eknowledge-326-piteetum

พระพธิ ธี รรม บทที่ ๖ หลกั เกณฑเ์ ทยี บเกยี รตยิ ศพระราชทานแกพ่ ระศพและศพ๑๖ ฐานันดรศักด์ิ, ชั้นยศ เคร่อื งเกยี รติยศทีไ่ ด้รบั เครื่องเกียรติยศทไ่ี ด้รับ พระมหากษัตริย์ พระราชทาน เม่อื สนิ้ ชีวติ พระราชทานเมือ่ พระราชทานเพลิง - น้ำ� หลวง พระราชพิธที รงบำ� เพญ็ - พระโกศทองใหญ่ มีพระเศวต พระราชกุศลเมื่อออกพระ - ฉตั ร ๗ ช้ัน แขวนเหนอื พระโกศ เมรมุ าศ - เคร่ืองสงู หักทองขวางและชมุ สาย - กระบวนแหพ่ ระราช หักทองขวาง อสิ ริยยศ - มโหระทกึ สังข์ แตรงอน แตรฝร่ัง - ราชรถทรงพระโกศพระ ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลารบั บรมศพจากที่ประดิษฐาน พระราชทานน้ำ� สรงพระบรมศพ ไปยังพระเมรหุ ลวง (แต่งกายเครื่องแบบเต็มยศไว้ทุกข์ - ในการเวียนพระเมรุใช้ สายสะพายจลุ จอมเกล้า) และ ราชรถรางปนื ประโคมย�่ำยามกลางวนั , กลางคืน - พระพธิ ธี รรมสวดพระ ตลอด ๑๐๐ วัน ยงิ ปนื ใหญ่ขณะ อภิธรรมประจ�ำซา่ งเมรุ สรงนำ�้ พระบรมศพจนกว่าจะ - ปี่ กลองชนะ ประโคม ประดษิ ฐาน พระบรมศพ ย�ำ่ ยามทพ่ี ระเมรุ ตลอดคืน - พระสงฆ์สดับปกรณ์ - เสด็จพระราชด�ำเนิน - พระพธิ ธี รรมสวดพระอภิธรรม ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลท่ี กลางวนั , กลางคนื กำ� หนด ๑๐๐ วนั พระเมรุ - ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศล ๗ วัน - เสดจ็ ขน้ึ พระเมรุทรงจุด (วันสวดมนต์แต่งกายเครื่องแบบ เพลิง พระราชทานฉตั ร เต็มยศ ไวท้ ุกข์ สายสะพายมหา แขวนสุมพระบรมอัฐิบน จักรีบรมราชวงศ์ หรือสายสะพาย พระเมรุ มงกฎุ ไทย รงุ่ ขนึ้ เล้ยี งพระ แต่งกาย ๑๖ รวมเรื่องและข้อปฏิบัติเก่ียวกับราชส�ำนัก. ๒๕๕๖. หน้า ๑๓๔ – ๑๕๔. 95

พระพิธธี รรม ฐานนั ดรศกั ด์,ิ ชนั้ ยศ เคร่ืองเกียรตยิ ศที่ได้รบั เครื่องเกียรติยศทไ่ี ดร้ ับ พระราชทาน เมือ่ สน้ิ ชีวติ พระราชทานเมอ่ื เครอ่ื งแบบครึ่งยศไวท้ กุ ข)์ ทรง พระราชทานเพลิง บ�ำเพ็ญพระราชกุศล ๕๐ วนั (วันสวดมนต์แต่งกายเครื่องแบบ เตม็ ยศ ไวท้ ุกข์ สายสะพาย จุลจอมเกล้า หรอื สายสะพายมงกุฎ ไทย, รุ่งขน้ึ เล้ยี งพระ แต่งกาย เคร่ืองแบบครึง่ ยศไวท้ ุกข)์ - ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกศุ ล ๑๐๐ วนั (วันสวดมนตแ์ ต่งเครือ่ งแบบ เต็มยศ ไว้ทกุ ข์ สายสะพาย จลุ จอมเกลา้ หรอื สายสะพาย ชา้ งเผอื ก , รงุ่ ข้นึ เลย้ี งพระ แต่งกาย เครือ่ งแบบคร่ึงยศ ไวท้ ุกข์) สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี - นำ้� หลวง พระราชพิธีทรงบ�ำเพญ็ สมเด็จพระบรมราชินนี าถ - พระโกศทองใหญ่ พระราชกุศล เมื่อออกพระ - พระเศวตฉตั ร ๗ ช้ัน แขวนเหนือ เมรุมาศ พระโกศ เครอื่ งสูงหักทองขวางและ - กระบวนแห่พระราช ชมุ สายหักทองขวาง อสิ รยิ ยศ ราชรถทรง - สังข์ แตรงอน แตรฝร่งั ป่ี กลอง พระโกศพระบรมศพจากที่ ชนะลายทอง ประโคมเวลาถวาย ประดิษฐานไปยังพระเมรุ นำ�้ สรงพระบรมศพ (แตง่ เครอื่ งแบบ หลวง เต็มยศ ไวท้ กุ ข์ สายสะพาย - ในการเวยี นพระเมรใุ ช้ จุลจอมเกล้า) และประโคมย่�ำยาม พระยานมาศสามลำ� คาน กลางวนั , กลางคืนตลอด ๑๐๐ วัน - พระพธิ ธี รรมสวด - ยงิ ปนื ใหญข่ ณะสรงนำ�้ พระบรมศพ พระอภิธรรมประจำ� ซ่างเมรุ จนกว่าจะประดิษฐานพระบรมศพ - ปี่ กลองชนะทอง ประโคม - พระสงฆ์สดับปกรณ์ ย�่ำยามท่ีพระเมรตุ ลอดคืน 96

พระพิธธี รรม ฐานนั ดรศกั ดิ,์ ชน้ั ยศ เครื่องเกียรติยศทไ่ี ดร้ ับ เครื่องเกียรตยิ ศทีไ่ ดร้ บั พระราชทาน เม่ือสน้ิ ชวี ติ พระราชทานเมือ่ พระราชทานเพลงิ พระพิธีธรรมสวด - เสด็จพระราชดำ� เนิน - พระอภิธรรมกลางวัน, กลางคนื ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลท่ี ก�ำหนด ๑๐๐ วัน พระเมรุ - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - เสด็จขึ้นพระเมรทุ รงจุด (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอื่ งแบบเตม็ ยศ เพลงิ พระราชทานฉตั รแขวน ไว้ทกุ ข์ สายสะพายมหาจกั รบี รม สมุ พระบรมอัฐบิ นพระเมรุ ราชวงศ์ หรอื สายสะพายมงกฎุ ไทย, ร่งุ ข้นึ เลี้ยงพระ แตง่ เครือ่ งแบบคร่ึง ยศ ไวท้ กุ ข)์ - ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกศุ ล ๕๐ วัน (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอ่ื งแบบเตม็ ยศ ไว้ทกุ ข์ สายสะพายจุลจอมเกล้า หรอื สายสะพายมงกุฎไทย, รุ่งข้ึน เลย้ี งพระ แตง่ เครือ่ งแบบครึ่งยศ ไว้ ทุกข์) - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกศุ ล ๑๐๐ วนั (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอื่ งแบบเตม็ ยศ ไวท้ กุ ข์ สายสะพายจลุ จอมเกลา้ หรอื สายสะพายชา้ งเผอื ก, รงุ่ ขนึ้ เลย้ี งพระ แต่งเคร่ืองแบบครึ่งยศ ไว้ทกุ ข)์ สมเด็จพระบรมราชชนนี - น้ำ� หลวง พระราชพธิ ีทรงบ�ำเพญ็ สมเดจ็ พระยุพราช - พระโกศทองใหญ่ พระราชกุศลเม่ือออกพระ สมเดจ็ พระบรมราชกุมารี - พระเศวตฉัตร ๗ ชัน้ แขวนเหนอื เมรมุ าศ พระโกศ เคร่ืองสูงหักทองขวางและ - กระบวนแห่พระราช ชมุ สายหกั ทองขวาง อสิ รยิ ยศ ราชรถทรงพระโกศ พระบรมศพจากทปี่ ระดษิ ฐาน ไปยงั พระเมรุหลวง 97

พระพธิ ธี รรม ฐานนั ดรศักด,์ิ ชนั้ ยศ เครอื่ งเกยี รติยศที่ได้รับ เครอ่ื งเกียรตยิ ศที่ไดร้ ับ พระราชทาน เมอื่ สนิ้ ชีวิต พระราชทานเมือ่ พระราชทานเพลิง - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ป่ี กลอง - ในการเวยี นพระเมรุใช้ ชนะลายทอง ประโคมเวลาถวาย พระยานมาศสามล�ำคาน นำ้� สรงพระบรมศพ (แตง่ เครอื่ งแบบ - พระพธิ ีธรรมสวดพระ เตม็ ยศ ไว้ทุกข์ สายสะพาย อภธิ รรมประจ�ำซ่างเมรุ จุลจอมเกลา้ ) และประโคมยำ�่ ยาม - ปี่ กลองชนะทอง ประโคม กลางวัน, กลางคนื ตลอด ๑๐๐ วนั ย�่ำยามท่ีพระเมรุตลอดคืน - พระสงฆ์สดบั ปกรณ์ - เสด็จพระราชด�ำเนนิ ทรง - พระพิธีธรรมสวดพระอภธิ รรม บ�ำเพ็ญพระราชกุศลท่ีพระ กลางวนั กลางคนื กำ� หนด ๑๐๐ วนั เมรุ - ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกุศล ๗ วัน - เสด็จขึ้นพระเมรุทรงจดุ (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอื่ งแบบเตม็ ยศ เพลิงพระราชทานฉัตร ไวท้ กุ ข์ สายสะพายมหาจกั รีบรม แขวนสมุ พระบรมอัฐิ ราชวงศ์ หรอื สายสะพายมงกฎุ ไทย, บนพระเมรุ รุง่ ข้ึนเลยี้ งพระ - แตง่ เครือ่ งแบบครึ่งยศ ไวท้ ุกข์) - ทรงบำ� เพ็ญพระราชกุศล ๕๐ วนั (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอ่ื งแบบเตม็ ยศ ไว้ทกุ ข์ สายสะพายจลุ จอมเกลา้ หรอื สายสะพายมงกุฎไทย, รงุ่ ขนึ้ เลีย้ งพระ แตง่ เครื่องแบบครงึ่ ยศ ไว้ทกุ ข์) ทรงบำ� เพ็ญพระราชกศุ ล ๑๐๐ วนั (วนั สวดมนต์ แตง่ เครอ่ื ง แบบเต็มยศ ไว้ทกุ ข์ สายสะพาย จลุ จอมเกล้า หรอื สายสะพายช้าง เผือก, รุง่ ขึ้นเลยี้ งพระแตง่ เคร่ือง แบบครึ่งยศ ไว้ทกุ ข)์ 98

พระพิธธี รรม ฐานันดรศักด์,ิ ชนั้ ยศ เครือ่ งเกียรตยิ ศท่ีไดร้ บั เครือ่ งเกยี รตยิ ศท่ไี ดร้ บั สมเด็จเจา้ ฟ้า พระราชทาน เม่ือสิ้นชีวิต พระราชทานเมื่อ พระราชทานเพลงิ - นำ�้ หลวง พระราชพธิ ีทรงบ�ำเพญ็ - พระโกศทองใหญ่ มพี ระเศวตฉตั ร พระราชกศุ ลออกเมรุ ๕ ช้นั แขวนเหนอื พระโกศ - กระบวนแห่พระราช - ฉัตรเคร่อื งทองแผล่ วดตงั้ ประดบั อิสริยยศ - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรัง่ ปี่ กลอง - ราชรถทรงพระโกศพระ ชนะแดงลายทอง ประโคมเวลารับ ศพจากที่ประดิษฐานไปยัง พระราชทานนำ้� สรงพระศพ และ พระเมรุหลวง ประโคมยำ�่ ยามตามก�ำหนด - พระพธิ ธี รรมสวด - พระสงฆ์สดบั ปกรณ์ พระอภิธรรมประจำ� ซา่ ง - พระพิธีธรรมสวดพระอภธิ รรม พระเมรุ กลางวนั , กลางคืน ตามก�ำหนดไว้ - กลองชนะแดงลายทอง ทกุ ข์ ประโคมย�ำ่ ยาม - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - เสดจ็ พระราชดำ� เนินทรง ๕๐ วนั และ ๑๐๐ วัน บ�ำเพ็ญพระราชกุศลที่พระ (แต่งเครอื่ งแบบเต็มยศ ไวท้ ุกข)์ เมรุ - เสดจ็ ขึน้ พระเมรทุ รงจดุ เพลงิ พระราชทานฉัตร แขวนสุมพระอฐั บิ นพระเมรุ สมเด็จพระเจา้ บรมวงศ์ - น้�ำหลวง พระราชพธิ ีทรงบำ� เพญ็ - พระโกศทองน้อย มีฉตั รขาวลาย พระราชกศุ ลออกพระเมรุ ทอง ๕ ชน้ั แขวนเหนือพระโกศ - ราชรถเชิญพระโกศพระ - เครื่องสูงทองแผ่ลวด ศพไปยังพระเมรหุ ลวง - สังข์ แตรงอน แตรฝรัง่ ป่ี กลอง - กระบวนพระอสิ ริยยศแห่ ชนะ ประโคมเวลารบั พระราชทาน พระศพเวยี นพระเมรุ น้�ำสรงพระศพ และประโคมย�่ำยาม - พระพธิ ีธรรมสวด ถงึ ๒๔ นาฬิกา พระอภธิ รรมประจ�ำซา่ ง - พระสงฆส์ ดบั ปกรณ์ พระเมรุ 99

พระพิธีธรรม ฐานันดรศกั ดิ,์ ชั้นยศ เคร่อื งเกยี รตยิ ศทไ่ี ด้รับ เคร่อื งเกียรติยศที่ได้รบั พระราชทาน เมอื่ สิน้ ชีวิต พระราชทานเมอื่ - พระพธิ ธี รรมสวดพระอภิธรรม พระราชทานเพลิง กลางวนั , กลางคนื ๑๕ วนั - ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - สงั ข์ แตรงอน แตรฝร่งั ปี่ ๕๐ วัน และ ๑๐๐ วนั กลองชนะ ประโคมเวลารับ (แตง่ เคร่ืองแบบเต็มยศ ไวท้ กุ ข)์ พระราชทานเพลิง และ ประโคมย�่ำยามท่ีพระเมรุ จนถงึ ๒๔ นาฬกิ า - เสดจ็ พระราชด�ำเนินทรง บ�ำเพ็ญพระราชกุศลท่ีพระ เมรุ - เสด็จข้นึ พระเมรทุ รงจุด เพลงิ พระราชทานฉัตรขาว ลายทอง ๕ ชน้ั แขวนสุม พระอฐั ิบนพระเมรุ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ - น้�ำหลวง พระราชพิธที รงบ�ำเพญ็ - พระโกศกุดัน่ น้อย มีฉัตรโหมด พระราชกุศลออกพระเมรุ ทอง ๕ ชน้ั แขวนเหนือพระโกศ - รถวอพระประเทยี บเชญิ - เคร่ืองสงู ทองแผล่ วด พระโกศพระศพไปยังพระ - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรัง่ ป่ี กลอง เมรหุ ลวง ชนะ ประโคมเวลารับพระราชทาน - กระบวนพระอิสริยยศ นำ้� สรงพระศพ แหพ่ ระศพเวียนพระเมรุ - พระสงฆส์ ดับปกรณ์ ๑๐ รปู - พระพธิ ีธรรมสวด - พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรม พระอภธิ รรมประจ�ำซ่าง กลางวนั , กลางคนื ๗ วัน พระเมรุ - ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกศุ ล ๗ วนั - สงั ข์ แตรงอน แตรฝร่ัง ปี่ (แต่งเครือ่ งแบบเตม็ ยศ ไว้ทุกข)์ กลองชนะ ประโคมเวลารบั พระราชทานเพลิง - เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ทรง บำ� เพญ็ พระราชกศุ ลทพ่ี ระเมรุ 100

พระพธิ ีธรรม ฐานนั ดรศกั ด,ิ์ ชัน้ ยศ เคร่อื งเกียรติยศท่ไี ด้รบั เครอ่ื งเกียรตยิ ศท่ีไดร้ ับ พระราชทาน เมอื่ สิน้ ชวี ิต พระราชทานเม่ือ พระราชทานเพลิง - เสดจ็ ขน้ึ พระเมรทุ รงจุด เพลิง พระราชทานฉัตร โหมดทอง ๕ ชนั้ แขวนสุม พระอฐั ิ พระเจา้ วรวงศ์เธอ - น้�ำหลวง - รถวอพระประเทียบเชญิ พระราชวงศ์ที่เป็นสะใภ้ - พระโกศมณฑป พระโกศพระศพ หลวง - เคร่ืองสงู ทองแผล่ วด - เครือ่ งสูงทองแผ่ลวด ๑ ซ่งึ ไดร้ ับพระราชทาน - สังข์ แตรงอน แตรฝรงั่ ปี่ กลอง สำ� รบั แห่พระศพเวียนพระ ตราทุติยจุลจอมเกล้า ชนะ ประโคมเวลารบั เมรุ พระราชทานน้ำ� สรงพระศพ - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรง่ั ปี่ - พระสงฆส์ ดบั ปกรณ์ ๑๐ รปู กลองชนะ ประโคมเวลา - พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรม เวยี นพระเมรุ และเวลารับ ๗ คืน พระราชทานเพลิง - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - พระพธิ ีธรรมสวด (แตง่ เคร่ืองแบบปกตขิ าว ไว้ทกุ ข์ พระอภิธรรมประจ�ำซ่าง ถา้ เสด็จพระราชด�ำเนนิ แตง่ เครอ่ื ง พระเมรุ แบบคร่งึ ยศ ไวท้ กุ ข์) - เสดจ็ พระราชด�ำเนินทรง ทอดผา้ ไตร - พระสงฆ์สดบั ปกรณ์ - เสดจ็ ขนึ้ พระเมรพุ ระราชทาน เพลงิ พระวรวงศ์เธอ - นำ้� หลวง - รถวอเชิญพระโกศพระศพ - พระโกศราชวงศ์ - เครือ่ งสูงทองแผล่ วด ๑ - เครื่องสูงทองแผ่ลวด สำ� รับ แหพ่ ระศพเวยี นพระ - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ป่ี กลอง เมรุ ชนะ ประโคมเวลารบั พระราชทาน - สงั ข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ปี่ นำ้� สรงพระศพ กลองชนะ ประโคมเวลา 101

พระพธิ ธี รรม ฐานนั ดรศักด,ิ์ ชนั้ ยศ เครือ่ งเกยี รติยศทไ่ี ด้รบั เคร่อื งเกยี รตยิ ศทไี่ ด้รบั พระวรวงศเ์ ธอ พระราชทาน เม่ือส้ินชวี ิต พระราชทานเมื่อ - พระพิธีธรรมสวดพระอภธิ รรม พระราชทานเพลิง ๗ คนื เวยี นพระเมรุ และเวลารบั พระราชทานเพลงิ - เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ ทรง ทอดผา้ ไตร - พระสงฆส์ ดบั ปกรณ์ - เสดจ็ ขน้ึ พระเมรพุ ระราชทาน เพลิง หม่อมเจ้าท่ไี ดร้ บั - น้�ำหลวง - เพลิงหลวง พระราชทาน - โกศราชวงศ์ - รถวอเชิญโกศศพ เคร่ืองราชอิสริยาภรณ์ - เคร่ืองสูงทองแผ่ลวด - เครอ่ื งสูงทองแผ่ลวด ๑ ประถมาภรณม์ งกฎุ ไทย - แตรงอน แตรฝรงั่ ป่ี กลองชนะ ส�ำรับ แหเ่ วยี นพระเมรุ ข้นึ ไป หรือไดร้ บั ประโคมเวลารับพระราชทานน้�ำ - แตรงอน แตรฝร่ัง ปี่ กลอง พ ร ะ ร าชทา น ต ร า ทุติย สรงศพ ชนะ ประโคมเวลาเวียน จุลจอมเกลา้ วิเศษ - พระพิธธี รรมสวดพระอภิธรรม พระเมรุ และเวลารบั ๓ คนื พระราชทานเพลิง - พระราชทานผ้าไตร ๕ ไตร ทอดถวาย - พระสงฆส์ ดบั ปกรณก์ ่อน พระราชทานเพลงิ (ถ้าทรง พระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ เสด็จพระราชดำ� เนินไป พระราชทานเพลิง เปล่ยี น เปน็ ทอดผ้าไตร ๑๐ ไตร สดับปกรณ์บนพลบั พลา แล้วเสด็จพระราชด�ำเนิน เสด็จขึ้นพระเมรุ พระราชทานเพลงิ 102

พระพธิ ีธรรม ฐานันดรศักดิ์, ชน้ั ยศ เคร่ืองเกียรตยิ ศทไี่ ด้รบั เครือ่ งเกียรตยิ ศที่ได้รบั หม่อมเจา้ พระราชทาน เม่ือสิ้นชีวติ พระราชทานเมือ่ พระราชทานเพลงิ เจ้าจอมมารดา, เจา้ จอม สมเด็จพระสังฆราชเจ้า - น้�ำหลวง - เพลิงหลวง - หบี ทองทบึ - รถวอเชิญหบี ศพ - ฉัตรเบญจา ๔ คัน - ฉัตรเบญจา ๑๐ แหเ่ วยี น - ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลารับ เมรุ พระราชทานนำ้� สรงศพ - ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลา แห่เวียนเมรุ และเวลารบั พระราชทานเพลงิ - พระราชทานผา้ ไตร ๓ ไตร ทอดถวาย - พระสงฆส์ ดบั ปกรณก์ อ่ น พระราชทานเพลิง - นำ�้ หลวง - เพลิงหลวง - หีบทองทบึ - รถวอเชญิ หีบศพ - น้ำ� หลวง (เสด็จพระราชด�ำเนนิ พระราชพธิ ที รงบ�ำเพ็ญ สรงน้�ำพระศพแตง่ กายเครื่องแบบ พระราชกศุ ลออกพระเมรุ เต็มยศไว้ทุกข์) - ราชรถเชญิ พระโกศพระศพ - ไตรแพรทรงพระศพ จากท่ีประดษิ ฐานไปพระ - พระโกศทองนอ้ ย มีฉัตรตาด เมรหุ ลวง เหลอื ง ๕ ชัน้ แขวนเหนอื พระโกศ - กระบวนแหพ่ ระอสิ รยิ ยศ - เครื่องสงู ทองแผล่ วด เชิญพระศพ - สังข์ แตรงอน แตรฝร่งั ปี่ กลอง - พระพิธธี รรมสวด ชนะ ประโคมเวลารับพระราชทาน พระอภธิ รรมประจ�ำซา่ ง น�้ำสรงพระศพ และประโคมย่ำ� ยาม พระเมรุ ถึง ๒๔ นาฬิกา - สังข์ แตรงอน แตรฝรง่ั ป่ี - พระสงฆ์สดับปกรณ์ กลองชนะ ประโคมเวลารบั - พระพิธธี รรมสวดพระอภธิ รรม พระราชทานเพลิง และ กลางวนั , กลางคนื ๑๕ วนั ประโคมย�่ำยาม ถึง ๒๔ - ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกศุ ล ๗ วัน นาฬกิ า 103

พระพธิ ธี รรม ฐานนั ดรศกั ดิ์, ชน้ั ยศ เครอื่ งเกียรตยิ ศทไ่ี ด้รับ เครื่องเกียรติยศทไี่ ด้รบั พระราชทาน เมือ่ ส้ินชีวิต พระราชทานเม่ือ พระราชทานเพลิง ๕๐ วนั และ ๑๐๐ วัน (แต่งกายเครอื่ งแบบเต็มยศ - เสด็จพระราชด�ำเนนิ ไว้ทุกข์) ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลท่ี พระเมรุ เทศน์สดับปกรณ์ - เสดจ็ ข้ึนพระเมรุทรงจดุ เพลิง พระราชทานฉตั ร ตาดเหลอื ง ๕ ชั้น แขวน สมุ พระอฐั ิบนพระเมรุ (แตง่ กายเครอ่ื ง แบบเตม็ ยศ ไว้ทุกข์) สมเดจ็ พระสงั ฆราช - นำ�้ หลวง พระราชพิธที รงบำ� เพ็ญ - ไตรแพรทรงพระศพ พระราชกุศลออกพระเมรุ - พระโกศกดุ ่ันน้อย มีฉัตรผ้าขาว - ราชรถเชญิ พระโกศ ๓ ช้ัน แขวนเหนอื พระโกศ พระศพจากที่ประดิษฐาน - เคร่ืองสูงทองแผล่ วด ไปพระเมรุหลวง - สังข์ แตรงอน แตรฝรงั่ ปี่ กลอง - กระบวนแห่พระอิสริยยศ ชนะ ประโคมเวลารบั พระราชทาน เชญิ พระศพ น�้ำสรงพระศพ และประโคมยำ�่ ยาม - สังข์ แตรงอน แตรฝรัง่ ป่ี ถึง ๒๔ นาฬิกา กลองชนะ ประโคมเวลารับ - พระพิธธี รรมสวดพระอภิธรรม พระราชทาน เพลงิ และ กลางวนั , กลางคนื ๗ วัน ประโคมยำ่� ยามถึง ๒๔ - ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกศุ ล ๗ วนั นาฬิกา ๕๐ วัน และ ๑๐๐ วนั - พระพิธีธรรมสวด (แต่งเคร่อื งแบบเตม็ ยศไว้ทุกข)์ พระอภิธรรมประจำ� ซ่างเมรุ - เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ ทรง บ�ำเพญ็ พระราชกศุ ลท่ี พระเมรุ เทศน์ สดบั ปกรณ์ 104

พระพธิ ธี รรม ฐานนั ดรศักด์ิ, ชนั้ ยศ เครอื่ งเกยี รตยิ ศทไ่ี ด้รับ เครอ่ื งเกียรติยศท่ีได้รับ สมเด็จพระราชาคณะ พระราชทาน เม่อื ส้นิ ชวี ิต พระราชทานเมอ่ื - นำ้� หลวง พระราชทานเพลิง พระราชาคณะ - ไตรครองถวายสุกำ� ศพ ชนั้ เจ้าคณะรอง (หริ ญั บฏั ) - โกศไม้สบิ สอง - เสดจ็ ขน้ึ พระเมรทุ รงจุด - ฉัตรเครื่อง เพลงิ พระราชทานฉตั รผา้ - แตรงอน แตรฝร่งั ป่ี กลองชนะ ขาว ๓ ชัน้ แขวนสมุ ๑๐ ประโคมเวลารับพระราชทาน พระบรมอัฐิบนพระเมรุ นำ้� สรงศพ (แต่งเครอื่ งแบบเต็มยศไว้ - พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรม ทุกข์) ๗ คนื ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - เพลงิ หลวง - น้�ำหลวง - รถวอเชญิ โกศศพ - ไตรครองถวายสกุ �ำศพ - ฉตั รเครอ่ื ง ๑๐ แหเ่ วยี น - โกศแปดเหลยี่ ม เมรุ - แตรงอน แตรฝรั่ง ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคม เวลาเวยี นเมรุและเวลารับ พระราชทานเพลิง - พระพิธธี รรมสวด พระอภิธรรมประจ�ำซา่ งเมรุ - พระราชทานผา้ ไตร ๕ ไตร ทอดถวายพระสงฆ์บังสุกุล ก่อนรับพระราชทานเพลิง (ถา้ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ทรง ทอดผา้ ไตร ๑๐ ไตร บงั สุกลุ บนพลับพลา แลว้ เสดจ็ ข้นึ เมรพุ ระราชทานเพลิง) แตง่ เคร่อื งแบบเตม็ ยศ ไว้ทกุ ข์ - เพลงิ หลวง - รถวอเชญิ โกศศพ - ฉตั รเบญจา ๑๐ แห่ 105

พระพิธธี รรม ฐานนั ดรศักดิ์, ชั้นยศ เครือ่ งเกยี รตยิ ศท่ไี ด้รบั เคร่อื งเกียรติยศท่ไี ดร้ บั พระราชาคณะช้ันธรรม พระราชทาน เมื่อสน้ิ ชีวติ พระราชทานเมื่อ - ฉัตรเบญจา พระราชทานเพลิง - ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคมเวลา รบั พระราชทานน�้ำสรงศพ เวียนเมรุ - พระพิธีธรรมสวด - ปี กลองชนะ ๑๐ ประโคม พระอภิธรรม ๓ คนื เวลาเวียนเมรุและเวลารับ พระราชทานเพลิง - นำ้� หลวง - พระราชทานผา้ ไตร ๕ ไตร - ไตรครองถวายสุก�ำศพ ทอดถวายพระสงฆ์บังสุกุล - โกศโถ ก่อนรับพระราชทานเพลิง - ฉตั รเบญจา (ถ้าเสด็จพระราชด�ำเนิน - ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคมเวลา ทรงทอดผ้าไตร ๑๐ ไตร รบั พระราชทานนำ�้ สรงศพ บงั สุกลุ บนพลบั พลา แลว้ เสดจ็ ข้ึนเมรพุ ระราชทาน เพลิง) - เพลงิ หลวง - รถวอเชญิ โกศศพ - ฉัตรเบญจา ๑๐ แหเ่ วียน เมรุ - ปี่ ฉลองชนะ ๑๐ ประโคม เวลาเวยี นเมรุ และเวลารบั พระราชทานเพลิง - พระราชทานผา้ ไตร ๕ ไตร ทอดถวาย - พระสงฆ์บงั สุกลุ กอ่ นรับ พระราชทานเพลงิ (ถ้าเสด็จ พระราชดำ� เนนิ ทรงทอดผา้ ไตร ๑๐ ไตร บังสุกลุ บน พลบั พลา แลว้ เสรจ็ ขึน้ เมรุ พระราชทานเพลงิ ) 106

พระพธิ ีธรรม ฐานันดรศกั ด์,ิ ชั้นยศ เคร่อื งเกยี รติยศทไ่ี ดร้ ับ เคร่อื งเกียรตยิ ศทีไ่ ดร้ บั พระราชทาน เมอื่ ส้นิ ชวี ิต พระราชทานเม่อื พระราชทานเพลงิ พระราชาคณะชนั้ เทพ - นำ้� หลวง ชนั้ ราช และช้นั สามัญ - หบี ทองทึบ - เพลิงหลวง - รถวอเชญิ หีบศพ พระครสู ญั ญาบตั ร - นำ�้ หลวง - เพลงิ หลวง พระภิกษุ สามเณร - หีบเชิงชาย เปรียญธรรม ๙ ประโยค ๑. ผสู้ ำ� เร็จราชการแทน - น้ำ� หลวง - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกศุ ล พระองค์ ที่ถึงแกอ่ สัญกรรม - โกศกุดน่ั นอ้ ย ออกเมรุ ขณะด�ำรงต�ำแหนง่ - ฉตั รเครื่อง - ราชรถเชิญศพจากที่ - แตรงอน แตรฝรัง่ ปี่ กลองชนะ ประดิษฐานไปยงั เมรุ ประโคมเวลารับ ๒. ผทู้ ่ีได้รบั พระราชทาน พระราชทานนำ�้ อาบศพ และ - กระบวนอิสรยิ ยศเชิญศพ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ ประโคมประจำ� ยาม - พระพธิ ธี รรมสวด นพรัตนราชวราภรณ์ - พระพิธธี รรมสวดพระอภิธรรม พระอภธิ รรมประจำ� ซา่ งเมรุ ๗ คืน - แตรงอน แตรฝรั่ง ป่ี กลอง - ทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศล ๗ วัน ชนะ ประโคมเวลารับ ๕๐ วัน และ ๑๐๐ วัน พระราชทานเพลงิ (แตง่ กายเคร่ืองแบบเต็มยศไวท้ ุกข)์ - เสด็จพระราชดำ� เนิน ทรงทอดผา้ ไตรบังสกุ ลุ - เสดจ็ ขึน้ เมรุพระราชทาน เพลงิ (แต่งกายเครอ่ื งแบบ เตม็ ยศ ไวท้ กุ ข)์ ๑. ประธานองคมนตรี และ - น�ำ้ หลวง - รถวอเชิญโกศศพ องคมนตรี ทถี่ งึ แกอ่ นจิ กรรม - โกศมณฑป - ฉตั รเครอื่ ง ๑๐ แหเ่ วยี นเมรุ ในขณะดำ� รงต�ำแหนง่ - ฉัตรเครอื่ ง - แตรงอน แตรฝรั่ง ปี่ กลอง ๒. ผ้ทู ีไ่ ด้รับพระราชทาน - แตรงอน แตรฝร่ัง ปี่ กลองชนะ ชนะ ๑๐ ประโคมเวลา เคร่ืองราชอิสริยาภรณป์ ฐม ๑๐ ประโคมเวลารบั พระราชทาน เวยี นเมรุ และเวลารบั จุลจอมเกล้า น�ำ้ อาบศพ พระราชทานเพลิง 107

พระพิธีธรรม ฐานันดรศักดิ์, ชนั้ ยศ เคร่อื งเกยี รติยศท่ไี ด้รับ เคร่ืองเกียรติยศทีไ่ ดร้ ับ พระราชทาน เมื่อส้นิ ชีวิต พระราชทานเมอื่ พระราชทานเพลงิ - พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรม - พระพธิ ีธรรมสวด ๗ คนื พระอภธิ รรมประจำ� ซา่ งเมรุ - ทรงบ�ำเพญ็ พระราชกุศล ๗ วนั - เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ (แตง่ กายเครอ่ื งแบบปกตขิ าว ไวท้ กุ ข์ พระราชทานผ้าไตร ให้ ถา้ เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ แตง่ กาย ทายาทเชญิ ไปทอดถวาย เครื่องแบบครึ่งยศ ไวท้ ุกข์) - พระสงฆ์บังสุกุลท่ีโกศศพ - เสดจ็ ขึ้นเมรพุ ระราชทาน เพลิง (แต่งกายเคร่ืองแบบคร่ึงยศ ไวท้ กุ ข์) นายกรฐั มนตรี - น�้ำหลวง - รถวอเชญิ โกศศพ ประธานรัฐสภา - โกศไมส้ บิ สอง - ฉตั รเครอื่ ง ๑๐ แหเ่ วยี นเมรุ ประธานสภาผู้แทนราษฎร (ถ้าเป็นหมอ่ มหลวง หมอ่ มราชวงศ์ - แตรงอน แตรฝร่งั ป่ี กลอง ประธานวุฒิสภา พระราชทานโกศมณฑป) ชนะ ๑๐ ประโคมเวลา ประธานศาลฎกี า - ฉัตรเครอ่ื ง เวยี นเมรุ และเวลารบั ประธานองค์กรตา่ งๆ - แตรงอน แตรฝรั่ง ปี่ กลองชนะ พระราชทานเพลิง ท่ีกำ� หนดใน รฐั ธรรมนูญฯ ๑๐ ประโคมเวลารับพระราชทาน - พระพิธีธรรมสวด และรัฐมนตรีทถ่ี งึ แก่ น�้ำศพ พระอภธิ รรมประจำ� ซา่ งเมรุ อสัญกรรมในขณะด�ำรง - พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม - เสด็จพระราชด�ำเนนิ ต�ำแหน่ง ๗ คนื พระราชทานผ้าไตรให้ - ทรงบำ� เพญ็ พระราชกศุ ล ๗ วนั ทายาททอดถวาย (แตง่ กายเครอื่ งแบบปกตขิ าว ไวท้ กุ ข์ - พระสงฆ์บังสกุ ลุ ทโ่ี กศศพ ถ้าเสดจ็ พระราชดำ� เนิน แต่งกาย - เสดจ็ ขึน้ เมรพุ ระราชทาน เคร่ืองแบบครง่ึ ยศ ไวท้ ุกข์) เพลิง (แต่งกายเครื่องแบบคร่ึงยศ ไว้ทกุ ข์) 108

พระพิธธี รรม ฐานนั ดรศกั ดิ,์ ชัน้ ยศ เครอื่ งเกยี รตยิ ศท่ีได้รับ เครือ่ งเกียรตยิ ศที่ไดร้ บั พระราชทาน เมอื่ สน้ิ ชวี ิต พระราชทานเม่อื พระราชทานเพลิง ๑. ผทู้ ี่ไดร้ บั พระราชทาน - น้ำ� หลวง เคร่อื งราชอสิ ริยาภรณ์ - โกศแปดเหล่ยี ม - เพลิงหลวง ประถมาภรณช์ ้างเผือก - ฉตั รเบญจา - รถวอเชญิ โกศศพ ๒. ผทู้ ี่ได้รับพระราชทาน - ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคมเวลา - ฉตั รเบญจา ๑๐ แหเ่ วยี น เครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติย รบั พระราชทานนำ�้ อาบศพ เมรุ จุลจอมเกล้าวเิ ศษ - พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรม - ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคม ๓ คืน เวลาเวียนเมรุ และเวลารับ พระราชทานเพลงิ - พระราชทานผา้ ไตร ๕ ไตร ทอดถวายพระสงฆ์บังสุกุล กอ่ นรับพระราชทานเพลิง (ถา้ เสด็จพระราชดำ� เนนิ พระราชทานผา้ ไตร ๑๐ ไตร ให้ทายาทเชิญไปทอดถวาย พระสงฆ์บังสกุ ุลทโี่ กศศพ แล้วทรงจุดฝกั แค พระราชทานเพลิงศพ) ผทู้ ี่ไดร้ บั พระราชทาน - น�้ำหลวง - เพลิงหลวง เครอ่ื งราชอิสริยาภรณ์ - โกศโถ (ถ้าเปน็ ราชนกิ ุล หรอื - รถวอเชญิ โกศศพ ประถมาภรณม์ งกุฎไทย ราชนิ กิ ลุ พระราชทาน โกศราชนิ กิ ลุ ) - ฉตั รเบญจา ๑๐ แหเ่ วยี นเมรุ ปฐมดิเรกคณุ าภรณ์ - ฉัตรเบญจา - ปี่ กลองชนะ ประโคม - ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลารับ เวลาเวยี นเมรุ และเวลารับ พระราชทานน้�ำอาบศพ พระราชทานเพลงิ ผทู้ ีไ่ ด้รบั พระราชทาน - นำ้� หลวง - เพลิงหลวง ตราทุตยิ จลุ จอมเกลา้ - โกศโถ (ถา้ เป็นราชนิกลุ หรือ - รถวอเชญิ โกศศพ ราชนิ กิ ุล พระราชทานโกศ - ฉัตรเบญจา ๑๐ แห่เวยี น ราชินิกลุ ) เมรุ 109

พระพธิ ธี รรม ฐานนั ดรศกั ดิ์, ชน้ั ยศ เครื่องเกียรติยศที่ไดร้ บั เครอื่ งเกยี รติยศท่ีไดร้ ับ พระราชทาน เมื่อสิน้ ชีวิต พระราชทานเม่ือ พระราชทานเพลงิ - ฉตั รเบญจา - ป่ี กลองชนะ ประโคมเวลารบั - ปี่ กลองชนะ ประโคม พระราชทานน้�ำอาบศพ เวลาเวยี นเมรุ และเวลารับ พระราชทานเพลิง ๑. บดิ ามารดาของผู้ด�ำรง - น้�ำหลวง - เพลิงหลวง ตำ� แหน่งองคมนตรี - หีบทองลายสลกั - รถวอเชญิ หีบศพ นายกรฐั มนตรี - ฉัตรเบญจา ๔ - ฉตั รเบญจา ๑๐ แห่เวยี น ประธานรัฐสภา - ป่ี กลองชนะ ๑๐ ประโคมเวลา เมรุ ประธานสภาวุฒิสภา รบั พระราชทานนำ้� อาบศพ - ปี่ กลองชนะ ๑๐ ประโคม ประธานศาลฎกี า เวลาเวียนเมรุ และเวลารับ ประธานองค์กรต่างๆ พระราชทานเพลิง ท่ีก�ำหนดในรัฐธรรมนญู ฯ รฐั มนตรที ่ถี ึงแกก่ รรมใน - เพลงิ หลวง ขณะบตุ รดำ� รงต�ำแหนง่ - รถวอเชญิ หีบศพ ๒. ผทู้ ่ไี ดร้ บั พระราชทาน เครื่องราชอิสริยาภรณ์ตติย - เพลิงหลวง จุลจอมเกลา้ วิเศษ ผ้ทู ไ่ี ด้รบั พระราชทาน - นำ�้ หลวง เครื่องราชอิสริยาภรณ์ - หีบทองลายสลัก ทวตี ยิ าภรณช์ ้างเผอื ก หรือ มงกุฎไทย ทุตยิ ดิเรกคณุ า ภรณ์ สตรีที่ไดร้ บั พระราชทาน - นำ�้ หลวง เครื่องราชอิสริยาภรณ์ตติย - หีบกุดน่ั จุลจอมเกลา้ 110

พระพธิ ธี รรม ฐานันดรศกั ด์ิ, ชั้นยศ เครอ่ื งเกยี รตยิ ศที่ไดร้ ับ เครอ่ื งเกียรติยศที่ไดร้ ับ พระราชทาน เมือ่ สนิ้ ชีวติ พระราชทานเมอื่ พระราชทานเพลงิ ๑. สมาชกิ วฒุ สิ ภา และ - นำ้� หลวง - เพลงิ หลวง สภาผูแ้ ทนราษฎร และ - หบี ลายก้านแย่ง (ถา้ เปน็ ราชนิกลุ ผวู้ า่ ราชการกรุงเทพ หรือราชนิ ิกุล พระราชทานหีบ มหานคร ซ่ึงถงึ แกก่ รรม กุดน่ั ) ขณะด�ำรงต�ำแหน่ง ๒. ผูท้ ไี่ ดร้ ับพระราชทาน เครื่องราชอสิ ริยาภรณ์ จัตรุถาภรณ์ช้างเผือก/ มงกุฎไทย จตตุ ถดเิ รกคุณา ภรณ์ ตรยิ าภรณ์ช้างเผอื ก/ มงกฎุ ไทย ตติยดเิ รกคณุ า ภรณ์ ตติยจลุ จอมเกล้า ซงึ่ เปน็ ตราสืบตระกลู ตตยิ านุจุลจอมเกล้า และ สตรีทไ่ี ดร้ บั พระราชทาน เครอื่ งราชอสิ รยิ าภรณ์ จตุตถจลุ จอมเกลา้ ๑. นายร้อยทหารบก - น�้ำหลวง - เพลงิ หลวง เรอื อากาศ นายรอ้ ยต�ำรวจ - หบี เชิงชาย ข้าราชการพลเรอื นตั้งแต่ ระดับ ๓ ๒. ผ้ทู ี่ได้รบั พระราชทาน เครอื่ งราชอิสริยาภรณ์ เบญจมาภรณ์ช้างเผอื ก/ มงกฎุ ไทย เบญจมดิเรก คุณาภรณ์ หมายเหตุ : บคุ คลทไ่ี มไ่ ด้รบั พระราชทานเครอ่ื งราชอิสริยาภรณ์ถงึ แกก่ รรม ถา้ ทรงพระกรณุ า โปรดเกลา้ ฯ พระราชทานพระบรมราชานเุ คราะหแ์ ละพระราชทานหบี หลวง จะไดร้ บั พระราชทาน หีบทองลายองุน่ 111

พระพธิ ธี รรม การเตรียมการขอพระราชทานน�้ำหลวงอาบศพ การขอพระราชทานเพลงิ ศพ การขอพระราชทานดนิ ฝังศพ และขัน้ ตอนการปฏิบตั ิ ๑. การขอพระราชทานนำ�้ หลวงอาบศพ๑๗ น�ำ้ หลวงอาบศพท่ไี ด้รับพระราชทาน สว่ นกลาง มีนำ้� ๓ ชนดิ ๑) นำ้� เปลา่ ๒) นำ้� ขมิ้น ๓) น�้ำอบไทย ส่วนภมู ภิ าค มนี �้ำ ๒ ชนิด ๑) นำ�้ ขมนิ้ ๒) น�้ำอบไทย หลักเกณฑ์ในการขอพระราชทานน้�ำหลวงอาบศพ ๑) พระสงฆส์ มณศักด์ิ ตงั้ แต่ช้ัน “พระครูสัญญาบตั ร” ขนึ้ ไป และพระภิกษุสามเณร เปรยี ญธรรม ๙ ประโยค ๒) พระราชวงศ์ ตัง้ แต่ชนั้ “หมอ่ มเจา้ ” ข้ึนไป ๑๗ การขอพระราชทานน้�ำหลวงอาบศพ ส�ำนักพระราชวัง 112

พระพธิ ธี รรม ๓) ผทู้ ี่ได้รบั พระราชทานบรรดาศกั ดิ์ ๔) ขา้ ราชการตัง้ แต่ระดบั ๓ ขน้ึ ไป ๕) ข้าราชการฝ่ายทหาร ต�ำรวจ ยศช้ันร้อยตรี เรือตรี เรอื อากาศตรี รอ้ ยต�ำรวจตรี ขึน้ ไป ๖) ผูท้ ไ่ี ด้รับพระราชทานเคร่ืองราชอิสรยิ าภรณ์ ตง้ั แต่ “เบญจมดเิ รกคุณาภรณ์” (บ.ภ.) และ “เบญจมาภรณ์มงกฏุ ไทย” (บ.ม.) ขึน้ ไป ๗) ผทู้ ไี่ ดร้ บั พระราชทานเครอ่ื งราชอสิ รยิ าภรณ์ “จลุ จอมเกลา้ ” ๘) ผ้ทู ี่ไดร้ บั พระราชทานเครือ่ งราชอสิ รยิ าภรณ์เหรียญ “รตั นาภรณ”์ รัชกาลปจั จบุ นั ๙) ประธานองคก์ รต่างๆ ท่กี �ำหนดในรฐั ธรรมนญู และรฐั มนตรี ทถี่ งึ แก่กรรมในขณะด�ำรงต�ำแหน่ง ๑๐) บิดาและมารดาของผู้ด�ำรงต�ำรงต�ำแหน่งองคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธารรฐั สภา ประธานสภา ผ้แู ทนราษฎร ประธาน วุฒิสภา ประธานศาลฎกี า ประธานองคก์ รต่างๆ ที่กำ� หนดในรฐั ธรรมนญู และรัฐมนตรี ทีถ่ ึงแก่กรรม ในขณะบตุ รดำ� รงต�ำแหน่ง ๑๑) สภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา และผู้ว่าราชการ กรงุ เทพมหานคร ทถี่ งึ แกก่ รรมในขณะด�ำรงต�ำแหนง่ ๑๒) ผทู้ ี่ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ เป็นกรณีพิเศษ หมายเหตุ บุคคลผทู้ ำ� ลายชีพตนเอง และผ้ตู อ้ งอาญาแผน่ ดิน ไม่พระราชทานนำ�้ หลวง และเครอ่ื งเกียรติยศประกอบศพ 113

พระพธิ ีธรรม ขัน้ ตอนการขอพระราชทานนำ้� หลวงอาบศพ เจา้ ภาพหรอื ทายาทจะต้องจัดเตรยี มและปฏิบัติ ดงั น้ี ๑) จดั ดอกไม้กระทง ๑ กระทง ๒) ธปู ไม้ระก�ำ ๑ ดอก ๓) เทยี น ๑ เล่ม มีพานรองพร้อม ๔) ลา พรอ้ มดว้ ยหนงั สอื กราบบงั คมทลู ลา ๕) ใบมรณะบัตร ๖) หลักฐานท่ีได้รับพระราชทานเคร่ืองราชอิสริยาภรณ์ชั้น สงู สดุ ท่ีได้รบั เจ้าภาพหรือทายาทน้ำ� สง่ิ ดังกล่าว ๑ - ๔ ไปกราบถวายบงั คมลา โดยติดตอ่ ทกี่ องพระราชพธิ ีสำ� นักพระราชวัง ในพระบรมราชวังต้ังแต่ เวลา ๐๘.๓๐ ถงึ ๑๖.๓๐ น. ทุกวนั ไม่เวน้ วันหยุดราชการ พร้อมทัง้ น�ำใบ มรณะบตั ร และหลักฐานที่ได้รับพระราชทานเคร่อื งราชอสิ ริยาภรณ์ชนั้ สูงสุดท่ีได้รับไปแสดงแก่เจา้ หนา้ ทกี องพระราชพิธดี ว้ ย เพอ่ื การจัดช้นั ของเครอ่ื งเกียรตยิ ศประกอบศพไดถ้ ูกตอ้ ง ส่วนพระสงฆ์ สมณศกั ดิ์ ไม่ต้องมดี อกไม้ ธูปเทียน เป็นหน้าที่ของกรมการศาสนาแจ้ง การมรณภาพ และขอพระราชทาน การสรง / อาบน�้ำศพให้ปฏบิ ตั ิดงั น้ี ๑) การสรง/อาบน้�ำหลวง ใหร้ ดที่อกของศพ ๒) การสรง/อาบน้ำ� หลวง ให้ปฏิบตั ิเป็นล�ำดับสดุ ทา้ ย ๓) ศพฆราวาส ให้ยกศรี ษะศพขึน้ เล็กน้อยเพ่อื รบั นำ้� หลวง 114

พระพิธธี รรม การจัดสถานที่และล�ำดับขั้นตอนพิธีพระราชทานน�้ำหลวง อาบศพ ๑) ใกล้กำ� หนดเวลาเจ้าหน้าทีเ่ ชญิ น�ำ้ หลวงฯ มาถงึ (เจา้ ภาพ รอรับ) แลว้ เชญิ ไปตงั้ ไว้ทโ่ี ตะ๊ ดา้ นศีรษะของศพ ๒) ได้เวลาเจ้าหนา้ ทีเ่ ชญิ นำ�้ หลวงไปต้งั ไว้ยงั โต๊ะทีจ่ ัดเตรยี มไว้ ๓) เมอื่ ไดเ้ วลาตามทก่ี �ำหนดเชิญประธานประกอบพธิ ี ๔) ประธานถวายความเคารพไปทางทิศที่พระบาทสมเด็จ พระเจา้ อยู่หัวประทับอยู่ ๕) (ในสว่ นกลาง) รับคณโฑน�้ำเปลา่ รดทีอ่ กของศพ แล้วรดน้�ำ ขมิ้นและน้�ำอบไทย ๖) (ในส่วนภูมิภาค) รดนำ้� ขมน้ิ และนำ้� อบไทยตามล�ำดับ ๗) ท�ำความเคารพศพ เปน็ เสรจ็ พิธี การแตง่ กาย ๑) เจ้าหน้าทเ่ี ชญิ น�้ำหลวงฯ แตง่ เครือ่ งแบบปกตขิ าวไว้ทกุ ข์ ๒) ประธานและผู้รว่ มพธิ ี แตง่ เครื่องแบบปกตขิ าวไว้ทุกข์ ชดุ สากลไว้ทกุ ข์หรือชดุ สุภาพไวท้ กุ ข์ 115

พระพิธีธรรม ๒. การขอพระราชทานเพลงิ ศพ ไฟพระราชทาน ประกอบด้วย ๑) เทียนจุดไฟ พรอ้ มโคม (เจ้าหนา้ ทีส่ �ำนักพระราชวงั เป็น ผู้อญั เชิญ) ๒) พานเคร่อื งขมา และดอกไมจ้ นั ทนพ์ ระราชทานเพอ่ื จดุ ไฟ พระราชทาน หบี พระราชทาน ประกอบดว้ ย ๑) เทียนชนวน ๑ เล่ม ๒) ไมข้ ดี ไฟ ๑ สลกั ๓) ดอกไม้จันทน์ ธูปไมร้ ะก�ำ และเทียน ๑ ชดุ การขอพระราชทานเพลิงศพจริง ๆ แล้วไม่ว่าจะเป็นการขอ พระราชทานเพลงิ ศพกรณปี กตหิ รอื เปน็ กรณพี เิ ศษ ขน้ั ตอนการดำ� เนนิ การ จะปฏบิ ัตลิ กั ษณะเดยี วกนั และไม่ตอ้ งเสยี ค่าใช้จา่ ยใด ๆ ท้งั สน้ิ การขอพระราชทานเพลิงศพพระสงฆ์สมณศักดิ์ท่ัวประเทศ เป็นภารกจิ อ�ำนาจหนา้ ทข่ี องกรมการศาสนา โดยวดั ทีม่ ีความประสงคจ์ ะ ดำ� เนนิ การขอพระราชทานเพลงิ ศพพระสงฆส์ มณศกั ดิ์ ตอ้ งทำ� หนงั สอื ผา่ น เจา้ คณะจงั หวดั หรอื สำ� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั และสำ� นกั งานวฒั นธรรม จังหวัดจะท�ำหนังสือในนามผู้ว่าราชการจังหวัดส่งไปยังกรมการศาสนา เพอื่ ดำ� เนนิ การตามขนั้ ตอนผา่ นเลขาธกิ ารพระราชวงั เมอ่ื ทางสำ� นกั พระราชวงั ดำ� เนนิ การเรยี บรอ้ ยแลว้ กรมการศาสนาจะรบั หบี เพลงิ จากกองพระราชพธิ ี 116

พระพธิ ธี รรม ส�ำนกั พระราชวงั แลว้ นำ� ส่งให้จงั หวดั ทางไปรษณียใ์ นนามผวู้ า่ ราชการ จงั หวัด เพ่อื มอบให้สำ� นกั งานวัฒนธรรมจงั หวดั ดำ� เนนิ การ การขอพระราชทานเพลงิ ศพหนว่ ยราชการต่างๆ เจา้ ภาพหรือ ทายาทผู้ประสงค์ขอพระราชทานเพลิงศพ จะต้องท�ำหนังสือแจ้งไปยัง กระทรวงเจ้าสังกัดของผู้ถึงแก่กรรม เพื่อให้เจ้าสังกัดท�ำเรื่องเสนอ เลขาธิการพระราชวัง โดยระบุ ๑) ชอ่ื ตำ� แหนง่ ชนั้ ยศ ของผถู้ งึ แก่กรรม ๒) ถึงแกก่ รรมดว้ ยโรคอะไร ทไ่ี หน เมื่อใด ๓) ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสรยิ าภรณ์ อะไรบ้าง ๔) มีความประสงค์จะขอรับพระราชทานเครื่องเกียรติยศ ประกอบศพ อย่างใดบา้ ง ๕) ประกอบการฌาปนกิจศพท่วี ัดไหน จงั หวดั ไหน วัน เวลาใด การขอพระราชทานเพลิงศพเป็นกรณีพิเศษ เจ้าภาพหรือ ทายาท ผู้ประสงคข์ อพระราชทานเพลิงศพเป็นกรณีพิเศษ ต้องทำ� หนังสอื ถงึ เลขาธกิ ารพระราชวัง โดยระบุ ๑) ชอ่ื – สกลุ และประวัติโดยย่อของผถู้ ึงแกก่ รรม ๒) ถงึ แก่กรรมดว้ ยโรคอะไร ท่ไี หน เมอ่ื ใด ๓) ระบคุ ุณงามความดที ่เี ปน็ ประโยชน์ แก่ประเทศชาติ หรือ คุณสมบัติตามหลักเกณฑก์ ารพิจารณาการขอพระราชทาน เพลงิ ศพ เป็นกรณพี ิเศษ ๔) ระบวุ ัน เวลา สถานที่ท่จี ะประกอบการฌาปนกจิ 117

พระพิธธี รรม กรณีท่ีเป็นผู้ท�ำคุณประโยชน์ต่อพระพุทธศาสนา จะต้องท�ำ เรือ่ งผ่านมายังกรมการศาสนา เพื่อทำ� หนงั สอื ประกอบความเห็นไปยงั เลขาธกิ ารพระราชวงั ดว้ ย หลักฐานที่ต้องน�ำมาแสดงในการขอพระราชทานเพลิงศพ เปน็ กรณพี ิเศษ มีดังน้.ี - ๑) ใบมรณบตั ร ของผู้ถงึ แกก่ รรม ๒) ทะเบียนบา้ นของทายาทของผถู้ ึงแกก่ รรม ๓) บัตรประจำ� ตัวประชาชน หรือบตั รข้าราชการ ของทายาท ของผู้ถงึ แกก่ รรม ๔) หนังสือรับรองจากหนว่ ยงานรฐั วสิ าหกิจ ใบอนโุ มทนาบตั ร ใบประกาศเหรยี ญกล้าหาญ หรือเหรียญชยั สมรภูมิ ท้งั นี้ ต้องนำ� เอกสารตน้ ฉบับและส�ำเนาแนบมาพรอ้ มกบั หนังสือ ดว้ ย หลักเกณฑ์การขอพระราชทานเพลงิ ศพ ผู้มสี ทิ ธิไดร้ ับพระราชทานนำ้� หลวง เพลงิ หลวง และหบี เพลงิ ต้อง มีต�ำแหนง่ ชัน้ และยศ ดังตอ่ ไปนี.้ - ๑) พระสมณศกั ดิ์ ตง้ั แตช่ นั้ “ พระครสู ญั ญาบตั ร” ข้นึ ไป และพระภกิ ษุ สามเณร เปรียญ ๙ ประโยค ๒) พระราชวงศ์ ต้ังแตช่ ั้น “ หมอ่ มเจา้ ” ขน้ึ ไป ๓) ผู้ได้รับพระราชทานบรรดาศักด์ิ ๔) ข้าราชการพลเรอื น ต้งั แต่ระดับ ๓ ข้นึ ไป 118

พระพธิ ธี รรม ๕) ขา้ ราชการฝ่ายทหาร ต�ำรวจ ยศชนั้ รอ้ ยตรขี ึน้ ไป ๖) ผไู้ ดร้ บั พระราชทานเครื่องราชอสิ ริยาภรณ์ ตั้งแต่ “เบญจมดเิ รกคณุ าภรณ์” (บ.ภ.) และ “เบญจมาภรณ์มงกุฎไทย” (บ.ม.) ขึน้ ไป ๗) ผทู้ ไี่ ดร้ บั พระราชทานเครอื่ งราชอสิ รยิ าภรณ์ “จลุ จอมเกลา้ ” (จ.จ.) หรอื “ตราสบื ตระกลู ” (ต.จ.) ขึน้ ไป ๘) ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์เหรียญ “รัตนาภรณ์” รัชกาลปัจจุบนั ๙) สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎร สมาชกิ วฒุ สิ ภา สมาชกิ สภาจงั หวดั สมาชกิ สภาเทศบาลท่ีถึงแก่กรรมในขณะดำ� รงต�ำแหนง่ ๑๐) รฐั มนตรี ๑๑) ผู้ทีท่ รงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ เป็นกรณพี เิ ศษ หลักเกณฑก์ ารขอพระราชทานเพลิงศพเปน็ กรณพี เิ ศษ ผทู้ ีส่ มควรได้รับการพจิ ารณา ในการขอพระราชทานเพลงิ ศพ กรณีเปน็ พเิ ศษ ควรอยู่ในหลักเกณฑ์ ดงั น.้ี - ๑) ผู้ที่อย่ใู นราชสกลุ ชน้ั หม่อมราชวงศ์และหมอ่ มหลวง ๒) พนักงานรฐั วสิ าหกจิ ระดบั สงู ๓) ผทู้ ี่ไดร้ ับพระราชทานเหรียญราชรจุ ิ เหรียญกล้าหาญ และ เหรยี ญชยั สมรภูมิ ๔) ผู้ท่ีท�ำประโยชน์ให้กับประเทศชาติ เช่น ศิลปินแห่งชาติ นักกีฬาระดับชาติ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร อดีตสมาชิกวุฒิสภา 119

พระพธิ ีธรรม อดตี สมาชกิ สภาจงั หวดั หรืออดีตสมาชิกสภาเทศบาล ๕) ผู้ทำ� คณุ ประโยชน์ เชน่ บริจาคเพือ่ การกศุ ลคิดเป็นมลู ค่าไม่ นอ้ ยกวา่ ๕๐๐,๐๐๐ บาท บรจิ าคร่างกาย หรอื อวยั วะ ๖) บดิ ามารดาของขา้ ราชการชั้นผู้ใหญ่ระดบั ๖ ข้ึนไป หรอื เทียบเทา่ ขึน้ ไป ๗) บิดามารดาของผู้ท่ีได้รับพระราชทานเคร่ืองราช อสิ รยิ าภรณ์ “ตริตราภรณช์ า้ งเผือก” (ต.ช.) ข้ึนไป ๘) บดิ ามารดาของพระสมณศกั ดิ์ ตงั้ แตช่ น้ั “พระครสู ญั ญาบตั ร” ขน้ึ ไป ๙) บิดามารดาของข้าราชการทหาร ต�ำรวจ ต้งั แตร่ ะดบั พันโท นาวาโท นาวาอากาศโท และพนั ต�ำรวจโทขึน้ ไป หมายเหตุ บุคคลผู้ท�ำลายชีพตนเอง และผตู้ ้องอาญาแผ่นดนิ ไม่ พระราชทานเพลิงและเคร่ืองประกอบเกยี รตยิ ศ ข้ันตอนการปฏิบตั ิพธิ ีพระราชทานเพลงิ (หีบเพลงิ ) ๑) ใกลเ้ วลา เจา้ หนา้ ทเี่ ชญิ หบี เพลงิ พระราชทานมาถงึ (เจา้ ภาพ รอต้อนรบั ) น�ำหบี เพลงิ ขนึ้ ต้ังบนเมรดุ ้านศรี ษะของศพ ๒) ได้เวลา เจ้าภาพเชิญประธานทอดผ้าบังสุกุล (พระสงฆ์ บงั สกุ ุล) ๓) เจ้าหน้าที่เชญิ หบี เพลงิ พระราชทาน 120

พระพธิ ธี รรม ๔) ประธานถวายความเคารพไปทางทิศท่ีสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ประทบั อยู่ หรือถวายบงั คม (ไหว้) ไปทหี่ บี เพลิง แล้ว ๕) หยิบเทียนชนวนในหีบเพลิงพระราชทานมอบให้เจ้าหน้าที่ ถือไว้ ๖) หยบิ กลกั ไมข้ ดี ไฟ จุดไฟต่อเทยี นชนวนใหต้ ิดดี ๗) ถวายบงั คม (ไหว)้ ๑ คร้งั กอ่ นหยบิ ดอกไมจ้ ันทน์ ธูป เทียน จุดไฟหลวงจากเทยี นชนวน ๘) วางดอกไมจ้ นั ทน์ ธปู เทยี นไวใ้ ต้กลางฐานทตี่ ั้งศพ (หรือทท่ี ่ี เจา้ ภาพจดั ไว)้ ๙) ถอยหลัง ๑ กา้ ว ทำ� ความเคารพศพ ๑ ครัง้ แล้วลงจากเมรุ เปน็ เสรจ็ พธิ ี (จากนน้ั ผ้มู ีเกียรติและเจา้ ภาพขนึ้ วางดอกไมจ้ ันทน์เป็น ล�ำดับไป) ลำ� ดบั การอ่านประกาศเกยี รตยิ ศ ในพิธีพระราชทานเพลงิ ศพ ๑) หมายรับสัง่ (ถา้ ยังไม่ได้รับไมต่ ้องอา่ น) ๒) ส�ำนกึ ในพระมหากรุณาธคิ ณุ ๓) ประวตั ผิ ้วู ายชนม์ หมายเหตุ ๑) จะอา่ นเพยี งอย่างใดอยา่ งหนึง่ หรือไม่อ่านเลยกไ็ ด้ ๒) ไม่ควรใชค้ �ำน�ำหนา้ ชอ่ื ผูไ้ ดร้ ับพระราชทานเพลงิ ศพวา่ คณุ พ่อ... คณุ แม.่ .. ๓) ควรใชว้ า่ นาย... นาง...นางสาว...... หรอื ยศ นำ� หนา้ ชอ่ื เทา่ นนั้ 121

พระพิธธี รรม การแตง่ กาย ๑) เจา้ หนา้ ทผี่ เู้ ชญิ หบี เพลงิ พระราชทาน แตง่ ชดุ ปกตขิ าวไวท้ กุ ข์ ๒) ประธาน แต่งชุดปกติขาวไว้ทุกข์ ชุดสากลไว้ทุกข์ หรือ ชุดสุภาพสำ� หรบั งานศพ ๓) เจ้าภาพ ถ้าเป็นข้าราชการควรแต่งชุดปกติขาวไว้ทุกข์ ชุดสากลไว้ทกุ ขห์ รือชุดสุภาพสำ� หรบั งานศพ ๓. การขอพระราชทานดินฝงั ศพ เกณฑก์ ารขอพระราชทานดินฝังศพ ๑) มีเกณฑก์ ารขอเช่นเดียวกับการขอพระราชทานเพลิงศพ ๒) ขอพระราชทานไดท้ ้ังผูน้ บั ถือศาสนาพุทธ ครสิ ต์ และ อิสลาม ดนิ ฝงั ศพพระราชทาน ๑) ในหบี ประกอบด้วยดนิ ๒๐ ก้อน หอ่ ดว้ ยผา้ ขาว ๑๐ ก้อน หอ่ ดว้ ยผา้ ด�ำ ๑๐ ก้อน ๒) การหยบิ ดนิ พระราชทาน ให้หยิบทีละคู่ คอื สขี าว ๑ ก้อน และสดี ำ� ๑ ก้อน ๓) การวางดินพระราชทาน ให้วางบนหลังหีบศพตั้งแตด่ า้ น ศีรษะศพลงไปจนครบทั้ง ๑๐ คู่ 122

พระพิธีธรรม วธิ ีปฏิบัติในพธิ ีพระราชทานดนิ ฝงั ศพ ๑) ใกลเ้ วลา เจ้าหนา้ ท่ีเชญิ หีบดนิ ฝังศพพระราชทานถงึ สถานท่ี ตงั้ ศพ (เจา้ ภาพรอต้อนรบั ) เชิญหีบดินตงั้ ไวด้ ้านศรี ษะของศพ ทำ� ความ เคารพศพ ๒) เจา้ ภาพท�ำพธิ ีเคารพศพเสร็จแล้ว (ถา้ มกี ารอา่ นประกาศ เกียรตยิ ศ อา่ นในลำ� ดับน้ี) ๓) เชิญหีบศพไปทห่ี ลมุ ฝงั ศพ ทำ� พธิ เี คารพศพเป็นคร้งั สุดท้าย ๔) เชญิ หีบศพลงวางในหลุม ๕) เจ้าหนา้ ทเ่ี ชิญหีบดินพระราชทาน ๖) ประธานถวายความเคารพไปทางทิศท่ีพระบาทสมเด็จเจ้า อยหู่ ัวประทับอยู่ หยบิ ห่อดิน พระราชทานสขี าว - สีด�ำ ครั้งละ ๑ คู่ วาง เรียงบนหลงั หบี ศพจากทางด้านศรี ษะของศพลงไปจนครบทง้ั ๑๐ คู่ ๗) ทำ� ความเคารพศพ ๑ ครง้ั ๘) ผมู้ ีเกยี รติ ญาตแิ ละเจา้ ภาพวางดินฝงั ศพ ๙) เสรจ็ พธิ ี การแต่งกาย ๑) เจ้าหน้าที่ผู้เชิญหีบเพลิงพระราชทาน แต่งชุดปกติขาวไว้ ทกุ ข์ ๒) ประธาน แตง่ ชดุ ปกตขิ าวไวท้ ุกข์ ชุดสากลไว้ทกุ ข์ หรอื ชดุ สุภาพส�ำหรับงานศพ ๓) เจา้ ภาพ ถา้ เปน็ ขา้ ราชการควรแตง่ ชดุ ปกตขิ าวไวท้ กุ ข์ ชดุ สากล ไวท้ กุ ข์หรอื ชดุ สุภาพสำ� หรับงานศพ 123

พระพิธธี รรม บทท่ี ๗ การปฏบิ ตั ิหนา้ ทีข่ องหนว่ ยราชการ ในพิธีการสวดพระอภิธรรมของพระพิธีธรรม จะต้องมีหน่วย ราชการต่างๆ มาปฏิบัติงานเพ่ือให้พิธีการเป็นไปด้วยความเรียบร้อย สมพระเกยี รติ ถูกตอ้ งตามโบราณราชประเพณี และเพ่อื อ�ำนวยความ สะดวกต่างๆ แก่พระพิธีธรรม หนว่ ยราชการท่ีเป็นหลักใหญ่ คอื ส�ำนกั พระราชวังและกรมการศาสนา โดยมีภารกจิ แบง่ ไปตามฝ่ายตา่ งๆ ดังนี้ สำ� นักพระราชวัง เมอื่ กองพระราชพธิ ี สำ� นกั พระราชวงั ไดร้ บั แจง้ จากญาตผิ เู้ สยี ชวี ติ ว่ามีความประสงค์ขอรับพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ให้แก่ ผเู้ สียชีวิต เจา้ หน้าท่ีส�ำนักพระราชวงั จะทำ� การพิจารณากฎเกณฑ์ในการ ขอรับพระราชทาน ซึง่ ประกอบไปด้วยเอกสาร ดงั น้ี ๑) ส�ำเนาบัตรประชาชนของผู้เสียชีวิต/ส�ำเนาบัตรข้าราชการ ของผู้เสียชีวติ ๒) ส�ำเนาทะเบยี นบ้านของผ้เู สยี ชีวติ ๓) ส�ำเนาเคร่ืองราชอิสรยิ าภรณ์ท่ผี ู้เสียชวี ิตได้รบั เมือ่ เจา้ หนา้ ท่สี �ำนักพระราชวัง พจิ ารณาแล้วเห็นวา่ อย่ใู นเกณฑ์ การขอพระราชทาน ก็จะพิจารณาให้ตามระเบียบ “หลักเกณฑเ์ ทียบ เกียรตยิ ศพระราชทานแกพ่ ระศพและศพ” และแจง้ เจา้ หน้าทท่ี ่เี กีย่ วข้อง ดงั นี้ ๑) ฝ่ายศุภรัต มีหน้าที่ในการจัดอาสนะ กระโถน ขันน�้ำ ไปตั้งแต่ถวายพระสงฆ์ เบิกผ้าไตรแบ่งถวายพระสวดพระอภิธรรมจาก 124

พระพิธธี รรม ฝ่ายพสั ดุ เบิกเงนิ ถวายพระสวดพระอภธิ รรมจากกองคลัง และปฏบิ ัติ ราชการตามหน้าท่ี เชน่ เชญิ ผา้ ไตร ผา้ สบงใหป้ ระธาน ๒) ฝ่ายสนมพลเรอื น มีหนา้ ทีใ่ นการเบิกธูปเทียนเครอื่ งนมสั การ เคร่ืองบชู ากระบะมกุ เทยี นชนวนจากฝ่ายพสั ดุ และปฏิบตั ิราชการตาม หน้าท่ี เช่น เชิญเทียนชนวน ทกี่ รวดน้�ำ แต่งที่บูชา ๓) ฝา่ ยราชปู โภค มีหนา้ ทใ่ี นการตรวจแต่งภูษาโยงให้เรยี บรอ้ ย และปฏิบตั ิราชการตามหน้าท่ี เช่น ลาดภูษาโยง และเกบ็ ภษู าโยง ๔) ฝา่ ยมหาดเลก็ มีหนา้ ท่ีในการจดั น�ำ้ ร้อน น�้ำเย็น ถวายพระ สงฆแ์ ละเลีย้ งแขกทว่ั ไป กรมการศาสนา เมอื่ ไดร้ บั แจง้ จากสำ� นกั พระราชวงั จะทำ� การจดบนั ทกึ รายละเอยี ด ตัวอย่างเชน่ ผตู้ ายชอื่ ..............................สกุล.......................... ตงั้ บำ� เพ็ญกุศล ณ ศาลา.........................วดั ............................จำ� นวน..........................วัน น้ำ� หลวงพระราชทาน เวลา....................................โกศ........................... และนิมนต์พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรมตามที่กองพระราชพิธี แจ้งมา จัดเจ้าหนา้ ทไ่ี ปปฏิบตั ริ าชการ จัดพาหนะรบั สง่ พระพธิ ธี รรม และ ปฏบิ ัตริ าชการตามหน้าท่ี เชน่ จัดตง้ั ตพู้ ระอภธิ รรมพร้อมพัดยศ จัดเก็บ เครอ่ื งไทยธรรม (ถา้ ม)ี ผา้ ไตร ผา้ สบง ทีพ่ ระพิธธี รรมรบั ถวาย และ พิจารณาแล้ว 125

พระพธิ ธี รรม 126

พระพธิ ีธรรม 127

พระพธิ ธี รรม 128

พระพิธีธรรม บรรณานุกรม กัลยาณสิทธิวัฒน์,พระครู. พระพิธีธรรมการสวดท�ำนองหลวง. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ๒๕๕๑. เดชา ศรีคงเมือง. วิทยานิพนธ์เร่ือง การวิเคราะห์ท�ำนองสวด พระอภิธรรมในพธิ ีศพหลวง. บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลัย มหดิ ล. ๒๕๔๘. ทองพลู บณุ ยมาลกิ . พิธสี วดพระอภิธรรม : การศึกษาสังเกต. คณะ มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สถาบันราชภัฏสวนดุสิต : กรุงเทพมหานคร. ๒๕๔๒. ปริยัติดิลก,พระราช. ประวัติวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ๑๘๐ ปี. กรุงเทพมหานคร : อมรินทร์พร้ินต้ิงแอนด์พับลิชช่ิง จ�ำกัด. ๒๕๕๑. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานกุ รมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงุ เทพมหานคร : ศริ วิ ฒั นาอินเตอร์พรน้ิ ท.์ ๒๕๔๖. สำ� นกั พระราชวงั . รวมเรอื่ งและขอ้ ปฏบิ ตั เิ กยี่ วกบั ราชสำ� นกั .ฉบบั พมิ พ์ ครงั้ ท่ี ๑๙. กรุงเทพมหานคร : เรอื นแก้วการพมิ พ์. ๒๕๕๖. อรุณธรรมรังสี,พระครู. มนต์พิธี ส�ำหรับพระภิกษุสามเณรและ พทุ ธศาสนิกชนทว่ั ไป. กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพอ์ ักษรสมัย. ๒๕๕๖. 129

กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม