วารสารร่มพฤกษ์ สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกริก

50 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวทิ ยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 พิจิ ารณาในลักั ษณะเชื่�อ่ มโยงที่่�ของสองสิ่�งเพิ่่�มขึ้้�นในทิิศทางเดีียวกันั จึึงสรุปุ ได้้ว่า่ การมีีส่ว่ นร่ว่ มของประชาชนมีีความสัมั พันั ธ์ก์ ับั ความสำ�ำ เร็จ็ ในการดำ�ำ เนินิ งานของ โครงการบ้้านมั่่น� คง 2 สรปุ อภิปรายผล และขอ้ เสนอแนะ สรุปุ และอภิิปรายผล 1. การมีีส่่วนร่ว่ มในโครงการบ้้านมั่่�นคง ผลการศึึกษาครั้้ง� นี้้� พบว่่า ชาวชุุมชนมีีส่ว่ นร่่วมกับั โครงการบ้้านมั่่�นคงได้ใ้ น ระดับั ปานกลาง คืือ มีีส่ว่ นแสดงความคิดิ และตัดั สินิ ใจร่ว่ มกับั เจ้้าหน้้าที่่ผ� ู้ร้� ับั ผิดิ ชอบ ได้้ในบางระดัับ ผลการศึึกษานี้�้ชี้้�ให้้เห็็นว่่าอย่่างน้้อยโครงการนี้�้ก็็มีีช่่องทางให้้ ประชาชนเข้้าร่ว่ มได้้ สอดคล้้องกับั ผลการศึกึ ษาของ อรพินิ แซ่อ่ึ๋ง� (2555) ที่่เ� ห็น็ ว่า่ โครงการบ้้านมั่่น� คงประสบผลสำ�ำ เร็จ็ เหนืือกว่า่ โครงการบ้้านเอื้อ� อาทรก็เ็ พราะเปิดิ โอกาสให้้ประชาชนเข้้าไปมีีส่ว่ นร่ว่ ม เช่น่ เดีียวกับั การศึกึ ษาของ Poonsiri (2017) ที่่ส� งสัยั ว่า่ การมีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการบ้้านมั่่น� คงที่่ไ� ด้้รับั การยกย่อ่ งนั้้น� ประชาชนได้้ เข้้าไปร่่วมจริิงหรืือไม่่ หรืือเป็็นเพีียงสััญลัักษณ์์ของข้้าราชการที่่�จะสร้้างความ ชอบธรรมเท่่านั้้�น Poonsiri พบว่่า การมีีส่่วนร่่วมในโครงการบ้้านมั่่�นคงของ ประชาชนเป็น็ เรื่อ่� งจริงิ โดยองค์ก์ ารชุมุ ชนเป็น็ เครืือข่า่ ยและเป็น็ ฐานของชาวชุมุ ชน ที่่�ได้้เข้้าไปมีีส่่วนร่่วมตััดสินิ ใจในขั้้น� ตอนที่่ส� ำำ�คัญั ๆ ของโครงการ อย่่างไรก็็ตาม ใช่่ว่่าการมีีส่่วนร่่วมจะขึ้�นอยู่่�กัับผู้้�มีีอำำ�นาจหรืือผู้�้บริิหาร โครงการเพีียงฝ่า่ ยเดีียวแต่ข่ึ้น� อยู่่�กับั ประชาชนด้้วย สฤษดิ์ � ติยิ ะวงศ์ส์ ุวุ รรณ (2555 : 250) พบว่า่ โครงการบ้้านมั่่น� คงที่่เ� ขาศึกึ ษานั้้น� ประชาชนเข้้าไปมีีส่ว่ นร่ว่ มในระดับั ที่่ต� ่ำ�ำ� กว่า่ ที่่โ� ครงการเปิดิ ให้้ เช่น่ เดีียวกันั กับั Kittisak and Guohua (2016) ที่่เ� ห็น็ ว่า่ การมีีส่่วนร่่วมนั้้�นจะมากหรืือน้้อยขึ้�นอยู่่�กัับประชาชน เช่่นการมีีส่่วนร่่วมใน นโยบายด้า้ นสิ่่ง� แวดล้้อมที่่เ� ขาศึกึ ษา ประชาชนก็เ็ ข้้าไปมีีส่ว่ นร่ว่ มในระดับั ปานกลาง เท่่านั้้น� สรุปุ ในเบื้้อ� งต้้นได้้ว่า่ สถานการณ์ก์ ารมีีส่ว่ นร่ว่ มจะเกิดิ ขึ้้น� ได้ห้ รืือไม่ ่ มากน้้อย เพีียงใด ขึ้้น� อยู่่�กับั คนสองกลุ่่�ม คืือ รัฐั หรืือเจ้้าหน้้าที่่ผ� ู้บ�้ ริหิ ารโครงการและประชาชน ที่่�ต้้องการเข้้าร่่วม ถ้้ารััฐเปิิดโอกาสในขณะที่่�ประชาชนก็็ต้้องการจะเข้้าไปมีีส่่วน

51การมสี ว่ นรว่ มของประชาชนในโครงการบา้ นม่นั คง : กรณศี ึกษา ชมุ ชนริมคลองเปรมประชากร เขตหลกั สี่ กรงุ เทพมหานคร Citizen Participation in Baan ManKong Project : A Case Study of Klong Premprachakorn Community Laksi Bangkok การมีีส่ว่ นร่ว่ มก็เ็ กิดิ ขึ้้น� ได้้ ถ้้ารัฐั ก็ไ็ ม่ต่ ้้องการให้้ใครมาร่ว่ มประชาชนเองก็ไ็ ม่อ่ ยาก 2 จะร่่วม หรืือรััฐเปิิดโอกาสแต่่ประชาชนไม่่อยากจะร่่วม ทั้้�งสองกรณีีนี้้�การมีีส่่วน ร่ว่ มย่อ่ มไม่เ่ กิดิ ทุกุ อย่า่ งจบไม่ม่ ีีปัญั หาอะไร แต่ถ่ ้้าประชาชนต้้องการมีีส่ว่ นร่ว่ มแต่่ รััฐไม่่เปิิดให้้เข้้าร่่วม การมีีส่่วนร่่วมจะเกิิดขึ้้�นได้้ก็็ต่่อเมื่่�อทำ�ำ ตามข้้อเสนอของ ชัยั อนัันต์์ สมุุทวณิิช (2527: 31) คืือ ประชาชนต้้องรวมตัวั กัันให้้เข้้มแข็ง็ แล้้วบีีบ บังั คับั ขอเข้้าไปมีีส่่วนร่ว่ ม นอกจากเจ้้าหน้้าที่่�จะให้้สิิทธิ์์�และให้้ช่่องทางแล้้วการจะทำำ�ให้้ชาวบ้้านเข้้า ร่ว่ มได้้จริิง พัชั รีี สิโิ รรส (2557 : 283) เสนอแนะว่า่ ภาครััฐต้้องปรัับเปลี่�ยนวิธิ ีีการ ทำ�ำ งานขององค์ก์ าร ส่ว่ นภาคประชาชนก็ต็ ้้องได้้รับั การพัฒั นาศักั ยภาพ ด้า้ นความ เป็็นผู้�้นำำ� ด้้านทัักษะในการทำำ�งานกัับทุุกภาคส่่วน และด้้านเทคนิิคการบริิหาร จัดั การ กระนั้้น� ก็ต็ าม การมีีส่ว่ นร่ว่ มของประชาชนใช่จ่ ะจบลงง่า่ ยๆ เช่น่ นี้้� เพราะใน ความเป็็นจริิงทั้้�งสองฝ่่ายไม่่ได้้มีีอำ�ำ นาจเท่่ากััน ปััญหามัันอยู่�ที่�รััฐหรืือผู้้�มีีอำ�ำ นาจ มากกว่่า Yap (1989) ให้้ข้้อสัังเกตในเรื่่�องนี้้�ว่่า แม้้การมีีส่่วนร่่วมเป็็นสิ่่�งจำำ�เป็็น สำำ�หรัับการจััดการเรื่�่องที่่�อยู่ �อาศััยให้้กัับคนจนโดยเฉพาะในระดัับการร่่วมตััดสิิน ใจ แต่่เท่่าที่่ผ� ่่านมาประชาชนไม่่ได้้เข้้าร่่วมจริิง ทั้้�งนี้�้เพราะความไม่่สนใจและการ คััดค้้านจากเจ้้าหน้้าที่่�ของโครงการ เหตุุผลหนึ่่�งที่่�เจ้้าหน้้าที่่�มัักไม่่สนัับสนุุนการมีี ส่่วนร่ว่ มของประชาชนเพราะมันั ทำ�ำ ให้้การบริหิ ารประสิทิ ธิภิ าพของเขามีีความยุ่่�ง ยากซัับซ้้อนขึ้้�น และที่่�สำ�ำ คััญส่่วนใหญ่่พวกเขามัักคิิดว่่าหน่่วยงานหรืือไม่่ก็็ตััวเขา เองรู้้�เรื่�อ่ งนี้�้ดีีกว่่าใคร ชาวบ้้านที่่ไ� หนหรืือใครจะมารู้�้ดีีไปกว่่าเขา การบริหิ ารงานสาธารณะสมัยั ใหม่่ หน่ว่ ยงานราชการจะมาปฏิเิ สธการมีีส่ว่ น ร่่วมของประชาชนแบบเถรตรงเช่่นนี้้�นัับว่่าไม่่สอดคล้้องกัับยุุคสมััย มีีแต่่จะต้้อง ประกาศออกไปว่า่ ให้้ประชาชนมีีส่่วนร่ว่ มได้เ้ ต็็มที่่� แต่ใ่ นทางปฏิิบัตั ิิค่อ่ ยมาคิดิ กันั อีีกทีีว่า่ จะทำ�ำ อย่า่ งไร ปรากฏการณ์เ์ ช่น่ นี้พ้� บอยู่�ทั่ว� ไป Cohen and Uphoff (1980 : 1) นัักวิิชาการด้้านการมีีส่่วนร่่วมเคยให้้ข้้อสัังเกตไว้้ว่่าเนื่่�องจากการมีีส่่วนร่่วม เป็น็ เรื่อ�่ งที่่ไ� ด้้รับั ความนิิยม ผู้�้บริิหารก็ม็ ักั จะต้้องพููดเอาไว้้ก่อ่ น (Lip Service) โดย ไม่ไ่ ด้้ตั้ง� ใจจะปฏิิบัตั ิิจริิง

52 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 การบริหิ ารส่ว่ นร่ว่ มประชาชน ในลักั ษณะที่่ด� ีีแต่พ่ ููดเพื่อ่� สร้้างภาพมีอี ยู่�สองวิธิ ีี คืือ หนึ่่�งจััดให้้มีีส่่วนร่่วมของประชาชนขึ้้�นเอง เรื่�่องนี้�้ Ngo (2016 : 279) เล่่าจากประสบการณ์์ของเขาในเวีียดนามว่่า โครงการพััฒนาที่่�อยู่�อาศััยส่่วนใหญ่่ ล้้วนถููกกำำ�หนดจากรััฐบาล (Top-down) ดัังนั้้น� การมีีส่ว่ นร่่วมของประชาชนจึึง 2 เป็น็ เรื่อ�่ งที่่เ� จ้้าหน้้าที่่ร� ะดมมาเพื่อ่� ให้้เป็น็ ไปตามแผนของคนที่่อ� ยู่�ข้างบนเท่า่ นั้้น� สอง การให้้เข้้ามีีส่ว่ นร่ว่ มเฉพาะในช่ว่ งเวลาและเรื่อ�่ งที่่อ� ยากให้้ร่ว่ ม โดยทั่่ว� ไปมักั จัดั ให้้ เป็็นเรื่่�องที่่�ไม่่ต้้องการเสีียอำ�ำ นาจและประโยชน์์มากนััก ในขั้้�นตอนของการนำ�ำ นโยบายไปปฏิิบััติิ (Policy implementation) ภายหลัังจากที่่�นโยบายนั้้�นถููก กำำ�หนดมาแล้้ว Chompunth and Chomphun (2012) เล่า่ ไว้้ในกรณีีโรงไฟฟ้า้ Hin Krut ว่่าเป็็นการให้้มีีส่ว่ นร่ว่ มในภายหลังั จากที่่เ� รื่�อ่ งราวสำ�ำ คัญั ๆ ถููกตัดั สิินไป แล้้ว มัันจึึงเป็็นการมีีส่่วนร่่วมที่่�ไม่่มีีประโยชน์์ Grindle (1980 : 17-19) ให้้ข้้อ สัังเกตไว้้นานแล้้วว่่า สิ่่�งนี้้�นัับเป็็นเรื่่�องปกติิในสัังคมที่่�กำ�ำ ลัังพััฒนา ในเมื่่�อขั้�นการ กำำ�หนดนโยบายไม่่มีีช่่องทางให้้ประชาชนเข้้าไปมีีส่่วนร่่วม พอมาถึึงขั้ �นตอนของ การนำ�ำ นโยบายไปปฏิบิ ัตั ิกิ ็จ็ ำำ�เป็น็ ที่่พ� วกเขาจะต้้องมาต่อ่ สู้เ้� รีียกร้้องเพื่อ่� ปกป้อ้ งผล ประโยชน์์ของตนจากนโยบายนั้้�น เหตุกุ ารณ์ใ์ นลักั ษณะนี้เ�้ กิดิ ขึ้้น� กับั โครงการบ้้านมั่่น� คงของชุมุ ชนริมิ คลองเปรม ประชากรด้้วยเช่่นกััน ชาวชุมุ ชนพยายามขอความเห็น็ อกเห็น็ ใจ ชุมุ นุมุ เรีียกร้้อง และต่อ่ สู้ด้� ้้วยแง่ม่ ุมุ ทางกฏหมายถึงึ 9 ครั้้ง� หวังั จะให้้เกิดิ การปรับั ปรุงุ แก้้ไข ผลคืือ ไม่่มีีการเปลี่�ยนแปลงใด ๆ เพราะทุุกอย่่างถููกกำำ�หนดไว้้แล้้วตั้้�งแต่่ในขั้้�นของการ กำำ�หนดโครงการ เมื่�่อไม่่ได้้รัับการตอบสนองเท่่าที่่�ควรจากหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้อง สมาชิิกชุุมชนส่่วนหนึ่่�งคััดค้้านจึึงคััดค้้านและขััดแย้้งกัับชาวชุุมชนที่่�เข้้าร่่วมและ คณะกรรมการชุุมชน ขั้�นตอนการดำ�ำ เนิินโครงการที่่�มีีปััญหาการมีีส่่วนร่่วมสำ�ำ หรัับชาวชุุมชน คืือ ขั้น� “การสร้้างความเป็น็ เจ้้าของร่ว่ มกันั ” ชาวชุมุ ชนมีีส่ว่ นร่ว่ มเพีียงคอยรับั ข่า่ วสาร ว่่าจะมีีโครงการจากหน่่วยงานราชการ และมีีหน้้าที่่�ต้้องเข้้าร่่วมโครงการจะ เรีียกร้้อง ต่่อรองให้้ปรัับเงื่�อนไขโครงการหรืือไม่่เข้้าร่่วมไม่่ได้้ ทุุกข้้อเรีียกร้้อง ถููกอ้้างว่่า ผิดิ กฏหมาย และชาวชุุมชนเป็็นผู้บ�้ ุุกรุุก ทั้้�งที่่ร� ัฐั เองก็อ็ าศัยั อำ�ำ นาจตาม มาตรา 44 (ปรากฎอยู่�ในคำ�ำ สั่่�งหััวหน้้าคณะรักั ษาความสงบแห่่งชาติ ิ ที่่� 9/2560)

53การมีส่วนรว่ มของประชาชนในโครงการบา้ นมัน่ คง : กรณศี กึ ษา ชุมชนรมิ คลองเปรมประชากร เขตหลกั สี่ กรงุ เทพมหานคร Citizen Participation in Baan ManKong Project : A Case Study of Klong Premprachakorn Community Laksi Bangkok ออกมายกเว้้นกฎหมายตั้�งหลายฉบัับเพื่่�อให้้โครงการดำ�ำ เนิินไปได้้อย่่างรวดเร็็ว 2 ยกเว้้นแม้้กระทั้้ง� การศึึกษาผลกระทบด้า้ นสิ่่ง� แวดล้้อม ก็ใ็ นเมื่่�อขั้น� ตอนสำำ�คัญั ถููก กดบังั คับั ให้้เข้้าร่ว่ มได้เ้ พีียงรับั ฟังั ข่า่ วสาร ต่อ่ รองเรีียกร้้องอะไรไม่ไ่ ด้แ้ ล้้ว กิจิ กรรม ตามขั้้น� ตอนต่า่ ง ๆ ที่่ต� ามมาก็็ย่่อมไม่่มีีความสำำ�คัญั และความหมายมากนััก ดังั นั้้น� จึงึ สรุปุ ได้้ว่า่ ชาวชุมุ ชนมีีส่ว่ นร่ว่ มค่อ่ นข้้างสููงแต่ใ่ นเรื่อ�่ งที่่ไ� ม่ส่ ำำ�คัญั ตรงข้้ามเรื่อ�่ งที่่� สำำ�คัญั และต้้องการมีีส่ว่ นร่ว่ มอย่่างมากกลัับมีีส่่วนร่ว่ มได้้ในระดับั ต่ำ�ำ� 2 ความสำำ�เร็จ็ ของโครงการบ้้านมั่่�นคง การระบุุความสำำ�เร็็จของโครงการบ้้านมั่่�นคง พบว่่า นัักวิิจััยแต่่ละท่่านใช้้ แนวคิดิ และแนวทางที่่แ� ตกต่า่ งกันั ดังั นี้้� ภููดิศิ กุลุ นิธิ ิไิ พบููลย์์ (2552) ดููที่่ก� ระบวนการ ดำำ�เนินิ งานโครงการบ้้านมั่่�นคง 8 ขั้้�นตอน ของ พอช. วิไิ ลลัักษณ์ ์ รััตนเพีียรธัมั มะ (2553) ดููที่่�ความพึึงพอใจของผู้้�อยู่�อาศััย ความตระหนััก/เห็็นคุุณค่่า การรวมตััว กันั จัดั ตั้้ง� กลุ่่�ม/เครืือข่า่ ย และความสามารถในการคืืนเงินิ รุ่่�งอรุณุ บุญุ สายันั ต์ ์ และ วิิพร เกตุุแก้้ว (2559) ดููที่่�ความสำำ�เร็็จซึ่�่งประเมิินจากวััตถุุประสงค์์ของโครงการ บ้้านมั่่น� คง 10 ข้้อ ของ พอช. อรพิินธ์์ แซ่่อึ๋ง� (2555) ดููที่่ค� วามสำำ�เร็จ็ ของโครงการ 3 ระดับั คืือ 1. ระดับั ผลผลิติ คืือ ได้้ที่อ� ยู่�อาศัยั มีีคุณุ ภาพได้้มาตรฐานตามที่่ก� ำ�ำ หนด 2. ระดับั ผลลัพั ธ์ ์ คืือ ผู้ม้� ีรี ายได้้น้้อยได้ก้ รรมสิทิ ธิ์์ใ� นการอาศัยั และ 3. ระดับั ผลลัพั ธ์์ สุุดท้า้ ย คืือ ประชาชนผู้�ม้ ีีรายได้้น้้อยมีีคุณุ ภาพชีีวิิตที่่�ดีีขึ้้น� สำ�ำ หรัับการศึึกษานี้�้พิิจารณาความสำำ�เร็็จของโครงการตามแนวทางที่่� Berman (1978) และ วรเดช จันั ทรศร (2548 : 110-112) เสนอไว้้สำำ�หรับั ใช้้ใน การประเมิินความสำ�ำ เร็็จของนโยบายที่่ก� ำำ�ลัังนำำ�ไปปฏิิบััติิ ในที่่น� ี้ใ้� ช้้ตัวั บ่ง่ ชี้ท้� ั้้ง� หมด 5 ตัวั เป็น็ เรื่อ่� งที่่ม� าจากฝ่า่ ยบริหิ ารนโยบาย 3 ตัวั เป็น็ เรื่อ่� งของฝ่า่ ยผู้ม�้ ีีส่ว่ นได้้ส่ว่ น เสีีย 2 ตัวั ผลการประเมิิน พบว่่า 3 ตัวั ของฝ่่ายบริหิ าร ประสบผลหรืือมีีความ ก้้าวหน้้าตามที่่�ควรจะเป็น็ คืือ อยู่�ในระดัับค่่อนข้้างสููง ในขณะที่่� 2 ตัวั หลังั พบว่า่ สมาชิิกชุุมชนเข้้าร่ว่ มโครงการบ้้านมั่่�นคงเพิ่่ม� ขึ้้�นจาก ร้้อยละ 63 เป็็น 88 แต่่ก็็นับั ว่่าอยู่�ในระดัับปานกลางเท่่านั้้�น ในขณะที่่�เป็็นสมาชิิกกลุ่่�มออมทรััพย์์ที่่�จััดตั้้�งขึ้�น ใหม่่ร้้อยละ 68 โดยในจำ�ำ นวนนี้�้มีีเงิินฝากรายเดืือนตามเกณฑ์์ของโครงการเพีียง ร้้อยละ 14 ซึ่่�งนับั ว่่าอยู่�ในระดัับต่ำ��ำ ดังั นั้้น� เมื่่อ� พิิจารณาโดยรวมทั้้ง� 5 ตัวั ชี้�แ้ ล้้ว สรุุปได้้ว่่า โครงการมีีความสำ�ำ เร็็จในระดับั ปานกลาง

54 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 อย่า่ งไรก็ต็ าม ความสำ�ำ เร็จ็ หรืือความก้้าวหน้้านี้จ�้ ะตามมาด้้วยปัญั หาอีีกหลาย อย่่าง คืือ สำำ�หรัับชุุมชนที่่�จะเข้้าร่่วมโครงการบ้้านมั่่�นคงนั้้�น ต้้องเข้้าร่่วมทุุกครััว เรืือนหรืือเกืือบทั้้�งหมด ถ้้าเข้้าร่่วมเพีียงบางส่่วนการจััดการก่่อสร้้างจะมีีปััญหา ล่่าช้้าขึ้น� มาทัันทีี เพราะต้้องรื้อ� บ้้านเดิิมเพื่�่อปรัับปรุุงพื้้น� ที่่ก� ่่อสร้้างใหม่จ่ ะทำำ�ไม่ไ่ ด้้ 2 ง่า่ ย ๆ และสิ่ง� ที่่จ� ะเป็น็ ปัญั หาสำำ�คัญั ยิ่ง� กว่า่ ก็ ็ คืือ ความสัมั พันั ธ์ท์ างสังั คมของชุมุ ชน จะอ่อ่ นแอเพราะเกิดิ ความขัดั แย้้งภายใน ถ้้าเราไม่น่ ับั เรื่อ�่ งนี้ ้� พิจิ ารณาเฉพาะเรื่อ่� ง เงิินออมก็็ชััดเจนว่่าเมื่�่อบ้้านก่่อสร้้างแล้้วเสร็็จ สหกรณ์์เคหะสถานของชุุมชนจะ ต้้องพบวิิกฤติิทางการเงิินอย่่างแน่่นอน ปััญหานี้้�เป็็นเรื่�่องที่่�โครงการบ้้านมั่่�นคงที่่� สร้้างเสร็็จแล้้วหลายชุุมชนกำ�ำ ลัังเผชิิญอยู่�ทั่�วไป ในชุุมชนหนึ่่�ง ๆ ถ้้าสมาชิิก ไม่ส่ ามารถชำำ�ระรายเดืือนได้เ้ พีียง 4-5 ครัวั เรืือน สหกรณ์เ์ คหะสถานประจำำ�ชุมุ ชน นั้้�น ๆ ก็็จะมีีปััญหาด้้านการเงิินทันั ทีี ปััญหาการเงิินจะส่่งผลต่่อทั้้�งต่่อครอบครััวของสมาชิิกและต่่อโครงการโดย รวม ในด้้านครอบครััวของสมาชิิก Ascher (2012) เล่่าว่า่ ขณะที่่�ชาวชุมุ ชนยิินดีี กับั บ้้านใหม่แ่ ละสิ่ง� แวดล้้อมที่่ไ� ด้้รับั การปรับั ปรุงุ แต่พ่ วกเขาก็ว็ ิติ กกังั วลกับั หนี้ส�้ ินิ เช่น่ เดีียวกับั เรื่อ่� งสิทิ ธิคิ รอบครองก็ม็ ีอี ยู่�ในระยะสั้น� ในระยะยาว แล้้วก็ย็ ังั ไม่ช่ ัดั เจน บ้้านไม่ส่ ามารถขายให้้แก่่คนนอกชุมุ ชนได้้ ดังั นั้้น� บ้้านมั่่�นคงจึงึ มีีมูลค่า่ เพิ่่ม� เฉพาะ การอยู่�อาศัยั และการสร้้างชุมุ ชนให้้เข้้มแข็ง็ เท่า่ นั้้น� ไม่ไ่ ด้ม้ ีีมูลค่า่ จริงิ ในทางตัวั เงินิ ตามที่่�ลงทุนุ ไป สำำ�หรับั ปัญั หาของโครงการโดยรวม Cho (2013) กล่า่ วว่า่ ที่่จ� ริงิ แล้้วโครงการ บ้้านมั่่น� คงล้้มเหลวที่่จ� ะบรรลุเุ ป้า้ หมายที่่ต�ั้ง� ไว้้ในตอนแรก เหตุผุ ลก็เ็ พราะไม่ม่ ีีความ ยั่�งยืืนทางด้้านการเงิินและสถานการณ์์ทางการเมืืองก็็ไม่่ค่่อยมั่�นคง แม้้ว่่าการ ปรัับปรุงุ ทางด้า้ นกายภาพ เช่่น การก่่อสร้้างและโครงสร้้างพื้้�นฐานจะสำ�ำ เร็็จ แต่เ่ ป็็น ความสำำ�เร็จ็ เฉพาะตัวั บ้้านแต่ก่ ารเงินิ มีีปัญั หา ความไม่ย่ั่ง� ยืืนทางการเงินิ ตามที่่� Cho ว่า่ ไว้้ก็ค็ ืือ เงินิ ที่่ � พอช. เก็บ็ รวบรวมได้้จากการผ่อ่ นชำำ�ระของสมาชิกิ ไม่ร่ วดเร็ว็ และ มากพอ ที่่จ� ะไปเปิิดโครงการใหม่่ ๆ ได้้ด้้วยตนเอง โดยต้้องได้้รัับเงิินสนัับสนุนุ จึงึ จะทำำ�ได้้ ดังั นั้้น� ในเมื่อ่� ตัวั โครงการเองก็ม็ ีีปัญั หาทางการเงินิ ก็ย็ ่อ่ มไม่ส่ ามารถช่ว่ ย เหลืือครอบครัวั สมาชิกิ ที่่�มีีปัญั หาเช่่นเดีียวกันั ได้้ อย่่างไรก็็ตามปััญหาในระดัับโครงการ รััฐคงจะมีีแนวทางแก้้ไข แต่่ที่่�จะไป

55การมสี ว่ นรว่ มของประชาชนในโครงการบ้านมน่ั คง : กรณศี กึ ษา ชมุ ชนรมิ คลองเปรมประชากร เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร Citizen Participation in Baan ManKong Project : A Case Study of Klong Premprachakorn Community Laksi Bangkok ต่อ่ ไม่ไ่ ด้้ คืือ สมาชิกิ ชุมุ ชน ถ้้าความสามารถในการชำำ�ระยังั คงต่ำ�ำ� อยู่�เช่น่ เดิมิ ภายใน 2 5 ปี ี บ้้านจะต้้องเปลี่ย� นมืือ แม้้จะมีกี ฏเกณฑ์ว์ ่า่ ไม่ข่ ายให้้คนภายนอก แต่ค่ ิดิ ว่า่ ถึงึ ที่่� สุดุ แล้้ว สหกรณ์เ์ คหะสถานคงต้้านทานไม่ไ่ หว ถ้้าเป็น็ เช่น่ นั้้น� ความเป็น็ ชุมุ ชนก็จ็ ะ แตกสลาย เพราะคนจากภายนอกเข้้ามาแทรกอยู่�ในชุมุ ชน ความต่า่ งทางสถานภาพ และการไม่่ได้้ร่่วมต่่อสู้้�กัันมาจะทำำ�ให้้การสร้้างสรรค์ช์ ีีวิิตรวมหมู่�เพื่่�อก้้าวสู่่�สัังคมที่่� มั่น� คงเพื่่อ� การมีีคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีีซึ่่ง� เป็็นเป้้าระดับั ผลผลิติ (Out-come) เป็็นไปได้้ ยาก ยิ่่�งความเหลื่อ่� มล้ำ�ำ� ทางสัังคมซึ่�่งเป็็นเป้า้ ระดับั สููงสุดุ (Ultimate goal) ตาม อุดุ มคติขิ องโครงการด้้วยแล้้ว ยิ่่�งยากที่่�จะไปได้้ถึึง 3. การมีีส่่วนร่่วมกัับความสำ�ำ เร็็จของโครงการบ้้านมั่่�นคง การศึึกษานี้ �้ พบว่่า การมีีส่่วนร่่วมของประชาชนมีีความเกี่�ยวข้้องกัับความ สำำ�เร็็จในโครงการบ้้านมั่่น� คงอย่า่ งแน่่นอน ทั้้�งนี้�้พิิจารณาจากเมื่�อ่ ระดมสมาชิิกเข้้า ร่่วมในกิิจกรรมชุุมชนมากขึ้ �นพวกเขาก็็สนัับสนุุนโครงการบ้้านมั่่�นคงมากขึ้ �นด้้วย แต่่จะมีีอิิทธิิพลมากน้้อยเพีียงใดเป็็นเรื่่อ� งที่่ต� ้้องพิิจารณา ผลการศึึกษานี้้�สอดคล้้องกัับ การศึึกษาของ Aule Jusan and Ayoosu (2019) ที่่�พบว่่า การมีีส่ว่ นร่ว่ มส่่งผลทางบวก ร้้อยละ 70 ในขณะที่่ส� ่่งผลทางลบ ร้้อยละ 30 หมายความว่า่ เมื่่�อพิิจารณาระดัับการมีีส่่วนร่่วมกัับผลของการมีีส่ว่ น ร่ว่ มก็เ็ ป็น็ ที่่ช� ัดั เจนว่า่ โครงการที่่ป� ระชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มในระดับั สููง ส่ง่ ผลให้้เกิดิ ความ สำำ�เร็็จในโครงการและเกิิดความพึึงพอใจในหมู่�ประชาชนอย่่างชััดเจน ในขณะ โครงการใดประชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มในระดับั ต่ำ�ำ� คืือ เพีียงรับั รู้ข�้ ่า่ วสารผลของการมีีส่ว่ น ร่ว่ มก็ ็ พบว่า่ โครงการประสบความล้้มเหลวและประชาชนไม่พ่ ึงึ พอใจอย่า่ งชัดั เจน เช่น่ เดีียวกััน โดยทั่่ว� ไปเชื่อ�่ กันั ว่า่ เมื่อ่� สมาชิกิ สนับั สนุนุ โครงการ โครงการนั้้น� ก็ย็ ่อ่ มประสบ ผลสำ�ำ เร็จ็ แต่่ในความเป็็นจริิงจะไปนับั เฉพาะคนที่่ส� นัับสนุุนว่า่ เป็น็ การมีีส่ว่ นร่่วม ไม่่ได้้ Callahan (2007) ชี้้�ว่่าการคััดค้้านโครงการก็็นัับว่่าเป็็นการมีีส่่วนร่่วม ประเภทหนึ่่�ง การเข้้ามาตรวจสอบและคััดค้้านโครงการในช่่วงต้้น อาจทำำ�ให้้ โครงการล่า่ ช้้าไปบ้้าง แต่น่ ั่่�นเฉพาะในขั้้�นตอนแรกเริ่ม� ถ้้าฝ่า่ ยบริิหารจัดั การส่ว่ น ร่่วมให้้เกิิดความเข้้าใจที่่ด� ีีแล้้ว ย่่อมทำำ�ให้้เกิิดการสนับั สนุุนโครงการอย่า่ งเข้้มแข็ง็ บุุญเลิิศ วิิเศษปรีีชา (2551) เคยเสนอไว้้ว่่า ถ้้าโครงการเกิิดติิดขััดปััญหาทาง

56 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 กฏหมายหรืือทางการเมืืองที่่ฝ� ่่ายราชการไม่่มีีอำำ�นาจหน้้าที่่�พอจะแก้้ไขได้้ ประชาชน กลุ่่�มนี้น้� ั่่น� เองที่่จ� ะช่ว่ ยฝ่า่ ข้้ามปัญั หาเหล่า่ นี้ไ้� ด้้ หน่ว่ ยงาน พอช. เข้้าใจเรื่อ�่ งนี้ด้� ีีจาก กรณีีที่่ก� ลุ่่�มคนริมิ คลองแสดงพลังั ช่ว่ ยในเรื่อ่� งการลดขนาดความกว้้างของคลองจาก 38 เมตร เป็็น 25 เมตร จากสำ�ำ นัักระบายน้ำ�ำ� กรุุงเทพ ฯ และกระทรวงมหาดไทย 2 การมีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการไม่ว่ ่า่ จะในมิติ ิไิ หน ล้้วนเป็น็ กระบวนการทางสังั คม ที่่ท� ำ�ำ ให้้ชุมุ ชนเกิดิ ความเข้้มแข็ง็ (ณััฐพล แสงอรุุณ, 2555; สมสุขุ บุุญญะบัญั ชา, 2562; Chorlton, 2011) ความเข้้มแข็ง็ ของชุมุ ชนนั่่น� เองทำำ�ให้้เกิดิ ความสำ�ำ เร็จ็ ของ โครงการ ในขณะที่่� Natakun (2013) อธิิบายว่่า ปััจจััยภายในชุุมชนเป็็นองค์์ ประกอบสำำ�คัญั ที่่ท� ำำ�ให้้โครงการประสบผลสำ�ำ เร็จ็ และสิ่ง� ที่่จ� ะทำำ�ให้้ปัจั จัยั ภายในมีี ความเข้้มแข็็งได้้ก็็คืือการมีีส่่วนร่ว่ ม ในการพััฒนาชุุมชน Archer (2009) เห็็นว่า่ ความสัมั พันั ธ์ใ์ น 3 ระดัับ คืือ ความสััมพันั ธ์ภ์ ายในชุุมชน ความสััมพันั ธ์ร์ ะหว่่าง ชุมุ ชน และความสััมพันั ธ์์ของชุุมชนกัับรััฐ ล้้วนมีีความสััมพัันธ์์เชื่่�อมโยงก่่อรููปขึ้�น เป็น็ ทุนุ ทางสังั คม ทุนุ ทางสังั คมส่ว่ นนี้น้� ี่่เ� องที่่ส� ่ง่ ผลทางบวกต่อ่ โครงการบ้้านมั่่น� คง Archer (2020) ศึกึ ษาเปรีียบเทีียบสองชุมุ ชนที่่�สมาชิิกภายในทำ�ำ งานร่ว่ มกันั ผ่่าน อุุปสรรคปััญหามาด้้วยกัันจนสามารถเข้้าร่่วมโครงการบ้้านมั่่น� คงได้้ ในขณะที่่�อีีก ชุมุ ชนหนึ่่�งไม่ไ่ ด้้ผ่่านกระบวนการทำำ�งานร่่วมกันั มา เมื่่�อต้้องเผชิิญภััยพิบิ ัตั ิิ ชุุมชน ที่่เ� คยต่่อสู้�ร้ ่่วมกันั มาจะแก้้ปัญั หาได้้ดีกว่่ามาก Ngo (2016 : 310-313) เป็็นอีีก ท่า่ นหนึ่่ง� ที่่เ� ห็น็ ว่า่ การมีีส่ว่ นร่ว่ มเป็น็ กระบวนการที่่ช� ่ว่ ยสะสมทุนุ ทางสังั คมภายใน ชุมุ ชน อัันจะเป็็นฐานให้้ชุุมชนก้้าวไปสู่่�ความสำ�ำ เร็็จของโครงการได้้ อย่า่ งไรก็ต็ ามโครงการบ้้านมั่่น� คงอาจสำำ�เร็จ็ ได้้ โดยที่่ช� าวชุมุ ชนไม่ต่ ้้องเข้้าไป มีีส่ว่ นร่ว่ ม คืือ รัฐั ใช้้กระบวนการทางกฏหมายฟ้อ้ งร้้องขับั ไล่่ แต่ค่ วามสำ�ำ เร็จ็ ที่่ไ� ม่ม่ ีี กลไกทางสังั คมของสมาชิกิ รองรับั มันั เป็น็ ความสำำ�เร็จ็ ที่่ไ� ด้เ้ ฉพาะบ้้านเท่า่ นั้้น� ส่ว่ น ที่่ห� วังั ว่า่ ชุมุ ชนจะมั่น� คงด้้วยนั้้น� ย่อ่ มไม่เ่ กิดิ ขึ้้น� ในชุมุ ชนที่่ส� มาชิกิ ถููกบังั คับั ให้้มาอยู่� รวมกััน ดังั นั้้น� ในการดำำ�เนินิ การใด ๆ ของรัฐั หรืือเจ้้าหน้้าที่่ผ� ู้ป้� ฏิบิ ัตั ิทิ ั้้ง� ในขั้้น� ของการ กำำ�หนดนโยบายและนำ�ำ นโยบายไปปฏิิบััติิ ควรตระหนัักว่่า โครงการบ้้านมั่่�นคง เป็็นสิิทธิิของคนจนที่่�จะมีีส่่วนร่่วมอยู่�อาศััยในเมืือง (ณััฐพล แสงอรุุณ, 2555; บุุญเลิศิ วิเิ ศษปรีีชา, 2562) โครงการบ้้านมั่่�นคงเป็็นสัญั ลัักษณ์ข์ องความยุุติิธรรม

57การมสี ว่ นรว่ มของประชาชนในโครงการบ้านม่นั คง : กรณศี กึ ษา ชมุ ชนริมคลองเปรมประชากร เขตหลักส่ี กรุงเทพมหานคร Citizen Participation in Baan ManKong Project : A Case Study of Klong Premprachakorn Community Laksi Bangkok ที่่�สัังคมมอบให้้กัับพลเมืือง (Chorlton, 2011) ไม่่ใช่่เป็็นโครงการที่่�รััฐหรืือ สังั คมสงเคราะห์ใ์ ห้้แก่่คนยากคนจน ข้อเสนอแนะ 2 หน่่วยงานบริิหารโครงการบ้้านมั่่�นคง ควรให้้สมาชิิกชุุมชนเข้้าร่่วมใน ทุุกขั้�นตอนของกระบวนการดำำ�เนิินงานของโครงการบ้้านมั่่�นคงในระดัับ 4 (Collaboration) (ระดัับค่่อนข้้างสููง) คืือ ให้้มีีโอกาสตััดสิินใจร่่วมกัับเจ้้าหน้้าที่่� ด้้วยอำำ�นาจที่่�เท่่าเทีียมกัันโดยเฉพาะนั้้�นตอนแรก คืือ เป็็นการสร้้างความเป็็น เจ้้าของร่่วมกััน ขั้้�นตอนนี้้�จะต้้องสร้้างจุุดร่่วมให้้เกิิดขึ้้�นกัับโครงการให้้ได้้ก่่อนจึึง ค่่อยขัับเคลื่�่อนโครงการ แม้้ว่่าจะต้้องใช้้เวลาในการรณรงค์ท์ ำ�ำ ความเข้้าใจอยู่่�พอ สมควร เอกสารอ้้างอิงิ ชัยั อนันั ต์ ์ สมุทุ วณิชิ . (2527). ระบบราชการกับั การมีสี ่ว่ นร่ว่ มของชุมุ ชน : พิจิ ารณา ในแง่ม่ หภาค, ในการมีสี ่ว่ นร่่วมของประชาชนในการพััฒนา. กรุงุ เทพฯ : สถาบันั นโยบายสาธารณสุขุ มหาวิิทยาลัยั มหิดิ ล. ณัฐั พล แสงอรุุณ. (2012). สิิทธิิที่่�จะอยู่�ในเมืือง : ภาพสะท้้อนจากการเคลื่่อ� นไหว เพื่่�อสิิทธิิการอยู่�อาศััยของชุุมชนบางบััว. วารสารวิิจััยและสาระ สถาปััตยกรรม/การผัังเมืือง, 9(1),1-12. ไทยโพสต์์. (มปพ.). สิิบห้้าปีบี ้้านมั่�นคง เหลีียวหลััง แลหน้้า จากชุมุ ชนเจริญิ ชัยั นิิมิิตรใหม่่ถึึงบึึงบางซื่่อ� . (7 เมษายน 2561). สืืบค้้นจาก http://www. thaipost.net. บุญุ เลิศิ วิเิ ศษปรีีชา. (2551). บทบาทภาคประชาชนในการผ่า่ ทางตันั ปัญั หาชุมุ ชน แออััด. ร่ม่ พฤกษ์์, 26(2), 36-68. บุญุ เลิิศ วิเิ ศษปรีีชา. (2562). สิิทธิทิ ี่่จ� ะมีีส่ว่ นร่่วมในเมืือง. Journal of Law and Social Sciences, 12(2), 85-122. พััชรีี สิิโรรส. (2557). พลวััตนโยบายสาธารณะ : จากรััฐ เอกชน สู่�่ประชาชน. กรุุงเทพฯ : โครงการจััดพิิมพ์ค์ บไฟ.

58 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 ภููดิิศ กุลุ นิิธิิไพบููลย์์. (2552). การวิเิ คราะห์์กระบวนการดำ�ำ เนินิ งานโครงการบ้า้ น มั่น� คง : กรณีศี ึกึ ษาชุมุ ชนพัฒั นาบ่อ่ นไก่่ กรุงุ เทพมหานคร. คณะรัฐั ศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั ศรีีนคริินทรวิิโรฒ, กรุงุ เทพฯ. รุ่�งอรุุณ บุญุ สายันั ต์์ และ วิิพร เกตุุแก้้ว. (2559). กระบวนการนำ�ำ โครงการบ้้าน 2 มั่�นคงไปปฏิบิ ััติิในระดัับจุุลภาค : กรณีีศึึกษาภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ. วารสารรััฐศาสตร์์และรัฐั ประศาสนศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั ขอนแก่่น, 1(2), 31-51. วรเดช จัันทรศร. (2548). ทฤษฎีกี ารนํํานโยบายสาธารณะไปปฏิบิ ัตั ิิ. กรุงุ เทพฯ : สหายบล็็อกและการพิิมพ์.์ วิิไลลัักษณ์์ รัตั นเพีียรธัมั มะ. (2553). กระบวนการและปััจจัยั ที่่เ� อื้อ�้ ต่อ่ ความสำำ�เร็จ็ ของโครงการบ้า้ นมั่น� คงชุุมชนบางบััว. มหาวิทิ ยาลัยั เกริิก, กรุงุ เทพฯ. สถาบันั พัฒั นาองค์ก์ รชุมุ ชน (องค์ก์ ารมหาชน). (2558). คู่�่มือบ้า้ นมั่น� คง : ฉบับั ชาวบ้า้ น. กรุงุ เทพฯ : กระทรวงพัฒั นาสังั คมและความมั่่�นคงของมนุษุ ย์.์ (เอกสาร เผยแพร่่) สมสุขุ บุญุ ญะบัญั ชา. (2562). โครงการบ้้านมั่่น� คง : บ้้านที่่ใ� ห้้มากกว่า่ บ้้าน. วารสาร สังั คมศาสตร์แ์ ละมนุษุ ยศาสตร์์, 45(1), 1-17. สฤษดิ์ � ติิยะวงศ์์สุุวรรณ. (2555). บทบาทขององค์ก์ รชุุมชนในกระบวนการมีสี ่่วน ร่ว่ มในโครงการบ้า้ นมั่น� คงในกรุงุ เทพมหานคร. คณะสถาปัตั ยกรรมศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลัยั , กรุงุ เทพฯ. อรพินิ ธ์์ แซ่อ่ี๋ง� . (2555). การนำำ�นโยบายที่่�อยู่�อาศัยั สำำ�หรัับผู้้ม� ีรี ายได้้น้้อยไปปฏิิบััติิ : การวิเิ คราะห์เ์ ปรีียบเทีียบโครงการบ้้านเอื้อ� อาทรกับั โครงการบ้้านมั่่น� คง. วารสารการจััดการภาครัฐั และเอกชน, 19(2), 21-45. Archer, D. (2009). Social Capital and Participatory Slum Upgrading in Bangkok, Thailand. University of Cambridge, England. Archer, D. (2012). Baan Mankong Participatory Slum Upgrading in Bangkok, Thailand : Community Perceptions of Outcomes and Security of Tenure. Habitat International, 36(1), 178-184.

59การมสี ่วนร่วมของประชาชนในโครงการบา้ นมั่นคง : กรณีศกึ ษา ชุมชนรมิ คลองเปรมประชากร เขตหลกั สี่ กรุงเทพมหานคร Citizen Participation in Baan ManKong Project : A Case Study of Klong Premprachakorn Community Laksi Bangkok Archer, D., Marome, W., Natakun, B., Mabangyang, P. & 2 Phanthuwongpakdee, N. (2020). The role of collective and individual assets in building urban community resilience. International Journal of Urban Sustainable Development, 12(2), 169-186. Aule, T.T., Jusan, M. M., & Ayoosu, M. I. (2019). Outcomes of Community Participation in Housing Development : An Update Review. International Journal of Scientific Research in Science, Engineering and Technology, 6(6), 208-218. Berman, P. (1978). The study of macro and micro implementation of social policy. Santa Monica, California : RAND Corporation. Callahan, K. (2007). Elements of Effective Governance : Measurement, Accountability and Participation. New York : Taylor and Francis. Cho, Y. (2013). Evaluation of the Baan Mankong Slum Upgrading Project in Thailand. University of Cincinati, United State. Chompunth, C. & Chomphun, S. (2012). Evaluating Public Participation Process in Development Project in Thailand : A Case Study of the Hin Krut Power Plant Project. American Journal of Applies Sciences, 9(60), 865-873. Chorlton, A. (2011). City Collective : Bann Mankong and the co- production of Housing at Scale. (10 February 2021) Retrieved from https://www.ucl.ac.uk/bartlett/development/sites/ bartlett/files/2011-thailand-report.pdf/. Cohen, J. M. & Uphoff, N. (1980). Participation’s place in rural envelopment : Seeking clarity through specificity. ( 12 February 2021) Retrieved from https://www.researchgate.net/ publication/4897194_Participation’s_Place_in_Rural_ Development_Seeking_Clarity_Through_Specificity.

60 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวทิ ยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 Grindle, M. S. (1980). Politics and Policy Implementation the Third World. New Jersey : Princeton University Press. International association for public participation. (n.d.). Spectrum of Public Participation. (12 January 2021) Retrieved from Http:// 2 Organizingengagement.org/models/spectrum-of-public participation. Kittisak, P. & Guohua, W. (2016). Citizen Participation Practice in Thailand Environmental Policy. International Journal of Environmental Protection and Policy, 4(2), 24-33. Natakun, B. (2013). Dynamics of upgrading processes : a case study of a participatory slum upgrading in Bangkok. The University of Melbourne, Australia. Ngo, H. V. (2016). Community Participation in Urban Housing and Infrastructure Upgrading Project in Vietnam. University Rotterdam, Natherland. Poonsiri, P. (2017). The Role of Community Participation in low-income Housing Program : A Case of Baan Mankong, Thailand. University of Erfurt, German. Yap, K. S. (1989). Community Participation in Low-income Housing Project : problems and prospect. Community Development Journal, 25(1), 56-65.

3 การพฒั นาศกั ยภาพกลมุ่ แมบ่ า้ นผผู้ ลติ ผลติ ภณั ฑ์ ชุมชน โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนร่วมพัฒนา เขตหลกั สี่ กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok พิชญส์ ิณี รัตนานพุ งศ์ ปรชี า พนั ธุแ์ น่น ดวงทิพย์ จนั ทรอ์ ่วม มทุ ิตา อารยะเศรษฐากร และ ชเนตตี พิพฒั นางกรู Pitsinee Rattananupong Preecha Phannan Duangthip Chan-Uam Muthita Arayasetthakorn and Chanettee Pipathanangkul

62 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวทิ ยาลัยเกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 การพััฒนาศัักยภาพกลุ่�มแม่่บ้้านผู้�ผลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์์ชุุมชน โดยการ มีสี ่ว่ นร่่วมของชุุมชนร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุุงเทพมหานคร* Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok พิชญ์สิณี รตั นานุพงศ1์ ปรีชา พันธ์ุแนน่ 2 ดวงทิพย์ จันทร์อว่ ม3 มทุ ติ า อารยะเศรษฐากร4 และ ชเนตตี พิพฒั นางกูร5 Pitsinee Rattananupong Preecha Phannan Duangthip Chan-Uam Muthita Arayasetthakorn and Chanettee Pipathanangkul 3 1คณะบริหารธรุ กจิ มหาวิทยาลยั เกริก กรุงเทพฯ 10220 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Business Administration, Krirk University, Bangkok 10220,Thailand e-mail : [email protected] 2คณะศลิ ปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกริก กรงุ เทพฯ 102220 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Liberal Arts, Krirk Univeristy, Bangkok 10220, Thailand e-mail : [email protected] 3คณะบรหิ ารธรุ กิจ มหาวิทยาลยั เกรกิ กรงุ เทพฯ 10220 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Business Administration, Krirk University, Bangkok 10220, Thailand e-mail : [email protected] 4คณะศิลปศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเกริก กรงุ เทพฯ 10220 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Liberal Arts, Krirk Univeristy, Bangkok 10220, Thailand e-mail : [email protected] 5คณะบรหิ ารธุรกจิ มหาวทิ ยาลัยเกรกิ กรงุ เทพฯ 10220 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Business Administration, Krirk Univeristy, Bangkok 10220, Thailand e-mail : [email protected] Received : January 18, 2021 Revised : February 23, 2021 Accepted : March 1, 2021 *บทความนี้เป็นส่วนหน่ึงของโครงการวิจัย เร่ือง “การพัฒนาศักยภาพกลุ่มแม่บ้าน ผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ ชุมชน โดยการมีส่วนรว่ มของชมุ ชน ร่วมพัฒนาเขตหลกั สี่ กรงุ เทพมหานคร” ที่ได้รับทนุ สนับสนนุ การ วิจัยจากสำ�นักงานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย (สกว.) พ.ศ.2561 และมหาวิทยาลัยเกรกิ

การพัฒนาศักยภาพกลมุ่ แม่บา้ นผูผ้ ลติ ผลิตภัณฑช์ ุมชน โดยการมสี ่วนรว่ มของชุมชนร่วมพฒั นา 63 เขตหลกั สี่ กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok บทคัดย่อ 3 การวิจิ ัยั นี้ม้� ีีวัตั ถุปุ ระสงค์เ์ พื่อ่� ศึกึ ษาปัจั จัยั ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�ม แม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุงุ เทพมหานคร เพื่อ�่ ศึึกษาปััจจััยด้้านการตลาดที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาผลิิตภััณฑ์์ของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา และเพื่อ่� ศึกึ ษารููปแบบการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนร่่วมพััฒนา โดยเป็็นการวิิจััย เพื่อ่� ท้อ้ งถิ่น� แบบมีีส่ว่ นร่ว่ มของคนในชุมุ ชน ใช้้ระเบีียบวิธิ ีีวิจิ ัยั เชิงิ คุณุ ภาพกับั กลุ่่�ม เป้า้ หมาย เครื่�่องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจัยั ประกอบด้้วย 1) แบบสัมั ภาษณ์เ์ จาะลึึกเป็น็ รายบุคุ คล 2) การสนทนากลุ่่�มกับั ผู้้น� ำำ�ชุมุ ชน เจ้้าหน้้าที่่�พััฒนาชุมุ ชน ฯลฯ ใช้้วิธิ ีี การรวบรวมข้้อมููลด้้วยการสััมภาษณ์์เชิิงลึึก การสนทนากลุ่่�ม การรัับฟััง ความคิดิ เห็็น การอบรมให้้ความรู้�้ และการศึึกษาดููงาน ผลการศึกึ ษา พบว่า่ ปัจั จัยั ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภััณฑ์ช์ ุมุ ชน ชุมุ ชนร่่วมพััฒนา มีี 7 ด้้าน ดัังนี้�้ ด้า้ นปัจั จัยั ส่่วนบุคุ คล ด้้านอายุุ ด้า้ นขั้้�นตอนการผลิิต ด้า้ นการบริหิ ารจััดการ ด้า้ นผลตอบแทน ด้้านแรงจููงใจและ ขวัญั กำ�ำ ลังั ใจ ด้า้ นการตลาด และด้า้ นค่า่ นิยิ ม ผลการวิเิ คราะห์ป์ ัจั จัยั ด้า้ นการตลาด ที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาผลิิตภััณฑ์์ของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนร่่วมพััฒนา พบว่่า ปััจจััยด้้านการตลาดจะพิิจารณาปััจจััยส่่วนประสมการตลาดทั้้�ง 9 P’s ซึ่่�งประกอบด้้วย Product, Price, Place, Promotion, People, Process, Physical Evidence, Packaging และ Power และ ผลการวิิเคราะห์ร์ ููปแบบการ พััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชน ร่ว่ มพัฒั นา พบว่า่ รููปแบบการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน โดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนร่่วมพััฒนา ประกอบด้้วย 3 ส่่วนที่่�สำำ�คััญ คืือ องค์ป์ ระกอบการพัฒั นาศักั ยภาพ กระบวนการพัฒั นาศักั ยภาพโดยการมีีส่ว่ นร่ว่ ม ของชุุมชน และศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน คำำ�สำำ�คัญั : การพััฒนา; ศักั ยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้าน; ผลิิตภััณฑ์์ชุมุ ชน; การมีีส่ว่ นร่ว่ ม Abstract The objectives of this research were to 1) analyze the factors

64 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 affecting the potential development of the housewife group who produce the community products of Ruam Pattana Community in Laksi District, Bangkok, 2) analyze the marketing factors affecting the product development of the housewife group who produce community products of Ruam Pattana Community in Lak Si District, Bangkok, and 3) analyze the potential development pattern of the housewife group who produce the community products through the participation of Ruam Pattana Community in Lak Si District. The 3 Community-Based Research (CBR) methodology was used for this research. The research instruments included 1) individual in-depth interviews, 2) focus group discussions with the community leaders, and community development workers, etc.,. The data received from individual in-depth interviews, focus group discussions, community forum, workshops and field trips were collected and analyzed. The results of the research were: There were seven factors affecting the potential development of the housewife group who produce the community products of Ruam Pattana Community in Lak Si District, Bangkok. These were: the demographic factors, the factors of age, manufacturing process, management, compensation, motivation and morale, marketing, and values. The analysis of the marketing factors affecting the potential development of the housewife group who produce the community products of Ruam Pattana Community in Lak Si District, Bangkok showed that the 9 P’s Marketing Factors Product, Price, Place, Promotion, People, Process, Physical evidence, Packaging, and Power were investigated. And The analysis of the potential development pattern of the housewife group who produce community products through the participation of Ruam Pattana Community revealed that the activity implementation

การพฒั นาศกั ยภาพกลมุ่ แม่บ้านผผู้ ลติ ผลิตภณั ฑช์ มุ ชน โดยการมีส่วนรว่ มของชมุ ชนร่วมพฒั นา 65 เขตหลกั ส่ี กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok enabled to set the potential development pattern of the community 3 products through the participation of Ruam Pattana Community which were consisted of three main factors, these were: the potential development factor; the process of the potential development through the community participation; and the potentiality of the housewife group. Keywords : Development; Housewife group potential; Community products; Participation บทน�ำ การพััฒนาศัักยภาพชุุมชน ถืือเป็็นความจำ�ำ เป็็นอย่่างยิ่�ง โดยเฉพาะ ประเทศไทย ซึ่�่งมีีรากฐานเศรษฐกิิจอยู่�ที่�ระดัับชุุมชน แต่่ในห้้วงหลายปีีที่่ผ� ่่านมา การพััฒนาด้้านต่่าง ๆ มัักเกิิดขึ้้�นจากแนวคิิดของนัักวิิชาการ มิิได้้มาจากชุุมชน เนื่อ่� งจากขาดข้้อมููลของชุมุ ชน ซึ่ง่� หากนักั วิชิ าการหรืือหน่ว่ ยงานต่า่ ง ๆ ที่่เ� กี่ย� วข้้อง มีีข้ อมููลที่่�เป็็นบริิบทของชุุมชน ย่่อมส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของชุุมชนให้้ สอดคล้้องกัับบริิบทของชุุมชน และสามารถทำ�ำ ให้้ชุุมชนอยู่�ได้้ด้้วยวิิถีีดั้้�งเดิิมไม่่ เปลี่ย� นไปตามกระแสของนักั วิชิ าการ หน่ว่ ยงานต่า่ งๆ ที่่เ� ข้้ามาให้้ข้้อเสนอแนะโดย ไม่ม่ ีีพื้น� ฐานของความเป็น็ จริงิ หรืือความเป็น็ ไปได้้ อันั จะทำำ�ให้้การพัฒั นาศักั ยภาพ ชุมุ ชนมีปี ระสิทิ ธิภิ าพและประสิทิ ธิผิ ลก่อ่ ให้้เกิดิ ความเข้้มแข็ง็ และยั่ง� ยืืนของชุมุ ชน ต่อ่ ไป (เกษราพร ทิริ าวงศ์์ และ อำ�ำ นวยพร ใหญ่่ยิ่ง� , 2552) ทั้้�งนี้�้ จากแผนพััฒนา เศรษฐกิจิ และสังั คมแห่ง่ ชาติิ ฉบับั ที่่� 11 (พ.ศ. 2555–2559) ได้เ้ น้้นที่่�การพััฒนา ทรััพยากรมนุุษย์์ เนื่�่องจากเป็็นกระบวนการที่่�ช่่วยเสริิมสร้้างและเปลี่�ยนแปลง บุคุ ลากรด้้านต่า่ ง ๆ เช่น่ ด้า้ นความสามารถ ทัักษะ ทัศั นคติิ รวมทั้้�ง วิธิ ีีการทำ�ำ งาน อัันจะนำำ�ไปสู่�ประสิิทธิิภาพของความเข้้มแข็็งในการทำ�ำ งาน การพััฒนาทรััพยากร มนุุษย์์อย่่างมีีระบบ โดยการจััดรููปแบบการพััฒนาที่่�เน้้นการพััฒนาทีีมงานที่่�มีี ประสิทิ ธิภิ าพและเป็น็ ระบบ ย่อ่ มช่ว่ ยสนับั สนุนุ ให้้ชุมุ ชนทำำ�งานให้้ประสบผลสำ�ำ เร็จ็ ตามเป้า้ หมายที่่ก� ำำ�หนดไว้้ สามารถเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพการปฏิบิ ัตั ิงิ าน ทำ�ำ ให้้ผู้ป�้ ฏิบิ ัตั ิิ งานได้้เรีียนรู้้�สิ่ �งใหม่่ ๆ ช่่วยเพิ่่�มความรู้้� ความเชี่ �ยวชาญ อีีกทั้้�ง ยัังก่่อให้้เกิิดขวััญ

66 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 กำำ�ลังั ใจและทัศั นคติทิ ี่่ด� ีีต่อ่ ชุมุ ชนได้้ การพัฒั นาทรัพั ยากรมนุษุ ย์โ์ ดยเน้้นการพัฒั นา ทีีมงาน จึึงถืือว่่าเป็็นกระบวนการที่่�สำำ�คััญในการพััฒนาคนในชุุมชนให้้สามารถ ประสานงานกัันได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ การพััฒนาศัักยภาพของชุุมชนนัับว่่า เป็็นการช่่วยให้้ชุุมชนพััฒนาศัักยภาพของตนเอง โดยการเชื่่�อมโยงระหว่่าง “คน ความรู้� ้ ทรัพั ยากร” จนเกิดิ ความสัมั พัันธ์ซ์ ึ่ง่� เรีียกว่า่ “กระบวนทัศั น์พ์ ัฒั นาใหม่”่ ที่่�ประกอบด้้วย การเรีียนรู้�้ การจััดการและการพััฒนา โดยการที่่�ชุุมชนจะได้้รัับ การพััฒนาจะเริ่�มต้้นจากการจััดกระบวนการเรีียนรู้้� การจััดการทรััพยากรอย่่างมีี ประสิิทธิิภาพ มีีกระบวนการพััฒนาทุุนของชุุมชนอย่่างเหมาะสมและมีี 3 ประสิิทธิิภาพ ซึ่่�งถืือเป็็นกระบวนการสร้้างทุนุ ความรู้ ้� ทุุนทางปัญั ญา และทุุนทาง สังั คม ชุมุ ชนร่่วมพััฒนา เขตหลักั สี่� ก่่อกำ�ำ เนิิดขึ้้�นมากกว่่า 80 ปี ี จากสภาพความ เป็น็ อยู่�ของชุมุ ชน ซึ่ง่� เป็็นชุมุ ชนแออััด สภาพเศรษฐกิจิ ของชุุมชนส่ว่ นใหญ่ม่ ีีความ ฝืืดเคืือง ส่่งผลให้้ชุุมชนต้้องดิ้�นรนหาเลี้้�ยงชีีพเพื่่�อความอยู่�รอด (สำ�ำ นัักงานเขต หลักั สี่�, 2559) ชุุมชนจึงึ มีีการรวมกลุ่่�มกันั เป็็น “กลุ่่�มแม่บ่ ้้าน” จากจุดุ เริ่ม� ต้้นเมื่�่อ ปีี พ.ศ. 2532 ซึ่�่งมีีการรวมกลุ่่�มเพื่่�อทำ�ำ ผลิิตภััณฑ์์ต่่าง ๆ ในช่่วงแรกนัับว่่าได้้รัับ ความร่่วมมืือจากกลุ่่�มแม่่บ้้านเป็็นอย่่างดีี มีีการแบ่่งหน้้าที่่�กัันทำำ�ตามความถนััด สามารถจำำ�หน่า่ ยสินิ ค้้าได้้มาก นำ�ำ ไปสู่�การแบ่ง่ ปันั ผลประกอบการซึ่ง่� เป็น็ ที่่น� ่า่ พอใจ แต่เ่ มื่อ่� เวลาผ่า่ นพ้้นไป การรวมกลุ่่�มกันั ทำ�ำ ผลิติ ภัณั ฑ์ต์ ่า่ งๆ เริ่ม� ประสบปัญั หา อาทิิ เวลาว่่างในการทำ�ำ ผลิิตภััณฑ์์ไม่่ตรงกััน แม่่บ้้านบางรายมีีภารกิิจส่่วนตััวมาก บางรายเกิดิ ความเหนื่อ่� ยล้้าจากการทำ�ำ ผลิติ ภัณั ฑ์บ์ างประเภท ซึ่ง่� มีีขั้น� ตอนการทำ�ำ ที่่พ� ิถิ ีีพิถิ ันั และใช้้เวลานาน เช่น่ แคบหมูู ผู้ส�้ ููงอายุบุ างรายที่่ม� ีีฝีมี ืือในการปรุงุ อาหาร ซึ่�่งอร่่อยและมีีรสชาติิเฉพาะตััว มีีอายุุมากขึ้�น ไม่่มีีเรี่�ยวแรงในการปรุุงหรืือทำำ� ผลิติ ภัณั ฑ์์ บางรายเสีียชีีวิติ หรืือบางรายย้้ายถิ่น� ที่่อ� ยู่�อาศัยั ไปอยู่่�กับั ลููกหลาน จาก ประเด็็นปััญหา ดัังกล่่าวข้้างต้้นส่่งผลให้้ความร่่วมมืือในการทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ต่่าง ๆ เริ่�มลดน้้อยลง ปัจั จุบุ ัันเหลืือเพีียง 4 กลุ่่�ม คืือ 1) กลุ่่�มอาหารคาว 2) กลุ่่�มขนมไทย 3) กลุ่่�มของชำ�ำ ร่่วย และ 4) กลุ่่�มดอกไม้้จัันทน์ ์ สำ�ำ หรัับกลุ่่�มสมุนุ ไพรที่่เ� คยทำ�ำ กลุ่่�ม แม่บ่ ้้านยังั ไม่ไ่ ด้ย้ กเลิกิ แต่ไ่ ด้้นำ�ำ ไปรวมกับั กลุ่่�มของชำ�ำ ร่ว่ ย นอกจากนั้้น� ยังั มีปี ระเด็น็ ปัญั หาด้า้ นอื่น่� ๆ อาทิิ ด้า้ นผลประโยชน์ท์ ี่่เ� กิดิ จากการรวมกลุ่่�มยังั ขาดความชัดั เจน

การพฒั นาศักยภาพกล่มุ แมบ่ า้ นผผู้ ลิตผลิตภณั ฑ์ชุมชน โดยการมีสว่ นร่วมของชมุ ชนรว่ มพฒั นา 67 เขตหลกั ส่ี กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok อีีกทั้้ง� การบริหิ ารงานของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านยังั ไม่ม่ ีรี ะบบ และยังั ไม่ม่ ีกี ารออกกฎระเบีียบ 3 ของกลุ่่�มเพื่�่อทำำ�ให้้การบริิหาร จััดการภายในกลุ่่�มแม่่บ้้านเกิิดความชััดเจน การระดมทุุนเพื่อ่� พัฒั นากิจิ กรรมต่่าง ๆ ของกลุ่่�มยัังมีีค่่อนข้้างน้้อย ส่่วนด้้านการ ตลาดยังั ขาดกลไก และกลยุทุ ธ์ก์ ารตลาดที่่ม� ีปี ระสิทิ ธิภิ าพ ทำ�ำ ให้้ผลประกอบต่า่ งๆ ไม่เ่ ป็น็ ที่่จ� ููงใจ ขาดการพัฒั นารููปแบบผลิติ ภัณั ฑ์์ และบรรจุภุ ัณั ฑ์ใ์ ห้้มีีความสวยงาม ทัันสมัยั ขาดความหลากหลาย และกลุ่่�มแม่่บ้้านยังั ไม่่ได้้สร้้างตราสินิ ค้้าให้้เป็็นที่่� ยอมรัับโดยทั่่ว� ไป ทั้้�งนี้้ � จากการวิเิ คราะห์์ปััจจัยั ที่่�ส่ง่ ผลให้้ผลิติ ภัณั ฑ์์บางกลุ่่�มของ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านยกเลิิก หรืือแม้้บางกลุ่่�มจะไม่ไ่ ด้ย้ กเลิิกแต่่นับั ว่า่ ยัังประสบปัญั หาบาง ประการ อีีกทั้้ง� ยังั มีปี ระเด็น็ ปัญั หาและความต้้องการด้า้ นต่า่ งๆ ของชุมุ ชนที่่จ� ำำ�เป็น็ ต้้องได้้รัับการแก้้ไข อาทิิ ด้้านปััจจััยส่่วนประสมการตลาด ซึ่�่งประกอบด้้วย Product, Price, Place, Promotion People, Process, Physical Evidence, Packaging และ Power (Kotler, P., & Keller, K. L., 2016) โดยในปีี พ.ศ. 2560-ปััจจุุบันั การรวมกลุ่่�มกัันทำ�ำ ผลิิตภัณั ฑ์์เริ่�มประสบปััญหาหลายประการ ซึ่ง�่ สาเหตุุของปัญั หาของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านเป็น็ สาเหตุจุ ากปัญั หาจริิง อาทิิ การมีเี วลาว่า่ ง ไม่่ตรงกััน สมาชิกิ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านส่่วนใหญ่่ชราภาพ และมีบี างรายเสีียชีีวิติ ส่ง่ ผลให้้ ความร่ว่ มมืือในการทำำ�ผลิติ ภัณั ฑ์ต์ ่า่ ง ๆ เริ่ม� ลดน้้อยลงจนกระทั่่ง� ปัจั จุบุ ันั เหลืือเพีียง บางครอบครัวั ที่่ย� ังั คงยึดึ การทำำ�อาชีีพดังั กล่า่ ว ดังั นั้้น� คำำ�ถามการวิจิ ัยั คืือการพัฒั นา ศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชน ร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุงุ เทพมหานคร ควรเป็น็ อย่า่ งไร กลุ่่�มผู้ว�้ ิจิ ัยั จึงึ เห็น็ ถึงึ ความ จำ�ำ เป็น็ ในการพัฒั นาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน โดยการสร้้างองค์ค์ วามรู้เ้� พื่อ�่ พัฒั นา และต่อ่ ยอดความรู้ห้� รืือความเชี่ย� วชาญเดิมิ ที่่ม� ีอี ยู่�ให้้สามารถพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ใ์ ห้้มีี คุุณภาพ มาตรฐาน ด้้วยการจััดประชุุมระดมสมอง การศึึกษาดููงาน การเชิิญ วิทิ ยากรมาบรรยายพิเิ ศษ เพื่อ�่ สร้้างแนวคิดิ ในการพัฒั นา ปรับั ปรุงุ ผลิติ ภัณั ฑ์ ์ อีีกทั้้ง� เพื่�่อสามารถกำ�ำ หนดกลยุุทธ์์การตลาดเพื่�่อแข่่งขัันได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ อัันจะ ส่ง่ ผลให้้กลุ่่�มแม่บ่ ้้านชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นาสามารถพึ่่ง� พาตนเองได้้ สามารถร้้อยรัดั คนใน ชุมุ ชนให้้อยู่�ร่วมกันั อย่า่ งมีีความสุขุ อันั จะนำ�ำ ไปสู่�การเป็น็ พลเมืืองที่่ม� ีีคุณุ ภาพของ ประเทศสืืบต่่อไป

68 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 วัตถปุ ระสงค์ 1. เพื่่�อศึึกษาปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภััณฑ์์ชุมุ ชน ชุุมชนร่่วมพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุุงเทพมหานคร 2. เพื่อ่� ศึกึ ษาปัจั จัยั ด้า้ นการตลาดที่่ม� ีผี ลต่อ่ การพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ก์ ลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ผู้้�ผลิิตผลิติ ภััณฑ์ช์ ุุมชนร่่วมพััฒนา เขตหลักั สี่� กรุงุ เทพมหานคร 3. เพื่อ�่ ศึกึ ษารููปแบบการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน โดยการมีีส่ว่ นร่่วมของชุุมชนร่ว่ มพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุงุ เทพมหานคร 3 ทบทวนวรรณกรรม แนวคิดิ ทฤษฎีีเกี่ย� วกับั ศักั ยภาพในการปฏิบิ ัตั ิงิ าน อภิสิ รา ชุ่่�มจิติ ร และคณะ (2557) ได้ก้ ล่า่ วถึงึ ความหมายและปัจั จัยั ที่่ม� ีผี ลต่อ่ ศักั ยภาพในการปฏิบิ ัตั ิงิ าน โดย อ้้างถึงึ ความหมายของศักั ยภาพ David C. McClelland (2557, อ้้างถึงึ ใน อภิสิ รา ชุ่่�มจิติ ร และคณะ, 2557) กล่่าวว่า่ Competency คืือ บุคุ ลิิกลักั ษณะที่่ซ� ่อ่ นอยู่� ภายใต้้ปัจั เจกบุคุ คล ซึ่ง�่ สามารถผลักั ดันั ให้้ปัจั เจกบุคุ คลนั้้น� สร้้างผลการปฏิบิ ัตั ิงิ าน ที่่ด� ีีหรืือตามเกณฑ์์ในงานที่่�ตนรับั ผิดิ ชอบ ศักั ยภาพ คืือ คุณุ ลัักษณะเชิิงพฤติกิ รรม ที่่�เป็็นผลมาจากความรู้้� ทักั ษะ ความสามารถและคุณุ ลักั ษณะอื่น่� ๆ ที่่�ทำำ�ให้้บุุคคล สร้้างผลงานโดดเด่่นในองค์์กร ศัักยภาพ คืือ ความสามารถสููงสุุดที่่�คนคนหนึ่่�ง สามารถทำำ�ได้้ และศัักยภาพหมายถึึง ความสามารถสููงสุุดที่่�เป็็นไปได้้ของบุุคคล ถ้้าหากบุุคคลนั้้�นได้้รัับการบำำ�รุุงส่่งเสริิมอย่่างเต็็มที่่�และถููกทางทั้้�งทางกายและ ทางจิิต (พีีรญา ตั้้ง� สกุุล, 2553 : 6) ซึ่่ง� ตามแนวคิิดของ Mc Clelland ศักั ยภาพมีี องค์์ประกอบ 5 ส่่วน ดัังนี้้� 1) ความรู้้� คืือสาระสำ�ำ คััญที่่�ต้้องรู้�้ เช่่น ความรู้�้ด้้าน เครื่อ่� งยนต์์ เป็น็ ต้้น 2) ทักั ษะ คืือ สิ่่�งที่่ไ� ด้้จากความรู้้�และสามารถปฏิบิ ััติิได้้อย่่าง คล่่องแคล่ว่ ว่่องไว 3) ความคิดิ เห็น็ เกี่ย� วกับั ตนเอง คืือ เจตคติ ิ ค่า่ นิิยม ความคิดิ เห็็น เกี่�ยวกัับภาพลัักษณ์์ของตนหรืือสิ่�งที่่�เชื่�่อว่่าตนเองเป็็น เช่่น ความมั่่�นใจใน ตนเอง 4) บุุคลิกิ ลักั ษณะประจำำ�ตััวของบุุคคล เป็น็ สิ่่ง� ที่่�อธิิบายถึึงบุคุ คลนั้้�น เช่่น คนที่่�มีีลักั ษณะเป็็นผู้น้� ำ�ำ 5) แรงจููงใจ/เจตคติิ เป็น็ แรงจููงใจหรืือแรงขัับภายใน ซึ่่ง� ทำำ�ให้้บุคุ คลแสดงพฤติกิ รรมที่่ม�ุ่�งไปสู่�เป้า้ หมายหรืือความสำำ�เร็จ็ โดยผู้ว้� ิจิ ัยั ได้้นำ�ำ มา ประยุกุ ต์ใ์ ช้้ในงานวิจิ ัยั ครั้้ง� นี้�้ โดยการพัฒั นาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านในชุมุ ชนตาม กรอบแนวความคิดิ ดังั นี้้� (ขจรศักั ดิ์� ศิิริมิ ัยั , ม.ป.ป. : 1-4)

การพัฒนาศกั ยภาพกลมุ่ แมบ่ ้านผผู้ ลติ ผลิตภัณฑช์ มุ ชน โดยการมีส่วนร่วมของชมุ ชนรว่ มพฒั นา 69 เขตหลกั สี่ กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok กรอบแนวคดิ การวิจัย ปัจั จัยั ที่ส�่ ่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพ กระบวนการ รููปแบบการพััฒนาศัักยภาพกลุ่�่ม 3 กลุ่�่มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน พัฒั นาศัักยภาพ แม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน ชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่่� กทม. -การประชุมุ โดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชน ปัจั จัยั ด้า้ นการตลาดที่ส�่ ่ง่ ผลต่อ่ การ แบบมีีส่ว่ นร่ว่ ม ร่่วมพัฒั นา เขตหลัักสี่� กทม. พัฒั นาผลิติ ภัณั ท์ก์ ลุ่ม�่ แม่บ่ ้า้ นผู้ผ�้ ลิติ -การฝึึกอบรม -ความรู้้� ผลิติ ภัณั ฑ์์ชุมุ ชน ชุุมชนร่่วมพัฒั นา -การสอนงาน -ทัักษะ เขตหลัักสี่่� กทม. -การศึกึ ษาดููงาน -ความคิิดเห็็นเกี่่ย� วกับั ตนเอง การพััฒนาศัักยภาพกลุ่�่มแม่่บ้้าน -บุุคลิกิ ภาพลักั ษณะ ผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีี ประจำำ�ตัวั ของบุุคคล ส่่วนร่ว่ มของชุมุ ชนร่่วมพััฒนา เขต -แรงจููงใจ / เจตคติิ หลักั สี่่� กทม. รูปู ที่่� 1 กรอบแนวคิิดการวิจิ ััย ระเบยี บวธิ วี ิจยั การวิิจััยครั้้�งนี้�้เป็็นการวิิจััยเชิิงคุุณภาพ ซึ่่�งเป็็นการวิิจััยเพื่่�อท้้องถิ่�น ผ่่าน ขั้�นตอนกระบวนการทำำ�วิิจััยแบบมีีส่่วนร่่วมของคนในชุุมชน โดยมีีผู้�ให้้ข้้อมููลที่่� สำำ�คัญั คืือ กลุ่่�มแม่่บ้้าน ปราชญ์ช์ าวบ้้าน หน่่วยงานภาครััฐและหน่ว่ ยงานภาค เอกชน โดยใช้้วิิธีีการรวบรวมข้้อมููล 2 วิธิ ีี คืือ โดยการสัมั ภาษณ์เ์ ชิิงลึึกผู้ท้� ี่่ม� ีีส่ว่ น เกี่�ยวข้้อง โดยการสัมั ภาษณ์์จากบุุคลากร 3 กลุ่่�ม คืือ กลุ่่�มแม่บ่ ้้าน และปราชญ์์ ชาวบ้้าน หน่่วยงานภาครััฐ และหน่่วยงานภาคเอกชน จำ�ำ นวน 10 คน โดยการ เลืือกบุุคคลผู้้ใ� ห้้ข้้อมููลสำ�ำ คััญโดยใช้้เทคนิคิ Snow Ball ในการสัมั ภาษณ์์ ใช้้เครื่�่อง มืือแบบสััมภาษณ์์แบบกึ่ �งมีีโครงสร้้างเพื่�่อเป็็นแนวทางในการสััมภาษณ์์อย่่างเป็็น ทางการ และอีีกวิธิ ีีหนึ่่ง� คืือ การประชุมุ กลุ่่�มสนทนา จัดั การประชุมุ ร่ว่ มกันั ระหว่า่ ง หน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้อง ผู้�้นำำ�ชุุมชน กลุ่่�มแม่่บ้้าน และข้้อมููลทุุติิยภููมิิ ได้้จากการ ทบทวนเอกสารต่่าง ๆ ที่่�เกี่�ยวข้้อง ซึ่่�งการวิิจััยครั้้�งนี้�้ได้้ทำ�ำ การศึึกษาในประเด็็น แนวทางในการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิติ ภัณั ฑ์์ชุมุ ชน

70 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวทิ ยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 กลุ่่�มผู้�้วิิจััยใช้้วิิธีีการรวบรวมข้้อมููล ดัังนี้�้ การสััมภาษณ์์เชิิงลึึก การสนทนา กลุ่่�ม การรับั ฟัังความคิดิ เห็็น การอบรมให้้ความรู้�้ และการศึึกษาดููงาน และการ วิิเคราะห์ข์ ้้อมููลใช้้เทคนิิค การวิิเคราะห์์สภาพแวดล้้อม การวิเิ คราะห์์ SWOT และ การวิิเคราะห์ส์ิ่ง� แวดล้้อมมหภาค โดยกลุ่่�มผู้�้วิจิ ัยั ได้้กำ�ำ หนดขั้้�นตอนการดำ�ำ เนินิ งาน แบ่่งตามการดำำ�เนิินงานวิิจััยที่่�ได้้ลงมืือปฏิิบััติิ เพื่่�อตอบวััตถุุประสงค์์ของการวิิจััย โดยมีรี ายละเอีียด 7 ขั้้น� ตอน คืือ ขั้้น� ตอนที่่� 1 การกำำ�หนดโจทย์์และการสร้้างกลุ่่�ม ผู้้�วิิจััย การเลืือกประเด็็นวิิจััย การสร้้างกลุ่่�มผู้้�วิิจััย และการพััฒนาโจทย์์การวิิจััย และการออกแบบโครงร่่างการวิิจััย ขั้้�นตอนที่่� 2 การประชุุมชี้�้แจงโครงการวิิจััย 3 ขั้�นตอนที่่� 3 ศึึกษาบริิบทพื้้�นที่่� ความเป็็นมาของการจััดตั้้�งกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภััณฑ์ช์ ุมุ ชน ขั้้�นตอนที่่� 4 ศึกึ ษาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน และปัจั จััยที่่�ส่ง่ ผล ต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ขั้้น� ตอนที่่� 5 ศึกึ ษา ปััจจััยด้้านการตลาดที่่�ส่่งผลต่่อการผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน โดยการมีีส่ว่ นร่ว่ มของชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา ขั้้น� ตอนที่่� 6 ขั้้น� ตอนการ เรีียนรู้้� ได้แ้ ก่่ การอบรม การให้้ความรู้�้ และการศึกึ ษาดููงาน และขั้น� ตอนที่่� 7 ศึกึ ษา รููปแบบการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนโดยการมีีส่ว่ นร่ว่ ม ของชุมุ ชนร่่วมพัฒั นา ผลการวิจัย ผลการวิิจัยั ได้้นำำ�เสนอโดยเรีียงตามลำ�ำ ดัับวัตั ถุุประสงค์์ ดัังนี้้� 1. ผลการวิิเคราะห์์ปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน ผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน ชุุมชนร่่วมพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุุงเทพมหานคร ผลการ วิิเคราะห์์พบว่่า ปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิต ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา จากการดำ�ำ เนินิ การวิจิ ัยั ตามขั้้น� ตอนต่า่ ง ๆ โดย การลงพื้้�นที่่�วิิจััย การสัังเกตแบบมีีส่่วนร่่วมและไม่่มีีส่่วนร่่วม การสนทนา การ สััมภาษณ์ก์ ลุ่่�มแม่บ่ ้้านและคนในชุุมชน การรวบรวมเอกสารต่่าง ๆ ที่่เ� กี่ย� วข้้องนำ�ำ ไปสู่�การวิิเคราะห์จ์ ุดุ แข็ง็ จุดุ อ่่อน โอกาสและข้้อจำำ�กัดั ทำ�ำ ให้้ทราบปััจจัยั ที่่�ส่่งผล ต่่อการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนร่่วมพััฒนา พบว่่า มีี 7 ด้า้ น ดัังนี้้� 1) ด้า้ นปััจจััยส่ว่ นบุุคคล คืือ อายุุ พบว่่า กลุ่่�มแม่บ่ ้้านส่่วนใหญ่่อายุุ

การพฒั นาศักยภาพกลุ่มแม่บา้ นผผู้ ลติ ผลติ ภณั ฑ์ชมุ ชน โดยการมสี ่วนรว่ มของชุมชนร่วมพัฒนา 71 เขตหลักสี่ กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok ค่่อนข้้างมาก โดยมีีอายุุระหว่่าง 60-75 ปีี มีีความอ่่อนล้้า หมดเรี่�ยวแรงและมีี 3 ปัญั หาสุขุ ภาพ จำำ�เป็น็ ต้้องพบแพทย์บ์ ่อ่ ยครั้้ง� อีีกทั้้ง� ต้้องดููแลลููกหลาน ทำ�ำ งานบ้้าน ทำำ�ภารกิิจส่่วนตััว การเข้้างานสังั คม ช่่วยงานบุญุ งานกุศุ ล ทำำ�ให้้ไม่ม่ ีเี วลาที่่�จะทำ�ำ กิิจกรรมต่่าง ๆ ร่่วมกัับกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน จึึงส่่งผลต่่อการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ผู้�้ผลิติ ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน 2) ด้า้ นขั้้�นตอนการผลิติ การผลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์์บางประเภท มีีความยุ่่�งยาก ซัับซ้้อน จำำ�เป็็นต้้องอาศััยฤดููกาล และใช้้เวลามาก โดยการทำำ� ผลิิตภััณฑ์์ที่่�มีีคุุณภาพ มีีขั้�นตอนที่่�ยุ่�งยากทำำ�ให้้กลุ่่�มแม่่บ้้านเริ่�มลดจำ�ำ นวนการทำำ� 3) ด้้านการบริิหารจััดการ ชุุมชนขาดความรู้�้ ความเข้้าใจด้้านการบริิหารจััดการ จึงึ ส่ง่ ผลต่อ่ ความรวดเร็ว็ ในการผลิติ และความประหยัดั การใช้้เวลาว่า่ งเพื่อ่� ร่ว่ มกันั ทำำ�การผลิิตไม่่ตรงกััน ส่่งผลต่่อความล่่าช้้าในการทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ อีีกทั้้�งยัังไม่่มีี กฎระเบีียบเพื่่�อเป็็นหลัักยึึดในการดำ�ำ เนิินการผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน 4) ด้้านผล ตอบแทน เนื่อ�่ งจากไม่่มีกี ารกำำ�หนดกฎเกณฑ์ก์ ารแบ่ง่ ผลตอบแทน ทำำ�ให้้การแบ่่ง ผลตอบแทนต่่างๆ ไม่ช่ ัดั เจน และไม่ส่ ามารถประมาณการรายได้้ เพื่่�อนำ�ำ มาเลี้้ย� ง ดููครอบครััวได้อ้ ย่า่ งชััดเจน 5) ด้้านแรงจููงใจและขวััญกำ�ำ ลังั ใจ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านมีีความ กัังวลใจเรื่�่องที่่�อยู่ �อาศััย จากการขอเวนคืืนพื้้�นที่่�บ้้านที่่�รุุกล้ำ�ำ�แนวริิมคลองเปรม ประชากรทำ�ำ ให้้กลุ่่�มแม่บ่ ้้านกังั วลใจ ขาดขวัญั กำำ�ลังั ใจในการประกอบอาชีีพ รวมทั้้ง� การรวมกลุ่่�มเพื่�่อทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ต่่างๆ 6) ด้้านการตลาด กลุ่่�มแม่่บ้้านขาดความรู้�้ ความเข้้าใจด้า้ นการตลาด อาทิิ ด้า้ นการพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ใ์ ห้้ทันั สมัยั และแตกต่า่ ง จากคู่�แข่่งขััน การออกแบบผลิิตภััณฑ์์ที่่�สอดคล้้องกัับพฤติิกรรมผู้�้บริิโภค วิิธีีการ ยืืดอายุุผลิิตภััณฑ์์ การบรรจุุภััณฑ์์ที่่�สวยงามทัันสมััย ช่่องทางการจััดจำำ�หน่่ายที่่� หลากหลาย การสร้้างเครืือข่่ายเพื่�่อการจำำ�หน่่ายในหลายพื้้�นที่่� และการส่่งเสริิม การตลาดที่่�สามารถจููงใจกลุ่่�มลููกค้้าเป้า้ หมาย และ 7) ด้า้ นค่า่ นิิยม ลููกหลานของ กลุ่่�มแม่่บ้้านที่่�อายุุยัังน้้อย ไม่่สนใจทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน แต่่นิิยมทำ�ำ งานโรงงาน อุตุ สาหกรรม บริษิ ัทั เอกชน หรืือหน่ว่ ยงานราชการมากกว่า่ เนื่อ่� งจากเห็น็ ว่า่ สังั คม ให้้การยอมรัับมากกว่า่ 2. ผลการวิิเคราะห์์ปััจจััยด้้านการตลาดที่่�มีผี ลต่่อการพััฒนาผลิิตภััณฑ์์กลุ่่�ม แม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุงุ เทพมหานคร พบว่า่ ปัจั จัยั ด้้านการตลาดซึ่่ง� ประกอบด้้วย ส่ว่ นประสมการตลาดทั้้�ง 9 P’s ได้้แก่่ Product,

72 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 Price, Place, Promotion, People, Process, Physical Evidence, Packaging และ Power ของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้ผ� ลิติ ผลิิตภััณฑ์์ชุมุ ชนเขตหลักั สี่� มีปี ระเด็น็ ต่่าง ๆ ดัังนี้้� 1) Product หรืือผลิิตภััณฑ์โ์ ดยเฉพาะของชำ�ำ ร่ว่ ย ได้้แก่ ่ พิิมเสน ยัังมีีปััญหา ด้า้ นการพัฒั นารููปลักั ษณ์ผ์ ลิติ ภัณั ฑ์ท์ ี่่ย� ังั ไม่ส่ วยงาม ขาดความแปลกใหม่่ ไม่ม่ ีีความ แตกต่่างจากคู่�แข่ง่ ขันั ในท้อ้ งตลาด 2) Price การกำำ�หนดราคาของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านยังั ไม่ไ่ ด้้มาตรฐาน โดยเป็็นการกำำ�หนดราคาที่่�ยังั ไม่่มีีการคำ�ำ นวณเพื่่�อทราบจุดุ คุ้้�มทุุน และเป็น็ การกำ�ำ หนดราคาแบบราคาตลาดทั่่ว� ๆ ไป 3) Place การจัดั จำ�ำ หน่า่ ย กลุ่่�ม แม่่บ้้านยัังขาดการติิดต่่อประสานงานเพื่่�อขยายช่่องทางการจำ�ำ หน่่ายให้้กว้้างขึ้�น 3 4) Promotion การส่ง่ เสริมิ การตลาด กลุ่่�มแม่บ่ ้้านยังั ขาดการวางแผนการส่ง่ เสริมิ การตลาดที่่ท� ันั สมัยั อาทิิ การใช้้สื่อ�่ ออนไลน์ช์ ่ว่ ยในการประชาสัมั พันั ธ์ท์ ำำ�ให้้สินิ ค้้า ไม่่เป็น็ ที่่�รู้จ�้ ักั หรืือเป็็นที่่ย� อมรับั โดยทั่่ว� ไป 5) People คืือ บุคุ ลากร ซึ่่�งสมาชิิกของ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านหลายรายเป็็นผู้ส้� ููงวัยั เริ่ม� เจ็บ็ ป่่วย เสีียชีีวิติ และบางรายมีีภารกิจิ ใน การดููแลครอบครััว จึงึ ไม่่มีีเวลาในการทำำ�ผลิิตภัณั ฑ์อ์ ย่า่ งต่อ่ เนื่อ�่ ง ทำำ�ให้้ขาดกำ�ำ ลััง คนในการจัดั ทำำ� อีีกทั้้ง� ต้้องการคนรุ่่�นใหม่เ่ พื่อ่� ทำำ�การสื่อ่� สารการตลาดด้้วยรููปแบบ ใหม่่ ๆ เพื่�่อเข้้าถึึงกลุ่่�มเป้้าหมาย 6) Process คืือ ด้า้ นการกระบวนการการทำำ� ผลิิตภััณฑ์์บางประเภทซึ่่�งมีีขั้�นตอนการทำ�ำ ที่่�ยุ่�งยาก ซัับซ้้อน และผลิิตภััณฑ์์บาง ประเภทต้้องใช้้ความพิถิ ีีพิถิ ัันในการทำ�ำ และจำ�ำ เป็็นต้้องอาศัยั ฤดููกาลที่่เ� อื้อ� ต่่อการ ทำ�ำ จึึงส่่งผลต่่อการทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ 7) Physical Evidence คืือ ด้้านลัักษณะทาง กายภาพ สภาพแวดล้้อมโดยทั่่ว� ไปภายในชุมุ ชนยังั ไม่จ่ ููงใจให้้ลููกค้้าเข้้ามาซื้อ� สินิ ค้้า 8) Packaging คืือ บรรจุุภัณั ฑ์ย์ ัังขาดการพััฒนาบรรจุภุ ััณฑ์ใ์ ห้้สวยงาม ทัันสมััย ขาดความแตกต่า่ ง และความคิิดสร้้างสรรค์์ และ 9) Power คืือ ด้้านเครืือข่า่ ย หรืือการให้้ความช่ว่ ยเหลืือจากพันั ธมิติ ร กลุ่่�มแม่บ่ ้้านมีเี ครืือข่า่ ยเพื่อ�่ สนับั สนุนุ และ ส่่งเสริิมการจำำ�หน่่ายผลิิตภััณฑ์์ของกลุ่่�มแม่่บ้้านยัังไม่่กว้้างมากนััก ทำำ�ให้้การ ประสานงาน การขอความร่ว่ มมืือ หรืือการอำำ�นวยความสะดวกด้า้ นต่า่ ง ๆ ยังั ขาด ประสิิทธิิภาพ 3. ผลการวิิเคราะห์์รููปแบบการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิต ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนร่่วมพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุงุ เทพมหานคร พบว่า่ ผลจากการดำำ�เนินิ กิจิ กรรมต่า่ ง ๆ สามารถกำำ�หนดรููปแบบ

การพัฒนาศกั ยภาพกลมุ่ แม่บา้ นผู้ผลิตผลติ ภัณฑ์ชมุ ชน โดยการมีส่วนร่วมของชมุ ชนรว่ มพัฒนา 73 เขตหลกั ส่ี กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok การพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของ 3 ชุุมชนร่่วมพััฒนา ซึ่่�งประกอบด้้วยองค์์ประกอบที่่�สำำ�คัญั 3 ส่ว่ น ตามทฤษฎีีระบบ (System theory) คืือ องค์์ประกอบการพััฒนาศักั ยภาพ (Input) กระบวนการ พััฒนาศัักยภาพโดยการมีีส่่วนร่่วม (Process) และศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน (Output) มีีรายละเอีียด ดัังนี้้� องค์์ประกอบที่่� 1 องค์์ประกอบการพััฒนาศัักยภาพโดยการมีีส่่วนร่่วม ได้้แก่่ การประชุุมแบบมีีส่่วนร่่วม การฝึึกอบรม การสอนงาน และการศึึกษาดูู งาน การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนโดยการมีีส่ว่ นร่ว่ มของ ชุมุ ชนร่่วมพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุุงเทพมหานคร มีอี งค์์ประกอบที่่�สำ�ำ คัญั 4 ประการ คืือ ภููมิปิ ัญั ญาชาวบ้้านในชุุมชน ผู้้�นำ�ำ สมาชิิกในชุุมชน วััสดุแุ ละอุุปกรณ์์ เงินิ ทุุน และการบริิหารจััดการ โดยมีีรายละเอีียด ดัังนี้�้ 1) ภููมิิปััญญาชาวบ้้านในชุุมชน ผู้น้� ำำ� สมาชิกิ ในชุุมชนจากการดำ�ำ เนินิ การกิจิ กรรมต่า่ ง ๆ พบว่า่ ชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา เขตหลักั สี่� กรุงุ เทพมหานคร มีีบุคุ คลที่่ม� ีภี ููมิปิ ัญั ญาชาวบ้้าน มีีความรู้ค�้ วามสามารถ ในการถ่่ายทอดสู่่�สมาชิิกในชุุมชนได้้ เป็็นเอกลัักษณ์์ซึ่�่งสามารถเพิ่่�มรายได้้ให้้แก่่ ชุมุ ชนและสมาชิกิ และเป็น็ การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ได้้อย่า่ งยั่ง� ยืืน 2) วัสั ดุแุ ละอุุปกรณ์์ หากได้้รัับการสนับั สนุนุ ด้า้ นวัสั ดุแุ ละอุปุ กรณ์์ ต่า่ ง ๆ ที่่ใ� ช้้ในการผลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนจะทำ�ำ ให้้ผลิติ ภัณั ฑ์ม์ ีีคุณุ ภาพและมาตรฐาน ยิ่ง� ขึ้น� ซึ่ง่� เดิมิ เป็น็ การระดมจากกลุ่่�มสมาชิกิ แม่บ่ ้้าน จากหน่ว่ ยงานรัฐั จึงึ ทำ�ำ ให้้กลุ่่�ม สมาชิกิ แม่บ่ ้้านมีีข้อจำำ�กัดั หากสร้้างเครืือข่า่ ยความช่ว่ ยเหลืือทั้้ง� ในและนอกชุมุ ชน จะทำ�ำ ให้้สามารถพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านได้้ 3) เงินิ ทุุนถืือว่่าเป็็นประเด็น็ ที่่�สำ�ำ คััญในการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน เนื่�่องจาก วััสดุุอุุปกรณ์์และวััตถุุดิิบในการผลิิตในท้้องถิ่ �นไม่่มีีเป็็นชุุมชนเมืือง จึึงจำำ�เป็็นต้้อง ระดมเงินิ ทุุนมาสนับั สนุนุ กระบวนการผลิิต โดยปัจั จุุบัันกลุ่่�มแม่บ่ ้้านมีกี ารรวมตัวั จัดั ตั้้ง� สหกรณ์์ออมทรัพั ย์ใ์ นชุุมชน เพื่�อ่ เก็บ็ ออมและระดมทุนุ และ 4 ) การบริหิ าร จัดั การ การพัฒั นาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านที่่ส� ำำ�คัญั มาจากการบริหิ ารจัดั การของ คณะกรรมการชุุมชนซึ่ง�่ มีีผู้น� ำำ�ที่่เ� ข้้มแข็ง็ ประกอบกับั ความร่ว่ มมืือของสมาชิกิ การ มีีส่ว่ นร่ว่ มของสมาชิกิ การทำ�ำ งานเป็น็ ทีีม โดยคณะกรรมการได้ม้ ีกี ารวางแผน การ ดำำ�เนิินงาน และการควบคุุมที่่�ดีีจะทำำ�ให้้การดำำ�เนิินงานของคณะกรรมการบรรลุุ ผลสำ�ำ เร็็จได้้

74 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวทิ ยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 องค์์ประกอบที่่� 2 กระบวนการการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนโดยการมีีส่ว่ นร่ว่ มที่่ส� ำำ�คัญั คืือ การประชุมุ แบบมีีส่ว่ นร่ว่ ม การฝึกึ อบรม การสอนงาน และการศึึกษาดููงาน มีีรายละเอีียด ดังั นี้�้ 1) การประชุมุ แบบ มีีส่่วนร่่วม เป็น็ กระบวนการที่่ช� ุุมชนร่่วมพััฒนาใช้้ในการระดมสมอง แลกเปลี่�ยน เรีียนรู้�้ เพื่่�อการวางแผน การดำ�ำ เนิินงาน และการควบคุุมภายในชุุมชนด้้วยการ ประชุมุ ในรููปของคณะกรรมการที่่ม� ีีโครงสร้้างหน้้าที่่ช� ัดั เจน 2) การฝึึกอบรม โดย กระบวนการฝึกึ อบรมจะเป็น็ การเพิ่่ม� พููนความรู้แ�้ ละการปฏิบิ ัตั ิใิ ห้้สมาชิกิ ในชุมุ ชน เกิิดเป็็นความรู้้�ความสามารถมีีศัักยภาพที่่�สููงขึ้�น ที่่�สำำ�คััญเพิ่่�มจำ�ำ นวนคนที่่�มีีความ 3 สามารถผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน ประหยัดั เวลาและลดต้้นทุุน โดยการเชิิญวิิทยากร เฉพาะด้า้ นมาอบรมให้้ความรู้�้ ซึ่ง่� หากสมาชิกิ ในชุมุ ชนมีกี ารฝึกึ ปฏิบิ ัตั ิจิ นเกิดิ ความ รู้ ้� ความชำำ�นาญและมีีสูตรลับั เฉพาะที่่เ� ป็น็ ของตนเอง และการได้้รับั การอบรมเพื่อ�่ ให้้ความรู้้�ในการทำำ�ผลิติ ภัณั ฑ์ต์ ่า่ ง ๆ เป็็นระยะ ๆ เกิิดความสมัคั รสมานสามัคั คีีใน ชุุมชน ก่่อให้้เกิิดการแลกเปลี่ �ยนเรีียนรู้้�ร่่วมกัันระหว่่างกลุ่่�มแม่่บ้้านภายในชุุมชน 3) การสอนงาน ที่่�ชุุมชนร่่วมพััฒนาจะใช้้การสอนงานหรืือการให้้คำำ�ปรึึกษาจาก บุคุ คลที่่เ� ป็น็ สมาชิกิ ในชุมุ ชน มีีความสนิทิ สนมเป็น็ การถ่า่ ยทอดภููมิปิ ัญั ญาระหว่า่ ง สมาชิิกในชุุมชน และ 4) การศึึกษาดููงานเพื่่�อเป็็นการศึึกษาตััวอย่่างด้้านต่่าง ๆ อาทิิ การบริหิ ารจััดการ การตลาด บรรจุุภััณฑ์์ เป็็นต้้น เป็็นแนวคิดิ ต่่อยอดในการ พััฒนาผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน และเป็็นแรงจููงใจ แรงกระตุ้�น เพื่่�อให้้เกิิดการพััฒนา ศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน องค์ป์ ระกอบที่่� 3 ศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน การพัฒั นาที่่ก� ่อ่ ให้้เกิดิ ศักั ยภาพ ของกลุ่่�มแม่่บ้้าน ประกอบด้้วย ความรู้�้ ทัักษะ ความคิิดเห็็นเกี่�ยวกัับตนเอง บุุคลิกิ ลัักษณะประจำำ�ตััวของบุุคคล และแรงจููงใจ มีรี ายละเอีียด ดังั นี้้� 1) ความรู้�้ หลัังจากกลุ่่�มแม่่บ้้านผ่่านกระบวนการพััฒนา ได้้แก่่ การประชุุมแบบมีีส่่วนร่่วม การฝึึกอบรม การสอนงาน และการศึึกษาดููงาน ได้้รัับความรู้�้ด้้านการทำ�ำ พิมิ เสน น้ำำ�� และการทำำ�ดอกไม้้ประดิษิ ฐ์์ 2) ทักั ษะ เมื่อ่� กลุ่่�มแม่บ่ ้้านผ่า่ นกระบวนการพัฒั นา ทำ�ำ ให้้กรรมการและสมาชิกิ ในชุมุ ชนได้้รับั ความรู้เ้� กิดิ ทักั ษะสามารถปฏิบิ ัตั ิไิ ด้อ้ ย่า่ ง คล่อ่ งแคล่ว่ ว่อ่ งไว และกระตืือรืือร้้น 3) ความคิดิ เห็็นเกี่ย� วกัับตนเอง เป็น็ เจตคติิ ค่่านิยิ ม ความคิิดเห็็น เกี่ย� วกัับภาพลักั ษณ์ข์ องตนหรืือสิ่�งที่่�เชื่่อ� ว่า่ ตนเองเป็น็ โดย

การพัฒนาศักยภาพกลุ่มแม่บา้ นผู้ผลติ ผลติ ภัณฑ์ชมุ ชน โดยการมีส่วนรว่ มของชุมชนรว่ มพัฒนา 75 เขตหลกั ส่ี กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok กลุ่่�มแม่่บ้้านมีีความมั่่น� ใจในตนเอง กล้้าแสดงออกในที่่�สาธารณะ และแสดงความ คิิดเห็น็ มากขึ้น� 4) บุุคลิกิ ลัักษณะ สมาชิกิ ในชุุมชน มีีลักั ษณะเป็น็ ผู้้�นำำ�มีีจำ�ำ นวนที่่� มากขึ้น� พฤติิกรรมเป็็นแกนนำ�ำ ในการผลิติ ผลิิตภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน และ 5) แรงจููงใจ เป็น็ แรงขับั ภายใน ซึ่ง�่ ทำ�ำ ให้้กลุ่่�มแม่บ่ ้้านแสดงพฤติกิ รรมที่่�มุ่�งไปสู่่�ความสำ�ำ เร็็จที่่ม� ีีความ ชััดเจนขึ้้�น โดยมีีเป้า้ หมายที่่�จะพัฒั นาผลิติ ภััณฑ์์ชุุมชนให้้โดดเด่น่ เป็น็ ที่่�รู้�จ้ ักั การอภปิ รายผล 3 ผลการวิิจััย พบว่่า ปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน ผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภััณฑ์์ชุุมชน ชุุมชนร่ว่ มพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุงุ เทพมหานคร โดยปััจจััย ที่่ส� ่่งผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพฯ ด้า้ นหนึ่่ง� ได้้แก่่ อายุุ เนื่อ�่ งจากกลุ่่�มแม่บ่ ้้านส่่วน ใหญ่อ่ ายุคุ ่อ่ นข้้างมาก ส่ง่ ผลต่อ่ การเข้้าร่ว่ มกลุ่่�มเพื่อ่� ทำำ�ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน สอดคล้้อง กับั ผลการศึึกษาของ ศักั ดิ์ศ� ิิริ ิ นัันตะสุุข และคณะ (2550) ทำำ�การวิิจััยเรื่�อ่ ง การ พััฒนาศัักยภาพสิ่่�งทอชุุมชน จัังหวััดชััยภููมิิ ผลการวิิจััยพบว่่า ปัจั จัยั ที่่ม� ีีผลต่อ่ การ พััฒนาศัักยภาพสิ่่�งทอชุุมชนจัังหวััดชััยภููมิิ ที่่�สำ�ำ คััญ คืือ ปััจจััยการผลิิตยัังขาด ประสิทิ ธิิภาพโดยเฉพาะเส้้นไหม ปััจจัยั ด้้านทรััพยากร ธรรมชาติ ิ ปััญหาเรื่�อ่ งภััย แล้้งในบางพื้้�นที่่�ทำำ�ให้้มีีผลกระทบต่่อหม่่อนที่่�จะนำ�ำ มาเลี้�้ยงไหม ปััจจััยด้้าน ทรััพยากรบุุคคล แรงงานที่่�มีีคุุณภาพส่่วนใหญ่เ่ ป็็นวััยครองเรืือน และวัยั สููงอายุุ มีี ทัักษะในการทอที่่�ปราณีีตนัับเป็็นจุุดแข็็งการพััฒนามาตรฐานผ้้าไหม แต่่ขาดคน รุ่่�นใหม่่ ขาดการออกแบบแปรรููปที่่�จะช่ว่ ยเพิ่่�มมููลค่า่ ขาดช่่างตัดั เย็็บผ้้าไหม ส่ว่ น ในระดัับธุรุ กิิจขาดนักั ออกแบบผ้้าไหม หรืือนัักพััฒนาผลิติ ภััณฑ์ ์ ทำำ�ให้้ขาดโอกาส ในการพัฒั นาความแตกต่า่ งของสิินค้้า ทั้้�งนี้เ�้ ป็น็ เพราะปัจั จััยส่่วนบุุคคลที่่�แตกต่่าง กัันนำำ�มาซึ่่�งการกระทำำ�ที่่�แตกต่่างกัันซึ่�่งเป็็นลัักษณะ พฤติิกรรมเฉพาะของตนเอง โดยปััจจััยด้้านนี้�้ เช่่น ความถนััดในด้้านต่่าง ๆ ลัักษณะทางกายภาพ ลัักษณะ บุคุ ลิกิ ภาพ อายุุ เพศ การศึกึ ษา และประสบการณ์ ์ จะทำำ�ให้้บุคุ คลมีีความต้้องการ ที่่จ� ะแสดงออกในลัักษณะใดลัักษณะหนึ่่�ง (พรรณราย ทรัพั ยประภา, 2534 : 25 – 26) ดัังนั้้�น ความพร้้อมทางกายภาพของบุุคคลจึึงมีีผลต่่อการมีีส่่วนร่่วมของ ประชาชน ซึ่ง�่ เป็น็ การมีีส่ว่ นร่ว่ มในทุกุ ขั้น� ตอน ได้แ้ ก่่ การร่ว่ มคิดิ วิเิ คราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจ วางแผน แก้้ปััญหา ประเมิินผล และร่่วมรัับผิิดชอบในผลของการพััฒนา ทั้้�งใน

76 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 รููปของบุุคคล กลุ่่�มบุคุ คล และองค์ก์ ร โดยทุุกขั้�นตอนต้้องเป็น็ ไปด้้วยความสมััคร ใจ ไม่ใ่ ช่ก่ ระทำ�ำ ด้้วยความเกรงใจหรืือถููกบังั คับั เพื่อ่� สร้้างความเชื่อ�่ มั่น� ในตนเอง มอง เห็น็ และตระหนักั ถึงึ ศักั ยภาพหรืือพลังั ความรู้ �้ ความสามารถของตนเอง เกิดิ ความ รู้้�สึึกเป็็นเจ้้าของชุุมชนและเจ้้าของงานพััฒนาชุุมชน (Sense of Belonging) ซึ่�่งเป็็นพื้้�นฐานสำำ�คััญในการดำ�ำ เนิินงานพััฒนาชุุมชนให้้ประสบความสำำ�เร็็จ (กรมการพััฒนาชุุมชน, 2527 : 55) ดัังนั้้น� จากข้้อค้้นพบที่่�ว่่า ปััจจััยทางกายภาพ ด้า้ นอายุุ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านส่ว่ นใหญ่อ่ ายุคุ ่อ่ นข้้างมาก ส่ง่ ผลต่อ่ การเข้้าร่ว่ มกลุ่่�มเพื่อ�่ ทำ�ำ ผลิิตภัณั ฑ์์ชุมุ ชน จึึงเป็น็ ปััจจััยสำ�ำ คัญั ที่่ต� ้้องนำำ�มาใช้้ในการพิจิ ารณาการมีีส่ว่ นร่่วม 3 ของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านและส่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์์ ชุุมชน ชุุมชนร่่วมพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุุงเทพมหานคร ส่่วนปััจจััยด้้านการตลาด ที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาผลิิตภััณฑ์์ของกลุ่่�มแม่่บ้้าน ผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนเกิิดจาก ผลิิตภััณฑ์์ยัังไม่่มีีความหลากหลาย ไม่่ทัันสมััย ไม่่แตกต่่างจากคู่�แข่ง่ ขันั และบรรจุุภััณฑ์์ยัังไม่่ทัันสมัยั ไม่ส่ วยงาม การจัดั รููปแบบ สถานที่่�จำำ�หน่่าย หรืือสภาพแวดล้้อมโดยทั่่ว� ไป ยังั ไม่่จููงใจให้้คนภายนอกมาเลืือก ซื้อ� ผลิติ ภัณั ฑ์ย์ ังั ไม่เ่ ป็น็ ที่่ร� ู้จ�้ ักั และไม่เ่ ป็น็ ที่่ย� อมรับั ของลููกค้้าเป้า้ หมาย กลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ยังั ไม่ม่ ีปี ระสบการณ์ใ์ นการใช้้สื่อ�่ ออนไลน์เ์ พื่อ�่ ช่ว่ ยในการประชาสัมั พันั ธ์์ การสื่อ่� สาร การตลาด ขาดเครืือข่า่ ยเพื่อ�่ ช่ว่ ยกระจายผลิติ ภัณั ฑ์์ เพื่อ�่ ทำำ�ให้้เป็น็ ที่่ร� ู้จ้� ักั ในวงกว้้าง สอดคล้้องกัับผลการวิิจัยั ของ นุุชจรีี ทิวิ าวััลย์์ และคณะ (2547) ได้้ทำำ�การศึกึ ษา การพััฒนากลุ่่�มอาชีีพสู่่�วิิสาหกิจิ ชุุมชนเข้้มแข็ง็ : กรณีีศึึกษากลุ่่�มอาชีีพแปรรููปน้ำำ�� ผลไม้้พร้้อมดื่ม่� ตำ�ำ บลชาวไทย จังั หวัดั จันั ทบุรุ ีี ผลการศึกึ ษา พบว่า่ การรวมตัวั ของ กลุ่่�มยังั ไม่เ่ หนีียวแน่น่ เท่า่ ที่่ค� วร ไม่ม่ ีกี ารกำำ�หนดแผนงานที่่ช� ัดั เจน ขาดการติดิ ตาม ตรวจสอบการดำ�ำ เนิินงานของกลุ่่�ม ในส่่วนการเสริิมสร้้างศัักยภาพแก่่กลุ่่�มอาชีีพ นั้้น� ควรมีกี ารสนับั สนุนุ ด้า้ นเงินิ ทุนุ ด้า้ นวิชิ าการ ด้า้ นวัสั ดุอุ ุปุ กรณ์ใ์ นการผลิติ และ ด้้านการตลาด การประชาสัมั พันั ธ์ ์ นอกจากนั้้น� ยัังสอดคล้้องกัับผลการศึกึ ษาของ ญาณััญฎา ศิิรภัทั ร์์ธาดา (2554) ได้้ศึึกษาวิจิ ััยเรื่�อ่ ง การพัฒั นากลยุทุ ธ์ก์ ารตลาด เพื่อ�่ สร้้างรายได้เ้ พิ่่ม� ให้้กับั ผู้ค้� ้้ารายย่อ่ ย เขตเทศบาลตํําบลศาลายา จังั หวัดั นครปฐม ผลการวิิจััย พบว่่า กลยุุทธ์์ รููปแบบ วิิธีีการแบบพิิเศษทางการตลาดเพื่่�อสร้้าง แรงดึึงดููดใจลููกค้้า คืือ การปรัับปรุุงสิินค้้าที่่�ขายและปรัับวิิธีีการขายให้้ตรงตาม

การพัฒนาศกั ยภาพกลุม่ แมบ่ ้านผ้ผู ลิตผลิตภณั ฑช์ ุมชน โดยการมีส่วนร่วมของชมุ ชนรว่ มพัฒนา 77 เขตหลักสี่ กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok ความต้้องการของลููกค้้า การหีีบห่อ่ บรรจุุภััณฑ์์ที่่�มีีสีีสัันสวยงาม ประทับั ใจ สื่่อ� ถึึง 3 เอกลัักษณ์์หรืืออััตลัักษณ์์ของชุุมชนศาลายา ตลาดเก่่าย้้อนยุุค ทั้้�งนี้�้เนื่�่องจาก ผลิิตภััณฑ์์เป็็นสิ่่�งที่่�ผู้�้ขายเสนอขายต่่อตลาดเพื่่�อให้้ผู้้�บริิโภคเกิิดความสนใจอยาก เป็็นเจ้้าของ และซื้�อมาเพื่�่ออุุปโภค อัันเป็็นการตอบสนองความต้้องการ คํําว่่า ผลิิตภััณฑ์์ มิิได้้มีีความหมายจํํากััดเพีียงวััตถุุที่่�มีีรูปร่่างจัับต้้องได้้เท่่านั้้�น แต่่ยััง หมายถึงึ บริกิ ารสถานที่่ � บุคุ คล แนวความคิดิ และพิจิ ารณาถึงึ ขอบเขตของคุณุ ภาพ ของบริกิ าร ระดับั ชั้น� ของบริกิ าร ตราสินิ ค้้า การรับั ประกันั และการบริกิ ารหลังั การ ขาย เนื่่�องจากผลิิตภััณฑ์์มีีความหมายรวมถึึงสิ่�ง ที่่�มีีคุุณค่่าที่่�เสนอขาย หรืือผล ประโยชน์ท์ ี่่ส� นองความต้้องการของผู้บ้� ริโิ ภคได้้ จึงึ จํําเป็น็ ที่่จ� ะต้้องพิจิ ารณา ถึงึ องค์์ ประกอบของผลิิตภัณั ฑ์์ (Product Component) ซึ่่�งมีีลักั ษณะสํําคัญั ที่่ส� ามารถ แบ่ง่ ออกได้เ้ ป็น็ 5 ส่ว่ น ได้แ้ ก่่ ผลิิตภััณฑ์์หลักั (Core Product) ผลิิตภัณั ฑ์์ทั่่�วไป (Generic Product) ผลิติ ภััณฑ์ท์ ี่่ค� าดหวังั (Expected Product) ผลิิตภััณฑ์์ควบ (Augmented Product) และ ผลิิตภััณฑ์ท์ ี่่�มีีศักั ยภาพในอนาคต (Kotler, 2016 : 434-438) อีีกทั้้�งหลัักสำำ�คััญของกลยุุทธ์์ด้้านบรรจุุภััณฑ์์ คืือ การออกแบบให้้ สวยงาม และโดดเด่น่ กว่่าผลิิตภััณฑ์์ ของคู่�แข่่งเมื่่อ� นำ�ำ ไปวางขาย ส่่วนในด้้านของ ร้้านค้้าออนไลน์์ กลยุทุ ธ์บ์ รรจุภุ ัณั ฑ์น์ ั้้น� จะรวมไปถึงึ เรื่อ่� งความปลอดภัยั ของสินิ ค้้า ในส่ว่ นของการจัดั ส่ง่ ด้้วย เพราะการส่ง่ สินิ ค้้าในระยะไกลนั้้น� อาจจะเกิดิ เหตุไุ ม่ค่ าด ฝัันขึ้้�นได้้ ดัังนั้้�นจึึงควรจััดการห่่อสิินค้้าให้้ดีีเพื่�่อป้้องกัันความเสีียหายที่่�จะเกิิดขึ้้�น ด้้วย สิ่่�งเหล่่านี้้�สามารถสร้้างความประทัับใจ และทำำ�ให้้ลููกค้้ามีีทััศนคติิที่่�ดีี และ การให้้ข้้อมููลข่า่ วสารเป็น็ กลยุทุ ธ์ท์ ี่่ม� ีีความสำ�ำ คัญั และเหมาะกับั ยุคุ สมัยั นี้ท้� ี่่ส� ามารถ ติิดต่่อสื่อ�่ สารถึึงกันั ได้อ้ ย่่างไร้้พรมแดน ทำำ�ให้้การรัับส่่งข้้อมููลข่า่ วสารต่่าง ๆ เป็็น ไปอย่า่ งรวดเร็ว็ โดยเฉพาะการขายสิินค้้าออนไลน์์ การให้้ข่่าวสาร โดยการโพสต์์ ประกาศ รวมไปถึึงการฝากขายสิินค้้า ซึ่่ง� ถืือเป็็นสิ่่�งที่่ข� าดไม่ไ่ ด้้ (กลยุุทธ์์การตลาด ที่่�เหมาะสม, 2561) รวมทั้้�ง โครงสร้้างของช่่องทางที่่ม� ีีส่ว่ นในการจัดั การเกี่�ยวกับั การอํํานวยความสะดวกในการได้้มาซึ่ง่� ผลิติ ภัณั ฑ์์ ซึ่ง่� อาจประกอบด้้วยสถาบันั และ กิิจกรรมในการเคลื่�่อนย้้ายผลิิตภััณฑ์์ไปยังั ตลาด ด้้วยการนํําผลิิตภััณฑ์ไ์ ปส่ง่ มอบ ให้้แก่่ลููกค้้าภายในระยะเวลาที่่�ลููกค้้าต้้องการ สภาพแวดล้้อมที่่�มีีการส่่งมอบการ บริิการ สถานที่่�ซึ่�่งบริิษััทและผู้้�บริิโภคเกิิดการแลกเปลี่�ยนและมีีปฏิิสััมพัันธ์์

78 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวทิ ยาลยั เกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 ซึ่่�งกัันและกััน รวมถึึงองค์์ประกอบอื่�่น ๆ ที่่�จัับต้้องได้้ที่�ช่่วยในการสื่่�อสารและ ประสิทิ ธิภิ าพของบริกิ าร ลักั ษณะทางกายภาพของบริกิ ารยังั รวมไปถึงึ สิ่ง� ที่่จ� ับั ต้้อง ได้้ที่�สื่�อ่ ถึงึ บริกิ าร อาทิิ โบรชัวั ร์ ์ หัวั จดหมาย นามบััตร รููปแบบรายงาน อุปุ กรณ์์ ต่า่ งๆ ในบางกรณีี รวมถึงึ อุปุ กรณ์อ์ ํํานวยความสะดวกในการนํําเสนอบริกิ าร ดังั นั้้น� จากข้้อค้้นพบที่่ว� ่า่ ปัจั จัยั ด้า้ นการตลาดที่่ม� ีผี ลต่อ่ การพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ข์ องกลุ่่�มแม่่ บ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนเกิดิ จาก ผลิติ ภัณั ฑ์ย์ ังั ไม่ม่ ีีความหลากหลาย ไม่ท่ ันั สมัยั ไม่แ่ ตกต่่างจากคู่�แข่ง่ ขันั และบรรจุุภััณฑ์์ยังั ไม่่ทัันสมััย ไม่่สวยงาม การจัดั รููปแบบ สถานที่่จ� ำำ�หน่า่ ย หรืือสภาพแวดล้้อมโดยทั่่ว� ไป ยัังไม่่จููงใจให้้คนภายนอกมาเลืือก 3 ซื้อ� ผลิติ ภัณั ฑ์ย์ ังั ไม่เ่ ป็น็ ที่่ร� ู้จ้� ักั และไม่เ่ ป็น็ ที่่ย� อมรับั ของลููกค้้าเป้า้ หมาย กลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ยังั ไม่ม่ ีปี ระสบการณ์ใ์ นการใช้้สื่อ่� ออนไลน์ช์ ่ว่ ยในการประชาสัมั พันั ธ์์ ในการสื่อ�่ สาร การตลาด ขาดเครืือข่า่ ยเพื่อ่� ช่ว่ ยกระจายผลิติ ภัณั ฑ์ ์สิ่่ง� ต่า่ งๆ เหล่า่ นี้จ�้ ึงึ เป็น็ แนวทาง สำ�ำ คัญั ที่่ช� ่ว่ ยในการพัฒั นาการตลาดของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ชุมุ ชน ร่่วมพััฒนาได้้ ส่ว่ นรููปแบบการพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน โดยการ มีีส่ว่ นร่ว่ มของชุมุ ชน ประกอบด้้วย 3 ส่ว่ น คืือ 1) องค์ป์ ระกอบการพัฒั นาศักั ยภาพ ได้้แก่่ ภููมิิปััญญาชาวบ้้านในชุุมชน ของผู้้�นำำ� สมาชิิกในชุุมชน วััสดุุและอุุปกรณ์์ เงิินทุุน และการบริิหารจััดการ 2) กระบวนการการพััฒนาศัักยภาพ ได้้แก่่ การ ประชุมุ แบบมีีส่ว่ นร่ว่ ม การฝึกึ อบรม การสอนงาน และการศึกึ ษาดููงาน 3) ศักั ยภาพ ของกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ได้แ้ ก่ ่ ความรู้ �้ ทักั ษะ ความคิดิ เห็น็ เกี่ย� วกับั ตนเอง บุคุ ลิกิ ลักั ษณะ ประจำ�ำ ตัวั ของบุุคคล และแรงจููงใจ ซึ่่ง� พบว่่า มีีความสอดคล้้องกัับ สุธุ ีีรา ไชยเทพ (2549) ซึ่�่งได้้ศึึกษาการดำ�ำ เนิินงานของวิิสาหกิิจชุุมชนกลุ่่�มผลิิตภััณฑ์์อาหารใน จัังหวััดเชีียงใหม่่ ผลการวิิจััยพบว่า่ ด้า้ นการผลิิต คืือ ต้้นทุนุ การผลิิตสููง มีขี องเสีีย จากการผลิติ มาก และกำ�ำ ลัังการผลิิตไม่่เพีียงพอ ด้้านการเงินิ คืือ ขาดความเข้้าใจ ในการบริหิ ารการเงินิ ยอดขายต่ำ�ำ�และมีหี นี้ส�้ ููญ ด้า้ นการจัดั การ คืือ ขาดประสบการณ์์ การบริิหารจััดการงานไม่่เป็็นระบบ การประสานงานภายในไม่่ราบรื่่�น และ ยังั สอดคล้้องกับั รัตั นา ดืือเระซอ (2556) ได้้ทำ�ำ การศึกึ ษาแนวทางการพัฒั นาอาชีีพ การทำำ�ผลิิตภััณฑ์์จัักสานเพื่่�อสร้้างรายได้้เสริิมกลุ่่�มแม่่บ้้านปะกาลิิมาปููโระ ตำำ�บล บาราเฮาะ อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดปััตตานีี ผลการวิจิ ัยั พบว่่า การบริิหารจัดั การกลุ่่�ม

การพฒั นาศกั ยภาพกลุ่มแมบ่ า้ นผผู้ ลิตผลติ ภณั ฑ์ชุมชน โดยการมีส่วนร่วมของชมุ ชนร่วมพัฒนา 79 เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok ด้้านการผลิิตผลิิตภััณฑ์์ของกลุ่่�มสมาชิิกทุุกคนต้้องช่่วยกัันทำำ� โดยทำำ�ร่่วมกัันทุุก 3 วัันศุุกร์์ ด้้านการพััฒนารููปแบบผลิิตภััณฑ์์ สมาชิิกกลุ่่�มสามารถพััฒนารููปแบบ ผลิติ ภัณั ฑ์ไ์ ด้ส้ วยงาม ประณีีตและมีีรูปแบบที่่เ� ป็น็ เอกลักั ษณ์์ ด้้วยวิธิ ีีการฝึกึ อบรม เพิ่่ม� ทักั ษะและศึกึ ษาดููงานแลกเปลี่ย� นประสบการณ์แ์ ละฝึกึ ฝนจนเกิดิ ความชำ�ำ นาญ ทั้้�งนี้้� การที่่�ท้้องถิ่�นมีีฐานภููมิิปััญญาท้้องถิ่�นผสมผสานกัับภููมิิปััญญาสากล ฐานภููมิิปััญญาท้้องถิ่�นเป็็นฐานทุุนที่่�สำ�ำ คััญ เป็็นการสืืบทอดภููมิิปััญญาท้้องถิ่�น โดยปรัับประยุุกต์์ให้้ทัันสมััย ผสมผสานกัับความรู้�้ภููมิิปััญญาสากลหรืือจากที่่�อื่�่น เป็น็ ฐานในการสร้้างวิิสาหกิิจชุุมชน (สมชาย น้้อยฉ่ำ�ำ� และคณะ, 2561) และการ พัฒั นาชุมุ ชนให้้มีีศัักยภาพ สามารถทำำ�ได้้โดยการให้้การศึึกษาแก่ช่ ุมุ ชน ด้้วยการ พบปะเยี่ย� มเยืือนโดยตรง การอภิปิ รายกลุ่่�ม การศึกึ ษาดููงาน การฝึกึ อบรม (สนธยา พลศรีี, 2547 : 65-89) อีีกทั้้ง� บุุคคลใด ๆ จะมีีแรงจููงใจที่่จ� ะกระทำ�ำ อย่า่ งใดอย่า่ ง หนึ่่�งได้้นั้�น จะต้้องมีีความต้้องการเป็็นพื้้�นฐาน และความต้้องการนั้้�นก็จ็ ะเริ่ม� ด้้วย ความปรารถนา จุุดมุ่่�งหมาย เป็็นเงื่�อนไข และถ้้าหากเงื่�อนไขต่่าง ๆ เหล่่านี้�้ ถููกกระตุ้�นหรืือผลัักดัันแล้้ว ก็็จะได้้รัับการตอบสนอง โดยบุุคลากรเหล่่านั้้�นจะ แสดงพฤติิกรรมออกมาอย่่างเต็็มความสามารถ และทุ่่�มเทความพยายามในการ ปฏิบิ ัตั ิงิ านให้้บรรลุเุ ป้า้ หมายขององค์ก์ ร ซึ่ง่� ก็จ็ ะส่ง่ ผลทำ�ำ ให้้ได้ผ้ ลงานที่่ด� ีีมีีคุณุ ภาพ เป็็นไปตามมาตรฐานที่่�กำำ�หนดไว้้ (วัันมีีชััย บููรณะพัันธุ์์�, 2550 : 32) ดัังนั้้�น จากข้้อค้้นพบที่่�ว่่า รููปแบบการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ ชุมุ ชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชน ประกอบไปด้้วย 3 ส่่วน คืือ 1) องค์์ประกอบ การพััฒนาศัักยภาพ ได้้แก่่ ภููมิิปััญญาชาวบ้้านในชุุมชนของผู้�้นำ�ำ สมาชิิกใน ชุมุ ชน วัสั ดุแุ ละอุปุ กรณ์์ เงินิ ทุนุ  และการบริหิ ารจัดั การ 2) กระบวนการการพัฒั นา ศัักยภาพ ได้แ้ ก่่ การประชุุมแบบมีีส่่วนร่ว่ ม การฝึกึ อบรม การสอนงาน และการ ศึกึ ษาดููงาน และ3) ศักั ยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้าน ได้แ้ ก่ ่ ความรู้ �้ ทัักษะ ความคิดิ เห็น็ เกี่�ยวกัับตนเอง บุุคลิิกลัักษณะประจำ�ำ ตััวของบุุคคล และแรงจููงใจ จึึงเป็็นสิ่่�งที่่� สามารถนำ�ำ มาใช้้ในการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน โดยการมีีส่ว่ นร่่วมของชุุมชนได้้

80 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวทิ ยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 ข้อเสนอแนะ ข้อ้ เสนอแนะที่่�ได้จ้ ากผลการวิจิ ัยั 1) ปััจจััยด้้านอายุุ ที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิิตภััณฑ์์ชุมุ ชนร่่วมพัฒั นา เขตหลัักสี่� กรุุงเทพมหานคร พบว่่า กลุ่่�มแม่บ่ ้้านส่ว่ น ใหญ่อ่ ายุคุ ่อ่ นข้้างมาก โดยมีอี ายุรุ ะหว่่าง 60-75 ปีี มีีความอ่่อนล้้า หมดเรี่ย� วแรง และมีีปััญหาสุขุ ภาพจำ�ำ เป็็นต้้องพบแพทย์์บ่่อยครั้้ง� อีีกทั้้ง� ต้้องดููแลลููกหลาน การ ทำำ�งานบ้้าน ทำำ�ภารกิิจส่ว่ นตัวั การเข้้างานสังั คม ช่่วยงานบุุญ งานกุศุ ล ทำำ�ให้้ไม่ม่ ีี เวลาที่่�จะทำ�ำ กิิจกรรมต่่าง ๆ ร่ว่ มกัับกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน จึงึ ส่่งผลต่อ่ การพััฒนาศัักยภาพ 3 ของกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ�้ ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน ดังั นั้้น� กรรมการชุมุ ชนควรให้้ความสำำ�คัญั กับั การเชิญิ ชวนกลุ่่�มวัยั ทำำ�งานหรืือวัยั กลางคนในชุมุ ชน มาร่ว่ มเป็น็ กรรมการชุมุ ชน และร่ว่ มกิิจกรรมต่า่ ง ๆ ของชุุมชน ในช่่วงเวลาที่่�ว่า่ งเว้้นจากการทำ�ำ งานประจำ�ำ 2) ปััจจััยด้้านขั้้�นตอนการผลิิต ที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่ บ้้านผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนร่่วมพััฒนา พบว่่า การทำำ�อาหารหรืือผลิิตภััณฑ์์บาง ประเภทมีีความยุ่่�งยากซัับซ้้อน จำำ�เป็็นต้้องอาศััยฤดููกาล และใช้้เวลามาก ดัังนั้้น� กลุ่่�มแม่่บ้้านควรเลืือกทำ�ำ เฉพาะผลิติ ภัณั ฑ์ท์ ี่่ไ� ม่่ต้้องอาศััยฤดููกาล มีีกรรมวิธิ ีีการทำ�ำ ไม่่ยุ่�งยากซับั ซ้้อน อาศัยั กำ�ำ ลัังคนในการทำ�ำ ไม่ม่ ากนักั 3) ปัจั จัยั ด้า้ นการบริหิ ารจัดั การ ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้าน ผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา ทางด้า้ นชุมุ ชนขาดความรู้ค้� วามเข้้าใจ การมีเี วลา ว่่างไม่่ตรงกััน และไม่่มีีกฎระเบีียบของกลุ่่�มเพื่่�อยึึดเป็็นหลัักในการบริิหารจััดการ ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชน ดัังนั้้�น กลุ่่�มแม่่บ้้านจึึงควรเชิิญผู้�้เชี่�ยวชาญมาอบรมการทำ�ำ ผลิิตภััณฑ์์และบรรจุุภััณฑ์์ให้้สวยงาม ทัันสมััย เพื่่�อให้้เป็็นที่่�ต้้องการของลููกค้้า เป้้าหมาย รวมทั้้�งให้้ความรู้้�ด้้านการประชาสััมพัันธ์์ทางสื่�่อออนไลน์์ หรืือการ โฆษณาประชาสััมพัันธ์์ทางหอกระจายเสีียงภายในชุุมชม 4) ปัจั จัยั ด้า้ นผลตอบแทน ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพกลุ่่�มแม่บ่ ้้านผู้ผ้� ลิติ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา พบว่า่ การแบ่ง่ ผลตอบแทนต่า่ ง ๆ ไม่่ชััดเจน ไม่ส่ ามารถ ประมาณการรายได้อ้ ย่า่ งชัดั เจน ดังั นั้้น� กลุ่่�มแม่บ่ ้้านควรได้้รับั การอบรมเทคนิคิ การ กำ�ำ หนดราคาที่่�เหมาะสม โดยอาศััยปััจจััยการกำำ�หนดราคา อาทิิ ลัักษณะของ ผลิิตภัณั ฑ์์ ต้้นทุุน คู่่�แข่่งขันั อุุปสงค์์ เป็น็ ต้้น เพื่�่อให้้ทราบต้้นทุุน รายได้้ และการ

การพฒั นาศกั ยภาพกล่มุ แม่บ้านผู้ผลิตผลิตภัณฑ์ชุมชน โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนรว่ มพฒั นา 81 เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok ปันั ผลที่่ส� อดคล้้องกับั ต้้นทุนุ และความพึงึ พอใจของฝ่่าย 3 5) ปััจจัยั ด้้านแรงจููงใจและขวััญกำ�ำ ลัังใจ ที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศักั ยภาพของ กลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิติ ภัณั ฑ์์ชุมุ ชนร่ว่ มพัฒั นา พบว่า่ กลุ่่�มแม่บ่ ้้านมีีความกัังวลใจ เรื่�่องที่่�อยู่�อาศััย จากการขอเวนคืืนพื้้�นที่่�บ้้านที่่�รุุกล้ำำ�� แนวริิมคลองเปรมประชากร ดัังนั้้�นคณะกรรรมการชุุมชนจึึงควรจััดให้้มีีการประชุุมชี้้�แจงแนวทางการพััฒนา ศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนและจััดกิิจกรรมต่่าง ๆ ของกลุ่่�มแม่่ บ้้านและชุมุ ชนควบคู่�ไปกับั การออมทรัพั ย์เ์ พื่อ่� ใช้้ในการสร้้างบ้้าน และมีผี ลิติ ภัณั ฑ์์ ของชุมุ ชน (OTOP) เพื่่�อก่อ่ ให้้เกิิดรายได้แ้ ก่่ชุุมชน 6) ปััจจััยด้้านการตลาด ที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิต ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนร่่วมพััฒนา พบว่่า กลุ่่�มแม่่บ้้านขาดความรู้้�ความเข้้าใจด้้านการ ตลาด เช่น่ ด้้านการพััฒนาผลิติ ภััณฑ์ใ์ ห้้ทันั สมัยั แตกต่่างจากคู่�แข่ง่ ขััน และการ ออกแบบผลิิตภััณฑ์์ที่่�สอดคล้้องกัับพฤติิกรรมผู้�้บริิโภคยุุคปััจจุุบััน วิิธีีการยืืดอายุุ ผลิติ ภัณั ฑ์์ การบรรจุภุ ัณั ฑ์ท์ี่่ส� วยงามทันั สมัยั ช่อ่ งทางการจัดั จำ�ำ หน่า่ ยที่่ห� ลากหลาย การสร้้างเครืือข่่ายเพื่�่อการจำำ�หน่่ายในพื้้�นที่่�ที่่�หลากหลาย และการส่่งเสริิม การตลาดที่่�สามารถจููงใจกลุ่่�มลููกค้้าเป้้าหมาย ดัังนั้้�น จึึงควรเปิิดโอกาสให้้กลุ่่�ม แม่บ่ ้้านฝึกึ อบรม การสอนงาน และการศึกึ ษาดููงานเพื่อ�่ ให้้กลุ่่�มแม่บ่ ้้านเกิดิ แนวคิดิ และทัักษะใหม่่ ๆ รวมทั้้�ง ก่่อให้้เกิิดแรงบัันดาลใจในการสร้้างสรรค์์รููปแบบผลิิต ภัณั ฑ์ใ์ หม่่ๆ ที่่ส� วยงามแปลกตา จัดั อบรมโดยผู้ม�้ ีีความรู้ �้ ความเชี่�ยวชาญ และให้้ คนรุ่่�นใหม่่ในชุุมชนเป็็นพี่่�เลี้้�ยง หรืือเป็็นผู้้�ช่่วยกลุ่่�มแม่่บ้้านในการจำ�ำ หน่่ายได้้ช่่อง ทางออนไลน์์ รวมทั้้�ง จััดประชุุมระดมสมองกลุ่่�มแม่่บ้้านและคนในชุุมชนเพื่่�อให้้ เกิิดการมีีส่่วนร่่วมในการหาสถานที่่ห� รืือจุดุ แสดงสินิ ค้้าที่่เ� หมาะสม 7) ปััจจััยด้้านค่่านิิยม ที่่�ส่่งผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้�้ผลิิต ผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนร่่วมพััฒนา พบว่่า สมาชิิกของกลุ่่�มที่่�อายุุน้้อย ไม่่สนใจทำ�ำ ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชน แต่น่ ิยิ มทำำ�งานโรงงานอุตุ สาหกรรม บริษิ ัทั เอกชน หรืือหน่ว่ ยงาน ราชการมากกว่า่ ดังั นั้้น� ควรให้้ทุกุ คน ทุุกกลุ่่�มวััยในชุมุ ชน เช่น่ เด็็ก คนวัยั กลางคน เป็็นต้้น ตระหนัักถึึงความสำำ�คััญของการพััฒนาศัักยภาพกลุ่่�มแม่่บ้้านผู้้�ผลิิต ผลิติ ภััณฑ์ช์ ุมุ ชน โดยการแบ่่งเวลาเพื่่�อให้้การมีีส่่วนร่ว่ มในชุมุ ชนเพิ่่�มมากขึ้�น

82 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 ข้อเสนอแนะส�ำ หรบั การวิจัยครัง้ ตอ่ ไป 1) ควรศึกึ ษาพฤติกิ รรมผู้บ�้ ริโิ ภคในการตัดั สินิ ใจเลืือกซื้อ� ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนจาก กลุ่่�มแม่่บ้้านชุุมชนร่่วมพััฒนา เพื่่�อชุุมชนจะได้้นำ�ำ ข้้อมููลมาศึึกษาด้้านกลยุุทธ์์การ ตลาด และการบริหิ ารจััดการภายในชุุมชน 2) เนื่่�องจากการวิิจััยในครั้้�งนี้้�เป็็นการวิิจััยการพััฒนาศัักยภาพของกลุ่่�มแม่่ บ้้านผู้�้ผลิิตผลิิตภััณฑ์์ชุุมชนโดยการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนร่่วมพััฒนา เขตหลัักสี่� กรุุงเทพมหานคร ซึ่ง�่ เป็็นการศึึกษาเฉพาะกลุ่่�มแม่่บ้้าน ดัังนั้้น� ในการวิิจัยั ครั้้ง� ต่อ่ ไปควรจะมีีการศึกึ ษาการพััฒนาศักั ยภาพกลุ่่�มอื่่น� ๆ ในชุมุ ชน เช่่น กลุ่่�มชุมุ ชนพอ 3 เพีียง กลุ่่�มออมทรัพั ย์์ เป็็นต้้น เพื่่อ� เป็็นแนวทางในการดำ�ำ เนินิ งานให้้ประสบความ สำ�ำ เร็็จต่่อไป และ 3) ควรศึกึ ษาปัจั จัยั ที่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ บุคุ คล โดยเฉพาะด้า้ นการบริหิ ารจัดั การ ด้้าน ผลตอบแทน และด้้านแรงจููงใจและขวััญกำ�ำ ลังั ใจ เพื่อ�่ สามารถพััฒนาชุมุ ชนให้้เกิดิ ความยั่่�งยืืนต่่อไป เอกสารอ้้างอิงิ กรมการพััฒนาชุุมชน. (2527). การพััฒนาชุุมชน. กรุุงเทพฯ : กรมการพััฒนา ชุมุ ชน. กลยุุทธ์์การตลาดที่่�เหมาะสม. (2561). กลยุุทธ์์การตลาดออนไลน์์. (9 เมษายน 2561) สืืบค้้นจาก https://www.igitalgeek.com/ blog/. เกษราพร ทิริ าวงศ์์ และ อำ�ำ นวยพร ใหญ่่ยิ่�ง. (2552). การพัฒั นาศัักยภาพชุมุ ชน บ้้านแม่่แรม ตำ�ำ บลเตาปููน อำำ�เภอสอง จัังหวััดแพร่่ ด้้วยการท่่องเที่่�ยว เชิิงนิิเวศ เพื่่�อสร้้างความเข้้มแข็็งของชุุมชนอย่่างยั่�งยืืน. มหาวิิทยาลััย แม่โ่ จ้้, เชีียงใหม่่. ญาณััญฎา ศิิรภััทร์ธ์ าดา. (2553.) การพัฒั นาพฤติิกรรมการเรียี นและผลสััมฤทธิ์์� ทางการเรีียนการสอนของนัักศึึกษาในการเรีียนวิิชาหลัักการตลาด โดย การสอนแบบมีีส่่วนร่่วม (Active Learning). คณะบริิหารธุุรกิิจ มหาวิทิ ยาลััยราชภัฏั สวนสุนุ ันั ทา, กรุงุ เทพฯ.

การพฒั นาศกั ยภาพกล่มุ แมบ่ ้านผผู้ ลติ ผลติ ภัณฑช์ ุมชน โดยการมีส่วนรว่ มของชุมชนรว่ มพฒั นา 83 เขตหลักส่ี กรงุ เทพมหานคร Potential Development of Housewife Group who Produce Community Products through Participation of the Community in Lak Si District, Bangkok นุุชจรีี ทิิวาวััลย์์ และคณะ. (2547). ภููมิิปััญญาท้้องถิ่�น : การจััดการความรู้้� 3 ศููนย์ศ์ ึกึ ษาและพัฒั นาชุมุ ชนชลบุรุ ีี กรมการพัฒั นาชุมุ ชน. (30 พฤษภาคม 2559) สืืบค้้นจาก www3.cdd.go.th/ cdregion02/goodstory/nut.doc. พรรณราย ทรััพยะประภา. (2534). จิิตวิิทยาสำ�ำ หรัับนัักบริิหาร. พิิมพ์์ครั้้�งที่่� 3. กรุงุ เทพฯ : สำำ�นักั พิิมพ์์พิมิ พลัักษณ์์. พีีรญา ตั้้ง� สกุลุ . (2553). แนวทางการพัฒั นาศักั ยภาพในการปฏิบิ ัตั ิงิ านของบุคุ ลากร องค์์การบริิการส่่วนตำ�ำ บลพระครูู อำ�ำ เภอเมืืองบุุรีีรััมย์์ จัังหวััดบุุรีีรััมย์์. วิิทยาลัยั การปกครองท้้องถิ่�น มหาวิทิ ยาลััยขอนแก่น่ , ขอนแก่น่ . รััตนา ดืือเระซอ และคณะ. (2556). แนวทางการพัฒั นาอาชีพี การทำ�ำ ผลิิตภัณั ฑ์์ จักั สานเพื่่อ� สร้า้ งรายได้เ้ สริมิ กลุ่่�มแม่บ่ ้า้ นปะกาลิมิ าปููโระ ตำำ�บลบาราเฮาะ อำ�ำ เภอเมืือง จัังหวััดปััตตานี.ี (25 พฤษภาคม 2559) สืืบค้้นจาก https:// elibrary.trf.or.th/downloadFull.asp?proid=PDG6120003. ศัักดิ์�ศิิริิ นัันตะสุุข และคณะ. (2550). การพััฒนาศัักยภาพสิ่่�งทอชุุมชน จัังหวััด ชััยภููมิิ. (8 เมษายน 2559) สืืบค้้นจาก https://elibrary.trf.or.th/ downloadFull.asp? proid= PDG6120003. สนธยา พลศรีี. (2547). ทฤษฎีแี ละหลักั การพัฒั นาชุมุ ชน. พิมิ พ์ค์ รั้้ง� ที่่� 5. กรุงุ เทพฯ : สำำ�นักั พิิมพ์พ์ ิิมพ์ล์ ัักษณ์.์ สมชาย น้้อยฉ่ำำ�� และคณะ. (2561). การบริิหารจััดการวิิสาหกิิจชุุมชน อำ�ำ เภอ อััมพวา จัังหวััดสมุุทรสงคราม. วารสารเกษมบััณฑิิต, 19(ฉบัับพิิเศษ), 130-139. สมยศ นาวีีการ. (2529). การเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพของการบริหิ าร : MPO. กรุงุ เทพฯ : บรรณกิิจ. สุุดาพร กุณุ ฑลบุตุ ร. (2557). หลักั การตลาดสมัยั ใหม่.่ กรุงุ เทพฯ : โรงพิมิ พ์แ์ ห่ง่ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย. สุธุ ีีรา ไชยเทพ. (2549). การดํําเนินิ งานของวิิสาหกิจิ ชุมุ ชนกลุ่่�มผลิติ ภัณั ฑ์์อาหาร ในจังั หวัดั เชียี งใหม่่. บััณฑิติ วิทิ ยาลัยั มหาวิทิ ยาลััยเชีียงใหม่่, เชีียงใหม่.่

84 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 สุุรีีรััตน์์ ธรรมจง และคณะ. (2562). ปััจจััยที่่�มีีอิิทธิิพลต่่อการตััดสิินใจเลืือกซื้�อ สินิ ค้้าบนสื่อ่� สังั คมออนไลน์ข์ องผู้บ�้ ริโิ ภคกลุ่่�มคนเหงา. วารสารมนุษุ ยศาสตร์์ และสัังคมศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยเอเชีียอาคเนย์์, 3(2), 54-65. สำำ�นัักงานเขตหลัักสี่�. (2559). ข้้อมููลทั่่ว� ไปของเขต. (18 พฤษภาคม 2559) สืืบค้้น จาก http://www.bangkok.go.th/laksi. อภิสิ รา ชุ่่�มจิิตร นิิศา ชััชกุลุ และ เครืือวััลย์ ์ ชััชกุลุ (2557). การพัฒั นาศักั ยภาพ การจััดการธุุรกิิจชุุมชน กรณีีศึึกษา : ตำำ�บลคลองเคีียน อำำ�เภอตะกั่�วทุ่่�ง จังั หวัดั พังั งา. วารสารวิชิ าการมหาวิทิ ยาลัยั ราชภัฏั ภููเก็ต็ , 10(2), 94-115. 3 Kotler, P., & Keller, K. L. (2016). Marketing Management. (14th ed.). New Jersey : Prentice Hall. Lovelock, C. and Wright, L. (2002). Principles of Service Marketing and Management. (2nd ed.). New Jersey : Prentice Hall. Lovelock, C. and Wirtz, J. (2007). Principles of Service Marketing and Management : People, Technology, Strategy. (6th ed.). New Jersey : Pearson/Prentice Hall.

4 การพฒั นาศกั ยภาพการทอ่ งเทย่ี วชุมชน อ�ำ เภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice ภิญญาพชั ญ์ นาคภิบาล และ ละเอยี ด ขจรภัย Pinyapat Nakpibal and Laiad Kajonpai

86 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 การพัฒั นาศัักยภาพการท่่องเที่�ยวชุมุ ชน อำ�ำ เภอคลองหลวง จัังหวัดั ปทุุมธานีี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice ภญิ ญาพชั ญ์ นาคภิบาล1 และ ละเอียด ขจรภัย2 Pinyapat Nakpibal and Laiad Kajonpai 1คณะวิทยาการจัดการ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ จงั หวัดปทมุ ธานี 13180 ประเทศไทย e-mail : [email protected] Faculty of Management Science, Valaya Alongkorn Rajabhat University Under the royal patronage, Pathumthani 13180, Thailand e-mail : [email protected] 2คณะวิทยาการจัดการ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ จังหวัดปทุมธานี 13180 ประเทศไทย e-mail : [email protected] 4 Faculty of Management Science, Valaya Alongkorn Rajabhat University Under the royal patronage, Pathumthani 13180, Thailand e-mail : [email protected] Received : September 24, 2020 Revised : December 9, 2020 Accepted : January 4, 2021 บทคดั ยอ่ การวิิจััยครั้้�งนี้้�มีีวััตถุุประสงค์์เพื่�่อประเมิินศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน วิิเคราะห์์ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน และระบุุ แนวทางการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอคลองหลวง จัังหวััด ปทุุมธานีี เป็น็ การวิจิ ัยั เชิิงปฏิิบัตั ิิการแบบมีีส่่วนร่ว่ ม และวิจิ ัยั เชิิงปริมิ าณ เครื่�อ่ งมืือ ที่่�ใช้้ คืือ แบบสััมภาษณ์์ แบบประเมิินศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยว แบบประเมิิน สถานการณ์์ และแบบสอบถาม ทำำ�การวิิเคราะห์์ข้้อมููลด้้วยสถิิติิขั้น� พื้้น� ฐาน สถิิติิ การวิเิ คราะห์โ์ มเดลสมการโครงสร้้าง และการวิเิ คราะห์เ์ นื้้อ� หา ผลการวิจิ ัยั พบว่า่ 1) ศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน โดยภาพรวมอยู่�ในระดัับมาก 2) ปััจจััยที่่�มีี ผลต่่อการพััฒนาศักั ยภาพแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชน คืือ ศัักยภาพชุุมชน การมีีส่่วนร่ว่ ม และส่่วนประสมการตลาด 3) แนวทางการพัฒั นาศักั ยภาพแหล่่งท่อ่ งเที่่�ยวชุุมชน

87การพัฒนาศกั ยภาพการท่องเที่ยวชุมชน อำ�เภอคลองหลวง จงั หวัดปทมุ ธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice ตามแบบการพัฒั นาทรััพยากรมนุุษย์์ และกลยุุทธ์ก์ ารตลาด (H&M) ที่่ม�ุ่�งเน้้นการ มีีส่่วนร่่วมของสมาชิิกในการจััดกิิจกรรมโดยประยุุกต์์ภููมิิปััญญาท้้องถิ่�น หลััก ปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพีียง และอัตั ลักั ษณ์์ “เกษตรอินิ ทรีีย์”์ ตระหนักั ต่อ่ ประเพณีี วััฒนธรรม และวิิถีีชีีวิิตของคนในท้้องถิ่�น พร้้อมทั้้�งการประชาสััมพัันธ์์โดยใช้้สื่�่อ บุุคคล สื่�่อสัังคมออนไลน์์ สร้้าง Facebook Page “ท่่องเที่่�ยวชุุมชนอำำ�เภอ คลองหลวง” คำำ�สำำ�คัญั : การพัฒั นาศักั ยภาพ; การท่่องเที่่ย� วชุุมชน; เกษตรอินิ ทรีีย์์; เศรษฐกิจิ พอเพีียง Abstract 4 This research aimed to assess the potential of community tourism attractions, analyze the factors affecting the potential development of community tourism, and specifying guidelines for developing the potential of community tourism in Khlong Luang District, Pathum Thani Province. It is action research with participatory and quantitative research, the tools used were an assessment interview form, an evaluation form for tourist attractions, situation assessment form, and questionnaire. Perform data analysis with basic statistics, statistics analysis, model analysis, structural equations, and content analysis. The results of the study were as follows: 1) The potential of community tourism attractions, the overall level was at a high level. 2) Factors affecting the potential development of community tourism attractions were community potential, participation, and mix service marketing. 3) Guidelines for developing the potential of community tourist attractions according to the human resource development model and marketing strategy (H&M) that focuses on members’ participation in organizing activities by applying local wisdom. The sufficiency economy philosophy and “organic agriculture” identity

88 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวทิ ยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 to realizing the traditions, cultures, and ways of life of the local people. Along with public relations using personal media and social media to create a Facebook Page “Community Tourism in Klong Luang District”. Keywords : Potential development; Community tourism; Organic agriculture; Sufficiency Economy บทนำ� ทิิศทางการปรับั ตัวั ของประเทศไทย มุ่่�งเน้้นการเพิ่่�มศักั ยภาพทางเศรษฐกิจิ และขีีดความสามารถด้้านเทคโนโลยีี การปรัับโครงสร้้างสัังคม สิ่่�งแวดล้้อม กฎระเบีียบ และการบริหิ ารจัดั การ (แผนพัฒั นาเศรษฐกิจิ และสังั คมแห่ง่ ชาติฉิ บับั ที่่� 12, 2560) สำ�ำ หรัับภาคกลางตอนบนมุ่่�งเน้้นการเพิ่่ม� ประสิทิ ธิิภาพการผลิติ ความ 4 ร่ว่ มมืือกับั สถานประกอบการ สถานศึกึ ษา และชุมุ ชน เพื่่�อส่ง่ เสริมิ อุตุ สาหกรรม เกษตรกรรมเชิงิ สร้้างสรรค์์ ฟื้น�้ ฟููแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว และกิจิ กรรมการท่อ่ งเที่่ย� วให้้อยู่� ในระดับั สากล (ก ระทรวงการท่อ่ งเที่่�ยวและกีีฬา, 2560) การท่่องเที่่�ยวโดยชุมุ ชน มุ่�งเน้้นการมีีส่่วนร่่วมในการบริหิ ารจััดการทรัพั ยากร การแลกเปลี่�ยนเรีียนรู้้� การ อนุรุ ัักษ์์ประเพณีี วิิถีีชีีวิิตและวััฒนธรรม (พจนา สวนศรีี, 2554) ซึ่ง่� การท่อ่ งเที่่�ยว ทางเลืือกมีกี ารสร้้างกฎระเบีียบ และรักั ษาเอกลักั ษณ์ข์ องชุมุ ชน (W eaver, 2006) และมุ่�งเน้้นให้้ชาวบ้้านมีีบทบาทสำ�ำ คััญในการจััดการทรััพยากร สิ่่�งแวดล้้อม ศิิลปวััฒนธรรม และภููมิปิ ัญั ญาเพื่�่อยั่ง� ยืืนของท้้องถิ่น� (พรเพ็็ญ วิจิ ัักษณ์์ประเสริฐิ , 2549) อำำ�เภอคลองหลวง จังั หวััดปทุุมธานีี มีีแหล่่งท่่องเที่่ย� วชุุมชนที่่เ� ป็น็ ศููนย์์เรีียนรู้้� เศรษฐกิิจพอเพีียง ตำ�ำ บลคลองสาม และ ตำ�ำ บลคลองหก สวนผัักบ้้านลุุงผู้�้ใหญ่่ ศููนย์์เรีียนรู้้�บััว ตำ�ำ บลคลองห้้า ศููนย์์เรีียนรู้้�เกษตรปลอดภััยตำ�ำ บลคลองห้้า กลุ่่�มสัมั มาชีีพ ตำำ�บลคลองห้้า และตลาดชุมุ ชนตำำ�บลคลองห้้า เป็น็ พื้้น� ที่่ท�ี่่ม� หาวิทิ ยาลัยั ราชภััฏวไลยอลงกรณ์์ ในพระบรมราชููปถััมภ์์ให้้การบริิการวิิชาการจึึงทำ�ำ การ ส่่งเสริิมสนัับสนุุนต่่อยอดให้้ชุุมชนเป็็นที่่�รู้้�จัักและพึ่่�งพาตนเองได้้ สอดคล้้องกัับ จังั หวัดั ปทุมุ ธานีีได้จ้ ัดั ทำ�ำ แผนพัฒั นาแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว เพื่อ่� สร้้างอาชีีพและรายได้ใ้ ห้้

89การพัฒนาศกั ยภาพการท่องเที่ยวชมุ ชน อ�ำ เภอคลองหลวง จังหวัดปทมุ ธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice แก่่ประชาชนในพื้้�นที่่�แบบมีีส่่วนร่่วม โดยมหาวิิทยาลััยราชภััฏวไลยอลงกรณ์์ ใน 4 พระบรมราชููปถัมั ภ์์ มีีการนำ�ำ นวัตั กรรมที่่เ� กิดิ จากการใช้้ความรู้ใ้� นศาสตร์ส์ าขาต่า่ ง ๆ มาบููรณาการ เกิิดเป็็นองค์์ความรู้�้พื้้�นฐาน และสามารถนำำ�ไปใช้้พััฒนาทรััพยากร ภููมิปิ ัญั ญา ผลผลิติ ทางการเกษตรให้้มีปี ระสิทิ ธิภิ าพที่่ด� ีียิ่่ง� ขึ้น� สร้้างมููลค่า่ เพิ่่ม� แบบ มีีส่ว่ นร่ว่ ม อำ�ำ เภอคลองหลวง อยู่�ใกล้้กรุงุ เทพมหานคร การคมนาคมสะดวก มีกี าร พัฒั นาอย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� งทั้้ง� ภาคอุตุ สาหกรรม และภาคเกษตรกรรม (ยุทุ ธศาสตร์จ์ ังั หวัดั ปทุุมธานีี, 2560) จากข้้อมููลข้้างต้้นทำ�ำ ให้้เกิิดการต่่อยอดการเกษตร คณะผู้้�วิิจััย สนใจศึึกษาการพััฒนาศักั ยภาพแหล่่งท่อ่ งเที่่�ยวชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จัังหวััด ปทุมุ ธานีี เพื่อ�่ สร้้างมููลค่า่ เพิ่่ม� และลดความเหลื่อ่� มล้ำำ�� ทางสังั คมและเศรษฐกิจิ เกิดิ การกระจายรายได้้ในชุุมชนให้้มีีความเข้้มแข็็ง มีีการเรีียนรู้้� และมีีส่่วนร่่วมการ พััฒนาชุมุ ชนอย่า่ งยั่�งยืืน วตั ถุประสงคข์ องการวิจยั 1. เพื่่�อประเมิินศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จัังหวััด ปทุมุ ธานีี 2. เพื่่�อวิิเคราะห์์ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอคลองหลวง จัังหวัดั ปทุมุ ธานีี 3. เพื่�่อระบุุแนวทางการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำำ�เภอ คลองหลวง จังั หวััดปทุมุ ธานีี แนวคดิ และทฤษฎีท่ีเกี่ยวขอ้ ง การท่่องเที่่ย� วโดยชุมุ ชน หมายถึึง การท่่องเที่่�ยวที่่�เกิดิ จากความร่ว่ มมืือของ ชุุมชนกัับภาคีีเครืือข่่าย เพื่่�อลดความยากจนของชุุมชน และพึ่่�งพาตนเอง (Giampiccoli & Kalis, 2012) ซึ่่�งศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน หมายถึงึ การ ท่่องเที่่�ยวที่่�คำ�ำ นึึงถึึงความยั่่�งยืืนของสิ่�งแวดล้้อม สัังคม และวััฒนธรรม กำำ�หนด ทิิศทาง และจััดการโดยชุุมชน (ภััทร์์ธนกัลั ย์์ เตี่ย� ไพบููลย์์, 2557) การสร้้างความ เข้้มแข็็งให้้กัับชุุมชนในการจััดการการท่่องเที่่�ยวต้้องกระตุ้ �นให้้นัักท่่องเที่่�ยวความ พร้้อมด้้านแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว การเข้้าถึึง และสิ่�งอำำ�นวยความสะดวก เพื่�่อบริกิ ารแก่่

90 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวทิ ยาลัยเกรกิ ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 นัักท่่องเที่่�ยวเป็็นองค์์ประกอบที่่�สำ�ำ คััญในการพััฒนาสถานที่่�ท่่องเที่่�ยวเพื่่�อรองรัับ การท่อ่ งเที่่ย� วในสถานที่่น�ั้้น� ๆ (ปาริฉิ ัตั ร สิงิ ห์ศ์ ักั ดิ์ต� ระกููล และ พัชั รินิ ทร์์ เสริมิ การดีี, 2553) ซึ่�่งการท่่องเที่่�ยวทำำ�ให้้เกิิดการพััฒนาอย่่างสมดุุลในด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม สิ่ง� แวดล้้อม และทรัพั ยากรธรรมชาติิ ด้้วยกระบวนการมีีส่ว่ นร่ว่ มทุกุ ภาคส่ว่ น เป็น็ ที่่ม� าของรายได้้ เป็น็ การอนุรุ ักั ษ์ป์ ระเพณีีวัฒั นธรรม เป็น็ การรักั ษาสิ่ง� แวดล้้อม เพื่อ�่ ความอยู่�ดีมีีสุุขของชุมุ ชน (Mowforth & Munt, 2009) Lisa, K., Kathy, B., & Scott, T (2014) กล่่าวถึึง การมีีส่ว่ นร่่วม หมายถึึง การทำ�ำ ชุมุ ชนมีโี อกาสเป็น็ สมาชิกิ ของชุมุ ชนได้เ้ ข้้ามามีีส่ว่ นร่ว่ มการดำ�ำ เนินิ กิจิ กรรม ในการพัฒั นาท้อ้ งถิ่น� และได้้รับั ผลประโยชน์จ์ ากการพัฒั นาท้อ้ งถิ่น� อย่า่ งเสมอภาค ซึ่ง่� การดำำ�เนินิ กิจิ กรรมต่า่ ง ๆ โดยการมีีส่ว่ นร่ว่ มของชุมุ ชน ประกอบด้้วย การค้้นหา ปััญหา การวางแผน การปฏิิบััติิกิิจกรรม การติิดตามและประเมินิ ผล นอกจากนี้�้ 4 ส่ว่ นประสมการตลาดบริกิ ารมีบี ทบาทต่อ่ การพัฒั นาศักั ยภาพของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว ให้้เป็็นที่่ร� ู้้�จักั แก่่นักั ท่อ่ งเที่่�ยว ส่ว่ น Poh, T.L., & Rosanna, L. (2018) กล่่าวถึงึ ความหมายของส่ว่ นประสมการตลาดบริิการ หมายถึึง เครื่่�องมืือทางการตลาดที่่� สามารถตอบสนองความต้้องการ และสร้้างความพึึงพอใจให้้แก่่ลููกค้้าเป้้าหมาย ประกอบด้้วย ผลิิตภััณฑ์์ ราคา ช่่องทางการจััดจำ�ำ หน่่าย การส่่งเสริิมการตลาด กระบวนการภาพลักั ษณ์์ทางกายภาพ และบุุคลากร ดังั นั้้น� ในการพัฒั นาศักั ยภาพการท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชน อำำ�เภอคลองหลวง จังั หวัดั ปทุุมธานีี ประกอบด้้วย ศัักยภาพของชุุมชน การมีีส่่วนร่่วม และส่ว่ นประสมการ ตลาดบริิการ โดยคำ�ำ นึึงถึึงความต้้องการ และความพึึงพอใจของนัักท่่องเที่่�ยว ในรููปแบบความเป็็นเกษตรอิินทรีีย์์ ความสามารถในการรัับรองนัักท่่องเที่่�ยว แสดงกรอบแนวคิิดการวิิจััย ดังั รููปที่่� 1

พอใจของนกั ทอ่ งเท�ียวในรูปแบบความเป็นเกษตรอินทรีย์ ความสามารถในการรบั รองนกั ท่องเที�ยว แสดงกรอบ แนวคิดการวิจยั ดงั ภาพ 1 91การพัฒนาศกั ยภาพการท่องเท่ยี วชมุ ชน อ�ำ เภอคลองหลวง จังหวดั ปทุมธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice รููปที่่� 1 แสดงกรอบแนวคิิดการวิิจััย วิธีดำ�เนินการวิจยั ภาพ 1 แสดงกรอบแนวคดิ การวิจยั 4 การวิิจััยครั้้�งนี้้�ใช้้ระเบีียบวิิธีีวิิจััยแบบผสมผสาน ( Mixed Methods Research) ระหว่า่ งกา รวิจิ ัยั เชิงิ ปฏิบิ ัตั ิกิ ารแบบมีีส่ว่ นร่ว่ ม (Participatory Action Research: PAR) เน้้นกระบวนการมีีส่ว่ นร่ว่ มระหว่า่ งคณะผู้ว้� ิจิ ัยั เจ้้าหน้้าที่่พ� ัฒั นา ชุมุ ชน ชุมุ ชน เครืือข่่ายชุุมชน และวิจิ ััยเชิิงปริมิ าณ (Quantitative Research) มีี รายละเอีียด ดังั นี้้� 1) ประชากร และกลุ่่�มตัวั อย่่าง ประชากร คืือ นัักท่่องเที่่�ยวคนไทยที่่�มีีความสนใจเกษตรอิินทรีีย์์ที่่�น้้อมนำำ� หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียง และเกษตรทฤษฎีีใหม่่มาประยุุกต์์ใช้้ไม่่ทราบ จำ�ำ นวนแน่่นอน กลุ่่�มตัวั อย่า่ ง คืือ นักั ท่อ่ งเที่่ย� วคนไทย โดยใช้้สููตรการคำ�ำ นวณของ Hair et.al (2006) จำำ�นวน 20 เท่่า ต่่อพารามิิเตอร์์หรืือเส้้นทาง (path) แสดงความสัมั พันั ธ์์ ของตััวแปรในโมเดล (Model) ในโมเดลการวิิจััยมีีจำำ�นวน 22 เส้้น จึึงได้้กลุ่่�ม ตััวอย่่างนัักท่่องเที่่�ยวคนไทย จำ�ำ นวน 440 คน ส่่วนผู้้�ให้้ข้้อมููลสำำ�คััญ (key informant) คืือ ผู้้�ที่่�เกี่�ยวข้้องกัับการท่่องเที่่�ยวชุุมชนในอำ�ำ เภอคลอง จัังหวััด ปทุมุ ธานีี ได้แ้ ก่ ่ ผู้ป�้ ระกอบการท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชน จำ�ำ นวน 60 คน ผู้น�้ ำำ�ชุมุ ชน จำำ�นวน 3 คน และพััฒนาชุมุ ชนอำำ�เภอคลองหลวง จำ��นวน 3 คน

92 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 2) เครื่�่องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััย ได้้แก่่ แบบสอบถามภาพรวม มีีความตรง เชิิงเนื้้�อหา (IOC) เท่า่ กัับ 0.67 และค่า่ ความเชื่่อ� มั่น� เท่า่ กับั 0.85 แบบสััมภาษณ์์ และแบบประเมิินศัักยภาพ 3) การเก็็บรวบรวมข้้อมููล โดยจััดเก็็บข้้อมููลทุุติิยภููมิิ (Secondary Data) เป็็นข้้อมููลที่่ม� ีีผู้ร� วบรวมไว้้เอกสารและงานวิิจัยั ที่่เ� กี่ย� วข้้อง พร้้อมทั้้�งจััดเก็็บข้้อมููล ปฐมภููมิิ (Primary Data) เป็น็ การเก็บ็ ข้้อมููลจากกลุ่่�มตัวั อย่า่ งโดยใช้้แบบสอบถาม และการสััมภาษณ์์ผู้�้ประกอบการท่่องเที่่�ยวและผู้�้ที่่�เกี่�ยวข้้องกัับศัักยภาพ การมีี ส่่วนร่ว่ ม ส่่วนประสมการตลาดบริกิ าร โดยการประเมินิ ศัักยภาพแหล่ง่ ท่่องเที่่ย� ว วิิเคราะห์์สถานการณ์์ (SWOT analysis) การวิิเคราะห์์ปััจจััยภายนอก (PEST analysis) และแบบสอบถาม 4) การวิิเคราะห์ข์ ้้อมููล โดยรวบรวมข้้อมููลจากกลุ่่�มตัวั อย่่างทำำ�การวิิเคราะห์์ 4 ข้้อมููลด้้วยสถิิติิขั้�นพื้้�นฐาน และสถิิติิการวิิเคราะห์์โมเดลสมการโครงสร้้าง (Structural equation modeling : SEM) และผู้�้ให้้ข้้อมููลคนสำ�ำ คััญโดยการ วิิเคราะห์์เนื้้�อหา (Content analysis) จากผู้้�ให้้ข้้อมููลการตรวจสอบข้้อมููลแบบ สามเส้้า (triangulation) โดยการตรวจสอบสามเส้้าด้้านข้้อมููล พิิจารณาแหล่่ง เวลา แหล่่งสถานที่่� และแหล่่งบุคุ คลที่่แ� ตกต่่างกันั ผลการวจิ ัย 1) ศักั ยภาพแหล่่งท่่องเที่่ย� วชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จังั หวััดปทุมุ ธานีี โดย รวมอยู่�ในระดัับมาก ( x = 3.93, S.D.=0.60) ซึ่่�งพิิจารณาองค์์ประกอบ ด้้าน สิ่ง� ดึงึ ดููดของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว ด้า้ นความสามารถในการเข้้าถึงึ ด้า้ นสิ่่ง� อำ�ำ นวยความ สะดวก และปััจจัยั ภายนอกที่่เ� กี่ย� วข้้อง พบว่า่ 1.1 ดา� นสิ่่ง� ดึงึ ดููดของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว มีีศักั ยภาพอยู่�ระดับั มาก ( x = 4.01, S.D.=0.58) ซึ่ง�่ มีีความโดดเด่น่ ด้า้ นปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพีียง และภููมิปิ ัญั ญาท้อ้ งถิ่น� เป็น็ กิจิ กรรมที่่ใ� ห้้ความรู้�้ เรีียนรู้ว�้ ิถิ ีีชีีวิติ และนักั ท่อ่ งเที่่ย� วส่ว่ นร่ว่ มในกิจิ กรรมเกษตร อิินทรีีย์์และงานหัตั ถกรรม 1.2 ด้้านความสามารถในการเข้้าถึงึ แหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว มีีศ�กยภาพอยู่�ระดับั มาก ( x = 3.99, S.D.=0.65) มีรี ะบบขนส่่ง ประกอบด้้วย เส้้นทาง ยานพานะ

93การพฒั นาศกั ยภาพการทอ่ งเทยี่ วชุมชน อำ�เภอคลองหลวง จังหวดั ปทุมธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice และผู้ป�้ ระกอบการขนส่ง่ เพื่อ่� ลํําเลีียงคนและสิ่ง� ของไปยังั จุดุ หมายปลายทาง มีกี าร 4 เชื่�อ่ มโยงกันั ระหว่่างแหล่่งท่่องเที่่ย� วกัับบริิเวณใกล้้เคีียง 1.3 ด้้านสิ่่�งอำ�ำ นวยความสะดวก มีีศัั กยภาพอยู่�ระดัับมาก ( x = 3.78, S.D.=0.58) เป็็นองค์์ประกอบ เพื่่�อให้้นัักท่่องเที่่�ยวเข้้ามายัังแหล่่งท่่องเที่่�ยวได้้ ประทัับใจ สุุขใจ และซาบซึ้�งในการเที่่�ยวชม ซึ่่�งเป็็นสิ่่ง� จำำ�เป็็นสำำ�หรัับนัักท่่องเที่่�ยว เพราะจะช่ว่ ยให้้นักั ท่อ่ งเที่่ย� วได้้รับั ความสะดวกสบายและเป็น็ การสร้้างภาพลักั ษณ์์ ของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� วด้้วย เช่น่ มีรี ะบบสาธารณููปโภค อาหาร นำ�ำ เที่่ย� ว สินิ ค้้าที่่ร� ะลึกึ เป็น็ ต้้น 1.4 ปัจั จัยั ภายนอกที่่เ� กี่ย� วข้้องกับั ศักั ยภาพแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว ได้แ้ ก่่ (1) ปัจั จัยั ด้้านการเม�อง กล่่าวถึึง ผู้�้นำำ�ท้้องถิ่�นให้้การสนัับสนุุนและส่่งเสริิมการท่่องเที่่�ยว ชุมุ ชนด้า้ นงบประมาณ ความรู้แ้� ละสิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวก ได้้พัฒั นาเกษตรกรจาก การทำ�ำ เกษตรเชิงิ เดี่ย� วมาเป็น็ เกษตรสมัยั ใหม่่ และยกระดับั ความเป็น็ อยู่�ของชุมุ ชน ให้้ดีียิ่่ง� ขึ้น� (2) ปัจั จัยั ด้า้ นเศรษฐกิจิ แหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว 3 พื้้น� ที่่� ได้แ้ ก่ ่ ตำำ�บลคลองสาม ตำำ�บลคลองห้้าและตำ�ำ บลคลองหก ได้้รัับการส่่งเสริิมและสนัับสนุุนผลิิตสิินค้้า เกษตรอิินทรีีย์์อย่่างครบวงจร ได้้แก่ ่ ผัักสวนครัวั ผักั สลัดั อ้้อย ไม้้ผล และสิินค้้า เกษตรแปรรููป เพื่อ�่ ให้้นัักท่อ่ งเที่่�ยวได้บ้ ริิโภคสิินค้้าที่่�ดีีต่อ่ สุุขภาพ (3) ปัจั จััยสัังคม และวััฒนธรรม แหล่่งท่่องเที่่�ยว 3 พื้้�นที่่� ได้้แก่ ่ ตำำ�บลคลองสาม ตำำ�บลคลองห้้า และตำ�ำ บลคลองหก ยัังคงมีีกลิ่�นไอของชุุมชนกึ่่�งชนบทกึ่่�งเมืืองคนในพื้้�นที่่�มีี สายสััมพัันธ์์เป็็นเครืือญาติิให้้ความเคารพนัับถืือผู้้�ใหญ่่ใส่่ใจดููแลกัันและกััน และ ปัจั จัยั เทคโนโลยีี ประชาสัมั พันั ธ์แ์ หล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� วและผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนด้้วยโซเชีียลมีเี ดีีย 2) ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอ คลองหลวง จังั หวััดปทุมุ ธานีี คืือ ศักั ยภาพชุุมชน การมีีส่ว่ นร่่วม และส่่วนประสม ทางการตลาดบริกิ าร โดยแบบจำ�ำ ลองการพัฒั นาศักั ยภาพแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชนมีี คุุณภาพดีี โดยวััดแบบ Reflective ประกอบด้้วย Nomological network Multicollinearity Weight Significance และ Weight and Loading relevance ซึ่ง่� SRMR มีีค่า่ น้้อยกว่า่ 0.08 ค่่า Variance Inflation Factor (VIF) มีีค่า่ ไม่่เกินิ 5 และ ค่่า Loading มากกว่า่ 0.30 คุณุ ภาพแบบจำำ�ลองโครงสร้้าง มีขี นาดและ ความเชื่อ�่ มั่น� ของค่า่ น้ำ��ำ หนักั ระหว่า่ งตัวั แปรแฝง ค่า่ สถิติ ิิ R2 และ f2 วิเิ คราะห์อ์ ิทิ ธิพิ ล

94 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 Inflation Factor (VIF) มีค่าไม่เกนิ 5 และ ค่า Loading มากกว่า 0.30 คณุ ภาพแบบจาํ ลองโครงสรา้ ง มีขนาด จำแำ�ลนะคววนา ม5เช�ือเสม้�นั ้ขนอทงาคง่านมาํ�ีีหค่นา่ กั น้รำะำ��หหวา่นังกัตวัสูแูงปแรแลฝะง มคี่าีนสัยัถติสำิ R�ำ ค�ัแญั ละทf2าวงิเคสรถาิะติ หิิอ์ซึิท่ง�่ ธิพ5ลเจสาํ ้น้วนนทา5งเสมีน้ ีคท่า่างตั้มง� คีแา่ ต่่ ชข-ุทน00มุน.อ่า�ํ.0ช3หงา5เนน86ทด กั�ีย3ถใดสวึงห ัชูงถ5ึมุแังญงึ.ล่3ชรูู1่น0ะป1มแ.ดท9ีนีทงั่ล่1ยัภุก� ะ2สคา7พแา่ํมู แคีคส2ลัญวดาะทมงคา่สโงา่ มคัสพfถร2ันิตงเิธสทซข์ ่�ึงรน้า่ ้าา5กดังเบัใสแห้นมบญีทีคบ่า่แา่งจลมตำั้ะ�ำีคง�แ่าลแสตอดตั�ง่งแง่ โ0ตกค่.รา-0ง0รส5.3พร68ัา้ 3ัฒ งถแถึบงึนึงบ5า0จ.ศ.9าํ3ั1ลัก17อยแ1งลกภ ะทาาุครกุพพ่าคฒัูf่แ2�มนเหีทาีล่ศาค่วกัก่งาับยทมมภ่ส่อีคาัพ่างมั ตแเพทั�หงีั่แ่ลนั�ยต่งธว่์์ 4 รููปที่่�ภ2าพแ2สแดสงดโงคโครรงงสสรา้รง� าแงบแบจบาํ บลอจงำำ�ลอง 33)) แแนนวทวาทงกาางรพกฒั านราพศััักฒยนภาาพศแัหักลยง่ ภท่อางพเทแ�ียวหชลุม่ช่งนท่อ่อาํ งเภเอที่ค่�ยลอวงชหุุมลวชงนจ งั อหำวำ�ดั ปเภทุมอธคานลี โอดงยหชมุ ลชวนง เจ(ัSทผแแงั ลตูใ้Oศหหะ่งญภตบวัSัง�า่ดบัาค คtา้ลปณีเrคนaทระส3กtุอืกนม3eุา.ํขรั1.นา่ร1gธบั นัยมyาสไกกอกดน)าาีนงร้ีรารุซคว ่ึโพนใุ่มกร์ง�่ดนฒั แากมพชยรนีันัุลมบีัชฒพผาชูุะร้ศ�นฒัมุนิหำสกันา่�ำนชสยง่ร าารภนสเไแา้ศสา่วดหแงัพน้รกักล้แลิแตฎมิง่ หยากะํทก่กบล่อภภ่ ตงผ่ลางูทาิกเห้ารท้�ใ่อาครพทหี�ียงอืี่เเเวนเอ่ญแคททรน้่ด�ียงืศหบ่งืกัวเ้บอน้ทชาลีาา่ี�่รมุข่ลย�น่่มงชา่ ีสวสทนกย่่วนชำ่อดุนไบั�ำมุวด้รสงน้ยว่ชั้นเรกม่นันทวุน่ลีข่ มแ่ยอ�ยโกลอทุงดัะวสธงสนัยเ์มชคชง่พุ์ามิงเุ์กมัีสชรกีฒัุกิกราชมิใาร(นนนกSรบชา OาแรุมรแทิตดSชิห่้่อหtนง่้rงาaวตลเมัtย้ทร่eง�ีกง่ี�ยgสกคาท่yว่ว่รล)ชณอ่บนุมซยรตง�งึะุชิหุำมเทนกาทำ�ผีธี่รโ่ร์นู้บย�จด์ราเํดัยวลชม กมไิดหดิงาีกกัแ้รารรงัาืทกุรืนุอกร่ี�ี้�้ ในชุุมชน สร้้างกฎกติิกา เน้้นการมีีส่่วนร่่วมของสมาชิิกในชุุมชน มีีการบริิหาร จัดั การที่่เ� ป็น็ มิติ รต่อ่ สิ่ง� แวดล้้อม ให้้การตระหนักั ต่อ่ ประเพณีี วัฒั นธรรมของชุมุ ชน ที่่เ� ป็น็ เอกลักั ษณ์เ์ ฉพาะ ได้แ้ ก่ ่ ความเป็น็ อยู่�ของผู้ค้� น ประเพณีี พิธิ ีีกรรมทางศาสนา ศิลิ ปหัตั ถกรรม อาหารท้อ้ งถิ่น� การแสดงออกทางด้า้ นความคิดิ ความเชื่อ่� ทัศั นคติิ

95การพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวชมุ ชน อำ�เภอคลองหลวง จงั หวัดปทุมธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice ภููมิิปัญั ญาชาวบ้้าน รวมถึึง “อัธั ยาศััยไมตรีีและการต้้อนรัับ” ของผู้้�คนในท้อ้ งถิ่�น 4 ด้้วย ทั้้ง� นี้ห้� ากนักั ท่อ่ งเที่่ย� วเกิดิ ความรู้ส้� ึกึ ว่า่ ไม่ไ่ ด้้รับั การต้้อนรับั จากคนในท้อ้ งถิ่น� แล้้ว สิ่่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกอื่น่� ๆ ที่่ส� ามารถดึงึ ดููดนักั ท่อ่ งเที่่ย� วได้เ้ ป็น็ จำำ�นวนมาก ส่ง่ ผลให้้กลับั มาเยืือนซ้ำ�ำ� อีีก และก่่อให้้เกิิดประโยชน์ต์ ่่อชุมุ ชน 3.2 ก ารพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน ด้้วยกลยุุทธ์์เชิิงรัับ (ST Strategy) มีกี ารสร้้างเครืือข่า่ ย โดยการส่ง่ เสริมิ และสนับั สนุนุ จากรัฐั บาลและ หน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องจััดทำำ�แผนการท่่องเที่่�ยวเพื่่�อให้้แหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชนเป็็นที่่� รู้้จ� ััก 3.3 การพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน ด้้วยกลยุุทธ์์เชิิงแก้้ไข (WO Strategy) โดยปรัับโครงสร้้างพื้้น� ฐาน เช่น่ ห้้องน้ำ��ำ ที่่จ� อดรถ ป้้ายบอกเส้้นทาง และระบบ GPS ในการมายัังแหล่่งท่่องเที่่�ยว ให้้ได้้รัับความสะดวก และความ รวดเร็็วมากที่่�สุุด พร้้อมทั้้�งประชาสััมพัันธ์์แหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชนเกี่ �ยวกัับกิิจกรรม ผลิิตภัณั ฑ์์ และหััตถกรรม ให้้นักั ท่่องเที่่ย� วเกิิดการรับั รู้�้ และชักั จููงให้้นัักท่่องเที่่�ยว เข้้ามาเที่่�ยวในชุุมชนให้้มากขึ้�น และเป็็นที่่�รู้้�จัักในวงกว้้างอย่่างต่่อเนื่่�อง โดยเน้้น การประชาสัมั พันั ธ์ด์ ้า้ นการสร้้างและการนำำ�เสนอลักั ษณะทางกายภาพ ใช้้สื่อ�่ การ บอกเล่่าปากต่่อปาก สื่�่อสัังคมออนไลน์์สร้้าง Faceb ook Page โดยใช้้ชื่่�อ “ท่อ่ งเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอคลองหลวง” มีี Logo มืือโอบอุ้�มต้้นไม้้ 3.4 การพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน ด้้วยกลยุุทธ์์ป้้องกััน (WT Strategy) การจัดั กิจิ กรรมการท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชน โดยการนำำ�ภููมิปิ ัญั ญาท้อ้ งถิ่น� หลักั ปรัชั ญาเศรษฐกิจิ พอเพีียง และอัตั ลักั ษณ์์ “เกษตรอินิ ทรีีย์”์ โดยไม่เ่ ปลี่ย� นแปลง วิิถีีชีีวิิตชุุมชนไปจากลัักษณะเดิิม เพื่�่อสร้้างเสน่่ห์์ดึึงดููดใจและสร้้างความประทัับใจ ให้้แก่่นัักท่่องเที่่�ยว ให้้ความสำ�ำ คััญสิ่�งแวดล้้อมโดยปลููกจิิตสำำ�นึึกให้้ชุุมชนร่่วม อนุรุ ัักษ์ ์ ดููแลรักั ษาความสะอาดในแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่�ยว พร้้อมท�ง� ให้้ความสำำ�คััญข้้อมููล ส่่วนบุุคคลของนัักท่่องเที่่�ยว การทำ�ำ กิิจกรรมเน้้นการมีีส่่วนร่่วมของนัักท่่องเที่่�ยว และพัฒั นาแหล่่งท่อ่ งเที่่ย� วให้้เป็็นที่่�ยอมรัับในระดับั สากล 3.5 การพ�ฒนาทรััพยากรมนุุษย์์ เป็็นการเตรีียมความพร้้อมผู้้�ประกอบ การท่่องเที่่�ยวชุุมชน โดยจััดฝึึกอบรม และศึึกษาดููงานในสิ่่�งที่่�ผู้�้ประกอบการ ต้้องการ เพื่�่อนำำ�ความรู้้ป� ระยุกุ ต์ใ์ ช้้ในการดำ�ำ เนินิ งานด้้านท่่องเที่่ย� ว

96 วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลยั เกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 สรปุ ผลการวจิ ยั 1) ศััก ยภาพแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� วชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จัังหวััดปทุมุ ธานีี โดย รวมอยู่�ในระดับั มาก พิจิ ารณาจากองค์์ประกอบด้้านสิง� ิ ดึึงดููดของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว ด้้านความสามารถในการเข้้าถึึง ด้้านสิ่่�งอำ�ำ นวยความสะดวก ด้้านการเมืือง ด้้าน เศรษฐกิจิ ด้้านสัังคมและวัฒั นธรรม และด้า้ นเทคโนโลยีี 2) ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอ คลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี เกิิดจากศัักยภาพชุุมชน การมีีส่่วนร่่วมและส่่วน ประสมการตลาดบริกิ าร 3) แนวทางการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี ด้้วยกลยุุทธ์์ส่่วนประสมการตลาดบริิการ และการพััฒนา ทรััพยากรมนุษุ ย์์ 4 การอภปิ รายผลการวิจยั จากผลการศึกึ ษา การพัฒั นาศักั ยภาพการท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชน อำ�ำ เภอคลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี มีีประเด็น็ ที่่ค� วรนำำ�มาอภิปิ รายผล ดัังนี้�้ 1) ศักั ยภาพชุมุ ชนพิจิ ารณาจากองค์ป์ ระกอบด้า้ นสิ่่ง� ดึงึ ดููดของแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว ด้้านความสามารถในการเข้้าถึึง ด้้านสิ่่�งอำ�ำ นวยความสะดวก ด้้านกา รเมืือง ด้้านเศรษฐกิิจ ด้้านสัังคมและวััฒนธรรม และด้้านเทคโนโลยีี ซึ่่�งสอดคล้้องกัับ ผลงานวิิจัยั ของ ชุุติิกาญจน์ ์ กัันทะอุุ (2560) และ สุวุ ิิภา จำำ�ปาวััลย์์ และ ธัันยา พรหมบุุรมย์์ (2558) กล่่าวว่่า สิ่่�งดึึงดููดของแหล่่งท่่องเที่่�ยว ชุุมชนมีีภููมิิปััญญา วิิถีีชีีวิิต การประกอบอาชีีพ เป็็นต้้น ส่่วนด้้านความสามารถในการเข้้าถึึง แหล่่ง ท่อ่ งเที่่ย� วมีเี ส้้นทางที่่เ� ข้้าถึงึ ได้้ง่าย และเชื่อ่� มต่อ่ กับั ทรัพั ยากรบริเิ วณใกล้้เคีียงด้้วย และด้้านสิ่่�งอำ�ำ นวยความสะดวกในชุุมชนที่่�จะต้้องมีีไว้้บริิการแก่่นัักท่่องเที่่�ยว สอดคล้้องกัับผลงานวิิจััยของ ชุุติิกาญจน์์ กัันทะอุุ (2560) กล่่าวว่่า ชุุมชนมีี สิ่ง� อำ�ำ นวยความสะดวกบริกิ ารนักั ท่อ่ งเที่่ย� ว ได้แ้ ก่ ่ ที่่พ� ักั ร้้านอาหาร การรักั ษาความ ปลอดภััย เป็็นต้้น ด้้านการเมืืององค์์กรปกครองส่่วนท้้องถิ่�นมีีมาตรการทาง กฎหมายเพื่อ่� ส่ง่ เสริมิ การท่อ่ งเที่่ย� วเกี่ย� วกับั การพัฒั นาโครงสร้้างพื้้น� ฐาน สอดคล้้อง ผลงานจััยของ ศิิริินัันท์ ์ พงษ์น์ ิิรันั ดร และคณะ (2559) นรินิ ทร์ ์ สังั ข์ร์ ักั ษา และ

97การพฒั นาศกั ยภาพการทอ่ งเทยี่ วชุมชน อ�ำ เภอคลองหลวง จงั หวดั ปทมุ ธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice คณะ (2558) พบว่า่ กิจิ กรรมการท่อ่ งเที่่ย� วเป็น็ ส่ว่ นหนึ่่ง� ของการรณรงค์ก์ ารมีีส่ว่ น 4 ร่ว่ มของประชาชน เกี่ย� วกับั การวางแผนและการตัดั สินิ ใจการจัดั การการท่อ่ งเที่่ย� ว ในชุุมชน ด้้านเศรษฐกิิจมุ่่�งให้้กิิจกรรมการท่่องเที่่�ยว นำ�ำ ไปสู่�การกระจายรายได้้ และผลกำำ�ไรที่่เ� กิิดจากการท่่องเที่่�ยวของชุุมชนอย่า่ งแท้้จริิง ประชาชนในพื้้น� ที่่จ� ะ เป็น็ ปัจั จัยั หลักั ในการพัฒั นา และควบคุมุ การเติบิ โตของการท่อ่ งเที่่ย� วในพื้้น� ที่่ข� อง ตนเอง ภายใต้้ความร่่วมมืือการรัักษาทรััพยากรธรรมชาติิ และสอดคล้้องกัับ ผลวิิจัยั ของ รััดเกล้้า เปรมประสิทิ ธิ์์� (2559) พบว่า่ องค์์กรปกครองส่ว่ นท้้องถิ่�นมีี บทบาทส่ง่ เสริมิ อาชีีพ และพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุมุ ชนเพื่อ�่ จำำ�หน่า่ ยให้้แก่น่ ักั ท่อ่ งเที่่ย� ว โดยสนัับสนุุนงบประมาณ การอบรมความรู้�้ และการศึึกษาดููงาน ตลอดจนสร้้าง ตลาดสิินค้้าชุุมชน ด้้านสัังคมและวััฒนธรรม การแลกเปลี่�ยนเรีียนรู้�้ของคนต่่าง วััฒนธรรม (เมืือง-ชนบท) เพื่่�อเพิ่่�มความเข้้าใจ และตระหนัักในคุุณค่่าของ วัฒั นธรรมท้อ้ งถิ่น� รวมทั้้ง� การรู้เ�้ ท่า่ ทันั วัฒั นธรรมแบบเมืืองที่่เ� ติบิ โตอย่า่ งไร้้รากฐาน สอดคล้้องกับั ผลงานวิจิ ัยั ของ สุวุ ภััทร ศรีีจองแสง และ เขมจิิรา หนองเป็็ด (2562) พบว่า่ ทรัพั ยากรทางวัฒั นธรรมของชุมุ ชนในพื้้น� ที่่ก� ลุ่่�มจังั หวัดั ภาคตะวันั ออกเฉีียง เหนืือตอนล่่าง 2 ประกอบด้้วย วิิถีีชีีวิิต ภููมิิปััญญา องค์์ความรู้้� และประเพณีี วััฒนธรรม มีีศัักยภาพที่่�เอื้อ� ต่อ่ การพััฒนาเป็็นแหล่ง่ ท่่องเที่่�ยวเชิิงวััฒนธรรมอย่่าง สร้้างสรรค์์ และสอดคล้้องกัับแนวคิิดของ พจนา สวนศรีี (2546) กล่่าวว่่า ด้้านเทคโนโลยีีประยุุกต์์ใช้้ในการประชาสััมพันั ธ์ ์ ความเป็็นเอกลัักษณ์์ของชุมุ ชน 2) ปััจจััยที่่�มีีผลต่่อการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอ คลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี เกิิดจากศัักยภาพชุุมชน การมีีส�วนร่่วม และส่่วน ประสมการตลาดบริิการ ซึ่�่งสอดคล้้องกัับการวิิจััยของ ภััทร์์ธนกััลย์์ เตี่�ยไพบููลย์์ (2557) พบว่่า (1) ศัักยภาพชุุมชนของแหล่่งท่่องเที่่�ยวเชิิงนิิเวศโดยชุุมชนบ้้าน หัวั นอนวัดั ตำ�ำ บลแม่ท่ อม อำ�ำ เภอบางกล่ำ��ำ จังั หวัดั สงขลา โดยชุมุ ชนการสร้้างเครืือข่า่ ย กัับชุุมชน เพื่่�อเชื่่�อมโยงแหล่่งท่่องเที่่�ยว และการสร้้างกิิจกรรมการท่่องเที่่�ยว (2) การมีีส่่วนร่่วม เป็็นปััจจััยที่่�ส่่งผลต่่อความสำำ�เร็็จในการจััดการท่่องเที่่�ยวโดย ชุุมชนบ้้านหัวั นอนวัดั ตำำ�บลแม่่ทอม อำ�ำ เภอบางกล่ำ�ำ� จังั หวัดั สงขลา โดยคนในชุุมชน ในการร่่วมคิิด ร่่วมวางแผน ร่่วมพััฒนาชุุมชนสู่่�การท่่องเที่่�ยว และร่่วมรัับ ผลประโยชน์ท์ ี่่เ� กิดิ จากการท่อ่ งเที่่ย� วอีีกทั้้ง� ได้้รับั การยอมรับั เป็น็ ผู้ท�้ ี่่ม� ีบี ทบาทด้า้ น

98 วารสารรม่ พฤกษ์ มหาวทิ ยาลัยเกริก ปีที่ 39 ฉบับที่ 1 มกราคม – เมษายน 2564 การท่อ่ งเที่่ย� ว สอดคล้้องกับั ผลงานวิจิ ัยั ของ อรรณพ เรืืองกัลั ปวงศ์์ และ สราวรรณ์์ เรืืองกัลั ปวงศ์์ (2559) พบว่่า (3) ส่่วนประสมการตลาดบริกิ ารของแหล่ง่ ท่่องเที่่ย� ว ตลาดน้ำ��ำ จังั หวัดั นนทบุรุ ีี โดยสร้้างความแตกต่า่ งการให้้บริกิ ารและอัตั ลักั ษณ์ข์ อง ตลาดน้ำ��ำ สอดคล้้องกับั ผลงานวิจิ ัยั ของ ฉันั ท์ช์ นิดิ เกตุนุ ้้อย (2559) พบว่า่ นักั ท่อ่ งเที่่ย� ว มีีความคิิดเห็็นเกี่ �ยวกัับส่่วนประสมการตลาดบริิการของพระราชวัังจัันทน์์ จัังหวััดพิษิ ณุโุ ลก ควรให้้ความสำำ�คััญการส่่งเสริิมด้า้ นผลิิตภััณฑ์์ ด้้านภาพลักั ษณ์์ ของสถานที่่� และการให้้บริกิ าร สอดคล้้องกับั ผลงานวิจิ ัยั ของ เพ็ญ็ นภา เพ็ง็ ประไพ (2559) พบว่่า นัักท่อ่ งเที่่�ยวให้้ความสำำ�คััญต่อ่ ปััจจััยส่่วนประสมการตลาดบริกิ าร ของเกาะพะงันั จัังหวััดสุุราษฎร์์ธานีี ในระดับั มากที่่ส� ุุด 3) แนวทางการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอคลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี ด้้วยกลยุุทธ์์ส่่วนประสมการตลาดบริิการ และการพััฒนา 4 ทรััพยากรมนุษุ ย์์ ซึ่�ง่ สอดคล้้องกัับผลงานวิจิ ััยของ ปิยิ พร ทองสุขุ (2558) พบว่่า กลยุทุ ธ์ส์ ่ว่ นประสมการตลาด ผู้ป้� ระกอบการประยุกุ ต์ก์ ลยุทุ ธ์ส์ ่ว่ นประสมการตลาด นำำ�ไปปรัับปรุุงการบริิการเหมาะสมกัับพฤติิกรรมของนัักท่่องเที่่�ยว โดยเน้้น ความสะอาด ความคุ้้ม� ค่า่ และมิิตรภาพ สอดคล้้องกัับผลงานวิิจััยของ รััชฎาพร เลิศิ โภคานนท์์ และ วิเิ ชีียร เลิิศโภคานนท์์ (2557) พบว่่า มีกี ารปรัับปรุุงโครงสร้้าง พื้้�นฐาน และสภาพแวดล้้อมด้้านทรััพยากรธรรมชาติิของแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชน บ้้านเหมืืองกุงุ มีกี ารจัดั ทำ�ำ แผนงานการท่อ่ งเที่่ย� วที่่ช� ัดั เจน สร้้างการมีีส่ว่ นร่ว่ มของ คนในชุมุ ชน โดยดึงึ เยาวชนในชุมุ ชนให้้เข้้ามามีีส่ว่ นร่ว่ ม และการพัฒั นาทรัพั ยากร มนุษุ ย์ ์ ช่า่ งฝีมี ืือในชุมุ ชนบ้้านเหมืืองกุงุ มีีความพร้้อมในการถ่า่ ยทอดความรู้ �้ ที่่เ� ป็น็ ภููมิิปััญญาท้้องถิ่�นให้้กัับคนรุ่่�นใหม่่ และสอดคล้้องกัับผลงานวิิจััยของ สุุวิิภา จำำ�ปาวัลั ย์์ และ ธันั ยา พรหมบุรุ มย์์ (2558) พบว่า่ การพัฒั นาศักั ยภาพชุมุ ชนตำำ�บล บ้้านเรืือน อำำ�เภอป่า่ ซาง จังั หวัดั ลำ�ำ พููน มีกี ารพัฒั นาคณะกรรมการแหล่ง่ ท่อ่ งเที่่ย� ว โดยการสัมั มนาเชิงิ ปฏิิบััติิการ และศึกึ ษาดููงาน ขอ้ เสนอแนะ จากการศึึกษาวิิจัยั ครั้้�งนี้�้ คณะผู้ว�้ ิจิ ัยั มีีข้อเสนอแนะเพื่อ�่ การพัฒั นาศัักยภาพ แหล่่งท่อ่ งเที่่ย� วชุุมชน อำำ�เภอคลองหลวง จัังหวััดปทุุมธานีี ดัังนี้้�

99การพฒั นาศกั ยภาพการท่องเที่ยวชุมชน อำ�เภอคลองหลวง จงั หวัดปทมุ ธานี Potential Community Tourism Development in Khlong Luang District, Pathumthani Provice 1) ข้้อเสนอแนะในการนำ�ำ ผลการวิจิ ััยไปใช้้ 4 1.1 สร้้างกลไกให้้เกิิดการมีีส่่วนร่่วมชุุมชนในการออกแบบกิิจกรรมการ ท่่องเที่่�ยว โดยเน้้นความสำำ�คััญของวิิถีีชีีวิิตชุุมชนที่่�น้้อมนำ�ำ หลัักปรััชญาเศรษฐกิิจ พอเพีียง ภููมิปิ ัญั ญา เกษตรอิินทรีีย์์ และวัฒั นธรรมท้้องถิ่น� พร้้อมทั้้�งเปิิดโอกาสให้้ นัักท่่องเที่่�ยวมีีส่่วนในการเรีียนรู้้�ชุุมชนผ่่านกิิจกรรม “สร้้างคุุณค่่าของแหล่่ง ท่่องเที่่�ยว” 1.2 กา รพััฒนาท่่องเที่่�ยวชุุมชนอย่่างยั่�งยืืน โดยใช้้กลยุุทธ์์ส่่วนประสม การตลาดบริิการ สร้้างเอกลัักษณ์์ที่่�โดดเด่่นการให้้บริิการด้้วยอััธยาศััยของ คนท้อ้ งถิ่น� และมีีความสุภุ าพ สร้้างเครืือข่า่ ยท่อ่ งเที่่ย� วชุมุ ชนและภาครัฐั และเสนอ แพ็็คเกจการท่่องเที่่ย� ว ท่อ่ งเที่่ย� วหลััก-ท่่องเที่่ย� วรองปทุุมธานีี 1.3 การประชาสััมพัันธ์์ท่่องเที่่�ยวชุุมชน อำ�ำ เภอคลองหลวง บน Facebook Page โดยเน้้นการบริหิ ารจัดั การผู้ด�้ ููแลระบบร่ว่ มที่่ต� ้้องการกระตุ้น� ให้้ คนในชุุมชนเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการสื่�่อสารเรื่�่องราวของตนกิิจกรรมของชุุมชน “การเล่า่ เรื่�อ่ ง คลิิปวีีดีีโอ การถ่่ายภาพ” พร้้อมทั้้ง� จััดอบรมผู้ด�้ ููแลระบบร่ว่ ม 1.4 จากการวิิจััยควรกระตุ้�นให้้ประชาชนมีีส่่วนร่่วมในกิิจกรรมการ ท่อ่ งเที่่ย� ว สร้้างความรู้ส้� ึกึ ว่า่ ตัวั เองเป็น็ เจ้้าของ ปรับั ปรุงุ ความสะอาดสถานที่่� และ สิ่�งอำ�ำ นวยความสะดวกขั้�นพื้้�นฐาน เช่่น ห้้องน้ำ��ำ สถานที่่�จอดรถ ร้้านอาหารและ เครื่อ่� งดื่ม�่ ร้้านขายของที่่ร� ะลึกึ ที่่พ� ักั มีีจำำ�นวนเพีียงพอต่อ่ จำ�ำ นวนนักั ท่อ่ งเที่่ย� ว และ ได้้รับั การรับั รองมาตรฐาน 2) ข้้อเสนอแนะในการวิจิ ัยั ครั้�งต่่อไป 2.1 ควรศึกึ ษาปัจั จัยั ที่่ม� ีีอิทิ ธิพิ ลต่อ่ พฤติกิ รรมการท่อ่ งเที่่ย� วของนักั ท่อ่ งเที่่ย� ว คนไทย ที่่�จะช่่วยการตััดสิินใจในการเดินิ ทางท่อ่ งเที่่ย� ว เพื่อ่� นำ�ำ ข้้อมููลมาปรับั ปรุงุ และวางแผนให้้สอดคล้้องต่อ่ นัักท่อ่ งเที่่�ยว 2.2 ควรศึึกษาความพึึงพอใจของนัักท่่องเที่่�ยวที่่�มีีต่่อการบริิหารจััดการ แหล่่งท่่องเที่่�ยว และการพััฒนาศัักยภาพแหล่่งท่่องเที่่�ยวชุุมชนในพื้้�นที่่�อื่่�นของ จัังหวัดั ปทุุมธานีี เพื่อ�่ สร้้างเครืือข่า่ ยการท่่องเที่่ย� วชุมุ ชนในวงกว้้างมากขึ้�น