1101001001110001110100011001101010100110111000100111010010110000111100100011001111010010101010100111011000011100001111100001011100100011101011010010101000110110100011011100010110011011000011100110101101100010101010101110000110011010110001110000111100101100101011100001011 96 ขัดแย้งกันทางมุมมองและวิถีปฏิบัติทั้งในโลกเสมือนจริงและ Hate Speech vs. Free Speech โลกแห่งความจริง อาทิ เสรีภาพกับการควบคุม สิทธิส่วน บุคคลกับพื้นที่สาธารณะ อัตลักษณ์วัฒนธรรมท้องถิ่นกับ หากคนในสังคมออนไลน์ปราศจากความรับผิดชอบหรือขาด วัฒนธรรมโลกาภิวัตน์ วุฒิภาวะในการสื่อสาร บ่อยครั้งโลกไซเบอร์ก็กลายเป็นพื้นที่ ที่อุดมไปด้วยคำด่าทอ คำเหน็บแนม คำพูดให้ร้ายกันและ ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นนี้ไม่มีใครคาดการณ์ได้ว่าจะลงเอย กัน “เมื่อเราถึงยุคที่เราสามารถแสดงออกได้ทุกอย่าง ทุกที่ อย่างไร คงทำได้เพียงการเรียนรู้และปรับตัว ไม่ว่าจะเป็น ทุกเวลา ทำให้เราทำทุกอย่างง่ายขึ้น เราอยู่หลังคีย์บอร์ด เรา ทักษะการใช้เทคโนโลยี การตระหนักถึงผลกระทบทางสังคม พูดอะไรก็ได้ ยิ่งเมื่อมีเหตุการณ์ไม่ปกติเกิดขึ้นในสังคมก็ยิ่ง ที่มาพร้อมกับเทคโนโลยีและความทันสมัย การยอมรับความ กระตุ้นให้ทวีความรุนแรงมากขึ้นไปอีก มากไปกว่านั้นคนที่ หลากหลายแตกต่างทางความคิด แม้กระทั่งกติกามารยาท บอกให้หยุดใช้ hate speech ก็กลับใช้ hate speech อีก หรือประเด็นทางจริยธรรมใหม่ๆ ที่ยังไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน รปู แบบหนง่ึ มาใชโ้ จมตฝี า่ ยตรงขา้ ม” วฒุ ชิ ยั กฤษณะประกรกิจ หน้านี้ บรรณาธิการบริหารนิตยสารจีเอ็ม กล่าว คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทำการวิจัย แ หล่งข้อมูล เรอ่ื ง การกำกบั ดแู ลสอ่ื ทเ่ี ผยแพรเ่ นอ้ื หาทส่ี รา้ งความเกลยี ดชัง - เอียน จูคส์ “ลักษณะการเรียนรู้ของชนยุคดิจิทัล” ใน รวมมิตร คิด เรื่อง การเรียนรู้ หนังสือ โดยศึกษาพื้นที่ออนไลน์ของไทย 3 รูปแบบ ได้แก่กระดาน ประกอบการประชุมวิชาการ TK Forum 2014 จัดโดย สำนักงานอุทยานการเรียนรู้, มิถุนายน 2557 สามารถดาวน์โหลดหนังสือได้ทางเว็บไซต์ http://www.tkpark.or.th/tha/academic_ books_detail/6/ - หยุด Hate Speech โลกโซเชียล เริ่มง่ายๆ ที่ตัวเรา! จากเว็บไซต์ไทยรัฐ www.thairath.co.th เผยแพร่เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2557 - งานวิจัยเผย Hate Speech โลกออนไลน์ เน้นยั่วให้ชัง-ปมการเมืองมากสุด โดยสำนักข่าวอิศรา จากเว็บไซต์ www.isranews.org เผยแพร่เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม 2556 - “ลิขซ้าย” ด้านตรงข้ามของ “ลิขสิทธิ์” … จริงหรือ ? โดยศูนย์สร้างสรรค์งานออกแบบ จากเว็บไซต์ www.tcdc.or.th - งานวิจัยเรื่อง Hate Speech และข้อมูลที่อันตราย : ทางเลือกวิธีตอบโต้ทางการเมือง โดย ชาญชัย แหชัยลส่งุขภโกาศพล จากเว็บไซต์ https://chaisuk.files.wordpress.com - http://www.gopixpic.com - http://www.geripal.org - http://en.wikipedia.org/wiki/Princess_Hijab เต็มสิบ
1100101100101100110010011010010011111000110100010100000101100110001110100011101011000101011001010011011001110001010011100011001110001101100110001011011010000111010101100101100110100110010011101001110000101101011010001110001010101100110011100001111001000111011010001 สนทนาออนไลน์ เว็บไซต์ และเครือข่ายสังคมออนไลน์ พบ เป็นการรับมือคำพูดที่เลวร้ายด้วยการโต้แย้งอย่างมีเหตุผล วา่ เรอ่ื งพน้ื ฐานความเกลยี ดชงั ทน่ี ำไปสกู่ ารใช้ hate speech มีหลักฐานรองรับอย่างหนักแน่น และเชื่อถือได้ ส่วน การ มากที่สุด คือเรื่องอุดมการณ์ทางการเมือง ส่วนใหญ่จะเป็น อารยะขัดขืนอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Civil Dis- ความรนุ แรงระดบั ทย่ี ว่ั ยใุ หเ้ กดิ ความเกลยี ดชงั ตอ่ กลมุ่ เปา้ หมาย obedience) เป็นการผสมผสานยุทธวิธีปฏิบัติการทางตรง ทั้งกล่าวหา กล่าวโทษรุนแรง ประณาม แฉ ว่าร้าย พูดจา โดยไร้ความรุนแรงเข้ากับความรู้ทางเทคนิคแบบแฮ็คเกอร์ ดูหมิ่น เหยียดหยาม สบประมาท ทำให้ขบขัน ลดคุณค่า เช่นการเคลื่อนไหวของกลุ่ม Strano Network ที่เชิญชวน ทำให้ด้อยค่าในสายตาผู้อื่น เยาะเย้ยอย่างรุนแรง สมน้ำหน้า ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตทั่วโลกให้ flooding หน้าเว็บของเว็บไซต์ ทับถม ไปจนถึงเปรียบเทียบในลักษณะที่ทำให้ผู้อื่นไม่ใช่คน เป้าหมาย เพื่อประท้วงนโยบายการทดลองระเบิดนิวเคลียร์ ของรัฐบาลฝรั่งเศส ส่วนอีกวิธีการหนึ่งคือ การป่วนทาง งานวจิ ยั เรอ่ื ง Hate Speech และขอ้ มลู ทอ่ี นั ตราย: ทางเลอื ก วัฒนธรรม (Culture Jamming) ซึ่งใช้วิธีการเชิงสัญญะ วิธีตอบโต้ทางการเมือง ของชาญชัย ชัยสุขโกศล ศูนย์ศึกษา แฝงกลน่ิ อายการตอ่ ต้านโดยไร้ความรนุ แรงผ่านส่อื สร้างสรรค์ และพัฒนาสันติวิธี มหาวิทยาลัยมหิดล ระบุว่า ความกังวล หลายรูปแบบ เช่น ปฏิบัติการศิลปะข้างถนนของ Princess ต่อภัยคุกคามอันมาจากการเผยแพร่ความคิดความเห็นใน Hijab ที่พ่นสีทับรูปโฆษณาข้างถนนให้เหมือนว่านายแบบ โลกออนไลน์ทำให้รัฐบาลของหลายประเทศเลือกใช้วิธีการ นางแบบในป้ายโฆษณาเหล่านั้นกำลังสวมฮิญาบ เพื่อเป็น เซ็นเซอร์ แต่สังคมที่ยึดมั่นในแนวทางของเสรีภาพ ไม่คิดว่า การโต้ตอบกระแสการเกลียดกลัวอิสลาม hate speech สมควรถูกแทรกแซงหรือปิดกั้นด้วยเหตุผล เพียงเพราะว่า ไม่เป็นไปตามมาตรฐานศีลธรรมของสังคมนั้น เงื่อนไขเพียงอย่างเดียวที่จะทำให้ hate speech ถือว่าผิด กฎหมาย คือเมื่อการแสดงออกนั้นเป็นการยุยงส่งเสริมให้ใช้ ความรุนแรงทางกายภาพต่อผู้อื่น งานวจิ ยั ของชาญชยั ยงั กลา่ วถงึ ทางเลอื กในการโต้ตอบ hate ผลงานของ speech อกี หลายหนทาง ไมว่ า่ จะเปน็ Counter Speech ซึ่ง Princess Hijab 10 แนวโน้มการอ่านและการเรียนรู้ 97
1011001110010100101010101010101011000111010100110010101010101110001011000011101100011001101100011010100110011011000110110001100101101010010111001011010001010101101100101101100010110101000101100101011101010011010100101110010010110010011001011100101101001010011101100010011 ความน่าเชื่อถือของข้อมูลออนไลน์ โลกไซเบอร์เป็นพื้นที่อิสระเสรีซึ่งข้อมูลข่าวสารถูกสร้างขึ้นมา “ตอนนี้อยู่ในช่วงปรับสมดุล ถ้าผู้อ่านเริ่มรู้สึกว่าข่าวสารนั้น ด้วยใครก็ได้ และสามารถแพร่กระจายไปสู่สังคมวงกว้างได้ ไว้ใจไม่ได้ ก็จะเริ่มพัฒนาตัวเองว่ายังไม่ควรเชื่อ เช่นช่วงที่ ง่ายๆ ผ่านทางโซเชียลมีเดียที่กำลังเป็นที่นิยม เนื้อหาในโลก ผ่านมา 10 กว่าปีก่อน ในโลกออนไลน์มีข่าวทำให้คนเชื่อ อินเทอร์เน็ตในปัจจุบันมีทั้งจริงและเท็จซึ่งสามารถถูกแชร์ เรื่องเครื่องสำอางที่ให้ข้อมูลด้านเดียว เชื่อเรื่องการทำงานที่ ต่อๆ กันไปอย่างรวดเร็ว ลักษณาการที่เรียกว่า “เงิบ” บ้านแล้วรวย หรือเชื่อภาพที่ถูกตัดต่อ เดี๋ยวนี้คนจะเริ่มคิด เนื่องจากการแชร์เรื่องเท็จ แชร์ภาพตัดต่อที่เข้าใจผิดคิดว่า แล้วว่าจริงหรือเปล่า การไลค์หรือแชร์ก็จะเริ่มระวังตัวมาก เป็นภาพจริงหรือภาพเก่าบรรยายใหม่ จึงเกิดขึ้นจนเป็นเรื่อง ขึ้น เพราะถ้าแชร์ข้อมูลเท็จมันก็จะตามตัวเราไปด้วย” ปกติ ทว่า เรื่องและภาพเท็จหลายเรื่องกลับส่งผลกระทบต่อ บุคคลโดยที่ไม่มีผู้รับผิดชอบเยียวยา บางครั้งก็เกิด เทคนิคเบื้องต้นสำหรับการพิจารณาความน่าเชื่อถือของ ปรากฏการณ์ “ล่าแม่มด” อันมีเหตุมาจากความคิดความเชื่อ ข่าวสาร ได้แก่ การตรวจสอบข้อมูลหลายๆ ทาง เช่น การ ที่แตกต่างกัน โดยคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งพร้อมที่จะเชื่อข่าวสาร สำรวจดูคร่าวๆ จาก Google การดูที่มาของแหล่งข้อมูล หรือภาพที่สอดคล้องกับอคติและความคิดเห็นของตนเป็น การสืบค้นกลับไปยังแหล่งอ้างอิงของข่าวที่มีระบุไว้ หรืออาจ ทุนเดิม แล้วใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือในการคุกคามหรือใช้ ชั่งน้ำหนักจากความเห็นของผู้อ่านรายอื่น การย้อนกลับไปดู ถ้อยคำที่สร้างความเกลียดชังแก่คนซึ่งมีความคิดเห็นแตก ข้อมูลอีกครั้งวันหลัง อย่างไรก็ตามพึงตระหนักไว้เสมอว่า ต่างไปจากตน แหล่งที่มาของข่าวดังกล่าวก็สามารถผิดพลาดได้ และ ปริมาณของผลการสืบค้นหรือปริมาณครั้งที่ข้อมูลถูกแชร์ ปกรณ์ สันติสุนทรกุล ผู้ก่อตั้งเว็บไซต์เด็กดีให้ความเห็นว่า ไม่สามารถการันตีความถูกต้องได้เสมอไป อาจเป็นประเด็นที่น่ากังวลสำหรับสังคมในระยะแรก แต่ สุดท้ายแล้วคนก็จะค่อยๆ เรียนรู้มากขึ้น 98 เต็มสิบ
1110001001110010001110110100010110110001110010011000000001110100101101101001011000011101010100110101001101110010001110010001101011011001011010100010111000111010010011001100110011100010111001011001101011000110011010001110101000101111000101010011011100001010110110001 Copyright vs. Copyleft ให้มี Copyleft หรือภาษาไทยเรียกกันว่า นิรสิทธิ์ หรือคำ ติดตลกว่า ลิขซ้าย กล่าวคือ การที่เจ้าของลิขสิทธิ์ยอมสละ สัญลักษณ์ Copyright และ Copyleft สิทธิบางอย่างที่ได้รับการคุ้มครองภายใต้กฎหมายลิขสิทธิ์ และอนุญาตให้ผู้อื่นนำผลงานสร้างสรรค์ของตนไปใช้งานได้ ประเด็นทางจริยธรรมที่ถูกกล่าวถึงมากขึ้นเมื่อเข้าสู่ยุคดิจิทัล ในระดับต่างๆ ได้แก่ อนุญาตให้ใช้ซ้ำ อนุญาตให้ใช้ซ้ำและ ก็คือเรื่องทรัพย์สินทางปัญญา ข้อมูลข่าวสารต่างๆ ไม่ว่าจะ แก้ไขได้ สามารถใช้ซ้ำในงานที่ไม่ใช่เชิงพาณิชย์ และ เป็นข้อความ ภาพ วิดีโอ เพลง ซอฟต์แวร์ต่างๆ สามารถใช้ สามารถใช้ซ้ำในงานที่ไม่ใช่เชิงพาณิชย์และแก้ไขได้ ดังนั้น งานและเผยแพร่ได้ทางออนไลน์ และง่ายต่อการนำไปสำเนา Copyleft ไม่ใช่สิ่งที่อยู่ตรงข้ามกับ Copyright โดยสิ้นเชิง ดัดแปลง หรือขโมยความเป็นเจ้าของ แต่เป็นความพยายามเสนอทางเลือกที่เชื่อว่าเป็นประโยชน์ต่อ การสร้างสรรค์ในสังคมมากกว่าระบบลิขสิทธิ์แบบเดิม อันที่จริงแล้วงานสร้างสรรค์ทุกประเภทได้รับความคุ้มครอง ลิขสิทธิ์ (Copyright) ในการทำซ้ำ ดัดแปลง หรือนำออก เผยแพร่ ทันทีที่สร้างขึ้นโดยไม่ต้องจดทะเบียน เพื่อเป็นการ ปกป้องสิทธิของผู้สร้างสรรค์ผลงาน แต่ก็มีอีกแนวคิดหนึ่งที่ เครื่องมือการค้นหาของ Google สามารถคัดกรองระดับในการ เห็นว่า หากงานสร้างสรรค์ทุกชิ้นในโลกนี้ถูกจำกัดสิทธิไป อนุญาตให้นำข้อมูลภาพไปใช้งาน เสียทั้งหมดจะเป็นเสมือนการกักตุนทางปัญญา และเสีย โอกาสในการต่อยอดวิทยาการให้ก้าวไปข้างหน้า จึงได้ริเริ่ม 10 แนวโน้มการอ่านและการเรียนรู้ 99
101100101101100001110100100110110001M1101000101a01011k00011e10110r10001S10101p0101001011a01001c11100e00011แ11100ห10001ล10101่ง01100เ00111ร00011ยี 10101น00011ร11001ขู้01001อ0111010001งน0110101010กั 00111ส10100ร10101า้ 10001ง10101น10001ว01101ัต1010000111ก01010ร10110ร01001ม010110101000111000111100101100011100100101011 ในยุคของการเรียนรู้สมัยใหม่ มีทฤษฎีที่กล่าวถึงการเรียนรู้ Maker Space คือสถานที่ที่ผู้คนซึ่งมีความสนใจเดียวกัน ดว้ ยตนเองหรอื การเรยี นรจู้ ากการปฏบิ ตั อิ ยหู่ ลายทฤษฎี ไมว่ ่า เข้ามาร่วมแบ่งปันความรู้และประสบการณ์ หรือทำโครงงาน จะเป็น Constructionism หรือ Constructivism ที่เชื่อว่า ร่วมกันให้เกิดขึ้นจริง ภายใต้สิ่งแวดล้อมที่มีความพร้อม ความรแู้ ละสตปิ ญั ญามอี ยใู่ นตวั คนทกุ คน การสรา้ งสง่ิ แวดลอ้ ม สำหรับการสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ ไม่ว่าจะเป็นหนังสือ ที่เหมาะสมให้ผู้เรียนได้ค้นหาคำตอบและปฏิบัติเอง เป็น วสั ดุ อปุ กรณ์ หรอื เครอ่ื งไมเ้ ครอ่ื งมอื ของวชิ าชพี นน้ั ๆ รวมถงึ วิธีการเรียนรู้ที่จะก่อให้เกิดความหมายต่อผู้เรียนและมีผลต่อ อาจมีผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านมาคอยให้คำแนะนำหรือชี้แนะ โครงสร้างความรู้ในสมองมากที่สุด แนวทางการแก้ไขปัญหา แหล่งเรียนรู้ในยุคเดิมซึ่งเน้นการป้อนความรู้ให้กับผู้เรียน ในต่างประเทศ Maker Space มีหลากหลายลักษณะ ทั้งที่ อาจยงั ไมต่ อบโจทยข์ องการเรยี นรดู้ ว้ ยตนเองเทา่ ใดนกั เพราะ ตั้งอยู่ที่หน่วยงานหรือโรงเรียนขนาดใหญ่ บางแห่งที่มีความ ความรู้สามารถหาได้ด้วยตนเองจากการใช้เทคโนโลยี สิ่งที่ ยืดหยุ่นมากพอก็สามารถใช้เป็นสถานที่สำหรับให้ทุกคนใน พวกเขาต้องการมากที่สุดก็คือประสบการณ์ แนวคิดของ ชุมชนได้มีโอกาสเข้าถึงและใช้งานเครื่องมือต่างๆ ที่มีราคาสูง แหล่งเรียนรู้ที่เรียกว่า Maker Space จึงเกิดขึ้นเพื่อรองรับ โดยอาจเรียกเก็บค่าบริการและค่าวัสดุสิ้นเปลืองในราคา นักนวัตกรรม (Innovator) ที่ต้องการจะมุ่งสู่ความเป็นมือ สมเหตุสมผล ส่วนบางแห่งก็ทำโดยเอกชนเพื่อเปิดให้บริการ อาชีพเหล่านี้ ในเชิงพาณิชย์ มีการอบรมการใช้เครื่องมือก่อนให้เช่าพื้นที่ และอุปกรณ์ รวมทั้งอาจมีการจัดหลักสูตรอบรมเฉพาะทาง เพื่อสร้างชิ้นงาน นอกจากนี้ห้องสมุดหลายแห่งก็ได้ปรับตัวเข้ากับกระแสการ เรียนรู้สมัยใหม่ โดยจัดสรรพื้นที่ส่วนหนึ่งในห้องสมุดไว้ให้ เป็นพื้นที่สำหรับการสร้างนวัตกรรมด้วย เช่น ห้องสมุด SITU Studio ได้รับมอบหมายจาก the New York Hall of สาธารณะ Westport ซึ่งเน้นเป็นพื้นที่การเรียนรู้ด้านการ Science ให้เป็น Maker Space สำหรับการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ออกแบบที่อยู่อาศัย ห้องสมุดสาธารณะ Detroit ซึ่งเน้น ด้วยการลงมือปฏิบัติ 100 เต็มสิบ
1011001010001110001101011010101001100110111000110000000110010001110011001011010101100100111010010011001101110010010011101000110101011001100100011110010110000111110001011010100100110001110101110000011100101100110011001011100011001101010110010100101101010010111010001 เปน็ แหลง่ ความคดิ สรา้ งสรรคส์ ำหรบั วยั รนุ่ ทง้ั ดา้ นวทิ ยาศาสตร์ สำหรับประเทศไทย เริ่มมี Maker Space ให้บริการเชิง เทคโนโลยี วิศวกรรมศาสตร์ และคณิตศาสตร์ และ The พาณชิ ยม์ าไดป้ ระมาณ 1-2 ปี อาทิ Bangkok maker space Institute for Museum and Library Services (IMLS) ย่านพระโขนง Chiang Mai Maker Club ย่านกำแพง ซึ่งมุ่งเน้นด้านวัฒนธรรมและการเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน เมืองเชียงใหม่ Maker Zoo ย่านสุขุมวิท Home of Maker ในห้างฟอร์จูน เป็นต้น ส่วน Maker Space ที่ก่อตั้งโดย สถาบันอุดมศึกษา ได้แก่ KX : KMUTT Knowledge ห้องสมุดสาธารณะ Westport Xchange ตั้งอยู่ใกล้สถานีรถไฟฟ้ากรุงธนบุรี ขณะนี้อยู่ ห้องสมุดสาธารณะ Detroit ระหว่างเตรียมเปิดให้บริการ น้องคิม ลูกค้าขาประจำของ Maker Zoo สนใจประดิษฐ์ป้อมปืน หนังยางซึ่งสามารถบังคับทิศทางและสั่งยิงด้วยจอยสติ๊ก แหล่งข้อมูล แหล่งภาพ - 7 Things You Should Know about Makerspace จากเว็บไซต์ http://net.educause.edu - www.thedigitalshift.com - A Librarian’s Guide to Makerspaces: 16 Resources จากเว็บไซต์ http://oedb.org - www.situstudio.com - The Makings of Maker Spaces, Part 1: Space for Creation, Not Just Consumption - www.makerzoo.com จากเว็บไซต์ www.thedigitalshift.com - How to Make a Makerspace จากเว็บไซต์ www.tpemagazine.com - 2014 ความเคลื่อนไหว Maker Space ในไทย จากเว็บไซต์ www.myconfix.com 10 แนวโน้มการอ่านและการเรียนรู้ 101
ปฏิรปู การเรียนร้ ู เพอื่ ปฏริ ูปสังคมไทย ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ | อธิการบดีมหาวทิ ยาลัยธรุ กิจบณั ฑิตย ์
สังคมกับการเรียนรู้เป็นสิ่งควบคู่กันและต่างก็เป็นตัวกำหนดซึ่งกันและกัน ใน อดตี มนษุ ยร์ จู้ กั เรยี นรเู้ อาชวี ติ รอดอยใู่ นปา่ ในเขา จนกระทง่ั ศตวรรษท่ี 14 กเ็ รม่ิ ตน้ มีการตั้งรกราก ทำการเกษตร ซึ่งนำมาสู่การสะสมสร้างความมั่งคั่ง การสะสม ความมั่งคั่งมักจะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของโลกเสมอ เพราะว่าเมื่อก่อนนี้ เราเก็บของป่าล่าสัตว์ แต่พอมาปี ค.ศ. 1300 ผู้คนในโลกส่วนใหญ่เริ่มตั้งรกราก ทำการเกษตร คนที่ร่ำรวยก็คือคนที่มีที่ดินมีน้ำและมีความรู้ความเข้าใจเรื่องการ เพาะปลูก อีก 500 ปีต่อมาประมาณ ค.ศ. 1800 โลกก็เปลี่ยนแปลงอีก เมื่อมีการ ปฏิวัติอุตสาหกรรม ในช่วงนี้ระบบความมั่งคั่งก็คืออุตสาหกรรม ใครที่เข้าใจเรื่อง อุตสาหกรรม ใครที่มีวิธีการผลิตที่แตกต่างจากชาวบ้าน คนนั้นก็รวยขึ้นมา แต่ การปฏิวัติความรู้ครั้งใหญ่ในโลกเราเกิดขึ้นเมื่อประมาณปี 1965 ซึ่งไม่เคยมีครั้ง ใดเลยในประวัติศาสตร์ของโลกที่มีการก้าวกระโดดทางด้านความรู้ที่มากมายอยา่ ง ที่ไม่มีใครคาดคิดมาก่อน ทั้งเรื่องคอมพิวเตอร์ เรื่องโทรคมนาคม และเรื่องไอที ความรู้เกิดการโดดข้ามสาขา เกิดเป็นนาโนเทคโนโลยี พันธุวิศวกรรม (Genetic Engineering) เปน็ ตน้ ตรงนท้ี ำใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงในสงั คมขนานใหญ่ ดจิ ทิ ลั กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตเรา คนรุ่นใหม่ที่เรียกว่าเป็น Digital Native กลายเป็นพวกที่คุ้นเคยกับการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีเป็นตัวกำหนด ผมขอพูดถึงสังคมที่พึงปรารถนาก่อนนะครับ ผมคิดว่า เรื่องของการเรียนรู้ แต่วิถีชีวิตกับเทคโนโลยีหรือการเรียนรู้ สังคมที่พึงปรารถนานั้น ประการแรกต้องเป็นสังคมที่มี มันต้องไปด้วยกัน สมัยก่อนที่เราไม่มีแท็บเล็ต ไม่มี Smart ประสิทธิภาพ เราจะทำอะไรกันอย่างเดิม ใช้จอบ ใช้เสียมขุด Classroom เรามีแต่กระดานชนวน ใช้หินชนวนเขียน ทำไม ดินกันอย่างเดิม ใช้วัวใช้ควาย มันไม่ได้แล้วครับ ถ้าสังคม ถึงเรียน ก.ไก่ ข.ไข่ ได้ล่ะครับ สุนทรภู่แต่งกลอนได้เพราะ เราจะมีอาหารให้ทุกคนบริโภคมากขึ้นต้องมีประสิทธิภาพใน มากเลย ไม่ได้ใช้แท็บเล็ต ไม่ได้ใช้สมาร์ทโฟน ไม่ได้เสิร์ช การผลิตมากขึ้น ต้องใช้เทคโนโลยี รถไถจะต้องเป็นเครื่อง- ความหมาย ไม่ได้หาคำเหมือน ก็ยังแต่งกลอนได้ นั่นก็ ไฟฟ้า ใช้เครื่องจักรเครื่องนวดข้าวต่างๆ แทนที่จะใช้ที่ดิน เพราะต้องใช้วิธีการสอนแบบดั้งเดิม ต้องรู้จักผสมคำ จำกัดเท่าเดิมผลิตได้ 60 ถัง ต้องผลิตได้ 600 ถัง คนต้อง กออะกะ กออากา พอมาถึงยุคสมัยนี้คนมี iPad คนมี ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ ปรับตัวเองได้ เปลี่ยนตัวเองได้ สมารท์ โฟนทใ่ี ชเ้ รยี นรดู้ ว้ ย e-Learning กต็ อ้ งเปน็ การเรยี นรู้ หาความรู้ใหม่ๆ มาเพื่อจะพัฒนาตัวเอง สังคมที่พึงปรารถนา ที่แตกตา่ งกบั การเรยี นในลกั ษณะดงั้ เดิม การถา่ ยทอดความรู้ จะต้องเป็นสังคมที่มีประสิทธิภาพ จะมีประสิทธิภาพได้ก็ แบบที่เรียกว่า Transmissive Education คือลุกขึ้นยืน ต้องมีแรงจูงใจ มีโครงสร้างของกฎหมาย มีโครงสร้าง แล้วก็สอน สอน สอน สอน เหมือนที่ทำกันมาในศตวรรษที่ ของสังคม และความสัมพันธ์ในสังคมที่ส่งเสริมให้เกิด 19 และ 20 มาถึงยุคปัจจุบันทำไม่ได้แล้วครับเพราะว่าการ ประสิทธิภาพขึ้นมา เรียนรู้ผ่านแท็บเล็ต ด้วยการสอนแบบดั้งเดิมหรือวิธีการยืน หน้าห้องแล้วบรรยายมันไม่ก่อให้เกิดผลอะไรขึ้นมา จะต้อง ประการที่สอง ต้องเป็นสังคมที่เป็นธรรม สังคมที่ไม่เป็น เพิ่มการมีส่วนร่วมเข้าไปด้วยหรือที่เรียกว่า Participatory ธรรมอยู่กันไม่ยั่งยืน เพราะว่าคุณปลูกคฤหาสน์ท่ามกลาง Education สลัมไม่ได้ สังคมที่มีคนรวยกระจุกแต่ความยากจนกระจาย มันอยู่กันไม่ได้ ความเป็นธรรมไม่ได้แค่เรื่องเงินอย่างเดียว ถามกันต่อไปว่า ถ้าต้องการจะปฏิรูปเปลี่ยนแปลงการเรียนรู้ แต่ว่าเป็นธรรมในเรื่องของระบบยุติธรรมด้วย คนรวยคนจน ไปสู่สังคมที่พึงปรารถนา จะต้องปฏิรูปอะไรและทำอย่างไร ต้องมีความเท่ากันภายใต้กฎหมาย ปรับปรงุ และเรียบเรียงจากการบรรยายพิเศษ เรื่อง “ปฏิรปู ระบบการเรียนรู้คือการปฏิรปู สังคมที่แท้จริง” ในงาน TK Forum 2014 เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2557 ณ โรงแรมเซ็นทารา แกรนด์ แอท เซ็นทรัลเวิลด์ ปฏิรปู การเรียนรู้เพื่อปฏิรูปสังคมไทย 105
ประการที่สาม เป็นสังคมที่มีคุณธรรม มีจริยธรรม คือสังคม คนที่เรียนรู้เป็นยังต้องรู้จัก Unlearn ด้วย เพราะความรู้ ที่ชื่นชมในความดีความงามและความจริง สังคมที่มีคุณธรรม บางอย่างที่เราเรียนรู้มาหรือเคยเชื่อเคยศรัทธามันอาจจะ เหมือนเป็นเกราะกำบัง มีธรรมะก็เหมือนมีเกราะกำบังตัวเอง ผิดก็ได้ ดังนั้นถ้าไม่ยอม Unlearn เราจะย้อนกลับมาทำ ไม่ให้ถูกทำร้ายได้ ถ้าคนเป็นคนดีอะไรก็ทำร้ายไม่ได้นะครับ เหมือนเดิม เพราะว่า Paradigm หรือความคิดของเราไม่ สุจริตคือเกราะกำบัง เพราะฉะนั้นสังคมที่พึงปรารถนาเป็น ยอมเปลย่ี น มนั กลายเปน็ ความเคยชนิ เราจงึ ตอ้ งรจู้ กั Unlearn 3 ลักษณะอย่างนี้ และไม่กลับมาทำตามความเคยชินเหมือนเดิมอีก คราวนี้ถามว่า แล้วการปฏิรูปการเรียนรู้ที่จะนำไปสู่สังคม นอกจากนั้นยังต้องรู้จัก Relearn หรือเรียนรู้สิ่งใหม่ที่เข้ามา ดังกล่าวต้องเป็นอย่างไร ผมว่าต้องมี 4 ลักษณะด้วยกัน ทุกวัน ไม่ใช่ปล่อยให้สิ่งที่เราเรียนรู้อยู่แล้วจมอยู่อย่างนั้น อย่างแรกต้องเป็นการเรียนรู้ที่ผู้เรียนรู้มีส่วนร่วม ผมว่าเรา ทุกวันนี้ครูไม่ใช่ผู้สอนแต่เป็นโค้ช เป็น Facilitator ของการ มาถึงยุคสมัยของการเปลี่ยนแปลงจาก Transmissive เรียนรู้ ไม่ใช่ให้ผู้เรียนจดไปท่องจำแล้วก็ตอบมาตามที่บอก Education เป็น Participatory Education กล่าวคือ จด แต่ต้องให้ผู้เรียนมีส่วนร่วม ใช้เวลาสอนส่วนหนึ่ง แล้ว วิธีการสอนด้วยการยืนพูดแล้วถ่ายทอดเพื่อให้ผู้เรียนจำไป ให้เวลาอีกส่วนหนึ่งกับการแบ่งกลุ่มอภิปรายถกเถียง ตั้ง แล้วมาตอบ ถ้าจำได้มากก็ตอบได้มาก ผมว่ามันมาถึง คำถาม วิพากษ์วิจารณ์ หรือแม้แต่เล่นเกมสมมติ หรืออะไร ยุคที่เป็นจุดจบแล้ว ถ้าจะเปลี่ยนแปลงไปเป็นสังคมที่ ก็แล้วแต่ที่เป็นประสบการณ์ที่ทำให้เขาซึมซับในส่วนที่ครูได้ พึงปรารถนานั้นจะต้องเป็นการผสมกันระหว่าง Transmissive สอนไปเพื่อที่จะได้เรียนรู้ด้วยตนเอง ซึ่งเขาจะจำได้ไม่รู้ลืม Education และให้คนที่เรียนได้มีส่วนร่วมในการเรียนรู้ด้วย เหมือนอย่างที่สิงคโปร์ทำไปแล้วคือ Teach Less and การเรียนรู้ลักษณะที่ 2 คือ จุดไฟ ผมคิดว่าการศึกษาโดย Learn More นะครับ Teach Them Less and Let ทั่วไปนั้นไม่ใช่การเติมน้ำในถังแล้ว แต่เป็นเรื่องของการจุด Them Learn More ก็คือสอนเขาให้น้อยลงและปล่อยให้ ไฟแห่งความอยากรู้อยากเห็น ใส่อะไรเข้าไปในสมองเท่าไร นักเรียนได้เรียนรู้มากขึ้น คนที่อ่านออกเขียนได้ในศตวรรษ ไม่สำคัญเท่ากับเอาอะไรไปเพาะหว่านไว้ในสมองเขา ให้เขา ที่ 21 ไม่ใช่คนที่อ่านหนังสือออกแต่ต้องเป็นคนที่เรียนรู้ได้ รู้จักคิด ได้เรียนรู้บางอย่าง ได้ซึมซับอะไรบางอย่าง อัลเบิร์ต เรียนรู้เป็นหรือ Learn to Learn ไอน์สไตน์ มี Quotation อันหนึ่งซึ่งคนไม่ค่อยได้ยิน เขา บอกว่าการศึกษาคือสิ่งที่คนเราลืมหมดแล้วที่เรียนมาจาก โรงเรียน แต่คือสิ่งที่หลงเหลืออยู่ในตัวคน ยกตัวอย่างตัวผม 106 เต็มสิบ
ที่เป็นคนในยุคที่ต้องเรียนเรขาคณิต ต้องท่องจำพิสูจน์สูตร ปีหนึ่งประมาณ 14 เปอร์เซ็นต์เท่านั้นเอง ที่เหลืออยู่กับ อะไรมากมาย สุดท้ายก็ไม่ได้เอาวิชานี้ไปใช้อะไรแล้วก็ลืมไป สังคมและอยู่กับพ่อแม่ เพราะฉะนั้นพ่อแม่หรือแม้แต่คนที่ หมด แต่สิ่งที่หลงเหลืออยู่ในตัวคือความสามารถในการใช้ ไม่มีลูกแต่เป็นสมาชิกของสังคม ก็ต้องมีส่วนร่วมรับผิดชอบ ตรรกะครับ ดังนั้นถ้าหากผู้สอนรู้จักจุดไฟความอยากรู้อยาก ด้วย เพราะเด็กทุกคนเป็นตัวกำหนดชะตากรรมของประเทศ เห็นในตัวผู้เรียน ให้ความใฝ่รู้เป็นสิ่งที่หลงเหลืออยู่ในชีวิต สังคมจะปล่อยให้เฉพาะพ่อแม่ ปล่อยให้ครู รัฐบาล หรือใคร ของเขา เด็กคนนั้นจะไม่มีวันอับจน เพราะเขาจะกลายเป็น รับผิดชอบเพียงฝ่ายเดียวไม่ได้ครับ มันต้องเป็นการเรียนรู้ที่ คนที่กระตือรือร้นต้องค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติมตลอดเวลา รับผิดชอบร่วมกันทั้งสังคม การเรียนรู้ลักษณะที่ 3 คือมีการร่วมรับผิดชอบกัน คนไทย ลักษณะที่ 4 ก็คือจะต้องเป็นการเรียนรู้ได้ทุกรูปแบบ จำนวนไม่น้อยมองว่าการเรียนรู้และการศึกษาเป็นเรื่องของ เป็นการเรียนรู้ตลอดชีวิต ซึ่งเราก็มีแหล่งเรียนรู้สำหรับ ครู ครูก็บอกว่าไม่ใช่ คุณพ่อคุณแม่ร่วมกันนำเด็กคนนี้เข้ามา การเรียนรู้ตลอดชีวิตอยู่หลายแห่ง และทีเคพาร์คก็เป็น ในโลก เพราะฉะนั้นพ่อแม่คือครูคนแรกของลูก ซึ่งเป็นความ หนึ่งในนั้น ผมคิดว่าการเรียนรู้ทั้ง 4 ลักษณะได้แก่การม ี จริงนะครับ ผมเคยคำนวณวันเวลาที่เด็กอยู่กับครใู นโรงเรียน สว่ นรว่ มของผเู้ รยี น จดุ ไฟใหผ้ เู้ รยี น มคี วามรบั ผดิ ชอบรว่ มกนั ทั้งสังคม และมีการเรียนรู้ได้ทุกรูปแบบ จะนำไปสู่สังคมที่ 107ปฏิรูปการเรียนรู้เพื่อปฏิรูปภสาังพค: มkชrไuื่อทjoตยicอ e นm athematics..com
พึงปรารถนาคือมีประสิทธิภาพ มีความเป็นธรรม และมี พฤติกรรม 2 อย่างที่ผมคิดว่าสำคัญและจำเป็นที่คนไทย คุณธรรมได้ ต้องมี อันแรกก็คือความเป็นมนุษย์ หรือความมีจิตใจที่ดี และสามารถเข้าใจความรู้สึกของคนที่อยู่ในฐานะที่แตกต่าง การปฏิรูปการเรียนรู้ คือการเปลี่ยนวิธีคิดของคนในสังคม กับเรา ผมขอเล่าตัวอย่างนิดหนึ่งว่าความเป็นมนุษย์เป็น ถ้าสังคมคิดว่าวิธีการสอนแบบเดิมไม่มีอะไรผิดพลาด ก็ทำ อย่างไรนะครับ มีนักศึกษาหญิงมาปรึกษาเพื่อนอาจารย์ของ ต่อไป เพียงแต่ขอให้ครูได้ทำงานของครูอย่างแท้จริง แต่ว่า ผมซึ่งเป็นที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์เพื่อขอขยายเวลาการส่ง ถา้ สงั คมมคี วามเหน็ พอ้ งตรงกนั หรอื มี Paradigm รว่ มกนั ว่า วิทยานิพนธ์ปริญญาโทไปอีกสักหนึ่งปี เหตุผลเพราะว่าเธอ ระบบการศึกษาที่จะต้องพัฒนาไปนั้นไม่ใช่การศึกษาแบบที ่ เพิ่งตั้งท้อง อาจารย์ที่ปรึกษาท่านนั้นตอบว่าท้องแล้วยังไง เคยทำกนั มา แตว่ า่ ตอ้ งมรี ปู แบบใหมข่ องการเรยี นการสอนและ คุณก็ต้องทำวิทยานิพนธ์ให้เสร็จอยู่ดี กติกาก็ต้องเป็นกติกา การบริหารจัดการ ผมเชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงก็จะเกิดขึ้นได้ สองปีต้องจบก็ต้องจบ เธอก็บอกว่าหนูไม่ได้วางแผนมาก่อน ว่าจะท้อง อาจารย์ที่ปรึกษาตอบว่าแต่สิ่งที่ต้องวางแผน สิ่งซึ่งต้องปฏิรูปเพื่อการปฏิรูปสังคม ผมคิดว่ามีอยู่ 4-5 แน่นอนคือคุณต้องจบภายใน 2 ปี ดิฉันต่อเวลาให้คุณไม่ได้ ประเด็นที่อยากนำเสนอก็คือ หนึ่ง ทักษะ โดยเฉพาะทักษะ หรอก แล้วสุดท้ายก็ไม่จบนะครับ ผมทราบมาว่าอาจารย์ ศตวรรษที่ 21 เช่นทักษะการคิด ทักษะการร่วมงานกับ ท่านนั้นไม่ได้แต่งงานแล้วก็ไม่เคยท้องด้วย ผมก็ไม่เคยท้อง คนอื่น ทักษะด้านความคิดริเริ่ม ทักษะการสื่อสาร นี่เป็น แต่ผมรู้ว่าคนท้องนั้นลำบากแค่ไหน ในแง่นี้ผมมองว่า สิ่งซึ่งจำเป็นต้องสร้างและส่งเสริม สอง ความรู้ โดยเฉพาะ ความเป็นมนุษย์ของอาจารย์ท่านนี้ต่ำมากเลย ความรู้ในเรื่องของวิชาชีพ สาม ทัศนคติ ซึ่งเป็นตัวกำหนด ชะตาชีวิตของคน คนที่มองโลกในลักษณะใดลักษณะหนึ่ง อีกเรื่องหนึ่งคล้ายๆ กัน ผมเคยมีลูกน้องที่ทำหน้าที่รับสมัคร ผลพวงของชีวิตก็ต้องเป็นไปตามทัศนคติที่เกิดขึ้น คนที่มอง คนเขา้ ทำงาน แลว้ มผี หู้ ญงิ คนหนง่ึ ซง่ึ ทำขอ้ สอบและสมั ภาษณ์ โลกเป็นลบยากที่จะมีอะไรที่เป็นบวกขึ้นมาได้ในผลลัพธ์ของ ได้ดีมากเลย แต่เขากลับไม่รับ ผมถามว่าทำไมไม่รับล่ะคนนี้ ชีวิต แต่ถ้าคนที่มองอะไรที่เกิดขึ้นดีทุกอย่าง อนาคตก็ต้องดี มีความสามารถมาก คำตอบคือเพราะเธอท้อง ผมฟังแล้ว ขึ้นแน่ สี่คือค่านิยม เป็นตัวที่ทำใหค้ นเราเกดิ คณุ ธรรม เช่น โกรธมากเลย ผมอยากจะรู้ว่าเธอคนนี้จะท้องไปตลอดชาติ คา่ นยิ มเรอ่ื งวนิ ยั ความซอ่ื สตั ย์ ความกตัญญูกตเวที สุดท้าย ไหม แล้วตัวคุณเกิดมาได้ไหมถ้าแม่ไม่ท้อง คือคนบางคนมี คือพฤติกรรม ซึ่งเป็นผลพวงจากทักษะ ความรู้ ทัศนคติ ความเป็นมนุษย์อยู่ในตัวน้อยไปหน่อยนะครับ และค่านิยม 108 เต็มสิบ
หรืออีกสักเรื่องนะครับ คนทำงานเกษียณอายุเป็นแค ่ ตราบใดที่กินน้ำพริก ยิ่งพูดภาษาไทยได้ยิ่งดีใหญ่เลย เรา พนักงานเล็กๆ รับเงินก้อนหลังเกษียณอย่างดีก็ไม่กี่แสนบาท สามารถอยู่ร่วมกันได้เป็นอย่างดี ถ้าเรายอมรับว่าความเป็น แต่ฝ่ายงานที่ดูแลเรื่องประโยชน์ทดแทนให้กับพนักงานกลับ ไทยไม่ได้มาจากเชื้อชาติ แต่มาจากการที่มีค่านิยมร่วมกันใน พยายามจะตัดเงินของเขาให้น้อยลงไปอีก ผมก็ต้องติงไปว่า สังคม และยอมรับพื้นฐานของวัฒนธรรมและวิถีชีวิตที ่ คนเรามีแค่ชีวิตเดียว เขาทำงานให้คุณมา 30 ปี ชีวิตของเขา หลากหลายแตกต่างกัน ไม่ว่าจะเกิดบนแผ่นดินไทยหรือ เอากลับคืนมาไม่ได้แล้ว คุณจะหมุนเวลากลับไปเหมือนกด อพยพเข้ามา แต่เมื่อมาอยู่ร่วมกลมกลืนกัน เราก็มองเขาเป็น คอมพิวเตอร์ Undo ไม่ได้ 30 ปีมีหนเดียว 60 ปีก็ม ี ไทยร้อยเปอร์เซ็นต์เหมือนกันทุกคน อันนี้คือความเข้าใจเรื่อง หนเดียว ชีวิตเขามอบให้กับองค์กรแล้วเพราะฉะนั้นคุณต้อง ความเป็นพลเมืองที่ถูกต้อง มอบสิ่งที่มีค่าให้กับการเสียสละของเขา ซึ่งนี่ไม่ใช่แค่เรื่องเงิน นะครับ แต่ท่านเชื่อไหมครับคนจำนวนไม่น้อยไม่เข้าใจตรงนี้ คนไทยเราเป็นนักปฏิบัติ ไม่ใช่นักอุดมการณ์ ผมเชื่อว่าถ้าเรา จึงขอฝากไว้ว่าความเป็นมนุษย์เป็นพฤติกรรมที่สำคัญมากๆ ปฏิรูปการเรียนรู้ ทั้งในเรื่องของความรู้ ทักษะ พฤติกรรม สำหรับสังคมไทยที่พึงปรารถนา ค่านิยม ทัศนคติ แล้วเพิ่มมิติความเป็นมนุษย์กับความเป็น พลเมืองเข้าไป จะนำไปสู่การปฏิรูปสังคม สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่ พฤติกรรมอีกอันหนึ่งคือความเป็นพลเมือง ทุกวันนี้เราจะพบ หน้าที่ของใครที่จะต้องมาทำ ไม่ใช่กระทรวงศึกษา ไม่ใช่ กับความแตกต่างของผู้คนในบ้านเรามากขึ้น โดยเฉพาะคน คสช. ไม่ใช่มหาวิทยาลัย แต่เป็นหน้าที่ของคนไทยทุกคนที่ ที่มาจากสังคมอื่นประเทศอื่น ถ้าใครบอกว่าเรายังไม่มี จะร่วมกันคิดและร่วมกันสร้างกระบวนการเรียนรู้เพื่อให้เกิด ประชาคมอาเซียน ลองไปดูในซอยบ้านผมครับ ร้าน สังคมที่พึงปรารถนาขึ้นมาได้จริง ก๋วยเตี๋ยวก็อาเซียน บ้านผมก็อาเซียน ข้างบ้านผมก็อาเซียน บ้านถัดไปเอาอาเซียนจากเกาะมาเลี้ยงลูกเงินเดือนหมื่นกว่า บาทเพราะว่าพูดภาษาอังกฤษได้มาจากฟิลิปปินส์ แล้วเราจะ ทำอย่างไรกับคนเหล่านี้ครับ เขาไม่กลับบ้านเขาแน่นอน พม่า ค่าแรงขั้นต่ำวันละ 50 บาท กัมพูชาประมาณ 100 บาท แต่ ประเทศไทย 300 บาท โอกาสมีมากมาย แล้วคนไทยก็ไม่ สนใจด้วยว่ามาจากชาติไหน ตราบใดที่ไม่สร้างปัญหา ปฏิรปู การเรียนรู้เพื่อปฏิรูปสังคมไทย 109
ไขปมปญั หาการศึกษา การอา่ น การเรียนรู้ สัมภาษณพ์ เิ ศษ ดร.คุณหญงิ กษมา วรวรรณ ณ อยธุ ยา อดตี ปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร อดีตเลขาธิการคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พ้นื ฐาน ปัญหาหลักที่สำคัญของระบบการศึกษาการเรียนรู้ ของไทยคืออะไร และควรจะแก้ไขอย่างไร คนมักคิดว่าถ้าเรามีคำตอบหนึ่งคำตอบ แล้วจะสามารถแก้ไขปัญหาได้ ทุกอย่าง ความจริงแล้วไม่ใช่ ภาษาอังกฤษเรียกว่า No Silver Bullet เพราะการแก้ปัญหาระบบการศึกษาจะต้องขับเคลื่อนทั้งระบบ ลำดับแรกคือเริ่มตั้งแต่ครอบครัว เราจะต้องไม่ปล่อยให้เด็กเติบโตขึ้น ท่ามกลางความเหลื่อมล้ำ ควรมีการส่งเสริมให้พ่อแม่มีความรู้และ ความเข้าใจเกี่ยวกับพัฒนาการเด็ก ในฟินแลนด์รัฐบาลช่วยเตรียม ความพร้อมให้กับพ่อแม่ มีเงินอุดหนุนสำหรับการเลี้ยงดูเด็กให้มี คุณภาพ ส่วนที่อังกฤษเคยมีการปฏิรูปการศึกษาครั้งใหญ่โดยทุ่มไปที่ โรงเรียนกับครู แล้วพบว่าสามารถขยับผลสัมฤทธิ์ได้ 75% ของเด็ก ทั้งหมด แต่เด็กอีก 25% ไม่สามารถขยับได้เลย เด็กกลุ่มนี้ทั้งหมดมา จากครอบครัวที่ยากจน ครอบครัวซึ่งเด็กกลับไปบ้านแล้วก็พบว่าไม่มี ใครคอยอยู่ที่บ้าน เป็นเด็กที่มาเรียนโดยไม่มีอาหารเช้า อังกฤษจึง เปลี่ยนยุทธศาสตร์แทนที่จะเน้นครูอย่างเดียวก็เน้นทุกคนที่ทำงานกับ เด็ก ทั้งตำรวจ นักสังคมสงเคราะห์ เปลี่ยนโปรแกรมการเรียนการสอน มีโครงการอาหารเช้า มีกิจกรรมหลังเลิกเรียน ทำเป็นแพคเกจใหญ่เพื่อ ที่จะรองรับเด็กทุกระดับ
ลำดับต่อมาคือโรงเรียน ในสมัยก่อนไม่ใช่เด็กทุกคนที่จะสามารถเข้าสู่ระบบโรงเรียน แต่มักเป็นเด็กซึ่งมีความ พร้อมมาจากบ้าน พ่อแม่อยากให้เรียน เด็กก็อยากเรียน ครูจึงสอนได้อย่างไม่ยากลำบากนัก แต่ปัจจุบันเด็ก ได้เรียนเกือบทุกคน ทั้งๆ ที่บางคนอาจมาจากครอบครัวที่ไม่มีความพร้อม ความเหลื่อมล้ำจึงมีมาก่อนการเข้า โรงเรียน ถา้ โรงเรยี นยงั สอนเหมอื นเดมิ คอื ไมป่ รบั ตวั ใหม้ นี วตั กรรมการเรียนการสอนที่หลากหลาย ชอ่ งวา่ งทม่ี ี อยู่แล้วก็จะขยายกว้างมากขึ้นๆ ปัญหาของโรงเรียนส่วนใหญ่ขณะนี้ก็คือไม่สามารถที่จะดูแลเด็กที่เรียนอ่อน โดยส่วนตัวดิฉันเชื่อว่าเด็กทุกคนสามารถเรียนได้ แต่ครูก็ต้องทุ่มเทมากเป็นพิเศษกับกลุ่มเด็กที่เรียนอ่อน รวมทั้งโรงเรียนก็ต้องได้รับการเสริมความพร้อมให้สามารถดูแลเด็กกลุ่มนี้ได้ สุดท้ายเป็นเรื่องของสังคมรอบนอก ในประเทศที่เจริญแล้วจะมีแหล่งเรียนรู้อย่างเพียบพร้อม มีพิพิธภัณฑ ์ มีห้องสมุด แม้กระทั่งสื่อสารมวลชนก็ยังเอื้ออำนวยต่อการเรียนรู้ แต่สังคมไทยยังไม่ใช่แบบนั้น เด็กของเรา ยังมีจำนวนไม่น้อยที่ขาดแคลนมาจากบ้าน โรงเรียนก็อาจจะไม่สามารถชดเชยความขาดแคลนนี้ได้ทั้งหมด พอออกไปสังคมข้างนอกก็มีแต่แหล่งอบายมุข ไม่มีอะไรที่เด็กจะได้รับการเพิ่มพูนสติปัญญา เพราะฉะนั้นดิฉันจึงไม่เชื่อในคำตอบเดียว แต่น่าเสียดายที่คนคุมนโยบายหรือนักวิชาการก็ยังเชื่อในคำตอบ เดียวอยู่จวบจนทุกวันนี้ นี่คือปัญหาหลักที่สำคัญ เรียกได้ว่านอกเหนือจากครอบครัว สังคม โรงเรียน ปัญหา การเรียนรู้ ยังมาจากผู้กำหนดนโยบายด้วย ก็มีส่วน บางครั้งดิฉันคิดว่าธุรกิจก็มีส่วนกำหนดนโยบาย งบประมาณจำนวนไม่น้อยเสียไปก็เพื่อตอบสนองสิ่งที่ ธุรกิจเป็นคนกำหนด โดยเฉพาะเรื่องเทคโนโลยีนี่เห็นชัด มาก บางโรงเรียนมีอุปกรณ์ไอทีซึ่งไม่จำเป็นและไม่เหมาะสมกับโรงเรียน แต่ไม่ว่ายุคสมัยไหนเครื่องมือเหล่านี้ก็ถูกซื้อเพื่อเป็นคำตอบสำเร็จรูป สำหรับโรงเรียน เริ่มจากที่ภาคธุรกิจมีของนั้นๆ อยู่ แล้ว พยายามนำของเหล่านั้นมาเชื่อมโยงว่าจะสามารถแก้ ปัญหาของโรงเรียนได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรงเรียน
ขนาดเล็ก มีแต่คนพร้อมที่จะมาช่วยแก้ปัญหา โดยที่ไม่เคย ผลการวิจัยของ McKinsey ระบุว่าการจะพัฒนาระบบ เข้าไปดูจริงๆ หรอกว่าโรงเรียนต้องการหรือเปล่า ในที่สุดก็ การศึกษาต้องใช้เวลาไม่น้อยกว่า 7 ปี ภายใต้นโยบายที่ ตกเป็นเหยื่อของธุรกิจ ต่อเนื่อง แต่สำหรับบ้านเราบางทีผู้กำหนดนโยบายมาจาก พรรคเดียวกันยังมีนโยบายไม่เหมือนกัน แต่ก็ไม่ได้หมาย- ความว่าจะทำอะไรไม่ได้เลย จริงๆ แล้วที่ระบบการศึกษา การพูดว่าการแก้ปัญหาเรื่องการศึกษา อยู่ได้ทุกวันนี้ก็เพราะโรงเรียน ถ้าผู้บริหารโรงเรียนดี และการเรียนรู้จะต้องขับเคลื่อนพร้อมกัน นโยบายจะเป็นอย่างไรเขาก็สามารถนำไปปรับประยุกต์ให้ ทั้งระบบจะทำให้เกิดช่องว่างที่ทำให้ไม่มีเจ้าภาพ เหมาะสมได้ ที่ชัดเจนในการรับผิดชอบแก้ไขปัญหาหรือไม่ โดยส่วนตัวคิดว่าคนที่ควรเป็นเจ้าภาพจริงๆ คือกรรมการ บริหารสถานศึกษา สมัยหนึ่งเราเคยหวังว่ากรรมการ การปฏิรูปการศึกษาที่กำลังเกิดขึ้นควรจะมี สถานศึกษาจะสามารถมีสิทธิมีเสียงในการเลือกผู้อำนวยการ กรอบเรื่องใดเป็นพิเศษ โรงเรียนได้ ปัจจุบันกรรมการสถานศึกษามีความเข้มแข็ง ดิฉันสนใจเรื่องความมีคุณภาพที่อยู่บนพื้นฐานของความ มากขึ้นก็จริง หลายแห่งมีความกระตือรือร้นติดตามดูว่า เท่าเทียม ดิฉันไม่เชื่อในเรื่องที่หยิบเด็กเก่งมาจำนวนหนึ่ง ผู้อำนวยการที่จะย้ายมามีผลงานอะไร แต่อำนาจก็ยังไม่ได้ แล้วเอามาปั้นให้ดีเลิศ แต่เชื่อว่าถ้าเราจะขยับการศึกษาให้ดี อยู่ที่เขา ทำได้เพียงแค่ให้ข้อเสนอแนะแก่โรงเรียน ขึ้นเราต้องขยับทั้งหมด เด็กทุกคนต้องได้รับโอกาสทางการ ศึกษาและการเรียนรู้ ไม่ใช่เฉพาะเด็กที่เรียนดี โครงสร้างของระบบการศึกษาไทยยังไม่กระจายอำนาจเท่าที่ ควร สว่ นใหญย่ งั คงรวมศนู ยอ์ ยทู่ ก่ี ระทรวง บางครง้ั กระทรวง สำหรับการปรับปรุงการเรียนการสอน วิธีการเรียนการสอน มีโครงการที่เกิดจากความปราถนาดีแต่พอเข้าไปในโรงเรียน ที่ถูกมองว่าดีอาจไม่ได้ดีสำหรับทุกคน วิธีการที่สำคัญที่สุด แล้วก็ผิดฝาผิดตัว ถ้ากระทรวงแข็งมากโรงเรียนจะไม่กล้าทำ คือทำอย่างไรครูจึงจะเข้าใจเด็ก ทำอย่างไรครูจึงจะเชื่อว่า อะไรแตกต่างไปจากสิ่งที่กำหนดเป็นนโยบาย แม้เขาจะรู้ว่า เด็กทุกคนเรียนรู้ได้ มีความศรัทธาในตัวเด็กแล้วพยายามหา เขามีข้อเสนอที่ดีกว่าแต่เขาก็ต้องปฏิบัติตามนั้น ซึ่งอันนี้ก็ วิธีให้เด็กคนนั้นเรียนรู้ ซึ่งไม่ได้มีคำตอบเดียวหรือวิธีการ เป็นเรื่องที่น่าเสียดาย เดียว เด็กบางคนไม่ได้กินข้าวเช้า ไม่ได้นอน หรือพ่อแม่ ทะเลาะกัน สมาธิก็ไม่เหลือ ถ้าครูมีความใส่ใจจะช่วยแก้ ปัญหาเหล่านี้ได้ ต้องใช้เวลานานแค่ไหนในการที่จะแก้ปัญหา ทั้งระบบ ไขปมปัญหาการศึกษา การอ่าน การเรียนรู้ 113
ดูเหมือนว่าสุดท้ายแล้วครูก็คือผู้มีบทบาทสำคัญ ในขอบเขตจำกัด จำนวนพิมพ์สิ่งพิมพ์อาจลดน้อยลงแต่ก็ยัง ที่สุดต่อการเรียนรู้ของเด็ก แล้วบทบาทของครู เหลืออยู่ เด็กบางคนแม้จะเคยใช้ไอแพดแต่ก็ยังเรียกหา กับการส่งเสริมการอ่านควรจะเป็นอย่างไร หนังสือนิทาน เพราะมีภาพเป็นกระดาษที่จับต้องได้ บางครั้ง โรงเรียนจำนวนมากมีห้องสมุดเพราะเป็นเหมือนสัญลักษณ์ ก็มี Pop up สนุกๆ เพราะหนังสือยังคงมีเสน่ห์ในตัวของ แห่งความพร้อม มีอาคารสถานที่ที่ดูดีแต่หนังสือกลับไม่ค่อย มันเองที่อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เข้ามาทดแทนไม่ได้ มีคุณภาพ บางทีหนังสือดีๆ กลับนำไปวางไว้บนชั้นที่สูงจน เด็กเอื้อมหยิบไม่ถึง เด็กก็ไม่ได้อ่าน หรือบางทีครูก็ซื้อ แอพพลิเคชั่นหรือเทคโนโลยีการอ่านสมัยใหม่ หนังสือที่มีสาระหนักๆ ให้เด็กอ่านเพราะเห็นว่าเป็นหนังสือดี เป็นอันตรายต่อพัฒนาการของเด็กหรือไม่ แต่จริงๆ แล้วจะต้องผสมผสานกันไประหว่างหนังสือดี ปัจจุบันมีแอพพลิเคชั่นเป็นแสน บางแอพลิเคชั่นก็ดีมาก เช่น ประเภทสาระและบันเทิง โดยรวมแล้วถ้าห้องสมุดมีหนังสือดี ให้เด็กสร้างการ์ตูนเองโดยการเลือกภาพแล้วอัดเสียงลงไป เด็กจะกระหายที่จะเข้ามาอ่านเอง ดิฉันยังจำภาพงานสัปดาห์ แต่ปัญหาตอนนี้คือเราไม่รู้เลยว่าอันไหนเป็นของดี หน่วยงาน หนังสือที่จังหวัดสุรินทร์ได้ไม่ลืม เป็นภาพเด็กที่ไม่มีแม้แต่ อย่าง TK park อาจจะช่วยคัดเลือกรายชื่อแอพพลิเคชั่นดีๆ รองเท้าใส่แต่พอเขาเห็นหนังสือก็กระโจนเข้าหา สำหรับเด็กมาเผยแพร่ ก็จะเป็นประโยชน์มาก วางทุกงานอ่านทุกคน ก็เป็นโครงการที่ดี แต่บางโรงเรียน แนวโนม้ การอา่ นในอนาคตขา้ งหนา้ กค็ งเปน็ เรอ่ื งของเทคโนโลยี สร้างพิธีกรรมเยอะเกินไป เช่นบังคับให้เด็กต้องเขียนบันทึก โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้อมูลความรู้หรือเนื้อหาทางวิชาการ การอ่านลงสมุด การส่งเสริมการอ่านต้องเริ่มตั้งแต่เด็กนั้น สามารถค้นหาได้ง่ายทาง Google หรืออ่านได้จาก E-Book ถูกต้อง แต่ต้องให้เด็กเกิดความรู้สึกเป็นธรรมชาติ กลาย แต่สำหรับเด็กเล็กถือว่าเป็นกลุ่มเฉพาะที่ยังควรจะต้องใช้ เป็นนิสัย ไม่ใช่ถูกบังคับ หนังสือเป็นหลัก พวกหนังสือภาพหรือหนังสือเด็กที่สอน คำงา่ ยๆ สน้ั ๆ จะชว่ ยทำใหเ้ ดก็ ไดส้ มั ผสั ถอ้ ยคำทห่ี ลากหลาย มีคนวิเคราะห์ว่าวันหนึ่งห้องสมุดจะตาย แล้วกลายเป็นคลังภาษาในสมองได้ตั้งแต่ก่อนวัยเรียน เพราะคนจะหันไปอ่านหนังสือทางอุปกรณ์ อิเล็กทรอนิกส์กันเป็นส่วนใหญ่ ประเด็นนี้ท่าน มองอย่างไร ในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา คิดว่าอะไรคือ ปรากฎการณ์ที่โดดเด่นมากในเรื่องของ ที่ญี่ปุ่น อเมริกา หรือประเทศที่เจริญแล้วห้องสมุดอาจจะปิด การส่งเสริมการอ่านในประเทศไทย ตัวลง แต่สำหรับเมืองไทยตอนนี้ Smart Device ยังมีอยู่ ดิฉันคิดว่าคือสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ซึ่งเปรียบเสมือน 114 เต็มสิบ
ประภาคารของการอ่าน และการทพ่ี ระองคเ์ สด็จเปิดห้องสมุด บางคนเขียนใน dek-d.com แล้วก็เอาไปพิมพ์ เด็กสมัยใหม่ เฉลิมราชกุมารีทุกแห่ง อ่านหนังสือกันเยอะขึ้น เพียงแต่เขาอาจจะยังไม่อ่านหนังสือ ที่มีสาระเท่าที่เราอยากจะให้เป็น ซึ่งสาเหตุหนึ่งก็เป็นเพราะว่า ความเป็นมาของการทำห้องสมุดเฉลิมราชฯ นั้น มาจากการที่ หนังสือประเภทนี้ยังไม่ถึงมือเขา แต่กระจุกอยู่ในกลุ่มเฉพาะ แต่เดิมนั้นเรากำหนดว่าอำเภอไหนอยากมีห้องสมุดจะต้องมี ที่สนใจ ไม่ได้กระจายออกไปถึงกลุ่มวัยรุ่นวงกว้าง งบประมาณของอำเภอมาสมทบ แต่สำหรับอำเภอที่ห่างไกล มากๆ นั้นไม่มีทางเลยที่จะหาเงินมาได้ ก็เท่ากับว่าอำเภอนั้น ยุคสมัยหนึ่งที่มีการทำห้องสมุด 3 ดี ก็ดูเหมือนจะมีหนังสือ จะไม่มีห้องสมุดเลย จึงได้ขอพระราชานุญาตที่จะสร้าง ลงไปที่ห้องสมุดมากขึ้น การมีหนังสือที่หลากหลายใน ห้องสมุดถวายพระองค์ท่าน ในแง่ของแนวคิด การสร้าง ห้องสมุดประชาชน หรือการที่ห้องสมุดโรงเรียนเปิดโอกาสให้ ห้องสมุดไม่ใช่เรื่องยากหรอก แต่การที่พระองค์ท่านทรงรับ คนสามารถเข้าไปใช้ประโยชน์ได้มากขึ้นนอกเหนือจาก โครงการนี้แล้วเสด็จเปิดด้วยพระองค์เองทุกแห่ง จนทำให้ นักเรียน รวมถึงร้านหนังสือที่เปิดโอกาสให้มีมุมนั่งอ่านหรือ เดี๋ยวนี้มีห้องสมุดเฉลิมราชกุมารีระดับอำเภอถึง 100 กว่า จัดกิจกรรม พวกนี้ก็น่าจะมีส่วนที่ทำให้การอ่านกลายเป็น แหง่ แลว้ และทกุ แหง่ ทพ่ี ระองคท์ า่ นเสดจ็ ทา่ นจะดรู ายละเอยี ด ส่วนหนึ่งของสังคม ไม่ใช่แค่ปรากฏการณ์ชั่วคราว ท่านจะถามว่ามีหนังสือเล่มนั้นไหม เล่มนี้ไหม คือดิฉันคิดว่า ไม่เพียงแต่พระองค์ท่านจะแสดงให้เห็นว่าการอ่านมีคุณค่า การส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ในประเทศ เทา่ นน้ั แตท่ า่ นยงั ทรงนพิ นธห์ นงั สอื ไวม้ ากมาย ปรากฎการณ์ ไทยควรจะมีทิศทางอย่างไร อันนี้คือสิ่งที่ยิ่งใหญ่ที่สุดสำหรับคนไทย เป็นการสถาปนา การอ่านเป็นเรื่องที่ไม่ตกยุคตกสมัย ถ้าจะลดความเหลื่อมล้ำ การอ่านให้อยู่ในใจของคน ในสังคม การอ่านเป็นเครื่องมือที่ดีที่สุด แม้ว่าหนังสือจะมี ราคาแพง แต่จริงๆ แล้วหนังสือสามารถเข้าถึงกลุ่มคนที่ขาด โอกาสได้มากที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มที่เราอยากจะ การอ่านจะเป็นแค่ปรากฎการณ์ชั่วคราวในสังคม เริ่มต้นคือกลุ่มเด็กเล็ก เพราะการร่วมมือทุ่มเทเพื่อให้เด็ก ไทย หรือว่าทุกวันนี้กลายเป็นสิ่งที่ถูกปลูกฝัง อ่านหนังสือเท่ากับเราลดค่าใช้จ่าย ลดเวลาแก้ปัญหาที่จะตาม ในสังคมได้แล้ว คือถ้าดูจากงานสัปดาห์หนังสือจะเห็นว่าคนที่ไปเป็นเด็กและ มาในระยะยาว ไมว่ า่ จะเปน็ ปญั หาเรอ่ื งพฤตกิ รรม ปญั หาเรื่อง วัยรุ่นทั้งนั้น ในขณะเดียวกันก็ต้องยอมรับว่าเดี๋ยวนี้หนังสือ การเรยี นรู้ ลว้ นแกไ้ ดด้ ว้ ยการสง่ เสรมิ การอา่ นใหก้ บั เดก็ ตง้ั แต่ ทเ่ี ขยี นและจำหนา่ ยกเ็ ปน็ หนงั สอื วยั รนุ่ เยอะมาก คงบอกไมไ่ ด้ ยังเล็กๆ ว่าดีหรือไม่ดี แต่อย่างน้อยพวกเขาก็มีจินตนาการที่จะเขียน ไขปมปัญหาการศึกษา การอ่าน การเรียนรู้ 115
เปล่ียนกระบวนทศั น ์ การเรยี นการสอน สร้างนวัตกร ผลิตผูน้ ำ สัมภาษณ์พิเศษ ดร.พารณ อศิ รเสนา ณ อยุธยา ผอู้ ำนวยการใหญ่ โรงเรียนดรุณสกิ ขาลยั อาจารย์คิดว่าตอนนี้การศึกษาไทยสามารถตอบโจทย์ของสังคมแล้วหรือยัง ทั้ง ในฐานะที่เป็นแหล่งอุปทานตลาดงานตอบสนองธุรกิจและสังคม และในฐานะ แหล่งสร้างปัญญาที่ให้ผู้เรียนค้นพบความสามารถและใช้ศักยภาพของตนเพื่อ ประโยชน์ส่วนรวม ผมมีความเชื่อตามแนวคิดของของ Peter M. Senge ที่ว่า องค์กรที่จะอยู่ได้อย่างมั่นคงยั่งยืนระยะ ยาว ต้องเป็นองค์กรที่เรียนรู้ได้เร็วกว่าและเก่งกว่า คือต้องเป็น Innovation Centric Corporation รู้จักสร้างของใหม่ๆ ให้แตกต่างไปจากที่ตลาดมีอยู่ สังคมเราต้องการ innovator แต่ ตอนนี้คนไทยยงั ไมพ่ รอ้ ม พน้ื ฐานของสงั คมและการศกึ ษาไทยไมไ่ ดส้ รา้ ง innovator เรายงั เรยี นโดยมี ครยู นื สอนหนา้ กระดานดำแล้วนักเรียนก็พูดตาม แต่สังคมต้องการคนที่เป็นผู้นำ คนที่คิดเป็นทำเป็น ต้องสร้างคนให้มี passion ในการเรียนรู้ กระหายที่จะเรียนรู้ตลอดเวลา พอสร้างปัญญาแล้วมันจะตอบทุกอย่าง ถ้าเด็กมีนิสัยใฝ่เรียนรู้ไปตลอดชีวิตเขาก็จะเรียนรู้ได้ด้วย ตนเอง อีกหน่อยความรู้จะมีอายุสั้นลงทุกทีๆ ต่อไปความรู้ใหม่ๆ จะเกิดขึ้นมาเรื่อยๆ คนที่คิดเป็น ทำเป็นมีความคิดสร้างสรรค์ มีความกระหายใฝ่รู้ เขาจะสร้างงานด้วยตัวของเขาได ้
จะเปลี่ยนแปลงอย่างไรให้สถาบันการศึกษาทำ การเรม่ิ ตน้ สรา้ งผนู้ ำการเปลย่ี นแปลงจากโรงเรียน หน้าที่นี้ แหง่ น้ี จะสามารถขยายไปยงั โรงเรยี นอน่ื ๆ อยา่ งไร ต้องมีผู้นำการเปลี่ยนแปลง โรงเรียนดรุณสิกขาลัยกำลังเป็น เราพยายามขยายแนวคดิ ไปทกุ ภาคสว่ นของสงั คม ตวั อยา่ งเชน่ ผู้นำการเปลี่ยนแปลงนวัตกรรมแห่งการเรียนรู้ การพูดอย่าง ทบ่ี า้ นนานอ้ ย แตก่ อ่ นหนส้ี นิ ลน้ พน้ ตัว เดี๋ยวนี้สามารถยืนอยู่ เดยี วไมม่ ปี ระโยชนม์ นั ตอ้ งลงมอื ปฏบิ ตั ิ Professor Seymour ได้ด้วยตัวเองแล้ว นอกจากนั้นก็มีที่บ้านสามขา จังหวัด Papert แห่ง MIT ใช้เวลา 20 ปีเฝ้าสังเกตว่าเด็กจะเรียนรู้ ลำปาง ผมบอกพ่อหลวงหรือผู้ใหญ่บ้านว่า ผมไม่มีเงินมาให้ ได้ดีอย่างไร และพบว่าการนำเรื่องที่เด็กชอบมาให้เรียนรู้โดย แต่จะเอาปัญญามาให้ ตอนนั้นเขาไม่ตอบไม่อะไร สิบปีให้ ลงมือปฏิบัติคือคำตอบ หลังพ่อหลวงบอกว่าการเอาปัญญามาให้ดีกว่าเอาเงินมาให้ ทน่ี น่ั เมอ่ื เดก็ ไปเรยี นรนู้ อกโรงเรยี น แมก่ จ็ ะตามมาทำอาหารให้ ครตู อ้ งเปลย่ี นบทบาทจากผสู้ อนเปน็ Facilitator ใชห้ ลกั การ ลกู กนิ พอ่ กต็ อ้ งขนงานจากทบ่ี า้ นมา กเ็ รยี นรไู้ ปดว้ ยกนั ครูก็ Teach Less Learn More คือต้อง Learning How to สำคัญครูต้องไปเรียนรู้ด้วย Learn เพื่อให้เกิด Thinking about Thinking เราอยาก ให้เด็กเรียนรู้วิธีการเรียนรู้เพื่อให้เขาคิดที่จะคิดต่อไปได้ ที่นี่ ผมเคยนำแนวคิดไปเผยแพร่ให้กับโรงเรียนรัฐบาลหลายแห่ง เป็นโรงเรียนไม่ใช่โรงสอน เป็น Child Master เอาเด็กออก ใครๆ ก็ว่าดี แต่พอเปลี่ยนอาจารย์ใหญ่ก็ล้มทุกที ผมเลย ไปสู่ชีวิตข้างนอก เด็กสนใจอยากรู้เรื่องอะไร โรงเรียนก็เชิญ ออกมาอยู่นอกระบบแล้วมาตั้งโรงเรียนของผมเองที่นี่ ผมคมุ ผู้เชี่ยวชาญด้านนั้นมาคุยให้ฟัง ได้หมด แต่กระนั้นก็ตามเรายังลงลึกไม่ได้ ถ้ามีเด็กบอกว่าไม่อยากทำอะไรเลย ไม่อยาก ที่บ้านนาน้อยกับบ้านสามขาเราลงได้ลึกกว่า เขาเคยเผชิญกับ เรียนอะไรเลย จะทำอย่างไร ภาวะขาดน้ำในช่วงหน้าแล้งจนไม่มีน้ำกิน ผมพาทั้งเด็ก ก็ต้องมีวิธีจูงใจ เสนอว่าอย่างนั้นดีไหม อย่างนี้ดีไหม สิ่งที่ และผู้ใหญ่ไปดูห้วยฮ่องไคร้ เขาได้เห็นภาพว่าที่ที่เคยเป็น เด็กสนใจที่สุดมักเป็นเรื่องที่อยู่รอบตัว เช่น การปลูกผัก เขาหัวโล้นตอนนี้กลับกลายเป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ได้อีกครั้ง ปลูกต้นไม้ อย่างที่โรงเรียนเด็กก็ทำ Green Roof เขาสนใจ มีอยู่วันหนึ่งเกิดไฟป่าลามมาไหม้โรงเรียน เด็กจึงเริ่มคิดที่จะ ปลูกข้าวปลูกผักและเป็นหมอดิน สร้างฝายแม้ว (ฝายชะลอน้ำ) ขึ้นบ้าง ผมก็ช่วยเขาหาทุน พ่อแม่ก็ขึ้นไปช่วยกันทำ ปีแรกทำฝายข้างล่าง น้ำมาฝายก็พัง ปตี อ่ ไปกไ็ ปทำจากขา้ งบนลงมากอ่ น กย็ งั พงั อกี ซง่ึ เขากเ็ รยี นรู้ 118 เต็มสิบ
ว่าเพราะสายน้ำมันไหลลงมาข้างๆ ด้วย จนปีที่สาม ถึงจะทำ โรงเรียนนี้หล่อหลอมให้เด็กกล้าคิดกล้าถาม มี สำเร็จ ทุกวันนี้มีเป็นหมื่นฝาย พ่อหลวงบอกว่าไม่ต้องสร้าง ความเป็นผู้นำ แต่เมื่อเขาออกไปอยู่สังคมข้าง แล้ว ป่าขึ้นมาเต็มหมด มีผึ้งมาอยู่ มีสัตว์ป่ามาอยู่ นี่คือการ นอก เจอผู้ใหญ่ที่ไม่ชอบให้ถาม ชอบตัดสินคน เรียนรู้จากการปฏิบัติ แบบถูกผิด เด็กๆ จะสามารถเติบโตโดยยังกล้า คิดกล้าตั้งคำถามอยู่หรือไม่ เราต้องเปลี่ยน Mindset ก่อน แต่ก่อนเขาเคยคิดว่าเผาป่า เขาเรยี นรไู้ ด้ สงั คมจะเปลย่ี นไปอยา่ งไรเขากส็ ามารถปรบั ตวั ได้ แล้วเห็ดจะขึ้นผักหวานจะขึ้น ป่าก็โปร่งยิงสัตว์ได้ง่าย มา มันเป็นอาวุธสำคัญที่ติดตัวอยู่ในสายเลือด เขาต้องเรียนรู้ว่า ตอนนี้ป่าสมบูรณ์เขาตีผึ้งได้ปีหนึ่งครอบครัวละ 7,000 กว่า สังคมวัฒนธรรมข้างนอกเป็นแบบนั้น แล้วก็ต้องปรับตัวให้ บาท มีทั้งสมุนไพร เห็ด ผักหวาน กุ้งหอยปูปลาที่หายไป เข้ากับข้างนอก การเรียนรู้เป็นการเอาตัวรอด ธรรมะคือ กลับมาหมดเลย ในอนาคตยังสามารถทำเป็นแหล่งท่องเที่ยว ธรรมชาติ ที่นี่เรียนรู้ธรรมะคือเรียนรู้ตามธรรมชาติของ เชิงนิเวศน์ ทำโฮมสเตย์ ลูกหลานเขาก็ไม่ต้องเข้าไปหางานทำ สรรพสิ่ง เด็กจะต้องเรียนรู้ที่จะมีกาลเทศะ มีวุฒิภาวะ และ ในเมือง มี Judgment ว่าอะไรถูกอะไรผิด การศกึ ษาในจดุ ทอ่ี าจารยไ์ ดเ้ รยี นรจู้ ากการทดลอง หลักคิดเรื่อง องค์กรแห่งการเรียนรู้ ของ Peter Senge ทำจริง กับสิ่งที่เป็นภาพใหญ่ของการศึกษาไทย บอกวา่ คนจะปรบั ตวั ไดต้ อ้ งมบี ญั ญตั ิ 5 ขอ้ หนง่ึ Personal ดูเหมือนยังไม่ไปในทิศทางเดียวกัน Mastery คือ อ่านจนออก บอกจนได้ ใช้จนเป็น พัฒนา ต่างกันมาก จริงๆ แล้วไม่ใช่มีเพียงวิธีเดียว ยังมีอีกหลายวิธี ตนเองอย่างสม่ำเสมอ สอง Mental Models รับฟังความ อย่างอิตาลีก็มี Reggio Emilia เยอรมันก็มี Waldorf ไทย คิดเห็นที่แตกต่างจากผู้อื่นได้ด้วยใจเป็นสุข ถ้าน้ำเต็มแก้ว ก็มี โรงเรียนวิถีพุทธ เป็นทางเลือก Home School มีหลาก ก็เติมอีกไม่ได้ สาม Team Learning เรียนรู้กันเป็นทีม หลายวิธีสอนให้คนเรียนรู้ การศึกษาในระบบตอนนี้ยัง สี่ Building Shared Vision คนจะอยู่ในองค์กรเดียวกัน ไม่ตอบโจทย์เพราะสร้างให้คนเป็นผู้ตามตลอด ไม่มีโอกาส ต้องทำให้มุ่งไปสู่จุดหมายเดียวกัน ถ้าทำไปคนละทางก็ไม่ เป็นผู้นำ เราต้องสร้างบรรยากาศเอื้ออำนวยให้เด็กอยากถาม เกิดอะไรขึ้น ห้า Systems Thinking คิดเป็นระบบครบ ถ้าเขาทำผิดควรจะมีเทคนิคบอกว่าถ้าทำอีกอย่างจะดีกว่าไหม วงจร คิดอะไรทำอะไรอย่าให้กระทบไปถึงคนอื่น ชกั จงู เขาไปในทางบวกเสมอ เปน็ การทำโทษดว้ ยการทำความดี เปลี่ยนกระบวนทัศน์การเรียนการสอน สร้างนวัตกร ผลิตผู้นำ 119
ไว้นานก็เคยชิน ทีนี้พอจะไปเปลี่ยนก็เปลี่ยนยาก ถ้าคุณไป สิงคโปร์คุณขับรถฝ่าไฟแดงต้องเสียค่าปรับ 3,000 บาท แต่ ในเมืองไทยคุณฝ่าไฟแดงขับรถปร๋อเลย จะจอดบนฟุตบาธ หรืออะไรก็ได้ตามใจชอบ Guided Democracy ไม่ขัดแย้งกับแนวคิด ทางการศึกษาที่อาจารย์พยายามเสนอเรื่อง เสรีภาพในการคิดและแสดงออกหรอกหรือ ไม่ขัด ผู้เรียนต้องรู้ว่า Guided Democracy มันดีกับสังคม ไทย ถ้าจะอยู่รวมกันแบบไม่มีกฎไม่มีเกณฑ์จะอยู่ด้วยกันได้ กรณีที่นิสิตนักศึกษาออกมาแสดงออกเชิง ไหม มีคนมาปิดถนน มีคนใช้อาวุธสงครามแบบนี้จะอยู่กัน สัญลักษณ์ว่าไม่เห็นด้วยกับการถูกปิดกั้น ได้ไหม ต้องชี้ให้เขาเห็นว่าความดีความชั่วมันอยู่ตรงไหน เสรีภาพ อาจารย์มองว่าเด็กๆ เขาทำถูกต้องแล้ว การศึกษาจะช่วยชี้แนะได้ว่าอะไรดีอะไรไม่ดี อะไรควรทำ หรือไม่ที่กล้าคิดกล้าตั้งคำถามกับสิ่งที่เขาเห็นว่า ไม่ควรทำ ไม่ถูกต้อง ไม่มีใครยอมรับการรัฐประหารหรอก แต่ถ้าปล่อยให้คนขัด ตอนนี้อาจารย์เป็น สปช.ด้านการศึกษา อาจารย์ แย้งและสร้างความรุนแรงต่อไปเรื่อยๆ เราจะพัฒนาประเทศ คิดว่ารัฐบาลชุดนี้จะเข้าใจสิ่งที่อาจารย์พยายาม ได้อย่างไร มันถึงต้องปฏิรูปและมีรัฐธรรมนูญโดยเร็ว อะไร เสนอหรือไม่ เพราะรัฐมนตรีหลายคนเป็นทหาร ทำได้ก็ต้องทำก่อน ทำไปเลยเพื่อสร้างศรัทธาให้คน แต่ความ ซึ่งอาจจะคุ้นเคยกับการควบคุมและสั่งการ ปรองดองทำได้ยากเพราะยังมีความแตกต่างทางความคิด เขาพยายามทำครับ เขากำลังฟังเพราะถ้าเขาไม่ฟังก็อยู่ไม่ได้ อยู่มาก การปรองดองจะเกิดขึ้นได้ต้องมีความเป็นธรรม Command and Control หมดสมัยแล้ว คุณประยุทธ์มา ถ้ายังสร้างความเป็นธรรมไม่ได้ก็ไม่มีทาง จับมือผมแน่นเลย บอกว่า พี่ๆ ต้องช่วยผมนะ ขอให้ช่วย เขาให้ทำงานให้สำเร็จ ผมก็ต้องอธิบายว่าควรทำไปตาม อันที่จริง เมืองไทยควรจะเป็นแบบสิงคโปร์ หรือน่าจะเป็น ธรรมชาติ ทำอะไรที่ฝืนธรรมชาติมันสำเร็จยาก Guided Democracy เพราะคนไทยเนี่ยถ้าปล่อยให้ทำอะไร 120 เต็มสิบ
ใ 2 3เด46 ผ5แแ 1 ก7คอ ง รชบ)))))))ลกยาู้สีย ้ปรป้วาะ่ผ่าอนกกสกกกกมรงขรนู้เนราะนถาาาาราาีสับะู้ทรรรรโรรียาม้อ่วมเยกกจศศปจปคี่ทนนนยาชาัดัึึกกดฏลณฏันศใรรเสนากนษษิรืก่อห่ววิสรึกิบด์กราูปสัมดนาูาาปมษป้ราารเตถก็นดจปนกศัยรศปาี ศ้อาาัด้ศวรกาตึก็นแนรึกงแะชยรกึกึกา้อษศลเเศเษ่ศวรนราพมษงะาึลกพึยกรื่อษึกวามินตามิ่มศษใษตงัฒัตทษีคผ้อะหีคสึสกาาา้กอี่มางวนล้บมใณทำษขงรตมแีคาหคาุครุกามรมะกโีคุ้อณ้สร้ัอญไคปมดกลีคเปำงถวำปภลรโยรลทมาวเยเนดะะร็รนเามมังีา่สสปีังคเยะพ็มจคมภนีกหภุดก็นควยตกเนนทเาลิตาพทามนัปง้อารคาอามิบี่ตธื่อรนปงกไ็นกอเยำตรรุทกคป้ออุษฏาหธร่ะาร่งาอกยรคแยิพรงงรลดรบศับเชแรูปเลร์ทาพนทับูึรกนักนเมลโรยี่ัสฒป่าณัชฒื่ดอษษะะตเมลาชทะบงยขาานาาตตบี่ยุแมปเียบกสีดนมาอติเ้อูรลนชรปมตามกคสกณงะานรบา็ตนนาบภว่อลมศวกร์แทาั้องเูรทาักัฒีทกัวบจอมลแพคบณงษัดาง้อากตนสะคราบกรตณแง์แาพาท่ธปณ์กรรถกลรลัมพลรล์ขภฐรับิบปิ่นาอะราะออมเารทรมปฏดะรมแรยคงิสวแอถเือริรลับช สศัยรกรงทะกูปง่วะาผังะัฐถรแเทาภรงคปมตมรษิดกึงลรชกี่มารมินิดกาชแฐะีวครแะีคเไรผาตกคอิตขปเสทซรุณมทลิาจบ่งุ ้มม็น่วศยงมแขศแภตนคใไผึกาแัหนลทวานด่ออรษู้สลพะธ่้งใขุกผื่ๆนอหานชะภ อุษดภงลๆิใกา้ยับูมงส้าหกตา มั่งปสนิสยคิท้ขาาิรยีครนังรบ้ออธืนระคณ์ จุนกังงเิขเ สมัดรคทระกาอนับแรกกับศาง่าปอ ตรารบ รงจแฏร่ลุคใศัดนมหิระรคึูกปพกะก้สลัฐแษกาัางื้นอรกรคาาทธศยรป่รมี่ศึกัฐ่าฏรรไทงบึกษทัฐิรั้เงรษาตทยูาปใลนา้อเม่ากปใตตเดงนาท็น้อจ้อรน้าบียสงนัดศงูรนมกังหเูญึกณงคำรใลษินไนะมาปักาอกจ กแสสกุดาาาหูตู่ยกำรรห่งกภรอรเกนขัะบาำาุน้การบนตรถกราวาเิดรรึางจิจนสยียตแแแกอหนลาลลามนัะวรระะู้ 121000101101001011010010110010110100101101001011010010110010110101010110100101101001011001011010010110100101101001010100010000000101010000001000100000001010000000101000000000000100000000111111111111111111111111111111111111111111111111111010001111101110101101011011111111111111111011111111111111111111100000000000000000000000000000000000000000000000100000000000000000100010000010010010000100000000110000001100000000001111111111111111111111111111111111111111111111110111111101111111111001111101101111111111111111111111111111001100011000000000000000000000000000000000000000000000000000001001000000000000101101001000000000000000100000000001010010000011111111111111111111111111111111111111111111111111111111110011111011111111111111101110111110001111001111111111111100000000000000000000000000000000000000000000000010000001000000000000000000001010000010100001000011001000000001000000111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101111110110111001101111111111011111110111111010111110100000000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000001010100100001001000100010000000000001100000000001111111111111111111111111111111111111111111111110111110011101111111111111111111111101101111010110111111101101111111000000000000000000000000000000000000000000000000000110001010000000000000000100100010010001000000000000000010001000011111111111111111111111111111111111111111111111111101010111101111110111111111111111111111110111011100101011111111110000000000000000000000000000000000000000000000000000110010000000100101000000000000000010010001010000010000000000000111111111111111111111111111111111111111111111111111110111011101111011101111111111100111111111101101111101011111111100000000000000000000000000000000000000000000000000100000000010000000100000100000011100000000001000111000000000000001111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111011111111111111101111001111011111111101101111101101101000000000000000000000000000000000000000000000000001000010000000100000001010000000000000000001000011000110000100000011111111111111111111111111111111111111111111111100101111111011011101111101111110111111111111111110111111110111111100000000000000000000000000000000000000000000000010000001000000000010100000000010000010001001000000000100000001100000111111111111111111111111111111111111111111111111111110111011100111101111101011111111111111110111111101011111111101100000000000000000000000000000000000000000000000ท 0001000000000100000000000000000100100001100100000000000001000011100011111111111111111111111111111111111111111111111ี่ม101101111110111111111111101111110011111011101111011111001111111111110000000000000000000000000000000000000000000000000000000010110100010000000000000100010000000010000001000010000000001า11111111111111111111111111111111111111111111111:1100110101111110111111011101110111111111011111111111111111111111100100000000000000000000000000000000000000000000000000010010010000000100100000000001000000010001000000000010000001010001111111111111111111111111111111111111111111111111111100111111110110110111111111111000111111111111110111011111011111ด000000000000000000000000000000000000000000000001000000000001000100001001000000000000001100000000000101000010010000011111111111111111111111111111111111111111111111ร01110011101111001111111011111111110111111111110111011111101111111111.00000000000000000000000000000000000000000000000พ101000100000000000000100010100000010000100000000001000000100000000101111111111111111111111111111111111111111111111101111101011111111110111111011111111110001111111111011111111001111111า0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000100000000000101001100000100000110000000101000000000000010ร11111111111111111111111111111111111111111111111ณ111111110111111111111111101111110101111101101011111001111111110110110000000000000000000000000000000000000000000000000110000000000000000011001010000000000000000011000000100010001000000111111111111111111111111111111111111111111111110111111111011111111111101011011101111111110111010111111111101110111100000000000000000000000000000000000000000000000อ0000000010000001000010100001000000001001010000000000000000101000100011111111111111111111111111111111111111111111111ิศ1101111101101111111100100111110111111011101111111111111111111111011100000000000000000000000000000000000000000000000ร0000000101010100000000010000100000100110000000000000100001000000000011111111111111111111111111111111111111111111111เ10111111101111011111111111111110110111111111111110011111011001111101ส000000000000000000000000000000000000000000000001101000000000010000000011000000010000001000000010000011000000000000011111111111111111111111111111111111111111111111น1110111101110110011111111111011111110111111111111111011111001011111100000000000000000000000000000000000000000000000า000000000000011000000011100000100000000100000000100010000000110000001111111111111111111111111111111111111111111111111011111111110101011111011111110011111111110111011111111110101111111ณ0000000000000000000000000000000000000000000000000000110100000000000100100100000001000010100000010000000000000001000111111111111111111111111111111111111111111111111110011111001111101111111111100101111111111110111111110111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000อ000000000000011000000100000000000000011000000100000000010101000101001111111111111111111111111111111111111111111111111111101111000111110111101111011111111110111011111111011111111111011ย0000000000000000000000000000000000000000000000000011000000100000000100100011100010000000000000000000000000001100000ุธ1111111111111111111111111111111111111111111111111111011111111111101111110111010111101111010011111110111111110111111ย0000000000000000000000000000000000000000000000000011000001000101010000000000000100000000000000100000010011000000000า11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101101111011100101101011101011111111101111110000000000000000000000000000000000000000000000000001000000000010000000001100100010000001010000100001010000000000000ค1111111111111111111111111111111111111111111111110110010011111100111111110111111111110111101110111111111111111111111ณ00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000001000000000000000001000010000100101000000100001111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111010011111110110010101111101111111101111111110111111111ะ0000000000000000000000000000000000000000000000000100000000000000100010000010000010000010001000010100100000100000000ก1111111111111111111111111111111111111111111111111111011111111100111111011001111100111110110111101111111111111111111ร0000000000000000000000000000000000000000000000000001011001000001001010000000000000000000000100100000000100000100000ร1111111111111111111111111111111111111111111111101111111111111110111110111111111111101111001001111111111110110111011ม0000000000000000000000000000000000000000000000000000000100001100000010000100010000000000100100000001100000010000000า1111111111111111111111111111111111111111111111111110111111011100111111111111111101111111110111100101111111101110111ธ0000000000000000000000000000000000000000000000001001000010010000000001000000011010000000000000010010100000000000000ิก1111111111111111111111111111111111111111111111110111111010111111111111111011111101111111111111111111010110011100111า0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000111000100000000001000100010000000001000100001000100ร1111111111111111111111111111111111111111111111111111111001111111111111111111111111111101111111111111110000110011001ป0000000000000000000000000000000000000000000000001010000000000000000100000000000000000000000100000000110001110001100ฏ1111111111111111111111111111111111111111111111111111111011111011011111111101101111101110111011111111110111111111010ิร0000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000010000010100010010000100010000000010000000010010000000ูป111111111111111111111111111111111111111111111111111101111111010011111110111011010100111111111111101111111111111111100000000000000000000000000000000000000000000000ก000010101110000000000100000000000000000000101000010100000000000000101111111111111111111111111111111111111111111111110101100111110111110110111111001111111111011111111011111111111111111า00000000000000000000000000000000000000000000000ร00000000001000010010000010000011001000000000000101010000000001000000ศ11111111111111111111111111111111111111111111111111011111111011111111111111111111100111111001110110111101110110111110000000000000000000000000000000000000000000000000000000010000010000000001010010001000001000001010000100000000000001ึก1111111111111111111111111111111111111111111111111111101011111011110111111111111111111110111010011111110111110111011ษ0000000000000000000000000000000000000000000000000000101000000000000000000000111000000000110000001001001000000000100า1111111111111111111111111111111111111111111111110111110100111011111111111111111111101110010111111111111111111110101แ0000000000000000000000000000000000000000000000000000000010001010000011000000000000010000000010000011000000110000000ล1111111111111111111111111111111111111111111111110101111111111111011011101111111111111110111111011110010111111101111ะ0000000000000000000000000000000000000000000000001000100111000000000000001000100000000001000000100001000000000001000ก1111111110111011111111111111111111111111111111011011001101111010011011111111111111111111111111111111111111111111111า0001000100000000000000000110000100000000000000010000000001000011110000000000000000000000000000000000000000000000000ร1111110101111101111110111111011011011111111111111111110110111111001111111111111111111111111111111111111111111111111พ0000000000000000010011001000001000000101100000000000000000001010001000000000000000000000000000000000000000000000000ั01111111111011011011111111011111111111111111111110101110110101111011ฒ111111111111111111111111111111111111111111111110000000001000001000000001000100000000000001110110100000000000000000100000000000000000000000000000000000000000000000น1101111100111101110111011111111111111111101010111111111011111111101111111111111111111111111111111111111111111111111า1100100000001100000000000000000000100010000000001000011000100000000000000000000000000000000000000000000000000000000ท101111111110111111110111011110111111111111111110011111011101010111111111111111111111111111111111111111111111111111100100101000000000110100000100000000000000000000001000100000010000100ร00000000000000000000000000000000000000000000000ัพ11111101111100011111111111111111111011101001011111011111111111011111111111111111111111111111111111111111111111111110000000000000100100010000000000100010000101000000000011000010000100000000000000000000000000000000000000000000000000ย1111111101111111001111011110110111111111111111101101101110101111111111111111111111111111111111111111111111111111111า0100011100000000000000010000000001001000000000000001100000000000100100000000000000000000000000000000000000000000000ก1111001110111111111001110111111011111101111110111111110110111111111111111111111111111111111111111111111111111111111ร0000110000000000000000000010110010100010000000010000010001000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ม1111111111111110111111111111111100110111110011111111111111010101101011111111111111111111111111111111111111111111111น1100000000000000000000001011001001000010000000000010000000001000000100000000000000000000000000000000000000000000000ุ01111011111110101110011110111111111110111111011111011110111111111111ษ111111111111111111111111111111111111111111111110000000100001000001000010100000010000000000100000001101010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ย1111011011111011110111011111110010011111111111111111111111101101111111111111111111111111111111111111111111111111111์ 00001000001000100000001100000001000100000100000000000010000000100100000000000000000000000000000000000000000000000001011111110011111011111111111111101111101111110111011111111011110111011111111111111111111111111111111111111111111111เ0000010001000000000000000010001010000000011001010100000000000000000100000000000000000000000000000000000000000000000ป111110101111111011111111111111101101010111111101011111111111101101111111111111111111111111111111111111111111111111100000001000000010001000000000000000000100110000000000101000000101010ล000000000000000000000000000000000000000000000001011111111111111111111101111011011000101111111111111110111110111110111111111111111111111111111111111111111111111111ี่ย10000001010001000000000100010100010000000000100100000000000100000000000000000000000000000000000000000000000000000001111101101111111000111111111111111111101111111111110011101111110111011111111111111111111111111111111111111111111111น0000000010001000100000010000100000000000000000000100001011000001001000000000000000000000000000000000000000000000000ก11111111101101111111111111101111111111011111110101111110011011111100111111111111111111111111111111111111111111111110010000000010000000100000101000010100000100100000000000000000010010000000000000000000000000000000000000000000000000ร0111110111111111111110011110110111101111111110111011110111111111110111111111111111111111111111111111111111111111111ะ010000001100000000000111000010000000000100000000000000001000001000100000000000000000000000000000000000000000000000010111000111100111101111111111111111011111111111111111111101101011111บ111111111111111111111111111111111111111111111110001100000000000001000000000010000000010001001000000010000000001001100000000000000000000000000000000000000000000000ว111110111111100111111110111011110111111111110111110111110111011110111111111111111111111111111111111111111111111111100000100000011000000000000010000000000010011010000101000000000000001น000000000000000000000000000000000000000000000001111000110101011111011111101111111110111111111111101111111101111111111111111111111111111111111111111111111111111111ท110011000000000000000000000100100000000000000001100000011001000000000000000000000000000000000000000000000000000000011011111111110011100111110011111111111111111111111010011101111111111ัศ111111111111111111111111111111111111111111111110100011000001100100000000000000101000000100001000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000น111101111011111011101101110111011111110110110111111111111011111111111111111111111111111111111111111111111111111111100100000010000000000000000011000001000000101010100100000000001000000์ก000000000000000000000000000000000000000000000000011111111111111010111011111111111111111010111011101001111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111า001100011000001000001000000000000000000001000000000000000001100100010000000000000000000000000000000000000000000000001001110111110111110111111111111111011111111111101111111111111001101ร1111111111111111111111111111111111111111111111100000100000011000100001000000000000000100110000000010000000011000000เ0000000000000000000000000000000000000000000000011111111001101111010110111111111111000101111111111111111111111101111ร1111111111111111111111111111111111111111111111100100000010100001110000000101000000000000100000010000000000000100000ีย000000000000000000000000000000000000000000000001111011111101111111111011100111111101100110111111111111111100111111111111111111111111111111111111111111111111111111น000010010010000000000100000010000000000001000100000000001100100010000000000000000000000000000000000000000000000000011111011111110110111100101111111111010110111111101111111111101111111ก111111111111111111111111111111111111111111111110100000000001000100000000000001000001000000000000010001001001000110000000000000000000000000000000000000000000000000า111111111111011010111111110111110111111111111011111111101010101011111111111111111111111111111111111111111111111111100010001000000000000000000000000010001000000101000101000001000011000ร0000000000000000000000000000000000000000000000011111011111111110111110111111111011111111101101111101110011101111011ส111111111111111111111111111111111111111111111110000100000000001000110000100000000010000000000000110000000100100100000000000000000000000000000000000000000000000000อ111111111111111111011111101011110111111111111111110001110111100101111111111111111111111111111111111111111111111111110101000000000010011001000100010000000000000100000010000000000000000น000000000000000000000000000000000000000000000001101110111011111011011110100111110111110111111111111101111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111001000000010001010010000001000000010000001100000000000000010010000000000000000000000000000000000000000000000000000011111110011101111111111111111111101001111111111110111001110111110111ส1111111111111111111111111111111111111111111111110010000000001101000000101100000000000000001001100000000000000000000ร0000000000000000000000000000000000000000000000011111111001110111111011111111111011001111111001111111111110110111111้า11111111111111111111111111111111111111111111111000000110000010000001001000010001001110000000000010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011101111101111011011111111111111111011101111111111100101011110111111ง1111111111111111111111111111111111111111111111100010000000010001000001000101000010010000000000000000100000001000010น0000000000000000000000000000000000000000000000011111110111100111110110111111011111110101111011001111111111111111111ว11111111111111111111111111111111111111111111111000000001000000010000000011001000001000000010000000000000101010010000000000000000000000000000000000000000000000000011011101111111111111111111101111110111110010111111011011111111110101ัต1111111111111111111111111111111111111111111111100000000000000010000100000000000000001000000000011100010000110001100ก00000000000000000000000000000000000000000000000111111111111111101011101111111110101111001011011111111111101111111011111111111111111111111111111111111111111111111100110100001101000000000000000000000000100011000000000000000000100001ร00000000000000000000000000000000000000000000000111111111111011111111101111111110101010111101111110001011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111100010001100000001000000000001000000000000000000010001011000000101000ผ0000000000000000000000000000000000000000000000010101011111011111111111110111110111110111011011110101111111111111111ล11111111111111111111111111111111111111111111111100000001100100100000000000001110000000000010001000010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011111111110101111110111110101110011111011111110101111111111111111101ิต10000000000100000000001000000001101000000010001000000100000110000000111111111111111111111111111111111111111111111111111001110111001111111111110011011111110110111111111101111111111111100000000000000000000000000000000000000000000000ผ0001001010010000000000001000000011000010000000010100000000000100000011111111111111111111111111111111111111111111111ู้น10110011110111110111101111110111011111111111101111111111111010111111000000000000000000000000000000000000000000000000100001010000000000101000000000000000000001000010001001010000100000011111111111111111111111111111111111111111111111ำ0101111111111011111111110101111111111111111101111111111011101110101000000000000000000000000000000000000000000000000 001100000000000000001010100100100000000000000000000000010001000100101111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111110111111111111110111100100101110111101101111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000010000001000000100010000000000010000010000001010100000000010000100011111111111111111111111111111111111111111111111111011111111011101111111111110111111011111011011110011111111110111010000000000000000000000000000000000000000000000000000110000000000000001011000010000000000000000011001000001000010000111111111111111111111111111111111111111111111111111100111001111101111111111111111010111111110111110111011011111111100000000000000000000000000000000000000000000000100000000000010010010000000100010010100000000100000000000001100000001111111111111111111111111111111111111111111111101111111111111110111111011100101011111111101110010111111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000110010000000000010000000100000000010010001000000000000110000000100011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111011111011111101111011101011111111010111111111110110010000000000000000000000000000000000000000000000001000001100000000010000010100100001000000000000000000010000101000000111111111111111111111111111111111111111111111111111111011110111111111111111110110111110100111111011111110111101101100000000000000000000000000000000000000000000000110000000100000100000000001001000000001000000010000001010000001000001111111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111111111101111111111000101010011111101111111111110000000000000000000000000000000000000000000000000000001100100000000000100000000000001001000000001000000001010010000111111111111111111111111111111111111111111111111111111100011111011111011111111111011111111110111111101111111101111000000000000000000000000000000000000000000000000001001110000000010000010000010000000000010000000000000000000000001110111111111111111111111111111111111111111111111111101111111111110111011111011101011111101101011111111101011111111111100000000000000000000000000000000000000000000000101000100000001001010010001000000000000010000100000000000000000001001111111111111111111111111111111111111111111111111111101110111111011110011111111101111111001011101110111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000001010011100000000000000101000000000000000010000010000000000000100111111111111111111111111111111111111111111111111011110010111101111111011011110111111110111111111111111011111111111100000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011100000010011000000001000000010000000010001000100000000111111111111111111111111111111111111111111111111011110101111111111111111111101101111111011111110111110011111001111100000000000000000000000000000000000000000000000100000000010000001000001001000000111000000010000000000000001000010001111111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111110111111111110011111101011110111011110110111111110000000000000000000000000000000000000000000000000000100000001110000001000100000000001001000000001000000110000000000011111111111111111111111111111111111111111111111111011111101111100111111111111111101111111100010111111111101111101110000000000000000000000000000000000000000000000000000110000100000000010000000011000100000000001000010000010000000010111111111111111111111111111111111111111111111111111111011111011110110011111111111111111101110111001111011111111111000000000000000000000000000000000000000000000000100100000000010000010000001010000010000001100000000000000000110000001111111111111111111111111111111111111111111111111011111111110001111111111111001110111111100111110011111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000100000100000010000100010000000000000000100101000000001100000010000011111111111111111111111111111111111111111111111111011111111111110111101111110111111011011111111110110111111110101100000000000000000000000000000000000000000000000000000000101000101000000000001000001001000000000000001100000000010010111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111010111110111011011101111111111111111100101111101101100000000000000000000000000000000000000000000000001000000000001000000001010011000010010010000000000000000000001000101111111111111111111111111111111111111111111111111101111111111111001111111111011111110111101011111010111111110111101000000000000000000000000000000000000000000000000000100000010000010000000000000001100000000000010100000010100000101011111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111011011111101110110111110101111110111110111110111110000000000000000000000000000000000000000000000011000000100000010110000100000100100000000000000000100100000000000000
122 ผโนหดแค กแทสใC แแจด ทรหรลลลมลรา่ฤัน้้รววงวงน้ิงมะยุณยะะะัาตะอษoึ่งเตบมรกนเสัีงสทตงกฎคสียามnาวรร่าS่วนี่รนีมกรริกกสู้นน้ไาีหนรeืล่เอำมงาคขsานอกดม้อyแรรขงรงา่ใวงใาmรงtม่เนกวมรึ้ลนชรจารแุณบัมอrืาว่ืมอมัย(ียโเมoลLรรดรปคใuคไาสสนuาใียนแ็้eบูดยจฏิดกวชินกrรaนลกปcาผ้ปบิบ้ดเู้ขขใrกทะรารจPตู้เัรnCึ้นคังาtกรรู้แกะคะขลaผกิi ุมoียอาiบดnายโอpัยาล่รnแนoนรอgบิษุนกงเe่าsสผรกเโนใฐตปวrอntลยีมอbหงแtrกักมร์เงยนuวนyหทมบะรiเางีใcเรรขคาส่รใบsกปนจdขี้ยูtวชอมเบโกiา็รนนoเอmินนท้oเงชรเกพไาiพง้ทนคnโยเฟnิงรามรลื่อกฤใiืส่อรราgเฟียsหนรยพณาูลหษกร)mนีร้าย้ผ ษีุคแ้าัยัฒราฎจ์อฝรงนรู้เยอือเรีกรยูส้จนทึกเลแรม์ผงิรียา่าะรแฝาูค้ลทียพรู้งสนเรนะลนะกโกัเง้งนอคิวเรนวะ่าปใิากดรเนีย์ยัตจนรโCต็นาูข้ ลนเCเติเกแรอรพoพึ้(นผยรFวแยซีรลnรียไู้ืส่อู้ทีทพิaสoอน์เะsดพงรสีb่นยดtฟนร(ร้ดอ้าinrรื่อrผ้าะูำnงอuงตยีกi้าใอใจคา่cอnกcนง์แsช่า็ตนงอaวงกotงหกว้เค่อกiมtคtปาเvรรvาi้ดอม์คเาro์คเ็aนะร์มทiรกงียsควnเบtuวเทีื่่ถอรเmoลคาวริดาวยีผำูกมr้าีมรยLcนโเ)นอูธ้เหครื่อแนรaรขกรูน้อทt็นรงู้ดตโียbอาู้ ดมงกาบioน้รว่คมงองงยแแvือุรคrยไาวาดาaลบนีใดนJเติดทาi้าปนtะeบมักเ้ลoนนแิsป็นกกaโเกรงrลพเกรด็นnาyาพmอมู้จาะียรราัฒ)ยโรงะื้นือเเรแรนทPรรนเกฐนใเงกก ียเีไยรiำนักาชเรaาด้งไิดียรนนนชกกะื่อขgา้ฝียขนรนรืท่อใปาวาeนึ้นนึกู้วู้มรรรโเ่ำาtัญปคิทศ ู้าน็กรหยึกทงมาาษกตมีศาาาย่าาทรงสกาๆตงเาDชรรร่SนปC์แ่วIรลLoมะเะnคกยคFsรกันุ tณaื่อตr buงใ์ิตLมชcศค้atือiาbวoกสา@nาตมรiSsรรเขmcใ้์ทู นียhี่เปสนoโถ็นoโดปlารยนรูปซเกแฉธึ่งากพรเรปรรณา็นมมะ์10100101010101010101101010101001010100101011010101010110010101101010110010101010100101011010101101010101001001010100000000001000001000000010000001000000100001001010000001000110000000111111111111111111111111111111111111111111111100111111111111110110101110011111111101111111111110100111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000001001000000001010010000000000101100000010000000000000100000000010000111111111111111111111111111111111111111111111111111101110101111111111101110011110101011111101111111111111111111110000000000000000000000000000000000000000000000000100001010000000100001101100000000000001010100000000000000000000000111111111111111111111111111111111111111111111100111111111011111111110111101011110010111110111111111111111111111101000000000000000000000000000000000000000000000000000000110000000110001000000000010000100000010000110100000000000000111111111111111111111111111111111111111111111111111100111101011111111111110011101111101011111111111110111111111101000000000000000000000000000000000000000000000000000101000000001001000001010000001000000100001000100000000000000001111111111111111111111111111111111111111111111101111111010011111011111111111001111011111111011101111011111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000010000000000001000011000001000000000001010000010000000000100100001111111111111111111111111111111111111111111111101010101111111111111001110111111101110111101111111111111111111111110000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000011000000000000000000010000011010000010100100000000010111111111111111111111111111111111111111111111101111111111111111011011110111101111111100110011111111110011111111111000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000100100000000000000000000011000010011100000000100000010111111111111111111111111111111111111111111111111101011010111111111011111011101111111110111111111111110011110111111000000000000000000000000000000000000000000000000000100100000001000000001001010010000010000000001100000000000001000111111111111111111111111111111111111111111111111111101111111110111111111111101000111111111111110111111110100011111000000000000000000000000000000000000000000000000000011000000000000000000000000001110000000001010000001001100000001111111111111111111111111111111111111111111111111111111101010110110111011110111111111111011111111011001111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000000101011001000000101000000000001000000100000000000000001000000100111111111111111111111111111111111111111111111111101111111011111101010111101111010011111111111111111111111011111101000000000000000000000000000000000000000000000001000001010000000010100000000000010000010000000000000000110000100010hแh1111111111111111111111111111111111111111111111011011011011111011011111111011011111111111111111011110101111111111110000000000000000000000000000000000000000000000ttห00100001001100000000010010000001000000000000000001100000100000000010tt1111111111111111111111111111111111111111111111pp101011110110010111110111111111011011111111111110111111111111110111110000000000000000000000000000000000000000000000ล::00010100000000001000000100000011000000010010000100000000000010000001เ1111111111111111111111111111111111111111111111//่งต10111110101011110111111101111111111111101111111111001101011111111111//0000000000000000000000000000000000000000000000weข000000000000000001100000101000010011010100000001000000000000000000011111111111111111111111111111111111111111111111็ม-11110111100111111111111101111111110110110111001111111111110110111111้0000000000000000000000000000000000000000000000อws01000000101000101000000100010000000000001000010000000000000100000010ส1111111111111111111111111111111111111111111111cม11011111111001111111101111010111111111110111010110111111111111110111w0000000000000000000000000000000000000000000000hิบ00101000001010000000000011001100000010000000000000110000000000000000ูล1111111111111111111111111111111111111111111111.o11001111001101011110101010111111111111111111110111111111111111111111k 0000000000000000000000000000000000000000000000o 01001010100010000000000001000000000010000000000100001100000000001000m1111111111111111111111111111111111111111111111l11111111011011111111111111111011101111101111111111111111101101010010.0000000000000000000000000000000000000000000000ku100000000100100000100100000000000000000000000000000011100001001000011111111111111111111111111111111111111111111111m11011111110111110111011110111101111111110111111010111011101111111111t0000000000000000000000000000000000000000000000t00000001100000000100000100000010100000000011000001000000000010000001.u1111111111111111111111111111111111111111111111a111110111111101111011110111111111011111001111111111001111101111011110000000000000000000000000000000000000000000000tc00000010001001000000010000001000000000000010100000000111000010000000t1111111111111111111111111111111111111111111111..11111111101110100010111101111111111110111111111111111111111000111111at000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011000000100010000000001010100000000000000010000011100000hc111111111111111111111111111111111111111111111101001111111011111111111111110111010111111101011111111111111111101110/.000000000000000000000000000000000000000000000000000001000001000001000000000000001000000000000000100100011001001100ot1111111111111111111111111111111111111111111111h01110111111111010111101111111111111111101101111110100111111011111111r0000000000000000000000000000000000000000000000g 000010001000100000000000000000100100010001000000100000000000101010001111111111111111111111111111111111111111111111a111011101110111111110111011101111111111001111111111111111011101011110000000000000000000000000000000000000000000000n01000000010000000000000000100001100000000010000000010010100000110000111111111111111111111111111111111111111111111111100111111011011100110111111111111011111101111111111111111111111100iz000000000000000000000000000000000000000000000000000000000100110100001000001000010000010010000000010000100000000000a111111111111111111111111111111111111111111111111101111111111110111111110111110101110111110011111111001111111111110t000000000000000000000000000000000000000000000000001001001000110001001000001000010000000000100000010000000000000000i1111111111111111111111111111111111111111111111o101111011111111111111010110111011111101011111111011110111111111110110000000000000000000000000000000000000000000000n010000000000000010100010000011000000000000000010000000110000100000101111111111111111111111111111111111111111111111/11011111111111111111011111111010111101111111111001110111101110111110E0000000000000000000000000000000000000000000000010100000000100000010100010000100001000000001000000000000000001010001111111111111111111111111111111111111111111111d11111111001111110111111111111111001111011111011110111001111110111111000000000000000000000000000000000000000000000000100010000010000011000000000000000000100011000010000010010000000000u111111111111111111111111111111111111111111111111001111111110011111111111111110011101110101111111101111111111101111c000000000000000000000000000000000000000000000010010000000000001000110000000000000010100011000000000000100000000001a111111111111111111111111111111111111111111111111100111101110111111101110101111111011111111111111110111111111110011t0000000000000000000000000000000000000000000000i00101000000000100000000010000000000010000000110000010000010100000001o111111111111111111111111111111111111111111111111111111110011010111111101101100111111111101111111111101101111111111n000000000000000000000000000000000000000000000000010000100000100010001000001000000000000011000100010000000000000001/111111111111111111111111111111111111111111111111111011111111111011110011100111111101111110111101111111011111111110T000000000000000000000000000000000000000000000001000100000000001000100010000000100000100011000100000000001000000000e111111111111111111111111111111111111111111111111101011011111111111001110111111111111100111111111101111101111111011c000000000000000000000000000000000000000000000000110000100000010000001000100000100000100100000000010000001000000000h111111111111111111111111111111111111111111111111111111011111011111111111111011111111011001111011111011010111101111n000000000000000000000000000000000000000000000000000010010000000000011000101000010000000000001000000100010000000010111111111111111111111111111111111111111111111100111111111111111111111110111111011111011110111000111011111011111111o000000000000000000000000000000000000000000000000000000000010100000001000000010000000010100000111000000000100010000lo111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111111001111101111110101101111110110111111111101111110g000000000000000000000000000000000000000000000010000100001000010000000000000100000010100000010010000001000000010000y111111111111111111111111111111111111111111111111001111111011111111110111111111010011111101111111111101011011111111/000000000000000000000000000000000000000000000000000010000000000101110000000000001000100000000001010101000000000000t111111111111111111111111111111111111111111111111101110111111111110111111111111111100110111111111110101101111101011e000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000000110010000011000100010000100010001000000000c111111111110011101111111111100111111011111111111110111111101111011001111111111111111111111111111111111111111111111h000000000010000001000000000000010100000011000010100001000010100000000000000000000000000000000000000000000000000000_011111111111111111110011111110011111111111110110110110111011011111111111111111111111111111111111111111111111111111e000000000100010010100000000011010001000000100001000000000000000001000000000000000000000000000000000000000000000000d111111011111001111111111110011111111110101111110111111111101111101011111111111111111111111111111111111111111111111/000000001001000000000111000000100000000000000000100010000001001100000000000000000000000000000000000000000000000000c100111111111101110111110100111101111111111111001111111110111111111111111111111111111111111111111111111111111111111o000000100111001100000000001000010000100000010000000000000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000n110111111111111111101111111001101111111010111101111111111110101111101111111111111111111111111111111111111111111111s000000000000000011001000000000100100000001000000000010000110010100000000000000000000000000000000000000000000000000tr101101111111111111111110111101110111001011111111111111111111111010011111111111111111111111111111111111111111111111u001010000001000001000101000001001000001000000001000000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000000c110111111111111111001110111111111110110111111010110111101111101111111111111111111111111111111111111111111111111111t000001000000010000000001000010000000001000100100000101000000000100010000000000000000000000000000000000000000000000i01111111011111010111111011010101111111111111101111110011111111111111o111111111111111111111111111111111111111111111100111000000000010000000000000000011100011001000000000000010000000000n0000000000000000000000000000000000000000000000110101111110111111111011111101111101101011111111111101011111111111011111111111111111111111111111111111111111111111is000000000001110100001001000100001000000100000000000001000000000100000000000000000000000000000000000000000000000000m101111111111111011111100010111111111111111111011111111111010101110111111111111111111111111111111111111111111111111001100100000000000100000000001000100100000000000001000000000011000010000000000000000000000000000000000000000000000V111111110111111110101011111011111110110101111111011011011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 0000000000000000000000000000111001010100010000000001000000000001011000000000000000000000000000000000000000000000001110001111111011111010111111111111111101111010111111111111101111111011111111111111111111111111111111111111111111110000000000001001010100000101100001010000000000000000100000100000000000000000000000000000000000000000000000000000001011111111111111111111110011111111011011010111110111101101111110111111111111111111111111111111111111111111111111110100000000000000000010000010001001110000000000000000000100000100010100000000000000000000000000000000000000000000001111111111111111111111110100111110111110011011111111111011011110111011111111111111111111111111111111111111111111111010010000000001000000010110000100101000000000000000000100000000000000000000000000000000000000000000000000000000001101010111111101111111111111111101111111111011111011111110111011011011111111111111111111111111111111111111111111110100100000100000100000001001000001000000000100000000000001000100001000000000000000000000000000000000000000000000001011111111011111111111111101111111111011001111111110111100100111111111111111111111111111111111111111111111111111110000000001000000000110000000000000000000001000100010000010001000101100000000000000000000000000000000000000000000001110111101101111111101111111111111110111111001010111111111111101101111111111111111111111111111111111111111111111111000001010000000000000000000000001000000100110000110000000000001001000000000000000000000000000000000000000000000001010111111111111111111100111101111110111111011011111111111011101011111111111111111111111111111111111111111111111110000001000000000100001001100000000000000001000000100000001000001001100000000000000000000000000000000000000000000001111111011011111111111111111110111110111100111111110011111111111001011111111111111111111111111111111111111111111110000001001000001000000000000000000101001000000000011010000000100010000000000000000000000000000000000000000000000001111111101101111111111111100111011101111111011111110111111111111100011111111111111111111111111111111111111111111110001001010010001000000000000110000000000100000000000001000000000001100000000000000000000000000000000000000000000001101110111101111111101101101110101111011111111111111110110111111111111111111111111111111111111111111111111111111110000000000100000100000000111000100000010000000010000110000001000000000000000000000000000000000000000000000000000001101111111101111111110101110111111001111011111111111111110011111110111111111111111111111111111111111111111111111110000000001000000000000000001100100010000000100000001101000010010000000000000000000000000000000000000000000000000001111011111111111111111111111110111110111111100001100111111101101111111111111111111111111111111111111111111111111110000000001000000100100001000000000000000000001100110010100100000000000000000000000000000000000000000000000000000000111111101111111111111111111111011111110101111110011011111111011110011111111111111111111111111111111111111111111110000000000001000000110000100000000000000000001100000101010010010000000000000000000000000000000000000000000000000001011111101011111111010111111111111111011111101011111111111101010111111111111111111111111111111111111111111111111110010011000110000000100011000010000000000001000000000000000000001000000000000000000000000000000000000000000000000000111111111110110111110111100111100111101111111111111111111110111101111111111111111111111111111111111111111111111110000000000100000000000000000000110001000000000011101010100000000000100000000000000000000000000000000000000000000001111010110011111011100011111111101111111111111110111111111111011111111111111111111111111111111111111111111111111110000000110110000010000000000000001100000000000110000000100000010000000000000000000000000000000000000000000000000001111100111111111110111111100111111101111011101110111111011111111011111111111111111111111111111111111111111111111110001000000010010000000101001000010000000000000000001100000000010001000000000000000000000000000000000000000000000001111111111110110111100111110111111101110111110110101111111111111110111111111111111111111111111111111111111111111110000010100100000000100001000100010100000000000000000001000000000110000000000000000000000000000000000000000000000001110111111110111101010111111111111110111011100111111111111111111101011111111111111111111111111111111111111111111110000000000010001000000000000001000101000000100010000010000001100000100000000000000000000000000000000000000000000000111111111101101101101111111111111101111111011110111111110111001111111111111111111111111111111111111111111111111111000100100000000000100100000001010000001000000000000010010000001000000000000000000000000000000000000000000000000001111101101111111111101101111111101011101110111111111101111111101111011111111111111111111111111111111111111111111111000001101000000000000000000010000000000000010000100000001010000101000000000000000000000000000000000000000000000001111101111111101111111111111110111111111110100011111100111110011111111111111111111111111111111111111111111111111111000000000110000000110010000100010000000000000000000000000110000001000000000000000000000000000000000000000000000001011111111011101101111111011011111011111111111111111111001110011111111111111111111111111111111111111111111111111110000000000000000010010000000000000100000100011100000000111000000010000000000000000000000000000000000000000000000001111110110101111110100111011111011111111101111111111110111101111111111111111111111111111111111111111111111111111110010011010000000000011000000000000101100000001000000000000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000110101110111111011111011111011111011101111111101111111111111101111111111111111111111111111111111111111111111111110001001000000001100010000110000000001000000001010010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001110111111110111111111110101111111110111111100111100111110111110111111111111111111111111111111111111111111111111110011000000001000100000000100100001000000000001000010011000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001011011111111110111110111111111110111001101111111111100110111111111111111111111111111111111111111111111111111111110001011000000000000100000000000001110000000011000010001000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001110111111111111101101110101111011111111111111110101111101111110011111111111111111111111111111111111111111111111110000000000000001100010010010000101100001100000000000000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000001111000111101101111110111010111111111101101111111111011111111111111101000100000010001000000001000011000000000000000000011010010000000000111111111111111111111111111111111111111111111101111011100101011110111111011111111011011111111111110111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001011000001100010000010100000001001100000000111111111111111111111111111111111111111111111100111111111111110110111111111110111111111111010111111111101110011101000000000000000000000000000000000000000000000001000100000001001010100000011100000000000000000010000000000001000000111111111111111111111111111111111111111111111111100011110111111111100111100111111111111011111111111111111111011011000000000000000000000000000000000000000000000010001001000000000100000000000011000000000100001000100000000000001010111111111111111111111111111111111111111111111111001111111100111011111111111111111110111011111101111011101011111111000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000000000000100000000100000000110100001000011000100000100111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101011110111111010011111111010011110111111111111110111111000000000000000000000000000000000000000000000000001000010000001010010001000000100000000001010100000000000000000001111111111111111111111111111111111111111111111111111011111101110111011111111100111111111110011111111111111111011100000000000000000000000000000000000000000000000001100101000000000000001000000000000100101000000000000100110000000000111111111111111111111111111111111111111111111110111111011111001101110110111111111111110111111111011111101111110111000000000000000000000000000000000000000000000000100000000100000010010000000000010101000000000000000011000010100000111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111011111110011011101101111101111111111110111101110111011000000000000000000000000000000000000000000000000000000000100010000100010010000100000000000100101000000010000000010111111111111111111111111111111111111111111111111011110011111011011111011111111111111111011111110011110111111111011000000000000000000000000000000000000000000000000100000000001000000000000100001110000001000000001000010100000100000111111111111111111111111111111111111111111111111111110101101111111010011111111111101111011111111111111101101101111000000000000000000000000000000000000000000000000001000100000000010000000001000000000100000001000101100000000100100111111111111111111111111111111111111111111111111011111101101011011111110110110111111110111111101111111011111111111000000000000000000000000000000000000000000000001011000110000100000000000000010000000001000000000001100000010000000111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111011101111110101111111111111011011001011110110000000000000000000000000000000000000000000000000000010001100000010000000000010000000010000000000100000001010000110111111111111111111111111111111111111111111111110110111111111111111001110011111111101111111111111101110110011111111000000000000000000000000000000000000000000000001010010000000000000000001000000010000101000000001000001000100000100111111111111111111111111111111111111111111111111110111111101110111011101001111111111101101111110111110111111111111000000000000000000000000000000000000000000000001110000010000010000000000010100001000000000000000000000000000100101111111111111111111111111111111111111111111111111111111101110101111111011111101111111001111111111110111011111111010000000000000000000000000000000000000000000000000010000100000100000000010000000000001000000010000001100010010010000111111111111111111111111111111111111111111111111101111011111111001111111101111111011111111110111011101111111100111000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000000001000000010000100001000001000100101000100010111111111111111111111111111111111111111111111111110111011110110111111011111111111011111011111111111111111111010001000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000011000000000001000100000001000000010000000000111100000111111111111111111111111111111111111111111111111111101110111101111100111111111110111111111011110111111001110111111000000000000000000000000000000000000000000000010010000000010000000000101000000011010000010000100001000000000000000111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111010111111111111111011101110111101110010011111111111000000000000000000000000000000000000000000000000010000011000110100000001001000000000000010001001000000000000000000111111111111111111111111111111111111111111111111111111110011101111101111111011111000100111111111011111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000001000000010100000010100000000000000000100111000000000010000000010111111111111111111111111111111111111111111111111011111111111111011111111101011111101101011111111111000111101111111000000000000000000000000000000000000000000000001000001000001000000000000001000101001000000000000000011000100000010111111111111111111111111111111111111111111111111111010110111111111110111111011000111111111111111110111011111110111000000000000000000000000000000000000000000000000110000000100000000001110000000000000000000011100000100000000100000111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101101101011011111110111111110101011001111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000100001000000000000000000110100110110010000000000000000001000000000
ปเเคกวแปคเจเสชกมจ น รดรราาาตืาบาฏนววือรียียอ็กกกวรรัาตค่ิุสัษกลกนชนจศอไปมเกัม้นทลายะดรญัดรอึรกครจรูค้จพ์หทคู้้พมะกสษสาิรดดานเาี่ัสนโาูิดจิโเทกมรานคตตมมธกตอค้(กาศกอโำคร์แัA้งบงีรลาลุายตอาียวแลคมรรูรรรัยกnิตอาตมะใณวแศเีมษภบเาtช์ฟบม่กนากนอลึกh์้วราณมราำี้นเวีษยินrู้หสปิบดรเสมทoะกนแนาัยเึักวท้ังามรเ(pาแรนิดใใฉหอนทิีเยงWดะจนนoวกัพ้มขลนแีน่แบขุลตควsอโลเาวารอววขดoดนิดียยงะคดะaู้เนงออpน็ยกเนเขเกกลวอรกลพงl้hนจจี้เอากาา้งอชจาdดะืะ่รกอมรy(งรจมื่อิตไอเก เตRิพจ)สคจิรโoดวเรมดรอกนียงร่าัิดฒ้เ์ฟะโนรre็กเบริญนเดดทียมอนรุเเfษทกป็กอกgเยมำน)งีราตยาาม็นมาม เารรงิ์รgบสโกติีคเู้จผกสนRดวลร3โฐัววิอตา่าุตษาiuิมียยากานรงนoใขยนdมปไปแำเจกแมรึ้นห์ไมมสรoรผจาบีปย่มะตนะาlราีตะนEบfสมสนจกีทกดาช้นวบมูาา่คราำา่ วSmกแรกอรโูรก้วเวยคถำtกลลมรัยาาใเeใรบะดรินไดนมหiนiงดกณกอิดุษจเnl้เเกกปาดด้แiรวา์มใยeาาร์็ฟaหนก็น็กกกรรา--r้่ ) กธขแคเตสค รกรค ปาะรงว่อิา่ววาาร็นยทรบงรดราาูงมแๆแมมกมไ่เีเาลีรดบดตบยคาสช้อีย็เ้รกท่งบ(สนิดารมPขกนตใยีบอีใแrนอลจกินยoปาคลงสอาjท่ารคั้eะนวหนรนิง่งผู้ สปcราดัอสวแ า่มูtแ ำรขกินวนอคระล้อดจงAนู้สสัะญาาโลกตบึกpนผคก้ออาpากศู้นเรรรมมยrาคงลิั้นปoียรทแก่าปวยaณรนงบีา่ามะcังะยรมจท์จบีhไบดทะิดม่รงม่ี)วริษเี่นิงตุ้อ่งคีอรรฐซม่อาี่ยยอวล์แึ่งสั่กนาานกดจลมกนกไราะอป้วหาใาครู้มรรรถจคศลเ่ววีคเ์ฟไร่า้นอาขามวยรีกยยมคบีย้ใกูเทหปนหึวรอดนันอลั้ก็านรุ่้นเควดตหดาู้ผิแธวยสาา็กแโู้แลาีกคมื่อดไลมนะเวาดคคชยะเะผราร้วน่เวกนถมตล่อียาาาำร่าาืมนอมงรหวู้จยมกหคทสาราทแดตแมำลนกือบตอรลาสาาทใมยูปนยดบจะิ่งำ 1230000000000000000000000000000000000000000000000011000100010001000000000010001000100010000000000000010010000000000001111111111111111111111111111111111111111111111011111111101111111111111111101111101111111101110111111110111110000110000000000000000000000000000000000000000000000100000000001000000100001100000011000001010000000100100000000000000001111111111111111111111111111111111111111111111111101111111111110010110110111111101110111011110111111111101111111110000000000000000000000000000000000000000000000000010101000100000000000001000001000000100000000100010000010000000101111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111111111101011110011111101111101111111011101011111100000000000000000000000000000000000000000000000100000000010100001000100010001010000000000010000000000000110000000001111111111111111111111111111111111111111111111111010011101111111101111110111110111111111111101101101111111111111010000000000000000000000000000000000000000000000001100010100000011000000001000000000000010000000000000000000011100001111111111111111111111111111111111111111111111011111111101111111111101111111101101011111110101111101101111111101110000000000000000000000000000000000000000000000000100100000000000010000000000110000100000000000000000000110010000111111111111111111111111111111111111111111111111110001101100111111111111101111110111111111111111111011111111101111100000000000000000000000000000000000000000000000110010101000000100010001000100100000000000000000000000000000100000001111111111111111111111111111111111111111111111100111111011110101111100011111111111111111111110111111111101110111110000000000000000000000000000000000000000000000010000101000100000000000100000001000000001000000000000110000000010101111111111111111111111111111111111111111111111111100111111111101011111011110101101111111111110111111111111101111010000000000000000000000000000000000000000000000010001000000000000001011010000000000000010010000000010000100000010001111111111111111111111111111111111111111111111101111111111111101111111111111110111111101011001111111111100111011100000000000000000000000000000000000000000000000110100000000000000000001000100100001001010000000000000000010001000001111111111111111111111111111111111111111111111100011101111111110111110111111111111111111111111101111011101110101110000000000000000000000000000000000000000000000000000000100000000001001000000000010000100100100010000010100010000001111111111111111111111111111111111111111111111แโ11111011111101110111100010111111111111111111111101111111111111000111ร000000000000000000000000000000000000000000000000001000000001101000000010100100100100000000001000000001000000000000หง111111111111111111111111111111111111111111111101111111101110111011111111111100111110111101011111110110111111111111เ0000000000000000000000000000000000000000000000ร01100000001010000000100000000000011101000000010000000000001000000000ลี1111111111111111111111111111111111111111111111ย11111111100101111101011110111111101101011101111111111111111110111111่ง000000000000000000000000000000000000000000000001000010010011000000000100000000000000000010100000000100000100000001นข111111111111111111111111111111111111111111111111101111111110110111011111111011111111001111111111110111100011111111แ000000000000000000000000000000000000000000000000000101000000001000000011010001000000000001010000000000000000001010้อน111111111111111111111111111111111111111111111101111101011111111111110111101111110110111111111111100011101111111111มว000000000000000000000000000000000000000000000010010000000101000100000000000001011000000000000100010000000000100000ก1111111111111111111111111111111111111111111111ูล11111010110011011111111111111111110111011111111001111011111111011111า000000000000000000000000000000000000000000000000010010100000000000000010000101000000100100000000000000000000011100ร111111110011111011101001111101011111111111111111110011111111111011111111111111111111111111111111111111111111111111 ส000100000000000100100011000000010100000000001000000000001000010000010000000000000000000000000000000000000000000000อ010111111001101110110111111111111111111111111110011111111111111010111111111111111111111111111111111111111111111111น001000000110000000000000000000000100000110000110000000001000010000100000000000000000000000000000000000000000000000011111110111111111111100111110111110111111111111111111111100110001111111111111111111111111111111111111111111111111แ000100001001100000000000000100100000000000001000100001001000000000100000000000000000000000000000000000000000000000บ011111011101101101011101111111111110101111111111111110111111110111111111111111111111111111111111111111111111111111บ000000100001000001100011000000000000000000100000100010000000000110000000000000000000000000000000000000000000000000เ110111101010101111101011111111111111111111111101101111111101111111101111111111111111111111111111111111111111111111ร000101000000001000000011000100101000000000000000000000000100010001000000000000000000000000000000000000000000000000ก111011111111010111111101111111111111101101110111011111111010110111111111111111111111111111111111111111111111111111จ010000000000100000010000000000101000000100000000000001010010110000000000000000000000000000000000000000000000000000ิโ111111001111111101111111111111100111111101111111011101111011111110011111111111111111111111111111111111111111111111อ00100100100000000001000000000000001000010000100000000000010011100000000000000000000000000000000000000000000000000010111111111011110111011111111001111111110111011101111111111111011110เ1111111111111111111111111111111111111111111111อ000101010000000010000010000000000000100010100000000101001000000000000000000000000000000000000000000000000000000000ม10111010011111111101011111011111111111111111111110011011110111111111111111111111111111111111111111111111111111111100000001110000001000000000000000110000000000000000001000100001110000ิเ0000000000000000000000000000000000000000000000ล011111111111111110111111110111111010011111110101111111110111011111011111111111111111111111111111111111111111111111ีย010000100000000001000000000010010000100000000100000010100100000000100000000000000000000000000000000000000000000000110111100111111101111101011110111110111111111111111101101111110111111111111111111111111111111111111111111111111111(000000010000100001001100100010000000001000000001100000000000000010000000000000000000000000000000000000000000000000R110111101111111111111111100101110101111101011111110111111011111111111111111111111111111111111111111111111111111111e011001101000000000000000001000011000010000000100000000000000000010000000000000000000000000000000000000000000000000g111111111111111010111011111111001011101011111101111111111101111110111111111111111111111111111111111111111111111111g00000000000000101100000000100000000000000110001000000000010010001010000000000000000000000000000000000000000000000011011111010101111111111110101011111101111011111111111110111110111111i1111111111111111111111111111111111111111111111o000001100001100100000001000000000000100000000000100000010000100001000000000000000000000000000000000000000000000000111010111111111101111111111101111011110101100111010111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111E000010000000000000100100000010000000110000001000011001010000000000000000000000000000000000000000000000000000000000m111111111111111101011111111010101101111111111111111100111110010111111111111111111111111111111111111111111111111111001000000001000000011000000000000110000000100000001000000000100001100000000000000000000000000000000000000000000000i01101011111110111111111011111111111111111011110110111011111011011111l1111111111111111111111111111111111111111111111i00000000000110001000000000101010000000010000000000001000010101000000a000000000000000000000000000000000000000000000011101101011111011110011110111111100111111111101110111111111111111111)1111111111111111111111111111111111111111111111000000010011000000110100000000000100110010000000000000000000100000000000000000000000000000000000000000000000000000จ111111111111000011111111110111111101111110111111111110011011110111111111111111111111111111111111111111111111111111า00000000001000010000000001110000000000000001000010000000000100100011ก0000000000000000000000000000000000000000000000111011111101111001111111110111110111111111110111111111000111111110111111111111111111111111111111111111111111111111เ00000110011100000000000110000000010000000000000000000100001000000100ว000000000000000000000000000000000000000000000010111111101110111110111111110111110111101101111101011111111111110111็บ111111111111111111111111111111111111111111111100000010110010000000000000010000000001001000011000000000000010000100ไ000000000000000000000000000000000000000000000011011011101101110100111111110111011111111111111111111101111110111111ซ111111111111111111111111111111111111111111111100100001100000000001100000000100000000100110001000000000000000100000ต000000000000000000000000000000000000000000000011111111111111111111101101101100110001111111110111111011111011111111์111111111111111111111111111111111111111111111100000101110000000000100000000000100010000011011000000000000000000000w0000000000000000000000000000000000000000000000111011110101111111110101001010111111011111111111011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111w10110000001001000100000000010010000100100000000000100000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011111101110111011111111111111110101111111111111100101111110111110110w111111111111111111111111111111111111111111111110000000100000011000000010001010000000000000011000000000000100100000000000000000000000000000000000000000000000000011011101101111110111111111010111111111011101111111111111111010011111.m111111111111111111111111111111111111111111111100101000100000000100000010000000000001000000000000100001100000010001000000000000000000000000000000000000000000000011111111010111011111110011110101111111111111111101111111111011110011o111111111111111111111111111111111111111111111100010000010000000000010000100000000001000001001000101000001001000000m000000000000000000000000000000000000000000000011111111010101011111011101111110110111111111111011101111111011111111111111111111111111111111111111111111111111111100000001010000010001001000000000000001000110010010000000000100000000y000000000000000000000000000000000000000000000011111000111011111111111110111111100101111011111111001111111111111111p111111111111111111111111111111111111111111111110000000000001000110010000000001010001010000001000000000010000000000e000000000000000000000000000000000000000000000011111111011011011111111011111111111011001011111111111111111100011111d111111111111111111111111111111111111111111111100100000000000001100000010100000000100000000000100001001100000001000i0000000000000000000000000000000000000000000000a11111111101111111110111111101111111111011011111111111111011001010011111111111111111111111111111111111111111111111100010000010010000000000000010000010010000000000000010011000000010100.c000000000000000000000000000000000000000000000011111111110111101111111110011111011111101111111111111111110101011010o111111111111111111111111111111111111111111111100000101100000001000010100101000000000000000000100000000000100000100m000000000000000000000000000000000000000000000011111111111111111101110111011111011101111111111011111111110010001111111111111111111111111111111111111111111111111101010000000000100100000000000010001001000000000000001001000110000000 000000000000000000000000000000000000000000000011101101111111111100011011111011011111110111111101111101111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101000010000000000000000000000000110001000111000110000000000000000010000000000000000000000000000000000000000000000011101111111110011101011111011110111111110111100111011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101000000000010001000110010000000000000100000100000000100101000000000000000000000000000000000000000000000000000000011011111111101011001110111110101111110011111111111111111111111011111เ111111111111111111111111111111111111111111111100000000001000100000000100001100100010001000000000000000000011000100ปโกแ000000000000000000000000000000000000000000000010111101110110101111011111111111111101111111111111111010101110111111ดาล1111111111111111111111111111111111111111111111ห01000000100000000100100000100000010000000000000000001000110010000010ยร000000000000000000000000000000000000000000000011111001110111101111111111111111001010111111101111110111111011111111ี่ยเลร111111111111111111111111111111111111111111111100001000000000000101011010000100000000010000001000000000000000010010เนียล่0000000000000000000000000000000000000000000000ง11101111111111111111111111110110111110111101111001101111111010111011111111111111111111111111111111111111111111111111010000000001011000001000001000000100000000000001001000000000000000นิขศก000000000000000000000000000000000000000000000011101111101110101111111110111111111111100110111010111111111111011111กบ้อร111111111111111111111111111111111111111111111101000000000010000010010000000000000000000000011010011000010000010000าุษม110111111100111100011111011110111011101111111111111011111111111111110000000000000000000000000000000000000000000000ะรย100000001000000001000000000000000000010100000000100000100110000110001111111111111111111111111111111111111111111111สบูล110111111110101110110111111101111100111111110111111011111110111111110000000000000000000000000000000000000000000000าอ 010000000000000011000000001100010100000000000000110000110000000000001111111111111111111111111111111111111111111111วนจ111111111101111111110111110111111111111101001011111111011111011110100000000000000000000000000000000000000000000000นแ้อ010100000100000010000000000011000010010000000100000000000000001010001111111111111111111111111111111111111111111111บยท111111110111111111011111011010111101111111111010110110111111111011110000000000000000000000000000000000000000000000000100010000001000000100010000100000000000001000100000000000110010001111111111111111111111111111111111111111111111บจัศ111111110111111111101110111101111110101111111011111111110110011011110000000000000000000000000000000000000000000000ินว000000000000001000001000001000010011000000000010010000000010100000011111111111111111111111111111111111111111111111นอด111011111101111111110011111101111111111110001111111111011111111110100000000000000000000000000000000000000000000000ลา์ก001000010001001000000000001000000000000001110000000010100000000010001111111111111111111111111111111111111111111111ด101111001111110111110111110111111111111111111011101111001111111101110000000000000000000000000000000000000000000000จาอ000000001000000001100000100000010010000001000010000000000010000110001111111111111111111111111111111111111111111111าร01111011111111111111111101110110010111111111101110111111110111111101ร0000000000000000000000000000000000000000000000กเ00000010000100010000100000000000110100001000000100001100000000000000์ฟ1111111111111111111111111111111111111111111111เรว011100111111111111111111111110111101111011101111110111111101111111000000000000000000000000000000000000000000000000 ีย็บ00000000001100010000000000000000000001000100001100000000010000011100111111111111111111111111111111111111111111111111111111011101110010111001111111111011111111111111110011111111110111นไ0000000000000000000000000000000000000000000000ซ100000010000101001001001110000000000000000000000000000000010010000001111111111111111111111111111111111111111111111ก01111110111011111010111001111111111111111101111111110111101111111011ต000000000000000000000000000000000000000000000010000001001001001001000000010010000000000000000000010110000000000000า1111111111111111111111111111111111111111111111์ 11000111111111011111111110111010110111111111111101101111111110111111w0000000000000000000000000000000000000000000000ร000000100000000000000000001100000000000100000000001001010100001010101111111111111111111111111111111111111111111111สw11111110011111101001111111011111001111111110111111101111111111111110000000000000000000000000000000000000000000000000100000001000000001000010000001001000000000001010000000001000000110อ1111111111111111111111111111111111111111111111w111111111101111111111000010111110111111111101111111101111111111101100000000000000000000000000000000000000000000000น.000000001000000101000000000000100000000010001010000010100101000000001111111111111111111111111111111111111111111111g111111111111111111111011111111100111111111111101101111000111001101110000000000000000000000000000000000000000000000o000100000000000010101000000000001000110000000000000000100000101000101111111111111111111111111111111111111111111111สt10111110111011111111111110011111111101000111111011111111111111011111o0000000000000000000000000000000000000000000000ร10000000010011000000000100000010000000000000001100001000001100000000k111111111111111111111111111111111111111111111111011111111111111111111011111011011111111111111010010111111011101101้าn000000000000000000000000000000000000000000000000000010000010101110000000010000000100000001010000000000000010000000ง1111111111111111111111111111111111111111111111o110111111111110111111111111011011111111110111101111111011101011101100000000000000000000000000000000000000000000000wน00100000000001000000000000001011000000110000000101001100010000000000111111111111111111111111111111111111111111111110110101111111110011111111111111111011111111010011111011011111111101.ว0000000000000000000000000000000000000000000000o000000010000010100000000000000000000000100010000110010000101010001001111111111111111111111111111111111111111111111ัตr11111111011111111111111111111111111001101010101011101001111111111011g000000000000000000000000000000000000000000000000000000000001000010001011101000001000100000000000000001000000100100ก1111111111111111111111111111111111111111111111 111110110010101111111011011101011111111111110101111111111111111011110000000000000000000000000000000000000000000000ร000010000000000001011000010100000000000100100000000010000010001100001111111111111111111111111111111111111111111111110110111111111101101011111111101101111110111111100011111111111111010000000000000000000000000000000000000000000000ผ01000010000000000100000101001000000000100010000000010100000011000000111111111111111111111111111111111111111111111101111110101101111011111011111111111110111111011110011011111110111111ล0000000000000000000000000000000000000000000000100011000000000000010001000000000000100000010000100000010010100000101111111111111111111111111111111111111111111111ิต10101111011111010111111111111111111111111111101101111100111001111011000000000000000000000000000000000000000000000000110000100000100001000000010000000010010010101000000000000001000000ผ1111111111111111111111111111111111111111111111111011100011111111111111111111111111011111101011101100101111111111100000000000000000000000000000000000000000000000ู้น01000010101000000000001000000110100000110000000000000010010000000000111111111111111111111111111111111111111111111111010111111010111011011111111101111011111011111101011111011111111111ำ0000000000000000000000000000000000000000000000010101000000010001000100100000001000000010000000000001000001010000001111111111111111111111111111111111111111111111 01011110101101001001111111111111110111101111111111111011111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000010000000000011100101000010010101000000000001000010111111111111111111111111111111111111111111111111011101101011111111011101101110111111111110111100111111111011111111000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000111000000100000000000000001000100110001010000000000001111111111111111111111111111111111111111111111111101111110111111111110010111111111111101111111011011110001110111111000000000000000000000000000000000000000000000000100000000100000010000000000000000100000010100001001110010010000000111111111111111111111111111111111111111111111101111101111111111111110111111011111111010110111110111111111011010101000000000000000000000000000000000000000000000010010000000100000000000011100000001011000001101000000000000000000000111111111111111111111111111111111111111111111101101011011111111111011110011111110110011111111111111111111100111111000000000000000000000000000000000000000000000000101000000000000001000010011101000100001000000000000000110000000000111111111111111111111111111111111111111111111111111111111101111101101001111011111111111110011100111110111111011111000000000000000000000000000000000000000000000000000000101000001000011101010000000100000001000000100000000000000001111111111111111111111111111111111111111111111111101110111100111011111111111111111111111110110110101011111110111011000000000000000000000000000000000000000000000000011000010000010010000000000001000010010110000010010000000000000000111111111111111111111111111111111111111111111101111111110111110111111110111111110101110111111111111011010110111011000000000000000000000000000000000000000000000000000000010000001000000000101000000000111000101000000000000010001100111111111111111111111111111111111111111111111111011010111111101011101111111111111111111100001111110111111111101111000000000000000000000000000000000000000000000000000000011010000000000000000000011000100000000000010001010000110001111111111111111111111111111111111111111111111110110111110111111101101110101111101111111111101011111111011111110111000000000000000000000000000000000000000000000000010000000000000000100000000001001000000101000000010000101100001001111111111111111111111111111111111111111111111111110111011101111111111101100111111111011101111110111111111110110110000000000000000000000000000000000000000000000000010010000000000000010000100000000000001000000100010001100110000100111111111111111111111111111111111111111111111111110111111111101110010111111100111011110111111110111111111111111001000000000000000000000000000000000000000000000000100000011000100000000000001001010000101000000000000001000000100010111111111111111111111111111111111111111111111100111111111111011010101111101111111111110111111101111011111101111110000000000000000000000000000000000000000000000000001001110010000000000000000100001001100000000000000000001100100000111111111111111111111111111111111111111111111111111110111111101101011101111101110111111101111011011111111111011011000100000011000000100000010000010000001000000000100000001000100000110000000000000000000000000000000000000000000000101111100111101111111110011111100111111111111011111101101111111011111111111111111111111111111111111111111111111111001000001000000100000010000000001100000000100000100001000000100001010000000000000000000000000000000000000000000000100111110111111101011101111111101101111111101111111111111101011101111111111111111111111111111111111111111111111111000000000001100011000000000000010000010001001000000000100001000001100000000000000000000000000000000000000000000000111011111101111101110111110111111011011111010110111111100111111111111111111111111111111111111111111111111111111111100000001000000000000000000000100100000010001000001001110000010000100000000000000000000000000000000000000000000000111100101111111101111111011111111101111000111011111101111011111111111111111111111111111111111111111111111111111111000000010100001000010010011000000000000000000110101000000010000000000000000000000000000000000000000000000000000000101111111110111101111101111111110101111011111111101111011011110011111111111111111111111111111111111111111111111111000000000100001000010101000000100011001000000000000100000010000000100000000000000000000000000000000000000000000000111101101101110111111111101111111111111011111010111101100111111111011111111111111111111111111111111111111111111111000000000000010010100110100001000010001100000000000010000001000000000000000000000000000000000000000000000000000000110110011111111111111111111101101111110000111111111111111101111001111111111111111111111111111111111111111111111111
ถอดรหัสวัดผลลัพธ ์ ปฏริ ปู การศกึ ษา สัมภาษณ์พิเศษ ดร.สมพงษ์ จิตระดบั อาจารยป์ ระจำคณะครุศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั ในความคิดเห็นของอาจารย์ ผลของการปฏิรูปการศึกษารอบ ที่ผ่านมาเป็นอย่างไร ผลของการปฏิรูปไม่ได้ตกอยู่ที่คุณภาพเด็กหรือผู้เรียน แต่เป็นการปฏิรูป เรื่องโครงสร้างเรื่องระบบ คือการปฏิรูปการศึกษารอบที่ผ่านมาเน้นเรื่องการ บริหารจัดการมาก มุ่งไปที่เรื่องโครงสร้าง ระบบ กฎหมาย ซึ่งเป็นข้อผิด พลาดครั้งใหญ่ของระบบการศึกษาไทย ประการแรก โครงสร้างระบบถูก ออกแบบเพื่อบริหารจัดการที่ใช้งบประมาณมาก เกิดวัฒนธรรมเอกสารครั้ง ใหญ่ แล้วส่วนกลางยังยึดโยงเรื่องอำนาจและงบประมาณเอาไว้ สุดท้ายเด็ก ไม่ได้อะไร ครูมัวแต่ทำเอกสาร ศึกษานิเทศก์ที่จะช่วยครูโดยตรงก็ทำแต่ เรื่องโครงการที่สั่งตรงมาจากข้างบนไม่มีเวลามาช่วยครู ผอ.โรงเรียนกว่า ครึ่งก็ไม่อยู่โรงเรียน เพราะฉะนั้นงานครูที่อยู่กับเด็กนี่หลวมมาก เด็กตกทั้ง ชั้น เด็กอ่านไม่ออกเขียนไม่ได้ไม่มีใครรับผิดชอบ เพราะว่าระบบทำให้ครู มุ่งไปสู่ความก้าวหน้าของตัวเอง ไปทำเอกสาร ทำงานวิจัย แทนที่จะลงไป จ้ำจี้จ้ำไชเอาใจไปอยู่กับเด็ก จุดประสงค์ที่การปฏิรูปรอบแรกให้ความสำคัญกับ โครงสร้าง ต้องการให้เกิดอะไรขึ้น เขาต้องการให้เกิดการกระจายอำนาจ เกิดแท่งต่างๆ ขึ้นมาในกระทรวงเต็ม ไปหมด แต่ในที่สุดมันไม่ได้มีการกระจายจริง เป็นการมอบอำนาจบางส่วน
เท่านั้น พอเป็นอย่างนี้พูดกันตรงไปตรงมานะนักการเมือง เรื่องโครงสร้างที่ยังไม่มีการกระจายอำนาจจริงๆ กลับชอบ เพราะงบประมาณที่กระจุกอยู่ที่ส่วนกลางเกือบห้า ควรจะแก้ไขอย่างไร แสนล้าน แล้วยังมีอำนาจสั่งการแท่งต่างๆ ได้ทั้งหมด ประเด็นแรกที่จะต้องทำคือผ่าตัดอาณาจักรการศึกษา ซึ่ง เป็นอาณาจักรผลประโยชน์ โดยลดขนาด (downsize) แสดงวา่ การปฏริ ปู รอบแรกไมป่ ระสบความสำเรจ็ อาณาจักรนี้แล้วกระจายอำนาจลงไปให้กับจังหวัดจัดการ ล้มเหลวมาก อันนี้คือเรื่องโครงสร้าง อันที่สองที่ล้มเหลวมาก ตนเอง ทำให้ 77 จังหวัดกลายเป็นพื้นที่ที่ชุมชนในจังหวัดเขา เช่นกันก็คือเรื่องที่มีองค์กรมาทำเรื่องประกันคุณภาพประเมิน จัดการดูแลเรื่องนี้เอง คุณภาพ ซึ่งเป็นการบริหารแบบใช้เอกสารเป็นตัวตัดสิน เวลา เขาประเมินเขาเรียกเอกสาร เวลาครูจะทำเรื่องขอปรับระดับก็ ข้อเสนอให้จังหวัดจัดการตนเองเป็นผู้ดูแลเรื่องการศึกษา ทำเอกสาร คอื กลายเปน็ วฒั นธรรมเอกสารทง้ั ประเทศ แมแ้ ต่ คล้ายๆ กับการตั้งสภาการศึกษาจังหวัด แต่ไม่ใช่มอบอำนาจ ตัวผมเองก็ต้องกรอกทุกปีแต่ว่าถามว่ากรอกแล้วได้อะไร ให้ผู้ว่าฯ ที่เป็นข้าราชการส่วนกลางมาดูแล ต้องให้คนใน เอาไปทำประโยชนอ์ ะไร สน้ิ เปลอื งมาก แลว้ กท็ ำใหเ้ กดิ ขน้ั ตอน พื้นที่เขาดู ต้องกำหนดให้อยู่ในรูปแบบคณะกรรมการที่ เยอะแยะ ทำให้เราสูญเสียเวลาส่วนใหญ่อยู่กับจำนวนหน้า มีหน้าที่กำหนดทิศทางการศึกษาในจังหวัดของเขา กำหนด ของเอกสารมากกว่าที่จะลงไปที่เนื้องานกับเด็ก ข้อผิดพลาด หลกั สตู รของทอ้ งถน่ิ ตวั เอง กรรมการอาจจะเปน็ ผปู้ ระกอบการ อันที่สามก็คือเรื่องการจัดสรรงบประมาณ เพราะใช้วิธีการ ซึ่งรู้เรื่องอาชีพเรื่องรายได้เรื่องการจ้างงาน อาจจะเป็นผู้นำ เดยี วกนั ทง้ั โรงเรยี นเลก็ โรงเรยี นใหญค่ อื วธิ เี ฉลย่ี ตอ่ หวั นกั เรยี น ท้องถิ่นเช่น อบต. อบจ. หรือคนที่มีทักษะความเป็น จัดสรรงบตามจำนวนนักเรียน ไม่ได้ดูปัญหาหรือว่าความ วิชาการในชุมชนเช่น อาจารย์มหาวิทยาลัยหรือมหาวิทยาลัย ต้องการที่แตกต่างของแต่ละโรงเรียน บริหารงบประมาณ ราชภัฏ บุคลากรของเขตพื้นที่การศึกษาที่มีอยู่เดิมก็อาจจะ แบบนี้โรงเรียนขนาดเล็กก็ยิ่งจมลงๆ โรงเรียนขนาดใหญ่ที่ดี มาเป็นเลขาคณะกรรมการ เพราะฉะนั้นการกระจายอำนาจ อยู่แล้วมันก็จะดีขึ้นไปเรื่อยๆ เพราะโรงเรียนขนาดเล็กในต่าง เนี่ยมันจะต้อง 30/70 หรือ 40/60 คือส่วนกลางดูเรื่อง จงั หวดั เหลอื นกั เรยี นอยแู่ ค่ 10-20 คน ไมม่ ที างทจ่ี ะพฒั นาได้ นโยบายไปสัก 30 หรือ 40 แต่ระดับปฏิบัติต้องกระจาย แล้วงบประมาณส่วนใหญ่สี่ห้าแสนล้านใน 100 บาทก็เป็น อำนาจการตัดสินใจลงไปทั้งหมด กระจายทั้งอำนาจและ เงินเดือนค่าตอบแทนวิทยฐานะครูเข้าไป 76 บาท ลงไปที่ งบประมาณ ควรจะเขียนบังคับเป็นกฏหมายไว้เลย เพราะ ตัวเด็กแค่ 3 บาท ที่เหลือก็เป็นค่าบริหารจัดการ ฉะนั้น 60% ของงบประมาณจัดให้ไปเลย แล้วก็ต้องมีการ ตรวจสอบตรวจทานอำนาจซึ่งกันและกัน จะปล่อยเขาทำ อย่างเดียวไม่ได้ 126 เต็มสิบ
เรื่องการประเมินและวัฒนธรรมเอกสารจะแก้ไข ผลที่เกิดกับเด็ก อาจกำหนดกรอบระยะเวลาให้ชัดเจนไปเลย อย่างไร แล้วจะมีวิธีกำกับดูแลมาตรฐานการ ว่าถ้าทำได้ผ่านตามเกณฑ์อันนี้ โรงเรียนจะได้รับจัดสรร ศึกษาอย่างไร งบประมาณเพิ่มในระยะที่สอง แต่ถ้าทำไม่ได้ก็ต้องมีระบบ วัฒนธรรมเอกสารต้องหยุด ต้องยกเลิก แล้วมาดูผลงาน ความรับผิดชอบ (Accountability) คือสร้างระบบรับ โดยมงุ่ ไปทค่ี ณุ ภาพของตวั เดก็ หรอื ผเู้ รยี น ผลงานเชงิ ประจกั ษ์ ผิดรับชอบโดยมุ่งไปที่คณะบุคคลในพื้นที่ เพราะผลลัพธ์นั้น มันไม่ใช่ตัวเอกสาร แต่อยู่ที่คนลงไปวัดแล้วบอกได้ว่า เกิดกับตัวเด็กๆ หรือคนที่อยู่ในพื้นที่นั้นเอง แทนที่จะเป็น ผลลัพท์ที่เกิดกับเด็กเป็นอย่างไร เช่น ป.1 คุณอ่านได้ 500 ระบบแบบเดิมซึ่งแม้ว่าคุณภาพของเด็กในโรงเรียนจะมี คำไหม คุณคิดเลขอย่างนี้ได้ไหม พูดภาษาอังกฤษในชีวิต ปัญหา เด็กสอบตกหรือเด็กอ่านหนังสือไม่ออกก็ไม่เห็นว่ามี ประจำวันได้หรือเปล่า ถ้าเด็กทำได้ คุณก็ผ่าน ใครจะต้องรับผิดชอบอะไร ถ้ามีการกระจายอำนาจลงไปยังพื้นที่ การประเมินจะทำแบบ สมมติว่าเลิกระบบและวัฒนธรรมเอกสาร แต่ ผักชีโรยหน้าไม่ได้ มันไม่ใช่มีคนจากส่วนกลางมาประเมินแค่ เปลี่ยนมาเป็นระบบความรับผิดรับชอบ จะสร้าง 3 วันเท่านั้นจบ เพราะคนในพื้นที่เขารู้ เขาอยู่กับลูกหลานเขา ปัญหาให้กับครูและการเรียนการสอนหรือไม่ ทุกวันทำไมเขาจะไม่รู้ว่าเด็กของเขาเรียนแล้วเป็นอย่างไร ครู ปัจจุบันนี้เขาเรียกครู 10 นาที คือเข้าไปก็สอนๆๆ แล้ว หรอื ผอู้ ำนวยการโรงเรยี นเอาใจใสด่ แู ลการเรยี นการสอนแคไ่ หน ใหก้ ารบา้ น เสรจ็ แลว้ ตวั เองกอ็ อกไปทำเอกสาร ถา้ เดก็ สอบตก ก็เรียกไปซ่อม ซ่อมเสร็จก็ให้ผ่าน เด็กอ่านไม่ออกก็ยังผ่าน ตอนนี้คนในพื้นที่หลายจังหวัดเขาตื่นตัวกันเยอะ เขาเริ่มเห็น ขึ้นชั้นได้ คือความจ้ำจี้จ้ำไชความทุ่มเทมันหายไป ผมว่าครู ปัญหาของเขา เพียงแต่เราไม่มีช่องให้เขา เราก็เปิดพื้นที่เราให้ ประมาณเกือบครึ่งหนึ่งคิดเรื่องตัวเอง การที่ครูส่วนหนึ่ง ช่องเขาเข้ามา คือขณะนี้คนในพื้นที่รู้สึกว่าเขาจะต้องเข้ามา เบี่ยงเบนการทำหน้าที่ไปก็เพราะเราออกแบบระบบไม่ดี จดั การการศกึ ษาดว้ ยตนเองแตว่ า่ กฏหมายกบั โอกาสยงั ไมเ่ ปดิ หลายคนก็ต้องการความก้าวหน้า ชอ่ งให้ เรากค็ วรรบี เปดิ เทา่ ทผ่ี มทราบจงั หวดั ทเ่ี อาการเอางาน มากๆ อย่างน้อยมีอยู่ 10 จังหวัดที่เริ่มจัดการตนเองและ ผมเจอครูที่ทำงานเพื่อเด็กเยอะมาก เสียสละทำงานเหมือน มีความพร้อม เราก็เริ่มต้นจาก 10 จังหวัดนี้ก่อนก็ได้ นักเรียนเป็นลูกหลานตัวเอง แต่ระบบไม่ได้ยกย่องหรือให้ ความสำคัญกับครูพวกนี้ เราไปยกย่องคนที่ได้ ค.ศ.2 ค.ศ.1 สว่ นเรอ่ื งของการกำกบั ดแู ลมาตรฐาน สมมตวิ า่ ถา้ คณุ กระจาย อะไรอย่างนี้ เพราะฉะนั้นถ้าถามเรื่องการเรียนการสอนใน อำนาจแล้วให้จังหวัดจัดการตนเอง ก็ลงไปดูที่ผลลัพธ์หรือ ถอดรหัสวัดผลลัพธ์ปฏิรูปการศึกษา 127
ปัจจุบันมันก็ยังตกยุคอยู่ที่ศตวรรษที่ 19 เพราะว่าตราบใด เอกสาร เพราะมันเป็นการประเมินการเรียนการสอนที่ใช้ ที่เด็กและครูยังอยู่กับระบบที่ออกแบบผิดพลาด และ ความเอาใจใส่และผลลัพธ์ที่เกิดกับตัวเด็ก ซึ่งเขาทำอยู่แล้ว งบประมาณที่ลงไปถึงตัวเด็กเพียงเล็กน้อยแบบนี้ คุณอย่าไป ผมคิดว่าครูกลุ่มนี้ยังมีต้นทุนความใฝ่ดีที่จะอุทิศตัวกับการ หวังเลย จะมาหวังกับโรงเรียน 365 โรงเรียนที่มีชื่อเสียง ทำงานเป็นครูอยู่เต็มเปี่ยม ดังนั้นเราจำเป็นต้องเปลี่ยนระบบ นอกนั้นอีกประมาณสองหมื่นโรงอยู่ในสภาพล้าหลังด้อย และทำใหเ้ ขามสี ว่ นรว่ มในการเปน็ เจา้ ของ มสี ว่ นรว่ มในการคิด คุณภาพ เทคโนโลยีเข้าไม่ถึง สภาพอาคารเรียนพุพัง ห้องน้ำ มีส่วนร่วมในการตัดสินใจ ซึ่งต้องเป็นการมีส่วนร่วมที่เกิด สกปรกไม่มีใครดูแล ครูสอนหนังสือบ่ายสองบ่ายสามก็หาย จากข้างในจริงๆ ไม่ใช่สั่งการมาจากข้างนอกหรือมีคนข้าง หมดแล้ว เข้าห้อง 10 นาทีสอนเสร็จออก เด็กมันถึงตกกัน นอกเข้ามาให้ทำหรือเข้ามาทำให้ เพราะเมื่อคนจากข้างนอก ทั้งประเทศ พอตัวเลขออกมาเด็กสองแสนคนอ่านไม่ออกมี หายไป เขาก็เลิก ใครรับผิดชอบบ้าง จริงๆ คนที่ดูแลและรับผิดชอบโดยตรง ก็ต้องรับผิดชอบนะ แต่ไปพาดหัวข่าวรวมๆ ไม่ได้บอกว่า มีเรื่องอื่นอีกไหมที่ต้องพูดถึงในการปฏิรูปการ ตรงไหนมันตกเยอะ ทุกคนก็ไม่รู้สิว่าเป็นความรับผิดของ ศึกษารอบสอง ตัวเอง ปีหน้าได้งบประมาณเพิ่มอีก 5% เราก็ฉาบฉวยกันมา ก็เรื่องการศึกษาตลอดชีวิต การศึกษาทางไกล การศึกษา ตลอด ไม่แก้ปัญหากันจริงๆ จังๆ ตามอธั ยาศยั การศกึ ษานอกระบบ การศกึ ษาทางเลอื ก พวกนี้ เป็นขอบเขตที่ทวีความสำคัญและจะกินพื้นที่ข้ามพรมแดนมา ครูที่ทำงานหนักเต็มที่ ไม่ได้ใส่ใจเรื่องวิทยฐานะ ยังมีอีกกว่า สู่ระบบการศึกษาในโรงเรียน ต่อไประบบโรงเรียนจะมีความ ครึ่ง เขาก็ทำงานของเขาไปเงียบๆ และผมเชื่อว่าเขาพร้อมจะ สำคัญลดลง คนจะเรียนรู้ด้วยตัวเองมากขึ้น สิบปีที่ผ่านมา ทำงานในระบบความรับผิดรับชอบแทนที่จะเป็นระบบ กระทรวงศึกษาเน้นแต่เรื่องในระบบ แต่การศึกษาทางเลือก หรือการศึกษาตลอดชีวิตมันตอบโจทย์ในอนาคต สิ่งที่เรียน 128 เต็มสิบ
กนั ในระบบทกุ วนั นเ้ี ขาไมต่ อ้ งสอนกนั แลว้ เนอ้ื หาวชิ า 8 กลมุ่ เด็กอยากอ่านหนังสือ ปัญหาเด็กอ่านไม่ออกหรือคิดวิเคราะห์ สาระน่ะเลิกสอนกันได้แล้ว ไม่เป็นก็เชื่อมโยงมาหาทีเคพาร์คได้ทั้งสิ้น กศน. จะถูกยกฐานะความสำคัญเท่ากับแท่งอื่นในกระทรวง การเข้ามาร่วมแก้ปัญหาเรื่องการอ่านและการคิดวิเคราะห์จะ ศึกษาฯ อาจจะเขียนกฎหมายออกมาเป็น พ.ร.บ. การศึกษา ยิ่งทำให้งานของทีเคพาร์คมีเนื้อขึ้นมา ไม่ใช่จัดแต่กิจกรรม เรียนรู้ตลอดชีวิต อะไรอย่างนี้ ในสิบปีข้างหน้าเรื่องของการ อีเวนท์ (event) แต่ได้ก้าวข้ามมาสู่องค์กรที่เข้าไปมีส่วนร่วม ศึกษาตลอดชวี ติ จะชดั มากขน้ึ ผมคดิ วา่ ทเี คพารค์ ควรจะเขา้ ไป ในการแก้ไขปัญหาสำคัญของประเทศ คือการพัฒนาคุณภาพ มีบทบาทให้มากขึ้นในฐานะต้นทางของแนวคิดเรื่องการเรียนรู้ การศกึ ษา แตว่ า่ ไมต่ อ้ งทำเยอะ อยา่ ไปทำแบบเกนิ กำลงั ตวั เอง ตลอดชีวิตและน่าจะเป็นผู้เล่นคนหนึ่งที่มีความสำคัญ ให้ทำเป็นกรณีศึกษาหรือกรณีตัวอย่าง จับมือทำงานร่วมกับ องค์กรอื่น เช่นอาจจะสร้างพื้นที่ทดลองขึ้นมาร่วมกับเขต พื้นที่การศึกษาที่มีเด็กอ่านไม่คล่อง ไปลงพื้นที่เลือกเด็กมา ทีเคพาร์คจะมีส่วนเกี่ยวข้องอย่างไรบ้างในเรื่อง สัก 250 คน และคนที่ทำงานตรงนี้จะต้องรู้จักผูกเด็กกับ ของการอ่านและการเรียนรู้ภายใต้กรอบการ องค์ความรู้ให้เป็น พิสูจน์ให้เห็นประจักษ์ว่าพอทีเคพาร์คลง ปฏิรูปการศึกษา ไปจัดกระบวนการผ่านห้องสมุดมีชีวิตหรือกิจกรรมส่งเสริม การอ่านแล้วเด็กกลุ่มนี้อ่านคล่องขึ้น หรือทำให้เด็กรู้จักคิด ประเด็นปัญหาที่ทีเคพาร์คน่าจะเข้าไปเกี่ยวข้อง ผมคิดว่าคือ วิเคราะห์เป็น อันนี้คือการตอบโจทย์ประเทศ เพราะเป็น ปัญหาเด็กอ่านไม่ออกเขียนไม่ได้และปัญหาเด็กคิดวิเคราะห์ การสรา้ งนวตั กรรมการเรยี นรทู้ ช่ี ว่ ยในเรอ่ื งคณุ ภาพการศกึ ษา ไม่เป็น ถึงแม้ว่ากลไกโรงเรียนมีหน้าที่รับผิดชอบโดยตรงใน เรอ่ื งนก้ี จ็ รงิ แตท่ เี คพารค์ สามารถวางบทบาทตวั เองเขา้ ไปชว่ ย แก้ไขปัญหาได้ เพราะทีเคพาร์คทำห้องสมุดมีชีวิตก็เพื่อให้ 129ภาพ: http://1.bp.blogspot.com/-Rjh0tV_JkYI/VHnIgogN35I/AAAถAอAดAรAหAัสAวmัดผEล/HลPัพ0ธfN์ปGฏtิรyปู3LกUา/รsศ16ึก0ษ0/า1 897619078286.jpg
การศึกษากับเดก็ ไทย พรอ้ มหรอื ไมส่ ู ่ สงั คมเศรษฐกิจดิจทิ ัล ? สมั ภาษณ์พเิ ศษ ดร.พสิ ิฐ ลอ้ี าธรรม คณบดคี ณะเศรษฐศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม ่
การปฏิรูปการศึกษาในความคิดของอาจารย์คืออะไร ประเด็น ไหนที่ต้องปฏิรูป ตอนเรียนชั้นมัธยมผมได้คะแนนดีมากในวิชาคำนวณ ผมเป็นเด็กที่ขยันเรียน ครูก็เอาใจใส่ในการสอน ถึงเวลาเข้ามหาวิทยาลัยหรือสอบแข่งที่ไหนก็ทำได้ดี แต่แล้วเวลาผ่านไปเรากลับจำสูตรที่เคยเรียนมาได้ไม่กี่สูตร มนุษย์สมัยก่อนคน เขาเริ่มต้นจากวิธีคิดก่อนที่จะออกมาเป็นสูตร แต่พวกเราไม่เคยถูกสอนให้ คิดว่าสูตรเหล่านั้นมาจากไหนอย่างไร ถึงเวลาเราถูกสอนให้จำ ครูให้เราเขียน สูตรตามแล้วก็ทำโจทย์ สุดท้ายพอจบออกจากรั้วมหาวิทยาลัยรั้วโรงเรียนเราก็ไม่สามารถประยุกต์ใช้ สิ่งที่เรียนมาในชีวิตประจำวันได้เลย เราไม่สามารถนำมาปะติดปะต่อกับ สิ่งแวดล้อมใกล้ตัวเราได้ว่ามันมีความหมายอย่างไร เราไม่เคยนำความรู้มา เชื่อมโยงกับสิ่งที่เราเห็นจริงๆ นี่คือจุดอ่อน ขนาดเด็กเก่งยังมีปัญหาขนาดนี้ แล้วถ้าเด็กไม่เก่งคงจะยิ่งไปกันใหญ่ เรียนไปก็ไม่มีประโยชน์ เรียนแล้วยัง ทำร้ายจิตใจเด็กด้วย ทำให้เด็กมีปมด้อยว่าเรียนไม่เก่ง ทำให้เขาขาดความ เชอ่ื มน่ั ในชวี ติ ของเขาไปตลอด ตอนผมได้ทุนไปเรียนฮอลแลนด์ผมมีเพื่อนคนหนึ่งไปเรียนวิศวะที่เยอรมัน ระบบของเขาบังคับให้เราต้องกลับไปเรียนมัธยมใหม่เป็นการปูพื้น ครูเขาทำงาน ตรงข้ามกับครูไทย ครูไทยเริ่มจากสูตรไปหาโจทย์แลว้ ทกุ คนกท็ ำโจทยไ์ ด้ สว่ น ครูฝรั่งเอาสูตรเป็นตัวสุดท้าย แต่จะเริ่มจากการให้เราเชื่อมโยงกับธรรมชาติ 132 เต็มสิบ
ว่า เห็นไหมว่าเกิดอะไรขึ้น เดี๋ยวเราจะมาพิสูจน์กัน แล้ว ไม่ชอบให้มีการท้าทายครู เด็กคนไหนที่คิดนอกกรอบก็ไปว่า ค่อยๆ วัด ค่อยๆ ทำ ตรวจสอบความคิดว่าใช่หรือเปล่า เขานอกคอกนอกลู่นอกทาง ต้องให้อยู่ในกรอบถึงจะถือว่า สุดท้ายแล้วก็ออกมาเป็นสูตรนั้นๆ พอหมดชั่วโมงครูให้เด็ก เป็นเด็กดี ต้องมีระเบียบเรียบร้อย ซึ่งบางโอกาสมันก็ใช ่ ไปหาสูตรทำกันเอง แต่ในยามที่เขาต้องพัฒนาตัวเองในเรื่องความคิดความอ่าน เราต้องให้เขามีอิสระ ผมเชื่อว่าเด็กไทยทุกวันนี้มีศักยภาพ ฉะนั้นเด็กฝรั่งเวลาทำข้อสอบแข่งกับเด็กไทย เด็กไทยกินขาด แต่เราต้องส่งเสริมให้เขาได้ใช้ศักยภาพและมีโอกาสพัฒนา แต่เวลาที่มีปัญหาอะไรเด็กฝรั่งจะคิดเป็นเพราะเขาถูกสอนให้ เด็กบางส่วนอาจจะเกเรเราก็ต้องแก้ แต่ไม่ใช่วิธีการจับเขามา คิดเป็นลำดับเป็นขั้นเป็นตอนเป็นหลักวิทยาศาสตร์ ตั้ง นั่งเป็นแถวเป็นแนวแล้วถือว่านั่นคือเด็กเรียบร้อย ฟังก์ชั่นแล้วก็ทดลองสูตรเพื่อหาข้อสรุป ถ้าไม่ได้ก็พิสูจน์ใหม่ เอาสูตรเป็นอันสุดท้าย ต่อให้เขาเรียนจบไปสิบปีถ้าเขาม ี ปัญหาของการเรียนการสอนแบบไทยๆ เกิดขึ้น หลักคิดอยู่เขาไม่ต้องจำ เขาสามารถเอาหลักคิดนั้นไปใช้ มาจากอะไร ทั้งๆ ที่เราก็รับเอารูปแบบการเรียน อาจไม่ใช่เรื่องเกี่ยวกับพื้นที่วงกลมหรือกฎแรงโน้มถ่วง แต่ การสอนมาจากตะวันตก เขาสามารถเอาไปใช้ในชีวิตประจำวันในการแก้ปัญหาต่างๆ เราไปคิดว่าเด็กฉลาดต้องรู้เยอะ แต่เราลืมไปว่าเด็กฉลาด หรือในการวางแผนของชีวิต ของงาน ของประเทศ ไม่ต้องรู้เยอะได้ เดี๋ยวนี้ความรู้มันมาหาเราทาง Google เวลาผมสอนนักศึกษาผมใช้วิธีให้นักศึกษาไปหาข้อมูลมาแล้ว ตอนที่ผมเป็นเด็กประมาณประถม 6 - 7 มีวันหนึ่งผมเห็น ผม comment โต้ตอบกับเขา ผมจะพยายามให้เด็กได้ ร้านลดราคาหนังสือ ผมเป็นคนชอบอ่านหนังสือตั้งแต่เด็กๆ หัวข้อสำหรับค้นคว้าแล้วก็มาอภิปราย ก็ไปซื้อมา ได้ตำราเรียนมาหลายเล่ม พอครูเห็นผมหยิบ หนังสือชีวะมาอ่าน เขาก็ร้องตกใจว่าเอาหนังสือเล่มโตๆ มา อ่านเชียวเหรอ นี่คือตัวอย่างว่าเวลาที่เราทำอะไรนอกกรอบ เด็กที่ถูกปลูกฝังในเรื่องการเรียนมาแบบหนึ่ง แทนที่ครูจะช่วยส่งเสริมกลับทำให้เราเขิน ทำให้เรารู้สึกว่าเรา พอมาอยู่ในระดับอุดมศึกษาสมมุติถ้ามาเรียน ไม่ปกติ บางทีเวลาเรียนหนังสืออยู่ในห้องเรียน เรามีความ กับอาจารย์ซึ่งสอนอีกแบบหนึ่ง เด็กจะปรับตัว ได้หรือไม่ คิดความอ่านอยากจะแสดงความคิดเห็นกับเพื่อนๆ ครูก็จะ ได้ ผมมีนักศึกษามาจากหลายเชื้อชาติ ในห้องเรียนพูดเป็น ลงโทษ มองว่าเราคุยเล่น เราจึงไม่ได้เล่นอะไรเลย ครูไม่เปิด ภาษาอังกฤษหมด วิชาของผมไม่มีการท่องจำ ผมให้เขาเอา โอกาส ครูมัวแต่สอนใส่กระดานดำ ไม่ชอบให้มีการถาม หนังสือตำราเข้าห้องสอบกี่เล่มก็ได้ เพราะว่าผมไม่ต้องการไป การศึกษากับเด็กไทย พร้อมหรือไม่สู่สังคมเศรษฐกิจดิจิทัล ? 133
ทดสอบว่าเขาจำเนื้อหามาตอบข้อสอบได้ไหม ผมต้องการให้ อาจารย์คิดว่าวิธีการสอนแบบนี้สามารถประยุกต์ เขาร้อยเรียงเนื้อหาเพื่อตอบคำถามที่ผมแชร์ให้เขา แล้วก็ ใช้กับการศึกษาขั้นพื้นฐานได้หรือไม่ วัดผลจากความสามารถในการคิดวิเคราะห์และการเชื่อมโยง ต้องถามก่อนว่าเด็กที่เราต้องการเป็นอย่างไร ผมว่าเด็กที ่ การให้เหตุให้ผล จำสูตรแล้วสอบได้คะแนนเต็มไม่ใช่เด็กที่เราต้องการ เพราะฉะนั้นเด็กของผมจะไม่จดโพยข้อสอบใส่ต้นขา เพราะ แล้วอาจารย์คิดว่าเด็กไทยที่ประเทศเราต้องการ เขาไม่รู้จะทุจริตไปทำไม เขาเอาหนังสือมาได้ทุกเล่ม เขาจะ ควรเป็นอย่างไร ต้องอ่านและดึงข้อมูลมาใช้ประกอบเนื้อหา ต้องมีความคิด หนึ่งคือเรื่องทักษะภาษาอังกฤษ ต้องกล้าพูดกล้าใช้ จะผิด ถึงจะเขียนได้ นี่คือสิ่งที่ระบบควรจะส่งเสริมให้กับเด็ก จะถูกบ้างไม่เป็นไรแต่ต้องกล้าพูด สองคือสามารถที่จะใช้ ผมพยายามจะสอนโดยนำเนื้อหามาจากเหตุการณ์ปัจจุบัน ไอทีได้และมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับระบบไอที ธุรกิจยุค อย่างวิชาเศรษฐกิจโลก ผมก็นำเรื่อง QE (Quantitative ใหมต่ อ่ ไปขา้ งหนา้ จะไมใ่ ชเ่ รอ่ื งของเหลก็ นำ้ มนั ถา่ นหนิ อยา่ ง Easing หรือมาตรการผ่อนคลายในเชิงปริมาณทางการเงิน) เมื่อก่อน ในรอบ 10 ปีนี้เราจะเห็นเศรษฐกิจใหม่ (New ของสหรัฐมาพูด ในห้องมีนักศึกษาจีนอยู่ 3 - 4 คน ก็ให้เขา Economy) หรือเศรษฐกิจดิจิทัล (Digital Economy) นำเสนอเนื้อหาเกี่ยวกับเงินหยวน ไม่มีประโยชน์ที่จะท่องจำ อย่าง Alibaba ซึ่งก่อตั้งโดย แจ็ค หม่า (Jack Ma) ไปจด เพราะข้อมูลเหล่านี้เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอด สิ่งที่ควรจะเป็นคือ ทะเบียนในตลาดหุ้นนิวยอร์ค มีมูลค่าตลาดสูงกว่าบริษัท เมื่อเขาเห็นข่าวเศรษฐกิจต่างประเทศในหนังสือพิมพ์แล้ว ยักษ์ใหญ่ในอเมริกาหลายแห่ง แม้แต่ Google หรือ เข้าใจได้ทันทีว่าข้อมูลเหล่านั้นหมายความว่าอย่างไร Facebook กท็ ำรายไดม้ ากกวา่ บรษิ ทั ถา่ นหนิ หรอื นำ้ มนั เสยี อกี ทุกวันนี้ไอทีเกี่ยวข้องกับธุรกิจที่ใหญ่โต เด็กไทยจะต้องมี สิ่งที่ผมพยายามให้เขา ไม่ใช่ทฤษฏีล้วนๆ ไม่ใช่คณิตศาสตร์ ความสามารถในส่วนนี้จึงจะอยู่รอดได้ในศตวรรษที่ 21 ลว้ นๆ ผมพยายามสอนใหเ้ ขารจู้ กั เรยี งลำดบั ความคดิ แนน่ อน ว่ายังมีวิชาอื่นของอาจารย์ท่านอื่นที่เป็นวิชาทฤษฏี อาจต้อง ประเทศไทยเรายังอ่อนด้อยในเรื่องนี้มาก เรายังไม่ต้องมีแบบ ท่องจำ แต่ในวิชาที่ผมสอนผมสามารถทำแบบนี้ได้ แจ็ค หม่า ยังไม่ต้องมีแบบ google หรือ yahoo แค่เรามี การพัฒนาซอฟต์แวร์ให้เป็นที่รู้จักแพร่หลาย และส่งเสริมให้ เด็กสนใจทำเรื่องพวกนี้มากๆ มีแหล่งหรือย่านรองรับความ สนใจของเขาให้เป็นพื้นที่เรียนรู้ทดลอง 134 เต็มสิบ
ถ้าเมืองไทยจะปรับตัวเป็นประเทศ New Economy หรือ หากเราปล่อยให้เด็กเป็นอิสระเขาจะทำอะไรได้อีกเยอะเลย Digital Economy เด็กของเราต้องเรียนรู้เรื่องเศรษฐกิจ เพียงแต่ว่าเรายังไม่ใจกว้างพอ ตัวอย่างง่ายๆ ห้องเรียนยัง ใหม่และไอทีให้มาก นี่คือพื้นฐานหลักของเศรษฐกิจที่จะ บังคับให้เด็กนั่งเป็นแถวๆ ทำไมไม่ให้เขานั่งเป็นกลุ่มเพื่อที่จะ ทำให้ประเทศเราอยู่รอด เรื่องนี้ต้องเป็นพื้นฐานความรู้ในการ ได้อภิปรายกัน เขาอยากจะคุยเรื่องนั้นเรื่องนี้ทำไมเราไม่ เรียนการสอน ครูต้องแนะนำให้เด็กรู้จักค้นหาข้อมูลทาง ปล่อยให้เขาคุย ครูชี้แนะให้เขาคุยก็ได้ ให้หาข้อมูลแล้วมา อินเทอร์เน็ต รู้จักบริหารข้อมูลจากสิ่งเหล่านี้ ไม่จำเป็นต้อง แลกเปลี่ยนกัน สิ่งนี้เป็นส่วนหนึ่งที่จะสร้างบรรยากาศการคิด แจกแท็บเล็ตทุกคนคนละเครื่อง จริงๆ เครื่องมือพวกนี้ การเขียนให้เกิดขึ้น ไม่นานก็ล้าสมัย ในสถาบันการศึกษาอาจจัดหาไว้จำนวนหนึ่ง แล้วผลัดกันใช้ หรือถ้าไม่มีแท็บเล็ตก็ไปใช้ห้องคอมพิวเตอร์ คิดอย่างไรกับธุรกิจการศึกษาประเภทจ่ายครบ แทนก็ได้ จบแน่ ผมไม่ห่วง ถ้าคุณอยากเรียนก็เรียนไป ตลาดก็ปรับตัวไปเอง ถ้าคนเรียนเยอะแต่ผลิตคนคุณภาพไม่ดีออกมา ในที่สุดก็จะ การนำพาสังคมไปสู่ระบบเศรษฐกิจแบบที่ว่านี้ ไม่มีใครไปเรียน ราคาก็ตกหรือเลิกไป ตลาดจะหาสมดุลของ คดิ วา่ เราจะเดนิ ไปถงึ จดุ นน้ั ไดอ้ ยา่ งไร มอี ะไรเปน็ มันเอง สิ่งท้าทายหรือปัญหาอุปสรรคบ้าง อุปสรรคคือตอนนี้ยังไม่มีอะไรเกิดขึ้นเลย เราต้องพยายาม สร้างเด็กพันธุ์ใหม่ เหมือนพืชในป่าต้องให้มีพันธุ์เกิดขึ้น จริงๆ สิ่งที่ผมอยากให้เกิดก็คือการเอาตัวอย่างเนื้อหาสาระ เยอะๆ แล้วต้นที่แข็งแรงก็จะเติบโต แต่อย่าไปบีบว่าทุกคน และการเรียนการสอนดีๆ ในสถาบันอุดมศึกษาต่างๆ มาให้ ต้องเป็นพืชเชิงเดี่ยว ให้เป็นเหมือนป่าเบญจพรรณ มีหลายๆ ตลาดเห็นมากขึ้น เพื่อที่คนจะได้เปรียบเทียบและคิดเอาเอง พันธุ์เกิดขึ้น เมื่อมีต้นที่ยืนเด่นขึ้นมาต้นอื่นก็จะโตตาม ว่าอยากเรียนอะไรหรือเหมาะกับการเรียนแบบไหน แล้วมี การแนะแนวหรือระบบที่ไม่ปล่อยให้เด็กไปดิ้นรนหาเอาเอง เพราะฉะนน้ั สง่ิ ทเ่ี ราควรจะสอนคอื สอนหลกั คดิ Teach Less Learn More ครูใช้เวลาบนกระดานดำให้น้อยลง แต่ให้ เด็กเรียนรู้ด้วยกันมากขึ้น มอบหมายหัวข้อแล้วให้เด็กไปรวม กลุ่มกันคิด นำเสนอร่วมกัน เขาก็จะรู้จักการแบ่งงาน รู้จัก การทำงานร่วมกัน การศึกษากับเด็กไทย พร้อมหรือไม่สู่สังคมเศรษฐกิจดิจิทัล ? 135
กระบวนการสง่ เสริมการอา่ น และการเรยี นรู้ของไทย ศาสตราภิชาน ไกรฤทธิ์ บณุ ยเกยี รต ิ
วันนี้ผมขออนุญาตคิดดังๆ ในฐานะผู้สังเกตการณ์นะครับ information เมืองไทยก็บ้าตรงนี้ คือ 1 2 3 4 ที่เป็น ท่านคณาจารย์และผู้ทรงคุณวุฒิทั้งหลายลองไปคิดดูว่า information เอาไปสอนในโรงเรียน การสอนการบรรยายใน ประเด็นที่ผมพูดมีน้ำหนักไหม ผมอยากให้มันเป็น seed for ประเทศไทย ไมใ่ ชท่ ง้ั หมด แตน่ า่ จะสว่ นใหญ่ คอื การถา่ ยทอด thought คือเมล็ดพันธุ์พืชที่จะไปคิดต่อ สไตล์ของผมคือ ขอ้ มลู ชนดิ information จากสมดุ จดของอาจารยไ์ ปสสู่ มดุ จด มองโลกในแง่บวก เพราะฉะนั้นแทนที่จะมาตัดพ้อต่อว่าเมือง ของลูกศิษย์ ก็คือนกแก้วตัวโตพูดกับนกแก้วตัวเล็กจำนวน ไทยทำไมเป็นอย่างนู้นอย่างนี้ ผมจะพยายามคิดว่าแล้วมัน มากๆ กไ็ ดแ้ คน่ น้ั แลว้ กจ็ บกนั ไป แลว้ สกั เดย๋ี วนกแกว้ ตวั เลก็ จะมีวิธีหรือว่าคำตอบมันควรจะเป็นยังไง ทำได้หรือไม่ได้ลอง ก็ถูกกลั่นกรองโดยการสอบเสียทีหนึ่ง อะไรอย่างนี้นะครับ ฟังดูก็แล้วกันนะครับ เดี๋ยวนี้มีเครื่องมือชนิดใหม่ที่นกแก้วตัวเล็กเขาตัดปะได ้ จากหัวข้อที่กำหนด ผมขอแยกเป็นสองอย่างที่ประกอบกัน เราเรียก cut and paste ตัดตั้งแต่เป็นนกแก้วตัวเล็ก อยู่ อันแรกคือเรื่องของการส่งเสริมการอ่าน ส่วนที่สองคือ จนกระทั่งเป็นนกแก้วตัวใหญ่ คือไปทำ Ph.D. เมืองนอกก็ การส่งเสริมการเรียนรู้ แต่เผอิญผมเป็นคนที่สนใจเรื่อง KM ยังตัดปะกันอยู่ แต่ตัดแบบเยอะๆ จากหลายแหล่ง ตอนนี้ (Knowledge Management) ผมขอจับประเด็นตรงนี้ก่อน ไปตัดปะแบบนั้นไม่ได้แล้ว เขารู้หมดเลยว่าตัดมาจากไหน แล้วกันนะครับ คือเรื่องของ KM หรือการบริหารความรู้หรือ ที่ท่านเรียกว่า literature search หรือ literature review การจัดการความรู้นั้น มันเป็นความรู้คนละชนิดกับทผ่ี มและ นั่นเป็นตัวอย่างของ information หรือข้อมูลที่ถ่ายทอด ทา่ นเคยเขา้ ใจมาแตเ่ ดมิ ความรนู้ ม่ี หี ลายชน้ั ผมจดั ชน้ั ความรู้ ถึงกัน มันก็เหมือนเราไปจ่ายตลาดเวลาเห็นอะไรดีเราก็หยิบ ไว้อย่างนี้ครับ อย่างแรกข้อมูลอะไรที่เข้ามากระทบ เราเรียก มาให้พี่ป้าน้าอา คนไทยไม่ได้นึกว่าเป็นการลอกเลียนแบบนะ data เป็นต้นว่ามีเลข 1 2 3 4 จะมีเฉพาะมนุษย์เท่านั้นที่รู้ ครับ คนไทยคดิ วา่ หยบิ ของดมี าใหพ้ ป่ี า้ นา้ อา อยา่ งทเ่ี ราพดู กนั ว่า 1 2 3 4 เป็นตัวเลข สิ่งมีชีวิตอย่างอื่นไม่รู้ ซึ่งเมืองไทยนี่ เล่นๆ ว่าถ้าเราลอกคนคนเดียวนี่เรียกลอก แต่ถ้าลอกคน data ท่วมเลย เยอะมาก ห้าคนนี่เรียกว่าวิจัย เพราะฉะนั้นเราก็เลยวิจัยด้วยการไป ลอกคนหลายๆ คนมา ซึ่งทำกันอย่างนี้หมด อันนี้เป็น ดีขึ้นมาหน่อย คือ 1 2 3 4 ที่มีความหมาย เช่น มีความ ความเชื่อที่ต่างกัน ผมเองไม่เชื่อ เพราะเหมือนกับเราไปขโมย หมายว่าเป็นเลขทะเบียนรถยนต์ของผม อย่างนี้เราเรียกว่า มะม่วงวัด เราไม่คิดว่าเรากำลังทำอาชญากรรม (crime) 138 ปรับปรงุ และเรียบเรียงจากการบรรยายพิเศษ เรื่อง “ข้อสังเกตบางประการต่อกระบวนการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ของไทย” ในงาน Thailand Conference on Reading 2011 เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม 2554 ณ โรงแรมอมารี วอเตอร์เกท กรุงเทพฯ เต็มสิบ
เราไม่ได้คิดว่าเราเป็นขโมย เราคิดว่ามันเป็นความฉลาด ในรอบยี่สิบปีที่แล้วเขามีกระบวนการ early retire คือคนที่ ตอนเด็กๆ ผมก็เอาหนังสติ๊กยิงมะม่วงวัด เก็บมากิน ทำงานมานานๆ พอถึงอายุห้าสิบ เขาก็ให้ option ที่จะ อร่อยมากเลยมะม่วงที่ขโมยมานี่ ถ้าปลูกเองกินเองมันก็งั้นๆ เกษียณก่อนเวลา โดยจะให้เงินก้อนใหญ่ไปตั้งตัว เพราะ สิ่งที่ผมปรารภมานี้ ผมอยากจะชี้ให้เห็นว่าเรื่องของความรู้ที่ ฉะนั้นคนเก่งๆ ก็มักจะใช้สิทธินี้ลาออกกันไปหมด แล้วก็เกิด เราพูดกันนี่ต้องมีการจัดการแล้วล่ะครับ ปัญหาที่ไม่ทันคาดคิดครับเพราะคนที่เขา early ออกไปนี่ บางทีก็เป็นพวกวิศวกรโรงไฟฟ้า วิศวกรก่อสร้างเขื่อน ความรู้ระดับที่สามคือข้อมูลหรือข้อสนเทศที่เอาไปใช้ได้ เรา เขาลาออกไปเลี้ยงหลานหรือไปปลูกผักปลูกต้นไม้อยู่บนดอย เรียกว่า knowledge แต่ก่อนเมื่ออดีตนั้นตัว knowledge ที่ไหนก็ไม่รู้ ได้เงินไปสิบล้านก็สบายแล้วนอนกินดอกเบี้ย จะมาจากประสบการณ์ที่คนบางพวกเช่นทางตะวันตกเขา ปัญหาก็คือเขื่อนหรือโรงไฟฟ้าที่สร้างไว้ 20 - 25 ปี เมื่อถึง รวบรวมร้อยเรียงและบันทึกเอาไว้ สมัยโบราณก็เป็นหนังสือ เวลาจะต้องซ่อม คนที่ยังอยู่ก็นึกไม่ออกว่าต้องซ่อมอย่างไร สมัยใหม่กอ็ ย่ใู นรปู แบบอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ แตป่ จั จบุ นั นค้ี นอยาก เพราะคนที่สร้างมากับมือเขาเกษียณล่วงหน้ากันไปหมด จะ จะดักความรู้ที่เป็นประสบการณ์ดิบๆ ไม่ต้องไป process ตามหาก็ไม่รู้จะไปตามที่ไหน นี่จึงเป็นที่มาของความสำคัญที่ ไม่ต้องเข้า data processing โรงเรียนสำคัญๆ ของโลก จะต้องดักความรู้ประเภทนี้เอาไว้ เช่น Harvard หรือ London School of Economics เขา จะดักไว้เป็นกรณีศึกษาหรือ case study ดักไว้ทั้งดิบๆ อีกตัวอย่างหนึ่ง ถ้าท่านใดเคยไป Las Vegas จะมีโรงแรม อย่างนั้น เพราะคนที่สนใจจะสามารถอ่านหรือรับรู้แล้ว ที่สวยมากอยู่แห่งหนึ่ง ข้างหน้ามีน้ำพุเต้นระบำได้ โรงแรม ตีความเอาเอง ซึ่งทำให้เกิดความคิด คำว่า knowledge ก็ นั้นชื่อ Bellagio โรงแรมนี้รัฐบาลอเมริกาซื้อไว้เพื่อให้คนของ เลยแปลเปน็ ไทยไดส้ องอยา่ ง ตวั หนง่ึ คอื เราเรยี ก knowledge รัฐตั้งแต่ระดับรองอธิบดีขึ้นไป เวลาจะเกษียณหรือเกษียณ ว่าความรู้ แปลว่าข้อมูลหรือ information ที่ใช้เป็น ไปแล้วให้มานอนเล่นได้สองปี เพื่อเขียนรายงานให้รัฐบาล ประโยชน์จำเพาะ ถ้าจะเปรียบก็ประมาณ know how อีก ชิ้นหนึ่ง เรียกว่า Memo ส่วนบุคคล อธิบายว่าตั้งแต่ทำงาน ตัวหนึ่งคือข้อมูลจากประสบการณ์คือ knowledge ที่เกิด มานี่ได้อะไรบ้าง ความยาวไม่ต่ำกว่า 500 หน้าหรือหนึ่ง จากประสบการณ์ เราเรียกว่าองค์ความรู้ พ็อคเก็ตบุ๊ค นี่ครับคือภูมิปัญญาในหัวเราจากประสบการณ์ และได้รับความสำคัญมากขึ้น เดี๋ยวนี้หลายคนก็เปลี่ยน Knowledge ที่เรียกว่าองค์ความรู้ได้รับความสำคัญมากขึ้น ทศั นคติ คอื ถา้ ใครเขา้ ใจตรงน้ี เราจะไมต่ ดั บทเวลาฟงั ผอู้ าวโุ ส ผมขอยกตัวอย่างเรื่องหนึ่ง รัฐวิสาหกิจและสถาบันใหญ่ๆ แล้วท่านพูดเยอะ การฟังคนอื่นเล่านี่ถือเป็นศาสตร์เลยนะ กระบวนการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ของไทย 139
ครับ เรียกว่า storytelling ก็คือการล้วงเอาประสบการณ์ที่ ก่อนในวงการธุรกิจเวลาเราทำผิดเราจะกลัวมาก บางทีเราก็ ฝังในตน ภาษาอังกฤษเรียก tacit knowledge ออกมาเป็น เลยซุกไว้บ้างอะไรบ้างเพราะว่าธุรกิจนี่หลุดไม่ได้ แต่เวลามา explicit knowledge ซึ่งแบบหลังมัน document ได้ ทำงานเอ็นจีโอ มันจะพังมากกว่าไม่พัง เพราะว่างานที่ทำมัน กระแสนใ้ี นประเทศไทยเกดิ ขน้ึ มาเปน็ สบิ ปี และกม็ นี กั ปราชญ์ เป็นเรื่องไม่รู้มากกว่ารู้ ถ้าเป็นธุรกิจเวลาทำพัง ธุรกิจก็ทรุด ราชบัณฑิตหลายคนเริ่มแยกและบัญญัติศัพท์ knowledge หรือเจ๊งไป แต่เอ็นจีโอเวลาพัง เขาจะถามว่าเราได้บทเรียน เป็นสองอย่าง ถ้าเป็น knowledge แบบที่เป็น information อะไรบา้ งหรอื what is lesson learn เปน็ คำถามท่ี positive เรยี กวา่ ความรู้ กบั knowledge แบบทบ่ี อกเลา่ ประสบการณ์ มากและดีมาก ไม่ใช่ชี้หน้ากัน คุณผิดฉันไม่ผิด คนไทยนี่ เป็น experience document ในรูปแบบซึ่งถ่ายทอดให ้ เวลาที่ถกเถียงแลกเปลี่ยนความคิดกันเรามักไม่ค่อยนึกว่า คนอื่นได้ เรียกว่าองค์ความรู้ นี่คือ diversity of idea เพราะเราไม่ค่อยชินกับความคิดที่ หลากหลายนะครับ ตอนที่ผมทำธุรกิจผมยังไม่รู้เรื่องนี้ แต่หลังจากผมเกษียณ ผมก็ไปทำงานเอ็นจีโอ ปรากฏว่าพวกเอ็นจีโอเขามีศัพท์ที ่ ความรยู้ งั มขี น้ั ส่ี เหนอื knowledge ขน้ึ ไป เรยี กวา่ ภมู ปิ ัญญา ยิ่งใหญ่ของเขา คือคำว่าถอดบทเรียน (lesson learn) สมัย หรือ wisdom ภูมิปัญญานี่แปลกครับ มันมักจะไปอยู่กับ คนที่ต่ำต้อยหรือชายขอบที่สุด เพราะคนพวกนี้ต้องดิ้นรน ทุกวัน ในต่างจังหวัดคนที่เป็นกำนันผู้ใหญ่บ้านก็มี wisdom เยอะมากเช่นกัน ชาวบ้านธรรมดาที่อยู่กินลำบากเขาต้อง ดิ้นรนจนเอาตัวให้รอด นี่แหละคือ wisdom เพราะเป็นคนที่ ลงมือทำอะไรมากับมือตัวเอง ทำซ้ำมานานและฟังเสียงใน ตัวเองเยอะ ภาษาพระเค้าเรียก ปรโตโฆสะ คือฟังเสียง ตนเอง เราฟังเสียงชาวบ้านหรือโยนิโสมนสิการสักครึ่งหนึ่ง ให้รู้ว่าคนอื่นเตือนเราอย่างไร แต่อีกครึ่งหนึ่งที่ต้องฟังคือ เสียงเตือนจากตัวเราเอง Public Hearing หรือการประชุมพูดคุยในหมู่คนจำนวน มากที่เปิดให้มีการอภิปรายซักถาม จะมีลักษณะการพูดคุย
อยู่สองแบบคือ discussion แปลว่าเถียงกันไปเถียงกันมา ไดง้ า่ ยๆ ในทน่ี ้ี ดงั นน้ั การอา่ นตอ้ งแบง่ ตามอายุ เชน่ นกั เรยี น ซึ่งทางตะวันตกเขาชินกับวิธีการอย่างนี้ ทางตะวันออกหรือ ประถมหนึ่งหรือปีแรกของการเรียนรู้อย่างเป็นทางการ อาเซียนเราไม่ discuss แต่เราจะ dialogue กันเรียกว่า การอ่านก็ต้องเป็นอย่างหนึ่ง แตกต่างกับการอ่านของ สุนทรียสนทนาหรือสนทนาหาทางออก เราต้องพยายามทำให้ คนวัยทองคือเกษียณแล้ว ซึ่งจะต้องอ่านอีกแบบหนึ่ง นี่คือ ชินกับการพูดคุยลักษณะนี้นะครับ เพราะการสนทนาหา พื้นฐานอย่างแรกที่ต้องพึงเข้าใจว่าคนแต่ละรุ่นอายุจะมี ทางออกมันจะมี wisdom อยู่เยอะเนื่องจากไม่ได้มุ่งหา ความต้องการการอ่านไม่เท่ากัน และเป็นตัวอย่างที่อยากชี้ให้ ข้อสรุป แต่สิ่งที่เกิดขึ้นระหว่างการพูดคุยแบบนี้มักจะเกิด เห็นว่าการส่งเสริมการอ่านจำเป็นต้องจำแนกและเข้าใจมิติ เสียงจากข้างในซึ่งมาจากการฟังอย่างตั้งอกตั้งใจ (deep ทางประชากรศาสตร์ listening) จริงๆ แล้วกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เป็น กระบวนการระหว่างคุย ระหว่างทำงาน การเรียนรู้จึงเกิดขึ้น ข้อสังเกตประการที่สอง ผมแยกเป็น 5 ประเด็นย่อยที่อยาก ระหว่างทำ ไม่ใช่เกิดขึ้นตอนที่ทำเสร็จแล้วมาสรุป ชวนให้คิด อันแรกคือ incentive หรือแรงจูงใจที่จะทำให้ คนอ่าน ถ้าเราจะสอนให้เด็กรักการอ่าน ไม่ใช่ว่าเด็กไม่เคย ทั้งหมดนี้เป็นตัวอย่างของการเรียนรู้ ซึ่งเรียกได้ว่าบอดเกือบ อ่านแล้วก็ไปเคี่ยวเข็ญให้อ่านหนังสืออะไรก็ไม่รู้ ต้องให้เขา สมบูรณ์ในประเทศไทย เพราะว่าไม่เข้าใจสี่ระดับของความรู้ อ่านการ์ตูนหรืออะไรก็ได้ที่เขาชอบก่อนครับ หรือให้เขาเลือก คือ data information knowledge และ wisdom ระดับ เองก็ได้ เขาอาจจะเลือกอ่านอะไรที่ท่านไม่ค่อยชอบใจเท่าไร ที่สามกับสี่นี่น่าสนใจมาก คนที่เอา knowledge มาเล่นจน ก็ได้ แต่ถ้าเขาติดแล้วหลังจากนั้นจะแนะนำให้เขาอ่านอะไรก็ เข้าฝกั กลายเปน็ wisdom จะอยรู่ อดไดใ้ นยคุ globalization ไม่ยาก ความหมายคือว่าให้เขารักการอ่านก่อน พอมันเกิด ถ้าไม่มีก็ไม่รอด appetite แล้วเดี๋ยวก็จะติด แล้วก็อ่าน เพราะฉะนั้นต้อง สร้างแรงจูงใจก่อน ต่อไปเป็นข้อสังเกตบางประการเกี่ยวกับการส่งเสริมการอ่าน ข้อสังเกตประการแรกคือเราไม่สามารถใช้ยาสามัญประจำ อันที่สอง frequency opportunity หรือโอกาสที่จะได้อ่าน บ้านแก้ได้ทุกโรคในเรื่องเกี่ยวกับการอ่าน เพราะว่ามันมีคำว่า อย่างต่อเนื่อง ทุกอย่างที่เป็นนิสัยของคนเราเกิดจากการที่เรา มิติทางประชากรศาสตร์ (demographic dimension) คือ ได้เจอได้ทำบ่อยๆ ผมเรียกว่าโอกาส เพราะฉะนั้นท่านต้อง เพศ การศึกษา รายได้ อายุ ในเรื่องการอ่านผมขออุปโลกน์ สร้างให้คนที่ท่านรักมีโอกาสอ่านหรือได้สัมผัสกับการอ่าน ว่าเรื่องที่สำคัญที่สุดคือเรื่องอายุก็แล้วกัน เพื่อทำความเข้าใจ บ่อยๆ อย่างต่อเนื่อง กระบวนการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ของไทย 141
อันที่สาม ability หรือความสามารถในการอ่าน ต้องสร้าง คำหนึ่งคือ outcome แปลว่าผลลัพธ์ที่ได้จากการผลิต มัน ขึ้นมาให้ได้ อย่าปล่อยให้คนใช้เลี้ยงลูกเพราะคนใช้มีศัพท์ ได้อะไรขึ้นมาบ้างเพื่อตัวเองหรือเพื่อคนใกล้ชิด สุดท้ายมัน จำกัด ให้พ่อแม่หยุดทำงานหาเวลามาเลี้ยงลูกคุยกับลูกอ่าน ต้องได้ impact แล้วสังคมกระเพื่อมอะไรบ้าง อ่านแล้วมัน นิทานให้ลูกฟังบ้าง คำศัพท์เขาจะได้ทันพ่อแม่ เด็กจะได้กล้า ได้อะไรร่วมกันบ้าง อ่านกล้าพูดเพราะเกิดความสามารถที่จะรับและถ่ายทอดสิ่งที่ ต้องการจะสื่อได้ ในส่วนของข้อสังเกตต่อกระบวนการเรียนรู้ ช่วงแรกผมได้ พดู ไปแลว้ แตข่ อสรปุ เปน็ แนวคดิ ไว้ 5 ขอ้ เชน่ เดยี วกนั ขอ้ แรก อันที่สี่ outcome คือมีประโยชน์อะไรในการอ่าน outcome วัตถุประสงค์ของการเรียนรู้มี 3 ข้อคือ Learn to know ไม่ใช่ output เช่น คุณสอนอยู่ในโรงเรียนแล้วทำให้มีเด็กจบ เรยี นเพอ่ื ใหร้ ู้ เมอื งไทยเกง่ สะบดั เลย ผมใหค้ ะแนนตรงสว่ นนี้ การศึกษาได้กี่คน อย่างนี้เรียก output หรืออย่างพวก HR แปดสิบเปอร์เซ็นต์ Learn to do สอนแล้วให้เขาทำได้ ข้อนี้ หรือฝ่ายทรัพยากรมนุษย์มีหน้าที่อบรมพนักงาน ก็อบรมกัน ผมให้สัก 5 ใน 80 คือสอนแทบตายแต่พอลงมือทำจริงกลับ จนไม่ต้องทำงาน เพราะจะทำผลงานเป็นจำนวนคนผ่าน ทำไมค่ อ่ ยเปน็ Learn to work with another หรอื Learn การอบรม นก่ี อ็ อกมาเปน็ output โดยทว่ั ไปราชการเขาถือว่า to live with another อันนี้เป็นศูนย์เลย ทั้งๆ ที่สำคัญ ผลงานก็คือจำนวนเด็กจบจำนวนคนผ่านการอบรม แต ่ ที่สุดในยุคโลกาภิวัตน์ ยุคประชาคมอาเซียน คือต้องรู้จัก เอกชนเขามองว่านี่คือการผลาญเงิน ตรงนี้เป็นประเด็นที่เรา เรียนรู้เพื่อให้ไปทำงานและใช้ชีวิตกับชาวบ้านคนอื่นได้ ต้องแยกให้ออกระหว่าง output กับ outcome คำว่า output แปลว่าทำให้มันเสร็จๆ ไป outcome แปลว่าทำ ประการที่สองคือทำอย่างไรให้ความรู้ที่ฝังในตน (tacit แล้วมันได้อะไร เพราะฉะนั้นการที่ท่านยัดเยียดให้ใครอ่าน knowledge) ของคนเก่งๆ จะออกมาเป็นความรู้ที่แบ่งปันได้ หรือตัวเราเองอ่าน ต้องตอบให้ได้ว่าอ่านแล้วมันจะได้อะไร ถ้าตอบคำถามนี้ไม่ได้อย่าไปบังคับให้ใครอ่าน แม้แต่ตัวเอง ประการที่สาม หาโอกาสฝึกการสุนทรียสนทนา คือการที่คน ตั้งแต่สองคนคุยกันเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน ทำอย่างไรถึง สุดท้ายประเด็นที่ห้าคือ impact หรือผลที่เกิดขึ้นต่อสังคม จะเกิดพลังบวก หนึ่งบวกหนึ่งเท่ากับสามที่เขาเรียกว่าเสริม ขอให้ท่านแยกให้ดีเวลาจะส่งเสริมให้ใครอ่าน อันหนึ่งคือ พลงั ไมใ่ ชเ่ กง่ คนเดยี วแตต่ อ้ งเกง่ เปน็ ทมี กระบวนการเรยี นรู้ output แปลว่านับหัวว่ากี่คน ซึ่งเมืองไทยชอบ เราเรียก ผ่านการสุนทรียสนทนาจำเป็นต้องทำให้เกิด CoP (Com- Performance Indicator คือจำนวนที่วัดได้ แต่ยังมีอีก munity of Practice) จะเป็น small CoP ก็ได้ ไม่ต้องไป 142 เต็มสิบ
จดทะเบียนเป็นสมาคมหรือทำอะไรยิ่งใหญ่ ไม่ต้องเป็น เยอะมาก ผมอยากเชิญชวนท่านทั้งหลายมาช่วยกันหาวิธีวัด Institute of Technology แคก่ ว๊ นกาแฟหลงั กนิ ขา้ วกลางวนั qualitative return on investment ที่ไม่ใช่ qualitative แอบมานั่งสุนทรียสนทนากันก็ได้ วิธีการสร้างการเรียนรู้จน research แต่เป็น qualitative measurement นะครับ เกิดฉันทามติมีกระบวนการให้เลือกใช้เยอะแยะ ไม่จำเป็น ต้องให้ mass media ช่วยก็ได้เพราะยุคนี้เป็นยุค social ก็ขอสรุปว่าในเรื่องของการเรียนรู้ ประเด็นสำคัญที่ท่านทั้ง network มันอยู่ที่ วิสาสา ปรมาญาติ การคุยกันเป็นญาติ หลายต้องใคร่ครวญให้ดีและตกลงกันว่าจะทำอะไรกับ 5 อย่างยิ่ง มันเป็นเรื่อง informal chat สมัยก่อนพลังของ ประเด็นนี้ ข้อหนึ่งเราต้องการส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ระดับ การเปลี่ยนแปลงเกิดจาก broadcast คือถ่ายทอดไปทว่ั ทาง ไหน ข้อสองทำอย่างไร tacit knowledge ถึงจะกลายเป็น ทวี หี รอื วทิ ยุ แตเ่ ดย๋ี วนม้ี นั เปน็ narrowcast ครับ เกิดขึ้นจาก explicit knowledge ข้อที่สามจะดักความรู้จากประสบ- one by one ผ่านเครือข่ายที่คนในโลกติดต่อเชื่อมโยงกัน การณน์ น้ั ไวไ้ ดอ้ ยา่ งไร ขอ้ สจ่ี ะใหค้ นอน่ื ใชค้ วามรปู้ ระสบการณ์ อยู่เป็นพันๆ ล้านคน ผมขอตั้งประเด็นไว้ว่าสุนทรียสนทนา ที่ดักไว้ได้อย่างไร และข้อห้า ถ้าสินทรัพย์ทางปัญญาเหล่านั้น หรือ dialoging หรือ personal communication และ มีลักษณะเป็น qualitative หรือเชิงคุณภาพ ท่านจะมีวิธี word of mouth เป็นพลังใหม่ของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ใน บอกไดอ้ ยา่ งไรวา่ สง่ิ นน้ั ผา่ นหรอื ไมผ่ า่ น ตรงเปา้ หรอื ไมต่ รงเป้า โลกยุคนี้ การที่จะกลายเป็น mass ได้นั้นก็ต้องเริ่มต้นด้วย สอบได้หรือสอบไม่ได้ เฉกเช่นเดียวกับประกวดนางงาม การสร้าง CoP อย่างเช่นชมรมกาแฟ ชมรมข้าวต้มกุ๊ย ประกวดนักร้อง หรือการวัดอะไรที่เป็นศิลปะ ซึ่งไม่ได้ใช้ ชมรมวิสาสาปรมาญาติ อะไรพวกนี้เป็นต้น อาศัยอ้างอิงข้อมูลตัวเลข สถิติ หรือเชิงปริมาณ ข้อสังเกตประการที่สี่ ทำอย่างไรถึงจะดักความรู้ดีๆ เอาไว้ได้ ดังที่ปรารภกับทุกท่านซึ่งเป็นกัลญาณมิตรในที่นี้ว่านี่คือเรื่อง ให้ความรู้เหล่านี้ถูกเก็บรักษาและถ่ายทอดถึงกันง่ายๆ และ seed for thought ผมขออภัยที่ไม่มีคำตอบให้ท่าน แต่ผม เข้าใจได้โดยไม่ต้องเสียเวลาเรียนรู้ด้วยตนเอง ว่าในประเทศไทยและในอาเซียนมีคนพร้อมจะตอบอยู่เยอะ เพียงแต่คนที่ตั้ง good question ไม่ค่อยมี ผมจึงมาตั้ง ข้อสังเกตประการสุดท้ายก็คือ การทำอะไรทุกชนิดจะต้องมี good question เพื่อให้ท่านมี good answer ครับ การประเมิน ต้องมีการวัด แต่ไม่ใช่การวัดในเชิง quanti- tative ซึ่งเป็นคติทางตะวันตก ผมคิดว่าอาเซียนเป็นดินแดน เก่าแก่ที่สุดในโลกแห่งหนึ่งที่มี knowledge assets กระบวนการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ของไทย 143
แคอ่ ่านออกเขยี นได้ ยงั ไมพ่ อ ! เอียน จูคส ์
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
