การส่งเสริมสุขภาพวัยทารกและวัยก่อนเรียน ๖๑

Four types of malnutrition • Micronutrient deficiency– เกิดจากการขาดเกลือแรแ่ ละวิตามินทจี่ าเป็น เชน่ vitamin A, iron and zinc. • Micronutrient deficiencies are caused by y a long-term lack of nutritious food or by infections such as worms. Micronutrient deficiencies are associated with 10 percent of all children’s deaths, or about one-third of all child deaths due to malnutrition.

พัฒนาการของเด็กปฐมวยั พฒั นาการเปน็ ผลเนอ่ื งมาจากวุฒภิ าวะ(Maturation) และการเรียนรู้(Learning) เปน็ กระบวนการท่เี กิดพร้อมกนั ด้านรา่ งกาย อารมณ์ จิตใจ สงั คม สตปิ ัญญา ความสามารถของเด็กมรี ะยะและเป็นขัน้ ตอน(Sequence) แตล่ ะชว่ งอายุมี ความหมายและมีความสาคัญแกช่ ีวิต เพราะเปน็ รากฐานของบคุ คลเมื่อเป็นผูใ้ หญ่

พัฒนาการของเดก็ ปฐมวยั  พัฒนาการดา้ นรา่ งกาย (Physical development) ความสามารถของร่างกายในการทรงตัวใน อริ ิยาบถตา่ งๆ เชน่ นั่ง ยนื เดนิ วิ่ง การใช้สมั ผัสรับรู้ และการใช้ตาและมอื ประสานกนั ในการทา กจิ กรรมต่างๆ  พฒั นาการด้านสติปญั ญา (Cognitive or intellectual development) ความสามารถใน การเรยี นร้คู วามสัมพันธร์ ะหวา่ งสิง่ ตา่ งๆ การรับรู้ การสังเกต การจดจา การแกไ้ ขปญั หา การ แสดงออกด้วยการใช้ภาษาสอ่ื ความหมาย และการกระทา  พัฒนาการด้านสงั คม (Social development) ความสามารถชว่ ยเหลือตนเองในชวี ติ ประจาวนั สรา้ งสัมพนั ธภาพกับผู้อื่น รว่ มมอื กับผู้อน่ื ความรับผดิ ชอบ ความเป็นตวั ของตวั เอง วินัย  พัฒนาการด้านอารมณ์ (Emotional development) ความสามารถในการแสดงความรสู้ กึ การควบคมุ อารมณ์ และการนับถือตนเอง

พฒั นาการของเดก็ ปฐมวยั

หลกั สาคญั ของพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย 1. พฒั นาการจะเปน็ ไปตามแบบแผนเฉพาะตามลาดบั ขนั้ (Sequence) 2. พัฒนาการจะเร่ิมจากแกนกลางของลาตวั ไปสอู่ วัยวะส่วนข้างท่ีไกลออกไปเชน่ เด็ก เกดิ ใหม่จะเคลอื่ นไหวทั้งตวั ก่อนท่ีจะเคล่ือนไหวได้เฉพาะแขน เดก็ จะเร่ิมต้นพฒั นาการจาก หงาย ควา่ คืบ น่ัง คลาน ยืน เดิน วิง่ กระโดด เปน็ ต้น 3. พัฒนาการจะเกดิ ขึน้ อยา่ งตอ่ เน่อื งกนั (Continuity) ตง้ั แตป่ ฏิสนธจิ นถึงวฒุ ภิ าวะ 4. อัตราพฒั นาการของเด็กแต่ละคนจะแตกตา่ งกนั 5. อตั ราสว่ นพฒั นาการสว่ นตา่ งๆ ของร่างกายแตกตา่ งกนั 6. พฒั นาการแตล่ ะวัยจะมีลักษณะเฉพาะ 7. พัฒนาการของเด็กสามารถทานายได้

หลกั สาคัญของพฒั นาการเด็กปฐมวยั

Gross Motor Development

Fine Motor Development

ทฤษฎจี ิตวทิ ยาพฒั นาการ เปน็ ระยะทเี่ ดก็ มีความพงึ พอใจกบั การ เป็นระยะที่เดก็ ไดร้ บั ความพึง ใชป้ ากโดยการดดู กลนื ในระยะน้ถี ้า พอใจถา้ ได้ขับถ่าย เมอื่ พ่อแม่ เดก็ ไม่ได้รบั การตอบสนองท่เี พยี งพอ เขม้ งวดกวดขนั กบั การฝกึ อาจทาให้เดก็ โตข้นึ มปี ัญหาแทะดนิ สอ ขับถา่ ยเดก็ มากเกนิ ไป โตขนึ้ เคี้ยวหมากฝร่ัง เด็กจะมนี สิ ัยดือ้ ร้ัน เขม้ งวด กวดขัน เจา้ ระเบียบ เดก็ เริม่ สนใจความรกั จากพ่อ เปน็ ระยะที่เดก็ มเี พือ่ นสนทิ เดก็ จะเริม่ สนใจเพอื่ นตา่ งเพศ แมท่ ่มี ีเพศตรงขา้ มกบั ตนเอง เพศเดยี วกนั สนใจบทบาท ตอ้ งการความรัก เตรยี มตวั เปน็ และเลยี นแบบพฤตกิ รรมพ่อ ทางเพศของตน ผ้ใู หญ่ ตอ้ งการความสนใจและ แมท่ มี่ เี พศเดยี วกับตน การยอมรบั จากสงั คม

ระยะความไวว้ างใจและไม่ไวว้ างใจ ระยะทีม่ อี ิสระกับความสงสยั ไมแ่ นใ่ จ ระยะมคี วามคดิ ริเรม่ิ กบั ความร้สู ึกผดิ ระยะมคี วามขยันหม่ันเพยี รกับความรสู้ ึกมปี มด้อย ระยะมีเอกลักษณข์ องตนเองกับความไม่เขา้ ใจตนเอง ระยะความใกลช้ ดิ สนิทสนมกบั ความรู้สึกโดดเด่ยี วอ้างวา้ ง ระยะให้กานดิ และเลีย้ งดูบุตร ระยะความมั่นคง

พน้ื อารมณข์ องเด็กปฐมวัย(Temperament) พ้ืนอารมณ์ (Temperament) คือ ลกั ษณะพฤติกรรมและอารมณ์ของเดก็ ทบี่ อกวา่ เด็กแตล่ ะคนจะมีแนวโน้มท่ี ตอบสนองตอ่ สิง่ เรา้ หรือสิง่ แวดล้อมรอบตวั เขาอยา่ งไร พื้นอารมณเ์ ด็กถูกกาหนดโดยปจั จยั ทางชวี ภาพซึง่ ติดตัวเด็กมา ตง้ั แต่เกดิ โดยเด็กจะตอบสนองต่อสิ่งเร้าแตกต่างกนั ตามพ้นื อารมณ์ที่ตา่ งกัน (Thomas, et al., 1970) การเข้าใจอารมณ์พนื้ ฐานของเดก็ ควบคู่ไปกับมคี วามรเู้ รอื่ งพฒั นาการเด็กในแต่ละชว่ งวัย จะช่วยใหต้ อบสนอง และให้การเล้ยี งดทู ีเ่ หมาะสม Easy Child Difficult Child Slow To Warm Up

ลกั ษณะพ้ืนอารมณข์ องเดก็ ปฐมวัย(Temperament) 1. เด็กเล้ยี งงา่ ย (Easy Child) พบได้ราว 40% คอื เด็กที่มอี ารมณ์และการตอบรบั ตอ่ สิง่ รอบตัวคอ่ นขา้ งดี ปรับตัวเขา้ กับสถานการณใ์ หมไ่ ด้ง่าย มกั จะมอี ารมณด์ ี ไมค่ อ่ ยงอแง กิน นอนง่าย ขับถ่ายเปน็ เวลา 2. เดก็ เลีย้ งยาก (Difficult Child) พบได้ราว 10% คือเด็กที่ปรบั ตวั ยากมากเปน็ พิเศษและ มกั จะตอบสนองตอ่ สง่ิ รอบตวั ในเชงิ ลบ เชน่ เจ้าอารมณ์ ขโี้ วยวาย มกั จะกิน นอน ขบั ถา่ ยไม่ เปน็ เวลา คาดเดายาก 3. เด็กปรบั ตัวชา้ (Slow To Warm Up) พบไดร้ าว 15% คือเดก็ ทต่ี อบสนองตอ่ ส่ิงรอบตวั ได้ ช้า ตอ้ งใชเ้ วลาในการปรบั ตวั แต่ไมเ่ ป็นไปในเชิงลบ สว่ นใหญ่จะกนิ นอน ขบั ถา่ ยเปน็ เวลา อารมณด์ ี แตม่ ีอารมณ์อ่อนไหว ชอบทาอะไรแบบค่อยเป็นคอ่ ยไป 4. เดก็ ทม่ี ีลกั ษณะผสม (Mixed Type) พบไดร้ าว 35% ทมี่ า : Sook Magazine ฉบับท่ี 55 เดอื นมถิ นุ ายน 2560 โดย สสส.

ทฤษฎคี วามผกู พัน (Attachment Theory) : Bowlby Secure attachment→ความผูกพนั ทีม่ นั่ คง รู้สึกปลอดภัยและอบอุ่นใจ เด็กไม่มีความ กังวลใจแมว้ า่ จะต้องห่างจากพอ่ แมไ่ ปชว่ั คราว ซ่งึ จะพฒั นาไปสู่ การเปน็ ตวั ของตวั เองเมื่อโตขนึ้ Insecure attachment Ambivalent attachment→เดก็ ไมไ่ ด้รบั การตอบสนองอย่าง เหมาะสม เดก็ เหล่านี้มกั จะพฒั นาไปสู่การมพี ฤติกรรมท่ชี อบ หมกมุ่นกบั ตนเองและกงั วลกับความใส่ใจของคนรอบขา้ ง Avoidance attachment→ขาดความไวว้ างใจ เส่ียงตอ่ การมี พฤติกรรมก้าวรา้ ว ไม่ใหค้ วามร่วมมือ ชอบรงั แกเดก็ อ่นื ๆ Disoriented/ insecure attachment→ขาดความมั่นคงทาง อารมณ์ เนือ่ งจากถูกทอดทิง้ หรือถูกละเลย

ประโยชนข์ องการประเมนิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั ❖ เพ่ือใหท้ ราบวา่ เด็กมรี ะดับความสามารถดา้ นต่างๆสมวัยหรือไม่ ❖ เพือ่ แนะนาบดิ ามารดาผเู้ ลี้ยงดูใหอ้ บรมเลยี้ งดู และจดั ส่ิงแวดล้อมอย่าง เหมาะสมกับความสนใจและความสามารถของเดก็ ❖ ทาใหเ้ กิดโอกาสเรยี นรแู้ ละพฒั นาเดก็ ได้ครบทุกดา้ นอยา่ งสมดุลทั้งดา้ น รา่ งกาย จติ ใจและสตปิ ญั ญา ภาษาและสงั คม ❖ ในกรณีทีพ่ บว่าเด็กมีพัฒนาการลา่ ชา้ จะไดต้ รวจวินิจฉัยช่วยเหลอื แกไ้ ข ตั้งแต่เริ่มแรก

แผนผังการดูแลพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั แบบบรู ณาการ

แผนผงั การดูแลพฒั นาการเด็กปฐมวยั แบบบูรณาการ แบบคดั กรองโรคในกล่มุ พัฒนาการผิดปกตอิ ยา่ งรอบดา้ น Pervasive Developmental Disorder Screening Questionnaire (PDDSQ) ❖ พฒั นาการลา้ ช้าโดยรวม Global Developmental Delay (GDD) ❖ โรคสมาธสิ น้ั หรอื attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) ❖ กลุ่มอาการดาวน์ หรอื Down Syndrome (DS) ❖ ความบกพรอ่ งทางการเรียนรู้ Learning Disabilities (LD) ❖ โรคบกพรอ่ งทางสตปิ ัญญา Intellectual Disabilities (ID) ❖ สมองพิการ Cerebral Palsy (C.P.) กล่มุ อาการออทสิ ตกิ (Autism spectrum disorder: ASD)

สรปุ เครื่องมอื ท่ใี ชใ้ นการดแู ลพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั แบบบูรณาการ

เครือ่ งมอื ทีใ่ ชใ้ นการคัดกรองพฒั นาการเดก็ ในหนว่ ยบรกิ ารปฐมภมู ิ กลมุ่ ปกติ –> เล่มขาว DSPM (Developmental กลุ่มเสย่ี ง BA, LBW -> เลม่ เขยี ว DAIM (Developmental Assessment for prevention Surveillance & Promotion Manual) Manual) • เจ้าหน้าท่ีสาธารณสขุ ตรวจพฒั นาการ ชว่ งอายุ 9, 18 ,30 และ 42 เดือน ในคลินิก WCC ทุกระดับ เด็กท่คี ลอดดว้ ยความเสยี่ งจากนา้ หนกั น้อยเมอ่ื แรกคลอด (Screening) (Low Birth Weight) และ/หรือ ขาดออกซิเจนขณะคลอด • อสม. ผปู้ กครอง ตรวจพัฒนาการ ช่วงอายุ 2, 4, 6, 8, (Birth Asphyxia) 12,15, 17, 24, 29, 36, 41, 48, 54, 56 และ 42 เดือน *นดั ตามอาการเด็ก (Surveillance)

บทบาทของเจา้ หน้าที่สาธารณสุขในการคดั กรองและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั ในคลนี ิคเดก็ สขุ ภาพดี (Well Child Clinic) Developmental Surveillance & Promotion Manual (DSPM) โดยความร่วมมือของ กรมอนามยั กรมสขุ ภาพจติ กรมการแพทย์ และสานักงาน ปลดั กระทรวง สาธารณสขุ

EF : Executive Functions of the Brain “การทางานขนั้ สงู ของสมองท่ีชว่ ยใหน้ าเอาความรู้ไปวิเคราะห์ สงั เคราะห์ และตัดสนิ ใจใน การปฏิบตั ิ เป็นความสามารถของสมองที่พฒั นาไดอ้ ยา่ งรวดเร็วในช่วงปฐมวยั และเป็น พื้นฐานสาคญั ท่นี าไปสคู่ วามสาเรจ็ ในการดาเนนิ ชวี ิตในสงั คม การศกึ ษา และการทางาน” ซึง่ ในช่วงปฐมวัยประกอบดว้ ยทกั ษะสาคญั 3 อยา่ ง ดงั น้ี 1. Working Memory : ทักษะความจาท่ีนาข้อมูลมาใชง้ าน 2. Inhibitory Control/Self-Regulation : ทกั ษะการยับย้งั ชง่ั ใจและควบคมุ ตนเอง 3. Cognitive Flexibility : ทกั ษะการคิดและปรบั การกระทาอย่างยดื หยุ่น

การประเมนิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อปุ กรณส์ าหรับค่มู ือเฝา้ ระวงั คดั กรองและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั (DSPM)

ขน้ั ตอนการประเมนิ พัฒนาการโดยใช้เครอ่ื งมือ DSPM 1. เตรียมความพร้อมท้ังตวั ผูป้ ระเมนิ อปุ กรณ์ สถานที่และเด็ก รวมถึงสรา้ งสมั พนั ธภาพกับผปู้ กครอง 2. ประเมนิ พัฒนาการโดยคดั กรองตามแบบประเมนิ โดยเน้นพฒั นาการท้ัง 5 ดา้ น  Gross motor (GM) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นการเคลอ่ื นไหว  Fine Motor (FM) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นกลา้ มเนื้อมัดเลก็ และสติปัญญา  Receptive Language (RL) หมายถงึ พัฒนาการด้านการเขา้ ใจภาษา  Expressive Language (EL) หมายถงึ พฒั นาการด้านการใชภ้ าษา  Personal and Social (PS) หมายถงึ พฒั นาการด้านการชว่ ยเหลอื ตนเองและสงั คม 3. วางแผนการแนะนา ส่งเสรมิ พัฒนาการเป็นรายบคุ คล

การประเมนิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย การคานวนอายสุ าหรับการประเมินพัฒนาการในเด็กปกติ เริ่มจาก วนั เดอื น และปที ท่ี าการประเมินเปน็ ตวั ตงั้ วัน เดือน และปเี กดิ เด็กเป็นตัวลบ ถา้ วนั ตัวต้งั จานวนน้อยกว่าใหย้ มื ที่เดอื นมา 1 เดือน (30 วัน) ถ้าตวั ต้งั เดอื นนอ้ ยกวา่ ตัวลบใหย้ มื ทีป่ ี 1 ปี (12 เดอื น) 2555 2+12=14 30+5=35

การประเมนิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั การคานวนอายุสาหรับการประเมินพัฒนาการในเดก็ คลอดก่อนกาหนด • ปรบั อายทุ ีค่ ลอดก่อนกาหนด (correcting for prematurity) • วันท่ีอายคุ รรภค์ รบกาหนด (40 สปั ดาห์) แทนวนั เกดิ • นาจานวนสัปดาห์ท่คี ลอดก่อนกาหนดไปหกั ลบออกจากอายุท่นี ับหลงั คลอด • 7 วัน = 1 สปั ดาห์, 30 วันและ 4 สัปดาห์ = 1 เดอื น • คลอดอายุครรภค์ รบกาหนดคือ 38 สัปดาห์ขึ้นไป (ใช้คานวณอายุเท่านน้ั )

การประเมินพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย ตวั อย่าง เด็กคลอดอายคุ รรภ์ 34 สัปดาห์ ปี เดอื น วนั 10 30 วันทีท่ าการทดสอบ 2557 3 15 7 15 วัน เดือน ปีเกดิ 2557 1 (4 wks) 14 (2 wks) 6 1 อายหุ ลงั เดก็ คลอด คลอดกอ่ นกาหนด 6 สัปดาห์ อายุทป่ี รบั ใหม่

การประเมินพฒั นาการ DSPM เดก็ อายุ 9 เดอื น



Developmental Surveillance & Promotion Manual (DSPM)



การประเมินพฒั นาการ DSPM เดก็ อายุ 18 เดอื น









การประเมินพฒั นาการ DSPM เดก็ อายุ 30 เดอื น









การประเมินพฒั นาการ DSPM เดก็ อายุ 42 เดอื น











การประเมินพฒั นาการ DSPM เดก็ อายุ 60 เดอื น