadong mamamayanC.Magandang negosyo ang mga pampribadong paaralan na napagkukunan ngbuwis ng pamahalaanD.Pinalalaki nito ang opurtunidad ng mga tao na mangibang bansa.19.Bakit sinasabing ang kalakalan ay mahalagang susi sa pagkakaisa ng mgaAsyano?A. Dahil dito ay nagtutulungan ang mga magkakaratig bansa sa Asya*B. Nagsisilbi itong daluyan ng kultura at pagpapalitang kultural ng mga bansaC.Maaring lumaki ang kita sa mga usaping block marketD. Sa pamamagitan nito nababatid ang mga bansang palaasa20.Bakit muling nabuo ang bansang Israel?A.Dahil sa layuning lumakas ang Judaism*B.Sa kagustuhang magsama-samang muli ng mga HudyoC.Upang matamo ang kanilang kaligtasanD.Dahil sa pananakop ng ibang lupain 129

ARALING PANLIPUNAN 8MODYUL BLG. 4 :ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGAN ASYA SA TRANSISYUNAL AT MAKABAGONG PANAHON ((IKA-16 HANGGANG IKA-20 SIGLO)PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG Ayon sa Travel Magazine, humigit kumulang sa dalawang milyong Kanluranin ang nagtungo sa Asya noong 2010 upang bisitahin ang magaganda at makasaysayang lugar dito. Ganito din kaya ang dahilan ng pagpunta ng mga Kanluranin sa Asya noong ika-16 na siglo? Bakit sinakop ng mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya? Paanoipinaglaban ng mga mga Asyano ang kanilang kalayaan at karapatan? Higit salahat, paano binago ng pananakop at pakikipaglaban ang Silangan at TimogSilangang Asya noong ika-16 siglo hanggang sa ika-20 siglo? Sa Modyul na ito ay mauunawaan mo ang nagpatuloy at nagbago sa mgabansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluranin.Tandaan na dapat mong maunawaan sa modyul na ito ang sagot sa sumusunodna katanungan: Paano nakamit ang transpormasyon sa Silangan at Timog Silangang Asya sa mula ika-16 siglor hanggang sa ika-20 siglo? Paano nakaimpluwensiya sa transpormasyon ng Silangan at Timog Silangang Asya ang karanasan nito sa panahon ng Kolonyalismo at Imperyalismo? Paano nakatulong ang pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya sa kasalukuyang kalagayan? Paano nahubog ng paglaya ng Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa ika- 20 siglo? Paano nakaapekto sa mga Asyano ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20 siglo MGA ARALIN AT SAKOP NG MODYULAralin 1 – Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika 16- hanggang ika-20 sigloAralin 2 – Pag-usbong Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika 16- hanggang ika-20 sigloAralin 3 – Hakbang tungo sa Paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-20 sigloAralin 4 – Ang mga Pagbabago sa Silangan at Timog Silangang Asya 1

noong ika -16 hanggang ika-20 siglo Grapikong Pantulong ng Aralin TRANSPORMASYON NG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA MULA IKA-16 NA SIGLO HANGGANG SA KASALUKUYAN Commented [SI1]: Change these 4 pictures with ebok drawingKolonyalismo at Pag-usbong ng Hakbang Tungo Mga Pagbabago Imperyalismo Nasyonalismo sa PaglayaAralin 1 Ang sumusunod ang inaasahang matutuhan mo sa Modyul na ito. Tiyaking iyong babasahin at babalik-balikan dahil ito ang magsisilbi mong gabay sa iyong pagkatuto. Sige na! Simulan na nating basahin… •Nasusuri ang mga dahilan at paraan ng pagpasok ng mga Kanlurang bansa hanggang sa pagtatag ng kanilang mga kolonya o kapangyarihan sa Silangan at Timog Silangang Asya •Nasusuri ang transpormasyon ng mga pamayanan at estado sa Timog at Timog Silangang Asya sa pagpasok ng mga isipan at impluwensiyang kanluranin sa larangan ng: (a) pamamahala, (b) kabuhayan, (c) teknolohiya, (d) lipunan, (e) paniniwala, (f) pagpapahalaga, at (g) sining at kultura •Naipapaliwanag ang mga nagbago at nanatili sa ilalim ng kolonyalismo •Natataya ang mga epekto ng kolonyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya •Naihahambing ang mga karanasan sa Silangan at ng Timog 2

Aralin 2 Silangang Asya sa ilalim ng imperyalismong kanluraninAralin 3 •Nasusuri ang mga salik at pangyayaring nagbigay –daan saAralin 4 pag-usbong at pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya •Naipapaliwanag ang iba’t ibang manipestasyon ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya •Nabibigyang halaga ang papel ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangan •Naihahayag ang pagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya tungo sa paglaya ng mga bansa mula sa imperyalismo •Nasusuri ang pamamaraang ginamit sa Silangan at Timog Silangang Asya sa pagtatamo ng kalayaan mula sa kolonyalismo ng kilusang nasyonalista •Nasusuri ang matinding epekto ng mga digmaang pandaidig sa pag-aangat ng malawakang kilusang nasyonalista •Nasusuri ang kaugnayan sa iba’t ibang ideolohiya( ideolohiya ng malayang demokrasya, sosyalismo at komunismo) sa malawakang kilusang nasyonalista • Naihahambing ang mga pagbabago sa mga bansang bumubuo sa Silangan at Timog Silangang Asya •Nasusuri at naihahambing ang balangkas ng pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangangn Asya •Nasusuri ang mga anyo at tugon sa Neokolonyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya •Nasusuri at naihahambing ang mga palatuntunang nagtataguyod sa karapatan ng mamamayan sa pangkalahatan, at ng kababaihan, grupong katutubo, mga kasapi ng caste sa India at iba pang sektor ng lipunan •Naihahambing ang kalagayan at papel ng kababaihan sa iba’t ibang bahagi ng Timog at Kanlurang Asya at ang kanilang ambag sa bansa at rehiyon •Naiuugnay ang mga kasalukuyang pagbabago, pang- ekonomiya na naganap/ nagaganap sa kalagayan ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya •Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng antas ng pagsulong at pag- unlad ng Timog at Timog Silangang Asya gamit ang estadistika at kaugnay na datos •Nasusuri ang epekto ng kalakalan sa pagbabagong pang- ekonomiya at pangkultura ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya •Nasusuri ang epekto ng mga samahang kababaihan at ng mga kalagayang panlipunn sa buhay ng kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang pampolitika 3

•Nasusuri ang kinalaman ng edukasyon sa pamumuhay ng mga Asyano •Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay •Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at Timog Silangang Asya sa larangan ng sining at humanidades at palakasan •Nahihinuha ang pagkakakilanlan ng kulturang Asyano batay sa mga kontribusyon nito MGA INAASAHANG KAKAYAHAN Upang maisakatuparan ang pagkatuto sa Modyul na ito, kailangan mong alalahanin at gawin ang sumusunod:1. Mabigyang kahulugan ang mahahalagang konsepto na may kaugnayan sa paksa2. Makapagsuri ng mga talahanayan, larawan at primaryang sanggunian3. Makabuo ng pag-unawa tungkol sa mga nanatili, nagbago at nagpatuloy sa lipunang Asyano mula ika-16 na siglo hanggang sa ika-20 siglo at ang epekto nito sa mga mamamayan4. Makilahok sa kinabibilangang pangkat sa pagtupad ng iba’t ibang gawaing pampagkatuto.5. Makapagsulat ng iyong repleksiyon o realisasyon tungkol sa iba’t ibang antas ng transpormasyon ng mga bansang Asyano 4

PAUNANG PAGTATAYA Ngayon, subukin mo nang sagutin ang panimulang pagsusulit na magtatakda kung ano na ang iyong alam sa mga aralin. Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagsagot. Bigyang-pansin ang mga katanungan na hindi mo masasagutan nang wasto at alamin ang wastong kasagutan nito sa iba’t ibang aralin sa Modyul na ito.1. Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng epekto ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa ekonomiya ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo?a. Nagpatayo ng mga simbahan upang maipalaganap ang relihiyong Kristiyanismob. Nagtalaga ng mga banyagang kinatawan upang pamunuan ang nasakop na bansac. Nagpagawa ng mga kalsada at riles ng tren upang mapabilis ang pakikipagkalakaland. Nagpalabas ng mga kautusan upang mapasunod ang mga katutubong Asyano2. Isa ang Tsina sa mga bansang nakaranas ng pananakop ng mga Kanluranin. Magkakaiba ang pamamaraan at layunin ng mga Tsino na nakipaglaban para makamit ang kanilang kalayaan. Pagsunod-sunurin ang mga pangyayari na may kaugnayan sa pagpapakita ng mga Tsino ng damdaming Nasyonalismo.I. Pagtatatag ni Sun Yat Sen ng partidong KuomintangII. Paghihimagsik ng mga Boxer laban sa mga KanluraninIII. Pagsiklab ng Rebelyong Taiping laban sa mga ManchuIV. Pagsikat ng partidong Kunchantang sa pamumuno ni Mao Zedonga. III, II, I at IVb. I, II, III, at IVc. II, III, I, at IVd. IV, III, I, at II3. Sa paglaya ng maraming bansa sa Asya ang isa sa pinaka nakatulong upang makamit ang paglaya ay ang pagkakaroon ng pambansang kamalayan kagaya nang pagtatanggol sa bayan, paghahandog ng sarili 5

para sa bayan, pag-iisip kung ano ang ikabubuti ng sambahayan ang konseptong tinutukoy ay-a. Patriotismob. Kolonyalismoc. Nasyonalismod. Neokolonyalismo4. Inanyayahan ka ng iyong kaibigan na manood ng pagtatanghal ng Miss Saigon na gaganapin sa CCP. Gaganap ka bilang Kim, ang pangunahing tauhan sa nasabing pagtatanghal si Lea Salonga. Sa anong larangan siya nakilala?a. Arkitekturab. Musikac. Palakasand. Pulitika5. Maraming pagbabago ang naganap sa mga bansang napasailalim sa kapangyarihang kanluranin. Suriin ang tsart sa ibaba na nagpapakita ng epekto ng kolonyalismo sa isang bansa. Sa iyong palagay, anong aspeto ang nagbago na ipinapakita ng tsart? Epekto ng Kolonyalismo ? Pagkaubos ng Paglaganap ng lokas na yaman kahirapan Paglaganap ng pagtatanim ng mga produkto para sa monopolyoa. edukasyon 6

b. kabuhayan c. lipunan d. pulitika 6. Para sa aytem na ito, suriin ang ipanapakita ng mapa sa ibaba:Ayon sa mapa, ano-ano ang mga bansang Kanluranin na nanakop ng mgalupain sa Silangan at Timog Silangang Asya? a. Great Britain, Netherlands, Portugal, Spain b. France, Netherlands, Spain, Portugal c. Portugal, United States of America, Spain, Netherlands d. United States of America, Spain, Portugal, Great Britan 7. Nadama ng maraming bansa sa Timog Silangang Asya ang pagnanais na lumaya. Alin sa mga sumusunod ang isa sa mga pamamaraang ginamit sa Timog Silangang Asya kagaya ng Pilipinas, Indonesia, Myanmar at iba pa upang lumaya? a. Pagsunod at paghihintay b. Pagtutol at pakikipagtulungan c. pakikipagtulungan at pagpapakabuti d. Pananahimik at pagwawalang bahala 7

8. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mga larawan : Ano ang pagkakatulad ng nagawa ng kababaihan na nasa larawan? Megawati http://en.wikipedia.org/wiki/File:Aung_San_Suu_Kyi_17_November_2011.jpgSukarnoputri Chandrika Kumaratunga Corazon Aquino Aung San Suu Kyi a. Nagtaguyod ng demokrasya sa kanilang bansa b. Nakibaka para sa karapatan ng mga babae sa kanilang bansa c. Nanungkulan sa pinakamataas na posisyon sa pamahalaan ng kanilang bansa d. Nagpairal ng bagong uring pamahalaan sa kanilang bansaPara sa aytem na blg.9, suriin ang kasunod na larawan . Commented [SI2]: Change picture with ebok drawing. thankshttp://www.google.com.ph/imgres?q=colonialism+in+southeast+asia&num=10&hl=fil&biw=1280&bih=563&tbm=isch&tbnid =aXFAxKOiZN7vyM:&imgrefurl=http://blogs.bauer.uh.edu/vietDiaspora/blog/colonial- 9. Ano ang mahihinuha mo sa kalagayan ng pamumuhay ng mga Asyano sa ilalim ng mga mananakop? a. Ang pagsasaka ay kinontrol ng mga mananakop. b. Mas napalago ng mga mananakop ang sektor ng agrikultura 8

c. May kalayaan ang mga bansang Asyano pa pamunuan ang sariling bansa. d. .Ang mga Asyano ay lubos na binabantayan sa kanilang pagtatrabaho.10. Para sa aytem na ito, suriin ang kasunod na mapa ng Asya : MGA KILALANG PINUNO NGNagtaguyod Koumintang ngideolohiyangkomunismo Civil Gumamit ngDisobedience panulat Guided democracy Ano ang iyong mahihinuha sa nakalarawang mga tao sa mapa? a. Karamihan ng mg bansang nasakop ng mga Kanluranin ay kabilang sa Timog, Silangan at Timog Silangang Asya. b. Iba-iba ang paraan ng pagtugon ng mga Asyano sa hamon ng kolonyalismo at imperyalismo. c. Dumanas ng pagmamalupit at pang-aabuso ang mga Asyano sa kamay ng mga mananakop. d. Ang paglaya ng isang bansa ay nasa kamay ng isang mahusay na pinuno. 11. Pahayag 1: Ang lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog- Silangang Asya ay sinakop ng mga Europeo. Pahayag 2: Ang mga bansang lumaya sa pananakop ng mgaKanluranin ay naging demokratikong bansa 9

a. Pahayag 1 ay tama, pahayag 2 ay mali b. Pahayag 1 ay mali, pahayag 2 ay tama c. Lahat ng pahayag ay tama. d. Lahat ng pahayag ay mali. 12. Paano naapektuhan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Silangan at Timog Silangang Asya sa pag-aangat ng mga malawakang kilusang nasyonalista? a. Nagpatuloy ang digmaan at nagkaroon ng digmaang sibil b. Lumakas ang nasyonalismo at dahil dito nakamit ang kasarinlan c. Nagkaroon ng lakas ng loob na lumaban upang makamtan ang kalayaan d. Milyon-milyong mamamayan ang namatay at maraming lungsod ang nasira 13. Para sa aytem na ito, suriin ang larawan sa ibabaInihalintulad ng ekonomistang si Kaname Akamasu ang pag unlad ngekonomiyang Asyano sa gansangl umilipad( flying geese ). Ano ang mensahengipinahihiwatig nito? a. Magkakaiba ang antas ng pag-unlad ng mga bansang Asyano. b. Mabagal ang pag-unlad ng mga bansang Asyano. c. Magkakasabay ang tinatamasang pag-unlad ng mga bansang Asyano. d. May malaking impluwensiya ang mga kanluraning bansa sa pag-unlad ng mga bansang Asyano. 14. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na nadaragdagan ang pangalan ng mga Asyanong nagtatagumpay sa iba’t ibang larangan ng palakasan sa 10

daigdig. Paano nakaapekto ang tagumpay na ito ng mga bansang Asyano sa pananaw ng mga bansa sa daigdig? a. Naging sentro ng kontrobersiya ang tagumpay na natamo ng mga Asyano. b. Kinilala ang Asya sa larangan ng palakasan bilang isang powerhouse. Itinuring na balakid ng ibang mga bansa ang tagumpay na tinamo ng mga Asyano sa kanilang sariling hangarin. c. Maraming atletang Asyano ang hinangad ng ibang mga bansa na makuha nila.15. Maraming pagbabago ang dulot ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa Asya. Isa dito ay ang pagbabago sa kultura na naging dahilan sa kawalan ng tunay na pagkakaisa ng mga mamamayang Asyano sa kani-kanilang bansa. Makikita na may kaugnayan sa mga hamon na nararanasan ng mga Asyano sa kasalukuyan. Ano ang nararapat na gawin upang maging bahagi sa paglutas ng nabanggit na suliranin?a. Sisihin ang mga Kanluraning bansa na nanakop sa mga bansang Asyanob. Tanggihan ang mga turista na mula sa mga bansa na nanakop noon sa Asyac. Magsumikap sa pag-aaral upang hindi maging pabigat sa lipunand. Tanggapin ang mga pagbabagong naganap at gamitin para mapaunlad ang bansa16. Nabuo ang nasyonalismo sa Asya bilang reaksiyon ng mga Asyano sa kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin. May mga gumamit ng civil disobedience, rebolusyon, pagyakap sa ideolohiya, pagtanggap sa mga pagbabagong dala ng mga dayuhan at pagtatag ng mga makabayang samahan upang ipakita ang damdaming nasyonalismo. Bilang mag-aaral paano mo maipakikita ang pagmamahal sa bayan sa kasalukuyang panahon?a. Maging mabuting mag-aaral at makilahok sa mga gawaing pangkomunidadb. Makiisa sa mga samahan na nagsusulong ng pangangalaga sa kalikasanc. Mag-aral ng mabuti upang hindi maging pabigat sa lipunang kinabibilangand. Magtayo ng samahan upang pagbayarin ang mga Kanluranin sa kanilang kasalanan17. Mahigpit na pinagtatalunan ng bansang China at Pilipinas ang mga isla ng Spratly na tinatawag din ng mga Pilipino na Kalayaan Islands. Noong panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, ang mga teritoryo ng mga bansang Asyano ay sinakop ng mga Kanluranin, ano ang nararapat gawin 11

upang maiwasan na mauwi sa pananakop ng China ang sigalot sa Spratly Islands?a. Idulog ang usapin sa pandaigdigang husgado upang maresolba ng mapayapa ang nabanggit na krisisb. Palakasin ang puwersang pandigma ng Pilipinas upang maging handa sa posibleng digmaanc. Humingi ng tulong sa mga malalakas na bansa upang matapatan ang malakas na puwersa ng Chinad. Makipagkasundo sa pinuno ng pamahalaang Tsino upang paghatian ang mga isla sa Spratly18. Kung ikaw ay isa sa mga namumuno sa ating bansa at papasok ka sa mga kasunduan ano ang dapat na isasaisip sa pagsusulong nito?a. Isusulong ang interes ng ating bansa at babantayan ang ating karapatanb. Isusulong ang malayang kalakalan upang umunlad ang ating ekonomiyac. Bibigyang pabor ang interes ng ibang bansa upang mapanatili ang kapayapaand. Isusulong ang pag-unlad ng ating bansa kahit maapektuhan ang ating kapaligiran19. Ang mga demonstrasyon na naganap sa EDSA sa Pilipinas noong 1986 at Tiananmen sa China noong 1989 ay parehong nauwi sa isang rebolusyon. Paano nagkakatulad ang dalawang magkahiwalay na pangyayari sa kasaysayan?http://www.theepochtimes.com/n2/images/storie/ http://2.bp.blogspot.com/-Iep97hIN73Y/T0WMsEhWT5I large/2010/06/03/tiananmen+square+massacre.jpgAAAAAAAAAY0/f1SgmJeLZIo/s1600/edsa+uprising+/ 2.jpg 12

Commented [SI3]: Pls confirm copyright of this picture Or let ebok draw these. thankshttp://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/ http://news.asiaone.com/A1MEDIA/news/01416/tiananmen_square8_1416033i.jpg 02Feb12/images/20120225.104422_edsa.jpg a. May kakayanan ang pamahalaang tumanggi sa hangarin ng mamamayan nito. b. May kakayanan ang mamamayan na maipahatid sa pamahalaan ang kanilang naisin. c. Maaaring magtagumpay ang isang mapayapang pamamaraan kung magkakaisa. d. Maaaring tularan ng isang bansa ang karanasan ng ibang bansa na may parehong resulta 20. Ang mga OFW ay itinuturing na pangunahing dahilan ng unti-unting pagbangon ng ekonomiya ng Pilipinas. Kamakailan lang ay patuloy ang pagbalik sa bansa ng mga OFW bunsod ng mga di magandang karanasan na kanilang tinamo tulad ng pang-aabuso, pagmamaltrato at iba pa. Kung ikaw ang Sec. of DFA ano ang iyong imumungkahing mabisang gawin ng pamahalaan ukol dito? a. Himukinangmga OFW nabumaliksamgabansangpinagtatrabahuhan b. Wakasan ngPilipinas ang ugnayan sa mga nasabing bansa. c. Himukinangmgakaratigbansanamagpairalng ‘economic embargo’. d. Maglunsadngmgaprogramangpangkabuhayanparasamganagbalikna OFW\ 13

ARALIN BLG. 1: KOLONYALISMO AT IMPERYALISMO SASILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYAALAMIN Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin ang mga dahilan at pamamaraan na ginamit ng mga Kanluranin sa pananakop ng mga lupain sa pamamagitan ng isang paglalakbay.Gawain 1. Hanapin Mo Ako, Kung Kaya Mo! Basahin ang kuwento ng isang turista na nagtungo sa Pilipinas. Tukuyinang mga lugar na kaniyang pinuntahan gamit ang sumusunod na mapa 14

Nagtungo ako sa Pilipinas upang bisitahin ang iba’t ibang lugar at lansangan dito. Unakong pinuntahan ang daan na makikita sa silangan ng Athletic Bowl at sa kanluran ng SessionRoad. Malapit ito sa Governor Pack Road. Ito ay ang (1)____________________. Pagkataposnito ay nagtungo ako sa Maynila upang magpunta sa isang ospital. Napansin ko ang isang daanna ipinangalan sa isang bansa sa Europa. Makikita ang daan na ito sa kanluran ng ospital na akingpinuntahan. Nasa hilagang bahagi nito ang isang sikat na fastfood chain. Ang pangalan ng daanna ito ay (2)____________________. Mula sa ospital ay nagtungo ako sa isang pharmacy upangbumili ng gamot. Dumaan ako sa isang mahabang lansangan na makikita sa hilaga ng EDSA. Itoay ang (3) ______________________. Ayon sa aking mga kaibigan ay masarap ang mga prutasdito sa Pilipinas kaya’t nagtungo ako sa Marfori Fruit Market. Upang makarating dito, dumaan akosa (4) __________________ na makikita sa silangan ng Marfori Fruit Market at Timog ng A. PichonSt. Upang makapaglibang naman ay naglaro ako ng basketball sa Bacag Basketball Court nakalapit naman ng Bacag Elementary School. Makikita sa pagitan ng dalawang nabanggit na lugarang (5) _________________________. Huli kong pinuntahan ang ferry station sa Maynila upangmakita ang kasalukuyang kalagayan ng Ilog Pasig. Ang nasabing ferry station ay bumabagtasmula sa Pasig hanggang sa (6)_____________. Makikita ito sa Hilaga ng Quezon Boulevard atTimog Silangang bahagi ng McArthur Monument.Mga Sagot: Pamprosesong Tanong:1. 1. Ano ano ang pangalan ng mga daan at lugar na2. pinuntahan ng turista?3. 2. Sila ba ay mga Pilipino o banyaga? Patunayan.4. 3. Ano ang ginawa ng mga nabanggit na dayuhan nang sila5. ay nagpunta sa Pilipinas? Ipaliwanag.6. 15

Gawain 2. Mapa-nakop Tinalakay sa Aralin 1 at 2 ng Modyul 3 ang pananakop ng mga Kanluraninsa Timog at Kanlurang Asya. Sa nakarang gawain, nabatid mo na ang Pilipinasay isa rin sa nasakop na bansa. Bukod sa Pilipinas, ano pa kaya ang ibangbansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluranin?Panuto: Makikita sa unang mapa ang mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya nanasakop ng mga Kanluranin. Gamit ang pangalawang mapa, tukuyin mo angmga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya na nasakop ng mga Kanluraninsa pamamagitan ng paglalagay ng mga flaglets sa mga nasakop na bansa.Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga KanluraninPortugal France England 16

Mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na nasakop ng mga Kanluranin.England USA Spain Netherlands France PortugalPamprosesong TanongSagutin ang sumusunod na tanong:1. Ano-ano ang bansang Asyano na nasakop ng mga Kanluranin?2. Bakit sinakop ng mga Kanluranin ang karamihan ng mga bansa sa Asya?3. Paano nakaapekto sa pamumuhay ng mga Asyano ang pananakop ng mgaKanluranin? 17

Gawain 3. Hagdan ng Aking Pag-unlad Sigurado akong pagkatapos mong matukoy ang mananakop at nasakopna bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay nais mo namang malamanang mga dahilan kung bakit ito naganap. Bago natin ipagpatuloy ang pagsusurisa mga dahilan na ito ay sagutan mo muna ang chart na “Hagdan ng Aking Pag-unlad”.Panuto: Sagutan ang hanay na Ang aking Alam at Nais malaman.Samanatala, masasagutan mo lamang ang iba pang bahagi ng chart pagkataposng modyul na ito. Paano nabago ang pamumuhay ng mga mamamayan MGA NATUTUHAN sa Silangan at ________________ ________________ Timog Silangang ________________ ________________ Asya noong ________________ ________________ panahon ng ________________ NAIS MALAMAN ________________ Kolonyalismo at ________________ ________________ _______________ Imperyalismo? ________________ ____________ ________________ANG AKING ALAM ________________ ____________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________ ________________________________________________________________________________________________BINABATI KITA! Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng Alamin Pagkatapos masuri ang iyong mga kaalaman tungkol sa Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya ay tiyak kong nais mong malaman ang sagot sa iyong mga tanong na isinulat mo sa chart na iyong sinagutan. Masasagot ito sa susunod na bahagi ng modyul . Sa iyong pagtupad sa iba’t ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang iyong mga dating alam sa mga bagong kaaalaman na iyong matutuhsan sa modyul na ito. 18

PAUNLARIN Sa bahaging ito ay inaasahan na matutuhan mo ang mga dahilan, pamamaraan at epekto ng pananakop ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Maaari mong balikan ang mga sagot sa unang kolum ng chart na iyong sinagutan sa Gawain 3 upang malaman kung tama ito. Samantala matutuhan mo sa bahagi na ito ang sagot sa mga tanong na iyong isinulat sa ikalawang kolum ng chart.Gawain 4. Balikan Natin Batay sa tinalakay sa Aralin 1 ng Modyul 3, bumuo ng timeline tungkol sa mga pangyayaring nagbigay daan sa Imperyalismong Kanluranin sa Asya. Mga pangyayari na nagbigay daan sa pagtatatag ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya Ilahad sa klase ang nilalaman ng timeline. Sagutin ang sumusunodna tanong.Pamprosesong Tanong: 1. Kung ang mga pangyayari sa iyong nabuong timeline ay hindi naganap. Ano ang mga posibleng mangyayari sa Silangan at Timog Silangang Asya? 2. Dahil sa kaganapang ito, ano ang kinahinatnan ng Asya? 19

Sa nakaraang gawain, nabatid mo ang mga pangyayaring nagbigay-daan saImperyalismong Kanluranin sa Asya. Sa kasalukuyan, maraming dokumento angSnagilyalahad ng paghihirap na dinanas ng mga katutubong Asyano sa kamay ng mgamananakop na Kanluranin. Ngunit, ano nga ba ang dahilan ng mga Kanluraninkung bakit sila nanakop ng mga lupain? Bakit kaya para sa kanila ay tama angkanilang ginawa, na ito ay isang misyon? Basahin at unawin mo ang sumusunodna sanggunian.Gawain 5. Pagsusuri Suriin ang mga dokumento na nagbibigay-katuwiran sa Kolonyalismo atImperyalismo ng mga Kanluranin sa Asya.5.1 Ipinapakita sa larawan ang isang patalastas (advertisement) ng Pear’s soap.Suriin ang nilalaman nito. Sagutin ang mga pamprosesong tanong.Primaryang Sanggunian Blg. 1. Advertisement ngsabon na Per’s Soap. The first step towards lightening The White Man’s Burden is through teaching the virtues of cleanliness. Pears’ Soap is a potent factor in brightening the dark corners of the earth as civilization advances, while amongst the cultured of all nations it holds the highest place – it is the ideal toilet soap Pamprosesong Tanong: 1. Tungkol saan ang patalastas (advertisement)? 2. Anong bahagi ang nagbibigay-katuwiran sa pananakop ng mga Kanluranin sa Asya? Ipaliwanag ang iyong sagot. 3. Sang-ayon ka ba sa mensahe ng patalastas? Bakit?Pear’s soap.http://academic.reed.edu/humanities/110tech/romanafrica2/pears'soap.jpg.Retrieved on December 7, 2012. 20

Ang tula na The White Man’s Burden ay isinulat ni Rudyard Kiplingnoong 1899. Sa tula na ito ay biniyang-katuwiran ni Kipling ang ginawangpananakop ng mga Kanluranin. Basahin at unawain ang nilalaman ng tula.5. 2 Makibahagi sa iyong pangkat. Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat angsagot sa klase. THE WHITE MAN’S BURDEN ni Rudyard KiplingTake up the White Man's burden-- Take up the White Man's burden--Send forth the best ye breed-- And reap his old reward:Go bind your sons to exile The blame of those ye better,To serve your captives' need; The hate of those ye guard--To wait in heavy harness, The cry of hosts ye humourOn fluttered folk and wild-- (Ah, slowly!) toward the light:--Your new-caught, sullen peoples, \"Why brought he us from bondage,Half-devil and half-child. Our loved Egyptian night?\"Take up the White Man's burden-- Take up the White Man's burden--In patience to abide, Ye dare not stoop to less--To veil the threat of terror Nor call too loud on FreedomAnd check the show of pride; To cloke your weariness;By open speech and simple, By all ye cry or whisper,An hundred times madeplain By all ye leave or do,To seek another's profit, The silent, sullen peoplesAnd work another's gain. Shall weigh your gods and you.Take up the White Man's burden-- Take up the White Man's burden--The savage wars of peace-- Have done with childish days--Fill full the mouth of Famine The lightly proferred laurel,And bid the sickness cease; The easy, ungrudged praise.And when your goal is nearest Comes now, to search your manhoodThe end for others sought, Through all the thankless yearsWatch sloth and heathen Folly Cold, edged with dear-bought wisdom,Bring all your hopes to nought. The judgment of your peers!Take up the White Man's burden-- White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.No tawdry rule of kings, http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.aspBut toil of serf and sweeper-- (Retrieved on November 20, 2012).The tale of common things.The ports ye shall not enter,The roads ye shall not tread,Go mark them with your living,And mark them with your dead. 21

Pangkat 1 Pangkat 2 Take up the White Man's burden— Your new-caught, sullen peoples, Send forth the best ye breed— Half-devil and half-child Go bind your sons to exile.” To serve your captive’s need;Pangkat 3 Take up the White Man’s burden- And reap his old reward The blame of those ye better The hate of those ye guard The cry of hosts ye humourGamitin ang chart sa pagsusuri sa mga bahagi ng tula na itinakd sa inyong pangkat. Tanong Sino ang tinutukoy? Ipaliwanag (Mananakop o Sinakop) Ipaliwanag ang ibig ipahiwatig ng bahagi ng tula. Sang-ayon ka ba sa nilalaman/mensahe ng bahagi tula na itinakda sa inyong pangkat? Bakit? Gawain 6. Kung ikaw ay isang mananakop Sagutin ang mga tanong batay sa mga primaryang sanggunian na iyong sinuri at sa mga nakaraang aralin na inyong tinalakay 22

Ano ang inisip Ano-ano ang kagamitanna dahilan sa at kakayahan naginawang mayroon ang mgapananakop? Kanluranin na nakatulong sa Ano ang paglalayag at naramdaman kapag pananakop ng lupain nakasakop ng lupain?Pagbubuod Nagtagumpay ang mga Kanluranin na makapaglayag sa ibang lupain dahil mayroonsilang angkop na kagamitan tulad ng ________________________________. Ayon sa mga Kanluranin, tungkulin nila na tulungan ang sangkatauhan lalo na ang mgabansa sa Africa at Asya dahil naniniwala sila na___________________________________________________________________. Pamprosesong Tanong: 1. Sang-ayon ka ba sa dahilan ng mga Kanluranin sa pananakop ng mga lupain? Bakit? Sa Gawain 5 at 6 ay natutuhan mo ang mga dahilan ng mga Kanluranin kung bakit sila nanakop ng mga lupain. Maaaring hindi ka sang-ayon sa mga ito, o kaya naman ay naisip mo na kung ikaw ang nasa kanilang sitwasyon ay maaaring nanakop ka rin ng lupain. Mahalaga na malaman mo ang panig ng mga Kanluranin hindi upang sila ay kampihan o tularan, kung hindi upang mas mapalawak pa ang iyong pananaw sa pagsusuri ng mga pangyayari na may kaugnayan sa Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya. Sa susunod na bahagi ng modyul na ito ay mababasa mo ang mga karanasan ng mga Asyano na napasailalim sa mga patakaran ng mga mananakop na Kanluranin. Sa pagkakataong ito ay iyo namang mababatid ang panig ng mga nakaranas ng paghihirap, kalupitan at karahasan sa kamay ng mga mananakop na Kanluranin. 23

Kolonyalismo at Imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya Upang maisakatuparan ang kanilang mga layunin, nagtayo ng kolonya ang mga Kanluranin saAsya. Nagkaniya-kaniya ang mga Kanluranin sa pagsakop sa mga bansang Asyano. Ang rehiyon ngSilangan at Timog Silangang Asya ay mga rehiyon na lubusang naapektuhan ng pananakop. Kadalasan,isang bansang Kanluranin ang nakakasakop sa isang bansang Asyano, subalit may mga pagkakataon dinna dalawa o higit pang bansa ang nakakasakop dito. Iba-iba ang pananaw ng mga Kanluranin sapananakop ng lupain. Habang ang iba ay sinakop ang buong bansa, ang iba naman ay sinakop lamangang mga piling bahagi nito. Makikita sa mapa, ang mga lupain at bansa sa Asya na sinakop ng mga Kanluranin. Suriin angmga dahilan kung bakit ito sinakop.Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang AsyaMacau sa China. Formosa (Taiwan).Pakinabang: Sentro ng Pakinabang: Sentro ngkalakakalan. Sinakop ng kalakalan. Sinakop ngPortugal noong 1557. Portugal. Inagaw ng Netherlands noong 1622. Pilipinas. Pakinabang: Mayaman sa ginto. Sinakop ng España noong 1565. Moluccas sa Malaysia. Pakinabang: Sentro ng Kalakalan. Sinakop ng Portugal noong 1511.Java sa Indonesia. Strait of Malacca sa pagitan ngPakinabang: Sentro ng Malaysia at Indonesia.kalakalan. Sinakop ng Pakinabang: Sentro ng kalakalan.Netherlands noong 1603. Sinakop ng Portugal. Inagaw ng Netherlands noong 1641.Mga lupain at bansa sa Silangan at Timog Silangan Asya na sinakop ng mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismo (ika-16 at ika-17 siglo). 24

Gawain 7. Map Analysis – Unang Yugto Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng tamang sagot ang chart. Iulatang sagot sa klase. Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya TANONGAno-ano ang mgabansang nanakop saSilangang at TimogSilangang Asya noongUnang Yugto ngImperyalismongKanluranin?Kailang ito naganap?Batay sa mapa, ano angkapakinabangan namakukuha ng mgamananakop sa mganasakop na lupain? Natukoy mo sa nakaraang gawain ang mga lupain na sinakop ng mga Kanluranin noong Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Nagbigay rin ito sa iyo ng paunang kaalaman sa mga dahilan ng kung bakit ito sinakop ng mga Kanluranin. Upang mas mapalawak pa ang iyong kaalaman at pag-unawa tungkol sa mga dahilan at iba’t ibang paraan ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silangan at Timog Silangang Asya, basahin at unawain mo ang sumusunod na teksto. 25

Unang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo sa Asya (ika-16 at ika-17 siglo) Natutuhan mo sa nakaraang Aralin 1, Modyul 3 ang mga pangyayaringnagbigay-daan sa Unang Yugo ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya. Natukoy morin ang mga bansa sa Timog at Kanlurang Asya na sinakop ng mga Kanluranin at kungBatay sa nakaraang aralin! bakit ito sinakop.Mga pangyayaring nagbigay-daan saUnang Yugto ng Imperyalismong Sa modyul na ito ay malalaman mo ang mga kolonya na itinatag ng mga Kanluranin sa SilanganKanluranin sa Asya at Timog Silangang Asya.MP PP Silangang Asya aa Sa loob ng mahabang panahon ay mayroone a Kr g gg r nang ugnayan ang Silangang Asya sa mgak h u bansang Kanluranin dahil sa mga sinaunang rutanga a lb s pangkalakalan. Bunga nito,nabatid ng mgan h a a Kanluranin ang karangyaan ng mga bansa sat a l a d Silangang Asya. Bagamat maraming naghangadi n a na ito ay masakop, hindi gaanong naapektuhan angl a ab Silangang Asya ng Unang Yugto ngi p Imperyalismong Kanluranin dahil na rin sa matatag ka na pamahalaan ng mga bansa dito. bg Isa ang bansang Portugal sa mga a Kanluraning bansa na naghangad na magkaroon y o ng kolonya sa Silangang Asya partikular sa China. Nakuha ng Portugal ang mga daungan ng Macao ni sa sa China at Formosa (Taiwan). Hindi nagtagal ay nilisan din ng Portugal ang mga nabanggit nas ng M P himpilan.m a ao B r g Sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismong a c Kanluranin, maraming bansa ang nag-unahan na masakop ang bansang China. g ol a Timog Silangang Asya o P l n o a Kung ang Silangang Asya ay hindi gaanong g l naapektuhan, iba naman ang naging kapalaran ng oy mga bansa sa Timog Silangang Asya noong Unang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Karamihan R a ng mga daungan sa rehiyong ito ay napasakamay u g ng mga Kanluranin. Ang mataas na paghahangad na makontrol ang kalakalan ng mga pampalasa at t pagkuha ng ginto ang siyang nagtulak sa kanila na sakupin ang Timog Silangang Asya. Nauna ang amga bansang Portugal at Spain sa pananakop ng mga lupain. Nang lumaya angNetherlands mula sa pananakop ng Spain, nagtayo rin ito ng mga kolonya sa TimogSilangang Asya. Hindi nagtagal ay sumunod din ang mga bansa ng England at France. 26

Ang sumusunod ay bansa sa Timog Silangang Asya na sinakop noongUnang Yugto ng Imperyalismong KanluraninFerdinand Magellan PILIPINAS MindanaoNarating niya ang Hindi tulad ng Luzon atSilangan gamit ang Sumakop: España Visayas, ilang bahagirutang pa-Kanluran. lamang ng Mindanao angNapatunayan sa Mga lugar na sinakop: Halos kabuuan ng nasakop ng mga Españolkaniyang paglalakbay na Luzon at Visayas at ilang bahagi ng dahil sa matagumpay nabilog ang mundo. Mindanao. pakikipaglaban ng mga Muslim.* Ano ang kahalagahan Dahilan: Mayaman ang Pilipinas sa ginto,ng paglalakbay ni May mahusay na daungan tulad ng * Ano ang kaugnayan ngMagellan? Maynila. relihiyong Islam sa tagumapay ng mga Muslim?Kristiyanismo Paraan ng PananakopRelihiyong ipinalaganap ng Unang dumaong sa isla ng Lapu Lapumga Español. Isa ito sa Pinuno ng Mactan namga paraan na ginamit ng Homonhon si Ferdinand Magellan, isang kauna-unahang Pilipino namga Español sa Portuges na naglayag para sa Hari ng nagtagumpay na mapaalispananakop sa Pilipinas. España noong Marso 16, 1521. Nabigo ang mga mananakop naNakatulong ang mga siyang masakop ang Pilipinas dahil napatay Español. Pinamunuan niyamisyonero na siya ng mga tauhan ni Lapu Lapu sa ang Labanan sa Mactanmapalaganap ang Labanan sa Mactan. Nagpadala ang Hari kung saan napatay ngKristiyanismo pagkatapos ng España ng iba pang paglalakbay na ang kaniyang mga tauhan simaisakatuparan ang layunin ay masakop ang Pilipinas. Ang Magellan.patakarang reduccion (ito paglalakabay na pinamunuan ni Miguelay naglalayon na mailipat Lopez de Legazpi ang nagtagumpay na * Maituturing ba na isangang mga katutubo na masakop ang bansa sa pamamagitan ng bayani si Lapu Lapu? Bakit?naninirahan sa malalayong pakikipagsanduguan sa mga lokal nalugar upang matiyak ang pinuno at paggamit ng dahas. Itinayo ang Sanduguankanilang kapangyarihan sa unang pamayanang Español sa Cebu Iba-iba ang paraan ng mgakolonya, gayundin ang noong Abril 27, 1565 mula dito ay sinakop Español. sa pananakop. Isa ritopagpapalaganap ng din ang iba pang lupain tulad ng Maynila na ay ang pakikipagkaibigan sa mgaKristiyanismo ). Nasakop itinuturing na isa sa pinakamagandang lokal na pinuno na pormal nilangng relihiyon ang pag-iisip daungan at sentro ng kalakalan sa Asya. ginagawa sa pamamgitan ngat damdamin ng mga Nakatulong din sa pananakop ng España Sanduguan. Iniinom ng lokal naPilipino kung kaya’t mas ang pagpapalaganap ng relihiyong pinuno at pinunong Español.madali silang napasunod Kristiyanismo. Natuklasan din ng mga ang alak na hinaluan ng kani-ng mga Español. Español ang karangyaan ng Pilipinas sa kanilang dugo. Sa ibang lugar ginto lalo na sa mga lugar ng Ilocos, naman ay ginagamitan nila ng* Paano nakatulong ang Camarines, Cebu at Butuan sa Mindanao. puwersa o dahas upang masakopKristiyanismo upang ang lupain.mapasunod ang mgaPilipino? * Tama ba ang ginawang pakikipagkaibigan ng mga lokal na pinuno sa mga Español? Bakit?Gabay na tanong:1. Ano ang pangunahing dahilan ng mga Español sa pagsakop sa Pilipinas?2. Paano sinakop ng mga Español ang Pilipinas? Ipaliwanag ang pamamaraang ginamit. 27

Ang sumusunod ay patakaran na ipinatupad ng mga Español upang 28

Netherlands INDONESIA MoluccasDating sakop ng mga Tinatawag ding Maluku.Español ang Sumakop: Portugal, Netherlands at Kilala bilang spice island.Netherlands. Nang England Ito ang lupain na naislumaya ito, nagsimula marating ng mgasiyang magpalakas ng Mga lugar na sinakop: Kanluranin upangkagamitan sa Ternate sa Moluccas – nasakop ng makontrol nila angpaglalakabay sa dagat at Portugal kalakalan ng mgasa pakikidigma. Dutch Amboina at Tidore sa Moluccas – inagaw pampalasa. Saang tawag sa mga ng Netherlands mula sa Portugal. kasalukuyan, ito aynaninirahan dito. Panandaliang nakuha ng England subalit bahagi ng bansang ibinalik din sa Netherland. Indonesia.* Bakit hindi kaagadnakapanakop ang Batavia (Jakarta) – nasakop din ng * Bakit maramingbansang Netherlands? Netherlands naghahangad na masakop ang Moluccas? Mga Pampalasa Dahilan: Mayaman sa mga pampalasa,Mataas ang paghahangad mga sentro ng kalakalan at maayos na Dutch East Indiaat pangangailangan ng mga daungan CompanyKanluranin sa mgapampalasa na makukuha sa Paraan ng Pananakop Itinatag ng pamahalaan ngAsya tulad ng cloves, Dahil sa paghahangad sa mganutmeg at mace. Halos Netherlands ang Dutchkasing halaga ng ginto ang pampalasa, narating ng Portugal angmga pampalasa na ito sa Ternate sa Moluccas noong 1511. East India Company noongpamilihan ng mga bansang Nagtayo sila ng himpilan ng kalakalanEuropeo (Kanluranin). dito at nagsimulang palaganapin ang 1602 upang pag-isahin ang relihiyong Kristiyanismo. Pinaalis ng mga* Bakit mahal ang presyo ng Dutch ang mga Portuges noong 1655 at mga kompanya namga pampalasa sa sinakop ang mga isla ng Amboina atpamilihan ng mga Europeo? Tidore sa Moluccas gamit ang mas nagpapadala ng malakas na puwersang pandigma. Divide and Rule Policy Upang mapanatili ang kanilang paglalayag sa Asya.Isang paraan ng pananakop kapangyarihan, nakipag-alyansa ang mgakung saan ay pinag-aaway- Dutch sa mga lokal na pinuno ng Pinahintulutan ang Dutchaway ng mananakop ang Indonesia. Gumamit din sila ng dividemga lokal na pinuno o mga and rule policy upang mapasunod at East India Company nananinirahan sa isang lugar masakop ang mga nabanggit na isla.upang mas madali niya Dahil dito nagkaroon ng monopolyo sa magkaroon ng sarilingitong masakop. Sa ibang kalakalan ng mga pampalasa ang mgalugar, ginagamit naman ng Dutch. Lalo pang napatatag ng hukbo na magtatanggolmga mananakop ang isang Netherlands ang monopolyo nang itatagtribo upang masakop ang nito ang Dutch East India Company. laban sa mga pirata,ibang tribo. Pansamantalang nakuha ng England ang Moluccas dahil sa epekto ng Napoleonic magtayo ng daungan sa* Bakit naging matagumpay Wars subalit naibalik din ito sa mga Dutchang divide and rule policy? matapos ang digmaan. mga lupaing nasasakop at makipagkasundo sa mga lokal na pinuno ng mga bansa sa Asya. Binigyan din ito ng karapatan ng pamahalaan ng Netherlands na manakop ng mga lupain. Nakontrol ng Dutch East India Company ang spice trade sa Timog Silangang Asya na nagpayaman sa bansang Netherlands. * Bakit mahalaga para sa Netherlands ang Dutch East India Company?Gabay na tanong1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng Netherlands sa ilang bahagi ng Indonesia?2. Paano sinakop ng mga Dutch ang mga sentro ng kalakalan sa Indonesia? Ipaliwanag angpamamaraang ginamit. 29

.Hindi tulad ng mga Español, sinakop lamang ng mga Dutch ang mga sentro ng kalakalan ng mga Indones noong 1511. Ito ang naging pangunahing patakaran ng mga Dutch sa pamumuno ng Dutch East India Copany sa pananakop dahil mas malaki ang kanilang kikitain at naiiwasan pa nila ang pakikidigma sa mga katutubong pinuno. Subalit, kung kinakailangan, gumagamit din sila ng puwersa o dahas upang masakop ang isang lupain. Bunga nito, pangunahing naapektuhan ang kabuhayan ng mga katutubong Indones. Lumiit ang kanilang kita at marami ang naghirap dahil hindi na sila ang direktang nakikipagkalakalan sa mga dayuhan. Sa kabila ng pagkontrol sa kabuhayan, hindi naman lubusang naimpluwensiyahan ng mga Dutch ang kultura ng mga Indones. Paano nagkakaiba ang patakaran sa pananakop ng mga Dutch at mga Español? Paanonagkakaiba ang patakaran sa pananakop ng mga Dutch atmga Español? Tulad ng Pilipinas, maraming bansa rin ang sumakop sa Malaysia. Ito ay ang Portugal, Netherlands at England. Pangunahing layunin din ng mga nanakop na bansa ang pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan. Bukod sa kalakalan, sinubukan din ng mga Portuges na palaganapin ang Kristiyanismo sa mga daungan na kanilang nasakop subalit hindi sila nagtagumpay dahil sa malakas na impluwensiya ng Islam sa rehiyon. Samantala, hindi gaanong naimpluwensiyahan ng mga bansang Netherlands at England ang kultura ng Malaysia. Maraming katutubo ang naghirap dahil sa pagkontrol ng mga nabanggit na bansa sa mga sentro ng kalakalan sa Malaysia. 30

Strait Settlements MALAYSIA Maayos na daunganGrupo ng mga isla nakabilang sa kolonya ng Sumakop: Portugal, Netherlands, England Ang mga isla sa palibot ngEngland sa Timog SilangangAsya. Ito ay binubuo ng Mga lugar na sinakop: Strait of Malacca ay pinag-Malacca, Penang, Dinding at Malacca - nasakop ng Portugal, sinundanSingapore. Ginamit ito bilang ng Netherlands at ng England. aagawan ng mgadaungan ng mga barkongpangkalakalan ng England. Penang at Singapore (dating bahagi ng Kanluranin dahil saTinawag din itong Botany Strait Settlements kasama ang Malacca) –Bays of India dahil dito nasakop ng England. maayos na daungan nadinadala ang nagkasalangmga mamamayan at sundalo Dahilan: Mayaman sa mga pampalasa, makikita rito. Maaaringmula sa India. mga sentro ng kalakalan at maayos na daungan makontrol ang kalakalan ng* Ano ang pakinabang ngEngland sa pagkakasakop sa Paraan ng Pananakop pampalasa ng sino mangStrait Settlements? Unang sinakop ng mga Portuges Kanluranin na Strait of Malacca ang Malacca na bahagi ng Malaysia noongMatatagpuan sa pagitan ng 1511 sa pamumuno ni Alfonso de makasasakop dito.Malays Peninsula at Sumatra. Albuquerque gamit ang malalakas naPinagdurugtong nito ang Indian kanyon at barkong pandigma. Istratehiko * Bakit pinag-aagawan angOcean at Pacific Ocean. ang lokasyon nito dahil malapit ito sa Strait mga daungan sa Strait ofIstratehiko ang lokasyon ng of Malacca. Inagaw ng Netherlands sa Malacca?Strait of Malacca para sa mga pamamagitan ng Dutch East Indiamangangalakal dahil daanan Company ang Malacca mula sa mga Alfonso de Albuquerqueito ng mga barko na may Portuges. Dahil dito, nagkaroon ng Namuno sa mgadalang produkto mula sa iba’t monopolyo sa pangangalakal ng mga paglalakbay ng mgaibang panig ng Asya. pamapalasa ang mga Dutch. Subalit dahil Portuges sa India at sa din sa Napolenoic Wars, napasakamay ng pagsakop sa mga isla ng* Bakit mahalaga sa mga England ang Malacca. Noong panahon na Goa at Malacca. Isa samangangalakal ang Strait of iyon, naghahanap ang England ng maayos kaniyang tagumpay ay angMalacca? na daungan para sa mga barko nito na pagkontrol sa mga rutang naglalayag sa Timog Silangang Asya. pangkalakalan sa Timog Napoleonic Wars Nakipagkasundo ang mga British sa mga Silangang Asya. Serye ng digmaan na Sultan ng mga isla sa paligid ng Strait of naganap sa pagitan ng Malacca tulad ng Penang at Singapore * Sino si Alfonso de France sa pamumuno ni upang makapagtayo sila ng daungan dito. Albuquerque? Napoleon Bonaparte at ng Noong 1819 nabuo ang Strait Settlements mga bansa sa Europe sa sa pangunguna ni Sir William Raffles. Sir William Raffles pagitan ng 1799 at 1815. Isang administrador na Bagamat hindi nadamay ang British na nagtatag ng mga bansa sa Asya, Singapore. Sa kaniyang nagkaroon ng pagpapalitan pamumuno ay lalo pang ang mga Kanluranin sa umunlad ang Singapore at pamumuno sa mga sakop na naging isa sa mga lupain sa Timog Silangang mahalagang daungan sa Asya. Timog Silangang Asya. Malaki ang kinita ng mga * Paano nakaapekto sa Asya Brisitsh mula sa ang Napoleonic Wars? pakikipagkalakalan sa mga bansa sa Asya na dumadaan sa daungan ng Singapore. * Ano ang kahalagahan ng nagawa ni Raffles para sa kaniyang bansa?Gabay na tanong:1. Ano ang pangunahing dahilan ng pagsakop ng mga Kanluranin sa ilang bahagi ng Malaysia?2. Paano sinakop ng mga Kanluranin ang mga sentro ng kalakalan sa Malaysia? Ipaliwanag angpamamaraang ginamit. 31

Gawain 8. Paghahambing – Unang Yugto Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga bansasa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin. Punan ngtamang sagot ang chart. Iulat ang sagot sa klase. Nasakop Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakarang Epekto na Bansa Bansa na Pananakop Pananakop Ipinatupad NakasakopChinaPilipinasIndonesiaMalaysiaPamprosesong Tanong:1. Ano-ano ang Kanluraning bansa na sumakop sa mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya?2. Bakit nanakop ang mga Kanluranin ng mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya?3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sa pananakop? Bakit?4. Ano ang naging reaksiyon ng mga Asyano sa pananakop ng mga Kanluranin? 32

Hindi nagtapos ang pananakop ng mga Kanluranin sa Asya noong ika-17 siglo. Sa pagpasok ng ika-18 siglo, mayroon pang ibang bansang Kanluranin tulad ng United States na nagsimula na ring manakop ng mga lupain sa Asya. Ang mga pagbabago sa ekonomiya, teknolohiya at industriya sa Europe at United States ay ilan lamang sa mga dahilan sa pagpapatuloy ng Impeyalismong Kanluranin sa Asya noong ika-18 hanggang ika-19 na siglo. Suriin mo ang kasunod na mapa na nagpapakita ng mga nasakop na bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya sa panahong ito.5. Ano ang naging epkto ng mga patakaran na ipinatupad ng mga Kanluranin sa pamumuhay ng mga Asyano? Pa 33

Gawain 9. Map Analysis – Unang Yugto Batay sa mapa na iyong sinuri, punan ng sagot ang chart. Paghambinginang iyong mga sagot sa Gawain Bilang 7. Iulat ang sagot sa klase.Ikalawang Yugto ng Imperyalismo sa AsyaUnang Yugto ng TANONG Ikalawang Yugto ng Imperyalismo Imperyalismo Ano-ano ang bansang nanakop ng mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya ? Kailan ito naganap? Batay sa mapa, ano ang kapakinabangan na makukuha ng mga mananakop sa mga nasakop na lupain?Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga bansang Kanluranin nanahinto -nagpatuloy -nagsimulang – manakop ng mga lupain sa Silangan at Timog Silangang Asya noongIkalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin?2. Ano ang magkaibang katangian ng Una at Ikalawang Yugto ngImperyalismong Kanluranin?Nabatid mo mula sa mapa na iyong sinuri ang mga lupain at bansa nasinakop ng mga Kanluranin sa Ikalawang Yugto ng ImperyalismongKanluranin. Upang mas mapalawak pa ang iyong kaalaman at pag-unawa kung bakit nagpatuloy ang pananakop ng mga Kanluranin saSilangan at Timog Silangang Asya, basahin at unawain mo angsumusunod na teksto. 34

Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin sa Asya (ika-18 at ika-19 na siglo Maraming bansang Kanluranin ang nagpatuloy na naghangad na makasakop ng lupainsa Asya. Lalo pang umigting ang paghahangad na ito ng mga Kanluranin dahil sa mgapagbabagong naganap sa kontinente ng Europe at Amerika.Batay sa mga nakaraang Aralin! Bakit nga ba nagpatuloy ang imperyalismong Kanluranin sa Asya? Ano-ano Mga salik na nagbigay-daan sa Ikalawang Yugto ng ang lupain na nasakop sa pagkakataong ito at Imperyalismong Kanluranin sa Asya bakit sila sinakop? Paano nanakop ang mga Kanluranin? Ikalawang Yugto ng Imperyalismo Sa bahaging ito ng modyul ay mauunawaan mo ang mga sagot sa mga nabanggit na katanungan. Naimpluwensiyahan ng mga Kanluranin ang Silangang Asyaekonomiya, politika, lipunan at pamumuhay ng mga bansang Asyano na kanilang nasakop China Sa loob ng mahabang panahon aySANHI EPEKTO ipinatupad ng China ang paghihiwalay ng kaniyang bansa mula sa daigdig (isolationism)Kompetisyon ng mga Pinamahalaan at kinontrol ng dahil sa mataas na pagtingin niya sa kaniyangKanluranin sa pananakop mga Kanluranin ang kultura at naniniwala siya na makasisira itong mga lupain at pagkontrol ekonomiya ng mga Asyano kung maiimpluwensiyahan ng mga dayuhan.sa kalakalan Bagamat pinahihintulutan ang mga Kanluranin,Napabilis ang antas ng Ginamit ng mga Kanluranin pinapayagan lamang sila sa daungan ngproduksiyon dahil sa ang mga likas na yaman ng Guanghzou at dapat na isagawa ng mganaimbentong makinarya at mga nasakop na bansa dayuhang mangangalakal ang ritwal nakagamitan noong panahon upang makagawa ng mas kowtow bilang paggalang sa emperador ngng Industriyalisasyon maraming produktoMataas na pangangailangan Kinontrol ng mga Kanluranin China. Bunga ng isolation, umunlad atsa mga hilaw na materyales ang kalakalan at pinagtanim napatatag ng China ang kaniyang ekonomiya, ang mga Asyano ng mga kultura at politika. Nagawa ng China na produktong kailangan sa makatayo sa sariling paa. Sa panahong ito, kalakalan. ang mga Kanluranin (Euroepans) ang siyangMapagdadalhan ng Kumita ang mga Kanluranin umaasa sa pakikipagkalakalan sa China. Angsobrang produkto dahil ipinagbili nila ang mga karangyaan ng China ay nagpatanyag sa sobrang produkto sa kanilang mga kolonya sa Asya. kaniya hindi lamang sa Asya kung hindi maging sa mga bansa sa Europe. Ang pagha-hangad ng mga Kanluranin na maangkin ang yaman ng China ang pangunahing dahilan ngimperyalismo sa bansa.Matagal nang hinahangad ng mga Kanluranin na masakop ang China. Nagsimula angpananakop ng mga Kanluranin sa China dahil sa tinutulan ng Emperador na ipasok sa bansa angopyo na produkto ng bansang England. Ang opyo ay isang halamang gamot na kapag inabuso aynagdudulot ng masamang epekto sa kalusugan. Dahil din sa opyo, nabaligtad ang sitwasyon ng mgaBritish at mga Tsino. Ito ay dahil mas marami na ngayon ang produktong inaangkat ng mga Tsinomula sa mga British kaysa inaangkat ng mga British mula sa China. Sinamantala ito ng England, atkahit ipinagbabawal, patuloy pa rin na nagpasok ng opyo ang mga British sa mga daungan ng China.Ito ang naging dahilan ng mga Digmaang Opyo na naganap sa pagitan ng China at England. 35