Brands Biology

โครงการแบรนดซ ัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (151) แสดงการทาํ งานของฮอรโ มนในระบบสบื พนั ธเุ พศชาย แสดงการทาํ งานของฮอรโ มนในระบบสบื พันธเุ พศหญงิ

(a) (b) แสดงการกระตนุ การทํางานของตอ มน้ํานม วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (152) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010

แสดงระดบั ของฮอรโ มนชนดิ ตา งๆ แสดงการเปลย่ี นแปลงของเซลลไ ขและการทํางานของฮอรโ มนในระบบสืบพนั ธุเ พศหญงิ ปจจยั ท่เี กี่ยวของกบั การสืบพันธุ สตั วท่รี ะบบรา งกายไมซ บั ซอ น จะอาศยั ปจจัยส่งิ แวดลอมภายนอกกระตุนใหมกี ารสรา งฮอรโมน จงึ มี 2 ปจจยั คือ สิ่งแวดลอ มภายนอก และฮอรโ มน แตส ัตวเลย้ี งลกู ดวยนํา้ นมไมอาศัยปจจัยสงิ่ แวดลอ มภายนอก แตจ ะขน้ึ กบั ฮอรโ มนเพยี งอยา งเดยี ว การปฏิสนธิ (Fertilization) แบงออกเปน 2 ประเภท คอื การปฏิสนธภิ ายนอก (External fertilization) คือ การรวมตวั ระหวางไขก บั อสจุ ิ โดยที่เพศเมยี ปลอยไข ออกมาภายนอกและเพศผปู ลอยอสจุ อิ อกมาผสม โดยมนี ํา้ เปนส่อื เชน ในปลา กบ ซง่ึ เพศเมยี น้ันมกั ผลิตไขออกมา เปน จาํ นวนมาก และไดตัวออนมากมาย เพื่อใหเ หลือรอดชีวติ ในสภาพแวดลอมทเ่ี ต็มไปดว ยศตั รู และการดิ้นรน ตอสู ในกลมุ ตวั ออนท่ตี อ งมาเจริญอยภู ายนอก มักมีกรรมวธิ ีในการอยรู อด เชน การสรา งเปลือกแข็งหมุ ตวั ออ นไว จนกวา จะเจรญิ เติบโตพอทจี่ ะชวยตวั เองได จงึ หลดุ จากเปลือกออกมา การปฏิสนธิภายใน (Internal fertilization) คอื การทเี่ พศผูปลอยอสุจิออกเขาไปผสมกับไขที่อยูภายใน เพศเมีย พบมากในสตั วบ ก เม่ือผสมแลวตวั ออนอาจถกู สง มาเจริญภายนอก เชน นก ไก สตั วปกและสตั ว สะเทินน้ําสะเทนิ บกบางชนิด หรือเจรญิ อยูภ ายในจนถึงระยะหนงึ่ แลว หลุดออกมาอยูภายนอก ในกรณีท่ีเพศเมียเล้ียงตวั ออนภายในครรภ พบวา จาํ นวนตัวออ นท่เี กดิ จากการผสมครง้ั หน่ึงๆไมม ากนกั เพราตัวออนเหลาน้ีจะไดร บั การเลย้ี งดูปกปอ งอยางดี โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (153)

การปฏิสนธิของสตั วเ ลย้ี งลกู ดว ยนม - เร่มิ จาก Acrosomal reaction โดย sperm วายมาที่ไขท่ีมี zona pellucida หุม (คลาย vitelline layer) และมี receptor แลว sperm ปลอ ย hydrolytic enzyme เพ่ือเขา ไป egg plasma membrane - เกิดการเชอ่ื มรวมกันของ cell membrane ของ sperm และ egg เกิด membrane potential ปอ งกนั sperm ตัวอ่นื เขา มาผสม เกดิ การเปลย่ี นแปลงประจไุ ฟฟาที่บรเิ วณผิว membrane อยางรวดเรว็ เรยี กวา fast block to polyspermy - Cortical granule ปลอ ยสารออกมาและไมทําให fertilization membrane หนาตวั แตจะแขง็ ตัว โดยที่ Fertilization membrane ขดั ขวางไมให sperm ตัวอืน่ เขา ผสม เปน slow block to polyspermy คือเกดิ การหนาตัวขนึ้ อยางชาๆ Microvilli ของ egg จะนาํ sperm เขา ไปทง้ั เซลล (basal body ใน tail จะบีบตัวเปน centriole ของ zygote) แลว Sperm nucleus กระตุนไข (2nd oocyte) แบง meiosis ตอแลว นิวเคลยี ส sperm กับไขจะหลอมรวมกันได zygote (2n) แลว แบง mitosis เพ่ือเพิม่ จํานวนเซลลต อไป การต้งั ครรภ (Pregnancy) ขณะท่เี ร่มิ ต้งั ครรภจนคลอด ระดับฮอรโมนในเลอื ดจะเปลย่ี นแปลงไป เรม่ิ จาก รกลกู (fetal placenta) สราง Human Chorionic Gonadotropin(HCG) ชวยยดื อายุ corpus luteum ใหอ ยู 3-4 เดอื น หลงั จากนนั้ รกกจ็ ะสราง estrogen และ progesterone แทนเพอ่ื ชว ยให embryo ไมหลดุ จากมดลูก ตลอดการตั้งครรภ อยา งไรก็ดฮี อรโมน progesterone ตองมรี ะดบั สงู กวา estrogen เพราะวา สมบัตขิ อง estrogen ไปทาํ ใหมดลกู บบี ตัว สว น progesterone ทาํ ใหมดลูกลดการบบี ตวั ลง ขณะต้ังครรภ ฮอรโ มน prolactin จะคอยๆ เพ่มิ ระดบั ข้นึ และจะขึ้นสูงมากเม่ือใกลกาํ หนดคลอด เมอื่ ทารก คลอดออกมาแลว ถาแมใหลกู ดดู นม ระดับฮอรโมน prolactin ยังคงสูงอยู เมอ่ื ใกลค ลอด ฮอรโ มน estrogen จะมีระดบั สงู ข้นึ ทันทที นั ใด จนมรี ะดบั สูงกวา progesterone มดลูกจะบบี ตัว อยางแรงจนถงุ นํา้ คราํ่ แตก ดันใหทารกหลุดออกมาจากมดลูกผา นชองคลอด และรกหลดุ ตามออกมา เม่ือรกหลดุ ออกมา ระดับฮอรโมน estrogen และ progesterone จะลดระดบั ลงมาทนั ทีอยใู นระดับปกติ ในระหวา งท่ลี ูกดูดนม แรงกระตุนจากการดูดนม (suckling stimulus) จะผานเขา สูระบบประสาท ไปยับยง้ั การหลงั่ ของ gonadotropins (FSH, LH) จากตอมใตส มองสวนหนา ทาํ ใหไมม ีการเจรญิ ของถุงไข และไมม กี ารตกไข ถา ลูกเลกิ ดูดนมจะไมม ตี วั ยบั ยัง้ การหล่งั ของ gonadotropins ตอมใตสมองสวนหนา จะหล่ัง FSH, LH ออกมา วงจรก็เร่มิ ขน้ึ ใหม วิทยาศาสตร ชีววิทยา (154) ______________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2010

Multiple pregnancy ในการปฏสิ นธิบางคร้ังอาจทําใหเกดิ ตัวออ นไดมากกวา 1 อาจเกดิ จากไขและอสจุ ิมากกวา 1 เชน ไข 2 ใบ อสจุ ิ 2 ตวั เรียกวา dizygotic (fraternal) twins อาจเปน เพศเดียวกนั หรอื ตา งเพศกันก็ได ลักษณะทาง พันธกุ รรมตางกนั หรอื เกิดจากไข 1 ใบอสจุ ิ 1 ตัวเรียกวา monozygotic (identical) twins แตเกดิ ความผิดปกติ ในการแบงเซลล เชน เกดิ การแยกของ blastomere หรอื inner cell mass ออกเปน 2 กลุม การแบง หลงั เกิด ชอ ง amniotic cavity แลวเจรญิ เปนตวั ออน (embryo) เพมิ่ ข้นึ ซึง่ มลี ักษณะทางพันธุกรรมเหมอื นกัน และเปน เพศเดยี วกนั การผสมเทยี ม วธิ กี าร สาเหตุ ลกั ษณะทัว่ ไป ขั้นตอน In Vitro แมมี fallopian tube ปฏสิ นธินอก เจาะไขท ่สี ุกใสใ นจานเพาะเช้ือ Fertilization นํา sperm เขาผสมกับไขใ นจานแกว (IVF) ที่ตีบตัน รา งกาย นาํ zygote (2 วนั ) ใสก ลับเขา มดลกู แม (ในหลอดแกว ) Gamete Intra ตองมีทอนาํ ไขป กติ กระตุนใหไ ขต กหลายใบ Fallopian ดูดไขผหู ญิงออกมาเก็บไวในหลอด tube ดูด sperm ใสในหลอดโดยมีฟองอากาศก้นั Transfer ฉดี ไขและ sperm เขาไปท่ที อนาํ ไข (GIFT) นํา blastocyst cell มาฝง ท่ผี นังมดลกู ZIFT คลาย IVF ผสมอสจุ แิ ละไขนอกรา งกาย จนไดร ะยะ zygote ฉีด zygote กลับเขาไปในทอ นาํ ไข ICSI เพศชายมอี สจุ นิ อยมาก ใชเ ขม็ แกวเลก็ ๆดดู อสจุ ิ 1 ตัว ฉดี เขาไปในไข คณุ ภาพของอสุจไิ มด ี โดยตรง เล้ียงในตอู บจนไดตัวออนประมาณ 4-8 เซลล นาํ ตวั ออ นน้กี ลบั เขาไปในโพรงมดลูก การเจรญิ เติบโตของสตั ว กระบวนการทส่ี าํ คญั ตอ การเจรญิ เตบิ โต มี 4 ขัน้ ตอน คอื 1. การแบง เซลล เพือ่ เพิ่มจํานวนเซลล (cell multiplication) แตยังไมพ ฒั นาเปนเซลลที่ทําหนา ทเ่ี ฉพาะ 2. การเพิ่มขนาดของเซลล (cell growth) เกดิ จากเซลลไดรับอาหารทีเ่ พยี งพอ 3. การเปลี่ยนแปลงเซลลเพือ่ ทําหนา ที่เฉพาะอยา ง (cell differentiation) มกี ารรวมกลมุ เซลลท ี่ทําหนาท่ี เหมอื นกัน กลายเปน เนอ้ื เยือ่ 4. การเปลย่ี นแปลงรปู รางเปน อวัยวะและเกิดรูปรา ง (morphogenesis) โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชวี วทิ ยา (155)

เสน โคงของการเตบิ โต (growth curve) เสน โคงทแี่ สดงอัตราการเตบิ โต อาจจะวดั ออกมาเปน หนวย นาํ้ หนกั ทีเ่ พ่มิ ขึ้นตอหนว ยเวลาทเี่ ปลี่ยนไป ส่ิงมชี ีวติ สว นใหญ จะมีเสนโคงของการเติบโตเปน รปู ตวั S หรอื sigmoid curve เสมอ แสดงเสน โคง การเจรญิ เตบิ โตของคนเปรียบเทยี บกับกงุ เซลลไ ขของสัตวป ระเภทตา งๆ พรอมท่ีจะเกิด fertilization ในระยะตา งๆ กัน เชน 1. ตั้งแตย งั ไมเกดิ meiosis เชน หนอน 2. ระยะ meiosis I เชน Ascaris 3. ระยะ meiosis II เชน สัตวเ ลีย้ งลกู ดวยนม คน 4. เมื่อเกดิ meiosis สมบูรณ เชน สัตวพ วก echinoderms Embryonic development เปนการศกึ ษาชวงระยะการเจริญของเอม็ บรโิ อ ซง่ึ จะเร่มิ ตน หลังจากไขเ กดิ การปฏสิ นธิแลว เอ็มบรโิ อ ระยะแรก คือ Zygote ระยะเอม็ บรโิ อจะสิน้ สดุ เม่ือเกดิ อวัยวะตางๆ ครบ ในสัตวช นิดตา งๆ จะมชี ว งเวลาของการ เกดิ เอม็ บริโอแตกตางกัน เชน ในคน ประมาณ 8-10 สัปดาห ไกประมาณ 4 วัน และกบประมาณ 2 วนั เปนตน จากไซโกตซ่งึ เปน เซลลเดยี่ วไปสสู ภาพท่ีซบั ซอนขน้ึ โดยเกิดขน้ึ เปน ลําดบั ขน้ั ตอนตางๆ ดงั นี้ Cleavage เปนกระบวนการท่ีไซโกตมกี ารแบง เซลลแบบ mitotic division อยางรวดเรว็ ทําใหได เอ็มบรโิ อทีม่ หี ลายเซลล เรียกวา blastula ระยะ cleavage เซลลจะผา น S และ M phase ของ cell cycle โดยไมเ กดิ G1 และ G2 และเอ็มบรโิ อไมเพม่ิ ขนาดขน้ึ cytoplasm ของ zygote จะแบงจนไดเ ซลลเ ล็กๆ จาํ นวนมาก เรยี ก blastomere องคป ระกอบในเซลล (mRNA, proteins, yolk) กระจายไมสมา่ํ เสมอ (polarity) yolk เปน key factor ในการกําหนด polarity และมผี ลตอ cleavage Zygote ประกอบดว ย 2 สวน ไดแ ก vegetal pole และ animal pole โดยที่การเกดิ Cleavage ท่ี animal pole เกิดข้ึนเรว็ กวาที่ vegetal pole ผลของ cleavage ไดเอม็ บรโิ อมลี กั ษณะเปนกอ นกลมตัน เรียกวา morula ตอมาเกดิ ชองวา งทีม่ ีของเหลว บรรจุอยู (blastocoel) ภายใน morula เรยี กเอ็มบรโิ อระยะนว้ี า blastula ใน cytoplasm ของไขก บจัดเรียงตวั ใหมข ณะเกดิ fertilization ทําใหเกิดบริเวณสเี ทา ทเ่ี รียกวา gray crescent ซ่ึงเกดิ บริเวณตรงกลางของไขด านตรงขามกับท่ี sperm เจาะเขาไป วทิ ยาศาสตร ชีววิทยา (156) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแคมป 2010

ตารางแสดงความแตกตางปรมิ าณ yolk ทอ่ี ยใู นไขมผี ลตอ cleavage ปริมาณไข ลกั ษณะการเกิด Cleavage นอยหรือปานกลาง การแบงเซลลเกดิ ขึ้นตลอดท้งั ไข เรียก holoblastic cleavage มาก แบง เฉพาะสว นท่ีไมม ี yolk ดา น animal pole เรียก meroblastic cleavage ส่งิ มชี ีวติ ตารางแสดงลกั ษณะการเกิด cleavage ของสิ่งมชี วี ติ แตล ะชนดิ เมน ทะเล คน รูปแบบของ Clevage กบ equal holoblastic cleavage ไก unequal holoblastic cleavage meroblastic cleavage Gastrulation เปนกระบวนการเกิดเน้ือ 3 ชนั้ เรียกวา embryonic germ layers แบงออกเปน ectoderm เนอื้ ชัน้ นอกของ gastrula mesoderm เนือ้ ช้นั กลาง และ Endoderm เนือ้ ชั้นใน ซ่งึ เปน ทอ ยาวใน นอกจากนนั้ ระยะนีเ้ ปน ระยะทเ่ี กดิ cell motility ซงึ่ กอใหเ กดิ การเปลีย่ นแปลง 2 รปู แบบ คือ การเปลย่ี นแปลง รปู รา งของเซลลและการเปล่ียนแรงยดึ เหนีย่ วระหวางเซลล Organogenesis การเกิดอวัยวะตางๆจากเนอ้ื เย่ือ 3 ชนั้ คือ - neutral tube และ notochord เปนอวยั วะแรกทเ่ี กิดข้นึ ในกบ และ สตั วพ วก chordate อนื่ ๆ - dorsal mesoderm เหนือ archenteron รวมกนั เกดิ เปน notochord - ectoderm เหนอื notochord หนาตัวข้นึ เกิดเปน neutral plate แลวบุมลงไปเปน neutral tube ซง่ึ ตอไปจะเจรญิ เปน brain, spinal cord และมอี วยั วะอ่นื ๆ เกดิ ขึ้นตามมา แสดงการแบงเซลลของเอ็มบรโิ อในระยะตา งๆ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (157)

การเจรญิ เติบโตของกบ ไขก บเปนไขชนดิ telolecithal egg ซึง่ ปนไขท ่มี ีไขแ ดงรวมกนั อยทู างดานใดดานหน่งึ ของไข โดยดา นบน ของไข มีไขแดงนอย มนี ิวเคลียสอยดู ว ย เรยี กบริเวณน้ีวา animal pole ดา นลาง จะมไี ขแดงสะสมอยูมาก เรยี กวา vegetal pole ไขกบที่ออกมานอกตัวแมอยใู นระยะ metaphase II เมอ่ื ถกู ผสมจากอสุจิเปน zygote แลว จะแบงเซลลแบบ mitosis ไปเรอ่ื ยๆ โดยที่ขนาดของเซลลเ ล็กลงทุกที และมจี ํานวนเพิ่มขึน้ ระยะนีเ้ รียกวา cleavage stage จนไดเ อม็ บรโิ อรปู รางคลายนอยหนา เรียกวา morula จากนนั้ เซลลทอี่ ยูด านในจะเคลอ่ื นท่ี แยกออกจากกัน ทําใหเ กดิ ชองวา ง blastocoel ที่มีของเหลวอยู เอ็มบริโอระยะนเ้ี รียกวา blastula stage ตอ มา เซลลด า นบนมีการแบง เซลลอ ยา งรวดเรว็ กวาเซลลดานลา ง ทาํ ใหเ ซลลดานบนเคลื่อนทีล่ งมาคลมุ ดานลางไว พรอ มทง้ั ดันเซลลด า นลา งใหบมุ เขาไปขางใน แลวเซลลดา นบนทแ่ี บง ลงมากเ็ คลอ่ื นท่ีตามเขา ไปทาํ ใหเ ซลลตา งๆ ของตวั ออ นเรยี งกนั เปน ช้ันๆ และมีชอ งใหมเ กดิ ขน้ึ คอื gastrocoel เอม็ บรโิ อระยะน้เี รยี กวา gastrula stage แสดงการพัฒนาของตวั ออ นกบ blastocoel จะมขี นาดเล็กลงเรือ่ ยๆ เน่อื งจากถูกเบยี ด และหายไป ในขณะทชี่ อ ง gastrocoel ขยายใหญขึน้ บริเวณปากชอ ง gastrocoel คอื blastopore พบวา สว นของ blastopore จะเจริญเปนทวารหนกั สวนตรงขา มกบั blastopore จะเปล่ยี นแปลงไปเปนปาก ดงั นน้ั กบจึงเปน สัตวทม่ี ีทวารหนักเกดิ กอนปาก (deuterostome) gastrocoel จะพฒั นาเปนทางเดินอาหาร และการพัฒนาของระบบประสาทโดยเรมิ่ จาก ectoderm ทอ่ี ยูเ หนอื notochord หนาตัวข้ึนเปน neural plate จากน้นั ขอบดา นซา ยและดา นขวาของ neural plate ยกตัวขึน้ เปน neural folds จนในทส่ี ดุ เมื่อ neural folds โคง เขา ชิดกนั เกิดเปน neural tube ขณะที่ mesoderm ท่ีอยูดา นขา งของ notochord จะแปรสภาพไปเปน somites (อยู 2 ขา งของ neural tube) วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (158) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010

การเจริญเตบิ โตของไก ไขเ ปนชนดิ polylecithal egg ไดแก ไขทีม่ ีไขแดงบรรจเุ ปนอาหารสะสมอยเู ปน จํานวนมาก มเี พยี ง บรเิ วณเล็กๆ ใกลผ ิวเซลลเทา นั้นทไี่ มมีไขแดงอยู สวนนม้ี ีนวิ เคลียสและไซโทพลาซมึ อยู (germinal spot) เซลลของไขไก คอื สวนทเี่ รยี กวาไขแดงเทา นั้น ไขขาวและเปลือกไขเ ปนสว นประกอบที่อยูภ ายนอกเซลล ไกเปน สัตวท มี่ ีการปฏสิ นธภิ ายในตัว อสจุ จิ ะเขาปฏสิ นธกิ ับไขก อนท่ีจะมีการไขขาวและเปลือกไขมาหมุ เม่อื อสจุ ิ ปฏสิ นธิกับนวิ เคลยี สไข จะได zygote และ cleavage จนไดเอม็ บริโอระยะ blastula และ gastrula ตามลําดับ ทําใหจ ุดบนไขแ ดงเกิดเปน บรเิ วณกวาง เรียกวา germinal disc เริ่มดว ยการแยกชนั้ ของเซลลในระยะ blastula ออกเปน 2 ชน้ั ช้นั บนเรียกวา epiblast เจรญิ เปลีย่ นแปลง ไปเปนเนือ้ เยื่อชัน้ นอก สว นชนั้ ลาง คอื hypoblast เจรญิ ไปเปนเนือ้ เย่อื ชนั้ ใน ชองระหวา งชั้นทัง้ สอง คือ blastocoel ระยะ gastrula จะเกดิ การเคลื่อนทข่ี อง epiblast เขาไปใน blastocoel ซึ่งจะเจริญพัฒนา ไปเปน เนอ้ื เย่อื ช้ันกลาง กลุม เซลล epiblast ดานขวาและซายเคล่อื นทีเ่ ขาสแู นวกลาง และมวนตวั เขาไปขา งใน เรียกวา primitive streak โดยกลมุ เซลลทางดา นหนาสุดเรยี กวา Hensen’s node มวนตัวเขา ไปกอน เกดิ เปนแทง notochordเน้อื เยอื่ ทงั้ 3 ชั้น จะเจริญไปเปน อวัยวะตา งๆของไก และเจริญไปเปน โครงสรางทอี่ ยู นอกเอ็มบรโิ อ (extraembryonic structure) ซ่ึงโครงสรางเหลา นีจ้ ําเปน สาํ หรับสิ่งมชี วี ิตทอี่ อกลูกเปนไข 4 อยาง คอื - ถุงไขแดง (yolk sac) - ถงุ นาํ้ คราํ่ (amnion) - chorion - allantois แสดงการพัฒนาของเซลลในระยะ Blastula ของตวั ออนไก โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (159)

แสดงโครงสรา งไข โครงสรา งของไข ตารางแสดงโครงสรา งของไขไก องคประกอบ ลกั ษณะ บทบาท ถงุ ไขแดง - เปน สว นท่มี ีเสนเลือด เพอื่ ลาํ เลยี งอาหารจาก endodermal cell ภายในบรรจุอาหารสาํ หรบั (yolk sac) - เจริญมาจากเนอื้ เยื่อชน้ั ใน และบางสวนของเน้ือเยื่อชน้ั กลาง ตัวออ น และบางสวนของเนอื้ เยอื่ ช้ันกลาง - เจริญจากเน้อื เยื่อชน้ั ใน แลกเปล่ียนแกส กับภายนอก, allantoids - เจรญิ ออกจากตัวเอม็ บรโิ อแทรกชดิ ไปกบั เปลอื กไข เก็บของเสยี พวก uric acid - มขี นาดใหญขึ้นเมื่อเอ็มบริโอมีอายุมากข้ึน ถุงนํ้าคร่าํ - เปน ถุงชัน้ ใน อยูใ กลเ อ็มบรโิ อ มขี องเหลวบรรจุ ปอ งกนั การกระทบกระเทอื น (amnion) - เปนถงุ ช้นั นอก ลอ มรอบเอม็ บริโอ และโครงสรางทอี่ ยนู อก แลกเปลย่ี นแกส Chorion เอม็ บริโอทั้งหมด - อยูใ กลเปลือกไข Chorionic - ชอ งระหวา งถงุ น้าํ คร่าํ และคอเรยี น ตดิ ตอไปถึงชอ งเอ็มบรโิ อได cavity ปอ งกนั สว นประกอบทัง้ หมด เปลือกไข ภายในไข (shell) ปองกันการสญู เสียนํา้ ได อยางดี วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (160) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010

การเจริญเตบิ โตของคน ไขเ ปนชนดิ alecithal egg คอื มไี ขแ ดงสะสมอยูน อ ยมาก การปฏิสนธเิ กิดท่ี fallopian tube สวนตน แลว embryo จะเคลอ่ื นตัวจนกระทง่ั มาฝงทผ่ี นังมดลูก (endometrium) ระยะทมี่ ีการฝง ตวั ของเซลล คอื ระยะ blastocyst Blastocyst มีเซลล 2 กลุม คอื trophoblast เรียงตวั อยรู อบๆ และ inner cell mass อยูตรงกลาง ฝงตัว (implantation) ทีผ่ นังมดลกู จะฝงในวนั ท่ี 7 หลังปฏสิ นธิแลวจงึ เกิดรก (placenta) ซึ่งมี 2 สว น คือ รกแม (maternal placenta) เกิดจาก endometrium ของแม และรกลูก (fetal placenta) ประกอบดวยสวนถงุ chorion ท่พี ัฒนาจาก embryo ระยะ blastocyst น้ี blastomere แบง ออกเปน 2 กลมุ คือ กลุม trophoblast ทีล่ อมรอบชอ ง blastocyst cavity ซงึ่ จะเจริญเปนสวนหน่ึงของรกและหาอาหารเลี้ยงตวั ออ น อีกกลมุ หนงึ่ อยทู างดา นบนเรียกวา inner cell mass เจริญเปน ตวั ออนตอไป หลังจากปฏิสนธิ embryo จะสรา งถงุ chorion ลอมรอบ บางสว นของถุงยื่นเปนแขนงเล็กๆ เรยี กวา chorionic villi แทรกไปใน endometrium ของมดลูก และพัฒนาเปนรก Embryo สรางถงุ นํา้ คราํ่ หอหมุ ตวั เองปองกันกระแทก ซ่งึ ประกอบดว ยฮอรโมนและเอนไซม รวมทัง้ สารอาหารตา งๆ แสดงการพัฒนาของทารกในครรภ โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (161)

การคมุ กําเนิด (Contraception) การคุมกําเนดิ มีไดหลายวิธี สามารถเลือกใชตามความเหมาะสมของสขุ ภาพ ความสะดวก และรางกายของ แตล ะบคุ คล ประสิทธิภาพในการคุมกําเนดิ แตล ะวิธนี ั้น ข้นึ อยกู ับความถูกตอ งในการใช ซง่ึ อธิบายพอสังเขปไดด ังน้ี ผูหญิง - ปอ งกนั ไมใหไขส กุ ไมใ หเกดิ ovulation โดยทานยาคมุ กาํ เนิดทีม่ ี estrogen / progesterone - ปอ งกันบรเิ วณทมี่ ีการปฏสิ นธิ โดยการผูกหรือตดั ทอ นาํ ไข - ปอ งกันการปฏสิ นธจิ าก sperm โดยการใชยาฆา sperm หรือการใชแ ผนครอบกั้นปากมดลูก การใช ถงุ ยางอนามยั - ปองกันการฝงตัวของ blastocyst โดยใสหวงคมุ กําเนดิ - การนับวนั ปลอดภยั - การทาํ แทง - การทําหมัน ยาเม็ดคมุ กาํ เนดิ เปนการปองกันการตกไข ประกอบดวยฮอรโ มน 2 ชนดิ คือ progestin (โพรเจสเทอโรนสังเคราะห) และ เอสโทรเจน ซึ่งจะมผี ลไปยบั ยงั้ การหลง่ั LH และ FSH วิธใี ช คอื รับประทานคร้ังละ 1 เม็ดเปนเวลา 3 สปั ดาห แลว หยุด สปั ดาหตอไปจะเวน การรับประทาน หลงั จากน้ันเม่อื ขาดฮอรโมนประจําเดอื นจะไหล วธิ ีนเ้ี ปนวิธที ีม่ ี ประสิทธิภาพสงู ถึง 99.7 เปอรเซน็ ต การฉดี ยาคุมกําเนดิ เปนการปองกันการตกไขไดอีกวธิ หี น่งึ โดยฉดี ฮอรโ มน progestin ฮอรโ มนนี้ โดยออกฤทธิ์กดการทํางาน ของตอ มใตส มองสวนหนา ฉดี เขากลา มเนอื้ ของสตรีทีต่ อ งการคุมกาํ เนิดทกุ ๆ 3 เดอื น วิทยาศาสตร ชวี วทิ ยา (162) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010

การฝง แคปซูลเขา ใตผิวหนงั เปนการฝง ฮอรโ มน progestin ท่ีเปนแคปซลู บริเวณใตท องแขน ฮอรโ มนถกู ปลอยออกจากแคปซลู ในปรมิ าณนอ ยๆ อยา งตอ เนื่องในกระแสเลอื ด มีผลยับยง้ั การตกไขแ ละกระตุนการหล่งั เมอื กเหนียวในชองคลอด การฝงแคปซลู จะอยูได 5 ป มผี ลขา งเคยี งสําหรบั ผใู ช คอื กระปดกระปอยอาจนานถงึ 1 ป การใช diaphragm เปน วธิ กี ารคมุ กําเนดิ โดยใชฝ าครอบปากมดลกู เพอ่ื ปอ งกันการเขาไปปฏิสนธิของอสจุ ิ กอนใชมักจะทาครมี ลงบน diaphragm เพอื่ ฆาอสจุ ิ อัตราการต้งั ครรภโดยวิธีการใชไ ดอะแฟรมนอ ยกวา 10% การปอ งกันการฝง ตวั ของตัวออน (prevent implantation) เปนวิธีการคมุ กําเนิดโดยวธิ ีการใสห ว ง (intra-uterine device หรือ IUD) เปนพลาสติกรูปกลม หรอื โคง ขนาดเลก็ สอดเขาไปในมดลกู การใสค รัง้ หน่งึ อาจทิง้ ไวไ ดนานถึง 10 ป หรอื จนตอ งการมีบุตร กลไกการทํางาน ของวธิ กี ารน้ยี งั ไมสามารถระบุไดช ดั แตพบวารางกายผลิตเมด็ เลอื ดขาวออกมาตอ ตา นสงิ่ แปลกปลอม ขอ เสีย คือ เลือดไหลกระปดกระปอยและเปน ล่ิม เสี่ยงตอการอกั เสบของมดลกู ปจ จุบนั ไมเ ปนทีน่ ิยมใช และเปนวิธที ีม่ ี ประสทิ ธภิ าพถงึ 90 เปอรเซน็ ต การคมุ กําเนิดแบบนับวนั (rhythm method) เปนการหลกี เลี่ยงการมเี พศสัมพนั ธในชว งไขตก จากการศกึ ษาพบวา ไขท ตี่ กสามารถมชี ีวติ อยใู นทอ นาํ ไข ไดนาน 24 ถึง 48 ชว่ั โมง สว นอสุจิอยูในทอ นําไขไ ดน านถงึ 72 ชัว่ โมง ดังนั้นจึงควรหลีกเลยี่ งการมีเพศสัมพนั ธ ในชวง 7 วนั กอนและหลงั ไขตก ประสทิ ธภิ าพของการคุมกําเนดิ ดวยวธิ นี ้ี ตอ งใชค วบคไู ปกับความรเู รือ่ งการ เปลยี่ นแปลงของอณุ หภมู ใิ นรางกาย การเปล่ยี นแปลงของเมือกในชอ งคลอด เปน ตน อัตราการตงั้ ครรภจากการ คุมกําเนดิ แบบนับวัน คือ 10 ถึง 20% การแทง (abortion) ภาวะส้นิ สุดการตง้ั ครรภก อ นถึงกําหนดคลอดตามปกติ เนอ่ื งจากการตายของตัวออนหรอื ทารก แบง ออก เปน 3 ประเภท คอื 1. การแทงเอง (spontaneous abortion) เกดิ จากความผดิ ปกตขิ องตวั ออ นเอง พบประมาณ 1 ใน 3 ของหญงิ ต้ังครรภ 2. การทาํ แทง เพ่อื การรักษา (therapeutic abortion) เปนวิธกี ารทําแทง เพอ่ื รักษาชวี ิตของแมท ีม่ ปี ญหา ดา นสขุ ภาพทางกายหรอื จติ ใจ หรือเมือ่ พบความผดิ ปกตขิ องตัวออ น 3. การทาํ แทงเพอื่ การคุมกําเนิด ซง่ึ เปนการทาํ แทง ท่ีใชวิธแี ตกตางกันตามอายุทารก เชน ชวง 3 เดอื นแรก ใชว ิธีการดูดออก หลังจาก 3 เดือนขึน้ ไป ใชว ธิ ีการถางขยายปากมดลกู และดูดออก เปนตน โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชีววิทยา (163)

ผูชาย - การหลงั่ ภายนอก โดยฝา ยชายจะหลง่ั น้าํ กามภายนอกระบบสืบพนั ธุเ พศหญิง พบวา โอกาสในการ ตั้งครรภม สี ูงถึง 22 เปอรเซ็นต - ปองกันไมใหอ สุจิ ออกมาภายนอก โดยการทําหมนั ตัดที่ vas deferens (vasectomy) - ปอ งกนั การปฏิสนธิ โดยการใชถ งุ ยางอนามยั ตางรางแสดงความแตกตา งการทําหมันชายและการทําหมนั หญิง ความแตกตา ง ชาย (Vasectomy) หญิง (Tubal ligation) จดุ มงุ หมาย ไมใหอสจุ ผิ านทอ อสจุ อิ อกมา ไมใหไ ขผานทอ นาํ ไขมาผสมกบั อสจุ ิ ตดั ทอ vas deferens ออกสวนหนงึ่ ตดั ทอ นําไขออกสวนหนง่ึ และผกู ปลายไว วิธีการ อสุจิถูกดดู ซมึ กลบั เขาไปในอณั ฑะ ไขยงั คงมกี ารเจรญิ แตผา นออกไปผสมไมได ผล นํ้าอสุจิจะไมมอี สจุ ิอยู การเช่ือมตอ ทอ vas deferens การเชอ่ื มตอ ทอ นาํ ไข การแกห มนั พชื ดอก มีองคป ระกอบของระบบสบื พันธุ ดังนี้ - กลบี เลีย้ ง (sepal) มสี ีเขียวลกั ษณะคลายใบ - กลบี ดอก (petal) เปน ชัน้ ทีม่ ีสีสวยงาม - เกสรตัวผู (stamen) ประกอบดว ยอบั เรณู (anther) และกานชูอับเรณู (filament) - เกสรตัวเมีย (pistil) ประกอบดว ย ยอดเกสรตัวเมยี (stigma) กา นเกสรตวั เมีย (style) และรงั ไข (ovary) กระบวนการสรา งเซลลสบื พันธุข องพชื ดอก Microsporogenesis Anther มี pollen sac ภายในประกอบดว ย microspore mother cells แบงเซลลแบบ meiosis I และ II ไดเปน diad และ tetrad microspores ตามลาํ ดับ ในแตล ะTetrad microspore แตกออกเปน 4 microspores แตละ microspore แบงนิวเคลยี สแบบ mitosis ได generative nucleus และ tube nucleus เรียก microspore ทม่ี ี 2 นิวเคลยี ส วา ละอองเรณู (pollen grain, pollen, male gametophyte) Megasporogenesis Ovary มี ovule ซึ่งมี megaspore mother cell แบง แบบ meiosis I และ II ได 4 นิวเคลียส (n) ซง่ึ 3 นวิ เคลีย สสลายไป สว น 1 นวิ เคลยี ส ท่เี หลอื แบง แบบ mitosis 3 คร้ัง ได 8 นวิ เคลียส มีการจดั เรยี งตวั ของนิวเคลยี สไดเปน embryo sac (female gametophyte) ประกอบดว ย 3 antipodal cells อยูทางดา น antipodal end สว นทางดา น micropyle ประกอบดวย 1 egg cell และ 2 synergid cells สว นตรงกลางประกอบดว ย 2 polar nuclei วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (164) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแ คมป 2010

การถา ยละอองเรณู (pollination) Tube nucleus สรา งหลอดละอองเรณู (pollen tube) เขา สรู งั ไขทาง micropyle จากนัน้ Generative nucleus แบง mitosis ได 2 sperm nuclei โดย 1 sperm nucleus ผสมกบั เซลลไ ขไดเ ปน zygote (2n) อีก 1 sperm nucleus ผสมกับ polar nuclei ไดเปน endosperm (3n) การผสมทีเ่ กิดขนึ้ 2 ครั้งใน embryo sac เรียกวา การเกิดปฏสิ นธิซอ น (Double fertilixation) แสดงองคป ระกอบของดอก แสดงการเกิดปฏสิ นธิซอ นของพืชมีดอก โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชีววิทยา (165)

แบบฝกหัด 1. จะพบมี Spermatocyte และ Oocyte ในหลอดสรางอสุจแิ ละรงั ไขของคน เม่ือมอี ายุประมาณเทาไหร 1) 1 ขวบ และ 5 ขวบ 2) 1 วนั และ 1 วัน 3) 13 ป และ 8 เดอื น (ในครรภมารดา) 4) 13 ป และ 11 วนั 2. ในนิวเคลยี สของเซลลใดไมพบฮอมอโลกัสโครโมโซม 1) เซลลท ร่ี ังไขข องดอก 2) ไมโครสปอรมาเทอรเซลล (microspore mother cell) 3) เซลลแ อนติโพแดล (antipodal cell) 4) ไซโกต 3. เซลลคูใ ดมีสภาพเปนแฮพลอยด (haploid) เหมือนกัน 1) สเปอรมาโทโกเนยี ม, สปอร 2) โอโอไซตร ะยะที่ 2 (secondary oocyte), ละอองเรณู 3) สเปอรมาไซตร ะยะแรก (primary spermatocyte), โอโอโกเนยี ม 4) สปอรมาเทอรเซลล (spore mother cell), โพลารบ อดี 4. ขอ ใดไมเ ปนจรงิ ในระยะ cleavage ของ zygote สัตว 1) แบงเซลลแ บบไมโทซสิ 2) เพิ่มอตั ราสวนของนิวเคลยี ส : ไซโทพลาซึม 3) เพ่มิ อัตราสว นของพื้นท่ีผวิ : ปรมิ าตร 4) มขี นาดโตขึ้น 5. การสบื พันธขุ อ ใดสอดคลอ งกบั สภาพแวดลอมทเี่ ปล่ยี นแปลงตลอดเวลาไดดี ก. budding ข. meristem culture ค. conjungation ง. Parthenogenesis 1) ก. และ ง. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 4) ก. และ ข. 6. ในสัตวท เ่ี จรญิ เตบิ โตในมดลกู ตวั ออ นทเี่ ติบโตข้นึ มาไดอ าหารจากมารดาอยางไร 1) ไดร บั จากเลอื ดแมโ ดยตรง 2) โมเลกลุ ของอาหารแพรจากระบบเลือดแมสูระบบเลือดของลูก 3) รับวัตถดุ บิ อนินทรียจากแมมาสังเคราะหโมเลกุลอาหาร 4) เซลลข องตวั ออ นสังเคราะหโมเลกุลอาหารเองดวยวธิ ีใหม 7. ของเสียท่เี ปน สารประกอบไนโตรเจนของเอ็มบริโอของนกและสัตวเ ล้อื ยคลานจะ 1) แพรอ อกจากไขโดยผานทาง chorioallantoric memberane 2) เก็บสะสมไวในไขจ นกวาจะออกมาเปน ตวั 3) ละลายอยใู น amniotic fluid 4) ไมมีการสรา งขนึ้ มาในขณะอยูในรังไข 8. วนุ ที่อยูรอบๆ ไขกบทําหนาที่ 2) ปองกันตวั ไรนํา้ ไมใหเขา ไปกนิ ไข 1) ปองกันไขไมใ หไ ดร ับอนั ตราย 4) เปนอาหารสาํ หรับเลี้ยงเอม็ บริโอขณะเติบโต 3) ปอ งกนั ไมใ หไ ขเ บียดตัวมากเกนิ ไป วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (166) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010

9. ถา สว นของรา งกายของสตั วพวกกุง ปู หรอื ปลาดาว ขาดหายไป สตั วเหลานส้ี ามารถสรางตัวทข่ี าดหายไป ขน้ึ มาใหมไ ด ปจ จัยสําคญั ท่ีควบคมุ คือ 1) นวิ เคลียส 2) สภาพแวดลอม 3) นวิ เคลียสและไซโทพลาซมึ 4) นิวเคลียสไซโทพลาซมึ และสถาพแวดลอ ม 10. การเปลยี่ นแปลงในขอ ใดท่ี ไมถอื วาเปนการเตบิ โตของเซลล 1) เซลลที่แบงตวั เปน สอง 2) เซลลทสี่ รา งโปรตีนเพม่ิ ขึ้น 3) เซลลที่มีขนาดใหญต ามอายุ 4) เซลลท ดี่ ูดนํ้าจนใหญข ้นึ 11. การทรี่ ะยะคลเี วจ (cleavage) ของไกเกิดเฉพาะบริเวณเลก็ ๆ ทปี่ ลอดจากไขแ ดง (yolk) นั้นเปนเพราะ 1) ไขแดงมีมาก ไมสามารถแบงตวั ได 2) ไขแดงอยใู นแวคิวโอล 3) ไขแดงอยูนอกเซลล 4) ไขแดงเปนสารอาหารสําหรับตวั ออ น 12. ขอ ใดไมใชหนาทขี่ อง placenta 1) สรางฮอรโมน 2) สงผานแอนตบิ อดจี ากแมไปยงั ฟตสั 3) แลกเปล่ยี นสารอาหาร กา ซ และของเสียระหวา งแมกบั ฟต ัส 4) นํากลบั เม็ดเลอื ดแดงที่หมดอายจุ ากฟตัสไปยงั แม 13. การเจริญเติบโตของสงิ่ มชี วี ิตกลมุ ใดท่ีมแี บบแผนกลายกนั 1) คางคก กงุ ยุง 2) แมลงหว่ี เตา แย 3) เขียด เปด ปู 4) ปลาหมกึ ปลา อึง่ อาง 14. ขอ ใดถูกตอ งในขั้นตอนการเจริญของไขก บ ถา กาํ หนดให ก. ปรมิ าณของไขแ ดงมอี ทิ ธพิ ลตอแบบแผนการเจริญระยะแรกของส่งิ มชี ีวิต ข. การแบง เซลลข องไซโกตเกดิ ขึน้ เฉพาะที่ ไมต ลอดทว่ั ทัว้ ไซโกต ค. ในระยะคลีเวจไมมีการเปลย่ี นแปลงขนาดเซลล แตม ีจาํ นวนเซลลเพิ่มมากขึ้น ง. การเคล่อื นยายและการเปลยี่ นแปรสภาพ (differentiation) ของกลุมเซลลมผี ลตอกระบวนการ เกดิ เน้ือเยอ่ื และโครงสรา งของส่งิ มีชวี ติ 1) ก., ข. และ ค. 2) ก., ข. และ ง. 3) ก., ค. และ ง. 4) ข., ค. และ ง. 15. ขอ ใดทีไ่ มเปน จริงในระยะ cleavage ของ zygote สัตว 1) แลงเซลลแบบไมโทซสิ 2) เพิ่มอตั ราสวนของนวิ เคลียส : ไซโทพลาซึม 3) เพ่ิมอัตราสวนของเพืน้ ผวิ : ปริมาตร 4) มขี นาดโตข้ึน 16. ขอ ความที่เปนคใู นขอ ใดที่ไมส อดคลองกัน 2) ectoderm - eye lens 1) mesoderm - notochord 4) endoderm - lungs 3) ectoderm - liver 17. ชายวัยกลางคนเปนโรคทม่ี ผี ลในการทาํ ลายเซลลใ นหลอดสรา งอสจุ ิ จงึ ทําใหเ กดิ ความผดิ ปกตใิ นขอ ใด ก. สรา งนา้ํ อสุจิ (Semen) ข. การสรา งฮอรโ มนเพศชาย ค. การแสดงลกั ษณะของเพศชาย ง. การสรางตัวอสจุ ิ 1) ก. 2) ง. 3) ข. และ ค. 4) ก. และ ง. โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (167)

18. ผูหญงิ วัยเจริญพนั ธุตกไขเ ปนปกติทุกๆ 28 วนั ถา ตัดตอ มใตส มองสว นหนา ออกในวันที่ 12 หลงั การมี ประจําเดือนครง้ั สดุ ทาย จะมีการตกไขอีก 2-3 วนั ตอ มาหรือไม เพราะเหตใุ ด 1) ไมตกไขเพราะขาด FSH มากระตนุ 2) ไมตกไขเพราะขาด LH มากระตนุ 3) ไมตกไขเ พราะขาด FSH มากระตุน การสรา งเอสโทรเจน 4) ตกไขตามปกติเพราะในวนั ท่ี 12 ไขเจริญถงึ โอโอไซตร ะยะท่ี 2 แลว 19. ลูกแกะดอลลที่ ีเ่ กิดจากวธิ ีโคลนนิง (cloning) นั้นเกดิ ข้นึ โดยไมตอ งมีกระบวนการใด ก. การสรา งไข ข. การสรางอสจุ ิ ค. การปฏสิ นธิ ง. การฝงตวั ในมดลูก 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ก., ข. และ ค. 4) ก., ข., ค. และ ง. 20. บรเิ วณโฟเวยี จะพบวา 2) มีเซลลร ูปกรวยมากกวา บริเวณอื่น 1) มีเซลลร ปู ยาวเปน แทงมากกวาบรเิ วณอืน่ 4) เปน บรเิ วณทีไ่ มม ีเซลลร บั แสงเลย 3) เปนบรเิ วณทไี่ มมีเซลลรปู กรวย 21. สวนทเ่ี ปน motor และ sensory ของสมองคนสวนใหญของบรเิ วณน้จี ะทําหนา ที่เกย่ี วกับ 1) มอื และปาก 2) หนา และปาก 3) มอื และเทา 4) แขน และขา 22. ขณะท่ีชายคนหนึง่ เดินเลาะตามชายอาคารรา นคา เขาสามารถ กม ศีรษะหลบจากไมท ่ยี น่ื ออกมาจากรา นคา ไดอยา งกะทันหนั การกระทาํ ของชายผนู อี้ าศัยการสั่งงานจาก 1) สมอง และไขสนั หลัง 2) ไขสนั หลงั 3) ระบบประสาทอัตโนวตั ิ 4) การทํางานของตอมไรทอ 23. วติ ามนิ ท่ชี ว ยปอ งกนั การเกดิ โรคนยั นต าฟางสวนมากไดมาจาก 4) ยสี ต 1) ผกั บงุ 2) ขาวซอ มมือ 3) ถวั่ เหลือง 24. คนไขร ายหนง่ึ ถูกนําสงโรงพยาบาลเนอื่ งจากไมส ามารถ ทรงตัวอยไู ด ทานคดิ วาสมองสวนใดเสยี ไป 1) ซีรีบรัม 2) ทาลามสั 3) ซรี เี บลลมั 4) เมดัลลา ออบลองกาตา 25. การเปลี่ยนแปลงที่จุดหน่งึ ของเซลลป ระสาทขณะที่นํากระแสความรูสกึ คอื 1) เกิดดีโพลาไรเซชนั (depolarization) 2) นําโซเดียมเขา สูเซลลแ ละโพแทสเซยี มออกจากเซลล 3) สรา งสารเคมีเพ่ือสงตอกระแสความรูส กึ 4) ขอ 1) และ 2) ถกู 26. บรเิ วณโฟเวยี (fovea) ของเรตินา มี (ก) rod cells และ (ข) cone cells ดงั น้ี 1) ก > ข 2) ข > ก 3) ก เทา นัน้ 4) ข เทานน้ั 27. นโิ คตินในบุหรมี่ ผี ลตอระบบประสาทท่ไี ปยังกลามเนอ้ื หวั ใจอยางไร 1) กระตุนประสาทพาราซิมพาเทติก 2) กระตุนประสาทซมิ พาเทติก 3) หามประสาทซมิ พาเทตกิ 4) หา มประสาทพาราซิมพาเทติก 28. หากมอี าหารตาบอดสีแดง ผูน ้นั จะมองเห็นสีใดผิดปกติไปดว ย 1) เหลืองและเขียว 2) นํา้ เงินและเขียว 3) นํา้ เงนิ และเหลอื ง 4) เหลืองและมวง 29. ระบบประสาทซมิ พาเทตกิ ควบคมุ การทาํ งานในขอใด 1) การหลบั ตา 2) การหลัง่ นา้ํ ลาย 3) การหายใจเขาออก 4) การหลั่งเหงื่อ วทิ ยาศาสตร ชีววทิ ยา (168) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010

30. จงเรยี งลาํ ดับความเร็วในการทํากระแสประสาทจากนอ ยทีส่ ุดไปสมู ากทส่ี ุด ก. มขี นาดเสน ผานศนู ยกลาง 4 ไมครอนและมเี ยอ่ื ไมอีลีนหุม ข. มีขนาดเสนผานศนู ยกลาง 4 ไมครอนและไมม ีเย่ือไมอีลีนหุม ค. มีขนาดเสนผานศูนยกลาง 25 ไมครอนและมเี ยอ ไมอีลนี หมุ ง. มขี นาดเสน ผานศูนยกลาง 25 ไมครอนและไมมเี ยอื่ ไมอีลีนหุม 1) ข. → ก. → ง. → ค. 2) ก. → ง. → ค. → ข. 3) ง. → ค. → ข. → ก. 4) ค. → ข. → ก. → ง. 31. เม่ือเขาไปในหอ งมีด นัยนตาจะปรับตวั อยางไรจึงสามารถมองเห็นวตั ถใุ นหองได 1) มานตาหรี่ลง 2) กลามเนือ้ ซเิ ลยี รหี ดตัว 3) rod cells สรางโรดอปซิน 4) cone cells รวมกลุมทบี่ รเิ วณโฟเวยี 32. คนปาใชยางนองทาปลายหอกเพ่อื ใชใ นการลาสัตว ทาํ ใหส ตั วทถี่ ูกแทงว่งิ หนีไมไ ด ยางนอ งมีผลอยางไรตอ ระบบประสาท 1) ทาํ ลายเอนไซมโคลนี เอสเทอเรส 2) กระตุนการสรางแอซที ิลโคลนี 3) ยบั ยงั้ การทํางานของแอซที ิลโคลีน 4) ทาํ ใหก ารสง กระแสประสาทผา นซแิ นปสเ ร็วขึน้ 33. บรเิ วณใดบางที่เปนสว นประกอบของกา นสมอง (brain stem) D = เมดัลลาออบลองกาตา A = สมองสว นกลาง B = ซีรีเบลลมั C = พอนส 4) B, C, D 1) A, B, C 2) A, C, D 3) A, B, D 34. การเปลี่ยนแปลงในขอใดจะเกิดข้ึนเมอ่ื ลอกเยือ่ ไมอลี นี ของเซลลประสาทออก 1) Na+ ผา นเขาเซลลง า ยขึ้น 2) เกิดกระแสประสาทไดงา ยข้ึน 3) ระยะเวลาจากถกู กระตุนจนเกดิ กระแสประสาทนอ ยลง 4) การนํากระแสประสาทชา ลง 35. ถา กระตนุ เซลลป ระสาทถีๆ่ ซาํ้ กันหลายๆ ครง้ั ในขณะทผ่ี วิ ดา นนอกมปี ระจุลบจะมผี ลอยางไร 1) เกดิ กระแสประสาทขนาดเทาเดิม เคลอื่ นทใี่ นอัตราเรว็ เทา เดิม 2) เกิดการแสประสาทขนาดเพมิ่ ข้นึ เคลอื่ นท่ีชา กวา เดิม 3) ไมเกิดกระแสประสาท เพราะไมม ีโซเดยี ม - โพแทสเซยี มปม 4) ไมเกิดกระแสประสาท เพราะ Na+ และ K+ ยงั ไมกลับทีเ่ ดมิ เฉลยแบบฝกหัด 1. 3) 2. 3) 3. 2) 4. 4) 5. 3) 6. 2) 7. 2) 8. 1) 9. 4) 10. 4) 11. 1) 12. 4) 13. 1) 14. 3) 15. 4) 16. 3) 17. 2) 18. 2) 19. 2) 20. 2) 21. 1) 22. 1) 23. 1) 24. 3) 25. 1) 26. 2) 27. 2) 28. 4) 29. 4) 30. 1) 31. 3) 32. 1) 33. 2) 34. 4) 35. 4) โครงการแบรนดซ ัมเมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (169)

การรกั ษาดลุ ยภาพรา งกายมนษุ ยแ ละสตั ว การรักษาดุลยภาพ สตั วสามารถรกั ษาสภาวะภายในรางกายไวได แมว าสภาพแวดลอ มภายนอกจะมีการเปลี่ยนแปลงไปมาก จนอาจเปน อันตรายตอ เซลลไ ด เรยี กลักษณะนีว้ า Homeostasis 1. Thermoregulation เปนการรกั ษาสมดลุ ของอุณหภูมิภายในรา งกาย 2. Osmoregulation เปน การรกั ษาสมดลุ ของสารละลายและนาํ้ ในรา งกาย 3. Excretion คอื การกําจัดของเสยี พวกไนโตรเจน (nitrogen-containing waste) ออกนอกรางกาย แบงส่งิ มชี วี ิตเปน 2 แบบ คอื Regulator : สัตวท มี่ กี ารรกั ษา homeostasis ภายในรางกายไมใหม กี ารเปลยี่ นไปมาก ในขณะท่ีสภาพแวดลอ มภายนอกมกี ารเปล่ียนแปลงอยางมาก (thermoregulator, osmoregulator) Conformer : สัตวที่มีการเปลี่ยนแปลงสภาพภายในรางกายตามสภาพแวดลอมภายนอก (thermoconformer, osmoconformer) Thermoregulationการไดรับหรอื สูญเสยี ความรอนของสตั ว เกิดไดจ ากกระบวนการตา งๆ ดงั นี้ 1. Conduction : การถา ยทอดความรอ นจากวตั ถหุ น่ึงไปยงั อีกวัตถหุ นึง่ (สงู ไปต่ํา) โดยตรง 2. Convection : การนาํ พาความรอ นไปโดยการเคลอื่ นผา นของอากาศหรือของเหลว 3. Radiation : การแพรก ระจาย (emission) ความรอนจากวัตถุหนง่ึ ไปยงั วตั ถหุ น่ึงในรูปของ คลน่ื แมเหลก็ ไฟฟา โดยวัตถุน้นั ไมตอ งสัมผสั กนั โดยตรง 4. Evaporation : การระเหยของของเหลวไปเปนแกส มกี ารใชค วามรอนในการทาํ ใหเกิดการระเหย วทิ ยาศาสตร ชีววิทยา (170) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010

- Ectotherm and Endotherm แบง สัตวตามวธิ ีการไดร ับความรอ นของรา งกายเปน 1. Ectotherm : พวกทีไ่ ดร บั ความรอ นจากสง่ิ แวดลอ มภายนอก ไดแก สัตวไ มมกี ระดกู สันหลงั , ปลา, สัตวสะเทินน้ําสะเทนิ บก, สัตวเ ล้อื ยคลาน 2. Endotherm : พวกที่ไดความรอ นจากกระบวนการ เมตาบอลสิ มของรางกาย ไดแก นกและสตั วเลย้ี งลูกดว ยนม ผิวหนัง และ thermoregulation ผิวหนังเปน สวนกนั้ สิ่งแวดลอ มภายนอกออกออกจากสภาวะแวดลอม ภายในรางกาย ชวยรักษาดุลยภาพใหค งท่ี • ผวิ หนงั ชวยปองกนั เช้ือโรค รกั ษาอณุ หภมู ริ างกาย ขับถายของเสยี • ตอมเหง่อื (sweat) มีทงั้ artery และ vein มาหลอเล้ียงเพ่ือขบั ของเสียจากเลือดแพรจากหลอดเลอื ดฝอย ออกไปยังตอมเหงื่อ • เหง่อื ถูกลาํ เลียงออกจากตอมเหงื่อไปรเู หง่อื • ขณะท่ีเหงอื่ ระเหยออกจากผิวหนัง จะพาความรอ นของรางกายออกมาดว ย เปน การชวยระบายความรอ น โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (171)

• ไขมนั (adipose) และขน ทําหนาท่ีเปนฉนวนปองกันการสญู เสียความรอ นออกนอกรางกาย • ถาอณุ หภูมิรางกายลดลง hypothalamus สงสัญญาณใหห ลอดเลอื ดที่ผิวหนังหดตัว ปริมาณเลอื ดท่ี ผวิ หนังลดลง จึงลดการระบายความรอนจากเลอื ด - กลา มเนือ้ ทผ่ี ิวหนงั หดตวั เกิดการตั้งชัน (erection) ของขน - การหดและคลายตวั ของกลา มเน้อื อยา งรวดเรว็ เพอ่ื ผลติ ความรอน ทําใหเกิดการสนั่ hypothalamus สงสัญญาณใหเซลลร างกายเพ่มิ อัตรา metabolism • ถา อณุ หภูมิรา งกายสงู ขึ้น - hypothalamus สง สญั ญาณใหห ลอดเลอื ดท่ผี วิ หนงั ขยายตัว ปริมาณเลอื ดท่ผี ิวหนงั เพมิ่ ขึ้น จึงระบาย ความรอนจากเลือด - ตอมเหงอื่ ขับเหงอ่ื เพิม่ ขนึ้ ชวยระบายความรอ น - hypothalamus สง สญั ญาณใหเซลลรางกายลดอัตรา metabolism บทบาทของ hypothalamus ในการควบคมุ อุณหภมู ิ ภายในรางกายสตั ว การไดร บั ความรอ นจากการกระพือปกของแมลง : การทาํ งานของกลามเนอ้ื อก วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (172) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแคมป 2010

Hibernation and Estivation Hibernation : การปรบั ตัวทางสรีรวิทยาท่ที ําใหสัตวอ ยูรอดไดในสภาพ อากาศหนาวและขาดแคลนอาหารเปนเวลานาน โดยการลดเมตาบอลสิ ม, ระบบไหลเวียนเลอื ด, การหายใจ และอุณหภมู ริ า งกาย Estivation : การปรบั ตวั ทางสรีรวิทยาท่ีทําใหส ัตวอยูร อดไดใ นสภาพอากาศรอน และขาดแคลนนํา้ เปน เวลานาน โดยการลดเมตาบอลิซมึ NaCl ตํา่ NaCl สงู โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (173)

การยอ ยอาหาร (Digestion) เปนกระบวนการแปรสภาพโมเลกลุ ของสารอาหารขนาดใหญก ลายเปน โมเลกลุ ขนาดเล็กที่สามารถแพรเ ขา สเู ซลลเพอื่ นําไปใชประโยชนได แบงออกเปน 2 รูปแบบ คือ 1. การยอยอาหารภายในเซลล (Intracellular Digestion) พบในสง่ิ มีชีวติ เซลลเดียว เชน อะมีบา เซลลเ ม็ดเลือดขาว และเซลลปลอกคอ (Choanocyte) ของฟองนาํ้ เปนตน มีการนาํ อาหารเขาสเู ซลลโ ดยวธิ ี เอนโดไซโทซสิ แลว หลั่งเอนไซมอ อกมายอยอาหารภายในเซลล 2. การยอยอาหารภายนอกเซลล (Extracellular Digestion) พบในสงิ่ มีชวี ติ ทีม่ รี ะบบทางเดินอาหาร และพวกผยู อ ยสลายอินทรียสาร เชน เหด็ รา โดยเซลลจะหลงั่ เอนไซมอ อกมายอยอาหารภายนอกเซลล แลวดดู ซมึ อาหารท่ยี อ ยแลวเขา สูเซลล การยอ ยอาหารในสตั วชน้ั สูง มี 2 ข้นั ตอน คอื 1. การยอ ยเชิงกล (Mechanical Digestion) เปนการทาํ ใหอาหารมีขนาดเลก็ ลง โดยทอี่ งคป ระกอบ ทางเคมขี องอาหารไมเ ปลย่ี นแปลง เชน การบดเคย้ี วของฟน การบบี ตวั ของทางเดินอาหาร 2. การยอ ยเชิงเคมี (Chemical Digestion) เปนการทําใหอาหารมีขนาดเลก็ ลงและมีองคป ระกอบ ทางเคมีเปล่ยี นไปจากเดมิ เชน การยอ ยอาหารโดยเอนไซมชนิดตา งๆ ระบบยอ ยอาหารของมนุษย มีสวนประกอบดงั นี้ ระบบยอ ยอาหารของมนษุ ย วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (174) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแ คมป 2010

ปาก (Mouth) ประกอบดว ย 1. ฟน (Teeth) - มี 2 ชดุ คอื ฟนนํา้ นม 20 ซี่ และฟน แท 32 ซี่ - ทาํ หนาทฉ่ี ีก กดั บดเค้ยี วอาหารใหมีขนาดเลก็ ลง จดั เปนการยอยเชงิ กล 2. ลิ้น (Tongue) - ชว ยคลุกเคลา อาหารขณะเคีย้ ว และชวยดนั อาหารเคล่ือนลงสคู อหอย - มีตอ มรบั รส (Taste Bud) 4 ประเภท คอื รสขมบรเิ วณโคนล้นิ รสเปร้ียวบรเิ วณขอบขา งล้นิ รสหวานบริเวณปลายลน้ิ และรสเค็มบริเวณปลายล้ิน และขอบขางลิ้น 3. ตอมน้ําลาย (Salivary Gland) - มี 3 คู ไดแ ก บรเิ วณกกหู (Parotid Gland) ซงึ่ หากตดิ เช้ือไวรัสจะทําใหกกหูบวม เรียกวา “คางทูม (Parotitis)” บริเวณใตข ากรรไกรลา ง (Submaxillary Gland) และบริเวณใตล น้ิ (Sublingual Gland) - ตอมนา้ํ ลายทผ่ี ลติ นาํ้ ลายชนิดเหนียวจะสรา งเมอื ก (Mucin) สว นตอมนํา้ ลาย ทีผ่ ลติ นํ้าลายชนิดใส จะสรางน้ํายอย คอื ไทอาลิน (Ptyalin) หรือแอมเิ ลส (Amylase) ซง่ึ ยอ ยแปงใหเ ปน นาํ้ ตาล - น้ําลายคนปกติมี pH 6.2-7.4 หากมสี มบัตเิ ปน กรดมากเกินไปจะละลาย แคลเซยี มออกจากฟน ทําใหฟนผุ คอหอย (Pharynx) - เปนทางผานของอาหาร และอากาศ ขณะกลนื อาหารเพดานออนจะยกตัวขน้ึ ปด ชอ งหายใจ ฝาปด กลอ งเสยี ง (Epiglottis) จะปดหลอดลม ทําใหอาหารไมตกลงไปในหลอดลม - บริเวณคอหอยมตี อ มทอนซิล 3 คู ชวยทาํ ลายจลุ นิ ทรยี ไมใหผา นเขาไปภายใน หลอดอาหาร (Esophagus) - เปนทางผา นของอาหารลงสูกระเพาะอาหาร ไมมตี อ มผลิตเอนไซมย อ ยอาหาร มแี ตน ้ําเมือกชวย หลอลืน่ อาหารใหเ คลอ่ื นท่สี ะดวก - มีการบีบตวั เปน ชวงๆ ตดิ ตอ กัน เรียกวา “เพอริสทัลซสิ (Peristalsis)” ทาํ ใหอาหารเคล่ือนท่ีลงสู กระเพาะอาหารได กระเพาะอาหาร (Stomach) - เปนสว นของทางเดินอาหารที่ใหญท ี่สดุ ดา นบนและดานลางสดุ ของกระเพาะอาหารมีกลา มเนื้อหรู ดู (Sphincter) ควบคุมการเคลื่อนที่ของอาหารในกระเพาะ ผนังดานในเปน รอยยนพับซอนกนั เรียกวา “รกู ี (Rugae)” - ในภาวะปกติ กระเพาะอาหารมีขนาด 50 ลูกบาศกเซนตเิ มตร แตส ามารถขยายไดถ งึ 10-40 เทา - กลมุ เซลลทีผ่ นงั ดา นในกระเพาะอาหารมหี นาทต่ี างกัน ดงั น้ี 1. Mucous Cell สรางเมือกหนา 1-1.5 มิลลิเมตร เคลือบกระเพาะอาหารปองกนั เอนไซม หรอื กรดเกลือ ทําลายผนังกระเพาะอาหาร 2. Parietal Cell สรางกรดเกลือ pH ประมาณ 2-3 ชว ยทําลายจลุ ินทรียใ นอาหารได 3. Chief Cell สรางเอนไซม Pepsinogen ซ่ึงจะแปรสภาพไปเปน Pepsin เมอื่ ถูกกระตนุ ดว ย กรดเกลือ โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (175)

- การยอ ยในกระเพาะอาหารมที ง้ั การยอ ยเชิงกลและการยอยเชิงเคมี น้ํายอยท่ีหลง่ั ออกมาประมาณ วันละ 2000-3000 cc. เรยี กวา “Gastric Juice” ประกอบดว ยกรดเกลือ, สารเมือก และเอนไซมห ลายชนิด คอื Pepsinogen Prorennin Lipase - อาหารอยูในกระเพาะอาหารนาน 0.5-3 ชว่ั โมง อาจมีการดดู ซมึ แรธ าตุหรือน้ําบา งเล็กนอย แตดูดซึม แอลกอฮอลไดดีถงึ 30-40% ลําไสเ ล็ก (Small Intestine) - มคี วามยาวมากทีส่ ุด ประมาณ 6 เมตร แบง ออกเปน 3 สวน คอื 1. Duodenum เปนลาํ ไสเลก็ ตอนตน มีการหลัง่ นาํ้ ดีจากถุงน้ําดี และนํา้ ยอ ยจากตับออ นทบี่ ริเวณนี้ สารอาหารเกอื บทุกชนิด ฃถูกดดู ซมึ เขา สกู ระแสเลอื ดท่ีบริเวณน้ีเปน สว นใหญ 2. Jejunum มีการดูดซึมอาหารพวกไขมันเปนสว นใหญ 3. Ileum มกี ารดดู ซมึ เกลอื น้ําดีและวิตามิน B12 - ผนงั ชัน้ ในของลาํ ไสเล็กเปนปมุ เลก็ ๆ จาํ นวนมาก เรียกวา “วิลไล (Villi)” ชว ยเพ่มิ พื้นที่ผิวในการยอ ย และดูดซึมสารอาหารภายในวิลไลมีหลอดเลือดฝอย และทอน้าํ เหลืองมากมาย ทาํ หนา ทีล่ าํ เลยี งสารอาหารไปยงั เซลลท ่วั รางกาย - การยอยในลาํ ไสเล็กมที ง้ั การยอยเชิงกลและเชิงเคมี นา้ํ ยอ ยทีห่ ลง่ั ออกมาประมาณวนั ละ 3 ลติ ร เรียกวา “Intestinal Juice” มี pH 7.0-7.5 อวัยวะท่เี กี่ยวของกับการยอ ยในลําไสเลก็ ตับออ น (Pancreas) 1. ประกอบดวยตอ มมที อสรา งเอนไซม เรียกวา “Pancreatic Juice” ผลิตออกมาวันละประมาณ 800 มิลลิลติ ร 2. เมื่ออาหารผา นมาถึงลําไสเลก็ สวนดโู อดนิ มั และเจจูนมั จะหลงั่ ฮอรโมน 2 ชนิด คอื 2.1 ซีคริติน (Secretin) กระตุนใหตบั ออนหล่งั นํา้ ยอยที่มเี กลือคารบ อเนต ชว ยลดสภาพกรดของ อาหารจากกระเพาะอาหาร 2.2 แพนครีโอไซมนิ (Pancreozymin) กระตุน ใหตับออนหลัง่ เอนไซมมีหลายชนิด ดงั น้ี เอนไซมทย่ี อ ยแปง ตับ (Liver) 1. เปนอวยั วะขนาดใหญท ี่สดุ ในชอ งทอง (1300-1600 กรัม) 2. มีกลุมเซลลทาํ หนา ท่สี รา งนํ้าดี (Bile) ประมาณวันละ 600-800 cc. เก็บสะสมในถุงนํา้ ดี (Gall Bladder) ซ่งึ ฝง อยูในตับบรเิ วณพใู หญดานขวา 3. น้าํ ดีมสี ีเหลอื งปนเขยี ว pH ประมาณ 7.5 ประกอบดวยเกลือน้าํ ดี (Bile Salt) ซ่ึงทาํ ใหไ ขมัน แตกตัวเปน อนภุ าคเลก็ ๆ กับรงควัตถุ (Bile Pigment) สเี หลอื งปนเขยี ว (Biliverdin) และคอเลสเทอรอล (อาจกอใหเกิดน่วิ ในถุงนํา้ ดี หรืออดุ ตันทอนา้ํ ดจี นเกดิ โรคดซี า นได) วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (176) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010

ลาํ ไสใ หญ (Large Intestine) 1. เปนสวนสดุ ทา ยของระบบทางเดินอาหารยาวประมาณ 1.50 เมตร 2. ประกอบดว ย ซีคัม (Caecum) ซึง่ มีไสต ่ิง (Appendix) ยน่ื ออกมา โคลอน (Colon), ไสต รง (Rectum) ซึง่ มอี ุจจาระ (Feces) เตรยี มขับออกนอกรางกาย และทวารหนัก (Anus) เปน สวนสดุ ทาย 3. ผนงั ช้ันในลําไสใ หญไ มม วี ลิ ไล แตม ี Globet Cell ผลติ สารเมอื กชวยในการขบั ถาย ไมมีการยอ ยมีเพยี งการดูดซึมนํา้ และเกลอื แร กลบั คืนรา งกาย 4. แบคทเี รยี ในลําไสใหญย อยสารบางอยางในกากอาหาร ทาํ ใหเ กดิ แกส ข้ึนประมาณ 500 มลิ ลลิ ิตร ตอวนั แกสท่ีเกดิ ข้ึนบางชนดิ เชน ไฮโดรเจนซัลไฟดห รือสารพวกอะมีนทรี่ ะเหยได ทําใหเกิดกล่ินเหมน็ การยอยอาหารของสตั วไ มม ีกระดูกสันหลัง ฟองนาํ้ ไมมีทางเดินอาหาร ผนงั ดา นในมีเซลลปลอกคอ (Collar Cell หรือ Choanocyte) คอยดักจับ อาหารพวกแบคทเี รีย หรืออนิ ทรียสารขนาดเลก็ ท่ีลอยในน้าํ ไฮดรา ปะการงั ดอกไมท ะเล มที างเดนิ อาหารไมสมบรู ณ มชี องวา งในลาํ ตวั (Gastrovascular Cavity) เปน ทง้ั ปาก และทวารหนัก มเี ซลลท าํ หนาที่จบั อาหารและหลง่ั เอนไซมออกมายอ ยอาหารได พลานาเรีย มีคอหอย (Pharynx) คลายงวงยนื่ ออกมาดูดอาหาร ลําเลยี งไปตามทางเดินอาหารที่ แตกแขนงแยกไปสองขางลาํ ตัว พยาธิใบไม มอี วัยวะดูดเกาะ (Sucker) ทีส่ วนหัว ทางเดินอาหารแตกแขนงไมมากนัก สวนพยาธิตวั ตดื มี อวยั วะดดู เกาะหลายอนั ทสี่ ว นหวั เรยี กวา “สโคเล็กซ (Scolex)” และไมม ที างเดนิ อาหาร ไสเดอื นดนิ มที างเดนิ อาหารสมบรู ณ มกี นึ๋ (Gizzard) เปนกลามเนือ้ ทแ่ี ขง็ แรงทาํ หนาท่บี ดอาหาร แมลง มีทางเดินอาหารสมบูรณ มีปากหลายรูปแบบ มตี อ มนํ้าลายและเอนไซมในทางเดินอาหาร ชวยในการยอ ย ระบบยอ ยอาหารของสัตว โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (177)

การยอ ยอาหารของจลุ ินทรยี  โพรโทซัว มีเอนไซมจ ากไลโซโซมยอ ยอาหารในฟดู แวควิ โอล (Food Vacuole) อะมีบา ใชซโู ดโพเดียม (Pseudopodium) โอบลอมอาหาร และหล่งั เอนไซมย อยอาหารไปใชป ระโยชน พารามีเซยี ม ใชซเิ ลียโบกพัดอาหารเขาในเซลลเ ปนฟดู แวคิวโอลแลวหลั่งเอนไซมยอ ยสลาย ระบบหายใจ การหายใจ การหายใจ (Respiration) เปน กระบวนการสลายสารอาหารของสงิ่ มชี ีวติ เพอ่ื ใหไดพลงั งานออกมาใช ในการดาํ รงชีพ ประกอบดว ย 1. การหายใจภายนอก (External Respiration) เปนการนาํ อากาศเขา สรู า งกาย และมีการแลกเปลี่ยน แกส ภายในปอด 2. การหายใจภายใน (Internal Respiration) เปนการแลกเปล่ียนแกสทเี่ กดิ ขึน้ ภายในเซลล และเกดิ พลังงานออกมาใชใ นกิจกรรมของเซลล วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (178) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010

โครงสรางระบบหายใจของมนุษย แบง เปน 2 สว น คอื 1. สว นทเ่ี ปน ทางผานอากาศ (Air Passage) จมกู (Nose) มรี ูจมูก (Nostril) 2 รู ภายในโพรงจมกู มเี ย่อื เมอื กและขนชว ยจบั ฝนุ ละออง มี Globlet Gland หล่ังสารใหความชมุ ช้ืนและมีหลอดเลอื ดสานเปนรา งแห เมอ่ื ฉีกขาดจะเกดิ เลือดกาํ เดา (Epistaxis) คอหอย (Pharynx) เปนทางผา นของอาหารและอากาศ ยาวประมาณ 13 เซนติเมตร กลอ งเสยี ง (Larynx) ทําใหเ กิดเสียงเม่อื อากาศผานกลอ งเสียง มีฝาปดกลอ งเสียง (Epiglottis) ปด กลอ งเสยี งขณะกลืนอาหาร มกี ระดกู ออ นช้ินใหญอยดู านหนา เรียกวา “ลกู กระเดือก (Adam’s Apple)” หลอดลมคอ (Trachea) เปนทอกลวงอยูดานหนาหลอดอาหาร ประกอบดวยกระดูกออ นรูปเกือกมา 16-20 อัน ปอ งกนั ไมใหแ ฟบ ผนังดา นในมขี นและตอ มนา้ํ เมือก หลอดลม (Bronchus) แยกออกจากหลอดลมคอ เปน 2 กิ่งซายขวา ประกอบดวยกระดกู ออนรูปเกอื กมา มขี นและเมอื กภายใน หลอดลมฝอย (Bronchiole) แยกออกจากหลอดลมเปน แขนงเลก็ ๆ จาํ นวนมาก มผี นงั บาง และมขี น เสน เล็กๆ จํานวนมาก 2. สว นแลกเปลย่ี นแกส (Air Exchange) ถงุ ลม (Alveolus) เปนถุงเลก็ ๆ มีเสนผานศูนยก ลาง 0.25 มลิ ลิเมตร ประมาณ 300 ลา นถุงตอปอด 1 ขาง มีพนื้ ที่ผวิ ประมาณ 90 ตารางเมตร หรอื 40 เทา ของพน้ื ท่ีรางกาย ถงุ ลมมีผนงั บาง และมหี ลอดเลอื ดฝอย มาเลยี้ งเพ่ือแลกเปลี่ยนแกส การนําอากาศเขาและออกจากปอด ควบคมุ โดยศูนยค วบคมุ การสดู ลมหายใจ ซงึ่ อยูทีส่ มองสว นทาย คือ Medulla Oblongata มี 2 ข้นั ตอน คอื การหายใจเขา มกี ลไกดงั น้ี ปรมิ าณ CO2 ในเลอื ดสูง ↓ เสน ประสาทฟรีนกิ (Phrenic Nerve) เสนประสาทอนิ เตอคอสตอล (Intercostal Nerve) ↓ กลามเนอ้ื ยึดกระดกู ซโี่ ครงแถบนอกหดตัว แถบในคลายตวั กลา มเนอ้ื กะบังลมหดตวั ↓ ปรมิ าตรชองอกเพิ่มข้นึ ทาํ ใหความดันภายในชองอกนอ ยกวา ภายนอก ↓ หายใจเขา โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (179)

การหายใจออก มกี ลไกดังน้ี อลั วโิ อลสั พองตวั ขยายใหญ ↓ เสน ประสาทเวกัส (Vagus Nerve) ↓ ศนู ยควบคมุ หายใจเขาหยุดสง กระแสประสาท ศนู ยควบคุมหายใจออกกระตนุ กลามเนอื้ ↓ กะบังลมคลายตัว กลา มเนอ้ื ยดึ กระดูกซโี่ ครงแถบนอกคลายตัวแถบในหดตวั ↓ ปรมิ าตรชองอกลดลง ทาํ ใหค วามดนั ภายในชองอกมากกวา ภายนอก ↓ หายใจออก การแลกเปลยี่ นแกส ในรางกายมนุษย เกดิ 2 บรเิ วณ คือ 1. ปอด เปนการแลกเปลี่ยนระหวาง O2 ในอัลวโิ อลัสกับ CO2 ในเสนเลือดฝอย โดย O2 รวมตัวกบั ฮีโมโกลบินของเมด็ เลอื ดแดงเปน Oxyhaemoglobin (HbO2) ลาํ เลียงไปเลีย้ งเซลลท่วั รา งกาย สว น CO2 เขาสอู ลั วิโอลัสแลว กาํ จดั ออกจากรา งกายทางลมหายใจออก 2. เน้อื เยอื่ เปน การแลกเปลย่ี นระหวา ง O2 ในเสน เลือดฝอยกับ CO2 ในเนอ้ื เยื่อ โดย O2 แพรเ ขา สเู ซลล เพือ่ ใชในการหายใจระดับเซลล และสรางพลังงานออกมา สว น CO2 แพรเขา สเู ลอื ด ทาํ ปฏิกิริยากบั นา้ํ ในเลือด กลายเปนกรดคารบ อนกิ และเปลี่ยนเปนไฮโดรเจนคารบอเนตไอออน เพือ่ ลําเลียงไปกาํ จัดออกท่ีปอดตอไป ส่งิ มชี วี ติ แตละชนดิ มีอัตราการหายใจแตกตา งกนั ข้นึ อยกู บั ขนาดรา งกาย อายุ เพศ กิจกรรม และการดํารงชีวติ พบวาอัตราการหายใจของชายมากกวาหญิง เดก็ มากกวา ผใู หญ สตั วม ากกวาพชื สตั วเลือดอุน มากกวาสตั วเลอื ดเยน็ ออกกําลงั กายมากกวา นอนหลับ ฯลฯ โพรทิสต มกี ารแลกเปลีย่ นแกสโดยการแพรผา นเขา ออกเยอื่ หมุ เซลลโดยตรง ฟองนาํ้ ไฮดรา ปะการงั แมงกะพรนุ มีการแลกเปลีย่ นแกส โดยการแพรผ านเซลลผ ิว พยาธิใบไม พลานาเรีย มลี าํ ตวั แบนชว ยเพม่ิ ท่ผี ิวในการแลกเปลยี่ นแกส ทาํ ใหเ กิดการแพรจ ากเซลลห นง่ึ ไปยงั อีกเซลลหนึง่ อยางรวดเรว็ และทว่ั ถงึ ไสเดือนดิน มีผวิ หนังชมุ ช้นื ชว ยในการแลกเปลี่ยนแกสทผ่ี ิวหนัง และมีระบบเลือดชวยลาํ เลยี งออกซเิ จน เขา สูเซลลตางๆ ไดรวดเรว็ ข้นึ โดยออกซิเจนจับกบั ฮโี มโกลบนิ ในนา้ํ เลือด ในขณะท่สี ตั วครึง่ บก-ครึง่ น้าํ ก็มีการ แลกเปลี่ยนแกส แบบนเี้ ชน เดียวกนั แตออกซิเจนจับกบั ฮีโมโกลบินในเม็ดเลอื ดแดง วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (180) ______________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010

สัตวท ี่อาศัยอยูใ นนํ้า มีการแลกเปลย่ี นแกสท่เี หงือก ซง่ึ มรี ะบบเลือดมาหลอ เลี้ยงและลําเลียงไปยงั เซลล ทว่ั รา งกาย พบวา - ปลา กงุ หอย ปู เปน พวกท่ีมีเหงอื กในรางกาย (Internal Gill) - ไสเดอื นทะเล ลกู ออด ซาลามานเดอรบางชนดิ มเี หงือกอยนู อกรางกาย (External Gill) - แมเ พรยี ง มีแผนเน้อื แบนๆ ยืน่ ออกทางดา นขางลาํ ตัวชวยในการหายใจ เรียกวา “พาราโพเดียม (Parapodium)” - ปลิงทะเล มี Respiratory Tree อยภู ายในรางกาย มีลกั ษณะเปน ทอ ยาวแตกแขนงมากมาย ชวยในการแลกเปลี่ยนแกส แมลง มีทอลม (Trachea) เปนอวยั วะแลกเปล่ยี นแกส โดยอากาศจากภายนอกเขาสรู างกายแมลง ผานทางรหู ายใจ (Spiracle) ทอ ลมและแขนงทอ ลม (Tracheole) ซ่ึงแทรกอยูใ นเน้อื เยื่อทว่ั รางกาย สาํ หรับแมลง ท่ีบนิ เรว็ จะมีถงุ ลม (Air Sac) เกบ็ อากาศไวส ําหรับหายใจ เชน ผึง้ ตอ แตน เปนตน พวกแมงมุม แมงปอ ง มปี อดแผง (Book Lung) ทําหนา ท่แี ลกเปล่ียนแกส โดยอากาศเขา สรู า งกายทาง รหู ายใจและปอดแผง ซ่งึ มลี ักษณะเปน ถงุ ยาวและบางซอ นเปน ชัน้ พบั ไปมาเปน แผง สัตวท ี่อาศัยบนบก สว นใหญหายใจโดยใชปอด (Lung) เชน หอยฝาเดียว หอยทาก ปลามีปอด (Protopterus sp. พบในแอฟรกิ าและ Lepidosiren sp. พบในอเมรกิ าใต) สตั วค ร่ึงบกครง่ึ นาํ้ สตั วเล้ือยคลาน สัตวปก และสตั วเ ล้ียงลกู ดว ยนมทุกชนดิ - กบ ไมม กี ะบงั ลม จงึ นาํ อากาศเขาสปู อด โดยการกลืนอากาศ - ปอดสตั วเล้ือยคลาน มหี องเลก็ ๆ และซับซอนกวา ปอดสตั วคร่ึงบกครง่ึ นํ้า - ปอดสัตวป ก มถี งุ ลม (Airsac) เจริญดีแทรกไปตามอวยั วะตางๆ ชว ยใหต ัวเบาและเพ่ิมประสทิ ธิภาพ ในการถา ยเทอากาศ ระบบขับถา ย การขับถาย (Excretion) เปน การกําจดั ของเสยี ท่ีเกิดจากเมแทบอลซิ ึมของสิง่ มีชวี ิต เชน แอมโมเนยี ยูเรีย กรดยูริก คารบอนไดออกไซด สง่ิ มชี ีวติ แตล ะชนดิ มีกลไกในการรักษาสมดลุ ของรา งกายแตกตางกัน ดังน้ี สง่ิ มชี วี ติ เซลลเ ดียว มีการขับถายโดยการแพรของเสียผา นเย่อื หุม เซลลโดยตรง พวกโพรโทซัวบางชนดิ เชน พารามีเซยี ม จะมีคอนแทรกไทลแ วคิวโอล (Contractile Vacuole) ควบคมุ สมดุลนํา้ และกําจัดของเสีย ออกภายนอกเซลล พวกฟองนํา้ และซเี ลนเทอเรต กาํ จดั ของเสยี โดยการแพรผ าน เยอ่ื หุมเซลล และขับออกทางชองวาง ภายในรา งกาย (Gastrovascular Cavity) และปาก ตามลาํ ดบั พวกหนอนตวั แบน เชน พลานาเรีย มี เฟลมเซลล (Flame Cell) กระจายตลอดความยาวลาํ ตัว ภายในมีซิเลีย (Cilia) โบกพัดน้าํ และของเสยี ออกทางชอ งขบั ถา ยท่ผี นังลําตัว สว นแอมโมเนียแพรอ อกทาง ผวิ หนัง พวกแอนเนลดิ เชน ไสเดือนดิน มี เนฟรเิ ดียม (Nephridium) 1 คูตอ ปลอง ภายในมีซิเลยี โบกพัด ของเสยี พวกแอมโมเนยี และยูเรียออกภายนอกรางกาย โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (181)

พวกอารโทรพอด เชน แมลง มี ทอมลั พิเกียน (Malpighian Tubule) อยูบ ริเวณรอยตอระหวาง กระเพาะอาหารกับลาํ ไส ของเสียถูกลําเลยี งเขา สทู อน้ี และขับออกมาพรอมกากอาหารในสภาพกึ่งเหลวกงึ่ แข็ง ปลานํา้ จดื อาศัยอยูใ นน้ําซ่ึงมคี วามเขมขน ตาํ่ กวาสารละลายภายในรา งกาย ทาํ ใหน า้ํ แพรเ ขาสูร างกาย ตลอดเวลา โดยเฉพาะบริเวณเหงอื กซงึ่ สัมผัสนาํ้ ตลอดเวลา ปลาจึงปรบั ตวั ดงั นี้ - มเี กล็ดหรือผวิ หนงั หนาเพอื่ ปอ งกันไมใหน ํา้ ซึมผานได - ไต กรองและดดู กลับสารทม่ี ีประโยชนท ําใหปสสาวะปลานา้ํ จดื มีความเขมขน ตํ่าหรือเจือจาง และปสสาวะบอ ย - บริเวณเหงอื กมีเซลลพ เิ ศษดูดแรธ าตุท่ีจําเปน กลับสูร า งกายโดยวิธแี อกทฟี ทรานสปอรต ปลานํา้ เค็ม อาศยั อยูในนา้ํ ซงึ่ มคี วามเขม ขนสงู กวา สารละลายภายในรางกายจงึ ตอ งพยายามปรับตัวใหสารละลาย ภายในรางกายมีสภาพเปน Isotonic Solution กับนํ้าทะเล ดงั น้ี - ปลาฉลาม ปลากระเบน สะสมยูเรยี ในเลอื ด และมี Rectal Gland กําจัดเกลือทีเ่ กนิ ความตองการ - ปลากระดูกแข็ง มเี กลด็ ปกคลุมปองกนั เกลอื แรแ พรเขา สูร า งกาย เซลลท ีเ่ หงือกขบั เกลอื ท่ีมาก เกินพอออก และกําจัดแรธาตุตา งๆ ออกทางทวารหนัก โดยไมม ีการดูดซึมเขา สเู ซลล นก มีขนปกคลุมรา งกาย ปองกนั การสูญเสยี นํา้ ขบั ถายโดยไต เปล่ยี นของเสียพวกแอมโมเนยี เปน กรดยูรกิ ขบั ออกนอกรา งกาย นกทะเล กินอาหารท่ีมเี กลือมากเกินความจาํ เปนจึงตองกาํ จัดเกลือออกโดยใชต อ มนาสกิ (Nasal Gland) และขับนาํ้ เกลอื ออกทางรูจมูก (Nostril) สัตวเลอื้ ยคลาน มีผวิ หนงั หนาและมีเกลด็ ปกคลมุ รางกายปอ งกนั การสูญเสยี นาํ้ มไี ตขับถา ยออกมาในรูป กรดยรู ิก เชนเดียวกับนก NaCl ตา่ํ NaCl สูง วิทยาศาสตร ชวี วทิ ยา (182) ______________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010

nephrostome (nephridiopore) โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (183)

การขบั ถายของมนษุ ย อวัยวะขบั ถายของมนุษย คือ ไต (Kidney) มี 1 คู รูปรางคลายเมล็ดถั่วสนี ํา้ ตาลแดง ประกอบดว ยเน้ือเยื่อ 2 ชน้ั คือ คอรเทกซ (Cortex) อยูช้ันนอกและเมดัลลา (Medulla) อยชู ้นั ใน ซง่ึ มสี ว นท่เี รียกวา “พาพลิ ลา (Papilla)” ข้ึนไปจรดกับกรวยไต (Pelvis) ซง่ึ เช่อื มตอกบั ทอไต (Ureter) กระเพาะปส สาวะ (Urinary Bladder) และทอปสสาวะ (Urethra) ตามลําดับ ไตแตละขางประกอบดว ย หนว ยไต (Nephron) ประมาณ 1 ลา นหนว ย มโี ครงสรางสําคญั ดังนี้ 1. โบวแ มนสแคปซลู (Bowman’s Capsule) เปนเยื่อบางๆ สองช้นั คลายกระเปาะเชือ่ มตอกับทอ หนวยไต 2. โกลเมอรูลสั (Glomerulus) เปน กลมุ เสน เลอื ดฝอยอยแู นบชดิ ติดกบั เยอ่ื ชั้นในของโบว- แมนสแคปซลู 3. ทอ หนว ยไต ประกอบดวย - ทอขดสวนตน (Proximal Convoluted Tubule) ทําหนาทีด่ ูดกลบั สารท่ีมีประโยชน - หวงเฮนเล (Loop Of Henle) ทาํ หนา ทป่ี รับปส สาวะใหเ ขม ขนหรือเจอื จางตามเหมาะสม และดดู กลบั สารทม่ี ปี ระโยชน - ทอขดสว นทา ย (Distal Convoluted Tubule) ทําหนาทเ่ี ปลี่ยนของเหลวท่ีผา นมาเปนปส สาวะ ปรบั pH และความเขม ขน ปสสาวะใหเหมาะสม ระบบขับถา ย วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (184) ______________________ โครงการแบรนดซัมเมอรแคมป 2010

การกรองของเสียทีห่ นว ยไตมขี นั้ ตอน ดังน้ี เสน เลือดรนี ลั อารเ ตอรี (Renal Artery) เลอื ด โกลเมอรลู สั โบวแมนแคปซลู ทอ ปสสาวะ กระเพาะปส สาวะ ทอ ไต สารท่ผี า นการกรอง ทอ รวม ดูดกลบั สารทมี่ ปี ระโยชน ทอ หนว ยไต สารท่ีทอ หนวยไตดดู กลบั คนื โดยไมตอ งใชพลงั งาน คอื น้ํา กลโู คส และกรดอะมิโน สวนการดดู กลับคืนแรธาตตุ อ งใชกระบวนการแอกทฟี ทรานสปอรต ซึง่ ควบคมุ โดยฮอรโ มนแอลโดสเตอโรน (Aldosterone) จากตอ มหมวกไต สําหรับของเสียทข่ี บั ออกมานอกรางกาย คือ ยเู รยี กรดยรู ิก และแอมโมเนีย การรักษาสมดุลของนํ้าในรา งกายมนษุ ย สารที่กรองผานโกลเมอรลู ัสประมาณวันละ 180 dm3 แตร า งกาย ขบั ปส สาวะออกมาเพยี งวันละ 1.5 dm3 แสดงวา มีการดดู กลับภายในไตมากถงึ วนั ละ 178.5 dm3 ศูนยค วบคุม การกระหายน้ําอยูทไ่ี ฮโพทาลามสั เม่อื รา งกายขาดน้ําเนื่องจากสญู เสียเหงอ่ื มาก รา งกายจะมีกลไกกระตุนใหเ กิด อาการกระหายน้ํา เราจึงตอ งดืม่ น้าํ ชดเชยนํ้าท่ีสญู เสยี ไป ความผิดปกติทีเ่ ก่ียวขอ งกบั ไตอาจกอ ใหเกิดโรคไดหลายอยาง เชน โรคนว่ิ เกดิ จากตะกอนแรธาตใุ นนาํ้ ปส สาวะจบั ตวั เปน กอนอดุ ตนั ทางเดนิ ปสสาวะ หรอื การบริโภคอาหาร ทีม่ ีสารออกซาเลตสูง เชน ผักโขม ใบชะพลู การรบั ประทานอาหารซง่ึ มธี าตุฟอสฟอรัสมากจะชวยไมใ ห ออกซาเลตจบั ตัวเปนผลึกได โรคไตวาย อาจเกดิ จากการตดิ เชื้อรนุ แรง การสูญเสียเลือดจาํ นวนมากหรอื โรคเบาหวานเร้ือรงั นานๆ ทําให ไตไมทํางาน มีการสะสมของเสยี ในเลือด สมดลุ ของสารในรา งกายผิดปกตอิ าจทําใหเ สยี ชวี ิตได โรคเบาหวาน เกดิ จากความผดิ ปกตขิ องตับออ นทไ่ี มส ามารถควบคมุ ระดบั นา้ํ ตาลในเลือดได ไตจงึ ดูดกลบั นํา้ ตาลเขาสเู ลอื ดไมห มด ทาํ ใหม ีนํา้ ตาลปนในปสสาวะของคนที่เปน โรคเบาหวาน ระบบหมนุ เวียนเลอื ด การลําเลยี งสารในส่ิงมีชวี ิต เปน การนําสารอาหารทยี่ อ ยแลว ออกซิเจน เอนไซม ฮอรโมน แรธาตตุ างๆ ฯลฯ ไปยังเซลลท่วั รา งกาย และนําของเสียท่ีรา งกายไมต อ งการ กําจัดออกจากรา งกาย สัตวช ั้นต่ําเซลลเ ดียวมกี ารแลกเปล่ยี นสารระหวา ง เซลลกบั สง่ิ แวดลอ มโดยตรงโดยการแพร สว นสตั วช น้ั สงู มรี ะบบหมนุ เวียนเลอื ดชว ยในการลาํ เลียงสารอยา งมี ซึง่ แบง ออกเปน 2 รปู แบบ คอื 1. ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปด (Open Circulatory System) เปน ระบบหมนุ เวียนเลอื ดท่ไี หล ออกจากเสนเลอื ดเขา สูชอ งวางในลําตวั และที่วางระหวา งอวัยวะตา งๆ ในรางกาย พบในสตั วพวกหอย และอารโ ทรพอด 2. ระบบหมนุ เวียนเลอื ดแบบปด (Closed Circulatory System) เปน ระบบหมนุ เวียนเลอื ดท่ีมี เลอื ดไหลอยใู นเสนเลอื ดโดยตลอด พบในสตั วพ วกแอนเนลิด หมกึ และสัตวม กี ระดูกสนั หลัง โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (185)

ระบบหมุนเวียนเลือด การลําเลียงสารในไสเ ดือนดิน มีหัวใจเทียม (Pseudoheart) บริเวณปลอ งที่ 7-11 บีบตัวสง เลือดไปยงั สว นตา งๆ ของรา งกาย เซลลเม็ดเลอื ดแดงมนี ิวเคลยี สแตไมมีสี นํา้ เลือดมีสีแดงเพราะมีฮโี มโกลบินละลายอยู การลาํ เลียงสารในพวกมอลลัสค หอย มีระบบหมนุ เวยี นแบบเปด โดยหัวใจสง เลือดไปตามหลอดเลอื ด และแทรกซึมไปตามชองรบั เลอื ด สมั ผสั กับเนือ้ เยอ่ื โดยตรง หมกึ มีระบบหมุนเวยี นเลือดแบบปด เลือดมีฮโี มไซยานิน หัวใจมี 2 แบบ คอื Systemic Heart รบั เลือด จากเหงือกสงไปสว นตา งๆ ของรางกายและ Branchial Heart สง เลือดไปแลกเปลย่ี นแกส ทเ่ี หงอื ก การลาํ เลยี งสารในแมลง มีระบบหมุนเวียนเลือดแบบวงจรเปด โดยเลือดจะไหลเวยี นจากหลอดเลอื ดเขา สชู องวางของเนอ้ื เย่ือ (Haemocoel) หัวใจของแมลงเกดิ จากการพองตวั ของหลอดเลือดในแตละปลองเกดิ เปนหอ งประมาณ 9 หอ ง มอี ัตราการเตน ประมาณ 14-160 ครง้ั ตอนาที เลือดแมลงประกอบดว ย น้าํ เลือด (Plasma) และเมด็ เลือด (Hemocyte) ไมม รี งควตั ถุในเลอื ดสําหรบั ลาํ เลียงแกส เพราะมีระบบทอ ลมลําเลียงแกส ไดอ ยางมปี ระสิทธิภาพ การลําเลียงสารในสัตวม กี ระดกู สันหลงั ปลา มหี วั ใจ 2 หอ ง (Atrium 1 และ Ventricle 1) มรี ะบบการไหลเวยี นของเลอื ดผา นหวั ใจ 1 คร้งั ตอ รอบ ดังน้ี หวั ใจหองบน (Atrium) เซลลท ว่ั รางกาย หัวใจหองลาง (Ventricle) O2 มาก เหงือก วิทยาศาสตร ชีววิทยา (186) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010

สตั วครง่ึ บกครง่ึ น้าํ มีหวั ใจ 3 หอง (Atrium 2 และ Ventricle 1) มีหนา ทต่ี างกัน ดังน้ี - หองบนขวา รบั เลอื ดทม่ี ี CO2 มากจากสวนตา งๆ ของรา งกาย - หองบนซาย รับเลอื ดทม่ี ี O2 มากจากปอด - หอ งลาง สง เลอื ดท่ีมี O2 และ CO2 จากหอ งบนไปยงั สว นตางๆ ของรางกาย สตั วเ ลื้อยคลาน มีหวั ใจ 3 หอ ง (Atrium 2 และ Ventricle 1) หอ งลางมผี นังกัน้ แตไ มตลอด ยกเวน จระเขม ผี นงั กั้นโดยสมบรู ณจ ึงถอื วา หวั ใจมี 4 หอง สัตวปก มีหวั ใจ 4 หอง (Atrium 2 และ Ventricle 2) และมขี นาดใหญเม่ือเทียบกบั ขนาดตวั เลือดท่ีมี O2 มากและมี O2 นอยแยกจากกนั โดยสมบูรณ สัตวเลย้ี งลูกดว ยนาํ้ นม มีหัวใจ 4 หอ ง การหมนุ เวียนเลือดไหลผา นหวั ใจ 2 ครั้งตอ รอบ โดยเลือดท่ีมี O2 มากไหลผา นหวั ใจซีกซา ย สวนเลอื ดที่มี CO2 มากไหลผา นหวั ใจซีกขวาโดยไมปะปนกนั การลาํ เลยี งสารในรางกายมนษุ ย ระบบหมุนเวียนเลอื ดของมนุษย โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชวี วทิ ยา (187)

หวั ใจของมนษุ ยมีลักษณะ ดังนี้ 1. มเี ย่อื หมุ (Pericardium) 2 ช้ัน ระหวางเยือ่ หุมชนั้ นอกกับชนั้ ในมีของเหลวใส (Pericardial Fluid) ชวยหลอลน่ื และลดแรงเสียดทานขณะหัวใจเตน 2. มีเสนเลือดโคโรนารี (Coronary Artery) นําอาหารและออกซเิ จนมาเลีย้ งกลา มเน้อื หัวใจ 3. มี 4 หอง หอ งบน (Atrium) 2 หอง หองลา ง (Ventricle) 2 หอง ภายในมลี ิ้นหัวใจ (Valve) ทําหนาท่ีปอ งกนั ไมใ หเลือดไหลยอ นกลับ ดังน้ี 3.1 ลิ้นไบคสั พดิ (Bicuspid Valve หรอื Mitral Valve) กน้ั หอ งบนซา ยกบั ลางซาย 3.2 ลิ้นไตรคสั พดิ (Tricuspid Valve หรอื Atrioventricular Valve) กัน้ หองบนขวากบั ลา งขวา 3.3 ล้นิ เอออรตกิ เซมลิ ูนาร (Aortic Semilunar Valve) อยูต รงบรเิ วณโคนเสน เลอื ดแดงใหญ (Aorta) 3.4 ลิ้นพลั โมนารีเซมลิ นู าร (Pulmonary Semilunar Valve) อยตู รงบริเวณโคนเสน เลอื ด พัลโมนารอี ารเ ทอรี ซง่ึ นําเลอื ดไปแลกเปล่ียนแกสท่ปี อด ความดันเลือด (Blood Pressure) เกิดจากการบบี ตวั ของหวั ใจทาํ ใหเกิดแรงดนั ในเสน เลอื ด 2 คา คือ 1. ความดนั ซิสโทลกิ (Systolic Pressure) หมายถึง ความดันเลอื ดสงู สุดขณะหวั ใจบบี ตัว มคี า ประมาณ 120 มลิ ลิเมตรปรอท 2. ความดนั ไดแอสโทลกิ (Diastolic Pressure) หมายถึง ความดนั เลือดขณะทห่ี วั ใจคลายตัว มีคาประมาณ 80 มิลลิเมตรปรอท 2.1 ความดันเลอื ดคนปกตมิ ีคา 120/80 มลิ ลเิ มตรปรอท แตอ าจเปลย่ี นแปลงไดขน้ึ อยูก บั อายุ เพศ อารมณ นาํ้ หนักตวั อาหาร และโรคบางอยา ง 2.2 การวดั ความดันเลือดใชเ คร่ืองมอื เรยี กวา “Sphygmomanometer” วัดทเ่ี สนอารเตอรี บริเวณ ตนแขนชพี จร (Heart Rate) เกดิ จากแรงดันเลอื ดทาํ ใหเ สนอารเตอรหี ดและขยายตัวสลบั กันตามจังหวะ การเตนของหัวใจ คนปกตมิ อี ัตราการเตน ของชีพจรประมาณ 72 ครงั้ ตอ นาที เสน เลอื ด (Blood Vessel) แบง เปน 3 ชนดิ คอื 1. เสน อารเ ตอรี (Artery) หมายถงึ เสน เลอื ดท่นี ําเลือดออกจากหัวใจโดยมากเปนเลอื ดทีม่ อี อกซเิ จน มากจึงเรยี กกันวา “เสน เลือดแดง” ยกเวน Pulmonary Artery ซง่ึ นําเลือดจากหัวใจไปปอดมีออกซเิ จนนอ ย เสน อารเตอรที มี่ ีขนาดใหญที่ สุด คอื เอออรตา (Aorta) 2. เสน เวน (Vein) หมายถงึ เสน เลือดท่ีนาํ เลอื ดเขา สหู ัวใจ สว นใหญเ ปน เลือดทีม่ อี อกซิเจนนอย จงึ เรยี กกันวา “เสน เลือดดํา” ยกเวน Pulmonary Vein ซึ่งนําเลอื ดจากปอดเขา สูห ัวใจมีปรมิ าณออกซิเจนมาก เสนเวนที่มขี นาดใหญท สี่ ุด คือ เวนาคาวา (Vena Cava) 3. เสนเลอื ดฝอย (Capillary) หมายถงึ เสนเลอื ดขนาดเลก็ ทแ่ี ทรกในเน้อื เยื่อ มีผนังบางมาก ทําหนาท่ีแลกเปลี่ยนแกส และสารตางๆ ระหวางเลอื ดกับเซลลทั่วรา งกาย เลือดของมนษุ ยม ีประมาณ 7-8% ของน้าํ หนักตัวมสี ว นประกอบดังนี้ วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (188) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010

3.1 นํา้ เลอื ด (Plasma) เปน ของเหลวสีเหลอื งออ นคอนขา งใส มีประมาณ 55% ของเลอื ดทั้งหมด ประกอบดวย - นํ้า 90-93% - โปรตีน 7-10% ไดแ ก อลั บมู นิ (Albumin) โกลบลู ิน (Globulin) ไฟบรโิ นเจน (Fibrinogen) - ฮอรโ มน เอนไซม แอนตบิ อดี - สารอาหารที่ยอยแลว เชน กลูโคส กรดอะมโิ น กรดไขมัน - แรธาตแุ ละวิตามินตา งๆ - ของเสยี ทต่ี องการกําจัดออก เชน ยูเรยี คารบ อนไดออกไซด ถานาํ เลือดท่แี ข็งตัวแลว มาปนแยกเอาเซลลเ มด็ เลอื ด เพลตเลต และไฟบรินออกจะเหลอื ของเหลวใส เรียกวา “ซีรัม (Serum)” 3.2 เมด็ เลอื ด (Blood Corpuscle) มีประมาณ 45% ของเลือดท้ังหมด ประกอบดว ย เซลลเม็ดเลอื ดแดง (Red Blood Cell หรอื Erythrocyte) - รปู รา งกลมแบน ตรงกลางบุมเพราะไมมนี ิวเคลียส (ตอนสรา งใหมๆ มีนิวเคลียส) มีขนาด 7-8 ไมโครเมตร - ในระยะเอ็มบริโอสรา งจากตับ มาม ไขกระดกู เมอ่ื คลอดแลว สรางจากไขกระดกู มีอายุเฉลีย่ 100-120 วัน แหลง ทาํ ลาย คอื ตบั และมาม - คนทีม่ เี ม็ดเลือดแดงนอยกวา ปกติ จะเปนโรคโลหิตจาง (Anemia) แตห ากมเี มด็ เลือดแดง มากกวาปกติอาจเกดิ โรค Polycythema ทาํ ใหเลอื ดขน และอุดตนั ได - เยอื่ หมุ เซลลของเมด็ เลือดแดง ประกอบดว ย “ฮโี มโกลบิน (Hemoglobin)” ซึ่งมเี หล็กอยู 4 อะตอมตอ 1 โมเลกลุ ดังนน้ั ฮีโมโกลบินจึงรวมกับ O2 ไดค ร้ังละ 4 โมเลกุลกลายเปน ออกซีฮีโมโกลบิน (Oxyhemoglobin) ลาํ เลยี งไปยงั เซลลท ั่วรา งกาย เซลลเ มด็ เลอื ดขาว (White Blood Cell หรือ Leucocyte) - รูปรางกลม ขนาดใหญป ระมาณ 6-15 ไมโครเมตร เคล่ือนทีแ่ บบอะมบี า นวิ เคลียส มีรปู รา งตา งกนั หลายแบบ เมือ่ ยอมดวยสี Wright’s Stain ติดสีนํา้ เงิน - สรางจากไขกระดูกและตอ มน้ําเหลอื ง มีปริมาณนอย คือ 5000-10000 เซลลต อ เลือด 1 ลกู บาศกม ิลลิเมตร แบง ออกเปน 2 กลมุ คือ ™ เม็ดเลอื ดขาวท่ีมแี กรนลู (Granule Leucocyte) นิวเคลยี สมหี ลายพู (Lobe) พบประมาณ 70% ของเมด็ เลือดขาว ไดแ ก นิวโทรฟล (Neutrophil) มปี ริมาณมากทส่ี ดุ สรางจากไขกระดูก นวิ เคลยี สมี 3-5 พู หนาทก่ี ินสงิ่ แปลกปลอม โดยวิธี Phagocytosis อโี อซิโนฟล (Eosinophil) พบในเนื้อเยือ่ มากกวากระแสเลอื ด นิวเคลยี สมี 2 พู กาํ จดั สิ่งแปลกปลอมโดยการจบั กินและทําลายสารพิษ เบโซฟล (Basophil) พบนอ ยทส่ี ดุ นวิ เคลยี สมี 2 พูข้ึนไป จับกนิ ส่งิ แปลกปลอม เฮพาริน (Heparin) ไมใ หเลอื ดแขง็ ตัว รวมท้งั ตอบสนองตอ สง่ิ แปลกปลอมทก่ี อใหเ กดิ อาการแพ โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (189)

™ เม็ดเลอื ดขาวทไี่ มมแี กรนูล (Nongranule Leucocyte) ไดแก โมโนไซต (Monocyte) มีขนาดใหญท่สี ดุ นิวเคลยี สใหญเกือบเต็มเซลล มีหนา ท่กี าํ จดั เชือ้ โรค หรอื ส่งิ แปลกปลอมโดยวิธี Phagocytosis ลมิ โฟไซต (Lymphocyte) มคี วามสําคัญในการสรางแอนติบอดี (Antibody) เพ่ือตอบสนอง ตอสิ่งแปลกปลอมอยางจาํ เพาะ ลิมโฟไซตท่สี รางจากตอมไธมสั เรียกวา “T-Lymphocyte” หรอื “T-cell” มหี นา ทีต่ อตา นเชื้อโรค สิ่งแปลกปลอม และอวยั วะทป่ี ลกู ถายจากผอู ื่น สว นลมิ โฟไซตทส่ี รางจากไขกระดูก เรียกวา “B-Lymphocyte” หรอื “B-Cell” มหี นา ทีส่ รา งแอนตบิ อดี เพลตเลต (Platelet หรือ Thrombocyte) - เปนช้ินสวนของไซโทพลาซึมของเซลลใ นไขกระดูก อาจเรยี กวา “เกล็ดเลือด แผน เลอื ด หรอื เศษเม็ดเลือด” - มีรปู รางไมแ นนอนขนาดเลก็ 1-2 ไมโครเมตร มอี ายเุ พยี ง 10 วนั - มีหนาทีเ่ กี่ยวกบั การแข็งตวั ของเลอื ด โดยทํางานรว มกบั แคลเซยี มและวติ ามิน K ระบบนํ้าเหลือง (Lymphatic System) ระบบนา้ํ เหลอื ง วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (190) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแ คมป 2010

นาํ้ เหลือง (Lymph) เปน ของเหลวซ่งึ ซมึ ผา นเสน เลือดฝอยออกมาหลอเลี้ยงอยรู อบๆ เซลล ประกอบดวย น้าํ กลโู คส อัลบมู นิ ฮอรโ มน เอนไซม แกส เซลลเม็ดเลือดขาว (แตไ มม เี ซลลเ มด็ เลอื ดแดงและเพลตเลต) ทอ น้าํ เหลอื ง (Lymph Vessel) มีหนาทลี่ าํ เลยี งน้ําเหลอื งท่วั รา งกายเขา สเู สน เวนใหญใกลหวั ใจ (Subclavian Vein) ปนกับเลือดทีม่ ี O2 นอ ย ทอ นํ้าเหลอื งมีล้นิ กนั้ คลา ยเสนเวน และมอี ตั ราการไหลชามาก ประมาณ 1.5 มลิ ลเิ มตรตอนาที อวัยวะน้ําเหลอื ง (Lymphatic Organ) ไดแก 1. ตอ มน้ําเหลือง (Lymph Node) - พบทัว่ รางกายภายในมีลิมโฟไซตอยูเปน กระจกุ - ตอมนาํ้ เหลอื งบรเิ วณคอ มี 5 ตอม เรียกวา “ทอนซลิ (Tonsil)” มหี นาทปี่ องกนั จลุ นิ ทรียท ผี่ านมา ในอากาศไมใ หเ ขา สูห ลอดอาหาร และกลอ งเสยี งจนอาจเกิดอักเสบขึ้นมาได 2. มาม (Spleen) - เปน อวัยวะนํ้าเหลอื งท่ีมีขนาดใหญทสี่ ดุ - มีหนา ทผ่ี ลติ เซลลเมด็ เลือด (เฉพาะในระยะเอม็ บรโิ อ) ปอ งกนั สง่ิ แปลกปลอม และเชือ้ โรคเขา สู กระแสเลอื ด สรางแอนติบอดีทําลายเซลลเม็ดเลอื ดแดง และเพลตเลตที่หมดอายุ 3. ตอ มไทมสั (Thymus Gland) - เปน เน้อื เยือ่ นาํ้ เหลืองทเ่ี ปนตอ มไรทอ - สรางลมิ โฟไซตช นิดเซลลท ี เพอ่ื ตอ ตานเช้ือโรคและอวยั วะปลูกถายจากผูอ ่ืน ภมู คิ มุ กนั ของรางกายมนษุ ย ไดแก 1. ภมู คิ ุม กนั โดยกาํ เนดิ (Innate Immunity) เปนการปองกันและกําจดั แอนตเิ จน ท่ีเกดิ ขน้ึ เองในรางกาย กอ นท่ีรางกายจะไดร ับแอนติเจน มหี ลายรปู แบบ เชน - เหงื่อ มกี รดแลกตกิ ปอ งกันเช้อื โรคเขาสูร างกายทางผวิ หนงั - หลอดลม โพรงจมกู มี ขน ซิเลยี และน้ําเมอื กดกั จับส่งิ แปลกปลอม - กระเพาะอาหาร และลาํ ไสเ ล็ก มีเอนไซม - น้าํ ลาย น้าํ ตา นา้ํ มกู มไี ลโซไซม (Lysozyme) ทาํ ลายจุลินทรียไ ด 2. ภมู ิคมุ กันจาํ เพาะ (Acquired Immunity) เกดิ ขึ้นเมือ่ รางกายเคยไดร ับแอนตเิ จนแลว การสรา งระบบภูมิคมุ กนั เพ่อื ตอ ตา นเฉพาะโรคของมนุษย มี 2 วธิ ี 2.1 ภูมคิ มุ กนั กอ เอง (Active Immunization) - เกิดจากการนําเชอ้ื โรคท่ีออ นกําลัง ซ่งึ เรียกวา “วัคซนี (Vaccine)” มาฉดี กนิ ทา เพอื่ กระตนุ ใหรา งกายสรา งแอนติบอดีตอ ตา นเชอ้ื นน้ั ๆ - วัคซีนทเี่ ปน สารพิษและหมดความเปน พิษแลวเรียกวา “ทอกซอยด (Toxoid)” ก็สามารถ กระตนุ ใหสรา งภมู ิคมุ กนั ได เชน วัคซีนคุมกนั โรคคอตบี บาดทะยัก - วัคซีนท่ไี ดจากจุลินทรียทีต่ ายแลว เชน โรคไอกรน ไทฟอยด อหวิ าตกโรค - วัคซีนท่ีไดจ ากจุลนิ ทรียที่ยังมีชวี ติ เชน วณั โรค หัด โปลโิ อ คางทูม หดั เยอรมนั - ภูมิคุมกนั กอเองคุม กันอยไู ดน าน แตก ารตอบสนองคอนขางชา ประมาณ 4-7 วัน โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (191)

2.2 ภูมิคมุ กันรบั มา (Passive Immunization) - เปนการนําซีรมั ทีม่ ีแอนตบิ อดีอยูแ ลว มาฉีดใหผ ูป ว ยทาํ ใหไ ดรบั ภูมิคมุ กนั โดยตรงตอตา นโรค ไดทนั ที - ใชรักษาโรครุนแรงเฉยี บพลัน เชน คอตบี พิษงู - ซีรัม ผลติ จากการฉีดเชื้อโรคทอ่ี อ นกําลังเขา ในสัตว แลวนาํ ซรี มั ของสัตวทมี่ แี อนตบิ อดี มารักษาโรคในมนษุ ย - ภูมคิ มุ กนั ท่ีแมใ หล กู ผา นทางรกและนาํ้ นมหลงั คลอดจดั เปนภมู ิคุมกันรบั มาเชนกัน - ภูมคิ ุมกันรับมารกั ษาโรคไดท ันที แตอ ยูไดไมน านและผปู ว ยอาจแพซ รี มั สัตว แบบฝกหัด 1. กิจกรรมในขอ ใดเกี่ยวขอ งกับเซลลว ลิ ลสั ของลําไสเ ล็ก ก. ผลติ เอนไซมอะไมเลส ข. ยอยไดเพปไทดใหเ ปนกรดอะมิโน ค. ผลติ เอนไซมไลเพสยอ ยไขมนั กลายเปน กรดไขมันกบั กลีเซอรอล 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ก. และ ค. 4) ถูกตองทกุ ขอ 2. ความผดิ ปกตใิ นขอใดท่ีจะทาํ ใหไ มม กี ารยอ ยไขมนั ข. ตบั ไมสรา งเกลือนาํ้ ดี ก. ตบั ไมส รา งเอนไซมไ ลเพส ค. อาหารจากกระเพาะมีฤทธเ์ิ ปนกรด ง. ตับออ นไมสรางเอนไซมทรปิ ซิน 1) เฉพาะ ก. 2) เฉพาะ ข. 3) ข. และ ค. 4) ก. และ ง. 3. สัตวใ นขอ ใดมอี วัยวะใชห ายใจเหมือนกัน ค. ผงึ้ ง. ปู ก. ปลงิ นํ้าจืด ข. พลานาเรีย 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 4) ก. และ ง. 4. เหตกุ ารณใ ดเกดิ ขน้ึ ระหวางการหายใจแบบใชอ อกซเิ จน ก. มกี ารลําเลียงอิเลก็ ตรอนจากสารอาหารผา นตัวรับอิเลก็ ตรอนในไซโทพลาซึมและนวิ เคลียส ข. มีการผลติ ATP เฉพาะบริเวณเยื่อไมโทคอนเดรยี ค. มอี อกซเิ จนเปน ตวั รบั อเิ ลก็ ตรอนแลว มารวมกบั โปรตอนไดโมเลกุลนํ้า ง. มกี ารผลติ ATP ในเมทรกิ ซและไซโทพลาซึม 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 4) ก. และ ค. 5. เลอื ดของสัตวชนดิ ใดไมมสี ี 1) ปู ก้ัง ตกั๊ แตน 2) พยาธใิ บไม ไสเดือนดิน 3) แมลงสาบ ตก๊ั แตน 4) ดาวทะเล ปลงิ ทะเล วิทยาศาสตร ชวี วทิ ยา (192) ______________________ โครงการแบรนดซ ัมเมอรแ คมป 2010

6. ขอ ใดทาํ หนา ท่ีลําเลียงคารบอนไดออกไซดในรา งกายของมนษุ ย ง. Hemoglobin ก. Erythrocyte ข. Plasma ค. Platelets 4) ข., ค. และ ง. 1) ก. และ ข. 2) ค. และ ง. 3) ก., ข. และ ง. 7. คอนแทรก็ ไทลแ วควิ โอลของพารามเี ซียมเทยี บไดก ับอวยั วะในขอใด ก. ลําไสเลก็ ข. ไต ค. เนฟรเิ ดยี ม ง. ทอ มัลพเิ กียน 1) เฉพาะ ก. 2) เฉพาะ ข. 3) ก., ข. และ ค. 4) ข., ค. และ ง. 8. ขอแตกตางระหวางสว นประกอบของสารภายใน Glomerulus และ Bowman’Capsule ของ Nephron ของไตคือขอใด 1) ระดับโปรตีน 2) ระดบั โปรตนี และกลโู คส 3) ระดับนํ้าและยูเรยี 4) ระดบั โปรตีน น้ํา ยเู รีย และกลูโคส 9. เฟลมเซลล (Flame Cell) เปนอวัยวะทีใ่ ชกาํ จัดของเสยี ในส่ิงมีชวี ิตกลมุ ใด ก. พลานาเรีย พยาธิใบไม ข. สตั วท ีม่ เี นือ้ เยอื่ 2 ชั้น ค. สัตวทีม่ ีเนือ้ เยื่อ 3 ช้ัน 1) เฉพาะ ก. 2) ก. และ ข. 3) ก. และ ค. 4) ถูกตองทุกขอ 10. อวัยวะใดมบี ทบาทในการยอ ยอาหารพวกโปรตนี 2) ตบั ออ น กระเพาะอาหาร ลําไสเ ล็ก 1) ตับ ตับออน กระเพาะอาหาร 4) กระเพาะอาหาร ตับ ลําไสเล็ก 3) ลาํ ไสเ ล็ก ตับ ตับออน 11. สารอาหารพวกใดทเ่ี มอื่ ดดู ซึมแลวจะเขา ตบั กอ นไปทีห่ ัวใจ 1) กรดอะมิโน วติ ามนิ เอ กลโู คส 2) กลูโคส กรดอะมโิ น วติ ามินซี 3) วติ ามนิ ดี กลูโคส กรดอะมโิ น 4) วติ ามินซี เกลอื แร วิตามนิ เอ 12. ขอใดไมถ กู ตองเกยี่ วกบั กระบวนการสลายสารอาหารระดบั เซลล 1) เม่ือไดรับออกซิเจนเพยี งพอ เซลลส ัตวท ว่ั ไปจะมีกระบวนการสลาย ลพิ ิด เปน คารบ อนไดออกไซดแ ละน้ํา 2) ตัวนาํ อเิ ล็กตรอนทีส่ าํ คญั ในกระบวนการสลายสารอาหารคือ NAD+ และ FAD 3) NADH เปนตวั ใหอ เิ ล็กตรอน และ NAD+ เปน ตัวรับอเิ ล็กตรอนในกระบวนการถายทอดอิเล็กตรอน ทเ่ี กิดขึ้นในไมโทคอนเดรยี 4) ไกลโคไลซสิ เกดิ ในไซโทพลาซมึ ของเซลลยคู ารโิ อต 13. เช้ือโรคท่เี ขาสรู ะบบหมนุ เวยี นโลหติ สว นใหญจะถูกดักจบั และทําลายในอวัยวะใด 1) ตอ มไทมสั 2) ตอ มน้าํ เหลือง 3) มา ม 4) ไขกระดกู 14. การเล้ยี งทารกดวยน้ํานมแมเ ปน การใหภ ูมิคมุ กนั แกทารกเปรยี บเทียบไดกับขอใด 1) การฉีดวคั ซีน 2) การฉดี ซีรัม 3) การฉีดทอกซอยด 4) การเลน กบั เพ่ือนทีเ่ ปนโรคตดิ ตอ 15. ตอ มใดไมม ีบทบาทเกย่ี วกับการตอตานหรือทําลายส่ิงแปลกปลอมท่เี ขาสูร า งกาย 1) ตอมน้ําลาย 2) ตอ มไทรอยด 3) ตอมไขมัน 4) ตอมเหงอ่ื โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววทิ ยา (193)

16. ลิมโฟไซตในอวัยวะใดของระบบภูมิคมุ กนั ที่ไมส รางแอนตบิ อดี ง. ตอมนํา้ เหลือง ก. ไขกระดูก ข. ตอ มไทมสั ค. มาม 4) ก. และ ง. 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 17. การเคลือ่ นทขี่ องโครโมโซมจะเปนอยา งไร หากข้นั ตอนการสรา ง Microfilament ถูกขดั ขวางในระหวาง ท่เี ซลลกาํ ลงั มีการแบง นวิ เคลียสในระยะ Anaphase 1) โครโมโซมจะหยุดอยูกบั ท่ี 2) โครโมโซมจะเคลือ่ นทแี่ ยกออกจากกนั 3) โครโมโซมจะเคลอื่ นทเ่ี ขาหากนั 4) โครโมโซมจะกระจายตวั อยา งอิสระ 18. ขอใดคอื ปจจัยทีเ่ หมาะสมที่สุดตอการทาํ งานของลิเพส (Lipase) ท่ีลาํ ไสเ ล็ก ก. มีนา้ํ ดี ข. มี pH เปน กลาง ค. มเี อนเทอโรไคเนส ง. มีโซเดยี มไฮโดรเจนคารบ อเนต 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 4) ก. และ ง. 19. เหตุใดคนเราจงึ ไมสามารถพดู หายใจเขา และกลืนไดพรอ มกนั ก. เวลาพูดหรือหายใจเขา ฝาปด กลองเสียงจะตอ งเปด แตเวลากลนื ฝาปดกลองเสียงจะตองปด ข. เวลากลืน เพดานออ นและล้นิ ไก จะถกู ดนั ขึน้ ปดทางเดนิ ลมหายใจ ขณะทีฝ่ าปดกลองเสยี งปด ค. เวลาหายใจเขา อากาศจะผานกลอ งเสยี ง แตเ วลากลนื อากาศจะผานกลอ งเสยี งไมได 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ก. และ ค. 4) ก., ข. และ ค. 20. ขอใดถกู ตอง 1) กระบวนการหมักในยสี ตเ กดิ ข้ึนเมื่อเซลลม คี วามตอ งการเอทิลแอลกอฮอล 2) กระบวนการถา ยทอดอิเลก็ ตรอนในไมโทคอนเดรยี เกิดขน้ึ เฉพาะในภาวะ ท่มี อี อกซเิ จน 3) การเกดิ คารบอนไดออกไซดจากกระบวนการสลายอาหาร เกดิ ข้ึนเฉพาะในไมโทคอนเดรยี 4) การสรา ง ATP ในกระบวนการสลายอาหารแบบใชออกซิเจนมาจากการทาํ งานของ ATP synthase เทา น้นั 21. ปฏกิ ิริยาใดตอไปนท้ี ่ีพบในเซลลเม็ดเลือดแดงที่เคล่อื นทีใ่ นหลอดเลือดฝอย ในเน้ือเยือ่ ของรา งกาย (กาํ หนดให Hb หมายถงึ ฮโี มโกลบนิ ) ก. Hb + 4O2 → Hb(O2)4 ข. Hb(O2)4 → Hb + 4O2 ค. CO2 + H2O → H2CO3 ง. Hb + CO2 → HbCO2 1) ก. และ ข. 2) ก. และ ค. 3) ข. และ ค. 4) ข. และ ง. 22. สภาวะของกลามเนือ้ ในขอใดท่ีชว ยทําใหเ กิดการหายใจเขา 1) กลา มเนอื้ กะบังลมคลายตัวทาํ ใหกะบังลมโคงขึ้น 2) กลามเน้อื บรเิ วณซโี่ ครงแถบนอกหดตวั ทาํ ใหก ระดูกซีโ่ ครงยกขน้ึ 3) กลามเนื้อบริเวณซ่ีโครงแถบในหดตัวทาํ ใหก ระดกู ซโี่ ครงยกข้ึน 4) กลามเนื้อหนา ทอ งหดตวั ทาํ ใหป รมิ าตรในชองทอ งเพ่ิมข้ึน 23. จากตัวอยางตอ ไปนีโ้ ครงสรางของระบบขบั ถายชนดิ ใดท่ไี มเขา คูกบั ชนิดของสัตว 1) เฟลมเซลล-พลานาเรีย 2) ทอมลั พเิ กยี น-หนอนแมลงวนั 3) เนฟรเิ ดยี ม-ดอกไมทะเล 4) ไต-เตา วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (194) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010

24. ขอ ใดเปนลักษณะของสัตวทม่ี ีระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปด ก. ไมม หี ลอดเลือด ข. มเี ลอื ดทําหนาทล่ี ําเลยี งสาร ค. มชี อ งรบั เลอื ดภายในลาํ ตัวเปนทางลาํ เลียงสาร ง. มกี ารเรียงตัวของเซลลบ ริเวณผดิ ลําตวั ไมเ กนิ 2 ช้นั 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 4) ก. และ ง. 25. เม่อื มคี วามเขมขน ของกรดคารบอนิกในเลือดสูงข้ึน รางกายจะเปลี่ยนแปลงอยา งไร ก. เพิม่ การหายใจ ข. ขับออกเพ่มิ ขึ้นทางปสสาวะ ค. ขับออกทางปส สาวะ 1) ก. 2) ก. และ ข. 3) ข. และ ค. 4) ก., ข. และ ค. 26. สารในขอ ใดท่ีทอ ของหนว ยไตดูดกลับคนื สูเสน เลือดฝอยทีป่ กคลมุ หนว ยไต แตพบในนํา้ ปสสาวะในปริมาณ มากกวา ง. คลอไรด ก. โปรตนี ข. กลูโคส ค. โซเดียม 4) ก. และ ง. 1) ก. และ ข. 2) ข. และ ค. 3) ค. และ ง. 27. ในหนูทดลองปกติ หลังจากฉดี วาโซเพรสซิน (ADH) ความเขมขนของสารในปสสาวะจะเปลยี่ นไปอยา งไร โซเดยี ม กลูโคส 1) เขมขนมากขนึ้ เขม ขน มากขน้ึ 2) เขมขนนอ ยลง เขม ขนนอยลง 3) เขมขนมากข้ึน ไมเ ปลี่ยนแปลง 4) เขมขนนอยลง ไมเปล่ียนแปลง 28. ปลาอินทรมี วี ธิ ีรักษาสมดลุ ของเหลวในรา งกายอยา งไร 1) กลืนนาํ้ เขารางกาย และกําจดั เกลอื แรสวนเกนิ ออกจากรา งกาย 2) กําจัดท้ังนํา้ และเกลือแรส ว นเกินออกจากรา งกาย 3) เคลอื่ นยายทง้ั น้าํ และเกลอื แรเขาสูร า งกาย 4) กาํ จดั น้ําออกจากรางกายแตร กั ษาเกลอื แรไ ว เฉลยแบบฝก หดั 1. 2) 2. 2) 3. 1) 4. 3) 5. 3) 6. 3) 7. 4) 8. 1) 9. 3) 10. 2) 11. 2) 12. 1) 13. 2) 14. 2) 15. 2) 16. 1) 17. 2) 18. 4) 19. 4) 20. 2) 21. 3) 22. 3) 23. 3) 24. 2) 25. 4) 26. 1) 27. 3) 28. 1) ———————————————————— โครงการแบรนดซมั เมอรแคมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (195)

การดาํ รงชีวิตของพืช โครงสรางและหนา ท่ี เนอ้ื เย่ือพชื (Plant Tissue) เนือ้ เยื่อพืช คือ กลุมเซลลทอ่ี ยรู ว มกันเพอ่ื ทําหนา ทเี่ ฉพาะอยางใดอยางหนง่ึ ประเภทของเนื้อเย่ือพืช 1. เนอื้ เยอ่ื เจรญิ (Meristematic tissue) 1.1 Apical meristems : ปลายยอด ปลายราก 1.2 Intercalary meristems : ขอ ปลอง 1.3 Lateral meristems : cambium วทิ ยาศาสตร ชวี วทิ ยา (196) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแคมป 2010

2. เน้อื เยื่อถาวร (Permanent tissue) 2.1 Epidermis : ช้ันนอกสุด 2.2 Parenchyma : พบไดท ั่วไป มีเม็ดสี 2.3 Collemchyma : ตามมุมมสี ารมาสะสม 2.4 Sclerenchyma : ลกิ นนิ สะสมทผี่ นงั เซลลมาก (ไมม ชี วี ติ ) 2.5 Endodermis : มีลกิ นิน และซูเบอรินสะสมมาก 2.6 Cork : เนื้อเย่อื ช้นั นอกของลําตน 2.7 Xylem : ทอ ลําเลยี งน้ํา ♦ Tracheids : หวั ทายปลายแหลม ตอกันเปน ทอ ♦ Vessel : ผนงั มลี ิกนินสะสมเปน ลวดลาย ปลายเปด หวั ทา ย ♦ Parenchyma ♦ Fiber โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010 _______________________วิทยาศาสตร ชีววิทยา (197)

2.8 Phloem : ทอ ลาํ เลียงอาหาร ♦ Sieve tube member : ทรงกระบอก ไมมนี วิ เคลียส มีแตไซโทพลาซึม ทรี่ อยตอ ระหวา ง เซลลมตี ะแกรง (Sieve plate) ♦ Companion cell : อยูขางๆ Sieve tube member ♦ Parenchyma ♦ Fiber วทิ ยาศาสตร ชีววทิ ยา (198) ______________________ โครงการแบรนดซมั เมอรแ คมป 2010

โครงสรางของพชื (Plant Structure) ราก เนื้อเยื่อของรากแบง ออกเปน 4 บรเิ วณ ♦ Root cap ♦ Zone of cell division ♦ Zone of cell elongation ♦ Zone of cell differentiation โครงการแบรนดซัมเมอรแ คมป 2010 _______________________วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (199)

โครงสรา งของรากพืชใบเล้ียงคแู ละใบเล้ียงเดยี่ ว ♦ Epidermis : เซลลผิวดา นนอกสุด ♦ Cortex : กนิ พนื้ ทบี่ ริเวณกวาง ♦ Endodermis : เซลลแ ถวเดียว ผนงั หนา ถดั จาก คอเทก็ ซ ♦ Pericycle : ถดั จาก endodermis ตน กาํ เนดิ ของรากแขนง ♦ Vascular bundle Dicotyledonous plant Monocotyledonous plant วทิ ยาศาสตร ชวี วิทยา (200) ______________________ โครงการแบรนดซ มั เมอรแ คมป 2010