Araling Panlipunan Grade 8

36

Ang Sphere of Influence sa China Isa sa epekto ng pagkatalo ng China sa mga Digmaang Opyo ay ang unti-unting paghina ng katatagan ng pamahalaan nito. Sinamantala ito ng mgaKanluranin at tuluyang sinakop ang bansa. Subalit, hindi katulad ng ibang bansasa Asya, hindi sinakop ng mga Kanluranin ang buong China. Upang maiwasanang digmaan sa pagitan ng mga Kanluranin, hinati nila ang China sa mgaspheres of influence noong 1900s. Ito ay tumutukoy sa mga rehiyon sa Chinakung saan nangingibabaw ang karapatan ng Kanluraning bansa na kontrolin angekonomiya at pamumuhay ng mga tao dito. Binigyan din ng karapatan ang mgaKanluraning bansa na magpatayo ng iba’t ibang imprastraktura gaya ng kalsada,tren at mga gusali upang paunlarin ang kanilang sphere of influence. Ipinatupaddin sa mga lugar na ito ang karapatang extraterritoriality. Spheres of Influence sa China England – Hongkong Yang Tze valley Weihaiwei France – Zhanjiang Kwangchow Germany – Kwantung Qingdao Yunnan Portugal – Macao Russia - Manchuria Larawan at mapa na nagpapakita ng Sphere of Influence sa China Isa pang dayuhang bansa ang nagkaroon ng sphere of influence sa Ano ang pinakamasChina. Ito ang bansang Japan. Nakuha ng bansang Japan ang karapatan sa ang epekto ngmga isla ng Formosa, Pescadores at Liadong Peninsula sa pagkatalo ng China pagkatalosa digmaang Sino-Japanese noong 1894. Nakapaloob ang pagbibigay ng China ng mga China sang mga nabanggit na lugar sa Japan sa Kasunduang Shimonoseki. mga DigmaangBakit ipinilit ng Opyo?United States Bakit?na maipatupad Ang Open Door Policysa China angOpen DoorPolicy? Ang paghahati-hati ng China sa spheres of influence ay nagdulotng pangamba sa bansang United States dahil sa posibilidad na isara ang China 37

sa pakikipagkalakalan sa ibang bansa na walang sphere of influence dito.Kapag naganap ito, mapuputol ang ugnayang pangkalakalan ng United States saChina. Dahil dito, iminungkahi ni John Hay, Secretary of State ng United Statesna ipatupad ang Open Door Policy kung saan ay magiging bukas ang China sapakikipagkalakalan sa ibang bansa na walang sphere of influence rito.Nakapaloob sa mungkahi ni John Hay ang sumusunod: 1. pagrespeto sa karapatan at kapangyarihan sa pakikipagkalakalan sa mga lugar na sakop ng sphere of influence ng mga Kanluranin; 2. pagbibigay ng karapatan sa China na mangolekta ng buwis sa mga produktong inaangkat mula sa bansa; at 3. paggalang sa mga itinakdang halaga ng buwis ng mga Kanluraning bansa sa paggamit ng mga kalsada, tren at daungan sa kani-kanilang spheres of influence. Dahil sa mga patakarang sphere of influence at open door, napanatili ngChina ang kaniyang kalayaan, subalit nanatiling kontrol ng mga mananakop angkaniyang ekonomiya. Nawala sa kamay ng mga Tsino ang kapangyarihan namagtakda ng kanilang mga patakaran para sa mga dayuhan. Gayundin, gumuhoang dating matatag na pamamahala ng mga emperador dahil sa panghihimasokng mga dayuhang dinastiya. Higit sa lahat, pumasok sa China ang iba’t ibangimpluwensiya ng mga Kanluranin na nakapekto sa kanilang iniingatan atipinagmamalaking kultura. Japan Napaunlad ng Japan ang kaniyang ekonomiya, napatingkad ang kaniyang kultura at pagpapahalaga at napatatag ang kaniyang pamamahala dahil sa pagsasara ng kaniyang mga daungan mula sa dayuhan. Bagamat may ugnayan sa mga bansang Netherlands, ChinaPaano at Korea, hindi nito pinahihintulutan na makapasok sa bansa ang mganagkakatul dayuhan.ad angChina at Sa pagdating ng mga Kanluranin sa Asya, isa ang bansangJapan sa Japan sa mga ninais nilang masakop. Nagpadala ng kanilang mgapakikitung kinatawan ang bansang England, France, Russia at United Stateso sa mgadayuhan? subalit lahat sila ay tinanggihan ng Japan. Noong 1853, ipinadala ni Pangulong Milliard Filmore ng United States si Commodore Matthew Perry upang hilingin sa emperador ng Japan na buksan ang kaniyang mga daungan para sa mga barko ng United States. Kailangan ng mga barko ng United States na tumatawid sa Karagatang Pasipiko nang mapagdadaungan upang mapagkuhanan ng karagdagang pagkain, tubig at panggatong. Hindi kasi sapat ang kanilang reserba o kaya ay mahirap na dalhin pa nila ang lahat ng ito sa kanilang paglalakbay. Sa pagpunta ni Perry sa Japan ay nakita ng mga Hapones ang naglalakihang barko ng United States na armado ng kanyon. Bagamat hindi tahasang sinabi, ang ginawang ito ni Perry ay 38

isang babala na kung hindi bubuksan ng mga Hapones ang kanilang daungan, hindi magdadalawang isip ang United States na gamitin ang kanilang puwersa. Upang maiwasan ang pakikidigma sa isang malakas na bansa, tinanggap ng Japan ang United States sa bisa ng Kasunduang Kanagawa noong 1854. Sa ilalim ng kasunduang ito ay binuksan ang mga daungan ng Hakodate at Shimoda para sa mga barko ng United States. Pinahintulutan din na magtayo ng kaniyang embahada ang United States sa Japan. Dahil sa pagbubukas ng Japan, nakapasok na din sa kanilang bansa ang mga Kanluranin tulad ng England, France, Germany, Russia at Netherlands. Nagalit ang mga Hapones sa kinahinatnan ng kanilang bansa. Nawala sa kamay ng Shogunato ng Tokugawa ang kapangyarihan. Siya ay pinalitan ng bagong tatag na pamahalaan sa pamumuno ni Emperador Mutsuhito na nagsimulang manungkulan sa edad na 15. Ang kaniyang pamumuno ay tinawag niyang Meiji era – ang ibig sabihin ay enlightened rule. Napagtanto ni Emperador Mutsuhito na ang mabisang paraan sa pakikitungo sa mga Kanluranin ay ang pagyakap sa modernisasyon. Ang makabagong mga kagamitan, teknolohiya at paraan ng pamumuhay na natutunan ng mga Hapones mula sa mga dayuhan ay nakatulong upang siya ay umunlad sa kabila ng panghihimasok ng mga Kanluranin sa kaniyang bansa.Timog Silangang Asya Nagpatuloy ang paghahangad ng mga Kanluranin sa mga pamapalasa ngmga bansa sa Timog Silangang Asya. Ang pagbabagong dulot ngindustriyalisasyon ay lalo pang nagpataas sa pagnanais ng mga Kanluranin namapanatili ang kanilang imperyo. Ginamit ng mga Kanluranin ang mga likas nayaman na makukuha sa mga bansa rito upang makagawa ng mas maramingprodukto. Higit sa lahat, ang kanilang mga sobrang produkto ay dinala nila samga pamilihan ng mga bansa sa Timog Silangang Asya. Naisakatuparan nilaang lahat ng mga ito dahil sakop nila ang karamihan ng mga bansa sa rehiyon. May mga bansang nasakop noong Unang Yugto ng ImperyalismongKanluranin ang patuloy na napasailalim sa kapangyarihan ng mga dayuhan.Samantala, ang mga dating malaya ay sinakop o kaya ay kinontrol ng mgaKanluranin ang kabuhayan. 39

Perlas ng SilanganPilipinas Ganito inilarawan ni Sa loob ng mahigit tatlong daang taon ay Jose Rizal ang Pilipinas dahil sanapasailalim ng mga Español ang Pilipinas. Nagtangka ang ganda ng bansa at samga Pilipino na makamit ang kalayaan sa kamay ng mga kaniyang lokasyonmananakop subalit sila ay nabigo. Sa pagpasok ng ika-19 nito sa Asya.na siglo, nagsimulang magpalawak ng kaniyang teritoryo saAsya-Pasipiko ang United States. Isa ang Pilipinas sa mga Paano nakaapekto salupain na nais nitong makontrol dahil sa istratehikonglokasyon nito. Angkop ang lokasyon ng bansa sa kaniyang kasaysayan ngplano na sakupin ang iba pang bansa sa Asya at sapagkontrol sa kalakalan sa Asya-Pasipiko. Pilipinas ang kaniyang Noong una, tinulungan ng mga Amerikano ang mga lokasyongrebolusyunaryong Pilipino sa pamumuno ni EmilioAguinaldo na talunin ang mga Espanyol. Natalo ang mga heograpikal?Español l at idineklara ni Aguinaldo ang kalayaan ngPilipinas noong Hunyo 12, 1898. Subalit, lingid sa 20 milyong dolyarkaalaman ng mga Pilipino ay nagkaroon ng lihim nakasunduan ang mga Spain at United States. Batay sa Ibinayad ng Unitedkasunduan, susuko ang Spain sa United States at isasalinsa huli ang karapatang pamunuan ang Pilipinas. States sa SpainSamakatuwid, hindi pa din malaya ang Pilipinas dahil sila aymapapasailaim sa United States – ang bansa na kaniyang kapalit ngitinuring na kaibigan. Pormal na naisalin sa kamay ngUnited States ang pamumuno sa Pilipinas sa bisa ng pagpapaunlad naKasunduan sa Paris. Nilagdaan ito ng mga kinatawan ngUnited States at Spain noong Disyembre 10, 1898. ginawa ng España sa Pilipinas. Ano ang epekto ng Kasunduan sa Paris sa mga Pilipino? 40

Thomasites Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano noong 1902 kung saan ay natalo ng mas malakas naTawag sa mga puwersang Amerikano ang mga Pilipino. Itinatag ngunang gurong mga Amerikano ang Pamahalaang Militar at nangAmerikano na lumaon ay naging Pamahalaang Sibil na parehongdumating sa Pilipinas pinamumunuan ng mga Amerikano at Pilipino.lulan ng barkong Nagpatayo rin sila ng mga paaralan at ginawang libreS.S.Thomas para sa lahat ang pag-aaral, ospital, kalsada, at mga gusaling pampamahalaan. Sa kabilang banda,Paano nagamit ng nagpalabas din sila ng mga batas na nagpipigil samga Amerikano ang pagpapamalas ng mga Pilipino ng damdamingedukasyon upang Nasyonalismo. Sa huling bahagi ng kanilangmasakop ang pamumuno, itinatag nila ang PamahalaangPilipinas? Commonwealth kung saan ay sinanay nila ang mga Pilipino sa pagpapatakbo ng isang pamahalaang demokratiko. Bukod dito, nais din ng mga Amerikano na manatili ang kanilang impluwensiya sa pamahalaan ng Pilipinas upang maprotektahan ang kaniyang mga interes sa bansa matapos niyang maipagkaloob ang kalayaan nito.Ano ang pagkakaiba ng paraan ng pananakop at pamamahala ng mga Español at mga Amerikano?Indonesia (East Indies) CULTURE SYSTEM Patuloy na pinamahalaan ng Netherlands ang Patakarang ipinatupadIndonesia. Ang mataas na paghahangad ng mga taga- ng mga Dutch saEurope sa mga pampalasa at produktong agrikultural ang Indonesia upangnagtulak sa mga Dutch na ipatupad ang culture system o matugunan angkilala rin sa tawag na cultivation system. Ang patakaran na pangangailangan nitoito ay iminungkahi ni Johannes Van den Bosch. Sa ilalim sa pagbebenta ng mgang patakarang ito, inatasan ng mga Dutch ang mga pampalasa samagsasakang Indones na ilaan ang sanlimang (1/5) na pandaigdigangbahagi ng kaniyang lupain o 66 na araw para sa pagtatanim kalakalan.ng mga produktong iniluluwas ng mga Dutch. Ilan sa mgaito ay asukal, kape at indigo. Nang makita ng mga Dutch Ano ang naging epektoang tagumpay ng culture system, sapilitan na ring ng Culture system saipinatanim sa mga Indones ang iba pang produkto tulad ng mga Indones?bulak, palms, tsaa, tabako, quinine at iba pang pampalasa.Dumanas nang lubos na paghihirap ang mga Indones sa 41ilalim ng patakarang ito dahil hindi na sila makapagtanim ngmga produkto para sa kanilang sariling pangangailangan.

SINGAPURA Malaysia at Singapore Napasakamay ng mga British ang Singapore, na Salitang Malay na ang ibig sabihin sa noon ay bahagi pa ng Malaysia dahil naghahanap sila ng Ingles ay Lion City. angkop na daungan para sa kanilang mga barkong Bakit sinakop ng pangkalakalan mula India patungong China. Nakilala ang mga British ang Singapore bilang isa sa pinakamaganda at pinakamaunlad Singapore? na daungan sa Timog Silangang Asya. Kinontrol ng mga British ang Singapore at kumita sila nang malaki mula sa Rubber Tree pakikipagkalakalan sa mga karatig-bansa at sa mga bansang Kanluranin.Ito ay orihinal namatatagpuan sa South Sa kabilang banda, kilala naman ang Malaysia saAmerica. Dinala ng malawak na plantasyon ng goma (rubber) at samga British ang mga pagkakaroon ng malaking reserba ng lata (tin). Nagingbuto nito sa Malaysia pangunahing produktong panluwas ng Malaysia ang gomaupang pasimulan ang at lata. Kumita nang malaki ang mga British dahil saplantasyon ng rubber pagkontrol nila ng pagluluwas ng mga nabanggit natree sa rehiyon. produkto. Upang mas mapabilis pa ang produksiyon,Ano ang hinikayat ng mga British ang mga Tsino na mandayuhan sakapakinabangan ng Malaysia upang maging mga manggagawa. Hindi naglaon,rubber tree para sa mas dumami pa ang mga Tsino kaysa sa mga katutubongmga British? Malay sa Malaysia. Ang pananakop ng mga British sa Malaysia ay nagdulot ng paghihirap at ng kaguluhan sa pagitan ng mga nandayuhang Tsino at katutubong Malay na hanggang ngayon ay nararamdaman pa rin sa bansa. Melting Pot Tawag sa lugar o rehiyon kung saan nagtatagpo ang iba’t ibang mga kultura at pangkat-etniko. Ang populasyon ng Malaysia ay binubuo ng mga katutubong Malay, malaking bahagdan ng mga Tsino, Tamil, Pilipino, at mga Nepalese. Paano nakaapekto sa kalagayan ng kapayapaan sa Malaysia ang panghihikayat ng mga British noon sa mga Tsino na manirahan sa Malaysia? 42

Bakit Burma (ngayon ay Myanmar)mahalaga Ang lokasyon ng Burma sa India, na sakop ng mga England angpara saEngland ang dahilan kung bakit sinakop din ito ng mga British. Mahalaga para sa mgaBurma? British ang Burma dahil ito ay magagamit niya upang mapigilan ang mga magtatangkang sumakop sa silangang bahagi ng India na noon ay kabilang sa mga sakop niyang lupain. Noong una ay may maayos na ugnayan ang England at Burma. Subalit sa hindi inaasahang pangyayari, sumiklab ang mga labanan sa pagitan ng mga British at Burmese na tinawag na Digmaang Anglo-Burmese.Talahanayan ng Dahilan at Bunga ng mga Digmaang Anglo-Burmese Unang Digmaang Ikalawang Digmaang Ikatlong Digmaang Anglo-Burmese Anglo-Burmese Anglo-BurmeseTaon 1842-1856 1852-1853 1885-1886Dahilan Paglusob ng Burma sa Hidwaan sa kalakalan. Itinuring ng mga mga estado ng Assam, Sapilitang kinuha ng British na pagtataksil Arakan, at Manipur na mga British ang mga ang pakikipagkasundo itinuring ng mga British barkong pangkalakalan ng mga haring na panghihimasok sa ng mga Burmese Burmese sa bansang India FranceBunga Natalo ang mga Burmese Natalo ang mga Natalo ang mga at nilagdaan ang Burmese dahil sa mas Burmese Kasunduan sa Yandabo. malakas na kagamitang pandigma ng mga Ganap na sinakop ng Nagbigay ng bayad- British. England ang buong pinsala ang Burma Burma at isinama ito Nawalan ng karapatan bilang probinsiya ng Napasakamay ng English ang mga Burmese na India. Isa itong East India Company ang dumaan sa mga rutang malaking kahihiyan Arakan at Tenasserim pangkalakalan na dati para sa kaharian ng ay kanilang pagmamay- Burma na matagal Tinanggap ng Burma ang ari. nang namamahala sa British Resident sa kanilang lupain. palasyo ng hari Bakit napahiya ang Burma nangAng resident system ay isang patakaran na ipinatupad ito ay ginawang probinsiya ngng mga British sa Burma. Ang British Resident ay India?kinatawan ng pamahalaan ng England sa Burma.Bilang kinatawan, kailangang manirahan ang BritishResident sa Burma. Isa sa kaniyang tungkulin ay angpakikipag-ugnayan sa mga dayuhang bansa. Ibig Maituturing basabihin, may karapatan siyang makipag-usap, ang Residentmakipagkasundo, makipagkalakalan at magdesisyon sa System bilangmga usaping panlabas ng Burma na dati ay gawain isang paraan nglamang ng Hari ng Burma. Nabawasan ang pananakop?kapangyarihan ngHari at nawala sa kaniyang kamay Bakit?ang karapatan na magdesisyon kung kaninongdayuhan makikipagkaibigan at makikipag-ugnayan. 43

Bakit tinawag na Indo- China ang rehiyon na kinabibilangan ng Laos, Cambodia at Vietnam?44

Gawain 10. Pagsusuri Suriin ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga karanasan ng mga bansasa Silangan at Timog Silangang Asya na sinakop ng mga Kanluranin noongIkalawang Yugto ng Imperyalismo. Punan ng tamang sagot ang chart. Iulat angsagot sa klase.Nasakop na Kanluraning Dahilan ng Paraan ng Patakarang Epekto Bansa bansa na Pananakop Pananakop Ipinatupad NakasakopChinaJapanPilipinasIndonesiaMalaysiaIndo-ChinaMyanmarPamprosesong Tanong:1. Ano-ano ang bansang Kanluranin na nanakop ng lupain sa Ikalawang Yugtong Imperyalismo?2. Bakit kinailangan ng mga Kanluranin na manakop ng mga lupain sa Asya?3. Magkakatulad ba ang pamamaraang ginamit ng mga Kanluranin sapananakop ng mga naturang lupain? Bakit?4. Paano naapektuhan ng pananakop ng mga Kanluraning bansa ang kalagayanng bansang Asyano sa panahon ng pananakop?Gawain 11. Paghahambing - Imperyalismo Sa pamamagitan ng Venn Diagram, suriin ang pagkakatulad atpagkakaiba ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin saSilangan at Timog Silangang Asya. Unang Yugto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo Imperyalismo 45

Pamprosesong Tanong:1. Ano ang naging epekto ng mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluraningbansa sa mga bansang Asyano?2. Paano nabago ang pamumuhay ng mga mamamayan sa nasakop na mgabansa sa Silangan at Timog Silangang Asya?3. Masasalamin pa ba sa kasalukuyang panahon sa Silangang Asya at Timog-Silangang Asya ang mga pagbabagong naganap dulot ng pananakop ng mgaKanluranin? Patunayan ang sagot. Malakas at makapangyarihan ang mga Kanluranin. Sa panahon ng imperyalismo, maaaring sabihin na lahat ng kanilang naisin ay kanilang nakukuha, Iba-iba ang pamamaraan na kanilang ginamit, ang iba ay sa pamamagitan ng pakikipagkaibigan, pakikipagkalakalan o kaya ay paggamit ng dahas. Subalit, hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat maraming likas na yaman at produkto na maaaring mapakinabangan, napanatili ng bansang Thailand ang kalayaan nito mula sa mga Kanluranin. Sa kabilang banda, nasakop ang Korea ng kapwa Asyanong bansa tulad ng China at Japan. Subalit gaya ng Thailand, nailigtas ng Koreans ang kanilang bansa mula sa pananakop ng mga Kanluranin. Tunghayan mo ang susunod na teksto upang maunawaan mo ang mga dahilan at pamamaraang ginamit ng mga pinuno ng Thailand at Korea upang sila ay hindi masakop ng mga Kanluranin. 46

Napatunayan mo na hindi lahat ng mga bansa sa Silangan at Timog SilangangAsya ay nasakop ng mga Kanluranin. Bagamat magkaiba ng estratehiyang ginamit,parehong nailigtas ng Thailand at Korea ang kanilang lupain mula sa panghihimasok atpananakop ng mga Kanluranin. Ang pagkakaroon nila ng mahuhusay na pinuno aynakatulong din upang mapanatili nila ang kanilang kalayaan.Gawain 12. Paghahambing Paano nga ba nagkakatulad at nagkakaiba ang Thailand at Korea? Suriinn moito gamit ang venn diagram.Thailand KoreaPamprosesong Tanong:1. Ano ang dalawang bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya na hindinasakop ng mga Kanluranin?2. Bakit tinawag na Buffer State ang Thailand at Hermit Kingdom ang Korea?3. Paano nagkakaiba ang ginamit na estratehiya ng dalawang bansa upangmapanatili ang kalayaan mula sa mga Kanluranin?4. Paano naman nagkakatulad ang dalawang bansa sa aspeto ng mga namumunosa pamahalaan? 47

BINABATI KITA! Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 1.Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa tungkol sa mgadahilan, paraan at epekto ng Imperyalsimo at Kolonyalismo sa Silangan atTimog Silangang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod nabahagi ng modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyongpag-unawa tungkol sa paksang ito.PAGNILAYAN AT UNAWAIN Sa bahaging ito, palalalimin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkol sa paksa. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal na masusuri mo ang impluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa pamumuhay ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.Gawain 13. Noon at Ngayon Makikita pa rin sa kasalukuyan ang mga patunay ng kolonyalismo at imperyalismo nanaganap sa Asya. Suriin mo kung ano ang mga nagbago at nagpatuloy sa kultura,pamahalaan at ekonomiya ng Pilipinas pagkatapos itong lumaya mula sa ImperyalismongKanluranin.Gawin ang sumusunod na hakbang:1. Mamili sa sumusunod na aspeto na iyong susuriin: kultura, pamahalaan, ekonomiya.2. Gamitin ang chart sa gagawing pagsusuri.Aspeto Kalagayan Bago Kalagayan sa Kalagayan sa Dumating ang Ilalim ng mga Kasalukuyan mananakop mga Mananakop3. Sagutin ang sumusunod na tanong:3.1 Ano-ano ang nagpatuloy at nagbago sa sinuring aspeto bago at matapos ang ImperyalismongKanluranin sa Pilipinas?3.2 Alin sa mga hamon na kinakaharap ng bansa sa kasalukuyan ang maituturing na epekto ngkolonyalismo at Imperyalismo? Ipaliwanag.3.3 Paano hinaharap ng mga mamamayan ang hamon sa kasalukuyan?3.4 48

Gawain 14. Pagsulat ng Repleksiyon Sumulat ng repleksiyon ukol sa iyong mga natutunan, realisasyon at opinyon tungkolsa ginawang pagsusuri.Gawain 15. Hagdan ng Aking Pag-unlad Sa bahaging ito, sagutan mo ang bahagi ng Mga Natutunan at Epekto ngpananakop ng mga Kanluranin sa mga bansang Asyano. Balikan mo ang iyongmga sagot sa naunang bahagi ng Hagdan ng Aking Pag-unlad upang masuri kungumunlad ba ang iyong kaalaman at pag-unawa.ANG AKING ALAM NAIS MALAMAN MGA NATUTUHAN Paano nabago ang________________ ________________ ________________________________ ________________ ________________ pamumuhay ng________________ ________________ ________________________________ ________________ ________________ mga mamamayan________________ ________________ ________________________________ ________________ ________________ sa Silangan at________________ ________________ ________________________________ ________________ ________________ Timog Silangang________________ ________________ _______________ Asya dahil sa Kolonyalismo at Imperyalismo? ____________ ____________ ____________BINABATI KITA! Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagnilayan at Unawain para sa Aralin 1.Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol saimpluwensiya ng pananakop ng mga Kanluranin sa Silanganat Timog Silangang Asya. Nakatitiyak akong handa ka napara sa susunod na gawain. 49

ILIPAT/ISABUHAY Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa aralin.Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa mga sanhi at epekto ng mgasuliranin na kinahaharap ng mga bansang Asyano sa kasalukuyan at kaugnayan nito saImperyalismong Kanluranin na naganap noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Sa bahagingito, isasagawa mo ang gawain hindi lamang bilang isang mag-aaral kundi bilang isangaktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong kinabibilangan. Gawain 16. Imbestigasaysayan Natutuhan mo sa araling ito na may malaking impluwensiya sa pamumuhay ng mga Asyano ang pananakop ng mga Kanluranin. Kung iyong matatandaan, kaakibat ng imperyalismo ang pagpapalawak ng teritoryo. Sa kasalukuyan, may mga isyu sa pagitan ng mga bansa sa Asya na may kaugnayan sa pag-aagawan ng mga teritoryo. Maituturing pa rin ba itong imperyalismo? Paano kaya ito naiiba sa imperyalismo noong ika-16-19 na siglo? Ano kaya ang mga sanhi at epekto ng suliraning ito? Basahin at unawain ang teksto tungkol sa sigalot sa pagitan ng China, Pilipinas at Vietnam kaugnay sa pinag-aagawang mga isla na matatagpuan sa pagitan ng tatlong bansa. Pamagat: South China Sea Dispute Rival countries have squabbled over territory in the South China Sea for centuries - but a recent upsurge in tension has sparked concern that the area is becoming a flashpoint with global consequences. 50

What is the argument about? It is a dispute over territory and sovereignty over ocean areas and the Paracels andthe Spratlys - two island chains claimed in whole or in part by a number of countries.Alongside the fully fledged islands, there are dozens of uninhabited rocky outcrops, atolls,sandbanks and reefs, such as the Scarborough Shoal.Who claims what? China claims by far the largest portion of territory - an area stretching hundreds ofmiles south and east from its most southerly province of Hainan. Beijing has said its right tothe area come from 2,000 years of history where the Paracel and Spratly island chains wereregarded as integral parts of the Chinese nation. In 1947 China issued a map detailing its claims. It showed the two island groups fallingentirely within its territory. Those claims are mirrored by Taiwan, because the island considersitself the Republic of China and has the same territorial claims. Vietnam hotly disputes China's historical account, saying China never claimedsovereignty over the islands until the 1940s. Vietnam says both island chains are entirelywithin its territory. It says it has actively ruled over both the Paracels and the Spratlys sincethe 17th Century - and has the documents to prove it. The other major claimant in the area is the Philippines, which invokes its geographicalproximity to the Spratly Islands as the main basis of its claim for part of the grouping. Both the Philippines and China lay claim to the Scarborough Shoal (known asHuangyan Island in China) - a little more than 100 miles (160km) from the Philippines and 500miles from China. Malaysia and Brunei also lay claim to territory in the South China Sea that they sayfalls within their economic exclusion zones, as defined by the United Nations Convention onthe Law of the Sea in 1982. Brunei does not claim any of the disputed islands, but Malaysiaclaims a small number of islands in the Spratlys.Why are so many countries so keen? The Paracels and the Spratlys may have vast reserves of natural resources aroundthem. There has been little detailed exploration of the area, so estimates are largelyextrapolated from the mineral wealth of neighbouring areas. Chinese officials have given the most optimistic estimates of resource wealth in thearea. According to figures quoted by the US Energy Information Administration, one Chineseestimate puts possible oil reserves as high as 213 billion barrels - 10 times the provenreserves of the US. But American scientists have estimated the amount of oil at 28 billionbarrels. 51

According to the EIA, the real wealth of the area may well be natural gas reserves.Estimates say the area holds about 900 trillion cubic ft (25 trillion cubic m) - the same as theproven reserves of Qatar. The area is also one of the region's main shipping lanes, and is home to a fishingground that supplies the livelihoods of thousands of people.How much trouble does the dispute cause? The most serious trouble in recent decades has flared between Vietnam and China.The Chinese seized the Paracels from Vietnam in 1974, killing more than 70 Vietnamesetroops. In 1988 the two sides clashed in the Spratlys, when Vietnam again came off worse,losing about 60 sailors. The Philippines has also been involved in a number of minor skirmishes withChinese, Vietnamese and Malaysian forces. The most recent upsurge in tension has coincided with more muscular posturingfrom China. Beijing officials have issued a number of strongly worded statements, includingwarning their rivals to stop any mineral exploration in the area. The Philippines has accused China of building up its military presence in theSpratlys. The two countries have engaged in a maritime stand-off, accusing each other ofintrusions in the Scarborough Shoal. Chinese and Philippine vessels refuse to leave thearea, and tension has flared, leading to rhetoric and protests. Unverified claims that the Chinese navy deliberately sabotaged two Vietnameseexploration operations has led to large anti-China protests on the streets of Hanoi and HoChi Minh City. Vietnam has held live-fire exercises off its coast - an action that was seen as a grossprovocation by Beijing. Source: Q&A South China Sea Dispute. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13748349 Retrieved on November 19, 2012 52

Punan ng tamang sagot ang cause and effect chart. Ibahagi ang sagot sa klase. SULIRANINSuriin ang sagot ng kamag-aaral gamit ang Guide Question Sheet. Tanong1. Paano nagkakatulad at nagkakaiba ang suliraninna iyong sinuri tungkol sa imperyalismo noong ika-16hanggang ika-19 na siglo?2. Makabubuti ba sa mga bansang kabilang sasuliranin ang posibleng maging epekto ng kanilangsigalot? Bakit?3. Sa mga nabanggit na epekto, alin ang maituturingna pinakamasama? Pangatuwiranan.4. Alin sa mga epekto ang may direktang kaugnayansa kolonyalismo at imperyalismong naganap sa Asyanoong ika-16 hanggang ika-19 na siglo? Ipaliwanag. 53

Transisyon sa susunod na modyul Binigyang-diin sa modyul na ito ang mga paraan, patakaran atepekto ng Una at Ikalawang Yugto ng Imperyalismong Kanluranin saSilangan at Timog Silangang Asya. Nagkaroon ng malaking impluwensiyaang mga nanakop na Kanluranin sa kultura, ekonomiya at politika ngnasakop na mga lupain sa Asya. Sa kabila ng pagigingmakapangyarihan, napanatili ng bansang Thailand at Korea ang kanilangkalayaan mula sa mga Kanluranin dahil sa mahusay na pakikitungo ngkanilang mga pinuno sa mga dayuhan. Dumanas ng malubhangpaghihirap, kagutuman, pang-aabuso at pagkawala ng karapatan atkalayaan ang mga Asyano dulot ng mga patakaran ng mga Kanluraningnakasakop sa kanilang lupain. Ang mga karanasan ng mga Asyano mula sa pananakop ng mgaKanluranin ay nagbigay-daan sa pag-unlad ng kanilang damdamingnasyonalismo. Mauunawaan mo sa susunod na modyul ang iba’t ibanganyo ng nasyonalismong umunlad sa mga piling bansa sa Silangan atTimog Silangang Asya. 54

Glosaryo:1. The White Man’s Burden – tula na isinulat ng manunulang British na si RudyardKippling. Una ito nailathala noong 1889 . Ipinahayag ni Kippling ang pagsuportaniya sa imperyalismong Kanluranin sa pamamagitan ng tulang ito.2. Kanluranin – pangkalahatang tawag sa mga mamamayan ng Europe na nanakopng lupain sa Asya noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo. Ginagamit din angsalitang Europeo bilang kasingkahulugan ng Kanluranin.3. Monopolyo – lubos ang kontrol sa isang bagay o karapatan.4. Isolationism – tumutukoy sa patakaran na ipinatutupad ng isang bansa kung saanay inihihiwalay o isinasara nito ang bansa mula sa impluwensiya at pakikipag-ugnayan sa mga dauhanReferences:A. BooksAntonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling PanlipunanIkalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor Reyes Sr.St. Manila Philippines. pp. 219-270.Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns ofInteraction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp.80-94, 321-326, 332-340.Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell Inc. P.O.Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 460-477.Boehm, Richard G. et.al. Our World’s Story. Harcourt Brace & Company, 6277 SeaHarbor Drive, Orlando, Florida 32887-6777. 1997. pp. 517-520.Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura. VibalPublishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City. 2010. pp. 262-290. 55

Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The Human Experience.Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio 43081. 1999. pp. 713-719.Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette PublishingHouse Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112 Quezon City. 2009.pp.245-250, 279-285.Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,Massachusetts, USA. 1989. pp. 567-578.Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press, 2001.B. WebsitesChina: Spheres of Influence and Treaty Ports, c. 1900.http://images.classwell.com/mcd_xhtml_ebooks/2005_world_history/images/mcd_mwh2005_0618377115_p374_f1.jpg. Retrieved on December 1, 2012.Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012.Map of Esapaña Boulevard, Manila. . http://maps.google.com.ph/. Retrieved onOctober 18, 2012.Map of Harrison Road, Baguio City. Ibd.Map of MacArthur Highway, Ilocos. Ibd.Map of Magallanes St., Davao. Ibd.Map of Pasig ferry in Lawton, Manila. Ibd.Map of Taft Avenue, Pasay City. Ibd.Q&A South China Sea Dispute. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13748349. Retrieved on November 19, 2012Flag of England. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on October 21, 2012.Flag of France. Ibd.Flag of Netherlands. Ibd.Flag of Portugal. Ibd.Flag of Spain. Ibd.Flag of USA. Ibd.White Man’s Burden. Rudyard Kipling, 1899.http://www.fordham.edu/halsall/mod/kipling.asp (Retrieved on November 20, 2012). 56

ARALIN BLG. 2: NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOGSILANGANG ASYA “Ibon man may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak”. Ipinahihiwatig ngbahagi ng awiting “Bayan Ko” ang pagmamahal sa kalayaan. Para sa iyo, bakitmahalaga ang kalayaan? Ano ang gagawin mo kung may mga dayuhang naissakupin ang ating bansa? Sa kasalukuyan, paano mo ipakikita ang pagmamahal saiyong bansang sinilangan? Paano ipinakita ng mga kapwa natin Asyano angdamdaming nasyonalismo? Naunawaan mo sa nakaraang aralin ang mga dahilan at epekto ng pananakopng mga Kanluranin sa Asya. Isa sa hindi mabuting epekto nito ay ang pagkawala ngkalayaan at pang-aabuso sa karapatan ng mga Asyano. Ang kalagayan na ito aynakaimpluwensiya sa pagkabuo ng nasyonalismong Asyano. Sa araling ito, susuriinmo kung paano umunlad ang damdaming Nasyonalismo ng mga mamamayan saSilangan at Timog Silangang Asya.ALAMIN: Handa ka na ba? Ngayon ay simulan mong alamin kung paano umunlad ang damdaming Nasyonalismo ng mga mamamayan sa Silangan at Timog Silangang AsyaGawain. 1: PICTURE ANALYSIS Suriin ang larawan tungkol sa kalagayan ng mga Asyano sa panahon ngKolonyalismo at Imperyalismong Kanluranin noong ika-16 hanggang ika-19 na siglo.Sagutin ang mga tanong. 57

5. Ano ang mensahe na ipinahihiwatig ng larawan? 6. Ano ang naging pangunahing reaksiyon ng mg Asyano laban sa kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin? 7. Paano umusbong ang damdaming nasyonalismo ng mga mamamayan sa Silangan at Timog Silangang Asya?Gawain. 2. Ang aking pag-unawa . . . Bago natin ipagpatuloy ang pagsusuri sa mga dahilan ng pag-unlad ngNasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya ay sagutan mo muna angGeneralization Table.Panuto: Ano na ang iyong mga alam tungkol sa ating aralin? Sagutan ang hanay naAng aking naunang pagkakaunawa. Samanatala, masasagutan mo lamang angiba pang bahagi ng talahanayan sa susunod na bahagi ng modyul na ito. GENERALIZATION TABLE MGA TANONG Ang aking Ang aking mga Ang Aking mga Ang Aking Paglalahat1. Ano-ano ang Naunang Natuklasan at Patunaypangyayari na nagbigay 58daan sa pag-unlad ng Pagkakaunawa PagwawastongNasyonalismo sa Silanganat Timog Silangang Asya? Ginawa2. Bakit magkakaiba angparaan ng pagpapakita ngdamdaming Nasyonalismong mga Asyano?3. Paano ipinamalas ngmga mamamayan saSilangan at TimogSilangang Asya angNasyonalismo?4. Paano nagkakaugnayang Kolonyalismo atImperyalismongKanluranin atNasyonalismong Asyano?

BINABATI KITA!Sa puntong ito ay nagtatapos na ang bahagi ng AlaminPagkatapos suriin ang iyong mga kaalaman tungkol sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa sa Silangan at Timog Silangang Asya aytiyak kong nais mong malaman ang sagot sa iyong mga tanong.Masasagot ito sa susunod na bahagi ng modyul . Sa iyong pagtupadsa iba’t ibang gawain, suriin kung tumutugma ba ang iyong mgadating alam sa mga bagong kaaalaman na iyong matutuhan samodyul.PAUNLARIN: Sa bahaging ito ay inaasahan na matutunan mo ang mga mga pangyayari na nakaimpluwensiya sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Maari mong balikan ang mga sagot at tanong na iyong nabuo sa unang bahagi ng modyul na upang malaman kung tama ito at nasasagot ang mga ito. NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA Ano kaya ang maaring maging epekto ng patuloy na pagdanas ng pang-aabuso at pagmamalupit sa mga Asyano? Paano kaya tutugunan ng mga Asyanoang mga patakarang ipinatupad ng mga Kanluranin na nagsagawa ng Kolonyalismoat Imperyalismo noong ika-16 hanggang ika-20 siglo?PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA SILANGANG ASYA 59

Ipinakikita sa mapa ang mga kilalalng lider ng China at Japan na nagpaunlad ng 4damdaming nasyonalismo sa kani-kanilang mga bansa. Hindi man tuwirang nasakop ng mga Kanluranin, dumanas ng maigting naimperyalismo ang Silangang Asya lalo na noong ika-18 siglo. Isa sa mga patunay nito ayang pagpapatupad ng sphere of influence ng mga Kanluranin sa China at ang paggigiit ngOpen Door Policy ng United States sa Japan. Ang imperyalismong Kanluranin saSilangang Asya ay nagdulot ng epekto sa kabuhayan, pamahalaan, lipunan at kultura ngmga Asyano. Naghangad ang mga Tsino at Hapones na makawala mula saimperyalismong Kanluranin dahil sa hindi mabuting epekto nito sa kanilang pamumuhay.Ang paghahangad na ito ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng nasyonalismo sadalawang bansa. PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA CHINA Nagsimula ang pagkawala ng kontrol ng China sa kaniyang bansa nang matalo itosa Great Britain sa Unang Digmaang Opyo (1839- 1842) at sa Great Britain at Francenoon Ikalawang Digmaang Opyo (1856-1860). Bunga nito, nilagdaan ang KasunduangNanking (1843) at Kasunduang Tientsin (1858) na naglalaman ng mga probisyon nahindi patas para sa mga Tsino. Upang ipahayag ang kanilang pagtutol mula sa panghihimasok ng mga dayuhan,nagsagawa ng dalawang rebelyon ang mga Tsino. Ito ay ang Rebelyong Taiping(Taiping Rebellion) noong 1850 at Rebelyong Boxer (Boxer Rebellion) noong 1900.Rebelyong Taiping Petsa: Disyembre 1850 – Agosto Pinamunuan ni Hung Hsiu Ch’uan (Hong 1864 Xiuquan) ang Rebelyong Taiping laban sa Dinastiyang Qing na pinamumunuan ng mga dayuhang Machu. Lokasyon: Layunin ng rebelyong ito na mapabagsak ang Timog Tsina Dinastiyang Qing upang mahinto na ang pamumuno ng mga dayuhan sa kanilang bansa. Bukod dito, Layunin: hangad din ng Rebelyong Taiping ang pagbabago sa Mapabagsak ang lipunan. Kabilang dito ang pagkakapantay-pantay ng Dinastiyang Qing karapatan para sa mga kababaihan at pagpapalit ng (Dinastiyang Manchu) na mga relihiyong Confucianism at Buddhism sa pinamumunuan ng mga relihiyong Kristiyanismo. dayuhang Manchu Nahinto ang Rebelyong Boxer nang ito ay Bunga: magapi ng Dinastiyang Qing sa tulong ng mga British Nagapi ng Dinastiyang Qing at French. Itinuturing na isa sa mga madugong (Manchu) ang Rebelyong rebelyon sa kasaysayan ng Tsina ang Rebelyong Taiping sa tulong mga mga Boxer kung saan mahigit sa 20 milyong Tsino ang British at French. namatay. 60

Rebelyong BoxerSumiklab ang Rebelyong Boxer noong 1899. Tinawag itong Rebelyong Boxer dahilang mga naghimagsik ay miyembro ng samahang I-ho chu’an o Righteous andHarmonious Fists. Ang mga miyembro nito ay may kasanayan sa gymnastic exercise.Bukod sa pagtuligsa sa korupsyon sa pamahalaan, pangunahing layunin ng RebelyongBoxer ay ang patalsikin ang lahat ng mga dayuhan sa bansa, kabilang dito ang mgaKanluranin. Nagsagawa ng maramihang pagpatay ang mga mga boxer. Pinaslang nila ang mga misyongerong Krisityano at mga Tsino na naging deboto ng relihiyong Kristiyanismo. Mula sa probinsiya, kumalat ang Rebelyong Boxer hanggang sa Peking (Beijing). Nagpadala ng puwersang militar na mayroong 2,100 na mga sundalo angIpinakikita sa larawan ang pagtutulungan United States, Great Britain, Russia,ng mga imperyalistang bansa upang France, Italy at Japan upangmagapi ang Rebelyong Boxer. maprotektahan ang kanilang mgamamamayan sa China at masupil ang rebelyon. Nagapi ang mga boxer dahil sapagtutulungan ng mga dayuhang imperyalista. Nabawi ng mga imperyalista mulasa mga boxer ang Peking noong Agosto 14, 1900. Dahil sa pagkabigo ng Rebelyong Taiping at Rebelyong Boxer, nagpatuloyang pamamayani ng mga dayuhan sa Tsina. Sinikap ng mga Tsino na magsagawang reporma subalit hindi ito maisakatapuran dahil sa impluwensiya ng mgaKanluranin sa pamahalaang Manchu. Nang mamatay si Empress Dowager TzuHsi noong 1908, lalong lumala ang sitwasyon ng kahirapan sa Tsina. Siya aypinalitan ni Puyi na naging emperador sa edad na dalawang taon. Si Puyi o HenryPuyi para sa mga Kanluranin ang huling emeprador ng dinastiyang Qing (Manchu)at itinuturing din na huling emperador ng Tsina. 61

Ang China sa gitna ng dalawang magkatunggaling ideolohiya Ang pagsisimula ng ika-20 siglo ay nangangahulugan ng pagpasok ng dalawangmagkatunggaling ideolohiya sa Tsina. Lumaganap sa bansa ang ideolohiya ng demokrasya atkomunismo. Ito ay nagdulot ng pagkakahati ng bansa at naghudyat ng tunggalian ng mgapinunong Tsino na nagsusulong ng demokrasya at komunismo.Ideolohiyang Demokrasya sa China Ang pagbagsak ng dinastiyang Manchu ay senyales ng pagwawakas ng mahigit sa 2,000taon ng pamumuno ng mga dinastiya sa China. Hinarap ng mga Tsino ang isang malaking hamonsa kanilang bansa – ito ay ang pagtukoy sa ipapalit na pamumuno ng mga emperador. Sa panahon na ito ng kaguluhang pampolitikal at kawalan ng pagkakaisa nakilala si Sun YatSen. Nakapag-aral si Sun sa Hawaii at sa Hong Kong Medical School. Isinulong niya angpagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong prinsipyo (three principles): ang San Min Chu-i onasyonalismo, Min-Tsu-Chu-I o demokrasya at Min-Sheng-Chu-I o kabuhayang pantao.Binigyang-diin ni Sun na ang pagkakaisa ng mga Tsino ang susi sa tagumpay laban sa mgaimperyalistang bansa. Naging ganap ang pamumuno ni Sun sa China nang pamunuan niya angmga Tsino sa pagpapatalsik sa mga Manchu sa tanyag na Double Ten Revolution na naganapnoong Oktubre 10, 1911. Tinawag itong Double Ten dahil naganap ito sa ika-sampung buwan ngtaon (Oktubre) at ika-sampung araw ng buwan. Sa araw ding ito, itinatag ang bagong Republikang China. Dahil sa kaniyang tagumpay, pansamantalang itinalaga si Sun bilang pangulo ng bansanoong Oktubre 29, 1911, tinagurian siya bilang “Ama ng Republikang Tsino”. Itinag ni Sun Yat-Senang Partido Kuomintang o Nationalist Party noong 1912. Naging batayan ng kaniyang pamumunoang paggamit ng konsiliasyon (conciliation) at pagkakasundo (compromise) upang maiwasan angalitan at maisulong ang kaunlaran ng bansa. Naniniwala din siya na dapat pagtuunan ng pansinang regulasyon ng puhunan (regulation of capital) at pantay-pantay na pag-aari ng lupa(equalization of land ownership). Higit sa lahat, hindi naniniwala si Sun Yat-Sen na kailangan angtunggalian ng mga uri o class struggle upang makamit ang pagkakaisa, kaayusang panlipunan atkaunlarang pang-ekonomiya. Humalili si Heneral Chiang Kai Shek bilang pinuno ng Partido Kuomintang nang mamatay siSun Yat-Sen noong Marso 12, 1925. Sa ilalim ng pamumuno ni Chiang Kai Shek ay ipinagpatuloyng Kuomintang ang pakikipaglaban sa mga warlords (nagmamay-ari ng lupa na may sariling 62sandatahang lakas.

Matapos magapi ang mga warlords, hinarap ng Kuomintang ang isa pang kalaban –ang pagpasok ng katunggaling ideolohiya sa China – ang komunismo na ipinalaganap ni MaoZedong sa China.Pangalan: Sun Yat-Sen Pangalan: Mao Tse-tungAraw ng Kapanganakan: Araw ng Kapanganakan:Nobyembre 12, 1886 Disyembre 26, 1893Lugar: Guangdong Lugar: HunanEdukasyon: Medicine, Hong Edukasyon: Education, FourthKong Medical School Normal School of ChangshaIdeolohiya: Demokrasya Ideolohiya: KomunismoPartido: Kuomintang Partido: KunchantangTaguri o Pagkakakilanlan: Ama Taguri o Pagkakakilanlan:ng Republikang Tsino Ama ng Komunistang TsinoAraw ng Kamatayan: Araw ng Kamatayan:March 12, 1925 Setyembre 9, 1976Ideolohiyang Komunismo sa China Ang pagpasok ng ideolohiyang komunismo sa China ay nagsimula noong 1918.Naging tanyag ang komunismo sa China sa pamumuno ni Mao Zedong. Si Mao ay mula sapamiya ng magbubukid sa probinsiya ng Hunan. Sinuportahan at isinulong ni Mao ang mgaprinsipyo ng komunismo tulad ng tunggalian ng uring manggagawa o proletariat laban sa uring kapitalista o bourgeois. Sa tunggalian na ito, naniniwala ang mga komunista na mananaigang mga manggagawa at maitatatag ang isang lipunang soyalista. Sa lipunang ito, angestado ang siyang hahawak sa lahat ng pag-aari ng bansa. 63

Upang ganap na maisulong ang kanilang ideolohiya, itinatag ni Mao Zedong kasama ang ibapang komunistang Tsino ang Partido Kunchantang noong 1921. Lalo pang lumakas angkomunismo sa China sa pagdating ng Russian advisers sa Canton. Lumaganap ang ideolohiyahindi lamang sa mga pangkaraniwang mga magsasaka at manggagawa kundi pati na din sa mgaopisyal ng pamahalaan at sa grupo ng mga edukadong Tsino. Madaming Tsino ang yumakap sakomunismo dahil sa mga panahong pumasok ang ideolohiyang ito ay unti-unti nang nawawala angtiwala nila sa pamumuno ni Chiang Kai Shek dahil sa laganap na katiwalian sa pamahalaan atmalawakang kahirapan na dinaranas sa bansa. Nabahala si Chiang Kai Shek sa lumalakas na impluwensiya ng komunismo sa China.Iniutos niya ang paglulunsad ng kampanyang militar laban sa mga komunista. Maramingkomunista ang hinuli, pinahirapan at napatay. Hindi lahat ng mga komunista ay nahuli,pinamunuan ni Mao Zedong ang mga nakaligtas na Red Army, tawag sa mga komunistangsundalong Tsino at sila ay tumakas patungo sa Jiangxi. Tinawag itong Long March dahil sakanilang nilakbay na may layong 6,000 milya. Umabot ito ng isang taon kung saan marami angnamatay dahil sa hirap, gutom at patuloy na pagtugis ng mga sundalo ni Chiang Kai-shek. Pansamantalang natigil ang pagtutunggali ng puwersa nina Chiang Kai-shek at Mao Zedongdahil sa banta ng pananakop ng mga Hapones. Tunghayan ang timeline upang maunawaan ang iba pang kaganap sa pag-unlad ngnasyonalismong Tsino:Ikalawang Nabuo ang Nagwakas ang Nagwagi ang Tumakas ang Dahil sa pagtatatag United Front. Ikalawang mga komunista mga ng People’sDigmaang Sino- Nagkaisa ang Digmaang laba sa mga nasyonalista sa Republic of China, mga komunista Pandaigdig. Nasyonalista. pamumuno ni napalayas ng mgaHapones. at nasyonalista Nahinto na din Itinatag ni Mao Chiang Kai- komunista ang mga upang harapin ang Zedong ang Shek sa Taiwan Kanluranin at muliBinomba ng mga ang pananakop pananakop ng People’s at itinayo ang ay nakamit ng ng mga mga Hapones Republic of Republic of China ang kaniyangHapones ang Hapones. sa China. China noong China. kalayaan. Oktubre1, 1949.China. Nasakopng Japan angmalaking teritoryong China.1931 1936 1942 1949 1949 1949Pamprosesong tanong: 641. Ano-ano ang mga salik sa pag-usbong ng Nasyonalismong Tsino?2. Paano nagkakaiba at nagkakatulad sina Sun Yat-Sen at MaoZedong?3. Paano ipinamalas ng mga Tsino ang damdaming nasyonalismo saharap ng imperyalismong kanluranin?

PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA JAPAN Kung iyong matatandaan, magkatulad at magkaiba ang naging pakikitungo ngmga Tsino at Hapones sa mga Kanluranin. Magkatulad dahil noong una parehas nilangisinara ang kanilang bansa at daungan mula sa mga Kanluranin. Subalit magkaiba angnaging pagtugon ng dalawang bansa sa banta ng imperyalismo. Patuloy na nagingsarado ang China na nagresulta sa sapilitang pagpasok ng mga Kanluranin sapamamagitan ng digmaan. Sa kabilang banda, tinanggap ng Japan ang mga Kanluraninnang hilingin nito na ipatupad ang Open Door Policy noong 1853. Sa panahon na itoumusbong ang damdaming nasyonalismo ng mga Hapones. Ipinakita ito ng mgaHapones sa kabila ng pananatili ng mga Kanluranin sa kanilang teritoryo. Ito aypinasimulan ni Emperador Mutsuhito na siyang namuno sa panahon na kilala bilang MeijiRestoration.Ang Modernisasyon ng Japan: Panahon ng Meiji Restoration Nakita ni Emperador Mutsuhito ang maaaring maging epekto sa Japan kungpatuloy silang magpupumilit na isara ang bansa mula sa mga Kanluranin. Natuto siyamula sa karanasan ng China sa pakikidigma nito sa mga kanluranin. Bagama’t handanglumaban para sa kanilang bansa, napagtanto ng mga Hapones na magiging magastosang digmaan at maraming mga inosenteng mamamayan ang madadamay. Bukod padito, batid nilang mahihirapan silang manalo sa digmaan dahil sa lakas ng puwersangpandigma ng mga Kanluranin. Nang tanggapin ng mga Hapones ang mga Kanluranin sa bisa ng KasanduangKanagawa ay naging pinuno ng Japan si Emperador Mutsuhito. Tumagal ang kaniyangpamumuno mula 1867 hanggang 1912. Siya ang naglipat ng kabisera ng Japan sa Edo(Tokyo sa kasalukuyan). Bukod sa paglilipat ng kabisera, nakilala si Mutsuhito dahil sakaniyang pagyakap sa impluwensiya ng mga Kanluranin na kaniyang ginamit upangmapaunlad ang Japan. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod: EDUKASYON EKONOMIYA SANDATAHANG LAKAS* Nagpatupad ng * Nagtungo sa United Statescompulsory (sapilitang) at Europe upang matutuhan * Pinalakas angedukasyon sa ang paraan ng pagnenegosyo sandatahang lakas saelementarya at pagpapaunlad ng iba’t pamamagitan ng ibang industriya pagpapagawa ng* Nag-imbita ng mga makabong barko atmahuhusay na guro * Nagpagawa ng mga kagamitang pandigma.mula sa ibang bansa kalsada, tulay, linya ng kuryente na nagpaunlad sa * Isinaayos ang* Ipinadala ang mga sistema ng komunikasyon at pagsasanay ng mgaiskolar na Hapones sa transportasyon sundalong Hapones.ibang bansa 65

Modernisasyon ng Japan Tinularan ng mga Hapones ang paraan ng pamumuhay ng mgaKanluranin na makatutulong sa kaniyang pag-unlad. Ilan sa mga ito ay angsumusunod: Bansa Natutuhan Germany Sentralisadong pamahalaan, ginawang England modelo ang konstitusyon nito Kahusayan at pagsasanay ng mgaUnited States sundalong British Sistema ng edukasyon Ipinadala ng pamahalaan ng Japan ang kaniyang mga iskolar sa Europeat United States upang matuto ng makabagong kaalaman at kaisipan sapamamahala, kalakalan at pakikipagdigma. Tinularan din ng Japan angpagpapaunlad ng industriya na ginawa ng United States at mga Kanluraningbansa. Hindi nagtagal, naging isang maunlad at makapangyarihang bansa angJapan. Nagsimula na din siyang manakop ng ibang lupain upang matugunanang kaniyang mga pangangailangan. Ilan sa kaniyang mga nasakop ay angKorea, bahagi ng Russia at China, at Pilipinas.Gabay na tanong:1. Ano ang mahalagang papel na ginampanan ni EmperadorMutsuhito sa Japan?2. Paano ipinamalas ng mga Hapones ang damdamingnasyonalismo sa gitna ng imperyalismong Kanluanin?3. Nakatulong ba sa Japan ang ipinatupad na modernisasyon?Patunayan. 66

Gawain 3. BUUIN NATIN – Silangang Asya Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismo saSilangang Asya.Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?2. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan?3. Paano nagkakatulad o nagkakaiba ang nasyonalismong Tsino at Hapones? 67

PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA TIMOG SILANGANG ASYA Ho Chi MinhAung San Rizal Bonifacio Sukarno Ipinakikita sa mapa ang mga lider na sina Aung San ng Burma, Ho Chi Minh ng Vietnam,Sukarno ng Indonesia at Rizal at Bonifacio ng Pilipinas. Sila ang namuno sa pagpapaunlad ngdamdaming nasyonalismo sa Timog Silangang Asya Lubos na naramdaman ang kalupitan ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa Timog Silangang Asya. Ito ay dahil sa mga hindi makatarungang patakaran na ipinatupad ng mga Kanluranin sa mga lupain na kanilang sinakop. Nagdulot ang mga patakaran na ito ng paghihirap, kawalan ng dignidad at kalayaan, pagbabago ng kultura, at pagkakawatak-watak ng mga Asyano. Ang mga karanasan ng mga nasakop na bansa sa Timog Silangang Asya ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng damdaming nasyonalismo sa rehiyong ito. Suriin nating kung paano ito naganap sa sumusunod na bansa. 68

NASYONALISMO SA INDONESIAAng mga patakarang pang-ekonomiya na ipinatupad ng mga Dutch tulad ng culturesystem at pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan ay nagkaroon ng negatibong epekto sakabuhayan ng mga Indones. Lahat ng kapakinabangan sa mga nabanggit na patakaran aynapunta sa mga mananakop na Kanluranin. Bagama’t hindi gaanong pinanghimasukan ngmga Dutch ang kultura ng Indonesia, naapektuhan naman ng kapabayaan ng mga Dutch sasistema ng edukasyon sa bansa ang kultura at antas ng karunungan ng mga Indones.Umunlad ang nasyonalismong Indones dahil sa paghahangad na matigil ang mgahindi makatarungang patakaran ng mga mananakop na Dutch. Nagsimula ang pakikibakang mga Indones noong 1825. Sa taong ito ay pinamunuan ni Diponegoro ng Java ang isangmalawakang pag-aalsa. Noong 1930 nalupig ng mas malakas na puwersa ng mga Dtuchang puwersa ni Diponegoro.Nagpatuloy ang pakikibaka ng mga Indones para sa kalayaan noong ika-20 siglo.Isinagawa nila ito sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga makabayang samahan.Tunghayan ang talahanayan. Mga Makabayang Samahan sa IndonesiaSamahan Taon ng Kilalang Pinuno Layunin PagkakatatagBudi Utomo 1908 Mas Wahidin Isang samahang pangkultural. Layunin nito na Sudirohusodo maipakilala sa daigdig ang mayamang kultura ng Java at naghangad na mabigyan ng karapatan sa edukasyong Kanluranin ang mga Indones.Sarekat Islam 1911 Omar Said Itinatag upang isulong ang kabuhayan ng mga Tjokroaminoto Indones. Binigyang-diin din ang politikal na kalagayan ng Indonesia.Indonesian 1920 Naghangad ng kalayaan mula sa mga Dutch.Communist 1919Party ___________ Namuno sila sa pag-aalsa noong 1926 at 1927. SukarnoIndonesian Parehong nabigo ang kanilang pagtatangka naNationalistParty makamit ang kalayaan ng kanilang bansa. Paglaban sa mga mapaniil na patakaran ng mga Dutch. Naniniwala sila na matitigil ang mga patakaran na nagpapahirap sa kanilang mga kababayan kung makakamit ang kalayaan mula sa mga Dtuch. 69

Ang mga nabanggit na samahan ang nanguna sa pagpapamalas ng nasyonalismongIndonesian. Kinailangan nilang makipaglaban sa pamamagitan ng paghihimagsik upangmakamit ang kalayaan. Maraming Indones ang namatay dahil na rin sa malakas na puwersa ngmga Dutch. Ganap na nakamit ng mga Indonesian ang kalayaan dahil sa isang matagumpay narebolusyon na kanilang inilunsad matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nagpalabas siSukarno ng dekreto noong Agosto 17, 1945 na nagdedeklara ng kasarinlan ng Indonesia. Gabay na tanong: 1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa Indonesia? 2. Paano ipinamalas ng mga Indones ang damdaming nasyonalismo? 3. Makatarungan ba ang pagkamit ng rebolusyon upang makamit ang kalayaan? Pangatuwiranan.NASYONALISMO SA BURMA Tulad ng China, nagsimulang mawala ang kalayaan ng Burma bunga ng pagkatalo nitosa digmaan sa mga British. Nilagdaan ang Kasunduang Yandabo na naging dahilan ngtuluyang pagkontrol ng Great Britain sa teritoryo ng Burma. Isa sa mga hindi matanggap ngmga Burmese ay nang gawing lalawigan lamang ng Indian ang Burma. Hinangad ng maramingBurmese na maihiwalay ang kanilang bansa mula sa India. Magaganap lamang ito kung sila aylalaya mula sa pananakop ng mga British. Ang paghahangad na lumaya ang nagtulak sa mgaBurmese na ipahayag ang kanilang damdamaing nasyonalismo. Ang pagpapahayag ng damdaming nasyonalismo sa Burma ay nagsimula noong 1900ssa pamumuno ng mga edukadong Burmese na nakapag-aral sa loob at labas ng bansa.Bagama’t binigyan ng pagkakataon ng mga British na maging bahagi ng lehislatura ang mgaBurmese, hindi ito naging sapat upang maisulong ang kapakanan ng Burma. Nagpatuloy angpakikibaka ng mga Burmese sa pamamagitan ng rebelyon at pagtatatag ng mga makabayangsamahan. 70

. Pagkamit ng Kalayaan Si Saya San ay isang monghe at Pakikipaglaban sa mga Haponesphysician na naghangad ng mas maayos napamumuhay para sa kaniyang mga Anti-Facist People’s Freedomkababayan. Pinamunuan ni Saya San ang All-Burma Students’ Unionserye ng rebelyon laban sa mga Britishmula noong 1930 hanggang 1932. Nagapi Rebelyong Saya-Sanng malakas na puwersa ng mga British angRebelyong Saya San. Mga pagkilos tungo sa pagkamit ng kalayaan ng Burma Tulad ng Rebelyong Saya Sanhangad din ng All-Burma Students’ Unionna makamit ang kalayaan ng Burma.Tinatawag na Thankin ang mga miyembrong samahang ito na ang ibig sabihin aymaster. Isinulong nila ang kanilang mgahangarin sa pamamagitan ngdemonstrasyon at rally.Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nasakop ng Hapon ang Burma.Ang kaganapang ito ay sinamantala ng mga Burmese at idineklara nila ang kanilang kalayaanmula sa Great Britain. Subalit sa kabila ng paglaya mula sa mga British ay nananatili pa dn angkaototohanan na sila ay sakop ng isang dayuhang bansa.Muling nakipaglaban para sa kalayaan ang mga Burmese ngunit sa pagkakataon ito ayupang mapalayas ang mga Hapones. Itinatag ni Aung San ang Anti-Facist People’s FreedomLeague. Nakipagtulungan ang samahan na ito sa hukbo ng Allied Powers. Nagtagumpay angsamahan na mapatalsik ang mga Hapones. Dahil sa kaniyang pamumuno, itinalaga si AungSan bilang punong ministro ng Burma noong 1947. Hindi nasilayan ni Aung San ang bunga ngkaniyang pakikipaglaban para sa kalayaan dahil siya ay binawian ng buhay noong Hulyo 19,1947, bago ideklara ang kasarinlan ng Burma. Ang kaniyang kasamahan na si U Nu angpumalit sa kaniya bilang punong ministro. Noong 1951 nahalal si U Nu bilang pangulo ng bansaat naulit ito noong 1956. Gabay na tanong: 1. Ano ang mga dahilan ng pag-usbong ng nasyonalismo sa Burma? 2. Paano ipinamalas ng mga Burmese ang damdaming nasyonalismo? 3. Bakit ninais ng mga Burmese na humiwalay sa bansang India? 71

NASYONALISMO SA INDOCHINABunga ng pagkakaiba ng kanilang lahi at kultura, hindi nakamit ng mga taga Indochinaang pagkakaisa upang labanan ang mga mananakop na Kanluranin. Ang mga Vietnamese aynagpakita ng damdaming nasyonalismo sa pamamagitan ng pakikidigma sa mga Kanluranin.Nagkaroon ng malaking epekto sa kalayaan ng Indochina ang Ikalawang DigmaangPandaigdig dahil sa pagkakasangkot ng France na siyang nakasakop sa bansa. Suriin angmga epekto sa kalagayan ng kalayaan ng Indochina habang at pagkatapos ng IkalawangDigmaang Pandaigdig. Nagdeklara ng Kalayaan Habang Nasakop ng Hinimok Emperador Bao Dai ngnagaganap Japan ang ng Japan Vietnam Indochina dahil ang mga ang sa pagkatalo ng namumun Haring NorodomIkalawang France laban sa o sa Sihanouk ng CambodiaDigmaang Germany Indochina Haring Sisavang Vong ng na ideklara ang Louangphrabang kalayaan Pagkatapos Nakipaglaban si Nahati ang Vietnam sa 17th parallel. Nabuo angng Ikalawang Ho Chi Minh sa Hilgang Vietnam na pinamumunuan ni Ho Chi Minh Hilagang Vietnam at ang Timog Vietnam sa pamumuno ni Bao Dai. Digmaang laban sa mga Naging magkatunggali ang dalawang Vietnam dahilPandagigdig Tsino at British sa pagkakaiba ng ideolohiya. Ang Hilagang Vietnam Ipinahayag ng ay sumusuporta sa komunismo samantalang ang Laos ang isang Timog Vietnam ay naniniwala sa demokrasya. malayang bansa Nauwi ang hidwaan sa digmaan na kilala bilang Vietnam War na nagsimula noong 1945. Sinuportahan ng United States ang Timog Vietnam subalit naging madugo at magastos ito para sa kaniya. Nagwagi ang Hilagang Vietnam at naging isang bansa na lamang ito noong 1975.Gabay na tanong:1. Ano ang pangunahing salik sa pag-unlad ngnasyonalismo sa Indochina?2. Paano ipinamalas ng Vietnamese ang damdamingnasyonalismo?3. Paano nakaapekto ang Ikalawang DigmaangPandaigdig sa kalagayan ng kalayaan ng Indochina? 72

NASYONALISMO SA PILIPINAS Nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas sa loob ng 333 taon. Nagpatupad angmga Espanyol ng mga patakarang pangkabuhayan, pampolitika at pangkultura nanakaapekto sa pamumuhay ng mga Pilipino. Marami ang naghirap dahil sa hindimakatarungang pagpapataw ng buwis, pagkamkam sa mga ari-arian at mga produktongPilipino. Nabago din ang kultura ng mga Pilipino dahil sa pagpapalaganap ng relihiyongKristiyanismo. Naging laganap din ang racial discrimination sa pagitan ng mga Espanyolat mga Pilipino na tinatawag na Indio ng mga mananakop. Higit sa lahat, nawala angkarapatan at kalayaan ang mga Pilipino na pamunuan ang kanilang sariling bansa.Naging sunud-sunuran sila sa ilalim ng mapagmalupit na mga Espanyol. Bagama’t may mga pag-aalsa na naganap sa Pilipinas sa pagitang ng ika-16hanggang sa unang bahagi ng ika-19 na siglo, lahat ng ito ay nabigo. Ilan sa mgadahilan ay ang mas malakas na armas ng mga Espanyol, kawalang ng damdamingpambansa na mag-uugnay at magiisa laban sa mga mananakop at ang pagtataksil ngilang Pilipino. Sa pagpasok ng ika-19 na siglo, nagkaroon ng malaking pagbabago sa ekonomiyaat lipunang Pilipino. Nabuksan ang Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan. Pumasok saPilipinas ang mga produkto mula sa mga Kanluranin. Naging tanyag at mabili saKanluran ang mga produkto ng mga Pilpino tulad ng asukal, kopra, tabako at iba pa. Itoang nagbigay-daan sa pag-unlad ng kalakalan sa bansa. Umusbong ang gitnang uri omiddle class. Sila ay mayayamang Pilipino, mestisong Tsino at Espanyol. Ang mga anakng gitnang uri ay nakapag-aral sa mga kilalang unibersidad sa Pilipinas at maging saEspanya. Ang grupo ng ito ay tinatawag na ilustrado mula sa salitang Latin na ilustre naang ibig sabihin ay “naliwanagan”. Ang pagpapamalas ng nasyonalismong Pilipino ay pinasimulan ng mga ilustradona nagtatag ng Kilusang Propaganda at ipinagpatuloy ng mga Katipunero nanagpasimula ng Katipunan. Paano nga ba ipinahayag ng mga Propagandista atKatipunero ang damdaming nasyonalismo? Tunghayan ang dayagram sa susunod napahina. 73

NASYONALISMONG PILIPINO Dalawang Anyo o PamamaraanPropaganda Himagsikan Kilusang Propaganda Samahan Katipunan Pangunahing Layunin Reporma o Pagbabago Ganap na Kalayaan Iba pang hangarin Kinatawan sa Spanish Cortes Mga nagtatag/kasapi Pagbabagong moral Asimilasyon ng Pilipinas at Pagtutulangang pansibiko Deskripsiyon Espanya Andres Bonifacio, Emilio Jacinto, Teodoro Plata, Ladislao Jose Rizal, Graciano Lopez- Jaena, Marcelo H. Del Pilar, Diwa, Valentin Diaz Gregorio Sancianco Ipinamalas ng mga Katipunero ang kanilang pagmamahal sa bayan sa pamamgitan ngSa pamamagitan ng pagsusulat ng mga pagsasagawa ng himagsikan o rebolusyon.akda tulad nobela, tula, sanaysay at Nakita ng mga Katipunero na hindiartikulo sa pahayagan ay ipinahayag ng ipagkakaloob ng mga Espanyol ang mgamga Propagandista ang kanilang mga hinihiling na reporma ng Kilusanghangarin para sa Pilipinas. Isiniwalat din Propaganda. Bunga nito, itinatag ang lihim nang mga Propagandista ang mga suliraning samahan na KKK o Kataas-taasan Kagalang-kinakaharap ng mga Pilipino sa ilalim ng galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan.mga Espanyol: ito ay ang katiwalian sa Batid ng mga Katipunero na matitigil lamangpamahalaan, pang-aabuso ng mga prayle at ang nararanasang pagmamalupit at pang-kawalan ng damdaming pambansa ng mga aabuso sa kamay ng mga Espanyol kungPilipino. Ang La Solidaridad ang opisyal makakamit nila ang kalayaan. Bagama’t hindina pahayagan ng Kilusang Propaganda. handa, isinulong ng mga Katipunero ang isangNabigo ang kilusan na makamit ang armadong pakikipaglaban. Nabigo ang mgahinihiling na reporma o pagbabago dahil sa Katipunero dahil sa lakas ng kagamitangpagsasawalang-bahala ng pamahalaang pandigma ng mga Espanyol at sa kakulanganEspanyol, hindi pagkakaunawaan ng mga ng mga Pilipino ng kaalaman sa larangan ngkasapi at kakulangan sa pondo. pakikidigma. Bagama’t natalo, ipinakita ng mga Pilipino ang kanilang kahandaan na Bagamat nabigo, mahalaga ang magbuwis ng buhay para makamit angKilusang Propaganda dahil naimulat nito minimithing kalayaan.ang mga Pilipino na ipaglaban angkanilang karapatan at ang kanilang bayan. 74

Gawain 4. BUUIN NATIN – Timog Silangang Asya Sagutan ang graphic organizer tungkol sa pag-unlad ng nasyonalismosa Timog Silangang Asya.Pamprosesong Tanong:1. Ano ang mga salik sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangang Asya?2. Paano ipinamalas ng mga Tsino at Hapones ang damdaming Nasyonalismo?3. Bakit hindi makatulad ang anyo ng Nasyonalismo ng China at Japan? 75

Gawain 5. PAGSULAT NG SANAYSAY Balikan mo ang iyong mga natutuhan tungkol sa Nasyonalismo sa TimogAsya at Kanlurang Asya na tinalakay sa nakaraang yunit. Suriin ang kaugnayannito sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya.Sumulat ng sanaysay tungkol sa pag-unlad ng damdaming Nasyonalismo ngmga Asyano.Gamiting gabay ang sumusunod na tanong sa pagbuo ng sanaysay.1. Ano ang kaugnayan ng kolonyalismo at imperyalismong Kanluranin sa pag-usbong ng damdaming Nasyonalismo Asya?2. Paano nagkakaiba ang pagpapamalas ng damdaming nasyonalismo ng mgaAsyano?3. Bakit mahalaga ang pakikibaka para sa ikabubuti ng kapwa at ng bansa?Gawain 6. Daloy ng Kasaysayan Batay sa iyong mga natutuhan sa mga rehiyon ng Asya na tinalakay saAralin 2 ng Yunit III at Aralin 2 ng Yunit IV, bumuo ng flowchart na magpapakitang kaugnayan ng imperyalismo at kolonyalismo sa pag-unlad ng damdamingnasyonalismo ng mga Asyano. Sumulat ng paliwanag tungkol sa iyong nabuongflowchart. Gawing gabay ang sumusunod na pattern:Ipakita sa unang Ipakita sa ikalawang Ipakita sa ikatlong bahagi ang kaugnayanbahagi ang epekto ng ng mga epekto na ito bahagi ang iba’t ibang Ipakita sa ikaapat sa pag-unlad ng bahagi ang iyongKolonyalismo at nasyonalismong paraan ng kongklusyon tungkol Asyano sa nasyonalismongImperyalismong pagpapamalas ng Asyano.Kanluranin sa nasyonalsimo ng mgapamumuhay ng mga AsyanoAsyano Paliwanag sa flowchart: 76

Gawain 7. Ang aking pag-unawa . . .Panuto: Pagktapos mong maunawaan ang mga dahilan at pangyayari nanagbigay daan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa Silangan at Timog SilangangAsya ay handa ka na upang sagutan ang gawaing ito. Sa bahaging ito ay sagutan mo ang mga kolum na Ang aking mganatuklasan at pagwawastong ginawa, Ang aking mga patunay at Ang akingpaglalahat. GENERALIZATION TABLE MGA TANONG Ang aking Ang aking mga Ang Aking mga Ang Aking Patunay Paglalahat1. Ano-ano ang Naunang Natuklasan atpangyayari na nagbigaydaan sa pag-unlad ng Pagkakaunawa PagwawastongNasyonalismo sa Silanganat Timog Silangang Asya? Ginawa2. Paano ipinamalas ngmga mamamayan saSilangan at TimogSilangang Asya angNasyonalismo?3. Bakit magkakaiba angparaan ng pagpapakita ngdamdaming Nasyonalismong mga Asyano?4. Paano nagkakaugnayang Kolonyalismo atImperyalismongKanluranin atNasyonalismong Asyano?BINABATI KITA! Ngayon ay natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa Aralin 2.Ngayong ay may sapat ka nang kaalaman at pag-unawa ukol sa mgapangyayari na nagbigay daan sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silanganat Timog Silangang Asya. Maaari ka nang tumungo sa susunod nabahagi ng modyul na ito upang mapalalim at mapalawak pa ang iyongpag-unawa ukol sa paksang ito. 77

PAGNILAYAN AT UNAWAIN Sa bahaging ito pagtitibayin mo ang mga nabuong pag-unawa tungkolsa paksang pinag-aralan. Inaasahan din na sa pagkakataong ito ay kritikal namasusuri mo ang mga dahilan sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa mga bansasa Silangan at Timog Silangang Asya.Gawain 8: Ang Aking Panata! Bagamat malaya na ang mga bansang Asyano sa kasalukuyan, mahalagapa rin na ipahayag nila ang damdaming nasyonalismo. Makatutulong ito sa pag-unlad ng bansa at maayos na ugnayan ng mga mamamayan. Bilang isang mag-aaral, sumulat ng panata kung paano maipamamalasang Nasyonalismo upang maisulong ang kaunlaran at maprotektahan angkalayaan ng Pilipinas. Ang aking Panata Ako si _______________________________ ay ___________________________________________________________ _________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ____________________________________________________Gawain 9. PAGSULAT NG REPLEKSIYON Sumulat ng repleksiyon tungkol sa kahalagahan ng pagpapahayag ngdamdaming nasyonalismo sa kasalukuyang panahonBINABATI KITA! Mahusay mong nagampanan ang gawain sa bahagi ng Pagnilayan at Unawain para sa Aralin Ngayon ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa mga pangyayari na nagbigay-daan sa pag-unlad ng nasyonalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya. Tiyak na handa ka na para sa susunod na gawain. 78

ILIPAT/ISABUHAY Sa bahaging ito ay pagtitibayin mo ang iyong pag-unawa ukol sa aralin. Magsasagawa ka ng mas malalim na pagtalakay tungkol sa suliranin na kinahaharap ng mga bansang Asyano sa kasalukuyan at kaugnayan nito sa pagpapahayag ng damdaming nasyonalismo sa kasalukuyan. Sa bahaging ito, isasagawa mo ang gawain hindi lamang bilang isang mag-aaral kundi bilang isang aktibong bahagi ng lipunan o ng bansa na iyong kinabibilangan. Gawain 10. Suriin natin! Suriin ang resolusyon tungkol sa pag-unlad ng Nasyonalismo sa isa sa mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang Thesis-Proof Worksheet. Basahin at unawain ang isang resolusyon tungkol sa pagpapahayag ng damdaming Nasyonalismo ng mga taga Cambodia.H.J.RES.602Latest Title: A joint resolution in support of the restoration of a free and independent Cambodia andthe protection of the Cambodian people from a return to power by the genocidal Khmer Rouge.Sponsor: Rep Atkins, Chester G. [MA-5] (introduced 6/30/1988) Cosponsors (60)Related Bills:S.J.RES.347Latest Major Action: 10/18/1988 Became Public Law No: 100-502.SUMMARY AS OF:8/8/1988--Passed House amended. (There is 1 other summary(Measure passed House, amended) Declares that all parties seeking a settlement of the conflict in Cambodia, includingthe United States, should have among their highest priorities the restoration of anindependent Cambodia and the protection of the Cambodian people from a return to powerby the Khmer Rouge. Calls on Vietnam to withdraw its forces from Cambodia and denyhaven to the Khmer Rouge. Declares that the United States and the internationalcommunity should use all means available to prevent a return to power of Pol Pot. States that the United States should seek the support of the Association ofSoutheast Asian Nations (ASEAN) and other nations for the inclusion, in United Nationsresolutions relating to Cambodia of the principle that those responsible for acts of genocideand human rights violations shall not return to power in Cambodia upon the withdrawal offoreign occupation forces. 79

Declares that the United States, in consultation with ASEAN, should considerwhether a Cambodian settlement could be facilitated by an international conferenceon Cambodia and international peacekeeping forces. Declares that the United Statesshould seek to ensure that: (1) the Khmer Rouge controlled refugee camps areopened to inspection by international organizations; and (2) those within such campshave the freedom to move to non-Khmer Rouge camps if they desire to do so. Statesthat the United States should attempt to halt the flow of arms to the Khmer Rouge byurging nations that support the Khmer Rouge to cease doing so.Source: http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&Retrived on December 20, 2012.Pamprosesong Tanong:1. Sino ang sumulat ng resolusyon? Saang bansa siya nagmula?2. Ano ang bansa sa Asya na tinutukoy sa sipi?3. Punan ng tamang sagot ang Thesis-Proof Worksheet THESIS-PROOF WORKSHEETThesis: Tukuyin ang pangunahing paksa at layunin ng sipiEbidensiyang Nagpapatunay Ebidensiyang SumasalungatHanapin mula sa sipi ang bahagi na Hanapin mula sa sipi ang bahagi nanaglalahad ng Nayonalismo sa naglalahad ng mga balakid sa pagtamoCambodia o pagpapahayag ng Nasyonalismo sa Cambodia Kongklusyon__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 80

Transisyon sa susunod na modyul Binigyang-diin sa modyul na ito ang kaugnayan ng kolonyalismo atimperyalismong Kanluranin sa pag-unlad ng damdaming Nasyonalismo saSilangan at Timog Silangang Asya. Ang karanasan ng mga Asyano sa ilalim ngpamumuno ng mga imperyalistang bansa ay nakaimpluwensiya sa mga Asyanoupang ipahayag ang pagmamahal sa kanilang bayan. Bagama’t magkakaibaang paraan ng pagpapamalas ng damdaming Nasyonalismo, makikita na angNasyonalismo ang naging reaksiyon ng mga Asyano laban sa Kolonyalismo atImperyalismong Kanluranin. Mahalaga ang bahaging ginampanan ng damdaming Nasyonalismo sapagkamit ng kalayaan ng mga bansang napasailalim sa mga mananakop. Pag-aaralan mo sa susunod na modyul ang kaugnayan ng damdaming Nasyonalismosa pagkamit ng hinahangad na kalayaan. 81

GLOSARYO1. Nasyonalismo – kadalasan, tumutukoy ito sa masidhing pagmamahal sabayan. Subalit, maliban dito, ang nasyonalismo ay nangangahulugan din ngpagkakatanto ng isang nilalang o lahi na mahalagang ipagtanggol ang kanyangbansa laban sa panlulupig ng mga banyaga.2. Middle class – tumutukoy sa panggitnang uri ng tao sa lipunan. Sila ay nasapagitan ng mga pinakamayayaman at mahihirap na grupo ng tao. Kadalasangbatayan ng pagiging middle class ay ang pagkakaroon ng kayamanan atkapangyarihan sa lipunan na kinabibilangan.3. Kilusang Propaganda – samahang itinatag ng mga ilustrado sa Pilipinasnoong ika-19 na siglo. Layunin nito na maisulong ang reporma sa bansa sailalim ng pamahalaang kolonyal ng España.4. Katipunan – isang rebolusyonaryong samahan. Tinatawag din itong KKK oKataas-taasan Kagalang-galangan Katipunan ng mga Anak ng Bayan.Isinusulong nito ang ganap na kalayaan ng Pilipinas mula sa mga Españo 82

References:A. BooksAntonio, Eleanor D. Pana-Panahon II. Worktext para sa Araling PanlipunanIkalawang Taon. Kasaysayan ng Asya. 1999. Rex Bookstore. 856 Nicanor ReyesSr. St. Manila Philippines. pp. 280-330.Ball, Macmahon W. Nationalism and Communism in East Asia. MelbourneUniversity Press. 1956. pp. 1-211.Beck, Roger B. et. al. A Modern History of the World. Word History. Patterns ofInteraction. McDougal Littell Inc. P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999.pp. 332-340, 482-486, 512-516Beck, Roger B. et.al. Word History. Patterns of Interaction. McDougal Littell Inc.P.O. Box 1667, Evanston Illinois 60204. 1999. pp. 712-720, 892-896.Camagay, Ma. Luisa T. et. al. Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura. VibalPublishing House, Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue, Quezon City. 2010. pp.302-316.Clyde & Beers. The Far East A History of the Western Impact and the EasternResponse (1830-1970). Prencite-Hall, Inc. Englewood cliffs, New Jersey, U.S.A.1971. pp. 209-222, 491-512.Farah, Mounir A. & Karls, Andrea Berens. World History: The HumanExperience. Glencoe/McGraw-Hill, 936 Eastwind Drive, Westerviell, Ohio 43081.1999. pp. 804-807, 909-915.Mercado, Michael M. Sulyap sa Kasaysayan ng Asya. St. Bernadette PublishingHouse Corporation. 173 Rodriquez S. Ave., Kristong Hari, 1112 uezon City.2009. pp.322-343. 83

Perry, Marvin. A History of the World. Houghton Mifflin Company Boston,Massachusetts, USA. 1989. pp. 757-762.Rhoads, Murphey. A History of Asia 6th Edition. Longman, 2008.Whitfield, Susan. Life along the Silk Road. University of California Press, 2001.B. WebsitesA joint resolution in support of the restoration of a free and independentCambodia and the protection of the Cambodian people from a return to power bythe genocidal Khmer Rouge.http://thomas.loc.gov/cgibin/bdquery/z?d096:HR02200:@@@D&summ2=m&Retrived on December 17, 2012.Flag of Burma. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/flagsoftheworld.html. Retrieved on December 18, 2012.Map of Asia. www.worldpress.com. Retrieved on October 20, 2012. 84

Simula ng Aralin3ARALIN BLG. 3: HAKBANG TUNGO SA PAGLAYA NGAlamin SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA Sa bahaging ito, ating alamin ang nakaraang mga Commented [SI4]: Pls change this icon not sure for copyright. Kaalaman, ang mga hakbang na ginawa ng Silangang Thanks Asya at Timog Silangang Asya sa mga mananakop at kung paano ang paglayang ito ay humubog sa transpormasyong naganap noong ika-16 na siglo hanggang sa kasalukuyan. Ngayon ay iyong alamin ang mga konseptong iyong kakailanganin upang mas maunawaan ang paksang tatalakayin tungkol sa mga hakbang at pamamaraang ginamit ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya upang lumaya. Maaari mo nang sagutan ang sumusunod na gawain.GAWAIN 1: HALU-AYOS-LAYA! Iayos ang mga pinaghalong letra upang makabuo ng isang salita na tumutugon sa inilalarawan ng pangungusap.AL A Pangunahing layunin upang wakasan ang panghihimasok ng YA mga mananakop sa kanilang pamumuhay at kabuhayanNK AISAY Ideya ng pambansang kamalayan na kung saan lahat ngONS A pansariling kapakanan ay napangingibabawan ngMON L pambansang kapakanan na kakikitaan ng matinding pagmamahal at pagpapahalaga sa kaniyang bansa Ideolohiyang naghahangad na bumuo ng isang lipunangISK walang antas o uri (classless society) kung saan ang mgaOMONM U salik ng produksyon ay pag-aari ng lipunan. Sa sistemang ito, tinatayang darating ang panahon na hindi na kailangan ang estado kaya kusa itong mawawala. Ang estado ang may-ari ng produksiyon ng lahat ng negosyo ng bansa. Upang masiguro ang maayos na pagpapatupad8,5 kailangang pairalin ang diktadurya.