393

ไดร บั งบประมาณสนบั สนุนจากกองทนุ ภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย

































สมนุ ไพรพนื้ บา้ นลดความเสยี่ ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน สรรพคุณทางอาหาร กลีบรองดอกมีสารสีแดงจำพวกแอนโธไซยานิน จึงทำใหมีสีมวงแดง และยังพบโพลีฟนอล ซึ่งสารกลุมนี้เปนองคประกอบสำคัญท่ีใหมีฤทธ์ิตานอนุมูลอิสระไดดี โดยใหผลในการตาน อนุมูลอิสระไดดีใกลเคียงกับบลูเบอรร่ี เชอรร่ีและแครนเบอรร่ี และในกระเจ๊ียบแดงมีกรดอินทรีย หลายชนิด เชน กรดแอสคอรบ คิ กรดซิตรกิ กรดมาลคิ และ กรดทารทารคิ กรดเหลา นี้ทำใหก ระเจ๊ียบมี รสเปรี้ยว และยังมีวิตามินเอ เพคติน (ซึ่งเปนเสนใยอาหารชนิดละลายน้ำ) และแรธาตุอื่นๆ ไดแก แคลเซียมในปริมาณสูง ฟอสฟอรัส แมกนีเซียม เปนตน ใบและยอดออนมีวิตามินเอ แคลเซียมและ ฟอสฟอรัสในปรมิ าณสูง ขอ ควรระวัง กระเจี๊ยบแดงอาจทำใหเ กิดอาการทองเสียไดในบางราย เน่อื งจากมฤี ทธิเ์ ปนยาระบายดวย ภมู ิปญ ญาหมอพ้นื บาน สูตร 1 สรรพคุณ ลดไขมันในเสน เลือด ฟอกเลอื ด ขบั ปส สาวะ สวนประกอบ 1. กลีบเล้ยี งสด 10 ดอก 2. น้ำ 1 ลิตร วิธที ำ นำกลีบเลีย้ งสด ตม กับนำ้ 1 ลติ ร จนเดอื ดนาน 15-20 นาที (ไมใสนำ้ ตาล) รับประทานภายใน 1 วนั วธิ ีรับประทาน ดม่ื แทนน้ำไดเร่ือยๆ ตดิ ตอ กันนาน 5 วัน ขอควรระวัง คือ หากจำเปนตองใชกลีบเลี้ยงแหง ควรระวังเช้ือรา (สีดำ) ถาสงสัยใหหักกลีบเล้ียง แลว สอ งกบั ไฟ จะเหน็ จุดสดี ำ ไมควรนำไปใช 16

สมนุ ไพรพื้นบ้านลดความเสยี่ ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน สูตร 2 สรรพคุณ ลดไขมันในเสนเลือด ฟอกเลอื ด ขบั ปสสาวะ สว นประกอบ ใบเพสลาด (กลางออน กลางแก) ของตน กระเจย๊ี บแดงจำนวน 1 กำมอื ลางใหสะอาด วธิ ที ำ นำไปประกอบอาหาร เพื่อใหเ กดิ รสเปร้ยี ว เชน แกงสม ตมยำ วธิ รี บั ประทาน รบั ประทานเปนอาหาร 3 วันตอ 1 ครั้ง รับประทานเปนเวลา 1 เดือน สตู ร 3 สรรพคุณ ลดไขมันในหลอดเลือด บำรุงหัวใจ ปองกันเสนเลือดในสมองตีบ ลดความดัน แกล้ิน หัวใจรั่ว สวนประกอบ กระเจีย๊ บแดงแหง 2 ขีด ดีบวั แหง 1 ขดี ดอกเกกฮวยแหง 1 ขีด วธิ ที ำ นำตวั ยาทัง้ 3 บดเปนผง บรรจุแคปซลู เบอรศูนย วิธีรับประทาน ครั้งละ 2 – 3 แคปซูล วันละ 2 เวลา เชา และกอนนอน รับประทานกอนหรือหลังอาหารก็ไดประมาณ 1 เดือน จะเห็นผลเปนท่ีพอใจ ท้ังนี้สามารถรับประทานได ตลอดไมม ีผลขางเคยี ง 17

สมุนไพรพ้นื บ้านลดความเสี่ยง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมิปญั ญาของหมอพ้นื บ้าน กระเจ๊ยี บมอญ ชื่อทองถ่ิน/ชือ่ อื่น กระเจย๊ี บเขยี ว กระเจ๊ยี บเปร้ยี ว มะเขือพมา มะเขือละโว มะเขอื มื่น มะเขอื ทวาย มะเขอื มอญ เชา วะเด กระตาด ถ่ัวสา ย บกั เมียก บักถว่ั กาแจมียอ (มลาย)ู 18

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเส่ยี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บ้าน กระเจีย๊ บมอญ สรรพคุณทางยา ลดระดับคอเลสเตอรอลในรางกาย ทำใหเปนผลดีตอระบบ การไหลเวียนของโลหิต ปองกันโรคหัวใจ และโลหิตจาง ชวยขับ ปสสาวะ ขับพยาธิ บำรุงประสาท ชวยเสริมสรางความจำ สาร สำคัญที่อยูในเมือกของผล (ฝก) กระเจี๊ยบมอญ ชวยดักจับสารพิษ ในรางกายและขับถายออกมาได รวมท้ังชวยบรรเทาอาการระคาย เคืองและลดกรดในกระเพาะอาหาร และยังชวยลดอัตราเส่ียงของ การเกดิ โรคเกยี่ วกบั ระบบทางเดนิ อาหารและลำไสไดอกี ดว ย กระเจ๊ียบมอญชวยใหการทำงานของระบบขับถาย ระบบ ดูดซึมสารอาหารดีขึ้น ลดความเสี่ยงโรคแผลในกระเพาะอาหาร มะเร็งกระเพาะอาหาร และมะเร็งลำไสใหญ ลดระดับน้ำตาลและ ไขมันในเลอื ด 19

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสย่ี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพื้นบา้ น ตัวอยา งตำรบั อาหาร คนไทยนิยมบริโภคฝกหรือผลของกระเจี๊ยบมอญ โดยนำมาปรุงอาหาร เชน แกงสม หรืออาจนำมาลวก ตม หรือยางไฟใหหอมแลวกินกับน้ำพริก เชน น้ำพริกออง เปนตน ในตางประเทศก็นิยมบริโภคกระเจี๊ยบมอญเชนกัน ตัวอยางในประเทศอียิปตและประเทศใกลเคียง รวมท้ัง อเมริกานิยมนำมาทำสตูเน้ือ ชาวญี่ปุนนำมาชุปแปงทอด กรอบ (เทมปุระ) นอกจากนี้ มีผูดัดแปลงทำอาหารอื่นไดอีกหลายอยาง เชน ยำกระเจ๊ียบเขียว แกงกะหร่ีปลาใสกระเจี๊ยบเขียว แกงเลียง ผัดเมล็ดกระเจี๊ยบเขียวชุบแปงทอด แกงจืดกระเจ๊ียบเขียว ยัดไส หอ หมกผดั ผงกะหรี่ กระเจ๊ยี บเขยี วผัดขงิ ออ น สลัด ตม และกะทปิ ลาสลดิ สรรพคณุ ทางอาหาร ผลหรือฝกกระเจี๊ยบมอญ มีคารโบไฮเดรต เสนใย โปรตีน โฟเลต แคลเซียม ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม แมกนีเซยี ม เหล็ก เพคติน กรดโฟลกิ วิตามนิ เอ วิตามนิ บี 1 วติ ามินบี 2 ไนอาซิน และวิตามนิ ซี ภมู ปิ ญ ญาหมอพืน้ บา น สตู ร 1 สรรพคุณ เปนยาระบาย ชวยใหขับถายดี และชวยละลายไขมันในหลอดเลือด ทำใหหัวใจและ หลอดเลือดไมตบี ตัน วิธีรับประทาน รับประทานผลออนดิบที่ลางสะอาด ประมาณ 10 ผล เปนผักสดหรือ นำผลออน ใบออนหรือใบเพสลาดมาลวก จิ้มน้ำพริก หรือนำมาประกอบอาหาร เชน แกงสม แกงเลียง เปนตน รับประทานตดิ ตอ กนั ไดน าน 7 วนั 20

สมุนไพรพ้ืนบ้านลดความเสีย่ ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพ้นื บา้ น สตู ร 2 สรรพคุณ ขยายหลอดเลือด แกหลอดเลือดอุดตัน และ กระตนุ การทำงานของกลา มเน้ือหัวใจ วิธีทำ ใชใบแกประมาณ 1 กำมือ ลางผึ่งแดดออนๆ นำมา ใสห มอเติมน้ำ 1 ลติ ร ตม ใหเ ดือด 15 นาทขี ึ้นไป แลวยกลง วิธีรับประทาน ดื่มขณะอุนๆ ครั้งละ 1 แกว กอนอาหาร วนั ละ 3 เวลา เชา-กลางวัน-เยน็ นาน 5 วนั สตู ร 3 สรรพคณุ ขบั ปสสาวะ แกเ สนเลือดตีบตนั สว นประกอบ ตนกระเจย๊ี บตากแหง ห่นั 1 คืบ แลวนำมาสับหรอื ห่ันใหได 1 องคุลี วิธที ำ นำมาค่วั ใหเหลือง กรอบ ใช 1 หยบิ มอื ชงกบั นำ้ รอนแบบนำ้ ชา วิธรี บั ประทาน ดื่มครง้ั ละ 1 แกว กอนอาหาร วันละ 2 เวลา เชา-เยน็ ดมื่ ตดิ ตอกันไดนาน 7 วัน สูตร 4 สรรพคณุ ชว ยขับปส สาวะ ลดน้ำตาลในเลือด ขบั พยาธติ วั จด๊ี ลดอาการบวมของตอ มลกู หมากโต สวนประกอบ 1) ตนกระเจีย๊ บหนัก 20 บาท หรือ 300 กรัม หรือ 2 กำมอื 2) นำ้ 2 ลติ ร วิธีทำ นำตนกระเจี๊ยบมาลางใหสะอาด สับเปนทอนยาว 1 องคุลี ใสลงในหมอตมในน้ำเดือด 15-20 นาที วิธีรับประทาน ด่ืมคร้ังละ 1 แกว วันละ 2 เวลา กอนอาหาร เชา-เย็น หรือด่ืมแทนน้ำ ดื่มติดตอกัน นาน 1 เดือน 21

สมนุ ไพรพ้นื บา้ นลดความเสี่ยง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพนื้ บา้ น กระถนิ ชอื่ ทองถน่ิ /ชอ่ื อืน่ กระถนิ ไทย กระถนิ ดอกขาว กระถนิ หวั หงอก (ไทยภาคกลาง) สะตอเทศ สะตอเบา สะตอบาน (ภาคใต) กระถนิ กระถินนอย กระถนิ บา น ผักกานถนิ กะตง (สมทุ รสงคราม) 22

สมุนไพรพืน้ บ้านลดความเสยี่ ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพืน้ บา้ น กระถนิ สรรพคณุ ทางยา ดอก รสมัน บำรงุ ตับ แกเ กล็ดกระด่ขี ึน้ ตา ราก ขับลม ขบั ระดูขาว เปน ยาอายุวัฒนะ เมลด็ ใชถายพยาธิตวั กลม (ascariasis) 23

สมุนไพรพ้นื บ้านลดความเสย่ี ง โรคหัวใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพ้นื บ้าน ตัวอยา งตำรับอาหาร กระถินใชรับประทานเปนผักสดกับน้ำพริกชนิดตางๆ โดยเฉพาะน้ำพริกกะป น้ำพริกปลาทู และเปนผักที่รับประทาน รวมกับหอยนางรมสด หอมแดงเจียว เมื่อเคี้ยวจะเกิดรสหวาน สำหรับฝกออนกับเมล็ดออน รับประทานรวมกับสมตำ ขนมจีน น้ำยาชนิดตางๆ และเปนผักท่ีชาวใตจัดรวมในตะกราผัก เหมาะรับประทานรว มกับอาหารใต ยำยอดกระถนิ เครื่องปรุง ยอดกระถินเดด็ ส้นั 3 ถวย หมสู บั รวนใหส ุก 1/2 ถว ย หอมแดงเจยี ว 1/2 ถวย ถว่ั ลิสงค่ัวปน 2 ชอนโตะ พริกขีห้ นูปน 3 ชอ นชา นำ้ มะนาว 4 ชอนโตะ หอมแดงซอยแลว ค่ัว 2 ชอ นโตะ กระเทยี มซอยแลวค่ัว 2 ชอนโตะ นำ้ ปลาดี 4 ชอนโตะ นำ้ ตาลปบ 2 ชอ นโตะ วธิ ีปรุง นำหอม กระเทียมท่ีคั่วเตรียมไวมาโขลกใหละเอียดพรอมกับพริกขี้หนู ใสน้ำปลา น้ำตาล น้ำมะนาว คนใหเขากัน นำยอดกระถินที่เด็ดเตรียมไวมาจัดลงในจานเสิรฟ โรยหนาดวยเนื้อหมูสับ รวนสกุ ราดดวยน้ำยำที่ทำไว โรยดวยถวั่ ลิสงควั่ ปน และหอมเจียว สรรพคณุ ทางอาหาร กระถินมวี ติ ามนิ เอ สูงมาก และยังพบแคลเซียม ฟอสฟอรสั เหลก็ และวติ ามินซี และมีรายงาน ทางเภสัชวิทยาวาสารสกัดจากใบกระถินฉีดเขาหลอดเลือดสุนัข ทำใหความดันเลือดลดลง อัตราการ เตน ของหวั ใจชา ลง กระตุน การหายใจ 24

สมุนไพรพ้นื บา้ นลดความเส่ยี ง โรคหัวใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน กระเทยี ม ชือ่ ทองถิน่ /ชื่ออน่ื กระเทยี ม (ภาคกลาง) หอมเทยี ม (ภาคเหนือ, ภาคใต) หอมขาว (ภาคอีสาน) ปะเซว า (กระเหรีย่ ง แมฮ องสอน) 25

สมุนไพรพนื้ บา้ นลดความเส่ยี ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพ้นื บา้ น กระเทียม สรรพคุณทางยา กระเทียมมีน้ำมันหอมระเหย ขับลม ขับเหงื่อ ขับปสสาวะ ขับน้ำดี ลดการบีบตัวของลำไส ฆาเชื้อ ลดการอักเสบ ลดความดันโลหิตสูง โดยรับประทาน กระเทียมประมาณ 15 วัน นอกจากน้ีรักษาโรคบิด โรค ทอ งรว ง ลดนำ้ ตาลในเลือด รกั ษาวณั โรค อหิวาตกโรค ไทฟอยด ขับลม แกป วดทอง ทอ งขึ้น ขับพยาธใิ นชองทอ งและพยาธเิ สน ดา ย เปน ยาลดไข แกไ อ รกั ษา โรคหืด หอบ โรคประสาท มะเร็ง และโรคตา งๆ อกี มากมาย ตัวอยางตำรับอาหาร อาหารไทยแทบทุกชนิดมักมีกระเทียมเปนเครื่องเทศรวมอยูดวยเสมอ เพื่อใชปรุงแตงกลิ่นรส อาหาร และเปนสวนผสมของน้ำพริกทุกชนิด ควรใชกระเทียมสดๆ ดีกวากระเทียมแหงหรือถูก ความรอน การรบั ประทานกระเทยี มสด ครงั้ ละ 3-4 กลบี วันละ 2-3 คร้ัง หลงั อาหาร กระเทียมที่ใชตอ งเปนกระเทยี มสด การรบั ประทาน กระเทยี มเจยี วคณุ คาทางอาหารระเหยไปกบั ความรอ นจะหลงเหลอื อยบู างเพยี งเล็กนอย 26

สมนุ ไพรพ้นื บา้ นลดความเสย่ี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน สรรพคุณทางอาหาร ปองกันโรคหลอดเลือดอุดตันและกลามเนื้อหัวใจหยุดทำงานเฉียบพลัน ชวยลดปริมาณ คอเลสเตอรอล กระเทียมมีกล่ินหอมฉุนเผ็ดรอน สารรสเผ็ดในกระเทียมสามารถลดปริมาณคอเลสเตอรอลใน เสนเลือด ขอ ควรระวงั 1. ถาเก็บกระเทียมไวนานเกินไป0สารสำคัญในกระเทียมจะลดนอยลง และหากจะใช กระเทียมใหไดผลดีก็ไมควรกินหรือกลืนกระเทียมทั้งกลีบ ควรจะทุบหรือสับใหละเอียด เสียกอน เพอ่ื ใหน ำ้ มันในกระเทยี มมีฤทธิ์ในการรักษามากยงิ่ ข้ึน 2. หากจะเก็บกระเทียมไวเพ่ือรับประทานไดนานๆใหนำไปดองในน้ำสมสายชูหรือน้ำซีอ๊ิว เพราะจะชวยรกั ษาคุณคาทางอาหารของกระเทียมไดเปนอยางดี 3. การปรุงกระเทียมโดยใชความรอน เชน การเจียว การตม จะทำใหคุณคาในการเปน ยารกั ษาโรคนอยลง ดงั นนั้ ควรรับประทานกระเทยี มในปริมาณท่มี ากข้นึ กวาเดมิ 4. คนที่เปนโรคกระเพาะหรือทองวาง ไมควรรับประทานกระเทียม เพราะจะทำใหระคายเคือง ตอกระเพาะอาหาร และเมอ่ื เกดิ อาการปวดทอง คล่ืนไส ควรรบั ประทานกระเทียมใหนอยลง 27

สมุนไพรพน้ื บ้านลดความเสีย่ ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้นื บ้าน ภูมิปญ ญาหมอพ้นื บา น สูตร 1 สรรพคุณ ชวยยอย ลดไขมนั ในเลือด บำรุงกำลงั ลดความดัน โลหติ และชวยขับลมในทอ ง สว นประกอบ ตนสดทงั้ ตน 1 ขดี (5 ตน) ลา งใหสะอาด วธิ ีรบั ประทาน รับประทานตนสดทั้งตน มื้อละ 1 ขีด (5 ตน) หรือรับ ประทานกลีบกระเทียมสดกบั อาหาร มอ้ื ละ 7 กลบี เลก็ เชา-กลางวนั -เย็น รับประทานประมาณ 3 วัน รับประทานสด 3 กลีบ กลวยน้ำวา 1 ลูก น้ำผ้ึง 1 ชอนโตะ รับประทานวันละ 1 ครั้งกอน อาหารเชา ขอ ควรระวงั คอื กระเทยี มเกดิ เชอ้ื ราไดงาย ตองตากใหแหง สนทิ ถามีจุดเหลืองหรอื ดำใหท งิ้ เลย 28

สมนุ ไพรพ้นื บ้านลดความเสย่ี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น ข้าวโพดอ่อน ชื่อทองถนิ่ /ชอ่ื อื่น ขาวโพดฝก ออน 29

สมนุ ไพรพนื้ บ้านลดความเส่ยี ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน ข้าวโพดอ่อน สรรพคณุ ทางยา ตน และใบ นำมาตากแดดใหแ หง แลว นำมาตมด่ืม ชวยบรรเทาอาการนิ่วได สรรพคณุ ทางอาหาร ช ว ย ล ด ค อ เ ล ส เ ต อ ร อ ล ใ น ร า ง ก า ย ปองกันการแข็งตัวของหลอดเลือด ปองกัน โรคหัวใจ ปองกันโรคเหน็บชา บำรุงกระดูกและฟน บำรุงกำลัง ใหพลังงานแกรางกาย บำรุงสายตา บำรุงกลามเน้ือ บำรุงผิว บำรุงสมอง ชวยในการขับสารพิษออกจากรางกาย รักษาอาการบวมน้ำ ลดความดันโลหิต ชวยในการดูดซึมธาตุเหล็ก ลดความตองการน้ำตาล บำรุงน้ำนมมารดา บำรุง กระเพาะและลำไส บรรเทาอาการกระเพาะปสสาวะอกั เสบ ขบั ปส สาวะ ภูมปิ ญญาหมอพน้ื บา น สูตร 1 สรรพคุณ แกโรคหัวใจและหลอดเลอื ดตีบตนั สวนประกอบ ฝก ออ นทั้งเปลอื ก (ยาวประมาณ 7-10 ซม.) วิธีรับประทาน รับประทานสด ตมจิ้มน้ำพริก หรือนำมาประกอบอาหาร เชน แกงเลียง แกงสม เปน ตน รับประทานตดิ ตอกนั 5 วัน 30

สมุนไพรพืน้ บ้านลดความเสี่ยง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพน้ื บ้าน สตู ร 2 สรรพคุณ แกเสนเลือดตบี ตนั ในหวั ใจ วิธีทำ นำสวนของไหมและซังขาวโพดฝกแก 1 กำมือ ใส นำ้ 1 ลิตรพอทวมตัวยา ตมใหเดอื ดนาน 15-20 นาที วิธีรับประทาน กินท้ังน้ำทั้งไหม คร้ังละ 1 แกว วันละ 2 เวลา เชา / เยน็ กอนอาหาร รบั ประทาน 7 วนั หรอื นำไหม ขาวโพดมารับประทานสด วนั ละ 1 กำมอื เปนเวลา 5 วัน สตู ร 3 สรรพคณุ ชวยแกโรคหลอดเลอื ดหัวใจตีบตัน สว นประกอบ 1. เปลอื กหมุ ฝก ขา วโพดสด 1 กำมือ (ลา งใหส ะอาด) 2. น้ำ 1 ลติ ร วิธีทำ นำเปลือกหมุ ฝก ขาวโพดสดใสลงในหมอ ตม ในน้ำใหเดอื ดนานประมาณ 15-20 นาที วิธีรับประทาน ดื่มคร้ังละ 1 แกว กอนอาหาร วันละ 2 เวลา เชา-เย็น ดื่มติดตอกันไดนาน 1 เดือน ไมม อี ันตราย (ครบ 5 วัน เปลีย่ นตัวยาใหม) 31

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเสยี่ ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพน้ื บ้าน สูตร 4 สรรพคุณ ปอ งกนั โรคหัวใจ ทำใหหัวใจชมุ ชน่ื สว นประกอบ 1. เกสรขา วโพดแหง 1 กำมอื 2. เปลอื กกลวยหอมแหง 1 กำมือ 3. เปลอื กแตงโมแหง 1 กำมอื 4. นำ้ 3 แกว วธิ ที ำ นำทั้งหมดมาตมจากน้ำ 3 สวนเหลอื 1 สวน วิธีรับประทาน ดื่มคร้ังละคร่ึงแกว กอนอาหาร เชา – เย็น หรือดื่มตางน้ำชา ไดตลอดเวลา ทาน ติดตอ กนั 1 เดือน ครบ 7 วนั เปลี่ยนตวั ยาใหม หมายเหตุ - เปลือกกลว ยหอมหนั่ บางๆ ตากแดดใหแ หง แลวนำมา 1 กำมือ - เปลอื กแตงโมหน่ั บางๆ ตากแดดใหแ หงแลว นำมา 1 กำมอื 32

สมนุ ไพรพ้นื บ้านลดความเสี่ยง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพื้นบา้ น ขเ้ี หลก็ ชอ่ื ทองถ่ิน/ช่อื อ่ืน ขี้เหล็กแกน ขเ้ี หลก็ บา น ข้เี หล็กหลวง ข้เี หลก็ ใหญ ผักจลี้ ี้ แมะขีเ้ หละ พะโดะ ยะหา 33

สมนุ ไพรพ้ืนบ้านลดความเสี่ยง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมิปญั ญาของหมอพื้นบา้ น ขี้เหลก็ สรรพคณุ ทางยา - ดอก รักษาโรคเสน ประสาท นอนไมหลบั ทำใหหลับสบาย รักษาโรคหืด โรคโลหิตพิการ ขบั ลม รักษารังแค ขับพยาธิ - กระพ้ี รสขมเฝอน แกรอนกระสับกระสาย บำรุงโลหติ คุมกำเนิด - ใบ รักษาโรคบิด รักษาโรคเบาหวาน แกรอนใน รักษาฝมะมวง รักษาโรคเหน็บชา ลดความ ดนั โลหติ สูง ขับพยาธิ เปน ยาระบาย รักษาอาการ นอนไมห ลบั - ฝก แกพ ิษไขในน้ำดี พิษไขเ พ่อื ขับเสมหะ แกล มและโลหติ ขน้ึ เบื้องสงู 34

สมุนไพรพ้นื บ้านลดความเสีย่ ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพืน้ บ้าน ตวั อยา งตำรบั อาหาร แกงขี้เหลก็ เครอ่ื งปรุง พรกิ 8 เม็ด หวั หอม 1/4 ถว ย ตะไคร 2 ชอ นโตะ ผิวมะกรดู 1 ชอนโตะ กระชาย 1/4 ถว ย ดอกออ นและใบออ นข้เี หลก็ 2 ถว ย กะทสิ ด 4 ถวยตวง นำ้ ปลารา 1/4 ถว ยตวง น้ำตาลทราย 1 ชอ นโตะ ปลายา ง 300 กรัม หนังหมู 1/2 ถว ย วธิ ปี รุง ตม ใบและดอกข้เี หล็กใหจืด แลวรินน้ำทิ้ง 1-2 คร้งั โขลกเคร่อื งแกงทเี่ ตรียมไวใ หล ะเอียดเขา กัน นำนำ้ กะทิสดต้ังไฟละลายเครื่องแกง พอเดือดใสป ลายาง หนังหมหู ัน่ คนใหเขากนั ตักข้เี หล็กตม จืดลง ไป เค่ียวจนเขากันแลวปรุงรสดวยน้ำปลารา น้ำตาลทราย (หลีกเล่ียงการใสดอกขี้เหล็กอยางเดียว เพราะจะทำใหน ้ำแกงออกรสเปรยี้ วจนหมดอรอ ย) สรรพคุณทางอาหาร มีวติ ามนิ เอ และวติ ามนิ ซี คอ นขา งสงู โดยในดอกมี มากกวาใบ ใบขี้เหล็กมีสารแอนทราควิโนน จึงทำให ระบายทอง ดอกตูมและดอกออน เปนยาระบายออนๆ มี สารตานอนุมลู อสิ ระ ขอ ควรระวังในการใช หา มใชส มุนไพรสำเรจ็ รปู ในหญงิ ทม่ี อี ายุครรภม ากๆ 35

สมนุ ไพรพื้นบ้านลดความเสี่ยง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพื้นบา้ น ขน้ึ ฉา่ ย ช่อื ทองถ่นิ /ชอื่ อื่น ผกั ปม ผกั ขา วปน ผักปน (เหนือ) ฮ่ังชงื่ ขึ่งฉาย (แตจิว๋ ) ฮน่ั ฉนิ ฉนั ฉาย (จีนกลาง) 36

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสยี่ ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพน้ื บา้ น ข้ึนฉ่าย สรรพคุณทางยา ท้ังตน ลดความดนั โลหติ รกั ษานิ่ว ปสสาวะเปนเลือด และฝฝก บัว เมล็ด ใชขับลมและเปนยาระงับอาการปวด รากใชรักษาอาการปวดตามขอ เกาต ใชเปนยา บำรุงและขับปสสาวะ 37

สมนุ ไพรพนื้ บา้ นลดความเส่ียง โรคหัวใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพ้ืนบา้ น ตวั อยางตำรบั อาหาร 1/2 ขีด นำ้ ขึ้นฉาย 1 แกว สวนประกอบ 1. ข้นึ ฉา ยท้ังตน 2. น้ำ วิธที ำ นำมาคั้นน้ำด่มื วิธีรบั ประทาน ดม่ื คร้งั ละไมเ กนิ 1 ถว ยชา กอนอาหาร เชา -เย็น สรรพคุณทางอาหาร ทำใหหลอดเลือดขยายตัว ชวยลดความดันโลหิตสูง ชวยขับปสสาวะ รักษาโรคปวดขอ เชน รูมาติก และโรคเกาต น้ำค้ันจากข้ึนฉายมีสรรพคุณเปนยากลอมประสาท ทำใหรูสึกสบายและนอนหลับไดดี การดื่มน้ำคั้นจากขึ้นฉายสดในตอนเชาจะชวยควบคุมระดับแรงดันเลือดใหคงท่ี นอกจากน้ี ขึ้นฉายยัง ประกอบไปดวยสารตานการเกิดมะเร็ง รวมไปถึงชวยขับของเสียในคนที่สูบบุหร่ีและผูท่ีไดรับควันบุหร่ี ดว ย ขอ ควรระวัง คนทเ่ี ปนความดนั ตำ่ โรคหวั ใจไมควรดมื่ เนอ่ื งจากจะทำใหค วามดันโลหติ ในหัวใจลดตำ่ ลง เกิดภาวะเหน่อื ยงาย และออนเพลีย อาจเกดิ อันตรายได 38

สมนุ ไพรพื้นบ้านลดความเสยี่ ง โรคหัวใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพ้นื บ้าน ภูมิปญญาหมอพ้นื บา น สตู ร 1 สรรพคุณ ชว ยลดความดันและขยายหลอดเลอื ดของหวั ใจ ทำใหห วั ใจเตน เปนปกติ สว นประกอบ 1. รากหรอื ตน 1 กำมอื (3 -5 ราก) 2. นำ้ 1/2 ลิตร วธิ ีทำ ทบุ รากหรือตน ใหแหลก แลว นำมาตมในน้ำใหเ ดอื ดนาน 15-20 นาที วธิ ีรบั ประทาน ดื่มครัง้ ละ 1 แกว วนั ละ 3 เวลา กอ นอาหาร เชา -กลางวัน-เยน็ นาน 15 วัน โดยตอ ง เปล่ยี นตัวยาทุกวัน แลว ตรวจดูอาการ หากอาการดขี ึน้ ใหห ยดุ ด่มื 7 วัน และกลบั มาดมื่ ใหมอกี 7 วนั หากอาการไมดีข้ึนใหนำรากแมงลัก 3-5 ตน (โดยวัดจากโคนตน 3 น้ิว ตัดลำตนสวนบนท้ิง ถอน เอาแตราก) ลางน้ำใหสะอาด นำมาตม ผสมดว ย ดืม่ ติดตอ กนั ไปเรือ่ ยๆ จนกวาอาการจะดีข้นึ ประมาณ 7 วนั 39

สมนุ ไพรพ้นื บา้ นลดความเสย่ี ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภูมิปัญญาของหมอพ้นื บา้ น จกั รนารายณ์ ชื่อทองถ่นิ /ชอื่ อื่น แปะ ตำปง กิมกอยมอเชา หรอื ผักพันป 40

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสี่ยง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพนื้ บา้ น จักรนารายณ์ สรรพคุณทางยา ใบ ชวยฟอกเลือด ปรับระบบเลือดและน้ำเหลืองใหดีข้ึน รกั ษาแผลภายใน ภายนอก ชะลา งสารพิษภายในรางกาย (ออกทาง อุจจาระ ปสสาวะ และตา) ระบบหายใจจะดีขึ้นไมเหน่ือยหอบ ขับลมท่ี แนนภายในชอ งทอง ปองกันมะเร็งลกุ ลาม แกทอ งอดื เบาหวาน ความดันโลหิตสงู และตำ่ ตวั อยางตำรับอาหาร รบั ประทานเปน ผักสด หรอื ใชท ำแกงจดื ผัดนำ้ มัน หรือเปนเครอื่ งเคยี งกับขนมจนี สมตำ ขอควรระวงั ควรงดอาหารแสลง เชน กุง เนื้อ ปลาหมึก ปู ปลาทู ปลารา หูฉลาม กะป ขาวเหนียว หนอไม แตงกวา หัวผกั กาด เผือก สาเก ของดอง แอลกอฮอล ชา กาแฟ แตห ากจำเปน ตองรบั ประทาน ขอให รับประทานแปะตำปง กอนหรือหลังรับประทานของแสลง 2 ช่ัวโมงข้ึนไป และสตรีมีครรภหามรับ ประทาน 41

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ียง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บ้าน ถ่วั พู ช่อื ทองถนิ่ /ชือ่ อื่น ถัว่ พใู หญ ถ่วั พจู ีน ถั่วพตู ะขาบ บอปะ ปะหลี 42

สมุนไพรพน้ื บ้านลดความเสี่ยง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพื้นบา้ น ถัว่ พู สรรพคุณทางยา ใบยอดออนและเมล็ด ชวยลด คอเลสเตอรอลในรางกาย ชวยยอยอาหาร ชะลอความชรา ทำใหผิวพรรณออนเยาว ชวย ซอมแซมสวนท่ีสึกหรอของรางกาย ลดไขตัวรอน แกรอนใน บำรุงกำลัง บรรเทาอาการทองผูก บำรุงประสาท บำรุงสายตา บำรุงผิว เสริมสรางสุขภาพเหงือกและฟนใหแข็งแรง ชวยใหเจริญอาหาร ลดความดันโลหิต ลดความเสี่ยงตอการเกดิ โรคหัวใจ 43

สมนุ ไพรพน้ื บา้ นลดความเส่ยี ง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน ตวั อยา งตำรับอาหาร ยำถ่วั พู ลาบถวั่ พู ลวกสุกรบั ประทานกับนำ้ พรกิ สรรพคณุ ทางอาหาร หัวถว่ั พู นำไปคั่วแลว ตม ดมื่ ชวยบำรุงกำลัง เปน ยาระบายออนๆ บรรเทาอาการออนเพลีย ลดไขตัวรอน ดับกระหาย บำรุงครรภ รากของถว่ั พู นำมาตมดม่ื ชว ย บรรเทาอาการทองอืด ทองเฟอ ปวดทอง ลมพิษ บรรเทาอาการฝด าษ 44

สมนุ ไพรพนื้ บ้านลดความเสี่ยง โรคหวั ใจและหลอดเลือด ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บา้ น ภมู ิปญญาหมอพ้นื บา น สูตร 1 สรรพคุณ บำรุงหวั ใจ บำรุงกระดูก ฝก บำรงุ ไต สว นประกอบ ใบออ น ดอก และฝก สด อยางละ 1 กำ มือ ลา งใหสะอาด วิธีรับประทาน รับประทานเปนผักสด หรือนำมา ประกอบอาหาร เชน ยำ แกงสม ทานตดิ ตอ กนั 3 วนั สตู ร 2 สรรพคุณ แกเสนเลือดตีบตนั บำรุงหวั ใจ สว นประกอบ หัวกับราก อยางละ 3 กำมือ ลา งใหสะอาด วิธที ำ หัวกับราก หน่ั ตากแดดจนแหง แลว นำไปคว่ั หรืออบเกบ็ ใสโหลแกว ไว วิธีรับประทาน หยิบเอาหัวและรากท่ีอบแลวมาใสกาน้ำรอน 1 หยบิ มือ รนิ นำ้ ใสลงในแกวทำนำ้ ชาด่มื ไดท ง้ั วนั สูตร 3 สรรพคุณ บำรงุ หัวใจ บำรงุ กำลัง สวนประกอบ หวั และรากสด 1 กำมอื ลางใหสะอาด วธิ ที ำ นำหัวและรากสดห่ันบางๆ เติมน้ำคร่ึงลิตร ตม เดือดนาน 10 นาที วิธรี ับประทาน ด่ืม 3 เวลา กอนอาหาร เชา-กลางวัน-เย็น นาน 7 วัน 45

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ นลดความเสย่ี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพื้นบา้ น น้ำเตา้ ชื่อทอ งถ่ิน/ชือ่ อนื่ หมากน้ำ (ภาคอสี าน) นำ้ โตน (ภูไท) 46

สมุนไพรพื้นบา้ นลดความเสี่ยง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน นำ้ เตา้ สรรพคุณทางยา ใบ แกตัวรอน แกรอนในกระหายน้ำ ฟกช้ำ พองตามตัว เริม งูสวดั ถอนพษิ อกั เสบ ราก แกด ีแหง ขบั น้ำดีใหล งในลำไส เจรญิ อาหาร เมลด็ เปน ยาถา ยพยาธิ และแกอ าการบวมน้ำ เนื้อหุมเมล็ด ใชทำใหอาเจียน เปนยาระบาย ในประเทศจีนนำไปตมกับเกลือรับประทานเปน ยาเจริญอาหาร ตวั อยา งตำรับอาหาร ตม รับประทานกับน้ำพริก ผัดกบั หมูและไข แกงสม แกงเลียง แกงเลียงนำ้ เตา สวนผสม น้ำเตา 1 ลกู ใบแมงลกั 1 ถวยตวง กุงแหง 1/2 ถว ยตวง พรกิ ไทย 1 ชอนชา กระชาย (ขดู ผิวออก) 4 ราก หัวหอม 3 หวั กะป 1 ชอ นชา วิธปี รุง นำกงุ แหง พรกิ ไทย กระชาย หวั หอม กะป โขลกรวมกัน ปอกเปลอื กน้ำเตา หน่ั ชนิ้ พอคำ ลางน้ำ ใหหมดยาง เอาหมอตั้งไฟ ใสน้ำพอควร พอเดือดแลวตักเครื่องที่โขลกไวลงละลายน้ำ ปรุงรสดวย นำ้ ปลา ใสนำ้ เตา พอสุกดแี ลวจงึ ใสใ บแมงลกั 47

สมนุ ไพรพื้นบา้ นลดความเสยี่ ง โรคหัวใจและหลอดเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพื้นบา้ น สรรพคุณทางอาหาร ในผลน้ำเตา มีน้ำเปนสวนประกอบ 94.7% มีน้ำตาลเล็กนอยและเสนใยอาหาร ผลน้ำเตา 100 กรัม ใหพลังงาน 65 แคเลอร่ีเทานั้น จึงเปนอาหารอยางดีสำหรับผูที่ตองการลดน้ำหนัก มีสารโซเดียม นอยมาก จึงเหมาะสำหรับผูท่ีเปนความดันโลหิตสูง แตอุดมดวย โปแตสเซียม ซึ่งมีสรรพคุณในการ ทำใหป ส สาวะคลอ ง แรธาตสุ ำคัญในผลน้ำเตา ไดแก โปแตสเซยี ม แคลเซียม แมกนเี ซยี ม ฟอสฟอรัส เหลก็ กำมะถัน และคลอไรด มีวติ ามินเอ มาก มสี ารตา นอนมุ ูลอิสระ น้ำของผลนำ้ เตามีเหมาะสำหรบั ผูมีอาการไขตัวรอน ดับกระหายและแกอาการปวดศีรษะ เมื่อด่ืมหรือนำมาทาใบหนา เปนยาระบาย ออนๆ ออกฤทธิ์เร็ว มีรายงานการวิจยั วาสารสกัดจากผลน้ำเตาชวยในการตานโรคกลามเน้ือหัวใจขาด เลือด และลดความดนั โลหติ ในหนทู ดลอง 48