60-07-15-_AW_ถอดแบบเรียน_OUTPUT

ถอดบทเรียน กจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดา้ น Business Model Canvas และการสอื่ สาร กลมุ่ พฒั นาบุคลากรทางวัฒนธรรม กองกจิ การเครอื ขา่ ยทางวัฒนธรรม กรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม

ชือ่ หนงั สอื ถอดบทเรยี น จดั ทาํ โดย กจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : จํานวนหนา มุมมองดาน Business Model Canvas และการส่อื สาร พมิ พค รง้ั ท่ี ๑ กรมสง เสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม พมิ พเ ม่ือ ๑๔๒ หนา ISBN ๑,๐๐๐ เลม ชือ่ ผูแตง เดอื น พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ สํานักพมิ พ ISBN 978-616-543-447-8 บนั เทงิ เพียรคา บรษิ ัท บุญศริ ิการพิมพ จาํ กดั

คํานํา กรมสงเสรมิ วัฒนธรรม ไดจ ัดทําโครงการพัฒนาบุคลากรเครือขายทางวัฒนธรรม ประจําป พ.ศ. ๒๕๕๙ ขึ้น โดยมวี ัตถุประสงคเพอ่ื พัฒนาและเสรมิ สรางความรูความเขา ใจ ในการดําเนินงานวัฒนธรรมใหแกกลุมเปาหมายใน ๒ ระดับ คือ กลุมผูบริหารเครอื ขาย วัฒนธรรม และผูประสานงานเครือขายวัฒนธรรม โดยการนําแนวคิด หลักการและ ประสบการณ ก า ร เรีย น รู ที่ ได รั บ ไป ป รั บ ใช ใน ก า ร ดํ า เนิ น ง า น ให เกิ ด ป ร ะ สิ ท ธิ ผ ล แ ล ะ มีประสิทธิภาพ และการยกระดับเครือขายและ ความรวมมือในงานวัฒนธรรม กับหนวยงานท่ีเกี่ยวของ หรือผูท่ีมีสวนไดสวนเสีย อันจะนําไปสูการเปดพ้ืนท่ี สรางเครือขายทางวัฒนธรรม และมิติมุมมองในการขับเคล่ือนงานวัฒนธรรมในมุมกวาง และมีความตอ เน่ือง โครงการดังกลาวมีกิจกรรมการเรียนรูตามแนวคิดและแนวทางที่สําคัญ เร่ือง วัฒนธรรมและทรัพยากรวัฒนธรรม ชุมชนและการศึกษาชุมชน การสื่อสารและ Business Model Canvas ซึ่งเปนมิติใหมในการนํามุมมองดานเศรษฐกิจหรือเชิงธุรกิจ ในการชวยสะทอนหรือเติมเต็มในการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมผานการศึกษาชุมชนและ หนว ยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงั คมในจังหวัดจันทบุรี อันเปนสวนหน่ึงในการ พัฒนาทรพั ยากรมนษุ ยเพ่ือเปนพลังการขบั เคล่ือนตามโมเดลรัฐบาล “ประเทศไทย ๔.๐” ในการน้ี กรมสงเสริมวัฒนธรรม ไดศึกษา วิเคราะห ประมวลผลและถอดบทเรียน กจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม และประเมินผลโครงการข้ึน เพ่ือพัฒนารูปแบบและแนวทางจัดทําโครงการ/กิจกรรมการอบรม รวมท้ังการเผยแพร รูปแบบและแนวทางจัดทาํ โครงการ/กิจกรรม และองคค วามรูท่ไี ดรบั จากการถอดบทเรียน กิจกรรมและโครงการใหแกบุคลากรกรมสงเสริมวัฒนธรรม เครือขายทางวัฒนธรรม และผูส นใจตอไป (นางพิมพรวี วัฒนวรางกรู ) อธิบดีกรมสง เสรมิ วัฒนธรรม



สารบญั หนา คาํ นาํ สารบัญ สวนที่ ๑ บทนาํ ๑. ความเปน มาและความสาํ คัญ ๓ ๒. วัตถุประสงค ๕ สวนท่ี ๒ แนวคดิ ทฤษฎี ๑. แนวคิดวฒั นธรรมและทรัพยากรวฒั นธรรม ๙ ๒. แนวคิดชมุ ชนและการศกึ ษาชุมชน ๑๗ ๓. แนวคิดการสอ่ื สาร ๒๓ ๔. แนวคิด Business Model Canvas ๒๖ สว นท่ี ๓ กิจกรรมการเรยี นรแู ละสรุปผลการถอดบทเรียน ๑. กิจกรรมที่ ๑ การเรียนรูจากการระดมสมอง เร่ือง “สื่อท่ใี ช ๓๒ ในการสือ่ สารคนวยั หนุมสาว ของสงั คมเมือง” ๒. กิจกรรมที่ ๒ การเรียนรูจากการบรรยาย เรอ่ื ง “ประวัตศิ าสตร ๓๕ ชุมชนรมิ น้ําจันทบรู : รอ งรอยชมุ ชนการคา และวิถีวฒั นธรรมไทย จนี ญวน และตะวันตก” ๓. กิจกรรมท่ี ๓ การเรียนรูจากการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากร ๔๕ วัฒนธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ๔. สรปุ การถอดบทเรยี นในภาพรวม ๕๗ สวนที่ ๔ ขอเสนอแนะเพื่อการพัฒนาและนําไปปรับใช ก. ขอเสนอภาพรวมการนํารปู แบบ Business Model Canvas ไปใชพฒั นา ๖๓ ข. ขอเสนอประเด็นการจําแนกกลุมเปาหมายและพฤตกิ รรมการศกึ ษาวัฒนธรรม๖๔ ค. ขอ เสนอประเดน็ การพฒั นาตอยอดและนําไปปรับใช ๖๕

สารบญั (ตอ) หนา สวนท่ี ๕ บทสรปุ การประเมินผลโครงการ ๑. ภาพรวมคะแนนความรกู อ นและหลังอบรม รุนที่ ๑ และ ๒ (ดาน) ๗๔ ๒. ภาพรวมคะแนนความรกู อ นและหลังอบรม รนุ ที่ ๑ และ ๒ (ขอ) ๗๕ ๓. สรุปประเมนิ ผลโครงการ ๗๖ ภาคผนวก

ส่วนท่ี ๑ บทนำ� *************** ๑. ความเป็นมาและความสำ�คญั ๒. วตั ถปุ ระสงค์



ห น า ๓ สวนท่ี ๑ บทนาํ ๑. ความเปน มาและความสําคญั ประเทศไทยไดกําหนดทิศทาง แนวคิด และแนวทางในการพัฒนาประเทศโดย เนนการพัฒนาคนซึ่งเปนทรัพยากรมนุษยท่ีมีความสําคัญ นับเน่ืองจากแผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๔ – ๒๕๔๘) จวบถึงปจจุบัน แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔) รวมทั้งการ ใหความสําคัญแนวทางในการบริหารเชิงยุทธศาสตรท่ีมีหลากหลายกลยุทธในการบรรลุ วัตถุประสงคและเปาหมายท่ีวางไว โดยมีรูปแบบทางความคิดเชิงยุทธศาสตรท่ีมีความ ตอ เน่ืองยาวนานมา นับตั้งแต โมเดล “ประเทศไทย ๑.๐” ที่เนนภาคการเกษตรเปนหลัก ตอมา โมเดล “ประเทศไทย ๒.๐” ที่เนนอุตสาหกรรมเบา และโมเดล “ประเทศไทย ๓.๐” ท่เี นน อุตสาหกรรมทม่ี คี วามซบั ซอนมากขึน้ ในปจจุบันรัฐบาลมีนโยบายและแนวคิด เร่ือง โมเดล “ประเทศไทย ๔.๐” ท่ีตองการปรับเปล่ียนโครงสรางเศรษฐกิจ ไปสู “Value–Based Economy” หรือ “เศรษฐกิจที่ขับเคล่ือนดว ยนวัตกรรม” ใหเ กิดการเปลย่ี นแปลงอยา งนอยใน ๓ มติ สิ าํ คญั คอื  มิติท่ี ๑ เปล่ียนจากการผลิตสินคา “โภคภัณฑ” ไปสูสินคาเชิง “นวัตกรรม”  มิติที่ ๒ เปลยี่ นจากการขบั เคล่ือนประเทศดว ยภาคอตุ สาหกรรมไปสกู ารขบั เคล่ือน ดว ยเทคโนโลยี ความคดิ สรางสรรค และนวตั กรรม  มติ ิท่ี ๓ เปลย่ี นจากการเนนภาคการผลิตสินคา ไปสูการเนน ภาคบรกิ ารมากขนึ้ โมเดล “ประเทศไทย ๔.๐” จึงประกอบไปดว ย ๔ องคประกอบท่ีเปน เงอ่ื นไขสาํ คญั คอื ๑. เปลี่ยนจากการผลิตสินคา “โภคภัณฑ” ไปสสู ินคาเชงิ “นวัตกรรม” ๒. เปล่ียนจากการขับเคลื่อนประเทศดวยภาคอุตสาหกรรมไปสูการขับเคลื่อน ดว ยเทคโนโลยี ๓. เปล่ียนจาก Traditional Services ซ่ึงมีการสรางมูลคาคอนขางนอยไปสู High Value Services ๔. เปล่ียนจากแรงงานทักษะต่ําไปสูแรงงานท่ีมีความรู ความเชี่ยวชาญ และ ทกั ษะสงู ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจดั การทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร

ห น า ๔ ท้งั น้ี ตามโมเดล“ประเทศไทย ๔.๐” มแี นวทางการพัฒนา ๕ กลมุ หลกั ประกอบดวย กลุมท่ี ๑ : Food, Agricultural Products & Bio-Tech โดยการสรางเสนทาง ธุรกจิ ใหมด านเทคโนโลยีการเกษตร เทคโนโลยีอาหาร เปนตน กลุมที่ ๒ : Health, Wellness & Bio-Med โดยการพัฒนาเทคโนโลยีสุขภาพ เทคโนโลยีการแพทย สปา เปนตน กลุมท่ี ๓ : Automation, Robotics & Mechatronics โดยการพัฒนาเทคโนโลยี หุน ยนต เปน ตน กลุมท่ี ๔ : Digital Devices, Internet of Things & Embedded Technology โดยการพัฒนาเทคโนโลยีดานการเงิน อุปกรณเชื่อมตอออนไลนโดยไมตองใชคน เทคโนโลยี การศกึ ษา อี-มารเ กต็ เพลส อ-ี คอมเมิรซ เปน ตน กลุมท่ี ๕ : Culture, Creativity & High Value Services โดยพัฒนาเทคโนโลยี การออกแบบ ธุรกจิ ไลฟส ไตล เทคโนโลยีการทองเทยี่ ว การเพม่ิ ประสทิ ธิภาพบรกิ าร เปน ตน ดังน้ัน ความสําเร็จของการสรางเศรษฐกิจท่ีขับเคลื่อนดวยนวัตกรรม หรือ Value- based Economy โดยการปรับโครงสรางเศรษฐกิจของประเทศ เพื่อความไดเปรียบเชิง แขงขันและการสรางมูลคา (High Value) ที่จะสรางความม่ังคั่งผานวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี วัฒนธรรม ความคิดสรางสรรค เพื่อสรางสินคาที่เปน “นวัตกรรม” ไมใชสินคา “โภคภัณฑ”นั้น ตองพึ่งพากลไกหรือระบบที่เปนปจจัยขับเคล่ือนสําคัญ ๓ ประการ คือ ความคิดสรางสรรค (Creativity) ธุรกิจ (Business) และเทคโนโลยี (Technology) เพื่อสรา ง New Growth Engines และ New Startups ใหเกิ ดขึ้น นอกจากปจจัยดังกลาวแลว การพัฒนาทรพั ยากรมนุษยก็มีความสําคัญอยางยิ่งตอการพัฒนาประเทศ ทั้งบุคลากรภาครัฐ เอกชน และประชาสังคมใหเกิดความรูความเขาใจในแนวคิด เปาหมายและทิศทาง การดาํ เนนิ งานไปพรอมกนั กรมสงเสรมิ วัฒนธรรมมภี ารกิจเก่ียวกับการสง เสริมและบํารงุ รักษาวัฒนธรรมไทย โดยการศึกษา คน ควา วิจยั ฟนฟู อนรุ ักษ พัฒนา เผยแพร และสง เสรมิ หนว ยงานของรฐั เอกชนและประชาชนท่ีดําเนินงานดานวัฒนธรรม รวมท้ังดําเนินการเกี่ยวกับการ ประสานงานและแลกเปลี่ยนดานวัฒนธรรม ท้งั น้ี เพ่ือใหเ กิดการขับเคล่อื นดว ยนวตั กรรม และความคิดสรางสรรค จึงมีความจําเปนในการพัฒนารูปแบบและแนวทางจัดทํา โครงการ/กิจกรรมการอบรมบุคลากรกรมสงเสริมวัฒนธรรมและเครือขายทางวฒั นธรรม โดยการนําแนวคิดและเครื่องมือทางดานธุรกิจ (Business Model Canvas) และการ สอ่ื สาร เพอ่ื ใหบุคลากรกรมสง เสริมวฒั นธรรมและเครอื ขายทางวัฒนธรรมมีความรคู วามเขา ใจ ถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสอื่ สาร

ห น า ๕ เกิดการเรียนรูบูรณาการในเชิงความคดิ และสามารถนําเครื่องมือทางดานธุรกิจและการ สื่อสารไปประยุกตใช อันจะนําไปสูความคดิ เชิงสรางสรรคงานวัฒนธรรมและการพัฒนา นวัตกรรม รวมท้ังการเสริมสรางและพัฒนาความเปนอุตสาหกรรมวัฒนธรรมเชิง สรางสรรค (Creative Industries) ของประเทศไทย ๒. วัตถุประสงค ๒.๑ เพ่ือพัฒนารูปแบบและแนวทางจัดทําโครงการ/กิจกรรมการอบรมบุคลากร กรมสงเสริมวัฒนธรรมและเครือขายทางวัฒนธรรม โดยการนําแนวคิดและเคร่ืองมือ ทางดานธุรกิจ (Business Model Canvas) และการส่ือสาร มาใชในการเสริมและเพิ่ม มมุ มองในการจดั การงานวัฒนธรรม ๒.๒ เพื่อเผยแพรรูปแบบและแนวทางจัดทําโครงการ/กิจกรรม และองคความรู ที่ไดร บั จากการถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรพั ยากรวัฒนธรรม ถอดบทเรียนกิจกรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร



สว่ นท่ี ๒ แนวคิดทฤษฎี *************** ๑. แนวคดิ วัฒนธรรมและทรัพยากรวฒั นธรรม ๒. แนวคิดชมุ ชนและการศกึ ษาชุมชน ๓. แนวคิดการสอื่ สาร ๔. แนวคดิ Business Model Canvas



ห น า ๙ ห น า | ๙ สว นท่ี ๒ แนวคดิ ทฤษฎี ๑. แนวคดิ วฒั นธรรมและทรพั ยากรวัฒนธรรม ๑.๑ วัฒนธรรม ๑.๑.๑ ความหมายของวฒั นธรรม Leslie A. White (อางถึงใน จํานงค อดวิ ัฒนสทิ ธิ์ และคณะ, ๒๕๔๐ : ๑๕) ไดให ความหมายของวัฒนธรรม คือ ปรากฏการณที่สรางขึ้นอยางมีระบบประกอบดว ยการกระทํา (แบบแผนของพฤติกรรม) วัตถุ (เคร่ืองมือเคร่ืองใชหรือสิ่งที่ใชสรางเครื่องมือเครื่องใช) ความคิด (ความเชื่อ ความรู) และความรูสึก (ทัศนคติ คานิยม) ท่ีแสดงออกใหเห็นอยาง ชัดเจน วัฒนธรรมเปนผลงานที่มาจากการสรางสรรคของมนุษยและมีลักษณะชัดเจน ดังนั้น จึงสามารถถายทอดจากคนรนุ หน่ึงไปสูคนอื่นไดง า ย Clyde Kluckhohn (อางอิงแลว, เรื่องเดิม) ไดใหความหมายของวัฒนธรรมวา เปนระบบที่ไดรับสบื ทอดมาจากบรรพชน ซ่งึ เปนแบบของการดําเนินชีวิตท่ีเห็นจากภายนอก (explicit designs) และแบบแผนท่ีอยูภายใน (inplicit designs) ที่สมาชิกของกลุมหรอื สังคม รว มกันสรางขึน้ ซึ่งประกอบดว ยกิจกรรมทัง้ มวล ความเชอ่ื คานิยม F.B. Tylor (อางอิงแลว, เรื่องเดิม) ไดใหความหมายของวัฒนธรรมวา หมายถึง สิ่งท้ังปวงอันซับซอนที่รวมความรู ความเช่ือ ศิลปะ ศีลธรรม กฎหมาย ขนบธรรมเนียม ประเพณี ตลอดถึงศักยภาพและนิสัยอื่น ๆ ของมนุษยที่ไดสรางสรรคขึ้นมาจากการเปน สมาชกิ ทางสังคม Hofstede (อางถึงใน สมชนก (คุมพันธุ) ภาสกรจรัส, ๒๕๕๙ : ๕๔) ไดให ความหมายของวัฒนธรรมวา เปนโปรแกรมทางความคิดรวมกันของสมาชิกในกลุมหรือ สงั คม ซง่ึ อาจเปน ในระดบั ประเทศ ภูมิภาค หรอื กลมุ ใด ๆ ก็ตาม Terpstar & David (อางอิงแลว, เรื่องเดิม) ไดใหความหมายของวัฒนธรรมวา เปน สัญลกั ษณข องสมาชิกในสงั คม ซ่งึ เปนส่ิงตองมีการเรยี นรูรว มกนั และเปนสิง่ ท่สี มาชิก ในสงั คมตอ งปฏิบตั ิตาม โดยถือวาวฒั นธรรมเปนพื้นฐานในการแกไ ขปญหาหรอื หาคําตอบ สาํ หรบั ทกุ สังคม ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอื่ สาร

ห น า ๑๐ ห น า | ๑๐ พระราชบัญญัติวัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๓ มาตรา ๔ วัฒนธรรม หมายความวา วิถีการดําเนินชีวิต ความคิด ความเชื่อ คานิยม จารีตประเพณี พิธีกรรม และภูมิปญญา ซ่ึงกลุมชนและสังคมไดรวมสรางสรรค ส่ังสม ปลูกฝง สืบทอด เรียนรู ปรับปรุง และเปล่ียนแปลง เพ่ือใหเกิดความเจริญงอกงาม ท้ังดานจิตใจและวัตถุ อยางสันตสิ ขุ และยั่งยนื ๑.๑.๒ ลกั ษณะพืน้ ฐานสาํ คญั ของวฒั นธรรม ลักษณะพื้นฐานสําคัญของวัฒนธรรมบางประการ (จํานงค อดิวัฒนสิทธิ์ และ คณะ, ๒๕๔๐ : ๑๖-๑๘) คอื ๑) เปนแบบพฤตกิ รรมทเี่ กิดจากการเรียนรู (pattern of learned behavior) ๒) เปนสง่ิ ที่มอี ยูร วมกัน (shared by members of society) ๓) เปนส่ิงทีถ่ ายทอดสืบตอกนั มา (transmitted among the members of society) ๔) สรา งความพอใจใหกับมนุษยได (culture is gratifying) ๕) เปนสิง่ ท่ปี รบั เปลีย่ นได (culture is adaptive) ๖) เปน ผลรวมหรอื การผสานทางวฒั นธรรม (culture is integrative) ๗) เปนรูปแบบพฤติกรรมในอุดมคติท่ีตองยึดถือปฏิบัติตาม (ideal form of behavior) ๘) เปนลกั ษณะเหนอื อินทรยี  (superorganic) ๑.๑.๓ บทบาทวัฒนธรรมกบั การพัฒนา ในปจจุบันวัฒนธรรมมีบทบาทหรือเปนรากฐานที่สําคัญในกระแสการพัฒนาท้ัง ระดับโลก นานาชาตแิ ละประเทศตา ง ๆ ๑) วัฒนธรรมกระแสหลัก (Conventional Culture) หมายถึง วัฒนธรรมและ แบบแผนแนวปฏิบัติของกลุมชนชั้นนํา เปนวัฒนธรรมของกลุมผูมีอํานาจหรือผูปกครอง ดังตัวอยา งการกําหนดประเภท/สาขาของวัฒนธรรมกระแสหลักระดบั โลกและนานาชาติ เชน ๑.๑) อนุสัญญาวาดวยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมได ค.ศ. ๒๐๐๓ ไดจําแนกมรดกวัฒนธรรมที่จับตองไมไ ดออกเปน ๕ สาขา (กรมสง เสริมวัฒนธรรม, ๒๕๕๙ : ๘๙) คือ (๑) ประเพณีและการแสดงออกทางมุขปาฐะ รวมถึงภาษาในฐานะพาหะ ของมรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตองไมได (๒) ศลิ ปะการแสดง ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการสอื่ สาร ถอดบทเรียนกิจกรรมการศึกษาชุมชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๑๑ (๓) แนวปฏิบตั ทิ างสงั คม พิธีกรรม และงานเทศกาลตา ง ๆ (๔) ความรูวิถีปฏิบัตเิ กยี่ วกับธรรมชาติและจักรวาล (๕) ฝมือชางตามแนวประเพณนี ิยม ๑.๒) องคการการศึกษา วิทยาศาสตร และวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization : UNESCO) ไดอ ธิบายอุตสาหกรรมสรา งสรรค หมายถึง อุตสาหกรรมที่เปนการประสานกันระหวาง การสรางสรรคการผลิต และการคาหากําไร จากเนื้อหาและสื่อ (Content) ซ่ึงโดย ธรรมชาติแลวมีลักษณะเปนนามธรรมและเก่ียวของกับวัฒนธรรม เนื้อหาและสื่อเหลานี้ โดยทั่วไปจะถูกคุมครองโดยกฎหมายลิขสิทธิ์และเน้ือหาน้ันสามารถอยูในรูปแบบของ สนิ คา หรอื บริการ ทงั้ นี้ UNESCO ไดแ บงอุตสาหกรรมสรา งสรรคโดยพัฒนาจากกรอบความคดิ หลักสําหรับสถิติทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวของกับกิจกรรมทางวัฒนธรรม ออกเปน ๓ กลุม หลกั ๑๑ กลุม ยอย (บันเทิง เพียรคา, ๒๕๕๘ : ๑๓-๑๔) ดังน้ี กลุมที่ ๑ กลุมวัฒนธรรมแกนหลัก (Core Cultural Domains) ประกอบดวย (๑) มรดกทางวัฒนธรรมและทรพั ยากรธรรมชาติ (Cultural and Natural Heritage) (๒) การแสดง (Performance and Celebration) (๓) ทัศนศิลป งานฝม ือและการออกแบบ (Visual arts, Crafts and Design) (๔) หนังสอื และสง่ิ พมิ พ (Books and Press) (๕) โสตทัศนและสอ่ื ดิจทิ ัล (Audio Visual and Digital Media) กลุมท่ี ๒ กลุมท่ีเก่ียวเนื่องกับวัฒนธรรม (Related Domains) ประกอบดวย (๖) การทองเทยี่ วและกฬี า (Tourism and Sport) กลุมท่ี ๓ กลมุ เผยแพรวฒั นธรรม (Expanded Domains) ประกอบดว ย (๗) เครือ่ งดนตรี (Musical Instruments) (๘) ซอฟตแวร (Software) (๙) วทิ ยแุ ละโทรทศั น (Radio and Television) (๑๐) งานโฆษณา (Advertising) (๑๑) งานสถาปตยกรรม (Architecture) ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๑๒ ห น า | ๑๒ ๒) วฒั นธรรมรองหรอื วัฒนธรรมพน้ื บา น (Sub-Culture/Folkways) หมายถึง วัฒนธรรมยอยหรือวัฒนธรรมพื้นบานของวัฒนธรรมกระแสหลัก ดังตัวอยางการกําหนด สาขาของวฒั นธรรมไทยในบรบิ ทกระแสวัฒนธรรมโลกและนานาชาติ เชน ๒.๑) พระราชบัญญัติสง เสรมิ และรักษามรดกภูมิปญ ญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ มาตรา ๔ ไดก าํ หนดสาขามรดกภมู ปิ ญญาทางวฒั นธรรมไว ๗ ลกั ษณะ ดงั น้ี (๑) วรรณกรรมพืน้ บา นและภาษา (๒) ศลิ ปะการแสดง (๓) แนวปฏิบัตทิ างสงั คม พิธกี รรม ประเพณี และเทศกาล (๔) ความรแู ละการปฏิบตั เิ กย่ี วกับธรรมชาติและจกั รวาล (๕) งานชา งฝม ือดง้ั เดมิ (๖) การเลน พนื้ บาน กีฬาพื้นบา น และศลิ ปะการตอ สูปองกันตวั (๗) ลกั ษณะอืน่ ตามที่กาํ หนดในกฎกระทรวง ๒.๒) สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช./NESDB) ไดใชรปู แบบการจําแนกประเภทของ UNCTAD และผสมผสานรวมกับ รูปแบบการจําแนกประเภทของ UNESCO โดยแบงออกเปน ๔ กลุมหลัก ๑๕ กลุมยอย (อางแลว : ๑๔-๑๕) ดงั น้ี กลุมท่ี ๑ การสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรม (Heritage or Cultural Heritage) ประกอบดว ย (๑) งานฝม อื และหัตถกรรม (Crafts) (๒) การทอ งเทยี่ วเชงิ วัฒนธรรม (Cultural and Heritage Tourism) (๓) การแพทยแผนไทย (Thai Traditional Medicine) (๔) อาหารไทย (Thai Food) กลุม ที่ ๒ ศลิ ปะ (Arts) ประกอบดว ย (๕) ศิลปะการแสดง (Performing Arts) (๖) ทศั นศลิ ป (Visual Arts) กลุม ที่ ๓ สอ่ื (Media) ประกอบดว ย (๗) การพิมพแ ละสื่อสิ่งพิมพ (Publishing) (๘) การกระจายเสียง (Broadcasting) (๙) ภาพยนตรและวีดทิ ศั น (Film & Video) ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๑๓ ห น า | ๑๓ (๑๐) ดนตรี (Music) กลุมท่ี ๔ งานสรา งสรรคตามลักษณะงาน (Functional Creation) ประกอบดว ย (๑๑) งานออกแบบ (Design) (๑๒) แฟช่นั (Fashion) (๑๓) งานโฆษณา (Advertising) (๑๔) สถาปตยกรรม (Architecture) (๑๕) ซอฟตแวร (Software) ๑.๒ ทรัพยากรวัฒนธรรม ๑.๒.๑ ความหมายทรัพยากรวฒั นธรรมและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม ธนิก เลิศชาญฤทธ (๒๕๕๔ : ๑๙) ไดกลาวถึงทรัพยากรวัฒนธรรมวา มคี วามหมายกวางในแงเนื้อหาที่ครอบคลุมทั้งสิ่งที่เปนรูปธรรมจับตองไดและนามธรรมท่ี ไมสามารถจับตองได สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๕๐ : ๑๓-๑๔) ไดใหความหมายและขอบเขตของ ทรพั ยากรวัฒนธรรมวา หมายถึง สว นประกอบของระบบวัฒนธรรมทง้ั หมดในสังคมมนษุ ย ทั้งที่เปนวัฒนธรรมทางวัตถุ สงิ่ กอสรางที่จบั ตองมองเห็นได (tangible forms) และทเ่ี ปน ความหมาย (meaning) ความร/ู ภูมิปญญา (knowledge/wisdom) ความเช่ือ (beliefs) กฎระเบียบแบบแผนในการปฏิบัติ (rules/regulation) จินตนาภาพ (imaginations) ความรูสึกนึกคิด (feeling) ศิลปะการแสดงออก (expressive behaviors) ที่ไมสามารถ จับตองหรือสัมผัสทางกายได (intangible forms) ซ่ึงเปนสิ่งที่สามารถจัดการใหเกิด ประโยชนแกการดํารงชีวิตของมนุษยในแตละชุมชน แตละสังคม แตละยุคสมัยได โดย วัฒนธรรมในสังคมปจจุบันประกอบดวยส่ิงท่ีเปนมรดกตกทอดมาจากอดีต (heritage) และส่ิงท่ีมีการสรางสรรคดัดแปลงขึ้นมาใหม (creation/vital culture resource) เพ่ือใชส อยใหสมประโยชนใ นการแกป ญหาดา นตาง ๆ ของชุมชนและสงั คม พิสิฐ เจริญวงศ (อางถึงใน สายันต ไพรชาญจิตร, ๒๕๕๐ : ๑๓) ไดให ความหมายของทรัพยากรวัฒนธรรมวา หมายถึง องคประกอบของวัฒนธรรมทางวัตถุ (material culture) ในรูปของวัตถุ (objects) สิ่งกอสราง (structure) สถานท่ี/แหลง (sites) และภูมิทัศน (landscapes) วัฒนธรรมที่ยังดํารงอยู (living culture) และ วัฒนธรรมท่ีแสดงออก (expressive culture) เชน ดนตรี งานฝมือ ศิลปะ วรรณคดี ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการส่ือสาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๑๔ ห น า | ๑๔ ประเพณี และภาษา ฯลฯ ซ่ึงเปนความตอเนื่องจากอดีตผานปจจุบันไปสู อนาคต โดยระบุวาวัฒนธรรมมีคุณลักษณะเปนองคอินทรียหรือหนวยชีวิต (organism) ทีส่ ามารถวิวัฒน (evolving) ไปไดเ รอ่ื ย ๆ ชิตวร วราศิริพงศ (๒๕๕๘ : ๑๕๕) ไดใหความหมายการจัดการทรัพยากร วัฒนธรรม หมายถึง ศาสตรและศิลปแหงการดําเนินการเกี่ยวกับส่ิงที่เปนทั้งรูปธรรมและ นามธรรมท่ีมีการเปล่ียนแปลงไปตามกาลเวลาและคานิยมของผูคนในสังคม เปนการ ดาํ เนินการเก่ียวกับบางสิง่ ทีม่ อี ยูแลว ใหเกดิ ประโยชนต อมนษุ ยในปจจบุ ันและอนาคต ๑.๒.๒ คุณคา ของทรพั ยากรวัฒนธรรม สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๕๐ : ๒๕-๒๗) ไดจําแนกคุณคาของทรัพยากร วัฒนธรรมไว โดยสังเขป ๔ ประการ ดังน้ี ๑) คุณคาที่แสดงนัยของอดีต (associative/symbolic value) ทรัพยากร วัฒนธรรมทุกประเภทลวนเปนส่ิงท่ีเกิดข้ึนในหวงเวลาตาง ๆ ในอดีตท้ังส้ิน โดยเฉพาะ ทรัพยากรวัฒนธรรมที่เปนสง่ิ กอสรางและเปนวัตถุสิ่งของน้ัน เปนหลักฐานเชิงประจักษท่ี ใชยนื ยันเรอ่ื งราวทีเ่ กิดข้ึนในอดตี ไดดว ยสภาพของตวั มนั เอง ๒) คุณคา เชิงวิชาการ (informational value) ทรัพยากรวัฒนธรรมท่ีเปน วัตถุสง่ิ ของนบั เปน แหลงขอมูลขาวสารและความรสู ําคญั ทมี่ นุษยเรียนรแู ละนาํ ไปใชในการ ดํารงชีวิต รวมถึงการศึกษาหาความรูดานตาง ๆ เชน ประวัติศาสตร โบราณคดี สถาปต ยกรรม ผานการศกึ ษาวจิ ยั และพัฒนาอยา งเปน ระบบ ๓) คณุ คา เชิงสุนทรียะ (aesthetic value) ทรัพยากรวฒั นธรรมมีคุณคา เชิง ความงาม ศิลปะ จิตใจ ขึ้นอยูกับพ้ืนฐานทางวัฒนธรรม ความชอบ มาตรฐานและ จินตนาการของแตล ะบคุ คลหรอื แตล ะวัฒนธรรม ความงามของทรพั ยากรวัฒนธรรมยงั ถือ เปนแรงบันดาลใจหรือแรงกระตุนใหมีการสรางสรรคสิ่งที่เปนประโยชนตอสังคมใหแก ศลิ ปน และผสู นใจ ๔) คุณคาเชิงเศรษฐศาสตร (economic value) ในปจจุบันกระแสสังคม โลกทรัพยากรวัฒนธรรมกําลงั ถูกนาํ มาใชใ นกระบวนการสรา งมูลคา ตามกระแสนิยมของ โลกสมัยใหม ซึ่งเปนมาตรวัดที่มีมิติทางเศรษฐกิจหรือเชิงเศรษฐศาสตร เชน การนํา ทรพั ยากรวฒั นธรรมมาทาํ เปน ธุรกิจท่ีเนนการโหยหาอดีต (business of nostalgia) เชน ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๑๕ ห น า | ๑๕ การดัดแปลงสถานีรถไฟใหเปนพิพิธภัณฑศิลปะในกรุงปารีส ประเทศฝรง่ั เศส ตลาดรอยปอ ําเภอสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี ๑.๒.๓ ประเภททรพั ยากรวฒั นธรรมและทรัพยากรวฒั นธรรมในชมุ ชน สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๔๓ : ๔๕-๔๖) ไดจําแนกประเภททรัพยากร วัฒนธรรมและทรพั ยากรวัฒนธรรมในชมุ ชน ดงั นี้ ๑) ทรพั ยากรวัฒนธรรม มีจาํ นวน ๑๙ ประเภท ประกอบดว ย (๑) โบราณสถานและแหลงโบราณคดี (๒) สถาปต ยกรรมและภมู ิทัศน (๓) พ้นื ที่ทางประวัติศาสตรแ ละวัฒนธรรม (๔) ประติมากรรมและจิตรกรรม (๕) ศาสนสถานและวัตถุในทางศาสนา (๖) งานหตั ถกรรมและฝม อื ชา งทองถน่ิ (๗) วตั ถทุ างชาติพันธุ (๘) ภูมปิ ญ ญาทองถ่นิ (๙) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางอตุ สาหกรรมและเทคโนโลยี (๑๐) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดา นการแสดงและการละเลนพ้นื ถ่ิน (๑๑) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางการทหาร (๑๒) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางการเกษตร (๑๓) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางการประมง (๑๔) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางการชลประทาน (๑๕) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดา นการปาไม (๑๖) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดานการคมนาคม (๑๗) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดา นการเดนิ เรือ (๑๘) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดานการแพทยและการสาธารณสขุ (๑๙) ทรพั ยากรวัฒนธรรมทางดานอ่ืน ๆ ๒) ทรพั ยากรวัฒนธรรมในชุมชน มีจาํ นวน ๑๖ ประเภท ประกอบดวย (๑) เทคโนโลยี เคร่ืองมอื เครือ่ งใช (๒) เศรษฐกิจ การทํามาหากิน การคา ขาย ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๑๖ ห น า | ๑๖ (๓) การคมนาคม (๔) กฬี าและนันทนาการ (๕) การเมือง การปกครอง (๖) เครือ่ งแตงกาย เส้ือผาอาภรณ (๗) การร่นื เรงิ การแสดง (๘) วรรณกรรม เรอ่ื งเลา ตาํ นาน (๙) พธิ ีกรรม ความเชื่อ และศาสนา (๑๐) ศลิ ปะและสถาปตยกรรม (๑๑) อาหารการกนิ (๑๒) ภูมิปญญาทองถ่ิน (๑๓) ภาษาถิน่ (๑๔) เครอื ญาติ (๑๕) การแพทย/สมุนไพร (๑๖) ทรพั ยากรธรรมชาติ ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสอื่ สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๑๗ ๒. แนวคิดชุมชนและการศึกษาชมุ ชน ๒.๑ ชุมชน ๒.๑.๑ ความหมายของชมุ ชน องคการการศกึ ษา วิทยาศาสตร และวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization: UNESCO) รว ม กั บ ACCU (Asia-Pacific Cultural Centre for UNESCO) ไดจดั ประชุมผูเช่ยี วชาญเร่ืองการ มีสวนรวมของชุมชนในการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมได ณ กรุงโตเกียว ประเทศญ่ีปุน ระหวางวันท่ี ๑๓ - ๑๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ เพ่ือการดําเนินงานตาม อนุสัญ ญ าวาดวยการสงวนรักษามรดกวัฒ นธรรมท่ีจับตองไมได ค.ศ. ๒๐๐๓ ไดใหความหมายวา ชุมชน หมายถึง เครือขายของคนท่ีมีสํานึกแหงความรสู ึกของความ มีตัวตน หรือมีความเกี่ยวเน่ืองกันท่ีปรากฏจากการมีประวัติศาสตรรวมกัน อันเปน รากรวมในการปฏิบัติและสืบทอด หรือมีสวนรวมในมรดกวัฒนธรรมท่ีจับตองไมไดของ พวกเขาเหลานั้น พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ไดใหความหมายวา ชมุ ชน หมายถึง หมูชน, กลุมคนที่อยูรวมกันเปนสังคมขนาดเล็ก อาศัยอยูในอาณาบริเวณ เดยี วกนั และมีผลประโยชนรว มกัน, ที่ทมี่ ีคนอาศัยอยูมาก อานันท กาญจนพันธุ (๒๕๔๒ : ๖๘-๘๓) ไดกลาวถึงพัฒนาการของ แนวความคิดเก่ียวกับความเปนชุมชนในสังคมไทย คําวา “ชุมชน” เปนคําใหมใน ภาษาไทย เพราะไมปรากฏในพจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตสถาน พ.ศ. ๒๔๙๓ สันนิษฐาน วานาจะเร่ิมใชหลังจากน้ันเล็กนอย โดยแปลมาจากคําวา “Community” ตอมา มีกระแสการพัฒนาหมูบานและไดจัดตั้งกรมพัฒนาชุมชน ในป พ.ศ. ๒๕๐๕ ดวยเหตุนี้ ในระยะแรกชุมชนมีความหมายใกลเคยี งกับคําวา “บาน” หรอื “หมูบาน” หลังจากนั้น ในแวดวงวิชาการไดมีการศึกษาวิจัยพัฒนาและสังเคราะหสรุปวา ความเปนชุมชน หมายถึง อุดมการณอํานาจหรือสิทธิของการมีสวนรวมในการจัดการทรัพยากรภายใต ความสัมพนั ธระหวางชุมชนและรัฐท่ีผลิตซ้ําในบริบททางวัฒนธรรมและการเปลี่ยนแปลง ทางสงั คม ชยันต วรรธนะภูติ (อางถึงใน ธีระภัทรา เอกผาชัยสวัสดิ์, ๒๕๕๔ : ๕) ไดให ความหมายวา ชุมชน หมายถึง การอยูรวมกนั ของกลุมคนจํานวนหน่ึงในพื้นท่ีแหงหน่ึง ถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสอื่ สาร

ห น า ๑๘ ห น า | ๑๘ เพื่ออาศัยทรัพยากรธรรมชาติในบริเวณน้ันในการดํารงชีวิต โดยเหตุท่ีมีคน กลุม ดังกลา วอาศัยอยูรวมกัน ใชทรัพยากรเพ่ือการผลิต จึงมีการกําหนดรูปแบบ ความสมั พนั ธซ่ึงกันและกัน มีองคก รหรือสถาบันของชมุ ชนและกฎเกณฑต า ง ๆ กาญจนา แกว เทพ (๒๕๓๘ : ๑๔) ไดใหความหมายวา ชุมชน หมายถึง กลุม คนท่ีอาศัยอยูในอาณาเขตบริเวณเดียวกัน มีความสัมพันธใ กลชิด มีฐานะและอาชีพ ที่คลายคลึงกัน มีลักษณะของการใชช ีวิตรว มกัน มีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน ต้ังแต ระดับครอบครัวไปสูร ะดบั เครือญาติจนถึงระดับหมูบ าน และใหญก วาระดับหมูบาน และ ผทู ี่อาศัยอยูในชมุ ชน มีความรสู ึกวาเปน คนชมุ ชนเดยี วกัน นอกจากน้ี ยังมีการดํารงรกั ษา คุณคาและมรดกทางวฒั นธรรมและศาสนา ถายทอดไปยังลกู หลานอกี ดว ย ๒.๑.๒ ลกั ษณะของชุมชน สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๔๓ : ๒๘-๓๒) ไดก ลาวถงึ ชมุ ชนวา ความเปนชุมชน มีหลากหลายมิติ ไมไดมีความหมายตายตัว แตเคลื่อนไหวไปตามการเปลี่ยนแปลงของ สังคม การกําหนดความหมายของชุมชนเปน สอ่ื ในการอธบิ ายความสมั พันธทางสังคม หรอื เปนการจัดระเบียบความสัมพันธใหมท้ังกับภายในและภายนอกชุมชน ท้ังน้ี สามารถ จาํ แนกลักษณะตามนิยามความหมายของชุมชนได ๕ ลักษณะ ดงั นี้ ๑) ชุมชนหมบู า น (Village Community) มมี มุ มองใน ๒ มิติ คอื ๑.๑) ในฐานะหนวยแหง การพง่ึ ตนเอง ๑.๒) ในฐานะหนวยการปกครอง ๒) ชุมชนในแนวคิดทางสังคมวิทยา (Community in Sociological Perspective) มมี ุมมองใน ๔ มิติ คอื ๒.๑) ในฐานะเปนหนวยทางสงั คม (Community as a social system) ๒.๒) ในฐานะเปนหนวยทางภูมิศาสตร (Community as a territorial unit) ๒.๓) ในฐานะเปนหนวยทางจิตวิทยาวัฒนธรรม (Community as a Psycho-cultural unit) ๒ .๔ ) ใน แ น ว คิ ด ท า งม นุ ษ ย นิ ย ม (Communityin Humanistic Perspective) ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสอื่ สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร

ห น า ๑๙ ห น า | ๑๙ ๓ ) ชุมชน ใน แน วคิดป ระชาสังคม (Community as Civic Society) มีมุมมองใน ๒ มิติ คอื ๑.๑) ในฐานะท่ีเปนกระบวนการกลุมในการเคล่ือนไหว (movement) และประสานกลุมคนต้ังแตกลุมเล็กไปจนถึงกลมุ ใหญใ นระดบั ประเทศ ๑.๒) ในฐานะท่ีเปนโครงสรางซ่ึงอยูก่ึงกลางระหวางปจเจกบุคคลและรัฐ หรือเปน Mediating Structures เชน กลุม องคกร ชมรม สมาคม เปน ตน ๔) ชมุ ชนเสมอื นจรงิ (Virtual Community) มมี ุมมองใน ๓ มติ ิ คอื ๔.๑) ในฐานะท่มี จี ิตสํานึกรว มกนั (Consciousness) ๔.๒) ในฐานะที่มีหลักการรวมกนั (Shared Principles) ๔.๓) ในฐานะทม่ี ีจดุ มุงหมายรว มกัน (Shared Purposes) ภาวุธ พงษวิทยภานุ๑ ไดกลาวถึงชุมชนบนโลกไซเบอร (Cyber community) หมายรวมถึงชุมชนทั้งบนอินเทอรเน็ตและอินทราเน็ต ชุมชุนเสมือน (Virtual Communities) คือกลุมคนทมี่ สี วนรว มในดา นใดดา นหนึ่งรวมกนั โดยไมคาํ นึงถึงระยะทาง กายภาพ ชุมชนไซเบอรถือไดวาเปนชุมชนเสมือนที่อยูในสภาพแวดลอมของเทคโนโลยี คอมพิวเตอร โดยติดตอกันออนไลนผานอินเทอรเ น็ตหรืออินทราเน็ตดวยศักยภาพของ ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ ชุมชนเหลาน้ีอาจมีขนาดและวัตถุประสงคแ ตกตางกัน ตั้งแต ระดับชมรม ระดับองคกร ไปจนถึงระดับประเทศ แตมีแนวคดิ ในการสรางหรือกําเนิดที่ คลายคลงึ กัน ๒.๒ การศกึ ษาชมุ ชน ๒.๒.๑ ความหมายของการศึกษาชมุ ชน ครรชิต พุทธโกษา (๒๕๕๔ : ๒๙) ไดใหความหมายวา การศึกษาชุมชน คือ กระบวนการในการเขาไปศึกษา เรียนรู ทําความเขาใจเร่ืองราวของชุมชนใดชุมชนหนึ่ง เพื่อใหมีความรูความเขาใจเก่ียวกับอดีต สถานการณปจจุบัน ปจจัยแวดลอมในชุมชน การทําความรูจักชุมชนกอนที่จะลงมือทํางานถือเปนหัวใจสําคัญและมีผลตอความสําเร็จ ของการพัฒนาชุมชน เพราะนอกจากจะทําใหสามารถกําหนดเปาหมาย และทิศทางการ พัฒนาไดอ ยางตรงความตองการและสอดคลองกบั สภาพความเปน จรงิ ของชุมชนแลว การ เขาใจชุมชนอยางลึกซึ้งจะทําใหดําเนินงานรวมกับชุมชนไดงาย ราบร่ืน และไดรบั ความ รว มมือจากทุกฝาย ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๒๐ ห น า | ๒๐ ยศ บริสุทธิ์ (๒๕๕๘ : ๒๙) ไดใหความหมายวา การศึกษาชุมชน คือ การคนควา การหาคําตอบ การทําความเขาใจ การหาความรูความจริงเก่ียวกับชุมชนท่ี ศึกษานั้น โดยศึกษาเกี่ยวกับการอยูรวมกันในหนวยพ้ืนที่เดียวกันของประชากรที่เปน สมาชิก โดยมีความสัมพันธกันหรือมีผลประโยชนบางอยางรวมกัน มีกรอบบรรทัดฐาน หรือระเบียบกฎเกณฑข องการอยูร ว มกันประชากรที่เปน สมาชกิ ๒.๒.๒ ประเภทการศึกษาชมุ ชน สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๔๓ : ๔๐) ไดจําแนกประเภทการศึกษาชุมชน ออกเปน ๔ ประเภท คอื ๑) การศึกษาเฉพาะดาน (Typical Community Study) เปนการศึกษา เฉพาะเร่อื งเพียงดา นใดดานหน่ึง ๒ ) ก ารศึ ก ษ าภ าพ รวม ข อ งชุม ช น (General Community Study) เปนการศึกษาขอมูลทั่ว ๆ ไปของชุมชน เพื่อทําความเขาใจในลักษณะความสัมพันธ เชอื่ มโยงของขอ มลู ทกุ ดา น หรอื เปน องคร วม (Holistic) ๓ ) การศึกษ าแบ บ ป ระเมิ น ผลก ระทบ ทางสังคม (Social Impact Assessment : SIA) เปนการศึกษาดานตาง ๆ ในชุมชนวา มีผลกระทบตอวิถีชีวิตของ ผูคนในชุมชนอยางไรบาง หรือเปนการศึกษากิจกรรมการพัฒนาที่กอใหเกิดการ เปล่ียนแปลงอยางหน่ึงอยางใดและสงผลกระทบตอวิถีชีวิตของผูคนในชุมชนหรือไม อยางไร ๔) การศึกษาแบบประเมินหาขอมูลเบื้องตน (Evaluation) เปนการศึกษา ประเมินสภาพชมุ ชนกอนการพัฒนา ในระหวางการพัฒนา และการประเมินผลภายหลัง การพัฒนาจากการดําเนินงานพัฒนาไปแลวเปนระยะ ๆ เพื่อดูวามผี ลตอ การเปล่ยี นแปลง ของคนในชุมชนเพียงใด และอยางไร ๒.๒.๓ รูปแบบการศกึ ษาชุมชน สายันต ไพรชาญจิตร (๒๕๔๓ : ๔๑-๔๒) ไดจําแนกรูปแบบการศึกษาชุมชน ออกเปน ๘ รูปแบบ คือ ๑ ) ก า รสั งเก ต ก า รณ แ บ บ มี ส ว น รว ม (Participant Observation) เปนวิธีการศึกษาทางมานุษยวิทยา โดยตองใชการฝงตัวหรือใชชีวิตอยูในชุมชน ในการเก็บขอมูล อาจจะใชแ นวคาํ ถามเปนเคร่อื งมอื ในการศกึ ษา และใชต นเองในการเฝา สังเกต ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร

ห น า ๒๑ ห น า | ๒๑ ศึกษาพฤติกรรมของคนในชุมชน และการเขารวมทํากิจกรรมหรือเหตุการณในชุมชน รวมทง้ั การจดบนั ทึกขอมลู เร่อื งราว/เหตุการณ วัน เวลา และสถานท่ีโดยละเอียด ๒) การประเมินสภาวะชนบทเรงดวน (Rapid Rural Appraisal : RRA) เป น วิ ธี ก ารที่ พั ฒ น าโด ย นั ก วิ จัย ที่ เป น ค ณ ะ ผูเชี่ ย ว ช าญ แ บ บ ส ห วิท ย าก าร (interdisciplinary) ซ่ึงแบงเปนคณะทํางานแตละดาน ๆ ละ ๓-๔ คน โดยใชเวลาใน การศึกษา ๕-๗ วัน ทําการสัมภาษณผูรู ผูใหขอมูลสําคัญ (Key Informants) หรือใช วิธีการสนทนาแบบกลุม (Focus Group) ซ่ึงเหมาะกับการศึกษาระบบนิเวศและการ คนหาปญหาของชุมชน เพอ่ื การพัฒนาและแกไขปญ หา ๓) การประเมินสภาวะชนบทแบบมีสวนรวม (Participatory Rural Appraisal : PRA) เปนวิธีการศกึ ษาท่ีพัฒนามาจาก RRA เรม่ิ นํามาใชเม่ือป พ.ศ. ๒๕๓๔ โดยเนนหลักการสําคัญของการประเมินสภาพชนบทแบบมีสวนรวมของชาวบานและ สมาชิกชุมชนรวมกับนักวิจัย โดยนักวิจัยตองใหเกียรติ ใสใจ จริงใจและเคารพตอ วัฒนธรรมของชุมชน เพื่อการกระตุนใหชาวบา นมีสว นรวมในการแสดงออก รวมรบั รูและ วิเคราะหข อ มลู มากทส่ี ดุ ๔ ) ก ารวิจัย เชิงป ฏิ บั ติก ารแ บ บ มีสวนรวม (Participatory Action Research : PAR) เปนการวิจัยเพ่ือการพัฒนา (Research and Development) โดยใช วิธีการแบบมีสวนรวม (Participatory Research) มาประยุกตใชในการหาแนวทางการ แกไขปญหาไปพรอม ๆ กับการศกึ ษา ซ่ึงการศึกษา PAR นี้เนนหลักการสําคัญในการเก็บ ขอ มู ล แ บ บ ส อ งท า ง (Two-way communication) ใน ก ารพู ด คุ ย แ ล ก เป ล่ี ย น ประสบการณแบบ DIALOGUE โดยนักพัฒนาองคกรเอกชนนิยมใชเปนแนวทางการ ทํางานชมุ ชน ๕) การประเมินผลกระทบทางสังคม (Social Impact Assessment : SIA) เปนการศกึ ษาผลการดําเนินงานพัฒนาชมุ ชนท้ังทางเศรษฐกิจ สงั คม การเมือง วัฒนธรรม และดานอื่น ๆ ในลักษณะสหวิทยาการ (interdisciplinary) โดยการเก็บขอมูลท้ังเชิง ปริมาณและเชิงคุณภาพควบคูกันไปพรอมกัน เพื่อการศึกษาเปรียบเทียบการดําเนิน กิจกรรมการพัฒนาโครงการตาง ๆ วา เม่ือระยะเวลาผานไปมีการเปลี่ยนแปลงหรือมี ผลกระทบตอวิถีชีวิตของบุคคล กลุม และชุมชนอยางไรบาง ทั้งน้ี การเปลี่ยนแปลงหรือ ผลกระทบอาจจะเกดิ ข้ึนในทนั ที หรือเปนป หรือนานหลายปก็ได ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสอื่ สาร

ห น า ๒๒ ห น า | ๒๒ ๖) การศึกษ าระบบโครงสรางสังคม (Systematic Approach) เปน การศึกษาท่ีพัฒนาจากแนวคิดในทฤษฎีโครงสรางและการหนาที่ (Structure and Function Theory) โดยมีหลักการสาํ คญั ในการศึกษาระบบตาง ๆ ในชุมชนอยางนอย ๖ ระบบ ประกอบดวย ระบบครอบครัวและเครือญาติ ระบบการศึกษา ระบบการ สาธารณสขุ ระบบเศรษฐกจิ ระบบการเมืองการปกครอง ระบบความเชื่อและศาสนา ๗) การศกึ ษาแบบวงจรชวี ติ (Life Cycle Approach) เปนการศกึ ษาวิถชี ีวิต ของคนในชมุ ชน หรือชวี ประวัติของบุคคล โดยมหี ลักการสําคัญเนนการศกึ ษาพัฒนาการ ตามวัยและประสบการณ ต้ังแตวยั แรกเกดิ วัยเดก็ วัยรุน วัยทํางาน วัยผูใ หญ วยั ชรา และ จนกระทงั่ จวบถึงวาระสุดทา ยของชีวติ เพ่ือทําความเขาใจในวถิ ีคดิ คานยิ มทางสงั คมและ วัฒนธรรมเฉพาะของแตละชมุ ชน ๘) การศกึ ษารปู แบบผสมผสาน (Mixed Methods) เปนประยุกตใชรูปแบบ และวิธีการตาง ๆ มาใชในการศึกษาตามความเหมาะสม โดยไมไดยึดติดกับรูปแบบหรือ วิธีการใดอยางเดยี ว ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๒๓ ห น า | ๒๓ ๓. แนวคดิ การส่ือสาร๒ ๓.๑ แบบจาํ ลองการสือ่ สารตามแนวคดิ ของแชนนนั และวเี วอร แชนนัน (C. Shannon) และวีเวอร (W. Weaver) ไดสรางแบบจําลองการ ส่ือสารข้ันพ้ืนฐานน้ีเดิมมีช่ือวา แบบจําลองการสื่อสารเชิงทฤษฎีคณิตศาสตร (The Mathematical Theory of Communication) โดยเขาคิดคนขน้ึ เพือ่ นาํ ไปประยุกตใชใน งานดา นการสอ่ื สารทางโทรศัพทท ่ีเนนจํานวนสญั ญาณทจ่ี ะถา ยทอดใหม ากท่ีสุด ทัง้ น้ี ไดมี การนําแบบจําลองดังกลาวมาอธิบายแบบจําลองกระบวนการสื่อสารทางเดียวในเชิง เสน ตรง กระบวนการส่อื สารเรม่ิ จากการกระทาํ ของผูส ง สารไปยังผรู ับสารเพยี งฝายเดยี ว แสหนลเงทสศาร ตวั ถา ยทอด สาร ผูรบั สาร จปุดลมางุ ยหทมาางย /เครือ่ งรบั แหรบลงกเวสนียง แบบจําลองการสอ่ื สารตามแนวคดิ ของแชนนนั และวีเวอร ๓.๒ แบบจําลองการสื่อสารตามแนวคดิ ของลาสเวลล แบบจําลองการสื่อสารของลาสเวลลเปน ทฤษฎีการสือ่ สารท่อี ธิบายกระบวนการ ส่อื สารเชิงพฤตกิ รรม เปนการศกึ ษาปฏกิ ิรยิ าระหวา งผูสง สารและผูรบั สาร เนอื้ หาขาวสาร ช นิ ด ข อ ง ส่ื อ แ ล ะ ผ ล ท่ี เกิ ด จ า ก ก า ร ก ร ะ ทํ า ก า ร สื่ อ ส า ร ทั้ ง นี้ ป ฏิ กิ ริ ย า ยอนกลับ (Feedback) เปนองคประกอบหน่ึงท่ีสําคัญในกระบวนการส่ือสาร อาทิ การ ส่ือสารระหวางบุคคล การส่ือสารกลุมเล็ก-กลุมใหญ หรือการสื่อสารมวลชน ซึ่งปฏิกิริยา สะทอนกลับน้ีจะเปนตัวบงช้ีไดถึงผลของการสื่อสารในแตละครั้งวา ผูรับสารมีความรูสึก นึกคิดอยางไรตอ สารท่ีไดรับน้ัน นอกจากนั้น ปฏิกิรยิ าสะทอนกลับจะทําใหองคประกอบ ของการสื่อสารครบบริบูรณข้ึน กลาวคือ มีการสื่อสารทั้งจากผูสงสาร และผูรับสารที่ เรยี กวา การสอ่ื สารสองทาง หรอื Two-way Communication ผูส งสาร สาร ชอ งทาง ผูรับสาร การสอ่ื สาร ปฏกิ ิรยิ ายอนกลับ (Feedback) แบบจาํ ลองการสอ่ื สารตามแนวคดิ ของลาสเวลล ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสอ่ื สาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร

ห น า ๒๔ ๓.๓ แบบจําลองการสื่อสารตามแนวคดิ ของออสกดู และวิลเบอร ชแรมม แบบจําลองการสื่อสารตามแนวคิดของออสกูด และวิลเบอร ชแรมมเปน กระบวนการที่เนนใหเห็นวา ทั้งผูสงสารและผูรับสารตางกระทําหนาที่อยางเดียวกันใน กระบวนการส่ือสาร มีการเขารหัส (encoding) การถอดรหัส (decoding) และการ ตคี วาม (interpreting) ผูเขารหัส สาร ผูถอดรหสั ผูตคี วาม ผูถอดรหัส ปฏิกริ ิยายอ นกลับ (Feedback) ผตู คี วาม ผเู ขารหัส ปฏิกิรยิ ายอนกลบั (Feedback) สาร แบบจาํ ลองการสอ่ื สารตามแนวคดิ ของออสกูด และวิลเบอร ชแรมม ๓.๔ แบบจําลองการสอ่ื สารตามแนวคดิ ของเดวิด เค เบอรโล แบบจําลองการสื่อสารตามแนวคิดของเดวิด เค เบอรโลไดรวมแหลงสารกับ ผเู ขารหัสไวในฐานะผูสงสาร และรวมผถู อดรหัสกับผูรับสารไวในฐานะผรู ับสาร ประกอบ ไปดวย S (Source or Sender) คือ ผูสงสาร M (Message) คือ สาร C (Channel) คือ ชองทางการสือ่ สาร และ R (Receiver) คอื ผูร บั สาร แบบจําลองการส่ือสารตามแนวคดิ ของเดวดิ เค เบอรโ ล ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศึกษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๒๕ ห น า | ๒๕ ๓.๕ แบบจาํ ลองการส่ือสาร ABX ตามแนวคดิ ของธโี อดอรน ิวคอมบ แบบจาํ ลองการสือ่ สาร ABX ตามแนวคิดของธีโอดอรน วิ คอมบเปน แบบจําลองเชิง จิตวิทยาการสื่อสาร โดยการเกิดข้ึนเพราะมนุษยตองการใหเกิดความสมดุลหรือความ คลา ยกันทางความคิด ทัศนคติ และพฤติกรรมตา ง ๆ ซ่งึ เม่ือสือ่ สารกันแลว สามารถชวยให เกิดความตกลงใจหรือยอมรับในเร่ืองใดเร่ืองหน่ึงเหมือน ๆ กัน แตเม่ือใดเกิดความไม สมดลุ ก็จะพยายามทําการส่อื สารในรปู ของการแสวงหาขอมูลจากแหลงตาง ๆ อาจจะเปน ส่ือมวลชน เพ่ือนฝูง คนรอบขาง คนที่เกี่ยวของกับเหตุการณเพ่ือขจัดความยุงยากหรือ ความเครยี ดอันเกิดจากความไมสมดุลน้ัน ๆ ทั้งนี้ เหตุและผลของการกระทําการส่ือสาร มิไดเ ปน ไปเพ่ือการสรา งความเหมือนกันหรอื ความสมดลุ กันแตเพยี งอยางเดยี ว แตอาจจะ เปน ไปเพอ่ื ยนื ยนั ความแตกตางกนั ก็ไดหรอื เพ่ือสรางสมั พนั ธภาพใหม ๆ ใหเกิดขนึ้ ก็ได X AB แบบจาํ ลองการสอ่ื สาร ABX ตามแนวคดิ ของธโี อดอรนวิ คอมบ ๓.๖ แบบจาํ ลองการสอื่ สารตามแนวคดิ ของชแรมม๓ แบบจําลองการสื่อสารตามแนวคิดของชแรมมส่ิงสําคัญของแบบจําลองน้ี คือ การ สื่อความหมาย และการแปลความหมายของสัญลักษณโดยผูสงสารจะสามารถเขารหัส และ ผรู บั สารจะสามารถถอดรหสั ขา วสารไดขน้ึ อยูกับประสบการณของแตละคน แบบจําลองการส่อื สารตามแนวคิดของชแรมม ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการสอ่ื สาร ถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร

ห น า ๒๖ ๔. แนวคดิ Business Model Canvas แนวคดิ “Business Model Canvas” เปนเครือ่ งมอื และวิธีการทภี่ าคธรุ กจิ ใชใ น การวิเคราะหและวางแผนการดําเนินธุรกิจท่ีมีความเปนสากล รวมท้ังการปรับปรุงหรือ พัฒนากิจการใหดีข้ึน ในการน้ี ไดนําแนวคิดและเคร่ืองมือทางดานธุรกิจ (Business Model Canvas) มาใชในการเสริมและเพิ่มมุมมองในการจัดการงานวัฒนธรรม เพ่ือพัฒนารูปแบบและแนวทางจัดทําโครงการ/กิจกรรมการอบรมบุคลากรกรมสงเสริม วัฒนธรรมและเครอื ขายทางวัฒนธรรม ทั้งนี้ การนําแนวคิดดังกลาวมาทดลองใชกับการศึกษาดูงานวัฒนธรรมในครั้งน้ี เน่ื อ งจ าก พิ จ ารณ าแ ล ว เห็ น ว า ทุ ก ห น วย งาน ห รือ ทุ ก กิจ ก ารต อ งมี ต น ทุ น มกี ลุมเปาหมายและกจิ กรรมท่ีจะตอ งดาํ เนินงาน แตมมุ มองดานกําไรของภาคเอกชนและ ภาคธุรกิจอาจจะแตกตางจากภาครัฐที่เนนในดานคุณภาพการใหบริการ หรือมุมมองเชิง ประสิทธิผล ประสิทธิภาพ และความคมุ คา มากกวา ดังนัน้ “Business Model Canvas” จึงเปนเคร่ืองมือและวิธีการทไ่ี มย ุงยากหรือซับซอน แตชวยใหเราตรวจสอบและสอบทาน การวางแผนหรือการดําเนินกิจการไดตรงประเด็นตามขอคําถาม มีความครอบคลุมและ ครบถวนหรือไม รวมทั้งสามารถนําไปใชในการประเมินสถานะหรือศักยภาพ เพ่ือการ พัฒนาและปรับปรุงกิจการหรือโครงการ/กิจกรรมทางวัฒนธรรมใหมีมุมมองและการ บูรณาการทางดา นเศรษฐกจิ Business Model Canvas http://diytoolkit.org/tools/business-model-canvas/ ถอดบทเรียนกิจกรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๒๗ ห น า | ๒๗ ในการนําแนวคิด “Business Model Canvas” มาใชในการวางแผน ประเมิน พัฒนา และปรับปรงุ กิจการทางวัฒนธรรมนั้น จะตองพิจารณาและตอบประเด็นคาํ ถาม และประเดน็ คาํ ถามยอ ยในแตล ะหัวขอ ดังแผนภูมิ “Business Model Canvas” เชน  What : Value Proposition ทาํ สินคา /บริการอะไร ? คณุ คา ท่นี าํ เสนอคืออะไร ?  Who : - Customer Segments กลุมเปาหมายหรือลูกคาคือใคร ? ปจจัยและ คณุ ลกั ษณะของกลมุ ลูกคา มีอะไรบาง ? - Channels วัตถุประสงคของการสื่อสารเพื่ออะไร ? ส่ือในการส่ือสาร แบบใด ? - Customer Relationships วิธีการสรา งสายสมั พันธกบั กลุม เปาหมายและ ลกู คาคอื อะไร ?  How : - Key Resource มีทรัพยากรใดบางที่จําเปน ตอ งใช ? - Key Activities มีกจิ กรรมสาํ คัญหรอื งานหลกั ใดบางทตี่ องดาํ เนนิ การ ? - Key Partners มีการวางกลยุทธดําเนินงานและสรา งหนุ สวนอยา งไร ?  Revenue-Cost : - Revenue Streams รายรบั หรือรปู แบบรายไดค ืออะไร ? - Cost Structure ตนทุนที่เปนคาใชจายประจําและคาใชจาย ในการพฒั นาอยางไร ? ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร

ห น า ๒๘ ห น า | ๒๘ Ray Kordupleski, 2003 : http://inquentia.com/how-to-create-a-value-proposition/ อยางไรก็ตาม การนํา Business Model Canvas มาทดลองใชในการศึกษา ชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมในคร้ังนี้ เปนมุมมองเชิงวิพากษทางวิชาการ เพ่ือการพัฒนาความรูและกระบวนการเรียนรูตอการ พัฒนาสินคาบริการวัฒนธรรม ของชุมชนและหนวยงานในกิจกรรมการศึกษาดูงาน รวมท้ังองคความรูที่ไดรบั จากการ ถอดบทเรียนเพอื่ การนาํ ไปประยุกตใชและพัฒนาแนวทางการดาํ เนินการจดั การทรพั ยากร วัฒนธรรม การจัดทาํ โครงการและกิจกรรมทางวฒั นธรรมในโอกาสตอ ไป ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๒๙ ส่วนท่ี ๓ กิจกรรมก�รเรยี นรูแ้ ละสรปุ ผลก�รถอดบทเรียน *************** ๑. กจิ กรรมท่ี ๑ ก�รเรียนรู้จ�กก�รระดมสมอง เรือ่ ง “สื่อทใ่ี ช้ในก�รสื่อส�รคนวยั หนุ่มส�วของสังคมเมือง” ๒. กิจกรรมที่ ๒ ก�รเรยี นรู้จ�กก�รบรรย�ย เรอ่ื ง “ประวตั ศิ �สตร์ชมุ ชนรมิ นำ�้ จนั ทบูร : ร่องรอยชมุ ชนก�รค�้ และวถิ ีวฒั นธรรมไทย จนี ญวน และตะวนั ตก” ๓. กจิ กรรมท่ี ๓ ก�รเรียนรู้ จ�กก�รศกึ ษ�ชุมชนและก�รจัดก�ร ทรพั ย�กรวฒั นธรรม : มุมมองด้�น Business Model Canvas และก�รส่ือส�ร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศึกษาชุมชนและการจดั การทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร



ห น า ๓๑ ห น า | ๓๑ สวนท่ี ๓ กจิ กรรมการเรียนรูและสรุปผลการถอดบทเรยี น กิจกรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสื่อสาร ไดใชเทคนิคการทบทวนระหวางการปฏิบัติ (After Action Review technique : AAR) ซ่งึ เหมาะสําหรับการเริ่มตนสรางวัฒนธรรม การเรียนรูหรือวิธีคิดเชิงยุทธศาสตรมาใชในการถอดบทเรียน โดยการถอดบทเรียน เปนประเด็นหรือรายกิจกรรมของวิทยากรประจําหลักสูตรและผูจัดการอบรมไดรวมกัน ตั้งโจทย/ชุดคําถามและถอดบทเรียนโครงการในระหวางดําเนินการประชุมกลุมใน ๓ ระดบั ดงั นี้ ๑. ชุดคําถามเพื่อทาํ ความเขา ใจในขอ มูล/ความรูเ บ้อื งตน ใหตรงกนั ๒. ชุดคําถามเพ่ือใหเห็นปรากฏการณท่ีเกิดข้ึน และสรางความเขาใจใน ปรากฏการณน ้นั ๓. ชดุ คําถามเพอื่ เสนอแนะแนวทางหรือวิธีการทส่ี ามารถนาํ ไปปฏบิ ัติไดจ รงิ ท้ังน้ี สามารถวิเคราะหและถอดบทเรียนกิจกรรมการศึกษาชุมชนและการ จัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสื่อสาร โดยมี ประเด็นการถอดบทเรียนจากกิจกรรมยอย ประกอบดว ย ๑. กิจกรรมท่ี ๑ การเรยี นรจู ากการระดมสมอง เร่อื ง “ส่ือทใ่ี ชในการสอื่ สาร คนวยั หนมุ สาวของสงั คมเมือง” ๒. กิจกรรมที่ ๒ การเรียนรูจากการบรรยาย เร่ือง “ประวัติศาสตรชุมชน ริมนํ้าจันทบูร : รองรอยชมุ ชนการคา และวิถีวัฒนธรรมไทย จีน ญวน และตะวันตก” ๓. กิจกรรมท่ี ๓ การเรียนรูจากการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากร วัฒนธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการส่ือสาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๓๒ ห น า | ๓๒ ๑. กิจกรรมท่ี ๑ การเรยี นรูจากการระดมสมอง เรื่อง “สื่อท่ีใชในการส่อื สารคนวัยหนุมสาว ของสงั คมเมือง” วัตถุประสงค : เพอื่ การเรยี นรคู วามสัมพนั ธเ ชอ่ื มโยงของสอื่ และวถิ ีชวี ิตของคนในเขตเมอื ง โจทยการเรียนรู : ระบุสอื่ ที่ใชใ นการสื่อสารสาํ หรับกลมุ เปา หมายอายุ ๑๕-๒๕ ป ทีอ่ าศยั ในเขตเมอื ง สรปุ ประเดน็ สาํ คญั ของการเรยี นรู : รนุ ที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุนท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) กลุมที่ ๑ ระบสุ อ่ื ดงั น้ี กลมุ ที่ ๑ ระบุสอ่ื ดงั น้ี จลุ สาร หนงั สือพมิ พ แผนพับ ทีวี หนงั สอื พมิ พ นิตยสาร โทรศัพท (มอื ถือ อนิ เทอรเน็ต ปา ยโฆษณา รถ บา น) Tablet คอมพวิ เตอร ตํารา/หนังสือ ประชาสมั พนั ธ (รถแห) ส่ือพืน้ บาน คน โทรทัศน วิทยุ ภาพ สัญลกั ษณ (การแสดงพน้ื บาน/เพลงพ้นื บาน) รถโฆษณา ปา ย แผนพับ โปสเตอร ชา งฝมือพ้นื บาน ประเพณี โบชัวร อักษร/ตัวเลข รูปปน ภาพศลิ ป โทรศัพท รูปภาพ ปา ยไฟ วิทยุ คน ใบลาน คมั ภีร กลุม ที่ ๒ ระบุส่อื ดังนี้ กลมุ ที่ ๒ ระบุสื่อ ดงั นี้ Line Facebook Youtube IG Twitter Facebook Line โทรศพั ท Google โทรศัพทมือถือ ทวี ี ปา ยโฆษณา ดารา/นกั แสดง กจิ กรรม รายการ TV (ดนตร)ี รายการประกวด กลมุ ที่ ๓ ระบสุ อ่ื ดงั น้ี กลมุ ที่ ๓ ระบสุ อ่ื ดงั นี้ ทีวี วิทยุ อินเทอรเน็ต Facebook E-mail Line Facebook Google วารสาร ห อ ก ร ะ จ า ย เสี ย ง Line ร า น ก า แ ฟ นติ ยสาร สอื่ สิ่งพิมพ หนังสือพมิ พ ระฆงั หนังสือพิมพ แผนพับ เสียงตามสาย หอกระจายขา ว วิทยชุ ุมชน กลองเพล รถโมบาย แผนเสียง รถโมบาย การแสดง เกราะ โทรเลข โทรศพั ท วีดที ศั น ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสอื่ สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๓๓ ห น า | ๓๓ รุน ที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุน ท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) หนงั ขายยา ผูน าํ DVD นิทรรศการ นกหวดี โทรโขง /ไมโครโฟน จอ LED ปา ยโฆษณา แบบตัววิ่ง กลมุ ที่ ๔ ระบสุ ่อื ดงั นี้ Internet google Youtube Line กลมุ ที่ ๔ ระบสุ ่อื ดงั น้ี Facebook ภาพยนตร Internet Facebook Line รถโฆษณา สื่อโฆษณาทางโทรทศั น วิทยุ และ กลมุ ที่ ๕ ระบสุ อื่ ดงั น้ี ปา ย โรงภาพยนตร พพิ ิธภัณฑ หอศลิ ป Line Facebook Billboard รถแห IG ปา ยโปสเตอร โฆษณาทางวิทยุและโทรทศั น ปาย LED สอื่ บุคคลหนงั สอื พิมพ แผน พับ นิตยสาร กลมุ ที่ ๕ ระบุส่ือ ดงั นี้ วารสาร ปา ยวิ่งไฟ Youtube เสยี งตาม ภาษามอื ควันไฟ ทางมาลาย ลกู ศร สาย ส่ือพื้นบา น ปา ยโฆษณา (รถเมล) สญั ญาณจราจร ธง ดวงอาทิตย หอกระจายขา ว BTS ลฟิ ท ดวงจนั ทร ดวงดาว นกหวีด มดดํา น้ําขึน้ นาํ้ ลง ภาษาเขียน รอยยิ้ม กลมุ ที่ ๖ ระบสุ อ่ื ดงั น้ี ๑. Internet : google Youtube Line กลุม ที่ ๖ ระบสุ อ่ื ดงั น้ี Facebook Blogger Pantip Website Facebook Youtube Line IG Twitter นติ ยสาร online โรงภาพยนตร หา งสรรพสินคา ๒. ปายโฆษณา รายการวิทยุ เสียงตามสาย รถประชาสัมพนั ธ แผนพบั โทรทศั น ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร

ห น า ๓๔ ห น า | ๓๔ สรปุ ผลการถอดบทเรยี น กจิ กรรมท่ี ๑ ในภาพรวมกลุมผูประสานงานเครือขายวัฒนธรรม รุนที่ ๑ พบวา มีความรูความ เขาใจในการวิเคราะหและใชสื่อสมัยใหมท่ีตอบโจทยในกิจกรรม ตรงประเด็น มีความ ชัดเจน มีรายละเอียดไดเปนอยางดี และสามารถนําไปใชไดดี เหมาะสมกับเปน ผูประสานงานเครอื ขายวัฒนธรรม สวนในภาพรวมกลุมผูบริหารเครอื ขายวัฒนธรรม รุนท่ี ๒ พบวา มีความรูความ เขาใจในการวิเคราะหและใชสื่อนับเนื่องสืบมาตั้งแตอดีตจวบจนถึงปจจุบัน กลาวคือ การทบทวนพัฒนาการของสื่อทางวัฒนธรรมแบบด้งั เดิมจนถึงสื่อสมัยใหมในการนํามาใช ตอบโจทย อาจกลา วสรปุ ผลการถอดบทเรยี นกจิ กรรมการเรียนรูดงั กลา วไดวา หากนําไปปรับ ใชในการปฏิบัติขององคการ/หนวยงานใหเกิดประสิทธภิ าพและประสิทธิผลแลว จะตอง มีการกําหนดโจทยและส่ือสารในประเด็นท่ีตองการหรือเปาหมายที่ชัดเจน ซ่ึงบุคลากร ท้ัง ๒ กลุม คือ กลุมผูบริหารเครือขายวัฒนธรรม และกลุมผูประสานงานเครือขาย วัฒนธรรม หากมีการประสานการทํางานรวมกันจะผสมผสานกันไดดี โดยกลุม ผูประสานงานเครือขายวัฒนธรรมจะเปนกําลังสําคัญท่ีชวยเสริมความแข็งแกรงในดาน การสงเสรมิ วัฒนธรรมไดด ีทงั้ ในปจจุบนั และอนาคต ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการส่ือสาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๓๕ ห น า | ๓๕ ๒. กิจกรรมที่ ๒ การเรียนรูจ ากการบรรยาย เร่ือง “ประวัติศาสตรช ุมชนรมิ นํ้าจนั ทบูร : รอ งรอยชุมชนการคา และวถิ ีวฒั นธรรมไทย จีน ญวน และตะวันตก” วตั ถปุ ระสงค : - รุนที่ ๑ เพ่ือการเรียนรูการส่ือสารแบบบูรณาการตามโมเดลการสื่อสาร เบอ้ื งตน รวมทั้งการวเิ คราะหปญหาและการแกไขปญ หา - รนุ ท่ี ๒ เพ่ือการเรียนรูการส่ือสารแบบบูรณาการตามโมเดลการสื่อสาร เบ้ืองตน และฝกทักษะการจับประเด็นความรูเรื่องรองรอยชุมชนการคาและ วิถวี ฒั นธรรมไทย จนี ญวน และตะวันตก โจทยการเรียนรู : - รุนที่ ๑ ศึกษาและวเิ คราะหกระบวนการสื่อสารแบบบรู ณาการตามโมเดล การส่ือสารเบอื้ งตน ปญ หาและการแกไขปญหาการส่อื สาร - รนุ ท่ี ๒ ศึกษาและวิเคราะหก ระบวนการสอื่ สารแบบบูรณาการตามโมเดล การส่ือสารเบื้องตน และการจับประเด็นความรูเรื่องรองรอยชุมชนการคาและวิถี วัฒนธรรมไทย ญวน จนี และตะวันตก สรปุ ประเด็นสาํ คัญของการเรยี นรู : รุน ท่ี ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รนุ ท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ประเดน็ ที่ ๑ ดานผสู ง สาร กลมุ ที่ ๑ - ขอดี : ผพู ูดมกี ารตรยี มขอมูลท่ดี ี ประเด็นดา นบคุ ลิกภาพ - ขอควรปรับปรุง : ในบางประเด็นนั้น การแตงกายสุภาพ เรียบรอย มีความ ควรมีการตรวจสอบขอมูลกอนนํามา นา เชอ่ื ถือ การใสเสอื้ ผาโดยใชผา ทอ งถ่ิน บอกเลา /บรรยาย ประเด็นความเขา ใจในเนอื้ หา สว นประเดน็ บุคลิกภาพของผบู รรยาย การ มีความรูในเร่ืองของประวัติศาสตรเมือง แ ต งก าย น้ั น มี ค ว า ม ส อ ด ค ล อ งแ ล ะ จันทบุรีเปนอยางดี สามารถบอกเลา เหมาะสม มีความหนักแนน ไมประหมา เรอ่ื งการพฒั นาของเมอื งได แสดงถงึ การเตรยี มเนอื้ หามาเปนอยางดี ประเด็นวิธกี ารถา ยทอดเนื้อหา วิธีการบรรยายผา นการเลา เรอื่ ง ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร

ห น า ๓๖ ห น า | ๓๖ รนุ ท่ี ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุนที่ ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) แตยังขาดสื่อประกอบในการบรรยาย และการใชน ้ําเสยี งทร่ี าบเรียบ ทําใหข าด ความนาสนใจ ประเด็นทัศนคติของผสู ง สาร มี ค ว า ม ภ า ค ภู มิ ใ จ ใ น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร ของเมืองจันทบุรี และมีความตั้งใจ ในการบอกเลา เรอื่ งราวของเมอื ง ประเด็นขอมลู ขาวสาร วิทยากรไดเตรียมเนื้อหามาเปนอยางดี ซึ่งเน้ือหานั้นมีความยากและซับซอน รวมท้ังการท่ีผูบรรยายยังขาดการเรียบ เรียงลําดับเนื้อหาหรือเร่ืองราว ทําให ยากในการทําความเขาใจ และในบาง ประเด็นน้ันไมมีส่ือในการบรรยายทําให ผูฟงอาจจะไมเขาใจ หรือไมสามารถ นึกภาพตามได ประเด็นสอ่ื สารบรรยาย ระบบเสียงในการบรรยายนั้นไมนาฟง และขาดสื่อประกอบในการบรรยาย เชน เอกสาร สถานท่ีไมอํานวยตอการรับฟง การบรรยายมีส่ิงรบกวนจากภายนอก คอ นขา งมาก ประเด็นผรู ับสาร เพศ วัย และประสบการณน ้ันเหมาะสม กับรูปแบบของเนื้อหา แตทางผูรับสาร คาดหวังในประเด็นตัวอยาง ควรมีความ ชัดเจนมากกวา นีแ้ ละควรมเี อกสารแจก ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการส่ือสาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสือ่ สาร

ห น า ๓๗ ห น า | ๓๗ รุน ที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รนุ ที่ ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ประเดน็ ที่ ๒ ดา นกลมุ เปาหมาย และควรจะมีการปฏิสมั พันธกับผูสง สาร ผูบรรยายควรมีการวเิ คราะหก ลมุ ผฟู ง และผูรับ สารมากกวาน้ี เน่ื องจาก เพ่อื ทจี่ ะบรรยายไดส อดคลองกบั การบรรยายในคร้ังนี้เปนแบบส่ือสาร กลุม เปาหมาย ทางเดยี วมากกวา สอื่ สาร ๒ ทาง กลุม ที่ ๒ ประเด็นดานบุคลิกภาพ บุคลิกภาพ เรียบรอยนาเช่ือถือ นํ้าเสียง ดแี ละชดั เจน ประเดน็ ความเขาใจในเนื้อหา มีประสบการณและความรูเ ก่ยี วกับเมือง จันทบุรเี ปนอยางดี การเรียบเรียงเนอ้ื หา นั้นไมสมบูรณ เนื่องจากบางคร้ังมีการ เลาเร่ืองยอนไปยอนมา ทําใหเกิดความ สบั สนและเน้อื หาบางคร้ังไมส มบูรณ ประเด็นวิธีการถา ยทอดเน้ือหา การเริ่มตนมีการขับเสภาทําใหนาสนใจ เสียงดังฟงชัด แตระหวางการบรรยาย น้นั ไมมีการเนน ในประเด็นที่สาํ คัญ ประเด็นทศั นคติของผสู งสาร มีก ารสืบ คน ขอ มูลก ารเตรียมก าร เปนอยางดี แตในการบรรยายบางคร้ัง มีทศั นคติเชงิ ลบตอ เหตุการณอ อกมา ประเดน็ ขอ มลู ขาวสาร เนอื้ หาน้ันมคี วามยากและซบั ซอ น ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดาน Business Model Canvas และการสอ่ื สาร ถอดบทเรียนกิจกรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสอ่ื สาร

ห น า ๓๘ ห น า | ๓๘ รุนท่ี ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุนท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ซ่ึงขอมูลท่ีบรรยายนั้นขาดการอางอิง ห รื อ ข า ด ห ลั ก ฐ า น ท่ี น า เชื่ อ ถื อ มาสนับสนุน โดยเนื้อหาสวนมากน้ัน เปนเน้ือหาท่ีสะทอนเร่ืองราว ทําใหเกิด ค ว า ม ภ า ค ภู มิ ใ จ แ ล ะ เ ข า ใ จ ถึงประวัตศิ าสตรข องชุมชน ประเด็นสื่อสารบรรยาย ส่ือบรรยายมีเพียงสื่อบุคคลเพียงอยาง เดียวเทาน้ัน ควรมีการเพิ่มสื่ออื่น เชน เอกสารประกอบการบรรยาย สถานท่ี ใน ก า ร บ ร ร ย า ย นั้ น มี ส่ิ ง ร บ ก ว น ค อ น ข า งม า ก เช น เสี ย งเรือ ห รือ บรรยากาศอื่นๆ ทําใหขาดความรวมมือ จากผูรบั ฟง ประเดน็ ผรู บั สาร เพ ศ แ ล ะ วั ย น้ั น มี ค ว า ม เห ม า ะ ส ม กับรูปแบบของเน้ือหามีการใหขอมูล ท่ีคอ นขางครบถวน ประเดน็ ท่ี ๓ ดา นเน้ือหาหรอื ขา วสาร กลุมที่ ๓ - ขอควรปรับปรุง : ควรมีการลําดับ ประเดน็ ดา นบคุ ลิกภาพ เน้ือหา หรือจัดลําดับชวงเวลาเพื่อใหมี การแตงกายสุภาพ เสียงดังฟงชัด ดูมี ค ว า ม ส อ ด ค ล อ ง แ ล ะ ค ว า ม เข า ใจ ค ว า ม มั่ น ใจ สู ง แ ต พู ด เร็ว เกิ น ไป ในเหตุการณท ่ีเกิดขึน้ ทาํ ใหฟงไมทัน ประเดน็ ความเขาใจในเนือ้ หา มีความเขาใจในเน้ือห าที่ถายทอ ด เปนอยางดแี ตข าดการเรยี บเรียงเนือ้ หา ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจดั การทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๓๙ ห น า | ๓๙ รุนที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รนุ ท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ประเด็นวธิ กี ารถา ยทอดเนอ้ื หา ขาดการจัดลําดับ เนื้อหาทําใหเกิด ค ว า ม สั บ ส น ใน ก า ร รับ ฟ ง ทํ า ให การเลา เรือ่ งน้ันขาดความนา สนใจ ประเด็นทศั คติของผสู ง สาร มีความชื่นชมตอประวัติศาสตรทองถ่ิน แ ต ใน บ า งค รั้ งมี ก า ร ใส ค ว า ม คิ ด เห็ น สว นตวั ลงไปในขอมลู เหลา นนั้ ประเดน็ ขอ มูลขาวสาร เน้ือหาและขอมูลขาวสารนั้นมีความ ซับซอ นการลาํ ดบั เนอ้ื หาถือวาคอนขา งดี แตอ าจมีการลาํ ดบั ขามไปบางในบางคร้ัง ทาํ ใหผูรับสารนัน้ เขาใจในประวตั ิศาสตร เปนอยางดี ประเดน็ ส่อื สารบรรยาย ไมมีการใชส่ือในก ารบ รรยายและ มี สิ่ งร บ ก ว น จ า ก ภ า ย น อ ก ทํ า ให ไม ส าม ารถ ฟ งได อ ย า งเต็ ม ที่ เช น เสยี งเรอื หรอื ระยะเวลาในการบรรยาย ท่ีคอนขางเย็นทําใหมีความหิวเขามา รบกวน ประเดน็ ผูรบั สาร กลุมผูฟ งการบ รรยายน้ันคอนขาง เห ม า ะ ส ม กั บ เนื้ อ ห า ใ น ก า ร บ ร ร ย า ย ตรงตามความคาดหวังที่จะไดรับ รู ถึงเนื้อหาของเมืองจันทบุรี ซ่ึงผูรับสาร น้ันคอนขางเปดรับฟงขอมูลทางดานน้ี เปน อยางดี ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการสอ่ื สาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจดั การทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๔๐ ห น า | ๔๐ รนุ ท่ี ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รนุ ท่ี ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ประเดน็ ที่ ๔ ดา นสือ่ กลมุ ที่ ๔ – ขอควรปรับปรุง : ควรมีการจัดทํา - จนั ทบุรเี รม่ิ กอต้งั เมื่อประมาณ ๘๐๐ ป เอกสารสรุปการบรรยาย เพื่อใหงายตอ ท่ีแลว โดยชื่อเมืองมาจากการที่นางจัน การทบทวนและจดจําเนือ้ หา ซึ่งกําลังต้ังทองอยูน้ันไดแบกกระบูย สวนดานสถานที่ไมเหมาะสม เนื่องจาก เพื่อเดินทางกลับบานน้ัน ทางการไดมี ส ถ า น ที่ บ ร ร ย า ย เป น ส ถ า น ที่ เป ด การประกาศหาคนท่ีชื่อ อิน จัน มั่น คง (รานอาหาร) ซ่ึงมีส่ิงตาง ๆ ท่ีทําใหดึงดูด เพื่อมาทําพิธีตั้งเสาหลักเมือง นางจันได ความสนใจของผูฟง และไมเอ้ืออํานวยตอ ตอบรับจึงถกู จับตวั ไปฝงทัง้ เปน จงึ ไดช่ือ ผูบรรยายเพราะมีส่ิงท่ีดึงดูดความสนใจ วา จันทบูย และมีการกลายเสียงมาเปน ของผฟู ง มาก จนั ทบุรใี นปจจุบัน นอกจากนี้ ควรปรบั ปรุงดา นส่ือเทคโนโลยี - มีชุมชนด้ังเดิมท้ังส้ิน ๗ ชุมชน ไดแก ควรมีการเพิ่มสื่อเทคโนโลยีเขามาเพ่ือเปน ขลุง หนองบัว บางกะจะ ทาหลวง การสรางความนาสนใจในการบรรยาย ทาใหม มะขาม และญวน โดยมีชาวซอง เปนกลุมคนด้ังเดิม หลังจากนั้นไดม ีชาว จีน ชาว ญวน และแขก เร่มิ เขา มาต้ังถ่ิน ฐาน โดยมตี นไมประจาํ จงั หวัดคอื ตน จัน และตน สาํ รอง (พงุ ทะลาย) - เมืองจันทรนั้นมีการยายเมืองมาหลาย คร้ังแลว โดยมีการบันทึกวาเปนการยาย เมอื งมาจากเมอื งขอม โดยสถานท่สี ําคัญ ของเมอื ง คือ น้ําตกพล้วิ น้ําตกสระบาป และคลองนารายณ โดยมีบุคคลสําคัญ คือ พระยาอภัยภูเบศร และมีแซบอก แซล้ี และ แซต้ัง และเมืองจันทบุรีเปน จุดเริ่มตนของการเดินเรือ ทางอากาศ (การขนสง ทางอากาศ) สงิ่ ของทขี่ ้ึนชื่อ ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรัพยากรวฒั นธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสื่อสาร ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวฒั นธรรม : Business Model Canvas และการส่อื สาร

ห น า ๔๑ ห น า | ๔๑ รุน ที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุนที่ ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) ของเมืองจัน ไดแก เสื่อ ผาลายราชวัตร พลอย (อญั มณ)ี - ความภาคภูมิใจ ๗ อยาง (ผูบรรยาย ไมไ ดพ ูดเรอื่ งท่ี ๗) ๑. สถานท่รี วมพลพระเจา ตาก ๒. ตอ เรอื รบลาํ แรกของประเทศไทย ๓. มีการขนสงทางอากาศ (เนินพลอย แหวน) ๔. วังสวนบานแกว ๕. รวบรวมเงินเพื่อซ้ือเคร่ืองบินถวาย ในการทําฝนหลวง ๖. มที ี่ดินของในหลวง กลมุ ที่ ๕ - ความเปนมาของเมือง มาจากการ ท่ี นางจันผูเอากะทะเปน หลังคา - เปนเสนทางการคาขายหลักกอนกรุง ศรอี ยุธยา - เปนสถานที่ทําศึกระหวางสมเด็จ พระนเรศวร และพญาลออ - เปนท่ีรวมพลของพระเจาตากสิน และ เปนพื้นท่ีประวัติศาสตรในสมัยรัชกาล ท่ี ๓ โดยมีบุคคลสําคัญของเมืองคือ สมเดจ็ ชว ง บุนนาค เจาคุณแขน บนุ นาค มีคนจันไดเ ปน นายกรฐั มนตรี ๕ ทา น - เปนเมอื งแหงสายน้าํ (เมืองอกแตก) ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศกึ ษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดา น Business Model Canvas และการส่อื สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการส่ือสาร

ห น า ๔๒ ห น า | ๔๒ รุนที่ ๑ (๖ กรกฎาคม ๒๕๕๙) รุนที่ ๒ (๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๙) โดยมีชนพ้ืนเมือง คือ ชาวชอง และมี ชาวแขก จีน ญวน ขอม มีภาษาชอง เปนภาษาทองถิ่นโบราณ มีสถานท่ี สาํ คัญ คือ อูตอ เรือ สนามบินบริเวณเขา พลอยแหวน คุกขี้ไก มหาวิหาร สะพาน วัดจัน กลมุ ที่ ๖ ประวัติศาสตรของเมืองมาจากการที่ น า ง จั น ได ถู ก จั บ ตั ว ม า เป น เค ร่ื อ งเซ น ในการตั้งเสาเมือง มีภูมิศาสตรท่ีสําคัญ คือ ถนนบ ริเวณ ชุมชนริมน้ํา และ ทาหลวงกลุมชาติพันธุ คือ แขก จีน ญวน ถอดบทเรยี นกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มุมมองดา น Business Model Canvas และการสอ่ื สาร ถอดบทเรยี นกิจกรรมการศกึ ษาชุมชนและการจดั การทรัพยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร

ห น า ๔๓ ห น า | ๔๓ สรปุ ผลการถอดบทเรยี น กิจกรรมท่ี ๒ ในภาพรวมกลุมผูประสานงานเครือขายวัฒนธรรม รุนที่ ๑ เปนการวิเคราะห กระบวนการส่ือสารแบบบูรณาการตามโมเดลการส่ือสารเบ้ืองตน ปญหาและการแกไข ปญหาการส่ือสาร พบวา ดา นผูสง สารเปนบุคลากรที่มีความรู มีการเตรยี มความพรอมมา คอ นขางดี แตข าดการใชส ื่อประกอบการใหความรู การเรียงลําดับประเด็นและเหตกุ ารณ ที่สําคัญ ประกอบกับกลุมเปาหมายมีความตั้งใจและสนใจคอนขางนอย สถานที่และ บรรยากาศในการเรียนรูของกลุมเปาหมายไมเหมาะสม กลาวคือ เปนรานอาหารท่ีอยู ริมนา้ํ มีเสยี งเรอื ยนตแ ละเสยี งฝนตกรบกวน จงึ มผี ลตอรับรูและการเรียนรูในเร่อื งดังกลาว อยางมาก สวนในภาพรวมกลุมผูบริหารเครือขายวัฒนธรรม รุนท่ี ๒ เปนการวิเคราะห กระบวนการส่ือสารแบบบูรณาการตามโมเดลการส่ือสารเบ้ืองตน พบวา กลุมท่ี ๑ – ๓ วิเคราะหประเด็นใกลเคียงกัน กลา วคือ ดา นผูสง สารเปนบุคลากรท่ีมีความรู มีการเตรียม ความพรอมมาคอนขางดี มีการขับเสภาเกริน่ นําเชื่อมโยงเขาสูบทเรยี นหรอื การใหความรู กับกลุมเปาหมาย แตขาดการใชสื่อประกอบการใหความรู การเรยี งลําดับประเด็นและ เหตุการณที่สําคัญ ท้ังน้ี เนื้อหาประวัติศาสตรมีความยากและซับซอ น จึงทําใหเกิดความ สบั สนในการรบั ฟงและขาดความนา สนใจ และการจับประเด็นความรูเรื่องรองรอยชุมชนการคาและวิถีวัฒนธรรมไทย ญวน จนี และตะวันตก พบวา กลมุ ที่ ๔-๖ มกี ารจับประเด็นความรหู รือสาระสําคัญเรือ่ งดงั กลา ว ไดม ากนอยแตกตา งกัน กลาวคอื กลุมท่ี ๔ สามารถจับความรแู ละจําแนกประเด็นความรู ออกเปน ๔ กลุมใหญ คือ เรือ่ งเลา อนั เปน ท่ีมาช่ือบานนามเมือง เร่ือง ๗ ชุมชนดัง้ เดมิ และ การติดตอสัมพันธ เร่ืองบุคคล สถานท่ีและของดเี มืองจัน และเรื่องความภูมิใจ ๗ อยาง โดยกลมุ ๕ จับประเดน็ ความรไู ดเปนสวน ๆ และกลุมที่ ๖ จบั ประเด็นความรไู ดส้นั ๆ อาจกลา วสรปุ ผลการถอดบทเรยี นกิจกรรมการเรียนรูดงั กลา วไดว า สามารถจําแนก ปจ จัยหรือองคป ระกอบทม่ี ีผลตอ การเรยี นรดู งั กลาวได ๔ ปจ จยั คอื ปจจัยแรก การเตรียมการของผูสงสารท้ังดานลําดับเน้ือหา การทําเอกสารประกอบ การเลอื กและใชส่ือประกอบใหเหมาะสมกับสถานทแ่ี ละกลมุ เปาหมายนัน้ มีความสําคัญอยา งยิ่ง ปจจัยที่สอง ความต้ังใจ ความสนใจ และพื้นความรู (อุปนิสัยและประสบการณ) ของผฟู ง ทงั้ การจดจํา การจดบันทกึ การบนั ทึกเสียงหรือภาพเคลอ่ื นไหว การสอบถามการ คน ควา และการมปี ระสบการณ ซง่ึ พื้นความรขู องผฟู งมีความสําคัญอยางยิ่งตอการเรียนรู ถอดบทเรียนกจิ กรรมการศึกษาชุมชนและการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม : มมุ มองดาน Business Model Canvas และการสือ่ สาร ถอดบทเรียนกิจกรรมการศึกษาชมุ ชนและการจัดการทรพั ยากรวัฒนธรรม : Business Model Canvas และการสื่อสาร