เปลี่ยนแปลง เพราะแบ่งปัน

ตะเกยี งกลางไพร  /  หมาตดิ ลอ้  คลนิ กิ สรา้ งอะไหลใ่ หส้ ตั วพ์ กิ าร  /  “เสยี ง” สะทอ้ น “ใจ” ชายแดนใต ้ /  บา้ นชวี าศลิ ป ์ อาสาหนา้ เสานำ�้ เกลอื   /  สงู วยั  สบายด ี /  Trash Hero เราคอื ผพู้ ชิ ติ ขยะ  /      บา้ นหวั ทงุ่  เกษตรอนิ ทรยี ย์ คุ ใหม ่ หวั ใจแบง่ ปนั   /  ชอ่ งวา่ งระหวา่ งบรรทดั  : คนพกิ าร พน้ื ทใี่ นมมุ แตกตา่ ง  /      บา้ นนกั สแู้ ละผสู้ ง่ ตอ่   /  thisable.me ฉนั ทำ� ได ้ / ประมง “ฟน้ื ”  บา้ น อาหารอนิ ทรยี ส์ เู่ มอื งใหญ ่ /  การบา้ นทย่ี งั ไมเ่ สรจ็   ผลงานคุณภาพ จากเยาวชน

54

ค�ำนำ� เปลยี่ นแปลงเพราะแบง่ ปนั นับแต่ก่อก�ำเนิดขึ้นคร้ังแรกเมื่อปี ๒๕๔๗ พันธกิจหลักของ “ค่ายสารคดี” อยู่ที่การ “สร้างคนบันทึกสังคม”   กระทง่ั ในคา่ ยลา่ สดุ  ครงั้ ท ี่ ๑๓ ป ี ๒๕๖๐  เปา้ หมายของคา่ ยสารคดขี ยบั จากการสรา้ ง “นกั เขยี น” และ “ชา่ งภาพ” ทม่ี ฝี มี อื ไปสกู่ ารสร้างคนรุ่นใหมใ่ หเ้ ป็นนักสารคดีท่ดี ดี ว้ ย ตลอด  ๔  เดือนของกระบวนการเรียนรู้จึงไม่เพียงแค่เรียนทฤษฎีกันในห้องเรียน  หากยังออกไปฝึกปฏิบัติจริงในพื้นที่ สร้างสรรค์หลากหลายแห่ง  มีช่วงเวลาส�ำหรับการไตร่ตรองและแบ่งปันประสบการณ์และความเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดขึ้นกับ  ตัวเอง ในมิติอาสา-สรา้ งสรรค์ สะท้อนการเตบิ โตผลิบานดา้ นใน-ในเชงิ นามธรรม ในเชิงรูปธรรม  นักเขียนและช่างภาพรุ่นใหม่ทุกคนจะมีผลงานระหว่างเรียนรู้สามชิ้นหลักและอีกหลายช้ินย่อย    ท้าย ค่ายทุกคนต้องท�ำงานช้ินใหญ่ในหัวข้อเดียวกัน  “เปลี่ยนแปลงเพราะแบ่งปัน”  ในลักษณะความหมายของการเสาะค้น  เรื่องราวต้นแบบท่ีสะท้อนภาพของการเปล่ียนแปลงที่น�ำไปสู่การแบ่งปันส่งต่อ  และเพราะการแบ่งปันนั้นเองท่ีก่อความ เปล่ยี นแปลงอนั หลากหลายขยายออกไปเรื่อย ๆ   เป็นแนวคิดกว้าง ๆ  ที่น�ำมาแลกเปลี่ยนแบ่งปันเป็นแนวทางต้ังต้นส�ำหรับงานใหญ่ชิ้นน้ี  ซึ่งแต่ละคนสามารถน�ำไป ตีความต่อ เจาะลกึ  สร้างสรรค์ สรรหาหวั เร่อื งเฉพาะตนได้ตามมุมมองและความคิดอยา่ งอิสระ เป็นชิ้นงานที่ลงมือท�ำด้วยตัวเองในทุกกระบวนการ  ตั้งแต่คิดหาประเด็น  เสนอโครงเร่ือง  ลงพื้นที่  เขียน-ถ่ายภาพ ปรบั ปรงุ แกเ้ กลา โดยมคี รคู า่ ยคอยใหค้ ำ� ปรกึ ษาตลอดทกุ ขน้ั ตอน จนสำ� เรจ็ เปน็ ชนิ้ งานทส่ี มบรู ณ ์  และตอ้ งระบไุ วด้ ว้ ยความ ขอบคณุ ยง่ิ วา่  คา่ ยสารคดคี รง้ั ท ี่ ๑๓ ด�ำเนนิ งานสำ� เรจ็ ลลุ ว่ งดว้ ยด ี กโ็ ดยการสนบั สนนุ งบประมาณจากบรษิ ทั วริ ยิ ะประกนั ภยั   สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) แผนงานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ น  สถาบนั สอื่ เดก็ และเยาวชน  (สสย.)  ธนาคารจิตอาสา  และธนาคารไทยพาณิชย์ ผลงานท้ังส้ินมี  ๒๕  ชิ้น  เคยตีพิมพ์ในนิตยสาร สารคดี  ฉบับเดือนธันวาคม  ๒๕๖๐  แล้วบางส่วน    การพิมพ์รวมเล่ม  ในครง้ั นก้ี ย็ งั นำ� เสนอไดเ้ พยี งบางสว่ นดว้ ยขอ้ จำ� กดั ดา้ นความหนาของหนงั สอื   การแจง้ เกดิ แบบเตม็ ตวั ของนกั สารคดมี อื ใหม่ อีกส่วนหนึ่งจึงยังต้องใช้เวลาและระยะทางข้างหน้าในการฝึกฝนพัฒนาและพิสูจน์ตนต่อไป  ตามธรรมดาของการเติบโต  บนเสน้ ทางสายการเขียน สบิ สองเรอ่ื งราวทป่ี รากฏอยใู่ น เปลยี่ นแปลงเพราะแบง่ ปนั  นเ้ี ปน็ ผลงานสารคดที ค่ี รอบคลมุ มติ คิ วามเปลยี่ นแปลงและ การแบง่ ปนั ในถนิ่ หา่ งไกล ในดงดอย ชนบท จนถงึ เมอื งใหญ ่ จนถงึ ระดบั ชมุ ชนโลก  ตงั้ แตง่ านอาสาพนื้ ฐาน จนถงึ จติ อาสา อันหลากหลายแปลกใหม่ตามความซับซ้อนของยุคสมัย    การหยิบย่ืนแบ่งปันกันในหมู่คนเล็ก ๆ  ไปจนถึงความเอ้ือเฟื้อ  ชว่ ยเหลอื สตั ว ์ สง่ิ แวดลอ้ ม และการปกปอ้ งโลก  การสรา้ งความเปลย่ี นแปลงและแบง่ ปนั ในชมุ ชนทอ้ งถน่ิ  ไปจนถงึ เครอื ขา่ ย ระดบั นานาชาติ ฯลฯ เปน็ ผลงานจากมมุ มองและฝมี อื ของนกั เขยี นและชา่ งภาพหนมุ่ สาวรนุ่ ใหม ่ ทเ่ี ปน็ ภาพสะทอ้ น เปน็ บทบนั ทกึ  และการ ส่งตอ่ เร่อื งราวในปริมณฑลของความเปลี่ยนแปลงและการแบ่งปนั    ถือเปน็ การแบ่งปนั สงิ่ ดี ๆ แบบหนงึ่  ท่ีเราหวังวา่ จะสรา้ งความเปลยี่ นแปลงตอ่ ผ้อู ่านต่อไปดว้ ย... เก็บความฝนั เอาไว้ใหอ้ บอุ่น สวัสดปี ีใหม ่ ๒๕๖๑ คณะทำ� งานคา่ ยสารคดี 1

สารบัญ ๖ ๖ ตะเกยี งกลางไพร ๑๖ หมาตดิ ลอ้  คลนิ กิ สรา้ งอะไหลใ่ หส้ ตั วพ์ กิ าร ๒๖ “เสยี ง” สะทอ้ น “ใจ” ชายแดนใต้ ๓๖ บา้ นชวี าศลิ ป ์ อาสาหนา้ เสานำ�้ เกลอื ๔๖ สงู วยั  สบายดี ๕๔ Trash Hero เราคอื ผพู้ ชิ ติ ขยะ ๗๘ 2

๕๔ ๖๔ ๖๔ บา้ นหวั ทงุ่  เกษตรอนิ ทรยี ย์ คุ ใหม ่ หวั ใจแบง่ ปนั ๗๐ ชอ่ งวา่ งระหวา่ งบรรทดั  : คนพกิ าร พนื้ ทใี่ นมมุ แตกตา่ ง ๗๘ บา้ นนกั สแู้ ละผสู้ ง่ ตอ่ ๘๔ thisable.me ฉนั ทำ� ได้ ๙๔ ประมง “ฟน้ื ” บา้ น อาหารอนิ ทรยี ส์ เู่ มอื งใหญ่ ๑๐๒ การบา้ นทยี่ งั ไมเ่ สรจ็   ๘๔ ๙๔ 3

ผ ลงานจากค่ายสารคดีครั้งท่ี ๑๓  ที่มีพันธกิจหลักคือการ  “สร้าง คนบนั ทกึ สงั คม” ซงึ่ ไมเ่ พยี งสรา้ ง นักเขียนและช่างภาพท่ีมีฝีมือเท่าน้ัน  แต่มุ่ง สร้างนักสารคดีที่ดีด้วย  โดยในท้ายค่าย  นัก  เขียนและช่างภาพหนุ่มสาว  รุ่นใหม่ได้ร่วมกันท�ำงานใน หัวข้อเดียวกัน  “เปล่ียนแปลง เพราะแบ่งปัน”  ซึ่งแต่ละคนได้ ตคี วาม เจาะลกึ  และสรา้ งสรรค์ ตามมุมมองเฉพาะตน  เป็นผลงานทั้งหมด  ๒๕ เรอื่ ง นติ ยสาร สารคด ี คดั สรรมานำ� เสนอ  ๗  เรื่อง  ครอบคลุมมิติการแบ่งปันและความ เปล่ียนแปลงในถิ่นห่างไกล  ดงดอย ชนบท จนถงึ เมอื งใหญ ่ จากงานจติ อาสา  พน้ื ฐานจนถึงเครือข่ายระดับชุมชนโลก เป็นบทบันทึกและสะท้อนภาพเพื่อส่งต่อ  เร่ืองราวในปริมณฑลของการแบ่งปันและ  เปล่ียนแปลง  อันถือเป็นอีกหน่ึงการแบ่งปัน  สิ่งดี ๆ  ท่ีเราหวังจะสร้างความ เปล่ียนแปลงต่อผู้อ่านต่อไปด้วย

แเพบรง่ าะผลงานคุณภาพ ปนั จากเยาวชน

ฤดูฝนต้องจ้างเรือขนเสบียงไปตามล�ำน้�ำเมยเข้าโรงเรียนกลางป่า สภาพถนนจากหมู่บ้านโพซอถึงหมู่บ้านอูหลู่ในช่วงฤดูฝน นักเรียนช่วยกันขนย้ายอาหารกลางวันจากเรือ  เดินเท้า  ๓  กิโลเมตรสู่โรงเรียน 6 บะหมี่กึ่งส�ำเร็จรูป เมนูสุดฮิตของม้ือกลางวัน  เม่ือแสงไฟจากโซลาร์เซลล์หมดลงก็ต้องพึ่งเทียนไข

ตกละ าเ งกไี พย รง เ  สายพร    วิลาวัลย์ ศรีเจรญิ รือเล็กชะลอความเร็ว  คลื่นลูกใหญ่กระทบฝั่งน�้ำเมย    ศูนย์การ  เรียนชุมชนชาวไทยภูเขา  “แม่ฟ้าหลวง”  บ้านแม่เหว่ยทะ  ตาม  พระราชด�ำร ิ คือปลายทางในป่าลึกทต่ี อ้ งใช้แรงขาพาเข้าต่อไป เด็กชายหญิงผอมแห้ง  แต่ดูแข็งแรง  วิ่งกรูกันลงมาช่วย  ยกกลอ่ ง กระสอบ ขา้ วสาร อาหารแหง้ จากเรอื   ชายวยั กลางคน ที่นั่งมาด้วยก้าวลงที่ริมฝั่ง    เรือแล่นห่างและหายไปในพริบตา  เหลือแต่เสียงเจี๊ยวจ๊าวของเจ้าตัวน้อยที่ยืนล้อมรอบกองสมบัติที่มาพร้อมกับ  “ครู” ครหู นมุ่ กม้ เงยแกะของแยกเปน็ กอง เดก็ แกม้ เปอ้ื นน�้ำมกู ตา่ งจบั จองแบกขน้ึ หลัง เดินเรียงแถวข้ึนเขาลูกเล็ก ตัดผ่านทุ่งนา แล้วเดินเลียบทวนสายน้�ำเชี่ยวสี โคลน เสน้ เอน็ ลำ� คอปรากฏชดั ใหร้ วู้ า่ ของทแี่ บกนนั้ หนกั  แตข่ าเลก็ แหง้ กบั รองเทา้ แตะก้าวผ่านส่ิงกีดขวางต่าง ๆ  ไปอย่างช�ำนาญไม่มีสะดุด    ฉันเดินเก้ ๆ  กัง ๆ  ตามหลังครูทีป่ ิดท้ายขบวนเดก็ แทบไม่ทนั บ้านแม่เหว่ยทะ  อ�ำเภอท่าสองยาง  จังหวัดตาก  ชุมชนชาติพันธุ์กะเหร่ียง ชายแดนไทย-พม่า ต้ังอยู่ใต้ร่มไม้สีเขียวกลางหุบเขา ห่างไกลความเจริญ แต่ สมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ  และวิถีการด�ำเนินชีวิตที่กินอยู่กับป่าอย่าง แทจ้ ริง 7

8

อาคารไม้หลังเดียวของโรงเรียน บ้านโพซอ  (สาขาบ้านอูหลู่)  ใช้เป็นห้องเรียนต้ังแต่ชั้น อนุบาลจนถึงชั้นประถมศึกษา  กตา้ังรอเยลู่ใ้ียนงหไกุบ่ เขหามใจู  แกลละากงาหรมปู่บล้าูกนผ ัก  เป็นประสบการณ์ท่ีนักเรียน ได้เพิ่มเติมจากการเรียน 9

เด็กบ้านดอย สชุ าต ิ ธรรมสอน ครคู นแรกผบู้ กุ เบกิ ใหเ้ กดิ ศนู ยก์ ารเรยี นฯ ห้องส่ีเหล่ียมท่ีมีกระดานด�ำด้านหน้า ดูไม่ต่างอะไรกับ  กลางป่าแห่งน้ี  เล่าว่าตนเองเดินเข้ามาที่นี่แบบไม่ต้ังใจด้วยวุฒ ิ ห้องเรียนท่ัวไป  ในคาบเรียนเน้นท้ังการเรียน  การเป็นคนดี  ให ้ การศึกษามัธยมศึกษาตอนปลาย  แลกกับเงินเดือนไม่ก่ีพัน    เริ่ม มีงานมกี ารท�ำ และเป็นสมาชิกท่ีดขี องชมุ ชน จากสอนผู้ใหญ่ตามบ้าน  ฝึกส่ือสารโดยใช้ภาษาไทย  ชี้ให้เห็น ความสำ� คญั ของการศกึ ษา ก่อนจะเร่ิมสอนเดก็ ในเวลาต่อมา การอ่านออกเขียนได้เป็นเรื่องปรกติในสังคมคนเมือง  แต่ ไม่ใชก่ ับสงั คมชาวดอย “เราพูดภาษาเขาไม่ได้  เขาก็พูดภาษาเราไม่ได้  แล้วเรามา คนเดียว  อยู่คนเดียว  นานไปเราก็อยู่ไม่ไหว  มันทรมานมาก...” อาบน�้ำแปรงฟันในสายน้�ำท่ีไหลผ่านหมู่บ้านแม่เหว่ยทะ สมั ผสั แรกเริ่มในความทรงจำ� ของเขา สุชาติ  ธรรมสอน  ก�ำลังเยี่ยมบ้านนักเรียน ก้าวแรกที่เหยียบเขตชุมชนคนเดียว  ความรู้สึกไม่ต่างอะไร และพูดคุยกับผู้ปกครองเป็นภาษาปกาเกอะญอ กบั การถกู ลอยแพ  ผใู้ หญท่ ชี่ ท้ี างมาไรว้ แี่ ววยอ้ นกลบั มาเยย่ี มเยอื น  คนในชุมชนกไ็ ม่อยากเขา้ ใกล้ การเป็นคนนอกแปลกหน้า  พูดต่างภาษา  ท�ำให้ชาวบ้าน กลัว  ย้ิมให้ก็หลบตา  แค่เห็นเงาก็วิ่งหนี  ไม่มีใครวางใจกล้าเป็น ศิษย์    ความท้อใจถาโถมล้นอก  เฝ้านับวันนับคืน  เม่ือไรจะเช้า เม่ือไรจะค�่ำ  เมื่อไรจะได้กลับบ้าน    แต่ละวันเดินช้ามาก  กว่าจะ ปรบั เขา้ กบั ชาวบา้ นไดใ้ ช้เวลาหลายร้อยวัน สบิ หา้ ปผี า่ นไปเขากลบั หลงรกั ทนี่  ่ี  ชาวบา้ นกลายเปน็ เพอ่ื น เปน็ ครอบครวั  บา้ นทกุ หลงั ในชมุ ชนครเู ขา้ ออกไดท้ กุ เวลา ขอความ ช่วยเหลืออะไรก็ลลุ ว่ ง อาคารทกุ หลงั ในศนู ยก์ ารเรยี นฯ เกดิ จากการรว่ มมอื กนั ของ ครู เดก็  และชาวบา้ น “ตอนเด็กไม่มีโรงเรียน  ไม่ได้เรียนหนังสือ  แต่ละวันเล้ียง ควาย ไถนา ปลกู ขา้ ว อยากเรยี น แตพ่ อ่ แมใ่ หท้ ำ� งาน พอถงึ คราว ลูก  เราก็คิดว่าลูกคงท�ำเหมือนเราไม่ไหว...”  พะเล ศิริกันยากร  หนง่ึ ในผปู้ กครองบอกถึงสาเหตุทีส่ ่งลกู เรยี น “ทุกอย่างพัฒนาได้ก็ครูคนนี้แหละ  เขาจริงจังกับการ ท�ำงาน...”  คุณยาย  หน่อบือ ให้ความเห็นผ่านริมฝีปากที่คล�้ำ  ด้วยนำ้� หมาก การตามติดชีวิตครูดอยคร้ังนี้ท�ำให้ฉันนึกถึง  ๖๐  วันท่ีเคย เป็นครูดอยเม่ือ  ๒  ปีก่อน    ฉันตอบไม่ได้ว่าการเข้าสังคมกับ  ชาวบ้านยากหรือเปล่า  แต่ฉันม่ันใจว่าชาวบ้านสัมผัสได้ว่าใคร  มาสร้างหรอื ใครมาแสวงหาประโยชน์ ชาวบา้ นจงึ พรอ้ มจะเปน็ ทง้ั คนแปลกหนา้ หรอื เปน็ ครอบครวั ทน่ี ่ารกั คเคพรรรูจูใแหางึ ละญตชเะพอ้ทมุ จ่ ่อืกุชงงึ เสไนอปดรบย็น้มา้ นา่ทงีโงดอห้ังขคอกออรายพงสู แเพักดเตรใอ่็กล่ยีหแะนเ้ ดแมหห ่็กนหง่ มังอมาสยอออื ู่ห ย า่ ่รู งวกมันกัน

ส�ำนวนของคนกะเหรี่ยงท่ีว่า  “เรียนก็กินข้าว  ไม่เรียนก็  สิบเจ็ดปีบนพิกัดโรงเรียนบนดอยแห่งน้ีกับการเฝ้ามองเด็ก กินข้าว”  เป็นจริงในระดับหนึ่ง  แต่ควรนึกต่อไปด้วยว่าคนที่เรียน  แต่ละรุ่นท่ีเดินเข้าเดินออกจากโรงเรียน  ครูใหญ่พบว่าทุกคนมี  กับคนท่ไี มไ่ ด้เรยี นน้นั  กนิ กบั ข้าวตา่ งกนั แนน่ อน บางอยา่ งคล้ายกัน ก่อเกียรติ สอนสะอาด  ผู้อ�ำนวยการโรงเรียนบ้านโพซอ หากพูดถึงด้านการเอาตัวรอดในสังคมเมือง  เด็กอาจด้อย ตำ� บลเสาหนิ  อำ� เภอแมส่ ะเรยี ง จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน หรอื ทชี่ าวบา้ น กว่าผู้ใหญ่มาก  แต่ในสังคมดอยไม่มีใครแพ้ใครแน่นอน    อาย ุ เรยี กกนั ตดิ ปากวา่  “ครใู หญ”่  ผทู้ งิ้ ชวี ติ ในตวั เมอื งสงิ หบ์ รุ มี าขน้ึ เขา ไมถ่ งึ เลข ๑๐ กห็ งุ หาอาหารเปน็  เลย้ี งววั  เลยี้ งควาย ท�ำงานบา้ น ลงดอย  เล่าภาพว่าเด็กดอยก็เหมือนกับเด็กอื่น ๆ  ท่ัวไปเพียงแต ่ ไดท้ ุกอยา่ ง ตดั ไม ้ ตดั ฟืน ข้นึ เขาลงหว้ ยได้สบาย จุดเด่นจุดดอ้ ยต่างกนั ปัญหาที่ครูรุ่นบุกเบิกเจอประจ�ำคือ  ครูเดินข้ามวันข้ามคืน เด็กชั้นอนุบาลคัดสมุด  ก  ไก่  บนพื้น  ขณะที่ครูสอนชั้นประถมฯ  ๑  บนโต๊ะข้าง ๆ ข้ึนดอยสูง  เข้าป่าลึก  ไปตามหมู่บ้านตะเข็บชายแดน  แนะน�ำให้ พอ่ แมส่ ง่ ลกู มาเรยี นเพอ่ื เทา่ เทยี มคนอนื่  ชาวบา้ นหลายคนรบั ปาก ให้ครูสบายใจ แต่เลอื กให้ลกู ช่วยท�ำงานหาเลยี้ งชพี  ไมส่ ง่ เรียน คนบนดอยเน้นการท�ำมาหากินเล้ียงปากท้อง  ท�ำให้เด็กอยู่ ในโลกค่อนขา้ งคับแคบ ใชเ้ วลาเรียนไปทำ� งาน พอเบื่องานกก็ ลบั มาเรียนเป็นวัฏจกั ร เด็กดอยจ�ำนวนไม่น้อยจึงมีความกระตือรือร้นในการเรียน เพียงน้อยนิด  ท้ังที่บางอย่างอาจมีความสามารถ  แต่มักปรามาส ตัวเองไว้ก่อนว่าท�ำไม่ได้    หลายคนไม่ยอมเรียนต่อ  อ้างว่าเรียน  ไม่เก่ง  ใช้เทคโนโลยีไม่เป็น  ไม่มีทุนการศึกษา  และอีกมากมาย  ตา่ ง ๆ นานา แต่อีกหลายคนกลับคิดต่าง  มุ่งม่ันและจริงจังกับเส้นทาง  การเรียนจนส�ำเร็จ  บางคนเรียนไปท�ำงานไป  อีกท้ังยังมีเงินเก็บ  ส่งให้พ่อแม่ด้วย ขณะท่ีอีกหลายคนไม่เรียนต่อในห้องเรียนปรกต ิ แต่ใช้วธิ เี รียนรู้ด้วยตวั เองจนประสบความสำ� เรจ็ สนามเด็กเล่นท่ีมีเครื่องเล่นเพียงไม่กี่ชิ้นของโรงเรียน มองข้ามกฎเกณฑ์ “ทม่ี าทำ� หอพักเพราะเดก็ บนดอยด้อยโอกาส...” ครูใหญ่ก่อเกียรติอธิบายว่าชุมชนบนดอยแต่ละแห่งอยู่  ห่างกัน  ภาครัฐไม่สามารถสร้างโรงเรียนให้ทุกหย่อมบ้านได้  จึง สร้างหอพักให้เด็กมาอย่รู วมกนั เพื่อไดเ้ รียนหนังสอื ก้าวแรกมีเด็กหอเพียงไม่ก่ีคน  มาวันน้ีมีเด็กหอมากกว่า ๓๐๐ คน การดูแลเดก็ ร้อยพ่อพันแม่จากหลายสิบหมูบ่ ้านครูจึงมงี าน หนกั ขนึ้ หลายเทา่  เพราะตอ้ งเปน็ ทงั้ คร ู พอ่ แม ่ หมอ และทกุ อยา่ ง ของเด็ก อีกท้ังยังเป็นศูนย์กลางของหมู่บ้าน ใครมีเร่ืองบาดหมาง กนั เลก็  ๆ นอ้ ย ๆ ตอ้ งชว่ ยเขา้ ไปไกลเ่ กลยี่  แตบ่ างครงั้ ความแตกตา่ ง  ทางวัฒนธรรมกท็ ำ� ให้ครทู อ้ ใจได้ หลายคนเคยชินกับพฤติกรรมจากบ้าน  เคยอยู่อย่างไรก็อยู่ อย่างนั้น  ไม่ว่าจะเป็นการไม่รู้จักเก็บข้าวของ  ตากเสื้อผ้าข้ามวัน ข้ามคืน  ไม่รักษาความสะอาด    ดังน้ันกว่าจะสอนเด็กแต่ละคน  ใหเ้ ตบิ โตไดก้ เ็ หนอ่ื ยกันไปพอสมควร 11

หลายคนเป็นเด็กไร้สัญชาติ  ด้อยโอกาสมากกว่าคนอื่น  สะพานไม้ไผ่ท่ีสร้างข้ึนอย่าง เพราะสัญชาติส่งผลต่อทั้งชีวิตแทนท่ีเมื่อเรียนส�ำเร็จแล้วมีการ  เรียบง่ายด้วยภูมิปัญญาของชุมชน มงี านด ี ๆ ทำ�  แตถ่ า้ ไรส้ ญั ชาตติ อ่ ใหเ้ รยี นเกง่ แคไ่ หนโอกาสทจ่ี ะไป เป็นสะพานหลักข้ามห้วยเหว่ยทะ เป็นก�ำลงั สำ� คัญของบ้านเมอื งก็นอ้ ยนิด เช่ือมต่อหมู่บ้านกับโรงเรียน  ครโู รงเรยี นบา้ นโพซอทกุ คนใหค้ วามสำ� คญั กบั เดก็ กลมุ่ นม้ี าก เพราะเด็กไร้สัญชาติท่ีตัดสินใจเข้าโรงเรียนส่วนใหญ่ต้ังใจเรียน อดทน มีความพยายาม และความกระตอื รือร้นสูง “เราพยายามช่วยเร่ืองน้ีท�ำให้เด็กได้สัญชาติไทยแล้วหลาย สิบคน ชีวิตการเป็นครูที่ได้ทำ� แบบน้ีมันภูมิใจและรู้สึกคุ้มค่ากับท่ี เกิดมา ท่ีสามารถเปลีย่ นอนาคตคนให้เปน็ ไปในทางที่ดไี ด้” ครใู หญว่ ัย ๕๘ กล่าวกอ่ นพาฉนั เขา้ บา้ นหลบฝน “กฎเกณฑ์เป็นเร่ืองสมมุติท่ีต้องมองข้าม  จะเอากฎเกณฑ์ เปน็ ท่ตี ้งั กบั คนดอยทกุ อย่างไม่ได้ ตอ้ งวา่ กนั ตามสภาพ...” ค�ำพดู ของครทู �ำให้ฉันนึกถงึ ภาพเม่ือ ๑๔ ปกี อ่ น ครง้ั แรกทพี่ อ่ เดนิ จงู มอื พาฉนั เขา้ โรงเรยี นกลางเทอม แทนที่ ครูจะเค้นถามสาเหตุการย้ายโรงเรียน  กลับย่ืนผ้าห่มสีให้  แล้ว  พาฉนั เดินเข้าหอพัก ฉนั ไมร่ วู้ า่ ภาพคราวนนั้ พเิ ศษอยา่ งไร แตฉ่ นั จำ� ไดด้  ี โดยเฉพาะ  แววตาออ่ นโยนของครู จากวันที่ฉันลืมตาและเติบโตในหย่อมบ้านติดชายแดนท่ีมี คนแค่หลักสิบ  พ่อแม่บรรพบุรุษไม่เคยได้เรียนในสถานศึกษา  อา่ นไมอ่ อกเขยี นไมไ่ ด ้ ฉนั ไมม่ สี ญั ชาต ิ ตอ้ งอยกู่ บั ความกลวั แบบ  หลบ ๆ ซอ่ น ๆ แต่แล้ววันหน่ึงทุกอย่างก็เปลี่ยนไปเม่ือมี  “ครู”  เดินผ่าน  หนา้ บ้านในเวลาพลบค่�ำ ฉันออกจากบ้านไปใช้ชีวิตเป็นเด็กหอพักตั้งแต่ฉันอายุ  ๕ ขวบ ท�ำใหไ้ ดม้ โี อกาสเรยี น กนิ  เลน่  และนอนเหมอื นคนอน่ื ทวั่ ไป ครอู า้ แขนรบั เดก็ ทต่ี อ้ งยา้ ยทเี่ รยี นระหวา่ งเทอม เพราะรดู้ วี า่ หากไม่รับเด็กก็ไม่มีที่เรียน    หรือถ้าให้กลับบ้านไปก่อนแล้วค่อย มาเรียนตอนเปิดเทอมใหม ่ เดก็ กอ็ าจไมอ่ ยากเรยี นอีกเลย แม้แต่เด็กท่ีขาดเรียนบ่อย ๆ  ครูก็ให้โอกาสเสมอ  เพราะ  บางคร้ังเด็กแต่ละคนก็มีเหตุผลของตนเอง  หลายคนขาดเรียน เพราะทางบ้านต้องอาศัยแรงงาน    บางคนป่วยแต่ไม่มียารักษา  กต็ อ้ งนอนซมเปน็ เดอื น ๆ จนกวา่ จะหาย ในแตล่ ะปกี ารศกึ ษา โรงเรยี นเปดิ  ๒๑๐ วนั  ถา้ เดก็ มาเรยี น สัก  ๑๘๐  วัน  อาจได้ความรู้วิชาการไม่เต็มที่  แต่ได้คุณธรรม จริยธรรม  การงานอาชีพทดแทนติดตัว  ก็ยังดีกว่าไม่มาเรียนเลย ทงั้ ป ี หรอื ไมเ่ ขา้ ระบบโรงเรยี นเลย ครูบางคนไม่พยายามเข้าใจเร่ืองน้ี  เม่ือเด็กหายไปก็ขีด กากบาทโดยไมม่ องว่าเด็กขาดเรยี นเพราะอะไร ฉันมีเพื่อนวัยประถมศึกษาท่ีต้องซ้�ำชั้นเพราะความคิดท่ีว่า เดก็ ตอ้ งมาเรยี นรอ้ ยละ ๘๐ ของเวลาเรยี นทง้ั หมด เธอจงึ เลกิ เรยี น และจนถงึ ปจั จบุ นั กย็ งั ไมร่ หู้ นงั สอื  แตเ่ ธอเปน็ คนดมี ากคนหนงึ่  ทง้ั ทำ� งานหาเลี้ยงพ่อแมแ่ ละส่งน้องเรยี นหนังสอื 12

13

คุณครู “บางครั้งมันเหนื่อยกว่าครูปรกติ อาจไม่คุ้มกับค่าตอบแทน “ครูภูมิใจนะท่ีได้เป็นครู  ถึงเป็นอัตราจ้างไม่ใช่ข้าราชการ  แต่ด้วยได้รับมอบหมายหน้าที่ ได้รับความไว้วางใจ ก็ต้องท�ำต้อง ก็เถอะ  ก็ภูมิใจในอาชีพนี้  สายนี้  และตรงน้ี  เพราะเป็นคล้ายการ สรา้ ง... การเปน็ ครไู มไ่ ดว้ เิ ศษอะไรกวา่ ใคร แตท่ ำ� อะไรตอ้ งแนว่ แน่ ท�ำบุญให้เดก็  ใหช้ าวบา้ น ใหค้ นท่ียงั ด้อยกว่าเรา” ทำ� จนกว่าจะส�ำเร็จ...” เธอพูดกับฉันดว้ ยใบหน้าเปอ้ื นยิ้ม ครูใหญ่คนเดิมบอกเล่าสถานะของครูดอยที่ต้องเสียสละทั้ง ศิษย์รุ่นแรกของเธอก้าวขึ้นระดับช้ันมัธยมฯ  ปลาย  ถือเป็น ชวี ติ สว่ นตวั  ครอบครวั  เพอ่ื น และความสบาย เพราะการเปดิ -ปดิ ความภูมใิ จทห่ี าซ้ือไม่ได้ เรียนเป็นไปตามปฏิทินดอย  ครูทุกคนต้องอยู่โรงเรียนอย่างน้อย  ผู้หญิงตัวเล็กคนน้ีท�ำให้ฉันรู้ว่า  การเป็นครูน้ันไม่ยากถ้าท�ำ ๒๔ วันตอ่ เดือน โดยขาดการติดต่อกบั ทางบ้าน จากใจ ไมค่ ดิ ถงึ ขนั้ หรอื เงนิ เดอื น ใหท้ กุ อยา่ งทใ่ี หไ้ ด ้ แลว้ ความสขุ จะเออ่ ลน้ ให้ลิ้มลอง หลงั เขาบา้ นโพซอเดก็ กบั ครสู นทิ สนมกนั มาก เดก็ คอยดแู ล เธอบอกไม่เคยเหน่ือย  เพราะเชื่อว่าเส้นทางนี้เธอไม่ได้เดิน ครู  ซักผ้า  กวาดบ้านถูบ้าน  และมักได้รับการตอบแทนพิเศษจาก อยูค่ นเดียว ครเู ปน็ ของฝากทกุ เปดิ เทอม บางครง้ั ครกู เ็ ปดิ โอกาสพาเดก็ ไปเทย่ี ว อีกหน่ึงอดีตเด็กนักเรียนจากโรงเรียนบ้านโพซอ  ศรีจันทร์ บา้ นครูช่วงปิดเทอม อมรใฝศ่ รศี กั ด ์ิ สาวผมประบา่ ทมี่ งุ่ มน่ั ฝา่ ฟนั จนไดใ้ บปรญิ ญามา เชยชม หวนกลับมาเปน็ ครชู ั้นประถมศกึ ษา ความสัมพันธ์นี้พันผูกให้ทุกคนในโรงเรียนเสมือนเป็น การเปน็ คนชาตพิ นั ธเ์ุ ดยี วกนั เธอจงึ เขา้ ใจและสอ่ื สารกบั เดก็ ครอบครัวใหญ ่ ดแู ลใส่ใจกันและกัน ทแ่ี ทบพดู ภาษาไทยไมไ่ ดเ้ มอื่ เดก็ นกั เรยี นของเธอขนึ้ ชนั้ ใหมพ่ บกบั ครูต่างถิ่นที่ใช้ภาษาไทย  การเรียนการสอนก็ง่ายและราบร่ืนข้ึน ครเู กอื บทกุ คนไมอ่ ยากลาจากลงพนื้ ราบ แตห่ ลายคนจำ� ตอ้ ง อยา่ งชดั เจน เดนิ ออกเพราะความจำ� เปน็   หากเวลานน้ั มาถงึ  หลายดวงตาจงึ มี จากนง่ั นงิ่ เงยี บกรบิ  ไรป้ ฏสิ มั พนั ธโ์ ตต้ อบ กลายเปน็ กลา้ พดู น้ำ� ใสไหลเออ่ ลน้ ไมท่ ันตัง้ ตัว ถึงแม้จะไม่ชัด  ไม่เข้าใจก็กล้าถาม  และเม่ือไม่ถูกใจก็ยังกล้า  ผลิดอกออกผล “เรามโี อกาสแลว้  เราตอ้ งสง่ ตอ่ ใหค้ นอนื่ ” คอื คำ� พดู ทค่ี รใู หญ่ กอ่ เกียรตพิ ร่ำ� สอนลูกศิษยท์ กุ รนุ่ เงินเป็นสิ่งส�ำคัญในการเลี้ยงปากท้อง แต่ส�ำนึกรักบ้านเกิด และชาติพันธุ์ท�ำให้ศิษย์เก่าหลายสิบคนเลือกกลับมาโรงเรียน  ด้วยคา่ แรงเพียงไม่กพี่ นั บาท หนึ่งในศิษย์เก่ารุ่นแรกคือ อนงค์นาถ อมรประสาน อดีต สาวโรงงานที่ออกเดินจากดอยเข้าป่าลึกกว่าเดิม  เป็นครูในห้อง  เรยี นสาขายอ่ ยของโรงเรยี นบา้ นโพซอทอ่ี ยหู่ า่ งออกไปอกี หลายสบิ กิโลเมตร เธอใช้ชีวิตกลางหุบเขา  หมู่ท่ี  ๗  ต�ำบลแม่คง  อ�ำเภอแม่-  สะเรียง  มากว่า  ๑๒  ปี  ด้วยค่าตอบแทนหลักพัน  แต่เธอท�ำงาน เกินหลักหม่ืน  อดทน  หนักเอาเบาสู้  ดูแลใส่ใจท้ังเด็ก  โรงเรียน  และชุมชน ทำ� ทกุ อยา่ งต้งั แตส่ อนเดก็ ไปจนถึงช่วยชาวบ้านท�ำไร่ 14

อนงค์นาถ  อมรประสาน  ศิษย์เก่ารุ่นแรกของโรงเรียน กลับมาเป็นคุณครู ในห้องเรียนสาขาย่อย ของโรงเรียนบ้านโพซอ ก�ำลังสอนนักเรียนให้อ่าน  พูด  และเขียนภาษาไทย  ครูผูส้ ร้างโอกาส ตอ่ รองกับครูตามประสาเด็กทวั่ ไป “ถ้าเป็นไปได้อยากบอกให้คนท่ีจะข้ึนมาเป็นครูดอยว่า คน ผลผลิตจากโรงเรียนบ้านโพซออีกหลายคนที่แม้อาจไม่ได้ บนดอยด้อยโอกาสอยู่แล้ว  ถ้าเรามีโอกาสไปก็ต้องสร้างโอกาส  ให้เขา อย่าซ้ำ� เติม...” เรียนต่อ  แต่กลับท�ำส่ิงที่ไม่ธรรมดา  โดยเฉพาะการเป็นฟันเฟือง เลก็  ๆ ของชมุ ชน เชน่ อาสาสมคั รชมุ ชนคอยเฝา้ ระวงั โรคมาลาเรยี ครูใหญ่วัยใกล้เกษียณบอกฉันก่อนพาข้ึนรถมุ่งหน้าเข้ากรุง ชว่ ยให้หลายชีวิตในไพรลกึ หายจากการเจ็บป่วยและรอดตาย... เดนิ หาความฝนั ยุพิน บูชาปกรณ์กุศล  อดีตศิษย์โรงเรียนบ้านโพซอจาก โรงเรยี นหลายแหง่ ถกู ครทู ไี่ มม่ ใี จรกั ซ้�ำเตมิ เดก็ ทดี่ อ้ ยโอกาส ต่างถ่ิน  กลับมาเป็นครูพ่ีเล้ียง  เป็นท้ังครูในห้องเรียนและเป็นพ่ี  อยู่แล้วให้ด้อยโอกาสมากย่ิงข้ึนไปอีก  ด้วยการไม่สอนหรือสอน  ในหอพัก ไม่เต็มที่  เช่นกวา่ จะข้ึนดอยก็เช้าวันจันทร์  ถึงโรงเรียนก็เม่ือ พระอาทติ ยต์ กดนิ  เชา้ วนั ศกุ รก์ ก็ ลบั ลงพนื้ ราบ เหลอื เวลาสอนเดก็ หลายครง้ั อาจเหนอ่ื ยทงั้ กายและใจ แตเ่ กอื บ ๑๐ ปที เี่ ปลยี่ น จริง ๆ  แค่  ๓  วัน  นอกจากจะให้เด็กไม่เต็มที่แล้วยังตัดโอกาสครู  บทบาทจากผรู้ บั เปน็ ผู้ให้ ความผกู พนั แน่นเกินกวา่ จะเดินจาก ที่มคี วามตั้งใจซง่ึ อาจใหเ้ ดก็ ไดม้ ากกว่า ศิษย์เก่าอีกคนที่กลับมาหยิบยื่นโอกาสให้แก่น้อง ๆ  ด้วย กลางขนุ เขา ไรแ้ สง ส ี เสยี ง ศวิ ไิ ลซ ์ บางเวลาอาจถกู หลงลมื ค่าแรงเพียง  ๕,๐๐๐  บาท  ศรีทอง อมรใฝ่ศรีศักดิ์  เป็นทั้งครู  จากโลกภายนอก แตค่ รเู ขา้ มาจดุ ไฟสวา่ งใหส้ ถานทแ่ี หง่ นมี้ ตี วั ตน พ่ีเลี้ยงและแม่ครัวท�ำอาหารสามม้ือเล้ียงเด็กหอ  ๓๐๐  กว่าคน  ข้ึนมา    เช้ือไฟจากตะเกียงของครูต่อไฟให้เทียนไขเด็กดอยเริ่ม ทุกวัน  ครูสาวลูกหนึ่งมองข้ามเงินเดือนเห็นแต่ส่ิงท่ีคิดว่าเป็น สว่าง  ส่องน�ำทางเดินออกสู่โลกกว้าง  แล้วพาดวงไฟที่สว่างกว่า ประโยชนแ์ มต้ อ้ งแลกดว้ ยหยาดเหงอ่ื  โดยมคี รใู หญค่ อยใหก้ ำ� ลงั ใจ  กลับมาบ้าน ข้าง ๆ จากผู้รับกลายเป็นผู้ให้  เป็นเชื้อไฟต่อให้พื้นท่ีอ่ืน ๆ  ได้รับ ที่น่ีครูเป็นพ่อแม่ที่จับเด็กอาบน้�ำขัดขี้ไคล  เป็นภารโรง  แสงสว่างในท�ำนองเดียวกัน  เกิดภาพความงดงามเสริมแรงใจ  ซ่อมและสร้างโรงเรียน  เป็นครูสอนหนังสือให้ความรู้  เป็นนักบุญ ให้คนเป็นครไู ด้นง่ั ชื่นชมผลงาน สอนเด็กให้เป็นคนดี  แม้ว่า  ๑  วันหรือ  ๑๐  วันอาจยังไม่เห็นอะไร แตเ่ มือ่ เวลาหลายปีผ่านไปผลของมนั จะหอมหวาน อาจไมใ่ ชก่ ารแบง่ ปันยิง่ ใหญล่ น้ ฟ้า แตต่ ะเกยี งกลางไพรธรรมดา ๆ ทำ� ใหเ้ ดก็ บา้ นปา่ เนื้อตัวมอมแมม  เชื้อราเต็มคอเส้ืออย่างฉันและอีก หลายคนได้พบทางสว่าง   15

หมาติดล้อ คลินกิ สรา้ งอะไหล่ให้ วีลแชร์ประกอบข้ึนจากท่อพีวีซี ช่วยให้  “เจ้าแดง”  ท่ีพิการสองขาหลัง กลับมาเดินได้อีกคร้ัง 16

  เสาวลักษณ์ เช้ือค�ำ    ณัฐนชิ า กรกิ่งมาลา สัตวพ์ กิ าร“เก็บเอาไวก้ ่อน คำ� ว่าลาก่อน เส่ืองไว้สาก่อนคนดีของอ้าย ตะก้ตี ะก่อน ฮักกนั ส่ำ� ได ๋ อยากใหล้ องตรองดจู ๊กั คราว...” สียงเพลงภาษาถิ่นอีสานจากวิทยุเอฟเอ็มเก่า ๆ  บนโต๊ะท�ำงาน  สลับกับเสียงค้อนยาง ทบุ ปงั  ปงั  ปงั  ลงบนขอ้ ตอ่ ของทอ่ พวี ซี ที ปี่ ระกอบกนั เปน็ โครง ชายเลยวยั กลางคนรปู รา่ งกำ� ยำ� อยา่ งคนทำ� งานใชแ้ รง กำ� ลงั ตอกขอ้ ตอ่ ตา่ ง ๆ ใหแ้ นน่  เพอื่ ใหโ้ ครงสรา้ งของ วีลแชร์แขง็ แรงแน่นหนาพอจะรับน�้ำหนักของหมาพกิ าร เจา้ ของวีลแชร์คนั นใ้ี นอนาคต เ อันใกล้ บ้านหลังเล็กในซอยแคบของตำ� บลโพธ์ิกลาง อำ� เภอเมืองนครราชสีมา จังหวัด นครราชสีมา  คือโรงผลิตวีลแชร์ท�ำมือเพื่อสัตว์พิการหลากหลายแบบ  ท่อพีวีซีสีฟ้าขนาดกลาง  วางอย่เู กลอื่ น มีท้งั แบบทอ่ ยาว ขอ้ ตอ่ สามทาง และขอ้ งอ ทา่ มกลางอากาศรอ้ นระอขุ องเวลาบา่ ย เสยี งคอ้ นยางยงั ดงั ตอ่ เนอ่ื งแมค้ นทอี่ อกแรงจะมเี หงอื่ เต็มหลัง    บริเวณใกล้กันน้ันมีแรงงานอีกแรงบรรจงติดสติกเกอร์การ์ตูนรูปหมาตากลมโตลงบน  ฟวิ เจอร์บอร์ดสขี าวสำ� หรบั ท�ำปา้ ย ใต้สตกิ เกอร์มีข้อความเขียนไวว้ า่  “Pet Rescue of Nakhon- ratchasima” การประกอบวีลแชร์ในบ่ายวันน้ี  ทุกข้ันตอนล้วนถูกจับจ้องจากสายตาเจ้าหมาไร้ชีวิตพันธุ์  บลู ดอ็ กตวั หนง่ึ   บลู ดอ็ กไรช้ วี ติ แตม่ หี นา้ ท ่ี เพราะเจา้ หมาปนู ปลาสเตอรต์ วั นคี้ อื นายแบบวลี แชรข์ อง กลุ่มช่วยเหลือสัตว์ไม่หวังผลตอบแทน  นครราชสีมา  มันมีวีลแชร์ขนาบขาคู่หลัง  และยืนแข็งทื่ออยู่ ทงั้ วันท้ังคนื   บางคร้ังมนั กท็ ำ� หน้าที่เปน็ แบบให้ฝึกวดั ขนาดอยา่ งถูกต้องอกี ด้วย “เมอื่ กอ่ นเคยตง้ั ชอื่ ใหม้ นั อยนู่ ะ แตล่ มื ไปแลว้ ” ชาตติ การณ ์ หงษา หรอื โตง้  ผกู้ อ่ ตง้ั กลมุ่ ชว่ ย เหลือสัตว์ไม่หวังผลตอบแทน นครราชสีมา เล่าประวัติของหุ่นหมาให้ฟังอย่างติดตลก “ที่ปากมัน แตก ๆ น่ีโดนหมาจริงกัดมา สงสยั จะเหมือนจริงเกนิ ไป” เขาหนั ไปมองหนา้ ตกุ๊ ตาหมาตวั นน้ั  มนั จอ้ งกลบั มาทำ� ตาแปว๋ อยทู่ า่ เดมิ  เหมอื นกำ� ลงั ตง้ั อกตง้ั ใจควบคมุ คุณภาพการผลติ วีลแชร์อยู่ตลอดเวลา 17

ตขกอ็เ“นปเงเมน็อสอื่หงงั ใเนคคป้าม็นรท คส ี่กนไ่วมานหรใ่ หนชทน่ภ่งึ�ำเเงึ่าชพ รอื่ ือ่ะ”วสา่ งั คม คนต่อรถ “ตอนนน้ั เรม่ิ จากการชว่ ยหมาจร” ชาตติ การณเ์ ลา่ ยอ้ นไปถงึ จดุ เรมิ่ ตน้ ของการทำ� วลี แชรส์ ำ� หรบั สตั วเ์ มอ่ื  ๓ ปกี อ่ น “เขาเหน็ วา่ เราท�ำกู้ภัยสัตว์อยู่ก็เลยขอเข้ามา  เราก็ไม่รู้จักหรอกว่าเป็นยังไง  เลยไปหาในอนิ เทอรเ์ นต็  โทร.ถามราคาด ู โอโ้ ฮ ๔,๐๐๐ กวา่ บาท” วลี แชรห์ รอื รถเลอ่ื น รถลอ้ เขน็ ส�ำหรบั สตั วใ์ นเวลานนั้ มรี าคา คอ่ นขา้ งสงู  เรมิ่ ตน้ ตงั้ แต ่ ๒,๐๐๐ บาทขน้ึ ไป แมว้ ลี แชรจ์ ะจำ� เปน็ สำ� หรบั สตั วพ์ กิ ารและสตั วท์ เี่ ปน็ โรคกลา้ มเนอื้ ออ่ นแรง ทง้ั เพอื่ การ พยุงให้ยืนหรือเคลื่อนที่ได้เป็นครั้งคราว และเพ่ือการบำ� บัดรักษา แต่เพราะข้อจ�ำกัดเร่ืองราคาและหาซื้อยาก  ท�ำให้สัตว์พิการ  ส่วนใหญ่ไม่ได้รับการรักษาและบำ� บัดอย่างถูกวิธี ด้วยตน้ ทนุ ความรดู้ ้านการออกแบบ ประกอบกับการศกึ ษา เพิ่มเติมด้วยตนเอง  วีลแชร์ต้นทุนต่�ำส�ำหรับสัตว์พิการคันแรกก็  เกดิ ขึน้ ดว้ ยสองมือของชายหนุ่มคนนี้ “ดูของเมืองนอกส่วนหน่ึง  แล้วก็ดูวัสดุเทียบว่าเรามีไหม  ถ้าไม่มีก็หาใกล้เคียง    ไปเดินดูในร้านขายวัสดุก่อสร้างใหญ่ ๆ  เดินดูทั้งวนั  จดไปจดมา แลว้ กล็ องประกอบ” จากวันแรกท่ีชาติตการณ์เริ่มประดิษฐ์วีลแชร์ส�ำหรับสัตว์ พกิ ารจนถงึ ปจั จบุ นั  วลี แชรก์ วา่  ๒,๐๐๐ คนั  ไดร้ บั การสง่ ตอ่ ไปยงั สัตว์พิการทั่วประเทศ    เขาปรับปรุงโครงสร้าง  วัสดุ  และคุณภาพ ของวีลแชร์อยู่เสมอ  จากต้นทุน  ๑,๓๐๐  บาทต่อคัน  สามารถลด ต้นทุนเหลือเพียง  ๕๐๐-๗๐๐  บาทต่อคัน  และในวันนี้วีลแชร์ที่  เดินทางไปหาเจ้าของแต่ละตัวยังได้รับการออกแบบให้สอดคล้อง กบั ความพกิ าร เชน่  พิการขาหลงั  พิการสข่ี า ขาออ่ นแรง ฯลฯ 18

ชาติตการณ์  หงษา  (ขวา)  ผู้ก่อตั้งกลุ่มช่วยเหลือสัตว์ ไม่หวังผลตอบแทนฯ  และวิทยากรร่วม  ก�ำลังอธิบายการประกอบวีลแชร์ 19

“ตอ้ งวดั ขนาดของนอ้ งหมาตามแบบทกี่ ำ� หนดไว ้ วลี แชรข์ อง เงื่อนไขส�ำคัญของการผลิตวีลแชร์ส�ำหรับสัตว์  คือประสบ หมาพกิ ารตา่ งกนั กต็ อ้ งออกแบบตา่ งกนั ” วทิ ยากร เงนิ โพธ ์ิ หรอื การณ์  ความช�ำนาญ  และความต่อเน่ือง  แม้ทางกลุ่มช่วยเหลือ เบลล์  เพ่ือนสมัยเรียนของโต้ง  ผู้ก่อตั้งกลุ่ม  ละมือจากการติด  สัตว์พิการไม่หวังผลตอบแทนฯ  จะมีศูนย์การผลิตอยู่ย่านค้าขาย สตกิ เกอรอ์ ธบิ ายรายละเอยี ดอยา่ งคลอ่ งแคลว่  แมเ้ ขาเพง่ิ เขา้ รว่ ม ใจกลางเมืองนครราชสีมา  และมีอาสาสมัครมากหน้าหลายตา  ท�ำวีลแชร์ไม่ถึงปี  แต่ก็ช�ำนาญการออกแบบและประกอบวีลแชร์ มาช่วยประกอบวีลแชร์อยู่หลายคร้ัง  แต่เพราะการออกแบบและ  ไม่แพก้ นั ผลิตวีลแชร์ท่ีต้องเจาะจงตามขนาดและลักษณะพิการของสัตว์ แต่ละตัว  อาสาสมัครท่ีแวะเวียนมาตามเวลาสะดวก  ไม่ต่อเน่ือง ด้วยพ้ืนฐานความรู้ด้านการออกแบบที่มีอยู่  ประกอบกับ  สม�่ำเสมอ  จึงไม่ช�ำนาญพอจะผลิตวีลแชร์ได้ครบทั้งกระบวนการ เม่ือเร่ิมก็ทุ่มเทและจริงจัง  แม้กระทั่งโรงผลิตวีลแชร์จ�ำเป็นแห่งน้ ี ด้วยตัวเอง สุดทา้ ยจากกลมุ่ ขนาดใหญ่จงึ ลดลงเรอ่ื ย ๆ ก็เป็นบ้านของเขาเอง  ท�ำให้วิทยากรกลายเป็นก�ำลังหลักในการ ผลติ วีลแชร์ทต่ี อ้ งการการออกแบบพิเศษดว้ ยอกี คนหนึง่ “บางคนบอกขอเรว็  ๆ นะ เรากอ็ ยากทำ� ใหเ้ รว็  ๆ เขา้ ใจหวั อก เจ้าของหมา  เวลาท่ีเขาถามมาเรารู้สึกแย่นะ  แต่ด้วยก�ำลังเรา  ในขณะทวี่ ลี แชรท์ วั่ ไป วโิ รจน ์ ประสบผล พอ่ ของวทิ ยากร  ผลิตได้ไม่มาก  บางคนเขาส่งข้อความมายกเลิกเลยก็มีเพราะ  เจ้าของเสียงทุบปัง ปัง ปัง ท่ียังดังต่อเนื่องไม่หยุดหย่อนเป็นฝ่าย หมาเขาตายไปแลว้ ” ผลิต ชายวัยครึ่งคอ่ นคนน้แี ทบไม่ละมอื จากการท�ำวลี แชรเ์ ลย ถ้อยค�ำจากชาติตการณ์พรั่งพรู  บางประโยคฟังดูเหมือน  “ส่ีล้อต้องค�ำนวณขนาด  ถ้าเป็นสองล้อนี่พ่อผมเป็นคนท�ำ บอกเล่า  บางประโยคเหมือนระบาย  งานอาสาสมัครกลายเป็น เป็นหลัก  วันหนึ่ง ๆ  ท�ำได้เกือบสิบคัน  เพราะพ่อท�ำตลอดท้ังวัน  หน้าท่ีที่ละท้ิงไม่ได้  เมื่อความต้องการวีลแชร์ส�ำหรับสัตว์พิการ  ผมจะท�ำไดแ้ ค่ช่วงเลกิ งาน” วทิ ยากรเลา่ ต่อ มีมากกว่าท่ีเขาคิดไว้แต่แรก  หลายครั้งเขาได้รับความกดดันเป็น ส่งิ ตอบแทน “สมาชิกด้านวีลแชร์มีแค่สี่ห้าคนเท่านี้แหละ”  ชาติตการณ์ พูดถึงข้อจ�ำกัดในการผลิต  รับข้อมูล  และจัดส่งวีลแชร์ให้แก่หมา หลงั จบบทสนทนาอนั หนกั อง้ึ  ชายหนมุ่ ถอนหายใจเฮอื กยาว แมว และสัตว์พิการทั่วประเทศ “ก่อนหน้าน้ีตอนทำ� ช่วยหมาแมว ก่อนวางวีลแชร์ขนาดเล็กท่ีประกอบเสร็จแล้วไว้กับเจ้าหมา ชว่ ยสตั วจ์ รจดั  กจ็ ะมสี มาชกิ เยอะ แตพ่ อหลาย ๆ คนไมม่ เี วลา มนั ปนู ปลาสเตอร ์ มนั ยงั คงยนื นงิ่  ท�ำหนา้ ทเ่ี ปน็ นายแบบสาธติ การใส่ กเ็ ลยลำ� บาก ไม่ตอ่ เน่อื ง” วีลแชร์อยู่เหมอื นเดมิ 20

รถเปลยี่ นหมา ความเงยี บถกู ทำ� ลายดว้ ยเสยี งคอ้ นยางทก่ี ระทบกบั ทอ่ พวี ซี ี กว่า ๓ ปีที่ทางกลุ่มช่วยเหลือสัตว์ไม่หวังผลตอบแทนฯ รับ ดังปัง  ปัง  ปัง  ของวิโรจน์  แรงผลิตคนส�ำคัญอีกคนของโรงผลิต  ท�ำวลี แชร์ให้สตั วพ์ ิการทวั่ ประเทศ มีรูปถา่ ยและวดิ ีโอจำ� นวนมาก  วลี แชรแ์ หง่ น ้ี  เขาสง่ แรงกระแทกย้�ำตามขอ้ ตอ่ ตา่ ง ๆ กอ่ นปดิ งาน ส่งกลับมาทางไลน์และเฟซบุ๊ก  แสดงถึงความเปล่ียนแปลงของ เพอ่ื สรา้ งความมน่ั ใจวา่ วลี แชรค์ นั นจี้ ะแขง็ แรง พรอ้ มพยงุ เจา้ สขี่ า สัตว์พิการทั้งด้านร่างกายและจติ ใจ ให้วงิ่ เลน่ ได้อีกครั้ง “อย่างรูปน้ีน่าจะปีกว่า ๆ  แล้วนะ  เจ้าของเขาส่งรูปมาให้ดู “มนั กลายเปน็ หนา้ ทไ่ี ปแลว้ ตอนน ้ี ยงั ไงกต็ อ้ งทำ� ” ชาตติ การณ ์ หมามันสดชื่นข้ึนเพราะได้เดินไปนาอีกครั้ง  ขอแค่ได้เดินตามไป พูดข้ึนพร้อมกับที่วิโรจน์เริ่มจัดแจงวัสดุอีกชุดส�ำหรับประกอบ  เฉย ๆ” เขาพดู พรอ้ มกบั ชใ้ี หด้ รู ปู หมาไทยพนั ทางตวั หนง่ึ ก�ำลงั เดนิ วลี แชร์คันใหม่ ไลห่ ลงั ตามเจ้าของในชุดพร้อมท�ำนา < ข้ันตอนการวัดขนาด แม้ภาพนั้นจะบอกเราไม่ได้ว่าเจ้าหมาช่ืนชอบการเคลื่อนที่ เพ่ือท�ำวีลแชร์ส่วนตัวของเจ้าแดง ไปพร้อม ๆ  กับวีลแชร์คันใหม่หรือไม่  แต่อย่างน้อยท่ีสุดการได้  วิทยากร  เงินโพธิ์  (กลาง)  ร่วมทางกบั เจ้าของอกี ครั้งคงเป็นเรือ่ งนา่ ตื่นเต้นไมน่ ้อย ก�ำลังสาธิตการประกอบล้อวีลแชร์ “บางตัวพอกลับมาว่ิงได้เพ่ือนมันก็งง  อย่างตัวนี้นี่เพ่ิงใส่ เพ่ือนมนั กม็ าลาก มันยงั ยนื งง ๆ อยู่” ชาติตการณ์เปิดวิดีโอในโทรศัพท์มือถือของเขาหลายต่อ หลายคลปิ  ต่อด้วยภาพอกี หลายตอ่ หลายภาพ แมส้ ว่ นใหญจ่ ะเปน็ หมาทดี่ คู ลอ่ งแคลว่ กบั การใชว้ ลี แชร ์ แต่ สตั ว์พกิ ารประเภทอ่ืน เช่น แมว กระตา่ ย กระทั่งลกู วัว กต็ อ้ งการ อุปกรณ์พิเศษส�ำหรับช่วยเคลื่อนท่ีด้วยเช่นกัน  สัตว์พิการเหล่านี้ อาจไม่สามารถใช้วีลแชร์คล่องแคล่วเท่าหมา  ด้วยข้อจ�ำกัดทาง ธันวาคม  ๒๕๖๐ 21

22

วีลแชร์ส�ำหรับแมวต้องท�ำให้พอดีตัว  เพราะช่วงตัวของแมวไม่เหมือนกับหมา ในภาพคือฟู  แมวพิการสองขาหลัง กับวีลแชร์คู่ใจคันใหม่ท่ีจะช่วยให้มัน เดินไปได้ทุกที่หลังจากนี้ 23

กายภาพและลกั ษณะตา่ งกนั  แตอ่ ยา่ งนอ้ ยทสี่ ดุ พวกมนั กส็ ามารถ หมาเปล่ยี นคน  เคลื่อนที่ได้ตามใจปรารถนาอีกครั้ง  ด้วยแรงพยุงของวีลแชร์จาก คนเปล่ยี นโลก โรงผลิตเล็ก ๆ แหง่ นี้ แม้แรงอาสาสมัครที่รวมตัวกันท�ำวีลแชร์เพื่อสัตว์พิการจะ  “คร้ังล่าสุดท่ีได้เจอตัวจริงหน้างานก็มีหมาแมวมาเพียบ  ใช้ช่ือว่ากลุ่มช่วยเหลือสัตว์ไม่หวังผลตอบแทนฯ  แต่ผู้ก่อต้ังเอง  ตอนแรกแจง้ เรามาแคส่ ห่ี า้ ตวั  ไปถงึ เจอเปน็ สบิ  ๆ ตวั  ทยอยมาอกี   กลบั ไดส้ ่ิงตอบแทนมากมายมหาศาล เร่ือย ๆ ทง้ั วัน จนเราแทบไม่ไดร้ ู้จกั หมาแมวเลย” “รูปที่เจ้าของเขาส่งกลับมา  หน้าตาหมาแมวดูสดใสข้ึน  ได้ ขณะทเ่ี ขาสาละวนกบั การเปดิ ดใู บงานทบ่ี นั ทกึ สว่ นสงู  ความ เดินกับเจ้าของ  ผลตอบแทนทางใจ เรากห็ วงั แคน่ นั้ แหละเนอะ” ยาวลำ� ตวั  นำ�้ หนกั  และลกั ษณะความพกิ ารของหมาและแมวทไ่ี ด้ มาจากการลงพ้ืนที่ภาคกลางเมื่อสัปดาห์ก่อน  ชาติตการณ์ก็เล่า ชาติตการณ์หันไปพูดกับวิทยากร  เพื่อนสมัยเรียนที่วันน ้ี รายละเอียดไปด้วย  บางตัวได้รับวีลแชร์ในวันลงพื้นที่เลยเพราะ  เข้ามาเป็นผู้ร่วมอุดมการณ์ด้วยอีกคน  แม้จะไม่มีถ้อยค�ำตอบรับ มีแรงงานอาสาสมัครช่วย  บางตัวต้องลงทะเบียนไว้ก่อนเพราะ  แตร่ อยยิม้ นน้ั เป็นคำ� ตอบชัดเจน ต้องอาศัยการออกแบบและหาวัสดุเพิ่มเติมเพื่อความเหมาะสม  กับการเคลื่อนไหว “อย่างเวลาลงพ้ืนท่ีนี่  เจอหมาแมวตัวจริง  แต่ก็แทบไม่รู้  เลยว่าตัวไหนเป็นตัวไหน  ว่ิงวุ่นเลย  เจ้าของเขาก็รอ  เราก็ต้องเร่ง  “อย่างตัวนี้น่ีเราปรับแก้กันหน้างานเลย”  เขาพูดถึงแดง  เต็มที่  บางตัวยังไม่ได้เห็นตอนเดินด้วยซ�้ำ  ได้ยินแต่เสียงเฮ  พอ  หมาไทยพันทางที่อาศัยอยู่ในโรงงาน  พิการสองขาหลังเน่ืองจาก เขาเฮเรากส็ บายใจ คอื เดนิ ไดแ้ ลว้ ” ชาตติ การณเ์ ลา่ ถงึ เวลาส�ำคญั ถูกเสาปูนหล่นทับ    ต้องอุ้มมาวัดตัวเพื่อเทียบขนาดกับวีลแชร์  ทส่ี ดุ ในงานของเขา นน่ั คอื วนิ าทที ว่ี ลี แชรค์ นั หนงึ่ ไดส้ ง่ ตอ่ ไปถงึ คน คนั ใหญ ่ เมอ่ื ผา่ นการปรบั แกข้ นาดเลก็ นอ้ ย แดงกใ็ ชข้ าหนา้ ทง้ั สอง และหมา ลากล้อไปทางโน้นทางนี้ได้อย่างอิสระ “เขาตัวค่อนข้างใหญ่ ต้อง แกช้ ว่ งตัววลี แชร์ให้พอดี “เครยี ดไหม กม็ บี า้ ง แตถ่ ามวา่ ทอ้ ไดไ้ หม หยดุ ไดไ้ หม มนั ก็ คงหยุดไม่ได้  ถ้าเราหยุดแล้วหมาที่รออยู่จะท�ำอย่างไร”  ค�ำตอบ “ยง่ิ ถา้ เปน็ แมวตอ้ งทำ� ใหพ้ อดเี ลย เพราะแมวเปน็ สตั วห์ มอบ ของวิทยากรได้รับการยืนยันด้วยเสียงเล่ือยของพ่อ  ซ่ึงก�ำลังตัด  ชว่ งตวั ไมเ่ หมอื นหมา หลวมไมไ่ ด ้ อยา่ งฟาโรห ์ ทเ่ี จา้ ของเขาพามา ท่อพีวซี ีสีฟา้ ใหไ้ ดค้ วามยาวตามที่วดั ไว้ โดนหมากัด  พิการขาหลังต้ังแต่ตัวเล็ก ๆ  ตอนเดินแรก ๆ  ก็จะ  ไมค่ ่อยค้นุ   แต่ตวั นีน้ ี่ซิ่งมาก ชือ่ ฟู พอใส่วีลแชร์ไดก้ ็วิ่งเลย” เมอื่ ใครคนหนง่ึ เชอ่ื วา่ ตนเองเปน็ สว่ นหนงึ่ ของสงั คม การท�ำ เพ่ือสังคมก็เป็นหน้าท่ี  ไม่ใช่ภาระ  กลุ่มช่วยเหลือสัตว์ไม่หวังผล แม้วีลแชร์ส�ำหรับสัตว์จะเป็นเพียงเครื่องช่วยพยุงท่ีใช้ได้ ตอบแทนฯ  ก็เช่นเดียวกัน  ความท้อแท้  แรงกดดัน  ไม่อาจท�ำให้ เพยี ง ๒-๓ ชวั่ โมงตอ่ วนั  แตก่ ารไดข้ ยบั ไปไหนมาไหนตามตอ้ งการ พวกเขาละเลยหน้าที่นไ้ี ปได้ โดยไม่ต้องลากตัวกับพื้น  ก็ส่งผลดีต่อทั้งสุขภาพกายและสุขภาพ จิตใจของสัตว์    นอกจากจะเป็นการออกก�ำลังกล้ามเนื้อส่วนท ี่ แมจ้ ะทมุ่ เทแรงกายแรงใจสกั เทา่ ไร ความตอ้ งการใชว้ ลี แชร์ ยังใช้การได้แล้ว  ยังช่วยลดความเส่ียงต่อการเกิดแผลกดทับและ  ของสตั ว์พิการก็ยังมีมากกวา่ ก�ำลังผลติ ของกลมุ่ คนเลก็  ๆ น้ีหลาย แผลเสียดสี เท่า บ่อยครงั้ ทีค่ วามชว่ ยเหลอื ถงึ ชา้ เกินไปจนไมท่ นั การณ์ วลี แชรท์ ปี่ ระกอบขน้ึ จากทอ่ พวี ซี แี ละลอ้ พลาสตกิ ธรรมดา ๆ “ปีที่แล้วเคยเจอกรณีหมาก็พิการ  เจ้าของก็พิการ    กลุ่ม  อาจไมใ่ ชว่ ลี แชรด์ มู รี าคาในสายตาคนทวั่ ไป แตส่ �ำหรบั หมา แมว รักหมาระยองขอวีลแชร์มา  พอหมาได้วีลแชร์  เจ้าของเห็นหมา  และสัตว์พิการอื่น ๆ  ท่ียืนได้ด้วยขาและล้อใหม่อีกครั้ง  วีลแชร์  ว่ิงได้ก็ร้องไห้ดีใจ  กอดกับหมา  หมาก็ดีใจ  แต่หมาป่วยหนักอยู่ คนั นน้ั คงมีค่าพยุงชีวิตไม่นอ้ ย ก่อนแล้ว  ดีใจกันได้แค่อาทิตย์เดียวหมาก็ตาย  จากกรณีน้ีทาง ระยองเลยติดต่อใหเ้ ราไปสอน เพราะบางทรี อไม่ได้จรงิ  ๆ” “...ดสู  ิ ตวั นเ้ี ขาวงิ่ เลน่ กบั เพอ่ื นเขา สงสยั มนั จะไปแนะน�ำกนั ของเลน่ ใหม่ เอาไหมล่ะ หนา้ ตาดมี รี ถขบั ” นอกจากการรับท�ำวีลแชร์ให้สัตว์พิการแล้ว  ชาติตการณ์  และกลุ่มของเขายังยินดีถ่ายทอดความรู้ในการออกแบบและ  เมอ่ื สะสางใบลงทะเบยี นของหมาแมวพกิ ารจากการลงพน้ื ที่ ประกอบวีลแชร์ให้คนทั่วไปท่ีสนใจอีกด้วย    กลุ่มช่วยเหลือสัตว์ รับท�ำวีลแชร์ท่ีกรุงเทพมหานครในครั้งก่อน  ส่งต่อให้ฝ่ายผลิต พิการไม่หวังผลตอบแทนฯ  พยายามสร้างเครือข่ายในพ้ืนที่อ่ืน  เรยี บรอ้ ยแลว้  ชาตติ การณก์ ก็ ลบั มาเปดิ โปรแกรมไลน ์ ดวู ดิ โี อใหม่ เพือ่ สร้างสงั คมแห่งการให้ตอ่ ไปอยา่ งไม่สน้ิ สดุ ท่ีถูกส่งจากเจ้าของหมา  ณ  ท่ีใดท่ีหน่ึงในประเทศไทย  ที่เขาเอง  ก็จ�ำไมไ่ ด้วา่ ส่งวลี แชร์ไปให้เปน็ คันทเ่ี ทา่ ไร “ใครคิดว่าย่ิงให้จะย่ิงหมด  แต่มันไม่หมด  หมาพิการ  หมา แก่ หมาเจ็บป่วยมีมาตลอด อยากให้มีคนทำ� อีกเยอะ ๆ พยายาม วีลแชร์ที่ส่งออกไปแต่ละคัน  ไม่เพียงเปลี่ยนชีวิตสัตว์พิการ กระจายไปภาคตา่ ง ๆ อยา่ งทางใตน้ เี่ รมิ่ ทำ� บา้ งแลว้  แตภ่ าคกลาง เทา่ นน้ั  แตย่ งั เปล่ยี นชีวิตของคนไปดว้ ยทง้ั ผู้ใหแ้ ละผรู้ บั ภาคเหนือ  ยังมองหาอยู่  เรายินดีสอน  ตอนนี้ก�ำลังเรามีไม่ก่ีคน ท�ำไดแ้ ค่น ี้ มนั ยังไมพ่ อ” 24

เจ้าของสัตว์พิการ  อาสาสมัคร  และผู้สนใจ  ท่ีก�ำลังจะเป็นส่วนหน่ึง ในการมอบชีวิตใหม่ผ่านวีลแชร์ ให้สัตว์พิการทั่วประเทศ  กลุ่มช่วยเหลือสัตว์พิการไม่หวังผลตอบแทน  นครราชสีมา ใบลงทะเบียนบอกลักษณะและความต้องการจ�ำเพาะของ ยงั คงมองหาผรู้ ว่ มอดุ มการณท์ จ่ี ะมารว่ มกนั สรา้ งความเปลยี่ นแปลง  สัตว์พิการแต่ละตัวปึกใหญ่แขวนอยู่ข้างโต๊ะท�ำงาน  ปฏิทินแขวน ใหแ้ ก่โลกนี้ ไว้ขา้ งกนั  เห็นวงกลมสแี ดงบง่ บอกนัดหมายครง้ั ตอ่ ไป “ติดต่อเข้ามาเลยครับเราไปสอนให้ถึงท่ี  กรณีไหนยาก  นดั หมายเหลา่ นน้ั หวงั จะนำ� พาเพอ่ื นรว่ มอดุ มการณก์ ลมุ่ ใหม่ สง่ มาเลยเราทำ� ได ้ อยา่ งนอ้ ยถา้ มกี ลมุ่ อนื่  ๆ ทำ� มนั กจ็ ะยงั่ ยนื  ไมใ่ ช่ มารว่ มสง่ ตอ่ วลี แชรใ์ หห้ มาแมว รว่ มเปลยี่ นชวี ติ สตั วพ์ กิ ารทรี่ อคอย แคผ่ มให้ไปแลว้ จบ ความชว่ ยเหลือ รว่ มท�ำหน้าทใี่ นฐานะส่วนหนง่ึ ของสังคม “ช่วงนี้ก็มีติดต่อมามากข้ึน  ผมก็พยายามไป  บางทีไปศุกร์ ร่วมเปลี่ยนให้โลกน่าอยู่ขึ้นอีกนิด  ด้วยรอยย้ิม เยน็  อาทติ ยเ์ ยน็ กก็ ลบั เลย  ครง้ั ลา่ สดุ ทไี่ ดใ้ บลงทะเบยี นมาเยอะ ๆ  ของหมาติดล้อ   น่ีคือกรุงเทพฯ  สอนเสร็จผมต้องโดดขึ้นรถกลับบ้านทันทีไม่ง้ัน  ไมท่ นั  เพราะวนั ธรรมดาเราทำ� งานตอ่   เหนอ่ื ยครบั  แตย่ นิ ดมี าก ๆ” ขอขอบคุณ ชาตติ การณ์ หงษา ... วทิ ยากร เงนิ โพธ์ิ เสยี งเพลงในวทิ ยถุ กู แทนทด่ี ว้ ยรายงานขา่ วภาคคำ่�  แตเ่ สยี ง วิโรจน์ ประสบผล ค้อนยางยังคงดังปัง  ปัง  ปัง  อย่างต่อเนื่อง  วีลแชร์อีกคันก�ำลัง  กลุ่มช่วยเหลอื สตั วไ์ ม่หวงั ผลตอบแทน นครราชสมี า ไดร้ บั การประกอบขนึ้  ขณะทค่ี นั กอ่ นหนา้ เขา้ สกู่ ระบวนการสดุ ทา้ ย ร่วมเปลีย่ นโลกกับกลุม่ ช่วยเหลอื สัตวพ์ กิ ารไม่หวังผลตอบแทนฯ ไดท้ ี่ คอื การตดิ สายพยงุ ตวั และตดิ ปา้ ยสตกิ เกอรก์ ารต์ นู รปู หมาตากลมโต  https://www.facebook.com/PETRESCUEKORAT/ ใส่วีลแชร์ไว้ท่ีขาคู่หลัง    ส่วนหมาบูลด็อกไร้ชีวิตตัวน้ันก็ยังยืนท�ำ โทร. ๐๘-๙๔๒๓-๗๒๖๓ (โต้ง) ๐๙-๙๔๖๕-๔๐๔๐ (เบลล)์ หน้าท่อี ยทู่ ีเ่ ดมิ Line : @BBG8794J 25

พ้ืนที่ศิลปะบนท่อซีเมนต์ ซ่ึงใช้เป็นบังเกอร์ป้องกันภัย  ต้ังเรียงรายอยู่ริมถนนในเมืองยะลา  บ่งบอกความพยายามที่จะ เปล่ียนมุมมองต่อพื้นที่ชายแดน ให้เป็นเมืองแห่งความสงบ 26

  วนั วิสาข์ พิมโสดา    วัชรพงศ์ ทพิ ยม์ ณเฑยี ร “ชเสาียยง”แ สดะทอ้นนใ “ตใจ”้   27

ร าวเสยี งตกึ ตกั  ! ดงั ทะลหุ นา้ อก หวั ใจคงบบี ตวั สบู ฉดี เลอื ดทบทว ี จดุ ตรวจ เขม้ ของทหารผา่ นสายตาถขี่ น้ึ  หลกั กโิ ลเมตรตามรายทางและแอปพลเิ คชนั นำ� ทางยคุ  4G ในมอื ถอื ทก่ี ำ� ไวแ้ นน่ ทำ� ใหฉ้ นั ไมต่ อ้ งเดาวา่ บัดนี้รถก�ำลังล่วง  เขา้ เขตแดนใตส้ ุดปลายด้ามขวานใกลจ้ ะถงึ ตวั เมอื งในอีกไม่ถงึ ครง่ึ ชัว่ โมง ถา้ แม่รู้คงค้านหวั ชนฝาและห้ามไม่ให้ฉันมาเหยียบทน่ี เี่ ดด็ ขาด คราบเลอื ด เสยี งปนื  ระคนเสยี งรำ�่ ไหใ้ นภาพขา่ วรายงานสถานการณ์ สามจงั หวดั ชายแดนใตว้ นเวยี นอยใู่ นหวั มาตง้ั แตฉ่ นั จำ� ความได ้ กบั ชวี ติ ในเมอื งกรงุ ทแ่ี คต่ อ้ งผจญภยั ดงควนั รถทกุ เชา้ คำ่� ฉนั กแ็ ทบบา้ แลว้  ไมอ่ ยากเดาวา่ ความรสู้ กึ ผคู้ นทต่ี อ้ งทนหวาดผวาจากดงกระสนุ จะเป็นเช่นไร  เวลา  ๑๓  ปีท่ีผ่านมาน้ีมีสิ่งใดบ้างที่พอจะเยียวยาแผลน้ัน  เรื่องราวน่ากลัวที่เคยได้ยิน กับค�ำถามเหลา่ นี้ส่งผลให้ใจวบู ไหว แต่กเ็ ป็นแรงผลกั ดนั ใหส้ องเท้าฉันมายนื อยู่ที่นี่ นิทรรศการภาพถ่าย แสดงอีกมุมมองหน่ึง ของจังหวัดยะลา จิตอาสาเก็บขยะ เขพอ2ื่องภจ8ังูมหิทวัศัดน์สวยงาม

ยามเชา้ , ถนนสันตสิ ุข กลนิ่ กาแฟชวนตน่ื ทช่ี งแบบโบราณ เคลา้ กลน่ิ โรตที อดกรอบ ๆ  ปดิ ทองหลงั พระ  ราดด้วยนมข้นหวานหอม  บ่งว่ามาถึงสภากาแฟขนาดย่อมในตึก ผ้พู ิทกั ษ์ชายแดน ครงึ่ ปนู ครง่ึ ไม ้  ภายในรา้ นมตี จี่ เู๋ อยี๊ ะ เทพอารกั ษป์ ระจำ� บา้ นแบบ จีน  คอกาแฟเช้าน้ีมีทั้งพี่น้องเช้ือสายจีน  ไทยพุทธ  มุสลิม  และ แดง ขาว นำ�้ เงนิ  สามสพี าดผา่ นผนื ธงพลวิ้ ตามแรงลมทอี่ าบ ทหารทเี่ พงิ่ ออกจากการเฝา้ เวรเมอื่ ยามดกึ  รว่ มวงสนทนากนั อยา่ ง ด้วยกล่ินยามใกล้รุ่ง  เช่นเดียวกับชีวิตผู้คนบนถนนสันติสุขท่ีต่าง ออกรส เคลื่อนไปตามวิถีของตน    พระสงฆ์เดินบิณฑบาต  อีกฟากตลาด เสียงขับอาซานละหมาดซุบฮิแว่วมาตามสายลม  เจ้าของเท้าเล็ก หากวิถีของเส้นขนานคือการด�ำเนินคู่กันโดยไม่จ�ำเป็นต้อง หลายคู่ในชุดนักเรียน  บ้างพร้อมผ้าคลุมหัวสีขาวสะอาดตาต่าง  บรรจบตลอดแนว  คงเป็นเช่นเดียวกับหลากความเช่ือที่ต่างกัน  ย�ำ่ เท้าเข้าสู่รว้ั สถานศึกษา เลียบสองฝงั่ ของอาคารทรงเก่าคือร้าน  ในพน้ื ทน่ี  ้ี หลงั เหตกุ ารณร์ นุ แรงระอเุ ดอื ดอกี ครงั้ ตงั้ แตต่ น้ ป ี ๒๕๔๗ นาซิดาแฆที่ก�ำลังจัดหม้อ  ข้างกันคือนาซิกาบูสีสะดุดตา  โจ๊กไก่ รอ้ น ๆ สง่ กลนิ่ ยว่ั นำ้� ลาย แตส่ ายตาฉนั หมายขา้ วมนั ไกฝ่ ง่ั ตรงขา้ ม “ไมเ่ คยคดิ ถอย แคต่ อ้ งระวงั ตวั ใหม้ ากขนึ้   ผมเปน็ ขา้ ราชการ  แทน  ผคู้ นทต่ี น่ื จากการหลบั ใหล บดั นที้ ยอยออกมาจบั จา่ ยคกึ คกั หน้าที่ต้องเป็นหน้าที่  เราต้องรับผิดชอบให้ดี  ต�ำรวจตระเวน ชายแดนคือหนา้ ที่ของผม” ส�ำเนียงถิ่นใต้ของ  ดาบต�ำรวจ  ราชวัฒน์ ธรรมโชติ  หรือ  ครูเอก  ไม่ส่ันเท่าแววตาหลังเอ่ยถึงความรู้สึกคราวเสียเพ่ือนร่วม อดุ มการณส์ นี่ ายจากเหตกุ ารณค์ วามไมส่ งบเมอ่ื  ๑๐ ปกี อ่ น ขณะ ปฏิบตั หิ นา้ ท่ใี นจงั หวดั นราธิวาส อีกหน่ึงภารกิจของ  ตชด.  คือการสอนหนังสือ เรื่องราวดี ๆ  บนแฟนเพจ  “ยะลาใต้สุดสยาม  เมืองงามชายแดน” 29

ผู้พิทักษ์ชายแดนผู้น้ีมีถิ่นเกิดคืออ�ำเภอสิงหนคร  จังหวัด ใหค้ วามร ู้ ใหอ้ า่ นเขยี นภาษาไทยได”้  ดาบตำ� รวจประจำ� กองกำ� กบั สงขลา แตเ่ วลานบั สบิ ปที เ่ี ขา้ มาศกึ ษาและปฏบิ ตั หิ นา้ ทใี่ นจงั หวดั การต�ำรวจตระเวนชายแดนท่ี  ๔๔  ว่าถึงแรงบันดาลใจในบทบาท ยะลา เพียงพอท่จี ะทำ� ให้เขาผูกพันกบั ท่นี ่ี แมพ่ มิ พช์ ายแดน “สมัยนน้ั ผมกล้าลุกมาวิง่ รอบตัวเมืองตง้ั แต่ต ี ๕  เช้า ๆ ต่ืน พื้นที่ท่ีสาดกระสุนเข้าใส่กันโดยไม่ค�ำนึงถึงชีวิตบริสุทธ ์ิ มาเจอหมอก  แต่ตอนน้ีไม่กล้าแล้ว”  เขาเล่ากล้ัวหัวเราะอย่าง ไมว่ า่ ดว้ ยสาเหตจุ ากอะไร แตผ่ พู้ ทิ กั ษใ์ นฐานะครอู ยา่ งเขาไดป้ ลกู อารมณ์ดีหลังจากปรับเสียงให้ปรกติ  พลางจิบชาร้อนท่ีเพ่ิงเสิร์ฟ เมล็ดพันธุ์แห่งความสันติไว้กับเด็ก ๆ  ในพ้ืนที่นี้  รอคอยอย่างมี ตรงหน้า ความหวงั วา่ เมลด็ นน้ั จะแตกหนอ่ ออกใบ เตบิ โตขนึ้ อยา่ งสวยงาม ในวันหนง่ึ “ตามพ้ืนที่มีเหตุการณ์ความไม่สงบหรือตามแนวชายแดน รอบประเทศจะเจอพวกเรา ตชด.” ดาบต�ำรวจคนกล้ากล่าวย้มิ  ๆ “อาวุธของ  ตชด.  ถ้าหน่วยรบจะมีปืน  แต่ในยามที่ไม่รบ อาวุธท่ีทรงประสิทธิภาพที่สุดของเราคือใจ  ใจที่ใช้เข้าถึงชาวบ้าน หลังเกิดสงครามโลกคร้ังท่ี  ๒  และการก่อต้ังกองก�ำลัง ถา้ เราเปิดใจใหเ้ ขา เขากจ็ ะเปิดใจใหเ้ รา” คอมมิวนิสต์ในประเทศไทย  พื้นที่หลังการสู้รบเต็มไปด้วยความ วนุ่ วาย อลหมา่ น ประชาชนเสยี ขวญั  และการแบง่ ฝา่ ย การจะตรงึ ยามสาย, ถนนรวมมิตร กำ� ลงั ดว้ ยทหารจงึ อาจกอ่ ความรนุ แรงบานปลายยงิ่ ขนึ้   ตามสนธิ รวมศิลปร์ วมใจ  สัญญาเจนวี าระหว่างไทยและฝรั่งเศสก�ำหนดมิใหว้ างก�ำลงั ทหาร ในระยะ ๒๕ กโิ ลเมตรจากเขตชายแดน ดงั นน้ั เพอื่ รกั ษาความสงบ ศิลปินเมืองชายแดน เรียบร้อยให้เกิดแก่ประชาชน  รัฐจึงจัดต้ังหน่วยต�ำรวจตระเวน ชายแดนขนึ้  มคี ณุ ลกั ษณะสำ� คญั ทส่ี ามารถปราบปรามปอ้ งกนั ได้ สายตาฉนั มองผา่ นจากดา่ นตรวจของเจา้ หนา้ ท ่ี สะดดุ เขา้ กบั อย่างต�ำรวจ  รบได้อย่างทหาร  พร้อมกันนั้นก็บริการประชาชนได้ อดีตบังเกอร์กันระเบิดวางเรียงรายริมถนน  แนวแท่งปูนหรือท่อ อย่างข้าราชการพลเรือน ซีเมนต์หลากสีสูงราวอก  อวดลวดลายท้ังลายกราฟิก  ลายไทย  ลายดอกไม้ท้องถ่ินอ่อนช้อย  ลายการ์ตูนน่ารัก  หรือแม้แต่ลาย  อำ� เภอเจาะไอรอ้ ง จงั หวดั นราธวิ าส เมอื่ ป ี ๒๕๔๘ คกุ รนุ่ ขนึ้ สัตว์ป่าคุ้มครองอย่างนกเงือก  ดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์จากป่า  ท่ามกลางความขัดแย้ง  ดาบต�ำรวจราชวัฒน์เริ่มปฏิบัติหน้าที่ใน “ฮาลา-บาลา”  ผืนป่าดิบชื้นอันอุดมสมบูรณ์แห่งสุดท้ายในแถบน้ี ฐานะต�ำรวจตระเวนชายแดนที่น่ี  คราวนั้นชายแดนอันห่างไกล  บางรา้ นพลกิ วกิ ฤตเปน็ โอกาส วาดเชงิ โฆษณาสนิ คา้ บรรเจดิ ไปอกี มเี หตรุ า้ ยปะทขุ นึ้ รายวนั  พรากชวี ติ ผบู้ รสิ ทุ ธโ์ิ ดยไมเ่ ลอื กวา่ เปน็ พอ่ แบบ  ปา้ ยสฟี า้ ตรงมมุ นน้ั บอกชอื่ ความหมายดวี า่  “ถนนรวมมติ ร” ของใคร  ลูกสาวบ้านไหน  หรือแม้แต่เด็กตัวน้อยที่ต้องจบชีวิตลง ทศิ เหนือของถนนสันติสุขทฉ่ี ันเพิ่งเดนิ ผา่ นมาเม่ือครู่ โดยยงั ไม่ทนั ไดเ้ รียนรชู้ ีวติ  ความหวาดระแวงแฝงอยู่ทกุ อณูพื้นที่ “ชื่อบอกว่าถนนรวมมิตร  แต่เข้าไปแล้วเจอแต่บังเกอร์กัน แม้ตามหน้าที่หลัก  เขาคือต�ำรวจดูแลความปลอดภัย  แต่ ระเบิดเปลอื ย ๆ มนั เลยร้สู กึ ขัดแยง้  หดห่ ู ดไู มเ่ ป็นมติ ร” เม่อื ใดท่โี รงเรียนในพื้นท่ขี าดครู “ตำ� รวจตระเวนชายแดนสามารถ ทำ� หน้าทท่ี กุ อย่างแทนครูได”้ อาจารยว์ นิ ยั  สขุ วนิ  ประธานชมรมศลิ ปนิ ชายแดนใต ้ เลา่ ยิ้ม ๆ  ถึงเบื้องหลังการเปล่ียนผิวท่อซีเมนต์ด้วยปลายแปรงของ ถ้อยค�ำของนายดาบฉายภาพอาคารไม้สีขาวช้ันเดียว  ที่ต้ัง ศิลปินหลายกลุ่ม  เปลี่ยนย่านการค้าของถนนแห่งนี้ให้กลับมา  ของโรงเรียนต�ำรวจตระเวนชายแดนบ้านตืองอช่างกลปทุมวัน-  นา่ มอง สมกบั เปน็ ดนิ แดนการคา้ ทร่ี มุ่ รวยดว้ ยพหวุ ฒั นธรรมอยา่ ง อนสุ รณ ์ ๑๓ อำ� เภอศรสี าคร จงั หวดั นราธวิ าส ลอยมาตรงหนา้ ฉนั ในอดีต ทแี่ หง่ นค้ี อื พนื้ ทแ่ี รกในการปฏบิ ตั หิ นา้ ทใ่ี นฐานะคร ู ตชด. ของเขา เสียงหัวเราะสดใส  พูดคุยด้วยภาษามลายูของเด็กนักเรียนลอย แนวเขาสนั กาลาครี ที อดตวั ลอ้ มแผน่ ดนิ หนงึ่ ซง่ึ ผสานกนั ดว้ ย ลอดหนา้ ตา่ งออกมา ความหลากหลายท้ังศาสนาและวัฒนธรรมมากว่า  ๒,๐๐๐  ปี   แผ่นดินลังกาสุกะ  รัฐโบราณและเมืองท่าการค้าเก่าแก่ท่ีสุดใน ทุกเย็นหลังเวลาเลิกเรียน  อาคารไม้สีขาวนั้นจะคึกคักด้วย คาบสมุทรภาคใต้ของไทย    คุรุดวาราศรีคุรุสิงห์สภาหรือวัดซิกข์  จงั หวะสนกุ ของเพลงลกู ทงุ่ ไทย นคี่ อื เทคนคิ อยา่ งงา่ ยทเี่ ขาเลอื กใช้ บนถนนฝั่งน้ันปรากฏแก่สายตาฉัน  คริสตจักรประจ�ำจังหวัด  เพอ่ื ใหน้ กั เรยี นคนุ้ เคยกบั ภาษา เสยี งเฮฮาของเดก็ นอ้ ยทห่ี อ้ มลอ้ ม รวมถงึ ศาสนสถานศลิ ปะแบบจนี  และวดั พทุ ธชนั้ พระอารามหลวง เขา เสยี งหดั รอ้ งเพลงไทยดว้ ยส�ำเนยี งปนมลายฟู งั ดแู ลว้ นา่ ยมิ้ ตาม ซึ่งอยู่ไม่ไกลกัน  ทั้งอีกฟากตลาดเพียงลอดอุโมงค์ไปก็เป็นท่ีตั้ง  ขณะท่ีภายนอกสนามหญ้าอีกด้านเปลี่ยนเป็นสนามประชันฝีเท้า ระหวา่ งเพอ่ื น ตชด. ของเขากบั เหลา่ นกั เรยี น  สว่ นดา้ นหลงั ตกึ คอื ห้องเรียนวิชาชีวิตท่ีเด็ก ๆ  ได้เรียนรู้การปลูกผัก  เล้ียงสัตว์  ท�ำนา พึง่ พาตนเองดว้ ยโครงการอาหารกลางวนั ตามแนวพระราชดำ� ริ “อ่ิมใจทุกคร้ังที่ได้ยินเด็ก ๆ  เรียก  ตชด.  ทุกคนว่า  ‘ครู’   บางคร้ังครูตัวจริงไม่อยู่  เราก็พานักเรียนไปปลูกผัก  สอนหนังสือ  30

street  art  อุโมงค์ใต้ทางรถไฟ  เช่ือมสายใจสองชุมชน ของมัสยิดกลางยะลา  ศูนย์รวมใจของพ่ีน้องไทยมุสลิม  นี่คงเป็น ชตผ๑ไขวดัาู้บล๐ใ้ ยนแรอ แยกใิสดจดง้วทุกรนใา่ธนะับป ยิ์ ผฝหขีะนืเลาอวกแาลงยแผคาผชน่ วลวีดาติลมนิ กึ หลักฐานทางโบราณคดีมีชีวิตท่ีฟ้องว่าการถดถอยอ�ำนาจของ อาณาจักรในอดีตไม่ได้มีเหตุหลักจากความแตกแยกในความ  แตกต่าง ไมบ่ อ่ ยนกั ทฉี่ นั จะเหน็ การมอี ยขู่ องพน้ื ทแี่ สดงออกทางความ คิด  แม้ในเขตชุมชนเมืองหลวงก็ยังไม่แพร่หลาย  แต่วันน้ีฉันได้  รบั รวู้ า่ มนั มอี ยจู่ รงิ ในพนื้ ทช่ี ายแดนแหง่ น ี้ พนื้ ทที่ ใี่ คร ๆ ตา่ งมองวา่ อันตราย ไมก่ ลา้ ยา่ งกราย อาจารย์ศิลปะแดนใต้อ้างถึงส่วนหน่ึงในชีวิตเขาว่า  ศิลปะ น้ันเก่ียวเน่ืองกับความงาม  ไม่ว่าใครก็ปรารถนาความงาม  ทั้ง อยากชม  อยากสัมผัส    เมื่อเกิดความงาม  ความสุขจะตามมา  ความสงบจะบงั เกดิ ข้ึนโดยไมต่ ้องระรานผู้อ่ืน ความสงบท่ีเกิดข้ึนพร้อมสันติภาพ นำ� พาสังคมก้าวไปข้าง หนา้ สู่ความรุง่ เรืองม่นั คง “เหมือนเรามีแผลที่ถูกกระท�ำจากผู้อ่ืน  แผลไม่ได้หายได ้ ในวันสองวัน  จ�ำเป็นต้องพ่ึงท้ังยารักษาโรคภายนอกและภายใน แผลทว่ั ไปอาจรกั ษาไดด้ ว้ ยวธิ ที างการแพทย ์ แตแ่ ผลทใ่ี จตอ้ งการ ก�ำลังใจที่มีต่อกันมาเป็นยาสมาน  โชคดีที่มีศิลปะเข้ามาเช่ือม”  แววตาของศลิ ปินผใู้ ห้เปือ้ นย้มิ เมอื่ ถามถงึ อนาคต ประกายทสี่ ง่ จากแววตาคลา้ ยจะบอกถงึ ความหวงั ทมี่ อี ยลู่ น้ ใหภ้ าพความสงบสขุ เกา่  ๆ นนั้ กลบั มา ไมว่ า่ จะ มากหรือน้อยก็ตาม 31

ยามบา่ ย, สวนขวญั เมือง ปาลม์  (นามสมมตุ )ิ  เดก็ หนมุ่ ในวยั อยากคน้ หาชวี ติ  เดนิ ตาม  อาสาพัฒนาบ้าน ค�ำชักชวนจากเพื่อนรุ่นพี่ให้ลอง  “มัน”  ในวันน้ัน    เส้ียวความคิด เยาวชนชายแดน หลงผิดเปลี่ยนชีวิตท่ีควรจะสนุกสมวัยของเขาให้หยุดอยู่เพียง  ค�ำว่า  “ไอ้ขี้ยา”  จากสังคมรอบข้าง  ไม่เว้นแม้แต่ครอบครัวท่ีควร แดดจา้ เมอ่ื กลางวนั ออ่ นแรงลงกระทบผวิ นำ้�  สสี ม้ ระบายทว่ั จะเปน็ ท่พี ักพิงให้โอกาส ท้องฟ้า ห้วงยามเช่นน้ีพี่น้องชาวยะลาทั้งในและนอกตัวเมืองต่าง จูงลูกพาหลานจับจองที่นั่งริมบึง  บ้างคว้าจักรยานปั่นทอดน่อง  เขาอยู่ในความควบคุมของสถานพินิจและได้รู้จักกับกลุ่ม  ชมวิวยามบ่าย    วัยรุ่นหนุ่มสาวผลัดกันถ่ายรูปอยู่มุมหน่ึงซึ่งฉาก จิตอาสาของสภาเด็กฯ  ท่ีเข้าไปท�ำกิจกรรมนันทนาการ    ในตอน หลังละลานตาด้วยดอกปอเทืองสีเหลืองสะพร่ัง  สดใสไม่แพ้  น้ันเขาไม่รู้เหตุผลหรือความหมายของจิตอาสาเลยสักนิด  แต่การ รอยยม้ิ ของทั้งสอง ให้ความเป็นเพื่อนและให้โอกาสรับฟัง ทำ� ให้เขาอยากมีชีวิตเพื่อ ท�ำประโยชนบ์ า้ งแมเ้ ปน็ สว่ นเล็ก ๆ กต็ าม พลาสติกและกระดาษหลากสี  ท้ังกล่องโฟมขุ่นและใส สารพัดขนาด  บางตาจากโดยรอบสวนสาธารณะ  ย้ายต�ำแหน่ง  “เด็กบางคนไม่ได้ต้ังใจหลงผิด  แต่เม่ือพลาดไปแล้วเขาขอ มารวมในถุงด�ำใบโตและเข่งสานใบเขื่อง  เสียงเพลงวัยรุ่นค่ายดัง เพียงแค่โอกาสสักคร้ัง”  ลภัสรดา วรอัศวกุล  รับบทเป็นพ่ีเล้ียง เคล้าเสียงฮาเฮส่งมาจากเด็กกลุ่มนั้น  มือหิ้วหูเข่งสาน  อีกข้างคือ สภาเดก็ และเยาวชนจงั หวดั ยะลา ทงั้ เปน็  “เจ”้  ของเดก็  ๆ เสรมิ ขนึ้ ไมก้ วาดทางมะพร้าวที่กำ� ลงั กอบขยะใส่เขง่ เสียงของเธอส่ันตั้งแต่เริ่มเล่าถึงปัญหายาเสพติดในพื้นท่ีที่ยัง  น่าเป็นห่วง  เสียงนั้นคลอนอารมณ์ของฉันได้เช่นกัน  แต่รอยยิ้มก็ “อาสาพัฒนาบ้านครับ บ้านเราสะอาด แถมสร้างจิตสำ� นึก เจือใบหน้าบาง ๆ  เมื่อสุดท้ายกลุ่มจิตอาสาของเธอมีส่วนดึงชีวิต วา่ ควรทงิ้ ขยะใหถ้ กู ทด่ี ว้ ย” อสุ มาน บญุ ยงค ์ เดก็ หนมุ่ ใบหนา้ คม ของเดก็ คนหน่งึ ข้นึ จากเหวมืด เข้มฉบับชาวใต้แท้ท�ำหน้าที่ประธานสภาเด็กและเยาวชนจังหวัด  ยะลาเป็นปีสุดท้าย  เล่าถึงกิจกรรมของกลุ่มว่าทุกช่วงว่างจาก  “อยากใหเ้ ปดิ ใจเหน็ สงิ่ ทเ่ี รากำ� ลงั ทำ� เพอ่ื บา้ นของเรา เปลย่ี น การเรยี นคอื เวลานดั รวมตวั  บางครง้ั จะพบพวกเขาในวงนนั ทนาการ  ความคิดทมี่ องมา เชื่อวา่ ต้องเปลี่ยนไปในทางที่ดีขึน้ ได”้ กับตายายท่ีบ้านพักคนชรา  พอให้คนสูงวัยคลายเหงายามต้อง  หา่ งบา้ น หรอื กบั นอ้ ง ๆ โรงเรยี นชายแดน กระทงั่ ปา่ ลกึ ทข่ี าดแคลน  เสียงเล็ก ๆ  ในใจที่สะท้อนออกมา  พร้อมกับน้�ำตาที่ร้ืนขึ้น ฝายชะลอน้ำ�  และพ้นื ท่ชี ุมชนเมอื งอย่างวันนี้ ถอ้ ยคำ� นน้ั ตดั พอ้  ราวกบั ฉงนใจวา่ เหตใุ ดจงึ ถกู กระทำ� ใหเ้ ปน็  “คน ชายขอบ” หรอื เพียงแคเ่ ห็นว่าท่ีนเ่ี ป็น “เขตชายแดน” ? ฝุ่นดินฟุ้งเมื่อช่วงเช้าเปล่ียนเป็นโคลนเละสีน�้ำตาลแดง  ติดล้อโฟร์วีลของกองร้อย  ตชด.  และกลุ่มสภาเด็กฯ  หลังจากท้ิง สวนยางไว้เบ้ืองหลัง  มุ่งเข้าสู่หมู่บ้านหนึ่งซ่ึงห่างจากชายแดน ประเทศมาเลเซียเพียงก้าวข้าม    ความห่างไกลของพ้ืนท่ีในต่าง อ�ำเภอและย่ิงเป็นพื้นท่ีชายแดน  การบิดเบือนความเข้าใจผนวก  กับข้อจ�ำกัดในการส่ือสารของแต่ละฝ่ายมักสร้างช่องว่างทาง  ความคิด  เป็นความเปราะบางทางสังคมท่ีถูกใช้เป็นเครื่องมือ  สรา้ งความแตกแยกมาทกุ ยุคสมยั “จิตอาสาในความหมายของผมแปลงเป็นค�ำพูดไม่ได้  แต่  มันออกมาจากข้างใน    แค่โต๊ะ  (ปู่,  ตา)  หรือยาย ๆ  เขายิ้มได้  ก็ รู้สึกดีจนบรรยายไม่ถูก”  ท่าทางกวนประสาทแก่นเซ้ียวของเด็ก หนุ่มสาววัยฮอร์โมน  ย้ิมกว้างเอ่ยถึงความหมายในงานที่พวกเขา ร่วมกันท�ำ  ค�ำพูดหากฟังผิวเผินดูไม่สวยงามร่ืนหู  แต่ในเวลาจัด นันทนาการ  ด้วยความช่างพูดจากล้าแสดงออก  พวกเขาจึงเป็น ขวัญใจของโตะ๊  ยาย ป้า ลงุ  กระท่งั เดก็  ๆ ตัวนอ้ ย สภาเด็กและเยาวชนจังหวัดยะลาร่วมกันเก็บขยะในสวนขวัญเมือง 32

ยามเยน็ , ถนนรวมมติ ร ความจรงิ เหลา่ นน้ั จะบาดความรสู้ กึ ในใจ คลา้ ยมดี กรดี ซำ้�  ๆ ลงบน กระบอกเสยี งจากคมเลนส์ ปากแผลท่ีใกล้จะหาย และปลายปากกาชา่ งภาพ “ยะลาใต้สุดสยาม  เมืองงามชายแดน”  บอกช่ือพ้ืนท่ีสังคม ชายแดน ออนไลน์บนเฟซบุ๊ก  น�ำเสนออีกมุมของยะลา    ภาพธรรมชาต ิ สีเขียว  ทะเลหมอก  ศิลปะการแสดงเก่าแก่ท่ียังมีอยู่จริง  รวมทั้ง หลายรอ้ ยปกี อ่ นหลงั จากทมี่ นษุ ยล์ ม้ เหลวหลายตอ่ หลายครงั้ รา้ นอาหาร พกิ ดั นา่ เทยี่ วทส่ี วยงามไมแ่ พจ้ งั หวดั อนื่  ฯลฯ เพยี งเพอ่ื จากการคดิ คน้ วธิ บี นั ทกึ ความทรงจำ� ผา่ นภาพ  จนในทสี่ ดุ ในครสิ ต์ อยากเผยแพร่อีกด้านของบ้านเกิด  นอกเหนือจากภาพข่าวทหาร ศตวรรษท ี่ ๑๙ นกั วทิ ยาศาสตรใ์ ชท้ ฤษฎที างฟสิ กิ สแ์ ละเคมคี ดิ คน้ โจรปล้นฆ่า  เสียงระเบิด  และคาร์บอมบ์  ที่ติดตาคนภายนอก  กระบวนการสรา้ งภาพแบบเกบ็ ถาวรได้สำ� เรจ็ ทงั้ ประเทศ การเล่าเรื่องก็เพ่ือส่ือสารหวังให้ฝ่ายรับสารเข้าใจ  ประจักษ์ พลพจน์ บุญส�ำราญ  ช่างภาพอิสระ  พ่วงอาชีพค้าขาย  ที่ พยานจากความจริงอย่างภาพถ่ายเป็นสื่อที่ทำ� ให้ผู้รับสารเข้าใจ ส�ำคัญเขาคือผู้ก่อต้ังเพจน้ีขึ้น  เล่าให้ฉันฟังถึงแรงบันดาลใจและ ง่าย  กระจายความคิดไปในวงกว้าง    ภาพถ่ายจึงเป็นเคร่ืองมือท่ี จดุ เรม่ิ ตน้ ในฐานะสอื่ วา่ การโฟกสั แคเ่ รอื่ งความรนุ แรงจะทำ� ใหเ้ จอ ใช้ส่อื สารได้อยา่ งทรงพลงั มาทกุ ยคุ สมยั แตด่ า้ นนน้ั จนพลาดสง่ิ ด ี ๆ ทมี่ อี ย ู่ ดว้ ยพลงั แหง่ ภาพถา่ ยผสานกบั สื่อออนไลน์มีอ�ำนาจอย่างกว้างขวาง  ท�ำให้วันนี้ผู้คนต่างเปิดใจ  เอกรักษ์ ศรีรุ่ง  ช่างภาพและนักข่าวท้องถ่ินประจ�ำพ้ืนที่ รบั รูม้ ากข้นึ จงั หวดั ยะลา เขาเกดิ  เตบิ โต เรยี น และใชช้ วี ติ ทนี่ นี่ านมากเกนิ พอ  ท่ีได้เห็นความเปล่ียนแปลงมากมาย  จากบ้านเกิดท่ีเคยสงบสุข เขาเล่าว่าตั้งแต่เด็ก  ภาพเมืองยะลาเป็นเมืองเล็ก ๆ  ท่ีสวย  กลับถูกแบ่งเขตให้กลายเป็นพ้ืนที่สีแดง ความปวดร้าวในใจลึก ๆ งามน่าอยู่  เขาหวังอยากให้ภาพน้ันกลับมาโดยไม่จ�ำเป็นต้องมี แม้ไม่ถามถึงแต่สังเกตได้จากแววตา    วิชาชีพนักข่าวท�ำให้เขา ความเจรญิ เขา้ มามากนกั  เพราะ “เราอยไู่ ดด้ ว้ ยสามศาสนา แบบ มีหน้าท่ีเล่าเร่ือง  เล่าความจริงท่ีเกิดข้ึนให้คนภายนอกรับรู้  แม้ พหุวัฒนธรรม  เราเกื้อกูลกันได้  อยู่กันอย่างนี้มาต้ังนานแล้วละ ครับ” “กระจกไม่ได้มีมิติเดียว  ฉะน้ันในพ้ืนที่นี้เราอยากน�ำเสนอ ด้านอื่น ๆ  เพื่อสามารถช่วยบ้านของเราให้ดีข้ึน”  คทาวุธ แช่ม  กิจกรรมพิมพ์เทียนไขเพื่อท�ำผ้าบาติก 33

อาจารย์วินัย  สุขวิน  กับการเรียนการสอนวิชาศิลปะในมหาวิทยาลัยราชภัฎยะลา หนง่ึ ในผดู้ แู ลเพจ เขาเปน็ ผสู้ อื่ ขา่ วภมู ภิ าคประจำ� จงั หวดั ยะลาและ  ชา่ งภาพอสิ ระ หนงึ่ ในสมาชกิ กลมุ่  “The Gang Photo Yala” กลมุ่   ถา่ ยภาพท่รี วมตัวขึ้นจากผู้ช่นื ชอบการถ่ายภาพในจังหวดั    “ทงั้ สามจงั หวดั  พวกเราบาดเจบ็ บอบช้ำ� มามากพอแลว้  ถา้ คดิ จะบนั ทกึ ประวตั ศิ าสตรส์ กั หนา้ หนงึ่  เราขอเลอื กสง่ิ สวยงามแทน คราบควันระเบิดหรือเสียงกระสุน” กลุ่มนักเล่าเรื่องผ่านเลนส์เอ่ย ถ้อยค�ำแฝงด้วยพลงั “ความทรงจำ� ทยี่ งั มอี ยตู่ อ่ บา้ นหลงั นย้ี งั คงชดั เจน เมอื งทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยรอยยมิ้  และใครตอ่ ใครกอ็ ยากมาสมั ผสั  ‘ใตส้ ดุ สยาม เมอื ง งามชายแดน’ สกั ครง้ั  ปจั จบุ นั แมค้ วามรนุ แรงจะลดลง แตย่ งั ฝาก รอยแผลเอาไว ้  ผมไมอ่ ยากใหผ้ คู้ นจอ้ งมองรอ่ งรอยแผลเกา่ เหลา่ นน้ั ” วชั รพงศ ์ ทพิ ยม์ ณเฑยี ร เพอ่ื นชา่ งภาพเจา้ ของพน้ื ทเ่ี อย่ กบั ฉนั ถึงความรู้สึกที่มีต่อบ้านเกิดและเหตุผลท่ีอยากใช้ภาพถ่ายเป็น สะพานแห่งความหวัง “คงไมม่ ากไปใชไ่ หมครบั ทผ่ี มจะมศี รทั ธากบั วนั พรงุ่ น ้ี อยาก เห็นบ้านของผมกลับมาเต็มไปด้วยรอยย้ิม    อนาคตข้ึนอยู่กับ ปัจจุบัน วันน้ีเราอาจทำ� ได้เพียงแค่ก้าวเดินช้า ๆ เพราะขาของเรา ยังไม่มีแรงพอ  แต่หากชาวยะลาช่วยกันเดินคนละก้าว  เชื่อว่าคง ทำ� ให้ความหวังนใี้ กลค้ วามจรงิ มากข้นึ ” ฉันเองขอเป็นคนหนึ่งที่จะคอยอ่าน  “บันทึกผ่านเลนส์”  เช่น เดยี วกับชาวบ้านท่นี ี่ ๑,๐๘๔ กโิ ลเมตร  กับเสียงในใจ ท่เี ปล่ยี นไป เสยี งสง่ั เครอ่ื งดม่ื ดังมาจากร้านอาหารข้าง ๆ  เพือ่ นคนหนึ่ง แนะน�ำว่าละแวกนี้เป็นเหมือนจุดนัดพบ  ฉันจึงไม่พลาดการมา เยือนร้านกาแฟซ่ึงเจ้าของเป็นชาวไทยพุทธ  ข้ึนชื่อเร่ืองรสมือ  การชง    ติดกันเป็นร้านอาหารตามสั่ง  เจ้าของเป็นชาวไทยมุสลิม ลูกค้านั่งร้านไหน ชาและอาหารกม็ าสง่ ให้ได้ “เราอยแู่ บบพน่ี อ้ ง ถอ้ ยทถี อ้ ยอาศยั กนั แบบนมี้ านานแลว้ คะ่ จะศาสนาไหนกค็ นไทย พน่ี อ้ งกนั ทง้ั นน้ั ” ศริ เิ นตร ทพิ ยม์ ณเฑยี ร เจ้าของร้านกาแฟพ่ีหลวง กล่าวก่อนแวะไปรับออร์เดอร์เคร่ืองด่ืม จากลูกค้าในรา้ นอาหาร รถแลน่ ผา่ นนกสขี าวสญั ลกั ษณแ์ หง่ สนั ตภิ าพ ปนู ปน้ั จำ� ลอง ติดรอบเสา  ณ  วงเวียนหน่ึงในตัวเมือง  ฉันทึกทักว่านี่คงเป็น สัญลักษณ์ที่สร้างขึ้นเพ่ือบอกนัยว่าพื้นที่นี้โหยหาความสงบสุข  ดงั เดมิ มากเพียงไร บรรยากาศการประชุมสภาเด็กและเยาวชนจังหวัดยะลา 34

บนสุดปลายฟ้าท่ีแสนไกลหรือท่ีใดสักแห่งตอนน้ี  แม่อาจ ก�ำลังบ่นหากรู้ว่าลูกสาวคนเล็กแบกเป้พร้อมความสงสัยในความ หมายของการมีชีวิต  ไปเดินเตร่อยู่ในพื้นท่ีท่ีใคร ๆ  ต่างก็ท�ำตาโต หวาด ๆ เมอื่ พดู ถงึ  จนฉนั อยากเหน็ สหี นา้ แมบ่ า้ งแลว้  แตค่ งท�ำได้ เพียงคดิ เทา่ นัน้ แม่คงไม่รับรู้ว่าต้ังแต่วันนั้น  ฉันเฝ้าถามตัวเองอยู่ทุกเม่ือ  เช่ือวันถึงคุณค่าของการมีชีวิต  การทำ� ส่ิงหน่ึงสิ่งใดเพื่อให้ชัดเจน ถึงประโยชน์ของการมีชีวิตของเรา  ก็น่าจะเป็นวิธีท่ีดี  แต่จะท�ำ อยา่ งไรฉันเองยงั ไม่แน่ใจนกั แต่ตลอดการเดินทางนับพันกิโลที่พาฉันมาพบกับเร่ืองราว ในแผน่ ดินสว่ นนี ้ สง่ ผลใหค้ ำ� ตอบค่อย ๆ ฉายชัดขนึ้ ในใจ “ความรักใคร่ซ่ึงมีต่อกันช่วยให้ธรรมชาติมีชีวิตสืบเน่ือง ความรักตนเองบังคบั ใหต้ ้องรักและคิดถึงผูอ้ ่นื  ชาติตา่ ง ๆ อยรู่ ่วม กนั ไดเ้ พราะคนซง่ึ ประกอบกนั เปน็ แตล่ ะชาต ิ มคี วามรกั ใครน่ บั ถอื กนั ” ตอนหนง่ึ ใน โลกทง้ั ผองพน่ี อ้ งกนั  โดย มหาตมา คานธ ี กลา่ ว ถึงวิธีอย่างง่ายที่สุดที่จะน�ำมาซ่ึงสันติ  นั่นคือความเสียสละอาทร ตอ่ เพือ่ นมนษุ ย ์ ต่อธรรมชาต ิ และแผ่นดนิ ของตน แสงแดดสาดกระทบป้ายบอกเลขขบวนรถเร็วเที่ยวล่อง ๑๖๙  แจ่มชัด  ม้าเหล็กแล่นผ่านสะพานด�ำข้ามแม่น�้ำปัตตานีซึ่ง ไหลจากปา่ สนั กาลาครี ลี งมาหลอ่ เลยี้ งทกุ ชวี ติ แหง่ นเ้ี นน่ิ นาน เสยี ง หวูดดังก้อง  นกหวีดดังเป็นสัญญาณเข้าเทียบชานชาลา  รถไฟ เคลอื่ นตวั เขา้ จอด หยุดนิง่ ผคู้ นทีจ่ ากบ้านไดเ้ หยียบคืนสแู่ ผน่ ดินเกิดอกี ครัง้ ค�ำทกั ทายพน้ื ถน่ิ เปล่งออกมาตอ้ นรับ “อัสสลามุอะลัยกุม  ขอความสันติสุขจงประสบ แดท่ า่ น”   แด่ผู้หลบั ใหลทกุ ท่าน ขอขอบคณุ แหลง่ ข้อมูลทกุ ทา่ น สำ� หรบั ข้อมลู และแรงบันดาลใจอนั ล้�ำค่า ๓ กันยายน, กรุงเทพฯ 35

36

< ครูอาสาก�ำลังให้ก�ำลังใจผู้ป่วยเด็ก ท�ำกิจกรรมวาดภาพภายในหอพักผู้ป่วยวิกฤต  โรงพยาบาลศรีนครินทร์  จังหวัดขอนแก่น บ้านชีวาศิลป์ อาสาหน้าเสาน�ำ้ เกลือ ริ   ณฐั ริยา โสสีทา    ศภุ ณัฐ ผากา มถนนใกล้ทางโค้งไม่ไกลจากศาลเจ้าพ่อมอดินแดง  มหาวิทยาลัยขอนแก่น  จามจุรีใหญ่ยืนต้นสง่างามแผ่ ก้านกิ่งแตกใบระบายผืนฟ้าเขียวขจี  ใกล้โคนต้นจามจุรี มสี ะพานไมส้ ที มึ ผา่ นแดดผา่ นฝนหลายฤดกู าลทอดยาว ประสานรับกับทางดินท่ีมียางรถยนต์ผ่าคร่ึงทาสีเขียว เรยี งขนาบปา้ ยบอกชอ่ื สถานทปี่ กั เดน่ รมิ รว้ั ขา้ งสะพานไม้  ด้วยตัวอักษรสีสม้ ขนาดใหญ่บนพนื้ หลังสีขาว “บ้านชวี าศิลป ์ มอดนิ แดง” บรรยากาศรอบ ๆ  บ้านสีขาวมีสถาปัตยกรรมแห่งจินตนาการตั้งเรียงราย อวดโฉมทา้ แดดฝนและผคู้ นท่ีสัญจรผ่าน ภาพวาดฝีมือเด็ก ๆ เส้นขยกุ ขยกิ มีเชอื กห้อยแกวง่ ไกวใตช้ ายคานอกบ้าน คลา้ ยเดก็ กำ� ลงั ไกวชงิ ชา้   บางสว่ นหอ้ ยตดิ ผนงั ดา้ นในบา้ นทมี่ องเหน็ ผา่ นกระจก โปรง่ ตา ในตวั บา้ นยงั มอี ปุ กรณว์ าดเขยี นเรยี นศลิ ปะ ชดุ แสดงละคร เครอื่ งดนตรี ของเลน่  ขนม และหนังสือ ข้างบ้านชีวาศิลป์คือ  “เฮือนฮัก”  (Home  of  Love)  เรือนพักผู้ป่วยเด็ก  และญาต ิ โรงพยาบาลศรีนครินทร์ 37

สวสั ด ี “ชวี าศิลป”์ เพียง  ๒  ปีต่อมาบ้านชีวาศิลป์ก็ได้รับเลือกให้เป็นหน่ึงใน  อัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยขอนแก่น  ต้ังแต่ปีการศึกษา  ๒๕๕๕ วนั นขี้ า้ พเจา้ ไดพ้ บกบั เศก-เศกสนั ต ์ วชิ ยั พล ชายวยั กลางคน  เป็นตน้ มา ผมเข้มหน้าตาคมคายผู้นิยมใส่เสื้อผ้า  รองเท้า  และนาฬิกาสีขาว เพ่ือให้ดูเป็นมิตรกับเด็ก ๆ  เขาเป็นเสาหลักของกิจกรรมบ้านชีวา-  เศกเล่าว่ากิจกรรมเร่ิมแรกของบ้านชีวาศิลป์คือละครหุ่น  ศลิ ป ์ เปน็ นกั การละครและมปี ระสบการณก์ ารทำ� กจิ กรรมกบั เดก็  ๆ  ตง้ั ชอื่ วา่  “ละครหนุ่ เงาหนา้ เสานำ�้ เกลอื ” เพราะใชเ้ สานำ้� เกลอื เปน็ มานานพอสมควร ตัววางฉาก  ผ่านไปประมาณ  ๓  เดือนมีผู้สนใจมากขึ้นจึงพัฒนา ให้เป็นละครที่มีหนุ่ เชิดและคนแสดงรว่ มกัน ตอ่ มามีจติ อาสามาก บ้านชีวาศิลป์  มอดินแดง  เกิดจากความปรารถนาดีของ  ขึ้นกิจกรรมก็หลากหลายข้ึน  เช่น  ประดิษฐ์ของเล่น  วาดภาพ รองศาสตราจารย ์ นายแพทยภ์ พ โกศลารกั ษ ์ ผเู้ ชยี่ วชาญดา้ นการ ระบายสี ร้องเพลง ฯลฯ ดูแลเด็กป่วยเร้ือรัง  คณะแพทยศาสตร์  มหาวิทยาลัยขอนแก่น  ที่ เล็งเห็นความส�ำคัญของการท�ำกิจกรรมศิลปะบ�ำบัดเพ่ือเยียวยา การท�ำกิจกรรมจะเลือกส่ิงท่ีจิตอาสาและผู้ป่วยมีส่วนร่วม  สภาพจิตใจผู้ป่วยเด็กเร้ือรังโดยเปิดโอกาสให้นักศึกษาและจิต ได้ไม่ยากและไม่รบกวนกระบวนการรักษา  แต่ละกิจกรรมมีระยะ อาสาไดเ้ ขา้ รว่ ม และเพอ่ื จดั ตง้ั กลมุ่ ทส่ี ามารถท�ำงานอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ทดลองเพ่ือวิเคราะห์ความเหมาะสมและความต่อเนื่อง  หาก  จึงขอปรับปรุงบ้านพักอาจารย์หลังหนึ่งให้เป็นสถานท่ีตั้งของบ้าน ร่วมกันประเมินแล้วพบว่าสามารถท�ำต่อได้ก็จะจัดลงในตาราง ชีวาศิลป์ ภายใต้การก�ำกบั ดแู ลของมหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น ประจำ� สัปดาห์ หลังจากเปิดบ้านเป็นทางการเมื่อวันท่ี  ๗  เมษายน  ๒๕๕๓  นอกจากกจิ กรรมอาสาในโรงพยาบาลแลว้  บา้ นชวี าศลิ ปย์ งั ตามวิสัยทัศน์ว่า “นวัตกรรมการบูรณาการการแพทย์กับกระบวน  อาสามอบความสุขให้แก่สังคมอย่างสม่�ำเสมอ เช่น การจัดแสดง การศิลปะ  เพื่อการเยียวยาจิตใจและสร้างเสริมศักยภาพของเด็ก ละครเร่ตามชุมชนในช่วงปิดภาคการศึกษา  การจัดกิจกรรมให้ และเยาวชนที่มารับการรักษาในโรงพยาบาลศรีนครินทร์ โดยการ ก�ำลังใจเด็กในสถานสงเคราะห์หรือโรงเรียนคนพิการ  การท�ำงาน สานสรา้ งจติ สาธารณะของนกั ศกึ ษาและบคุ ลากรในมหาวทิ ยาลยั ร่วมกับเครอื ขา่ ยจิตอาสาอ่ืน ๆ ฯลฯ ขอนแก่น” บ้านสีขาวหลังเล็ก ๆ  ในมหาวิทยาลัยแห่งนี้จึงเป็นแหล่ง  รวมและจดุ นดั หมายของจติ อาสานานาอาชพี  หลากเพศหลายวยั หมุนเวยี นมาแบ่งปนั ความสุข 38

ยาสามญั ประจ�ำใจ ยามสายวันอังคารเหล่าจิตอาสารุดมาเตรียมอุปกรณ์ที่บ้าน หลังจากขบวนการฟันน้�ำนมระบายสีเสร็จก็น�ำภาพมาให ้ ชีวาศิลป์ วันนี้ข้าพเจ้าขอสมัครเข้าร่วมขบวนการจิตอาสาด้วยคน พ่ี ๆ  ตัดตามรูปร่าง  เด็ก ๆ  รอคอย  “หุ่นกระดาษ”  ผลงานของตัว เราจะไปท�ำกิจกรรมศิลปะเยียวยาท่ีลานเด็กเล่นใกล้ห้องตรวจ  เองที่ก�ำลังตัดและจะติดก้านกระดาษม้วนคล้ายไม้ลูกโป่งอย่าง  ผู้ป่วยเด็ก  โรงพยาบาลศรีนครินทร์  จะชวนน้อง ๆ  ท่ีมารอตรวจ ใจจดใจจอ่  สายตาเตม็ ไปดว้ ยความภมู ใิ จพรอ้ มลกั ยม้ิ เลก็  ๆ เปอ้ื น รา่ งกายและเข้ารับการรักษาให้วาดภาพ ระบายสีด้วยกนั มมุ ปาก เราเดนิ ทางดว้ ยมอเตอรไ์ ซคต์ ามแบบฉบบั นกั กจิ กรรมขาลยุ “สงิ โตเสร็จแลว้  รับไปเลยจะ้ ” มุ่งสู่โรงพยาบาลซ่ึงอยู่ไม่ไกลไม่ใกล้จากบ้านชีวาศิลป์นัก    เล้ียว เด็กชายไหวข้ อบคณุ  รบี ควา้ เจ้าสิงโตและวง่ิ ไปอวดคณุ แม่ ซ้าย เลยี้ วขวา กถ็ งึ ทีห่ มายแล้ว เราใช้ช่วงเวลาระหว่างรอชมผลงานจากเด็กชายคนสุดท้าย พูดคุยกบั ผู้ปกครอง บรเิ วณหนา้ หอ้ งตรวจฯ เตม็ ไปดว้ ยลกู เลก็ เดก็ แดงรอ้ งงอแง เสียงจากคนเป็นพ่อเป็นแม่ท่ีเห็นลูกเล่นสนุก  ยิ้มได้  ตอบ  เพราะความเจบ็ ปว่ ย  ส่ิงของที่เราหอบหวิ้ มา ไม่วา่ จะเปน็ กลอ่ งสี เป็นเสียงเดียวกันว่า  สนับสนุนให้มีกิจกรรมแบบน้ีต่อไปเร่ือย ๆ  กระดาษวาดภาพ ตกุ๊ ตา กตี าร ์ ดงึ ดดู หลายสายตา  นางฟา้ ชดุ ขาว  เพราะศลิ ปะเปน็ ยาดีอย่างหนึง่ ที่ท�ำให้ลกู ลมื เจ็บลมื ปว่ ย ส่งยิ้มให้เหล่าจิตอาสาในฐานะแขกประจ�ำทุกวันอังคาร    เราเร่ิม จัดสถานท่ี ปูเสื่อผ้าใบ จัดแจงอุปกรณ์ ทดสอบเสียงเครื่องดนตรี และไมโครโฟน    เด็ก ๆ  หลายคนดวงตาลุกวาวเคล่ือนเข้าใกล้ พร้อม ๆ  กับจูงมือคุณพ่อคุณแม่มาด้วยแก้ความเขินอาย  เด็ก  บางคนยงั พูดไมเ่ กง่ กช็ น้ี วิ้ บอกใหค้ ุณแม่พาหนูมาใกล้ ๆ เสยี งเพลงจากนกั ดนตรอี าสาดงั ขน้ึ ดว้ ยทว่ งทำ� นองสนกุ สนาน  เปน็ สญั ญาณความพรอ้ มใหเ้ ดก็ มารว่ มสนกุ  เดก็ บางคนเผลอเตน้ ตามจังหวะ  ยิ่งคุณพ่อคุณแม่ปรบมือเชียร์ก็จะเต้นด้วยท่วงท่าที่ มากขึ้นจนลืมว่าตัวเองก�ำลังป่วย < บ้านชีวาศิลป์ยินดีต้อนรับ ทั้งสมาชิกขาประจ�ำและขาจร อุปกรณ์น่ารัก ๆ  ส�ำหรับท�ำกิจกรรมต่าง ๆ  ของบ้านชีวาศิลป์ > การเปิดโอกาสให้เด็ก ๆ  ที่ป่วย ได้มีส่วนร่วมในกิจกรรม ช่วยสร้างท้ังความสุขและรอยย้ิม 39

บใ“วเหพเาาว้ยดงลลคารินารูปรทจะ้ัง งน่ีนนกับอ้ล้อไ็ปมงมื งวต่เจดจ้อะ็บ” ง  40

ผลงานภาพวาดจากความต้ังใจ และความพยายามของน้องจ๊ะจ๋า  แม้น้องจะเจ็บป่วยจากโรคร้าย และต้องอยู่กับอุปกรณ์ เคร่ืองมือแพทย์รอบตัว 41

วาดภาพลมื โรค ภาพทน่ี อ้ งวาดเคยไดร้ บั การประมลู จากแพทยแ์ ละพยาบาล ที่ทราบขา่ ว นอ้ งจงึ เปรย ๆ ติดตลกให้คณุ แมฟ่ ังว่า ยามบา่ ยภายหลงั ทอ้ งอม่ิ  สองสาวจติ อาสานกั ศกึ ษาปรญิ ญาโท คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มุก-ปรียารัตน์ วิชัด และนุ้ย-วรรณนิสา   “หนจู ะวาดรปู ไวเ้ ยอะ ๆ เอาไวป้ ระมลู  เอาเงนิ มาซอ้ื แพมเพริ ส์   ถามะนาศาสตร์  แยกตัวจากจิตอาสาคนอ่ืน ๆ  เพื่อเป็นครูสอน ค่ะ” ศิลปะให้ผู้ป่วยเด็กในความดูแลพิเศษของศูนย์การุณรักษ์  โรง พยาบาลศรนี ครนิ ทร ์ ทง้ั สองพาขา้ พเจา้ ไปเยย่ี มนอ้ งจะ๊ จา๋  เดก็ หญงิ   คณุ แมม่ องลกู สาวในชดุ สสี ม้ ดว้ ยความเอน็ ด ู ใบหนา้ ระบาย อาย ุ ๑๓ ป ี ซงึ่ เขา้ รบั การรกั ษาโรคมะเรง็ มานานถงึ  ๘ เดอื น กำ� ลงั ย้ิมตลอดเวลา พักรักษาตัวทหี่ อพกั ผู้ป่วยวกิ ฤต (pediatric intensive care) มกุ  สาวหนา้ จม้ิ ลม้ิ  ผมยาวหยกั ศก สวมชดุ เสอื้ ผา้ นกั ศกึ ษา สุธีรา พิมพ์รส  พยาบาลช�ำนาญการพิเศษประจ�ำศูนย ์ ศิลปกรรมทันสมัย    ในฐานะครูอาสาที่ผูกพันกับนักเรียนตัวน้อย การณุ รกั ษ ์ ผดู้ แู ลและตดิ ตามจดั การความปวดเนอ่ื งจากการรกั ษา เปน็ เวลารว่ ม ๓ เดอื นเลา่ ใหฟ้ งั หลงั การสอนวา่  ครงั้ แรกทท่ี ราบวา่ อธบิ ายความรนุ แรงของโรคทนี่ อ้ งจะ๊ จา๋ เผชญิ อยวู่ า่  ทำ� ใหป้ อดแตก จะต้องมาสอนเด็กป่วยก็กังวลไม่น้อย  เพราะไม่ทราบว่าน้องอายุ ตอ้ งเจาะปอดเพอื่ ระบายลม ซ่ึงทำ� ให้ผ้ปู ่วยปวดมาก  เมอื่ จัดการ เท่าไรและประสาทการรับรู้ท�ำงานได้มากน้อยเพียงใด  เม่ือได้พูด ความปวดได้แล้วต้องดูแลด้านจิตใจด้วย    น้องชอบวาดภาพ  คุยจึงรู้ว่าน้องชอบวาดภาพ  เป็นเด็กเรียนรู้เร็วจึงสอนง่าย  เพียง ทางศูนย์ฯ  จึงท�ำงานร่วมกับบ้านชีวาศิลป์จัดหาอาสาสมัครมา  แนะนำ� เทคนิคเลก็ นอ้ ยกท็ ำ� ตามได้ สอนศิลปะเพ่ือช่วยเบ่ียงเบนความกังวลของผู้ป่วยและช่วยทำ� ให้ สขุ ภาพจิตดี “คร้ังแรกที่เจอน้องรู้สึกดีใจและรู้สึกแน่น ๆ  ที่อกคล้ายจะ ร้องไห้  สงสารน้องมาก  แต่เราต้องเข้มแข็งเพราะอยากท�ำงาน หลงั จากใสเ่ สอื้ คลมุ สฟี า้ อมเขยี วเพอ่ื ปอ้ งกนั เชอื้  เราเดนิ เขา้ อาสาแบบน ้ี เราเหน็ การตอ่ สกู้ บั โรครา้ ยของนอ้ งและการดแู ลของ หอ้ งกระจกขนาดกะทดั รดั ทมี่ ปี า้ ยชอ่ื ผปู้ ว่ ยระบชุ ดั เจน ภาพแรกที่ พ่อแม่  พวกเขาผ่านมาเยอะ    ตอนน้ีเราผูกพันกัน  มุกได้รับ  ข้าพเจ้าเห็นคือ  เด็กหญิงในชุดนอนลายการ์ตูนนอนอยู่บนเตียง ความสุขจากส่ิงที่ท�ำ  ได้รับความรักจากเด็กคนหน่ึงซึ่งไม่เคยรู้จัก รอบตัวเต็มไปด้วยเครื่องมือแพทย์ท่ีส่งเสียงเป็นจังหวะสมำ่� เสมอ กันมาก่อน เธอมองข้าพเจ้าด้วยสายตาสงสัยใต้คิ้วผูกโบ  คนแปลกหน้าผู้มา ใหมแ่ นะนำ� ตวั กบั นอ้ งและพอ่ แม ่  เมอ่ื เรมิ่ คนุ้ เคย นอ้ งสาวตวั นอ้ ย “อยากทำ� หน้าที่ใหด้ ที ี่สุด” จึงยน่ื ขวดโหลเล็ก ๆ ให้ ภายในมีดาวกระดาษหลากสี นทิ านบนั ดาลใจ “ให้ครคู นใหม่ค่ะ หนูพบั เอง” น้�ำเสียงจริงใจของเด็กหญิงพูดแต่ละคำ� ด้วยความพยายาม “เดก็ ๆ จ๋า มาฟังนทิ านกันเถอะ” เอาชนะความตดิ ขดั เนอ่ื งจากอาการปว่ ยและเครอื่ งมอื แพทย ์ คณุ โอ้-จตุภูมิ ค�ำภูมี  นักเล่านิทานประจ�ำบ้านชีวาศิลป์  เล่า แม่น�ำแฟ้มภาพที่วาดเก็บไว้มาให้ชม  ทั้งภาพลายเส้น  ร่างดินสอ และภาพที่ระบายสีไม้แล้ว    ข้าพเจ้าละสายตาจากแฟ้มแล้วมอง นทิ านดว้ ยสำ� เนยี งอสี านถกู อกถกู ใจเรยี กคะแนนไดม้ ากจากเดก็  ๆ  นักเรียนตัวนอ้ ยก�ำลงั สนทนากับครอู าสาอยา่ งออกรสชาติ หลายคนฟงั บางค�ำไมอ่ อกหรอื ไมเ่ ขา้ ใจกย็ งั หวั เราะชอบใจในลลี า “วนั นีอ้ ยากวาดอะไรคะ” ไม่ธรรมดาของเขา เขาออกท่าทางไม่อยู่นิ่ง เล่าไปกระโดดไป ตัว “หนอู ยากวาดลายไทยค่ะ” ละครในนทิ านมีกี่ตวั เขาแสดงและเลยี นเสยี งไดท้ ้ังหมด “ทำ� ไมอยากวาดลายไทย” “มันทา้ ทายความสามารถค่ะ” โอ้เป็นหนุ่มพนักงานบริษัทซึ่งเคยเข้ารักษาโรคเนื้องอก  เด็กหญงิ พดู แกมหัวเราะ ทุกคนในหอ้ งพลอยหัวเราะตาม ในสมองทโ่ี รงพยาบาลศรนี ครนิ ทรด์ ว้ ยการฉายรงั ส ี ผา่ ตดั  และท�ำ ข้าพเจ้าน่ังพูดคุยกับคุณแม่ผู้ดูแลเคียงข้างแก้วตาดวงใจ  เคมีบ�ำบัดหรือ  “คีโม”  นานถึง  ๔  ปี    การรักษายาวนานท�ำให้เขา มาตลอด  บทสนทนาดำ� เนนิ ไปพรอ้ มกบั ภาพเบอื้ งหนา้  นอ้ งกำ� ลงั ผกู พนั กบั โรงพยาบาล เมอื่ หายขาดและมนั่ ใจวา่ จะไมก่ ลบั มาปว่ ย เรียนวาดภาพกบั ครู มีคณุ พ่อชว่ ยเหลาดินสอและคอยใหก้ ำ� ลังใจ อีกเขาจึงอุทิศตนเพื่องานจิตอาสามาโดยตลอด    โอ้เข้าร่วมเป็น  ข้างเตียง ส่วนหนึ่งของบ้านชีวาศิลป์หลายปีมาแล้ว  ด้วยความชื่นชอบร้อง “เวลาทน่ี อ้ งวาดรปู  นอ้ งจะเพลนิ จนลมื เจบ็  บางครง้ั กไ็ มต่ อ้ ง เพลง เตน้  และเป็นคนเฮฮาอัธยาศัยดีจึงเขา้ กบั เด็กได้รวดเรว็ ให้ยาระงับปวด  น้องรอคอยให้ครูมาสอน  จะวาดภาพไปเรื่อย ๆ  ได้เหน็ ลูกมคี วามสขุ  แม่ก็มคี วามสขุ ด้วย” “ผมเคยป่วยมาก่อน  รู้ดีว่าความเจ็บปวดในการรักษาเป็น อย่างไร  ผมอยากให้ก�ำลังใจเด็ก ๆ  ผ่านจุดน้ีไปให้ได้    ผมตั้ง ปณิธานว่าจะทำ� จิตอาสาไปจนกว่าจะหมดแรง จะใช้ลมหายใจนี้ ใหก้ �ำลงั ใจนอ้ ง ๆ จนสุดความสามารถ” 42

สมาชิกแห่งบ้านชีวาศิลป์ แต่งกายเลียนแบบตัวละคร  สร้างสีสันให้กับกิจกรรมเล่านิทาน และละครเร่หน้าเตียง ละครเร่หน้าเตยี ง โอพ้ ดู ความตงั้ ใจดว้ ยนำ้� เสยี งหนกั แนน่ เพอ่ื ยนื ยนั สง่ิ ทที่ ำ� มา “ผชู้ มพร้อมหรือยงั ครับ ถ้าพรอ้ มแลว้ นบั ถอยหลงั พร้อมกัน และจะทำ� ตอ่ ไปในอนาคต ห้า ส่ี สาม สอง หนึง่ งานอาสาของเขาเกิดจากประสบการณต์ รง เขาจงึ ตระหนัก “ชวี าศิลป์การละคร ภูมิใจเสนอ ละครเรอ่ื ง...” เสมอว่าก�ำลังใจเป็นสิ่งส�ำคัญมากต่อการเข้ารับการรักษาเป็น  เสียงปรบมือดังขึ้นพร้อมกับเสียงกีตาร์โน้ตตัวแรก  โน้ต  ระยะเวลานาน  สอดคล้องกับในหนังสือเร่ือง อยู่กับมะเร็งอย่าง ตัวที่  ๒  โน้ตตัวท่ี  ๓  ๔  ๕  เรียงร้อยกันจนเป็นท่วงท�ำนองเพลง เป็นสุข  ท่ีเขียนโดยศาสตราจารย์เกียรติคุณ  แพทย์หญิงพวงทอง สนกุ สนาน ใหค้ วามรสู้ กึ ราวกบั หวนยอ้ นกลบั ไปตอนอนบุ าล เลน่ ไกรพบิ ลู ย ์ ตอนหนงึ่ วา่  ผปู้ ว่ ยโรคมะเรง็ และครอบครวั จะมปี ญั หา วง่ิ ไล่จับกบั เพอื่ นในสนามเดก็ เลน่ ด้านสุขภาพจิตและอารมณ์เสมอ เพราะตกอยู่ในภาวะความกลัว ชาวชวี าศลิ ปจ์ ะแปลงรา่ ง เคลอ่ื นพลมายงั หอผปู้ ว่ ยเดก็ เปน็ ความเครียด  ความกังวล  และอาการซึมเศร้า  ดังนั้นจึงต้อง ประจ�ำทุกสัปดาห์  วันอังคารและพฤหัสบดีแสดงที่โรงพยาบาล ตระหนักและท�ำความเข้าใจว่าน่ีเป็นเรื่องปรกติ  ต้องช่วยกัน  ศรีนครินทร์  วันพุธแสดงที่โรงพยาบาลศูนย์ขอนแก่น  ละครแต่ละ ประคบั ประคองไมใ่ หเ้ กนิ เหต ุ พยายามรกั ษาสขุ ภาพกาย สขุ ภาพ วันแตกต่างกันตามสถานการณ์ปัจจุบัน  หรือเนื่องในวันส�ำคัญ  จิต และรว่ มกนั เผชิญปัญหา ต่าง ๆ  โดยวางบทให้ผู้ชมมีส่วนร่วมตอบค�ำถามหรือร่วมแสดง ส�ำหรับหมวกไหมพรมและชุดการแสดงหลากสีเป็นสัตว์ต่าง ๆ  ชายผู้เคยป่วย  เคยนอนติดเตียง  ไม่เพียงแต่บอกเล่าความ ท้ังไก่  กบ  ช้าง  จระเข้นั้น  มีผู้ใหญ่ใจดีถักและเย็บมาบริจาคโดย  รสู้ กึ ดว้ ยถอ้ ยคำ�  เขายงั แบง่ ปนั ประสบการณต์ รงใหแ้ กข่ า้ พเจา้ ดว้ ย ได้แบบมาจากหมวกไหมพรมที่ถักให้น้องผู้ป่วยมะเร็ง  ใส่ง่าย  การสละต�ำแหนง่ ใหข้ า้ พเจา้ ลองเลา่ นทิ านแทน แมจ้ ะเปน็ มอื ใหม่ ถอดสะดวก ระบายอากาศได้ดี และไม่ระคายเคอื งผวิ เดก็  ๆ หัดเล่า  มีตะกุกตะกักบ้าง  แต่ข้าพเจ้าก็ได้สัมผัสถึงความสนใจ  เศก ผกู้ ำ� กบั ฯ และนำ� กจิ กรรมในรา่ งพช่ี า้ งสขี าวใจดอี ธบิ าย ใคร่รู้ของเด็ก ๆ  ที่รอฟังตอนจบของนิทาน...  เร่ืองน้ีจึงสอนให้รู้ว่า ว่า  การละเล่นของเด็กคือการเรียนรู้ความเป็นผู้ใหญ่ผ่านบทบาท เวลามคี ่า จงใชช้ ีวิตให้คมุ้ คา่  และกล้าทำ� สิง่ ดี ๆ 43

สมมตุ  ิ เชน่  การเลน่ พอ่ แมล่ กู  ขายของ ต�ำรวจจบั โจร ฯลฯ ดงั นนั้ เสียงเพลงบรรเลงต่อเน่ืองตามความถนัดของศิลปินที่ การชมละครและได้ร่วมแสดง  ร่วมออกความเห็น  จะท�ำให้เด็ก ๆ หมุนเวียนมาทักทาย  ใกล้หน้าต่างมีผู้สูงวัยชายและหญิงน่ังฟัง ค้นพบศักยภาพของตัวเอง  ศิลปะจะช่วยให้เขามีความสุขและ  เพลงจากเตียงตรงข้ามกัน  แสงสว่างส่องผ่านหน้าต่างกระจกที่มี ไม่จมอยู่กับอาการเจ็บป่วย  พ่อแม่เม่ือเห็นลูกลุกขึ้นเต้น  หัวเราะ ผ้าม่านรวบไว้สองด้านกลบรายละเอียดเรือนร่างและใบหน้าของ  หรือยิ้ม  ร้องเพลง  ปรบมือ  ก็จะรู้สึกผ่อนคลาย  มีความสุข  และ  ผู้ป่วย  ประดุจภาพขาวด�ำ  เงาน้ันเคลื่อนไหวโยกศีรษะไปตาม รอคอยให้ชาวชีวาศิลป์ไปท�ำกิจกรรมให้ลูก    นอกจากจะสร้าง  จังหวะเพลง    ข้าพเจ้าเดินเข้าไปหา  ย่ิงใกล้เข้า  ดวงตาก็ค่อย ๆ ผลดตี อ่ จติ ใจของเดก็ และผปู้ กครอง ทกุ คนยงั ไดร้ บั ขา่ วสารนอกรวั้ ปรบั การรับภาพจนมองเห็นรอยย้มิ โรงพยาบาลทช่ี าวชวี าศลิ ปส์ อดแทรกเขา้ ไปดว้ ย “มีความสุขและตื่นเต้นมาก” ดนตรีอาสา คณุ ยายพดู พลางเคาะจงั หวะกบั เสาน้�ำเกลือ เฮฮาลืมปว่ ย ดา้ นเวท ี พอ่ แมส่ าละวนกบั เดก็ นอ้ ยทลี่ มื ความเจบ็ ปว่ ย เดก็ ชายเริ่มคุ้นเคยจึงกล้าเข้าใกล้คนแปลกหน้า  วิ่งโลดไปมาเหมือน บา่ ยวนั พธุ ของทกุ สปั ดาห ์ ศลิ ปนิ ชวี าศลิ ปจ์ ะกระเตงขา้ วของ อยู่ในสนามหญ้ากว้างใหญ่    แม้มือข้างขวายังมีผ้ากอซพันแน่น  มาพบปะแฟนเพลง เวทีชั่วคราวเล็ก ๆ ตั้งบนทางเดินในหอผู้ป่วย  แต่กลับเริงร่า  ไม่รู้สึกถึงโรคภัยที่ซ่อนอยู่    ไม่เพียงแค่เด็กท่ีรู้สึก 4ง  และ  5ง  โรงพยาบาลศรีนครินทร์  เก้าอ้ีผู้ชมจัดวางขนาบทาง   สนกุ สนานและมคี วามสขุ กบั เสยี งดนตรอี ยา่ งนา่ เอน็ ด ู พยาบาลที่ เมอ่ื ศลิ ปนิ ทดสอบเสยี ง แฟนเพลงกท็ ยอยจบั จองทน่ี งั่  บางคนมที ี่ หยอดยาใสต่ าใหผ้ ปู้ ว่ ยก็เตน้ โยกยา้ ยโชว์ลลี าดว้ ยเช่นกัน ประจำ� ตดิ หนา้ เวทใี กลศ้ ลิ ปนิ  บางคนมที พี่ เิ ศษนง่ั ฟงั บนเตยี งเพราะ “น่ีแหละยารกั ษาใจ” เจบ็ หนกั ลุกไม่ไหว พยาบาลรุน่ ใหญก่ ระซบิ กบั ขา้ พเจ้าตอนทเี่ ราเต้นดว้ ยกนั ผปู้ ว่ ยบางคนเหน็ จติ อาสาเลน่ ดนตรกี ร็ สู้ กึ คดิ ถงึ เครอ่ื งดนตรี ที่บ้าน    ชายวัยรุ่นในชุดสีฟ้ามีตราโรงพยาบาลน่ังเกากีตาร์ด้วย ความตนื่ เตน้  ปลอ่ ยนว้ิ มอื ขวาเรงิ ระบำ� บนสายกตี ารแ์ ละนวิ้ มอื ซา้ ย กดหมุดหมายบังคับโน้ตจนจบเพลงก่อนย้ิมกว้างและมอบกีตาร์ คนื เจ้าของ 44

“อยากใหม้ าอกี นะพี ่ ผมจะรอ” ละครฉากสุดท้าย นิด ลายสือ  ประธานนักดนตรีจังหวัดขอนแก่นและศิลปิน อาสารุ่นใหญ่ของบ้านชีวาศิลป์  ร่วมกิจกรรมดนตรีอาสานี้ต้ังแต่ สมาชกิ บ้านชวี าศลิ ปต์ ่างเคยผ่านละครชวี ติ หลากหลายตอน เร่มิ แรกเผยความรู้สกึ ลกึ  ๆ ในฐานะศิลปิน มาดว้ ยกนั  จติ อาสาทกุ คนผกู พนั กนั ฉนั พน่ี อ้ งและคนในครอบครวั “แรก ๆ ก็หวั่น ๆ เพราะส่วนใหญ่ผู้ป่วยจะรักษาไม่หายและ บางคนถอื วา่ ทนี่ เี่ ปน็ บา้ นหลงั ท ่ี ๒ บา้ งวา่ ทน่ี เ่ี ปน็ โรงทานเพราะจะ เสียชีวิต  มีคร้ังหน่ึงหลังจากเราร้องเพลงเสร็จ  ผ่านไป  ๒  ชั่วโมง แวะมาขอร่วมวงอาหารเปน็ ประจ�ำ และบางคนถือว่าที่น่คี ือความ หมอโทร.มาบอกวา่ เสยี ชวี ติ แลว้   ตอนหลงั เรากท็ ำ� ใจได ้ ถอื วา่ เขา สขุ มคี วามสขุ กอ่ นสนิ้ ลม ใหด้ นตรไี ดร้ บั ใชค้ นฟงั  เราทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ คน ร้องเพลงทีด่ ีก็พอแล้ว” เศกย้อนความหลังการทำ� กจิ กรรมซ่งึ เขาจ�ำไดไ้ ม่เคยลมื อ้อย-สุพรรณี สุขสนิท  จิตอาสารุ่นใหญ่ขาลุยที่ทุกคนใน “มีผู้ป่วยต้องผ่าตัดด่วน  พยาบาลเข้ามาเคลื่อนตัวผู้ป่วย  บ้านยกให้เธอเป็น  “แม่”  คอยรับส่งเหล่าจิตอาสาไปท�ำกิจกรรม ออกไปขณะทเ่ี ราทำ� กจิ กรรมอยู ่ เราตกใจ คิดว่าท�ำอะไรผดิ พลาด เสมอ กอ่ นหนา้ นเี้ ธอเคยทำ� งานอาสากบั ผปู้ ว่ ยจติ เวช เลา่ ถงึ ความ ให้เด็กอาการหนักขึ้น    อีกครั้งหน่ึงเราท�ำกิจกรรมเสร็จแล้วก็ ผกู พันทมี่ ีต่อผู้ปว่ ยด้วยน�ำ้ เสยี งเป็นหว่ งเคลา้ เสยี งหัวเราะ สญั ญาวา่ จะมาพบกนั อกี ในสปั ดาหห์ นา้  แตพ่ อเราไปนอ้ งกจ็ ากไป “บางรอบเราไม่ไป  เด็กก็จะร้องไห้  เคยเล่นอยู่ชั้นหนึ่งเด็ก  แล้ว เหตุการณ์เชน่ น้ีเกดิ ขนึ้ บอ่ ย” อีกชั้นอยากมาหาเรามาก  กระชากสายน�้ำเกลือจนพยาบาลต้อง  ผู้น�ำกิจกรรมซ่ึงผ่านมาทุกสถานการณ์บอกว่า  การท�ำงาน ยอมให้มา    ถ้าเราไปกันเยอะ ๆ  จะแบ่งคนไปร้องเพลงก่อนเด๋ียว แบบน้ีต้องเข้าใจความเป็นมนุษย์  การป่วยหรือเสียชีวิตเป็นเวลา ละครตามไป    บางคนรู้สึกไม่สบายก็จะให้ผู้ปกครองโทร.มาว่า  ของแต่ละคน วันหน่ึงเราก็อาจป่วย วันหน่ึงเราก็ต้องจากโลกน้ีไป แม่อ้อยพาพ่ีมาเล่นดนตรีให้ฟังหน่อย  เราก็จะเกณฑ์จิตอาสามา  เช่นเดียวกัน  เพราะฉะน้ันเราต้องดูแลตัวเองและคนรอบข้างให้ดี ช่วยกนั ” ทีส่ ุด กิจกรรมดนตรีบ�ำบัดแบบบ้านชีวาศิลป์ถือเป็นการแพทย์  สิ่งแน่นอนท่ีสุดคือวันน้ี  ถ้าเรามีส่ิงดี ๆ  ท่ีคิดท่ีฝันไว้ว่าจะ ทางเลือกแขนงหน่ึงซ่ึงนิยมอย่างแพร่หลาย  ในบทความวิชาการ ทำ� ให้ลงมือทำ� เลย เรื่อง  “ดนตรีบ�ำบัดในผู้ป่วยมะเร็ง”  ของ  เสาวณีย์  สังฆโสภณ  การรักษาโรคมีหลายวิธีแตกต่างกันตามอาการและสภาพ กล่าวถึงการใช้ดนตรีบ�ำบัดร่วมกับการรักษาทางการแพทย์เพื่อ จิตใจของผู้ป่วย  ส�ำหรับบ้านชีวาศิลป์  พวกเขามีความเช่ือร่วมกัน ดูแลผู้ป่วยไว้อย่างน่าสนใจ  จุดประสงค์เพื่อเบี่ยงเบนความสนใจ วา่ ศลิ ปะสามารถเยยี วยาทกุ คนได ้ พวกเขาเชอ่ื ในพลงั การแบง่ ปนั จากความเจบ็ ปวดไปสู่ความสุขสบายเพลิดเพลนิ  เนื่องจากดนตร ี กำ� ลังใจ ที่มีจังหวะเร็ว-ช้า  ระดับของเสียงและความดังจะมีอิทธิพลท�ำให้ ร่างกายและจิตใจผ่อนคลาย  ความกลัว  ความวิตกกังวลลดลง  แม้จะวัดผลด้วยสถิติการหายจากโรคไม่ได้  แต่ และยังปิดกั้นวงจรการรับรู้ความเจ็บปวด  ลดความเจ็บปวดลงได้   รอยยิ้มและเสียงหัวเราะยังคงดังข้ึนทุกคร้ังท่ีพวกเขา รวมทงั้ ดนตรียังเพิม่ แรงจงู ใจให้อยากเคลอ่ื นไหว ท�ำกจิ กรรม   ดนตรีจึงช่วยให้ผู้ป่วยรู้สึกผ่อนคลาย  มีความสุขสบายมาก ข้ึน  แสดงออกต่อผู้รักษาด้วยดี  มีความสัมพันธ์ท่ีดีกับทีมงาน  ผู้รักษา การปรับสภาพอารมณแ์ ละพฤติกรรมไปในทางท่ีด ี ส่งผล ให้การรกั ษาประสบความสำ� เร็จยง่ิ ข้ึน < เหล่าศิลปินชีวาศิลป์ ก�ำลังซ้อมดนตรี ที่บริเวณหน้าบ้าน  ก่อนออกไปพบกับ แฟนเพลงในช่วงบ่าย 45

ทุ กครงั้ ทคี่ ดิ ถงึ ความทรงจำ� ครงั้ เกา่  ฉนั จะเปดิ อลั บมั ภาพสมยั เดก็ นงั่ ดอู ดตี ผ่านภาพถ่ายสีจาง  หลายเรื่องราวเมื่อเยาว์วัยมีภาพชายสูงวัยสวม กางเกง ขาก๊วยผ้าขาวมา้ คาดเอวรวมอยู่ดว้ ย พ่อแม่ของฉันเป็นข้าราชการท่ีต้องเข้างานก่อนเคารพธงชาติและ  เลิกงานย�่ำเย็นทุกวัน  พี่ชายที่เกิดก่อนฉัน  ๓  ปีถูกส่งเข้าศูนย์เด็กเล็ก  เพอื่ เตรยี มความพรอ้ มก่อนเข้าเรียนช้ันอนุบาล เนื่องจากพ่อของฉันเป็น  เขยที่แต่งเข้าบา้ นภรรยา วยั เดก็ ของฉนั จึงขลุกอยู่กับตาตลอดทง้ั วัน ฉันมีช่วงเวลาที่หลากหลายร่วมกับปู่ ย่า ตา ยาย บางช่วงไม่ได้  ถกู บนั ทกึ เปน็ ภาพถา่ ย หากแตท่ งั้ หมดถกู บนั ทกึ ไวใ้ นความทรงจ�ำตลอดมา ถงึ กระนนั้ กไ็ มใ่ ชฉ่ นั เพยี งคนเดยี วทผ่ี กู พนั กบั ผสู้ งู อายใุ นครอบครวั 46

  องั คณา แก้ววรสตู ร    ณฐั พล สวุ รรณภกั ดี สสบงู วายัย ดี เม่ือสมาชิกผู้สูงวัยได้จากไป  ครอบครัวจะส่งคืนอุปกรณ์ ส่ิงของจ�ำเป็นที่ยืมไป  และบางครั้ง ยังบริจาคสิ่งของให้แก่ศูนย์ของ  forOldy  Project  อีกด้วย ในภาพ อรนุช เลิศกุลดิลก (ขวาสุด) ผู้ก่อตั้ง  forOldy  Project จม“เ จ ส าสีบ็ กงู โอวลไปPfัยยแoอrกอ่าorงยนยOสj่าวา่eบงlง่าสdcาส ยงtyงบา่ ง”าม  47

  เพ่อื ผ้สู งู อายุ ช่วงเวลาน้ันอรนุชตัดสินใจเด็ดขาดว่าต้องลาออกจากงาน เพ่ือให้มีเวลาอยู่กับแม่  หลังออกจากงานใหม่ ๆ  ความคิดที่จะ “เราโตมากับอากง อาม่า จึงรู้สึกดีกับการอยู่ใกล้ผู้สูงอายุ  ทำ� งานเกย่ี วกบั ผสู้ งู อายกุ ช็ ดั เจนขน้ึ  เธอผนั ตวั ไปชว่ ยงานเพอ่ื สงั คม เพราะได้ความรัก  ความอบอุ่น  และได้รับการถ่ายทอดประสบ กับองค์กรต่าง ๆ  อีกคร้ัง  ขณะเดียวกันก็เริ่มสะสมทุนทรัพย์และ การณจ์ ากทา่ นดว้ ย” แสวงหาความรู้เพื่อกรุยทางสู่งานด้านผู้สูงอายุตามที่ตั้งใจไว้ กระทั่งปี  ๒๕๕๖  แม่เริ่มป่วยมากขึ้น  เธอจึงตัดสินใจเร่ิมโครงการ อรนุช เลิศกุลดิลก  สตรีวัย  ๕๕  ปี  เป็นคนหนึ่งท่ีมีโอกาส เพ่อื ผสู้ งู อาย ุ “forOldy Project” อย่างจริงจงั คลุกคลีกับผู้สูงอายุตั้งแต่เด็ก    เธอเกิดท่ีอ�ำเภอสะเดา  จังหวัด สงขลา อาศยั อยใู่ นครอบครวั คนไทยเชอื้ สายจนี ขนาดใหญท่ ม่ี คี น “อยากท�ำโครงการท่ีได้ดูแลแม่  และได้ดูแลผู้สูงอายุคนอื่น ทกุ ชว่ งวยั  หลากหลายความสมั พนั ธต์ ้ังแตอ่ ากงอามา่ ถึงร่นุ หลาน ด้วย” อรนุชร่วมท�ำกิจกรรมเพ่ือสังคมตั้งแต่สมัยเรียนช้ันมัธยม อรนุชรวมกลมุ่ ผู้สงู อายุในชมุ ชนแออัดของกรุงเทพมหานคร ศึกษาโดยมีพ่อเป็นต้นแบบ  พอเรียนจบจากมหาวิทยาลัยราม- ไดท้ ัง้ หมดหกชมุ ชน ค�ำแหง  จิตอาสามือสมัครเล่นตัดสินใจกระโจนจากน�้ำแอ่งน้อย สู่แม่น้�ำใหญ่  ท�ำงานเพ่ือสังคมอย่างเต็มตัว    หลังสนุกกับการ “บางครอบครวั ยงั เกบ็ ขวดขาย กนิ ขา้ ววดั   ผสู้ งู อายบุ างคน ท�ำงานและเผชิญโลกหลายปีทางครอบครัวก็เรียกร้องให้เธอสอบ กินข้าววันละสองมื้อ  ช่วงสายกับบ่ายแก่ ๆ  เขายังล�ำบากกันมาก เปน็ ขา้ ราชการ อรนชุ ยอมโอนออ่ นผอ่ นตามและไดร้ บั ราชการทกี่ าร เบ้ยี ยงั ชพี ผสู้ งู อาย ุ ๖๐๐ บาท ไม่พอใช้จ่าย” เคหะแหง่ ชาต ิ ชว่ งเวลานนั้ เองเธอมโี อกาสศกึ ษาดงู านดา้ นพฒั นา สังคมที่ประเทศญ่ีป่นุ  ๑ เดือน อาศัยอยู่กับครอบครัวญี่ป่นุ และ การด�ำเนินโครงการเพ่ือผู้สูงอายุ  forOldy  Project  ส่งเสริม เห็นความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุท่ีมีคุณภาพชีวิตดี  ได้รับการดูแล การรวมกลมุ่ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ผสู้ งู อายใุ นชมุ ชนเมอื งสามเขต อย่างรอบด้าน ใช้ชีวิตช่วงบั้นปลายอย่างเป็นสุข เธอจึงเกิดความ หกชุมชน  คือ  เขตสาทร  ได้แก่  ชุมชนหน้าสมาคมธรรมศาสตร์ ต้ังใจว่าสักวันหน่งึ อยากจะทำ� งานเก่ยี วกับผู้สูงอายุในเมืองไทย ชุมชนบ้านม่ันคงสวนพลู  ชุมชนบ้านเอ้ืออาทรสวนพลู    เขต สายไหม  ได้แก่  ชุมชนวัดลุ่มเจริญศรัทธา  ชุมชนพูนทรัพย์    และ แรงผลกั ดนั อดุ มการณข์ องอรนชุ ทสี่ ำ� คญั ทสี่ ดุ คอื พอ่ และแม่ เขตคันนายาว  ได้แก่  ชุมชนนวมินทร์  ๘๘  มีผู้สูงอายุในโครงการ “เคยรับปากกับพ่อไว้ว่าจะพาไปกินข้าวที่บางปูอีก  แต่เรา จำ� นวน ๒๙๙ คน บ้างาน ไม่มเี วลาว่าง ไม่ทนั ไดพ้ าพ่อไป ทา่ นก็เสียชีวติ ” 48 ธันวาคม ๒๕๖๐