386

สมุนไพรพืน้ บ้านลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพืน้ บ้าน วิธีปรุง 1. เดด็ ผักเชยี งดาเตรยี มไว 2. วนุ เสนแชน ำ้ ไวแ ลวตดั ใหพ อดี 3. โขลกพรกิ แหง เกลือ หอม กระเทยี ม ปลารา กะป รวมกนั ใหละเอียด 4. ตัง้ หมอ แกงใสน้ำพอควร ใสน ้ำพริกทีโ่ ขลกไว พอนำ้ เดอื ดใสป ลายางซงึ่ บเิ ปนชิ้นๆ ตม ทิ้งไว จนนำ้ ขนุ ใสผักเชยี งดา พอเดอื ดอีกคร้ังใสวุนเสน ชิมรสจนไดท่ี แลวยกลง หากไมม ปี ลายาง ใชเน้ือหมูหรอื กระดูกหมูแทน หากชอบมะเขือเทศกส็ ามารถใสล งไปได คุณคา ทางอาหารตอ สขุ ภาพ ผักเชียงดาใชเปนยารักษาเบาหวานในอินเดียและประเทศในแถบเอเชียมานานกวา 2,000 ป แลว ผักเชียงดาสามารถชวยคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผูปวยเบาหวาน ท้ังชนิดพึ่งอินซูลิน และไม พ่ึงอนิ ซลู ินได ผักเชียงดาคั้นน้ำสดมีฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระ โดยสามารถปองกันการทำลายดีเอ็นเอในเซลล เม็ดเลอื ดขาว ผักเชียงดามีคุณคาทางโภชนาการสูง ในยอดออนและใบออนมีวิตามินซี เบตาแคโรทีน และ สารตา นอนุมลู อสิ ระในปรมิ าณสงู ขอ ควรระวงั อาจทำใหเกิดภาวะระดับน้ำตาลในเลือดต่ำเมื่อใช รวมกับยาลดระดับน้ำตาล ควรแจงใหแพทยผูรักษา ทราบเมือ่ ใชร ว มในการรักษา 49

สมนุ ไพรพืน้ บา้ นลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปญั ญาของหมอพนื้ บ้าน ภมู ปิ ญญาหมอพนื้ บาน สตู ร 1 สรรพคณุ บำรงุ ตับ บำรุงนำ้ ดี ลดนำ้ ตาลในเลอื ดไดดี สวนประกอบ 1. ใชผักเชียงดาท้ัง 5 (ราก ใบ ลำตน ผล ดอก) หนัก 30 กรมั 2. น้ำ 1 ลติ ร วธิ ที ำ ตมใหเ ดือด หลงั จากนำ้ เดือดแลว 15 นาที แลวนำ น้ำมาดืม่ วิธีรับประทาน ด่ืมครั้งละ 1 แกว กอนอาหาร วันละ 3 เวลา เชา -กลางวนั -เยน็ รบั ประทาน 1 เดือน สูตร 2 สรรพคณุ ลดน้ำตาลในเลือด บำรุงน้ำดี สวนประกอบ นำทั้งตนมาผ่งึ ลมใหแหงแลว อบกรอบ วธิ ที ำ บดเปนผงใสแ คปซูลเบอรศ ูนย (500 มลิ ลกิ รมั ) วธิ รี ับประทาน รับประทานครง้ั ละ 3 เม็ด กอ นอาหาร วนั ละ 2 เวลา เชา-เย็น สตู ร 3 สรรพคณุ ลดนำ้ ตาลในเลอื ด บำรงุ นำ้ ดี สวนประกอบ ยอดออ น ดอกออน ใบออน วธิ ที ำ ใชย อดออน ดอกออน ใบออ นลวก จิ้มน้ำพรกิ วนั ละพอประมาณ (1 กำมอื ) วธิ ีรบั ประทาน รบั ประทานเปนอาหารกนิ ไดท กุ วัน 50

สมุนไพรพนื้ บ้านลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพืน้ บ้าน ลกู ซัด ชอื่ ทอ งถิน่ /ชื่ออื่น - 51

สมุนไพรพน้ื บ้านลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้นื บา้ น ลูกซัด แหลง ที่พบ พบมากในแถบอินเดีย อเมริกาเหนือ และเมดเิ ตอรเรเนียน สวนที่ใช เมลด็ การใชป ระโยชนตามภมู ิปญญาพืน้ บาน ลูกซัดถูกใชเปนสมุนไพรรักษาโรคในตำราอายุรเวทของอินเดีย ใบของตนลูกซัดนำมาใชเปนผัก ในประเทศอนิ เดยี ในประเทศไทยนำมาใชเ พ่ืออบร่ำเสอื้ ผา ตัวอยา งผลติ ภัณฑท ่มี จี ำหนา ย แคปซลู เครือ่ งเทศ คุณคาทางอาหารตอสขุ ภาพ ชะลอการดูดซมึ คารโบไฮเดรต ยับยง้ั การกระจายกลโู คส และอาจกระตนุ การหล่ังอินซลู ิน ทำให ลดนำ้ ตาลในเลือด ปริมาณท่ีกำหนด 10-15 กรัมตอวนั อาการขางเคยี ง ไมส บายทอง ขอควรระมดั ระวงั อาจทำใหเ กดิ การแพไดในผปู ว ยทแี่ พถ่ัวลิสง ถั่วเขียว 52

สมนุ ไพรพ้นื บา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน ภูมิปญ ญาหมอพ้ืนบา น สตู ร 1 สรรพคณุ ชวยลดนำ้ ตาลในกระแสเลือด สว นประกอบ 1. ผลลูกซัด (สดหรอื แหงกไ็ ด) 3 ชอนโตะ 2. น้ำ 1 ลติ ร วิธที ำ ตมใหเ ดอื ดนาน 15-20 นาที วิธรี ับประทาน ดื่มคร้งั ละ 1 ถว ยชา วันละ 2 คร้ัง กอ นอาหาร เชา-เยน็ เพื่อควบคุมระดับน้ำตาล ขอควรระวัง 1) ถาดื่มแลวมีอาการวิงเวียนใหหยุดด่ืม ถาหายวิงเวียนแลวกลับมาลองดื่มอีกคร้ัง แลวควรสงั เกตตัวเองดว ย 2) ผทู มี่ อี าการทอ งผกู ไมค วรรบั ประทานเพราะรสฝาดของลกู ซดั อาจทำใหม อี าการทอ งผกู มากข้นึ 53

สมุนไพรพื้นบา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพนื้ บ้าน ตำลึง ช่อื ทอ งถ่นิ /ชือ่ อนื่ ผักแคบ ผักตำนนิ ผักหมลึง 54

สมุนไพรพ้ืนบ้านลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพืน้ บ้าน ตำลงึ แหลงทพ่ี บ พบทว่ั ไป สวนที่ใช ใบและยอดออ น การใชป ระโยชนต ามภมู ปิ ญ ญาพน้ื บาน ตำราอายุรเวทในอินเดยี ตำลึงเปนพืชที่ใชร กั ษา เบาหวาน ใบใชล ดอาการคนั อาการอักเสบเนือ่ งจากแมลงกดั ตอ ยและพชื มพี ษิ 55

สมุนไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ียง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพน้ื บา้ น ตวั อยางตำรับอาหาร 20 กรัม นำ้ ตำลึง 10 กรัม 200 กรมั สว นผสม 1 กรมั ใบตำลึง พอประมาณ นำ้ มะนาว นำ้ สะอาด เกลือปน หญาหวาน วิธปี รุง 1. นำหญาหวานพอประมาณ ใสในภาชนะท่ีทนความรอน เติมน้ำสะอาด นำไปตัง้ ไฟ ตมพอเดอื ด จากนั้นกรองกาก ออก 2. นำใบตำลึงมาลางใหสะอาด แลวหั่นใสเครื่องปน ใสน้ำ ตมหญาหวานคร่ึงหน่ึง ปนใหละเอียด นำไปกรอง ใสน้ำ ท่ีเหลือค้ันเอาแตน้ำ ปรุงรสดวยเกลือ น้ำมะนาว ชิมรส ตามชอบใบและยอดออนตำลึงนิยมนำไปประกอบ อาหารหลายชนดิ เชน ตมจืด แกงเลียง ลวกจมิ้ น้ำพริก คุณคา ทางอาหารตอสุขภาพ ในใบตำลงึ มีกรดอะมิโน แคลเซียม ฟอสฟอรัส และพบวา มเี บตาแคโรทีนสูง แมไ มท ราบวา สาร ชนิดใดออกฤทธิ์และกลไกเปน เชน ไร แตม ขี อ มูลวาเปน สมนุ ไพรทีก่ ระตนุ การหลัง่ อินซูลิน 56

สมนุ ไพรพืน้ บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพืน้ บ้าน ภมู ปิ ญ ญาหมอพืน้ บาน สตู ร 1 สรรพคุณ รักษาเบาหวาน ชวยขับพิษและดูแลตับ ใหดขี ้ึน สว นประกอบ 1. เถาตำลึงแก 1 ตน (ขนาดเสนผาศูนยกลาง 1 น้ิว ข้ึนไป ขนาดยาว 1 คบื ) 2. น้ำ 2 ลิตร วิธที ำ สบั เปนแวน ๆ ตม กบั น้ำ 2 ลิตร เดือดนาน 15 นาที (จับเวลาหลงั นำ้ เดอื ด) แลวใหด ม่ื แทนนำ้ วิธรี ับประทาน ด่ืมแทนน้ำไดบ อ ยครง้ั ไมมีผลขางเคียง สตู ร 2 สรรพคณุ ชว ยบำรงุ ตับ ไต แกเบาหวาน วิธีทำ ใชสวนใบเปนผกั ตมจ้มิ น้ำพริก หรอื ใสแ กงเลียง หรอื ตม จดื ใสเห็ดหหู นูดำ วิธีรับประทาน รับประทานเปน อาหาร 57

สมุนไพรพนื้ บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพนื้ บ้าน กระเทียม ชื่อทองถิน่ /ชอ่ื อื่น หอมเตยี ม กระเทยี มขาว หวั เทยี ม 58

สมนุ ไพรพื้นบ้านลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพื้นบา้ น กระเทียม แหลงที่พบ ในประเทศไทยมกี ารปลกู มากท่ีจงั หวดั สวนท่ใี ช ศรีสะเกษ เชียงใหม ลำพูน ลำตนใตดนิ หรือท่เี รยี กวา หวั การใชประโยชนตามภูมิปญญาพื้นบา น เปนสมุนไพรรสเผ็ดรอน ใชเปนยาขับลมในลำไส และใชในการรักษากลากเกล้ือน แกไอ ขับ เสมหะ ชว ยยอ ยอาหาร คุณคา ทางอาหารตอ สขุ ภาพ สารสำคัญที่ออกฤทธ์ิคือ อัลลิซิน โดยจะไปกระตุนใหมีการหล่ังอินซูลินมากขึ้น หรือไปทำให อินซูลินอยูในรูปอิสระ จึงสงเสริมใหมีการใชน้ำตาลไดมากข้ึน รับประทานในรูปอาหารหรือ รบั ประทานหวั กระเทยี มสด คร้งั ละประมาณ 5 กรัม วันละ 3 คร้ัง พรอมอาหารหรอื หลงั อาหาร ภมู ปิ ญญาหมอพื้นบาน สตู ร 1 สรรพคุณ ชว ยยอยอาหาร ลดไขมัน ลดความดนั ขับลม บำรงุ ธาตุ ชว ยสมานแผลในลำไส สว นประกอบ ตนกระเทียมสด 3-5 ตน หรือหัวกระเทียมไทยสด 7 กลีบ วิธีทำ นำมารบั ประทานเปนเครอ่ื งเคียงหรือนำมาผัดกับเห็ดสามอยา ง (เห็ดอะไรกไ็ ด) อยา ใหร สจัด วิธรี ับประทาน รับประทานเปนอาหารไดทุกวัน 59

สมุนไพรพื้นบา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน อินทนิลน้ำ ชอ่ื ทองถิ่น/ชือ่ อ่นื ตะแบกดำ อนิ ทนิล Banaba 60

สมนุ ไพรพนื้ บ้านลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ัญญาของหมอพน้ื บ้าน อินทนลิ นำ้ แหลง ท่พี บ เปนพืชสมุนไพรที่ถูกใชกันมาเปนเวลานับศตวรรษแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต ในรปู ชาชงจากใบ หรอื รูปสารสกัดจากใบ เปนยารกั ษาโรคเบาหวาน และโรคอว น สว นทใี่ ช ใบ การใชประโยชนต ามภมู ปิ ญ ญาพื้นบาน ใบ รสจืด ขมฝาดเยน็ ตม หรือชงนำ้ รอ นดืม่ แกโ รคเบาหวาน ขบั ปส สาวะ เมลด็ รสขม แกโรคเบาหวาน แกนอนไมห ลบั ผลติ ภัณฑท ่มี จี ำหนาย ชาชง ยาแบบแคปซูลนิ่มท่ีมีสารสกัดจากใบอินทนิลน้ำ เทียบเทา 1% และมีน้ำมัน รำขาว เปนสวนประกอบ โดยรับประทานคร้งั ละ 1 เม็ด กอนอาหาร เชา และเยน็ โดยรบั ประทานกอน อาหาร 1 ชั่วโมงครง่ึ คณุ คา ทางอาหารตอ สุขภาพ สารที่มีฤทธ์ิลดน้ำตาลในเลือดในใบของอินทนิลคือ โคโรโซลิค แอซิด (corosolic acid) มีผล ทำใหลดปริมาณน้ำตาลในเลือดได นอกจากนี้ ยังพบวา มีฤทธ์ิตานออกซิเดชั่นที่ดี และสามารถลด ความดัน และปรับการทำงานของไตโดยการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและปองกันการดื้ออินซูลิน อกี ดว ย 61

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพน้ื บ้าน ขอควรระวังในการใช ระวงั การใชผ ลติ ภณั ฑทมี่ ี โคโรโซลคิ แอซดิ ในเดก็ สตรี มีครรภ มารดาที่ใหนมบุตรผูมีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำอยู กอ นแลว ภมู ปิ ญ ญาหมอพื้นบาน สูตร 1 สรรพคณุ ขบั นำ้ ตาล ลดไขมันในเสน เลอื ด สวนประกอบ 1. เปลอื ก ใบ เน้อื ไม สามอยา งรวมแลว 1 กำมอื (หรือประมาณ 30 กรัม) ยาว 1 คืบ มัดตอกสามเปาะ 2. นำ้ 2 ลติ ร วิธที ำ ตมใหเ ดอื ด 30 นาที (จับเวลาหลงั นำ้ เดอื ด) วธิ ีรับประทาน ดื่มครัง้ ละ 1 แกว วันละ 2 เวลา กอนอาหาร เชา -เยน็ เพือ่ ควบคุมระดับนำ้ ตาล 62

สมุนไพรพ้นื บา้ นลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บ้าน 2.3 กล่มุ สมุนไพรพ้ืนบา้ นกลมุ่ นีใ้ ช้แทนความหวานของน้ำตาล ในการประกอบอาหาร หญา้ หวาน ชือ่ ทองถิ่น/ชอื่ อน่ื - 63

สมนุ ไพรพ้นื บ้านลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพน้ื บ้าน หญา้ หวาน แหลง ที่พบ หญาหวานมีตนกำเนิดท่ีประเทศ ปารากวัย หญาหวานเร่ิมเขามาในประเทศไทย เมื่อป พ.ศ. 2550 และปลูกกันมากในภาคเหนือ โดยเฉพาะท่ี จงั หวัดเชียงใหม ลำพูนและเชยี งราย สว นที่ใช ใบ คณุ คา ทางอาหารตอ สขุ ภาพ มีขอมูลวา สารสำคัญในหญา หวานอาจเพิ่มการตอบสนองตอ ฮอรโ มนอนิ ซูลนิ หรอื ลดการดูดซึม กลูโคสในทางเดินอาหาร สารสกัดจากหญาหวานสามารถลดระดับน้ำตาลหลังม้ืออาหารไดประมาณ 18% ในผูปว ยเบาหวานชนดิ ที่ 2 สว นผลระยะยาวของหญา หวานตอผูปว ยเบาหวานยังไมชดั เจน หญาหวานเปนพืชท่ีมีความหวานมากกวาน้ำตาล 10-15 เทา สารสกัดจากหญาหวาน “สตีวิโอ ไซด” มีความหวานกวาน้ำตาล 100-300 เทา แตไมถูกยอยใหเกิดพลังงาน สามารถใชแทนน้ำตาลใน ผปู วยโรคเบาหวาน 64

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน ขอ ควรระวงั ในการใช หญาหวานเปนพืชในวงศ Asteraceae/Compositae ซ่ึงเปนวงศเดียวกับ Ragweed (วัชพืชท่ี ทำใหเกิดไขละอองฟาง), Marigolds (ตนไมประเภทดาวเรือง) และ Daisies (พืชไมดอกสีเหลือง ประเภทจำพวกเบญจมาศ) ผูปว ยท่แี พพ ืชเหลา น้ีควรหลีกเหลี่ยงการใชห ญาหวาน ภมู ปิ ญ ญาหมอพื้นบา น สูตร 1 สรรพคณุ ใชแ ทนความหวานจากน้ำตาล สว นประกอบ ใบหญาหวาน วธิ ีทำ ขยใี้ บหญาหวานใสน ้ำ หรือชงกับเคร่อื งดมื่ ในปริมาณไมเ กนิ 2-3 ใบ ตอ ครงั้ วธิ ีรบั ประทาน ใชแ ทนความหวานของนำ้ ตาลในการประกอบอาหารของผปู วยเบาหวาน 65

สมุนไพรพื้นบ้านลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพืน้ บา้ น มะกล่ำตาหนู ช่อื ทองถนิ่ /ชื่ออื่น กล่ำเครือ กล่ำตาไก มะกลำ่ เครือ มะกล่ำแดง มะแดก ชะเอมเทศ 66

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ียง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพืน้ บา้ น มะกล่ำตาหนู แหลง ทพ่ี บ เปนพืชที่ขึ้นไดทั่วไปในประเทศไทย และมกั พบในที่ท่มี ีอากาศรอ น แถบเสน ศูนยส ูตร สวนทใ่ี ช ใบ การใชประโยชนต ามภูมิปญ ญาพนื้ บา น ราก ขับเสมหะ แกเสียงแหง ชงดมื่ แกไ อและหวัด คุณคาทางอาหารตอ สขุ ภาพ ใบมสี ารหวานชื่ออะบรูโซไซด ซง่ึ มคี วามหวานมากกวา น้ำตาลทราย 30 – 100 เทา และไมมีพิษ สารหวานจากใบ มะกล่ำตาหนู สามารถทนความรอ นไดด ี ขอควรระวังในการใช เมล็ดและรากเปนพิษ เมล็ดมะกล่ำตาหนูเปนพืชท่ีมีเมล็ด สีสัน งดงามสะดุดตา เมล็ดมีพิษท่ี รุนแรงมาก ถาเดก็ กนิ เขาไปโดยรูเทาไมถ ึงการณก ็อาจเสยี ชีวติ ได 67

สมุนไพรพ้ืนบา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพนื้ บา้ น ภูมปิ ญญาหมอพ้ืนบา น - รากใชต มกินบำรงุ ตับ - ยอด รสหวานเอียน ใชแตง รสหวานแทนน้ำตาล แตถา ใสม ากอาจมฤี ทธ์ิ เมา สตู ร 1 สรรพคุณ แกต ับพกิ าร ดบั พิษภายใน บำรุงตบั ลดนำ้ ตาลในกระแสเลือด สว นประกอบ 1. ใชใ บ เปลอื ก เนือ้ ไม ราก รวมกนั 1 กำมอื 2. น้ำ 1 ลิตร วิธีทำ ตม กับนำ้ เดือด 15-20 นาที วิธีรบั ประทาน ด่ืมครง้ั ละ 1 ถวยกาแฟ วันละ 2 เวลา กอนอาหาร เชา -เย็น ขอควรระวัง เมล็ดมพี ิษรบั ประทานแลวอาจทำใหต ายได 68

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพนื้ บ้าน ชะเอมเทศ ช่อื ทอ งถิ่น/ชือ่ อื่น ชะเอมจีน กำเฉา 69

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพ้นื บา้ น ชะเอมเทศ แหลงที่พบ มกั พบในเขตอบอนุ เปนพรรณไมข องจนี ใน ประเทศไทยขณะนี้ มีการปลูกจนโตบา งแลว ท่ีจงั หวัดชยั ภูมิ ขอนแกน กาฬสนิ ธุ และอุดรธานี สวนท่ีใช ราก การใชป ระโยชนตามภูมิปญ ญาพ้ืนบา น ชะเอมเทศมีรสหวาน สุขุม และคุณสมบัติคอนขางเย็นเล็ก นอย ชวยระบายความรอน ขับพิษ ปองกันและรักษาแผลใน กระเพาะอาหาร ชวยยอยอาหาร แกไอ ขับเสมหะ ทำใหชุมคอ แกอาการใจสั่น แกลมชัก หมอจีนทั่วไปมักใชชะเอมเทศเขาใน ตำรับยาแกอาการไอมีเสมหะมาก คอบวมอักเสบ พิษจากฝ แผล หรอื พษิ จากยาและอาหาร โดยสามารถชวยระบายความรอนและขบั พิษได ในสรรพคุณตำรายาไทย กลาวไวคลายกันวา ชะเอมเทศมีรสหวาน ชุมคอ แกไอ ขับเสมหะ ขบั เลือดเนาเสีย บำรงุ หวั ใจใหช ุมช่นื แกกำเดาใหเปน ปกติ ใชส ำหรบั ปรงุ แตงรสยาใหก นิ งาย และเปน ยาระบายออ นๆ รากของชะเอมมีแปงและหวานมาก ตองเก็บรักษาอยาใหแมลงมารบกวน เนื่องจากมอดและ แมลงชอบกิน ทำใหเส่ือมคุณภาพ นอกจากน้ียังใชรากผสมยาตางๆ ชวยกลบรสยา หรือแตงยาให หวานอีกดวย 70

สมุนไพรพน้ื บ้านลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น คณุ คา ทางอาหารตอ สขุ ภาพ ใชเปนสารใหร สหวานทดแทนน้ำตาล ไมม ีผลทำใหน ำ้ ตาลในเลือดสูง ขอ ควรระวังในการใช ชะเอมเทศมีสารที่ใหฤทธิ์คลายฮอรโมนเพศหญิงอยางออน จึงควรระวังในผูปวยท่ีเปนมะเร็งใน ระบบอวยั วะสืบพนั ธเุ พศหญิง เชน มะเร็งรังไข มะเรง็ ปากมดลูก และมะเรง็ เตานม ภูมิปญญาหมอพ้ืนบาน ไมมี 71

สมุนไพรพ้นื บ้านลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพ้ืนบ้าน 2.4 กลุมสมนุ ไพรพืน้ บานตานอนุมลู อสิ ระ ในปจจุบันพบวาโรคเบาหวาน คือโรคแกกอนวัย เน่ืองจากขบวนการที่ทำใหชราภาพ และ ขบวนการท่ีเบาหวานทำลายเซลล มีสิ่งที่เหมือนกันประการหนึ่งคือ ภาวะไกลเคชั่น เปนภาวะท่ี โมเลกุลของกลูโคส เขาไปจับยึดกับโปรตีนและไขมัน เมื่อมีน้ำตาลในรางกายของเรามากเกินไป นำ้ ตาลจะถกู เปลีย่ นเปนสารทีเ่ รยี กวา 3-ดอี อกซี-กลูโคโซน (3DG) ทีจ่ ะเขาไปจบั กับโปรตนี และทำให โมเลกุลน้ันเส่ือมสภาพ ทำงานตอไปไมได หากเกิดในอวัยวะใดยอมเกิดความเสื่อมในอวัยวะนั้นๆ จึง เปนผลใหผูปวยเบาหวาน พบอาการของโรคแทรกซอนตางๆ ไดแกเสนประสาทเสื่อม โรคหัวใจวาย เฉียบพลัน ไตวาย เสน เลอื ดอดุ ตนั และตาบอด เปนตน ดังน้ันในปจจุบันอนุมูลอิสระจึงนาจะเปนตัวกลางท่ีสำคัญของการเปล่ียนแปลงของขบวนการ หลายๆ ขบวนการในรางกาย ภายหลงั จากเกิดภาวะนำ้ ตาลกลูโคสในเลอื ดสูง ซงึ่ หากระบบของการตอ ตานตออนุมูลอิสระของรางกายมีประสิทธิภาพลดลงของเซลลตางๆ ในรางกายจะถูกทำลายไดเร็วข้ึน ดังน้ันการรับประทานอาหารเพ่ือเสริมสุขภาพในกลุมผูปวยเบาหวานนั้น พืชผัก สมุนไพรพ้ืนบานท่ีให ฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระ นาจะเปนประโยชนในการชวยชะลอความเส่ือมของเซลล ลดการเกิดโรค แทรกซอ น 72

สมุนไพรพนื้ บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพ้ืนบา้ น สารจากธรรมชาติที่มีคุณสมบัติเปนสารตานอนุมูลอิสระท่ีพบในพืชผักและสมุนไพรพื้นบาน ไดแก สารกลุมโพลีฟน อล ซึ่งสารในกลุมน้ีนอกจากจะมีคุณสมบัตคิ วามเปนสารตานอนุมูลอิสระท่ีเดน ชัด โดยมีกลไกสำคัญคือการเปล่ียนอนุมูลอิสระในรูปแบบที่มีความสามารถทำลายเซลลใหอยูในรูปท่ี ไมทำใหเกิดพิษตอเซลลแลว สารในกลุมนี้ยังมีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาอีกหลายประการไมวาจะเปนฤทธิ์ ในการยับยั้งเอนไซมไดหลายชนิดหรือฤทธ์ิตานการอักเสบ นอกจากสารกลุมโพลีฟนอลแลว สาร สำคญั อีกหลายๆ ชนดิ ในพืช ไมวาจะเปน เบตาแคโรทนี ไลโคปน วิตามินซี วิตามนิ อี ซีลเี นียม ทีพ่ บใน พืชผกั สมนุ ไพรไทยก็ลว นใหฤ ทธ์ติ านอนุมูลอิสระ ตัวอยา งพืชผักสมนุ ไพรไทย ท่ีมีรายงานวา มสี ารตาน อนุมูลอิสระในปริมาณสูง หรือพบวามีปริมาณของสารสำคัญ วิตามิน เกลือแร ท่ีใหฤทธิ์ตานอนุมูล อิสระ ดังตอไปนี้ 73

สมนุ ไพรพื้นบ้านลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บา้ น มะขามป้อม ชื่อทอ งถ่ิน/ชื่ออน่ื กำทวด กนั โตด 74

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น มะขามป้อม สวนทใ่ี ช ผล สรรพคุณทางยา ผลมะขามปอมสด ใชรับประทานเปน ผลไมแกกระหายน้ำไดเปนอยางดี นอกจากน้ัน ยังเปนยาบำรุง แกหวัด แกไอ ละลายเสมหะ ขับปสสาวะ เปนยาระบาย รักษาเลือดออกตามไรฟน หรือจะนำมาตำใหละเอียดผสมกับน้ำผึ้ง รบั ประทานเปนยาถายพยาธิ นอกจากนี้ มะขามปอมยังเปนสวนผสมของสูตรยาตรีผลาตามตำรับยาไทยโบราณ ซ่ึงประกอบ ดว ยสมอไทย สมอพเิ ภก และมะขามปอ ม ตัวอยา งตำรบั อาหาร 1 ถว ย นำ้ มะขามปอ ม ¼ ชอนชา สว นผสม ½ กำมอื 2 แกว มะขามปอ ม เกลอื หญาหวาน น้ำสะอาด 75

สมุนไพรพน้ื บ้านลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น วิธปี รงุ 1. นำหญาหวานพอประมาณ ใสในภาชนะที่ทนความรอน เติมน้ำสะอาด นำไปต้ังไฟ ตมพอ เดอื ด จากนน้ั กรองกากออก 2. นำมะขามปอมมาลางน้ำใหสะอาด แกะเมล็ดออก ใสเคร่ืองปน เติมน้ำหญาหวานท่ีเตรียม ไว ปนใหละเอียด กรองเอากากออก เติมเกลอื ตัง้ ไฟใหเดอื ด 3. สวนน้จี ะไดนำ้ มะขามปอมประมาณ 2 ถว ย ลักษณะเปนน้ำสนี วลๆ ขนุ รสหวาน เปรี้ยว เคม็ และฝาดเล็กนอ ย ดมื่ แลว ชุมคอ 4. ดืม่ ในรูปแบบเครอ่ื งดมื่ รอ นหรือเยน็ กไ็ ด สรรพคณุ ทางอาหาร ในมะขามปอม มีวิตามินซีสูงมาก และมีสาร ในกลุมโพลีฟนอล0ใหฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระที่ดี นอกจากนั้น ยงั พบวา มแี คลเซียมสูงดว ย ภูมิปญ ญาหมอพน้ื บาน สูตร 1 สรรพคณุ ชว ยลดน้ำตาลในกระแสเลือดและลดความดันโลหิตสงู สวนประกอบ 1. แกน มะขามปอม 1 กำมอื 2. นำ้ 1 ลติ ร วิธีทำ ตม กับนำ้ ใหเดอื ดนาน 15-20 นาที วธิ รี บั ประทาน ดมื่ ครงั้ ละ 1 แกว วนั ละ 2 ครง้ั กอ นอาหาร เชา -เยน็ สามารถดม่ื ตดิ ตอ กนั ไดต ลอด 76

สมุนไพรพนื้ บา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน สมอไทย ชื่อทอ งถนิ่ /ชือ่ อนื่ สมออัพยา มะนะ 77

สมุนไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ียง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้ืนบา้ น สมอไทย สว นทใี่ ช ผล สรรพคณุ ทางยา ผล มีรสฝาดติดเปรี้ยว0มีสรรพคุณเปน ยาระบายออนๆ แกลมปวง แกพ ิษรอนภายใน คมุ ธาตุ แกลมจุกเสียด0ถายพิษไข0แกไขเพื่อขับเสมหะ นอกจากนี้ สมอไทยยังเปนสวนผสมของสูตรยาตรีผลาตามตำรับยาไทยโบราณ ซ่ึงประกอบดวยสมอ ไทย สมอพิเภก และมะขามปอ ม ตวั อยา งตำรับอาหาร ผลสด รับประทานเปนผักสดกับพริกเกลือ น้ำพริกปลารา ผัดกับน้ำมัน ผัดกุง แกงค่ัว ยำผล สมอไทย หรือนำมาดองกบั นำ้ เกลือไวร ับประทาน คณุ คาทางอาหารตอ สขุ ภาพ สมอไทยใหฤ ทธิต์ านอนมุ ลู อสิ ระทดี่ ี 78

สมนุ ไพรพน้ื บ้านลดความเส่ียง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพืน้ บา้ น ภูมิปญ ญาหมอพื้นบา น สตู ร 1 สรรพคุณ ลดน้ำตาลได นิยมใชเปนยาระบายออนๆ บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ย ลดความดันโลหิตสงู ลดไขมนั แก รอนใน ชว ยกระจายเลอื ด สูตร 2 สว นประกอบ 1) สมอไทย 3 กโิ ลกรมั 2) นำ้ สะอาด 3 ลติ ร 3) นำ้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรมั 4) นมเปรย้ี ว 200 ซซี ี วิธีทำ ใชสมอไทยสด คลุกเคลากับน้ำตาลทรายแดง 1 กิโลกรัม และนมเปรี้ยว 1 ขวด (ประมาณ 200 ซีซี) หมักทิ้งไว 15 วัน แลวเติมน้ำตมสุกเพิ่ม 3 ลิตร แลวจึงหมักตออีก 30 วัน แลวกรองเอาแต น้ำมาดืม่ วิธีรับประทาน ด่ืมวันละ2 ชอนโตะ วันละ 3 เวลา หลังอาหาร เชา-กลางวัน-เย็น (กากที่เหลือก็ สามารถรบั ประทานได) 79

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปญั ญาของหมอพื้นบา้ น มะเมา่ ช่อื ทองถ่นิ /ชือ่ อ่นื เมาไขป ลา 80

สมุนไพรพน้ื บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพนื้ บ้าน มะเม่า สว นทใ่ี ช ยอด ผล สรรพคุณทางยา ผลมีสรรพคุณเปนยาระบายและบำรุงสายตา ใบสดนำมาอังไฟเพื่อใชประคบแกอาการฟกช้ำดำเขียว เปลอื กตน เมาใชเปน สว นประกอบของลกู ประคบ ตัวอยา งตำรบั อาหาร ใบออนและยอดออนนำมาใสแกงเพ่ือใหมีรสเปร้ียว หรือลวก ตม เปนผักจิ้ม ผลดิบสีเขียวออน ประกอบอาหารคลายสมตำ ผลแกสีแดงมีรสเปรี้ยว สวนผลแกจัดสีดำมวง มีรสหวานอมเปรี้ยว รับ ประทานเปน ผลไมส ด หรอื นำมาทำเครื่องด่มื รวมทัง้ นำมาหมักเพอ่ื ทำไวน สรรพคุณทางอาหาร ในผลมะเมา มีสารอาหารที่มีคุณคาหลายชนิด ไดแก แคลเซียม เหล็ก วิตามินอี วิตามินบี 1 และบี 2 มีกรดอะมิโม และสารแอนโธไซยานิน ซึ่งใหสีมวงแดง มีฤทธ์ิทำใหเสนเลือดยืดหยุนดี โดย เฉพาะเสนเลือดที่ไปหลอเล้ียงสายตา และยังมีคุณสมบัติเปนสารตอตานอนุมูลอิสระ ปองกันการแก ชราของเซลลและเพมิ่ ภมู ิคุม กันอีกดว ย 81

สมนุ ไพรพนื้ บา้ นลดความเสีย่ ง โรคเบาหวาน ตามภูมิปญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน ภูมิปญ ญาหมอพน้ื บา น รสฝาด เปร้ียว หวาน - ผลสุกกินสด เปน อาหาร - ยอดมีรสมันกินสด ชวยลดน้ำตาลไดดี จ้ิมน้ำพริกหรือ แกงสม เห็ดโคน สูตร 1 สรรพคุณ รักษาเบาหวาน ตานมะเร็ง บำรุงไต ขับปสสาวะ แกป ส สาวะพิการ(กะปริดกะปรอย) 3 กโิ ลกรมั สวนประกอบ 1) มะเมา 2) น้ำสะอาด 3 ลิตร 3) นำ้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรมั 4) นมเปร้ยี ว 200 ซซี ี วธิ ีทำ มะเมาสะอาด 3 กโิ ลกรัม คุกเคลา กับน้ำตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรมั กบั นมเปรย้ี ว 1 ขวด (200 ซซี )ี แลวหมักทง้ิ ไว 15 วนั แลว เตมิ นำ้ 3 ลติ ร (น้ำตมสุกเยน็ แลว ) หมักตอ อีก 30 วัน แลว กรองเอาแตน ำ้ มาดืม่ วธิ ีรับประทาน ดื่มวันละ1 แกว เปก (30 ซซี )ี 3 เวลาหลงั อาหาร เชา-กลางวนั -เยน็ (กากสามารถ รบั ประทานได) ติดตอกนั 5-7 วนั 82

สมนุ ไพรพืน้ บ้านลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพ้นื บ้าน มะเก๋ียง ช่อื ทองถิน่ /ชื่ออ่ืน - 83

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ยี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ัญญาของหมอพ้ืนบา้ น มะเกย๋ี ง สวนท่ใี ช ผลสกุ สรรพคุณทางยา เปลือกตน และผลสุกนำมาใชเพื่อแกปาก เปอย คอเปอยเปนเม็ดโดยนำเปลือกตนมาตมกับ น้ำ ใชอม ตัวอยางตำรบั อาหาร ผลสุกของมะเกี๋ยงใชรบั ประทานเปน ผลไม หรอื ทำเปนนำ้ มะเกี๋ยง สรรพคุณทางอาหาร พบวามีวิตามิน และกรดอะมิโนตางๆ หลายชนิด รวมถึงมีสารตานอนุมูลอิสระจำพวกโพลีฟนอล และแทนนิน นอกจากนี้ยังพบสารจำพวกฟลาโวนอยด ซ่ึงใหผลในการทำใหผนังหลอดเลือดแข็งแรง จากการศกึ ษาในหลอดทดลอง พบวา สารสำคญั ในมะเกี๋ยงชวยเสรมิ ภูมคิ มุ กันแกรา งกายไดดี 84

สมุนไพรพื้นบ้านลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน ภูมปิ ญ ญาหมอพื้นบา น มะเมา มะเกี๋ยง ชมพู ลูกหวา ใชก นิ ไดเ หมอื นกนั สรรพคณุ เดยี วกัน สรรพคุณ รักษาเบาหวาน ตานมะเร็ง บำรุงไต ขับปสสาวะ แกปสสาวะพิการ(กะปริดกะปรอย) สตู ร 1 สรรพคุณ ควบคุมนำ้ ตาลในเลอื ด สว นประกอบ 1. ใบมะเก๋ยี ง 3-7 ใบ 2. นำ้ 1 ลิตร วิธีทำ ตม ในนำ้ เดอื ดนาน 15 - 20 นาที วธิ รี บั ประทาน ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว วนั ละ 2 เวลา กอ นอาหาร เชา - เยน็ ตดิ ตอ กนั เปน เวลา 3-5 วนั สรรพคุณทางอาหาร มสี ารตา นความเส่อื มสภาพของรางกาย ทำใหผ นงั หลอดเลือดแข็งแรง ชว ยเสรมิ ภูมิคุมกัน 85

สมุนไพรพื้นบา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพนื้ บ้าน ช้าเลอื ด ชื่อทองถิ่น/ช่อื อนื่ ผกั ปูยา หนามปูยา 86

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเสีย่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้นื บ้าน ชา้ เลือด สว นทใ่ี ช ยอด สรรพคุณทางยา ใชเ พอ่ื บำรงุ เลอื ด แกว งิ เวยี น ในการปรุงอาหารพ้ืนบานทาง ภาคเหนือท่ีใชหนอไมเปนสวนประกอบ มักรับประทานชาเลือดเปนผักแนม น้ำพริกดวยเสมอ ซึ่งในหนอไมนั้นมีกรดยูริก ซ่ึงเปนสาเหตุทำใหเกิดการอักเสบ และอาการปวดตาม ขอ ตา งๆ ของรา งกาย เนือ่ งจากชาเลอื ดมผี ลในการลดอาการอักเสบ จงึ มักรับประทานคกู นั ตวั อยางตำรบั อาหาร รับประทานเปนผักแนมกับน้ำพริก ปน ลาบ แกงค่ัว หอหมก อาหารรสจัดตางๆ หรือแมกระท่ัง จ้ิมกบั ปลาราสดกไ็ ด สรรพคุณทางอาหาร มฤี ทธ์ิตานอนุมูลอสิ ระสูง ฤทธิ์ตานเช้ือแบคทีเรีย และใหฤทธบิ์ รรเทาอาการอักเสบ 87

สมนุ ไพรพืน้ บา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ัญญาของหมอพ้นื บ้าน ภมู ปิ ญญาหมอพ้ืนบาน สูตรที่ 1 สรรพคณุ ลดไขมนั ในเสน เลอื ด กระจายเลอื ด บำรงุ เลอื ด บำรงุ นำ้ ดี ทำใหน ำ้ ตาลในเลอื ดลดลง สว นประกอบ 1. ชา เลือดทง้ั หา 1 กำมือ (มดั 3 เปาะ) 2. นำ้ 3 ลิตร วธิ ีทำ ตมในน้ำเดือด 15-20 นาที วิธรี บั ประทาน ด่มื คร้งั ละ 1 แกว วันละ 2 เวลา กอนอาหาร เชา -เยน็ ด่มื ตดิ ตอกันเปนระยะเวลา 5-7 วนั สูตร 2 สรรพคุณ บำรงุ ตับ บำรุงนำ้ ดี วธิ รี ับประทาน ยอดออ นรบั ประทานเปนผักกับนำ้ พริก ติดตอกัน 3 วัน สูตร 3 สรรพคณุ ชว ยลดนำ้ ตาลในเลือด สวนประกอบ 1. ชา เลอื ดทง้ั หา 3 เปาะ (มัดกวา งประมาณ 1 คืบ) 2. น้ำ 20 ลติ ร วิธีทำ ตมในนำ้ เดอื ด 15-20 นาที วธิ รี บั ประทาน ใหดม่ื 3 กลืน (หรอื 3 อกึ ) แลวใชแ ชอ าบ (น่งั ในอา งแลว ตักอาบตอนอุนๆ) เปนเวลา 10-15 นาที ในระยะเวลา 7 วนั หรือจนกวา จะหาย (ลกั ษณะคลายการเขา กระโจมอบ) 88

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเสย่ี ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บ้าน บวั บก ชื่อทอ งถ่ิน/ชื่ออื่น ผกั หนอก 89

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพน้ื บา้ น บวั บก สว นทใี่ ช ใบ สรรพคุณทางยา ในตำรายาไทยกลาววา บัวบกมีรสเฝอน ขมเย็น แกอ อ นเพลยี เม่ือยลา บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ ขบั ปส สาวะ ขบั โลหติ เสยี ใชร กั ษาแผลไฟไหม นำ้ รอ นลวก คนจีนเชอ่ื วา น้ำใบบัวบกเปนยาแกชำ้ ใน ชวยลดการกระหายน้ำ บำรุงกำลงั ตวั อยา งตำรบั อาหาร 80 กรัม น้ำใบบัวบก 2 ถว ย สวนผสม บัวบก นำ้ สะอาด วธิ ปี รุง ลางใบบัวบกใหสะอาด พกั ใหส ะเด็ดน้ำ หน่ั เปน ชิ้นๆ ใสล งในโถปน ใสนำ้ ปนพอละเอยี ด กรองเอาเฉพาะนำ้ รินใสแ กว ดม่ื ทนั ที จะไดคุณคา มากกวา 90

สมุนไพรพืน้ บ้านลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพืน้ บ้าน สรรพคุณทางอาหาร ใบและเถา รสกรอบมัน รับประทานเปนผักแกลม เชน รับประทานกับกวยเตี๋ยวผัดไทยหรือใช เปนผักแกลมกับแกงเผ็ดของภาคใต และนำมาเตรียมเปนเครื่องด่ืม ในบัวบกประกอบดวยสารอาหาร ที่มคี ุณคา ไดแ ก แคลเซียม ฟอสฟอรสั วติ ามนิ เอ บี 1 บี 2 ไนอาซนี และวติ ามินซี และยังพบวา บวั บก ใหฤทธ์ิตา นอนุมูลอิสระทีด่ ี ฤทธิ์ตานอาการอักเสบ ฤทธ์ติ า นเชอื้ จุลชพี ภมู ิปญ ญาหมอพ้นื บาน สูตร 1 สรรพคุณ แกร อนในกระหายน้ำ เปน ยาระบายออนๆ ลดนำ้ ตาลในเลอื ดได สวนประกอบ 1. บวั บกทัง้ หา 1 กำมอื (ลางใหสะอาด) 2. น้ำ 1 แกว วิธีทำ ปนรับประทาน สวนน้ำใสน้ำตาลทรายแดงเล็กนอยเพ่ือใหมีรสชาติดีข้ึน (ไมควรใชน้ำตาล ทรายขาว เนอ่ื งจากมีฤทธ์ิรอน) วธิ ีรับประทาน ดม่ื วันละ 1 แกว กอ นอาหารกลางวัน (ผูป วยเบาหวานดม่ื ไดท กุ วนั ) ขอควรระวัง ดืมน้ำบัวบกติดตอกันมากเกินไป (เกินวันละ2 ลิตร) อาจมีอาการตัวเหลือง ถายกะปริด กะปรอย หายใจกระช้ัน ใหหยดุ รับประทานทนั ที สูตร 2 สรรพคุณ บำรุงตับ บำรงุ ปอด วธิ รี บั ประทาน รบั ประทานใบ สด จิม้ น้ำพริก ตดิ ตอกัน 3 วนั 91

สมุนไพรพน้ื บา้ นลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพนื้ บ้าน ติ้ว ชอื่ ทอ งถิ่น/ชอ่ื อื่น ต้ิวขาว ต้วิ สม ตวิ้ หอม 92

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน ติ้ว สว นท่ใี ช ยอด สรรพคุณทางยา รากและใบใชต มกนิ แกป วดทอง เปลือกและใบตำผสมกับน้ำมันมะพรา ว ทาแกโ รคผิวหนงั น้ำยางจากลำตน ใชร กั ษาบาดแผลและทาแกฝา เทาแตก ตวั อยา งตำรบั อาหาร ใบและดอกออน มีรสเปรี้ยวฝาด รับประทานเปนอาหาร โดยนำมาจ้ิมน้ำพริก แจว ซุบหนอไม ลาบ กอย หม่ีกะทิ หรือนำไปใสแกงเพ่ือใหอาหารออกรสเปรี้ยว ดอกนำไปตมหรือแกง เชน แกงเลียง ผัก ชาวอสี านชอบผกั ชนิดนีม้ าก สรรพคณุ ทางอาหาร มีวิตามนิ เกลอื แร ตวิ้ ขาวมีสารเบตาแคโรทีนสูง สามารถตานอนุมลู อิสระไดดี 93

สมุนไพรพื้นบา้ นลดความเสีย่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บ้าน ภูมิปญญาหมอพื้นบาน รสขมจดั ฝาดจดั เปรยี้ วจัด ออกหวานเลก็ นอย ยอดนำมากนิ เปนผกั สด แกงแค แกงปา ตน เขาตำรับยา สตู ร 1 สรรพคณุ ขบั เสมหะ ชว ยบำรงุ ตับ ชวยใหผูปว ย เบาหวานดีขน้ึ ระดับนำ้ ตาลในเลอื ดลดลง สวนประกอบ 1. ใบตวิ้ (เพสลาด) ประมาณ 7 ใบ 2. น้ำ 1 ลิตร วิธีทำ ตม นาน 15-30 นาที หรอื ตม ใหง วดเหลือประมาณคร่ึงหนง่ึ วธิ ีรบั ประทาน รบั ประทานประมาณ 1 ถว ยชา วันละ 3 เวลา กอนอาหาร เชา -กลางวนั -เยน็ 94

สมนุ ไพรพ้นื บ้านลดความเสี่ยง โรคเบาหวาน ตามภูมปิ ัญญาของหมอพนื้ บ้าน พลคู าว ชอื่ ทอ งถิ่น/ชื่ออื่น ผักกานตอง คาวตอง 95

สมนุ ไพรพืน้ บ้านลดความเส่ียง โรคเบาหวาน ตามภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน พลูคาว สวนที่ใช ใบและกาน สรรพคณุ ทางยา ตน : ใชรักษาโรคติดเช้ือและทางเดินหายใจ ฝหนองในปอด ปอดบวม ปอดอักเสบ หลอดลม อกั เสบ หชู ้ันกลางอกั เสบ แกไอ ติดเช้ือในทางเดนิ ปส สาวะ ไขม าลาเรีย แกบ ดิ ขบั ปส สาวะ ลดอาการ บวมนำ้ นว่ิ ขบั ระดขู าว รดิ สดี วงทวาร แกโ รคผวิ หนงั ผนื่ คนั ฝฝ ก บวั แผลเปอ ย ราก : ใชเ ปนยาขบั ปส สาวะ ใบใชแ กโ รคบิด โรคผวิ หนงั โรคหัด รดิ สดี วงทวาร หนองใน ใบ : ใชรักษาโรคบิด หัด โรคผิวหนัง ริดสีดวงทวาร หนองใน ใชปรุงเปนยาแกกามโรค ทำให แผลแหงเรว็ แกโ รคขอ และโรคผิวหนังทุกชนิด พลคู าวนยิ มนำมารบั ประทานเปน ผกั แกลม ลาบ กอ ย ใสซ ปุ หนอ ไม ตม ไก ตม ปลา แจว กงุ ลาบเทา 96

สมนุ ไพรพนื้ บ้านลดความเสยี่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน ตัวอยางตำรับอาหาร ยำพลูคาว สว นผสม พลูคาว 1 กำมือ ยอดมะกอก 1 กำมอื ยอดมะมวง 1 กำมือ กวางตงุ ตนเล็ก 1 กำมือ พริกช้ฟี า 5 เมด็ หอมแดง 4-5 หัว กระเทียม 1 หวั กะป 1 ชอนชา เนื้อปลาชอน 150 กรัม ตน หอม ผักชี น้ำปลา วิธปี รุง 1. ห่นั ผกั ทุกอยา งเตรยี มไว 2. เผาพริก หอม กระเทยี ม ลอกเอาเปลอื กทไี่ หมไฟออก 3. หอกะปดวยใบตอง เผาใหส กุ มีกลิ่นหอม แลว โขลกพริก หอม กระเทยี ม กะป เขา ดวยกัน 4. ตม ปลาชอ นในน้ำขลุกขลกิ จนสุก แกะกา งออก 5. คลกุ ทกุ อยางเขาดว ยกัน แลวปรุงรสดวยนำ้ ปลา โรยตนหอม ผกั ชี 97

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเสีย่ ง โรคเบาหวาน ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพ้นื บ้าน สรรพคณุ ทางอาหาร ตานเช้ือแบคทีเรียไดหลายชนิด กระตุนภูมิคุมกัน และ ตานอนุมลู อิสระไดดี ภมู ปิ ญ ญาหมอพ้นื บา น สตู ร 1 สรรพคุณ แกพุพอง น้ำเหลืองเสีย ชวยใหน้ำเหลืองแหง และแผลหายเร็ว ลดน้ำตาลในเลือด รักษากามโรค รกั ษาอาการหอบหดื และโรคมะเร็ง สว นประกอบ 1. ใชท ั้งตน 1 กำมอื (ลางใหส ะอาด) 2. น้ำ 1 แกว วิธีทำ ใชท ั้งตน 1 กำมอื นำมาปน กบั นำ้ 1 แกว วธิ ีรับประทาน ดม่ื ครง้ั ละ 1 แกว วนั ละ 1 เวลา กอนอาหารเชา หรือ 1 กำมือ รับประทานเปนผักสด กบั นำ้ พริก รบั ประทานตดิ ตอ กนั 7 วนั 98