Gürcistan Hedef Pazar Analizi

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİDOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 201

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ202 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİGÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi26. Hijyenik MamullerTablo: Türkiye’den Gürcistan’a İhracat (FOB USD/2011-2016)GTİP 2011 2012 2013 2014 2015 2016 * 29.694.293 22.485.7199619 21.424.988 29.555.749 31.195.762Kaynak: TUİK (* Ocak-Ağustos Dönemi)Tablo: Türkiye - Gürcistan Dış Ticaret Hareketleri Türkiye’nin Dünyaya Gürcistan’ın Dünyadan İhracatı İthalatı Gürcistan’ın Türkiye’den İthalatıGTİP Ürün 2015 değeri (1.000 USD) 2011-2015 arası yıllık büyüme oranı (%) Gürcistan’ın ithalatındaki payı (%) Türkiye’ye uygulanan tarife oranı (%) 2015 değeri (1.000 USD) 2011-2015 arası yıllık büyüme oranı (%) Dünya ihracatındaki payı 2015 değeri (1.000 USD) 2011-2015 arası yıllık büyüme oranı (%) Dünya ithalatındaki payı Hijyenik havlular ve9619 tamponlar, bebek bezleri 35.279 25 76,6 0 788.455 -4 5 46.045 13 0,3 ve benzeri hijyenik eşyaKaynak: TrademapTablo: Gürcistan’ın İthalatında Partner Ülkeler (İlk 5 Ülke) İhracatçı 2015 İhracatı (1.000 USD) Gürcistan’ın İthalatındaki Payı (%) 2015 İhracat Miktarı (Ton) Birim Değer (USD/Ton) 2011-2015 Yıllık İthalat Değeri Büyüme Oranı (%) 2011-2015 Yıllık İthalat Miktarı Büyüme Oranı (%) Dünya İhracatındaki İhracatçı Ülke Sıralaması Dünya İhracatındaki İhracatçı Ülke Payı (%) Gürcistan’ın Uyguladığı Tarife Oranı (%)Dünya 46.045 100 9.855 4.672 13 38 100 0Türkiye 35.279 76,6 8.220 4.292 25 51 6 5,0 0Çek Cum. 12.330 38 45 10 3,7 0Rusya Fed. 2.614 5,7 212 6.484 87 133 21 1,3 0Polonya 2.425 5,3 374 4.764 57 110 4 6,2 0Slovakya 1.696 3,7 356 10.314 44 80 20 1,4Kaynak: Trademap 1.248 2,7 121 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 183 203 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ Tablo: Gürcistan’ın İthalatında 2011-2015 Yılları Ülke Dağılımı (1.000 USD) Ülkeler 2011 2012 2013 2014 2015 Dünya 0 36.217 43.750 48.539 46.045 35.279 Türkiye 0 27.281 32.957 37.330 2.614 Çek Cum. 0 3.146 3.366 3.208 2.425 1.696 Rusya Fed. 0 1.054 1.729 2.469 1.248 972 Polonya 0 838 1.026 1.145 566 408 Slovakya 0 743 1.125 1.118 242 İtalya 0 584 897 1.047 189 İsveç 0 941 778 728 408 Çin 0 195 583 467 Danimarka 0 132 212 248 Bulgaristan 0 528 463 264 Diğer 0 775 614 515 Kaynak: Trademap Grafik: Gürcistan’ın İthalatında 2011-2015 Yılları İlk 5 Ülke Kaynak: Trademap204 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİHarita: Gürcistan’ın İthalatında Ülke Dağılımı (2015)Kaynak: TrademapTablo: Türkiye’nin İhracatında 2011-2015 Yılları Ülke Dağılımı (1.000 USD) Ülkeler 2011 2012 2013 2014 2015Dünya 0 653.232 822.144 885.738 788.455 184.573Irak 0 179.715 221.502 241.402 82.852İran 0 11.610 18.304 37.076 60.520 39.903Azerbaycan 0 51.386 59.752 59.713 36.688 32.115Suriye 0 7.753 50.018 42.475 29.694Özbekistan 21.869Mısır 0 20.619 34.332 41.337 18.941 15.835 0 65.554 51.945 43.237 185Gürcistan 0 21.425 29.556 31.196Fas 0 7.168 15.385 27.599İsrail 0 28.329 23.787 23.790Tacikistan 0 17.592 20.190 31.138 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 205

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi Kırgızistan 0 6.158 12.212 16.851 15.336 Nijerya 20.595 15.140 0 14.464 26.076 22.764 11.150 Rusya Fed. 11.039 0 21.735 26.409 6.558 Libya 7.211 9.332 0 9.054 4.269 232.797 203.468 Kenya Diğer 0 4.469 7.474 Kaynak: Trademap 0 186.196 220.936 Grafik: Türkiye’nin İhracatında 2011-2015 Yılları İlk 5 Ülke Kaynak: Trademap206 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 186

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİGÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi İHRACAT POTANSİYELİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME Hijyenik MamullerRekabetçiliğimiz Bu ürün grubunda (9619) % 5,0 payla dünyadaki en büyük 6.Pazar hakimiyeti ihracatçı ülkeyiz.Fiyat avantajı Gürcistan’ın ithalatından aldığımız pay, hijyenik havlular ve tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya (9619) içinRakip ülkeler ortalama % 76,6 civarındadır. Türkiye’nin söz konusu üründe ihracat birim fiyatı 4.292 $/Ton iken, dünya ortalaması 4.672 $/Ton olarak gerçekleşmiştir. Rakip ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatı 4.764 – 12.330 $/Ton arasındadır. Bu bağlamda, ürün birim fiyat bazında rekabet avantajına sahibiz.  Çek Cum. - % 5,7 pazar payı  Rusya Fed. - % 5,3 pazar payı  Polonya - % 3,7 pazar payı  Slovakya - % 2,7 pazar payıFirmalarımızın ihracat  Irakyapabileceği diğer pazarlar  İran  AzerbaycanTicaretin ivmesi(2011-2015)  Suriye  Özbekistan  Mısır  Fas Söz konusu ürün grubunda;  Türkiye’nin Gürcistan’a ihracatı % 25 artmıştır.  Türkiye’nin dünyaya ihracatı % 4 azalmıştır.  Gürcistan’ın dünyadan ithalatı % 13 artmıştır.Dünya ithalatında % 0,3Gürcistan’ın payı (Ortalama) Sanayi sektörleri bağımsızlık sonrasında büyük oranda gerilemiştir. Ülke ihtiyacını ithalatla karşılamaktadır.Değerlendirme Hijyenik mamuller, Gürcistan’da sürekli büyüme gösteren bir sektördür. Kalitemiz, lojistik imkânlarımız ve fiyat avantajımız nedeniyle pazarda önemli bir oranla lider konumdayız. Kars-Tiflis-Bakü demiryolunun tamamlanmasıyla birlikte, maliyetlerin düşeceği ve söz konusu ürün grubunda ihracat yapan firmalarımızın Gürcistan pazarındaki paylarını artırma potansiyeli olduğu görülmektedir.DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 207

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ208 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ ÜÇÜNCÜ BÖLÜMDIŞ TİCARET POLİTİKASILiberal bir dış ticaret rejimine sahip olan Gürcistan, 2006 yılından itibaren gümrükprosedürlerini basitleştirmeye başlamıştır. 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren yürürlüğegiren yeni Gümrük Kanunu kapsamında gümrük işlemlerinde çeşitli değişiklikler olmuştur.Bunlardan en dikkat çekici olanı “garanti belgesi” uygulamasının başlatılması olmuştur.Yeni gümrük işlemleri ile ilgili olarak özellikle taşımacılık firmalarımızın ve araçsürücülerinin tedbirli olması gereklidir.Gümrükler ile ilgili hususlarda önceden bilgi alınarak hareket edilmesi önemle tavsiyeedilmektedir. Bu amaçla Gürcistan Maliye Bakanlığı Gelirler İdaresi bünyesinde GümrükAcil Hattı (077) oluşturulmuş olup, görüşmeler ücretsizdir. Ayrıca, www.customs.gov.geinternet sitesinden de bilgi alınabilmektedir.İthalat işlemleri için Gürcistan Dış Ticaret Mevzuatı kapsamında talep edilebilecek bilgi vebelgeler ise şunlardır:  Gümrük işlemleri için yetki belgesi (önceki mevzuata göre gümrük işlemleriniyürütecek aracının mevcudiyeti zorunlu olmakla birlikte, yeni prosedürde bu zorunlulukbulunmamaktadır).  Taşıma belgeleri (CMR ya da TIR Karnesi),  Ticari ilişkilerde bulunan taraflar arasındaki anlaşma,  İthalatçının vergi mükellefi olduğuna dair resmi belge,  Fatura,  Menşe sertifikası,  Uygunluk sertifikası (ithalatı yapılan mal için uygunluk sertifikası gerekiyorsa),  Lisans veya izin belgesi (ithalatı yapılan mal için özel izin veya lisans gerekiyorsa),  Veteriner Belgesi (önceden hayvansal ve bitkisel ürünler için ayrı ayrı istenenbelgeler tek dokumanda birleştirilmiştir).  Petrol ürünleri, akaryakıt, tütün mamulleri, alkollü içkiler, renkli ve renksiz hurdametal, otomobil vb. bazı ürünlerde hem ithalatta hem ihracatta bandrol ve özel izinuygulamasına tabidir.Özel şahıslar için 24 saatlik zaman zarfında: 1. 200 GEL’e kadar değerde ve toplamda 5 kilograma kadar meyve, sebze, kuru meyve,süt ve süt ürünleri, makarna ve benzer hazır yiyecekler, fındık, şeker, bayram şekeri ve diğerunlu mamuller, sucuk, maya gibi gıda malzemeleri. 2. 300 GEL’e kadar değerde (hava yoluyla gelen özel şahıs için maksimum 1.500 GELdeğerde) ve toplamda 50 kilograma kadar değişik çeşitlerde özel ihtiyaç malzemeleri. 3. Her türlü alkollü içecekler için maksimum 2 litre ve 200 dal sigara. Bu madde 18yaşından küçük özel şahısların ithalat yapmasını kapsamamaktadır. 4. Yabancı ülkede 6 aydan fazla kalan özel şahıslar (Gürcü vatandaşları) gümrük bedeliödemeden 7.500 GEL’e kadar değerdeki şahsi malzemelerini ülkeye ithal edebilmektedirler. 5. Yabancı ülkede Gürcistan adına diplomat olarak veya konsolosluk birimlerindeçalışanlar, görev değişikliği olduğu zaman aile başına 1 adet ulaşım aracı, 1 adet buzdolabı, 1adet televizyon ve 1 adet bilgisayarlarını ülkeye gümrüksüz getirebilmektedirler.DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 189 209DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi 6. Yabancı ülkeden daimi olarak ülkeye giriş yapan kişiler mobilya, aile başına 1 adet ulaşım aracı, ev eşyalarını ve benzeri şahsi malzemelerini gümrük bedeli ödemeden getirebilmektedirler. TARİFELER VE DİĞER VERGİLER Gürcistan, 1 Eylül 2006 tarihinden itibaren yeni gümrük vergisi oranlarını uygulamaya koymuştur. Yeni gümrük vergisi oranları ülkenin ekonomik açılım gayretleri çerçevesinde belirlenmiştir. Bu kapsamda birçok ürünün gümrük vergisi sıfırlanmıştır. Gümrük vergisi sıfırlanmayan ürünler için uygulanan gümrük vergisi oranları % 5 veya % 12 olarak uygulanmaktadır. Türkiye ve Gürcistan arasında 21 Kasım 2007 tarihinde imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması’nın 1 Kasım 2008 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte iki ülke arasındaki ticaret tercihli olarak yürütülmeye başlanmıştır. Bu itibarla aşağıdaki tabloda belirtilen tarım ürünleri dışında, Türkiye Cumhuriyeti menşeli ürünlerin Gürcistan’a girişinde uygulanan gümrük vergileri ve eş etkili vergiler Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kaldırılmıştır. Serbest Ticaret Anlaşmasına Göre Gümrük Tarifesine Tabi Türk Ürünleri CN Kodu Ürün Tanımı 01 05 Canlı kümes hayvanları horozlar, tavuklar (\"Gallus Domesticus\" türü) ördekler, kazlar, hindiler ve beç tavukları gibi evcil türler 02 04 Koyun ve keçi etleri (taze, soğutulmuş veya donduruImuş) 04 01 Süt ve krema (konsantre edilmemiş, ilave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeleri içermeyenler) 04 07 Kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları (kabuklu, taze,dayanıklı hale getirilmiş veya pişirilmiş) 04 09 Tabii bal 07 02 Domates (taze veya soğutulmuş), (sadece 1 Haziran - 31 Ekim 07 11 döneminde) Geçici olarak konserve edilmiş fakat bu halleriyle derhal yenilmeye 08 02 elverişli olmayan sebzeler (örneğin; kükürtdioksit gazı kullanılarak salamurada, kükürtlü su içinde veya diğer koruyucu eriyikler içinde) Diğer kabuklu meyvalar (taze veya kurutulmuş)(kabuğu çıkarılmış veya soyulmuş olsun olmasın) 08.05 Turunçgiller (taze veya kurutulmuş) (0805.50 hariç) 08.06 Üzümler, taze (0806.20 hariç) 0808.10 Elma, taze 08 12 Geçici olarak konserve edilmiş fakat bu halleri ile derhal yenilmeye elverişli olmayan meyvalar ve sert çekirdekli meyvalar (örneğin; 09 02 kükürtdioksit gazı kullanılarak salamurada, kükürtlü su içinde veya 24 01 diğer koruyucu eriyikler içinde) 24 02 Çay (aromalandırılmış olsun olmasın) Yaprak tütün ve tütün döküntüleri Tütün veya tütün yerine geçen maddelerden yapılmış purolar, uçları açık purolar, sigarillolar ve sigaralar210 D O ĞD UO ĞAUNAANDAODLOUL Uİ Hİ HR RAACCAA TT ÇÇ I LL AARR B Bİ Rİ LR İLĞİ İĞ İ 190

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİGÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün AnaliziGürcistan Osetya sorunundan sonra Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan ayrılmıştır. BDTülkelerinden ithalatta gümrük vergisi muafiyeti artık bulunmamaktadır. Gürcistan’ınüçüncü ülkelerden ithalatta uygulamakta olduğu gümrük vergisi oranları AB Pazara GirişVeri Tabanından (http://mkaccdb.eu.int/mkaccdb2/indexPubli.htm) teminedilebilmektedir.İthal edilen ürünler % 18 oranında KDV’ye tabidir. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, KDV,gümrük vergisi gibi başlıca vergilere ilave olarak tüketim, mülkiyet, toprak kullanımvergisi gibi vergi türleri de uygulanmaktadır. Vergi Türü Vergi Tür ve OranlarıGelir Vergisi OranKDV Özel şahıslar için % 25Kurumsal Kazanç % 18 (Yıllık cirosu 100 bin GEL’in altında olan girişimler KDVVergisi mükellefi olmamaktadır).İstihdam Vergisi % 15Emlak Vergisi % 25 (İşveren tarafından ödeniyor).Eğlence Merkezi ve Kurumlar için yıllık % 1. Özel şahıslar bir önceki yılda elde ettikleriKumarhane Vergisi kazanç 40 bin GEL’in üzerinde olması halinde emlak vergisi mükellefi olmaktadırlar.Bandrol ve Lisans % 20 (Ayrıca, masa başına yıllık 500-10.000 GEL arası vergi(petrol, şeker ve alınmakta, yerel yönetimlerin 3 aylık bazda tahsil ettiği harçlar sözalkollü içecekler konusu olmaktadır).için). 0,5 – 20 GELKurumlar vergisi Ocak 2008’de % 20’den % 15’e düşürülmüştür. Gelir ve sosyal vergi tekvergi haline getirilerek % 25 olarak belirlenmiştir. Şubat 2008’de bu oranın 2012 yılısonuna kadar aşamalı olarak % 15’e düşürüleceği ilan edilmiştir.İstihdam vergisi % 20 oranında uygulanmaktadır.Alkollü içecekler, etil alkol, otomobiller için lastikler ve havyar gibi bazı ürünlerin ithalatı% 5 ila % 100 oranında değişen oranlarda tüketim vergisine tabidir. Gümrük hizmetleriiçin % 0,2 oranında bir harç alınmaktadır. Parlamento, Devlet Gümrük İdaresinigerektiğinde 6 ayı geçmeyecek şekilde özel ve mevsimsel vergiler uygulamaklayetkilendirmiştir.Yatırım malları, yedek parça ve girdilere uygulanan ithalat vergisi % 5’tir. Buğday, bebekmaması, diyabetik yiyecekler ve insani yardımlar ithalat vergisinden muaftır. Ayrıcayabancı yatırımcıların şahsi malları ve üretimde kullanılacak ekipmanlar da vergidenmuaftır.Yolcu otomobillerinin ithalatı sabit bir orandan vergilendirilmektedir. Yolcuotomobillerinin ithalinde gümrük vergisi ve KDV uygulaması bulunmamaktadır.Üçüncü Ülkelerden İthalatta Gümrük Tarifelerinden Muaf Olan Mallar  Elektrik üretim şirketleri için doğal gaz  SigaralarDOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 191 211 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi  Buğday, bebek mamaları ve diyabetik gıda ürünleri  İhracata yönelik üretim için ham madde  Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Gıda Bakanlığı tarafından onaylanan listede belirlenen 16 eczacılık ürünü  300 Lariyi geçmeyen değerdeki ürünler  İnsani yardımlar  Bağışlarla finanse edilerek ithal edilen ürünler ya da % 25’i bağışlardan oluşup yabancı devletler ya da uluslararası örgütler tarafından tahsis edilen ayrıcalıklı krediler yardımıyla ithal edilen ürünler  Diplomatik misyonların malları  Havacılık yakıtları, yağlayıcı maddeler ve uluslararası uçuşlarla ilgili diğer teknik ürünler  Gürcü vatandaşlarının yurtdışında yayımlanan bilimsel ve edebi nitelikteki eserleri TARİFE DIŞI ENGELLER Özel izne tabi tutulan maddeler: 1. Değerli metaller, kıymetli mallar, taşlar, el işlemeleri, antika mallar ve sanat eserleri, haçlar, resimler ve heykellerin ülkeye giriş-çıkışları Gürcistan Kültür, Eserleri Koruma ve Spor Bakanlığı’nın özel iznine tabidir. 2. Ağaç ve orman ürünlerinin ihracatı için ihracatçının lisans sahibi olması ve Çevre Bakanlığı’nın iznini alması gerekmektedir. 3. Aynı şekilde her türlü silah, silah yapımı için gerekli malzeme, mühimmat, yanıcı maddeler, narkotik, psikotropik, zehir içeren, radyoaktif maddeler, yüksek frekanslı radyo- elektro cihazlar, muhabere vasıtaları, canlı hayvan ve kuşlar ve bitkiler izne tabidir. 4. İlaç, tıbbi malzeme, aşı, laboratuar kimyasalları vb. maddelerin ithalatı için Sağlık Bakanlığı izni gerekmektedir. 5. 30 bin GEL’den fazla nakit paranın (değerli kağıtların) veya değerinde dövizin ülkeye sokulması ve ülkeden çıkarılması (gümrükten geçerken) beyannameye tabidir. Özel şahıslar gümrük beyannamesini Gürcüce, Rusça veya İngilizce olarak doldurabilmektedirler. Değeri 300 GEL’den fazla olan şahsi eşyalar gümrük beyannamesine tabi olup, şu şekilde vergilendirilmektedir: Gümrük Vergisi (malın cinsine göre % 0’dan % 12’ye kadar) ve KDV % 18. ULUSLARARASI FUARLAR 2016 yılında Gürcistan’da düzenlenen uluslararası fuarlar: Fuar adı Tür Tarih Konu Şehir Organizatör Caucasus Build Milli 18.05.2016 Yapı ve Yapı Malzemeleri, İnşaat Tiflis Expo Georgia, Katılım 21.05.2016 Makineleri, Mobilya, Dekorasyon, TÜYAP Aqua-Therm Kapı ve Pencere Sistemleri Tbilisi Elcomm Caucasus Bireysel 09.11.2016 Isıtma, havalandırma Tiflis Expo Georgia Katılım 11.11.2016 Agro Food Drink Caucasus Bireysel 09.11.2016 Enerji Tiflis Expo Georgia Healthcare Katılım 11.11.2016 Batumibuild Bireysel 30.11.2016 Gıda Tiflis Expo Georgia Katılım 02.12.2016 Bireysel 08.12.2016 Tıbbi Ürünler Tiflis Expo Georgia Katılım 10.12.2016 Bireysel 09.12.2016 Yapı-İnşaat Batum Net Organization, Katılım 12.12.2016 Geonet Expo212 D O ĞDUO ĞAUN AA NDAODLOUL Uİ Hİ HR RA AC CAATTÇÇIILL AA RR BBİ İRRLLİ Ğİ Ğİ İ 192

GÜRCİSTAGN ÜHRedCefİ PSaTzaAr-NÜrüHnEADnEalFiziP A Z A R - Ü R Ü N A N A L İ Z İSEKTÖRLERTarım ve HayvancılıkGürcistan, Sovyet döneminde turunçgil ve diğer meyveler, şarap, çay ve sebze ihracatındauzmanlaşmıştır. Buna karşılık, ülke, hububat ihtiyacının %50’sini, süt ürünlerinin % 60’ınıve et ihtiyacının %33’ünü ithalat yolu ile karşılamıştır. Bağımsızlık sonrasında yaşanansorunlar ülkenin gıda üretiminin önemli miktarda düşmesine neden olmuştur. Ülke bunedenle hububat ihtiyacının %80’ini ithalatla karşılamış; ithalatın büyük bir kısmıayrıcalıklı şartlarda ve insani yardım çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.Tarım sektörü gerilemeye rağmen Gürcistan’daki en önemli ekonomik faaliyetlerden biriolma özelliğini sürdürmektedir. Bağımsız olma sürecinden sonra başlayan ekonomik kriz,ekonominin pek çok kolunu yok etmiş ve tarımı, tekrar ekonominin belkemiği durumunagetirmiştir. Tarım sektörü hem GSYİH’ye hem de istihdama katkısı ile en önemli sektördür.Günümüzde tarımsal üretimin büyük çoğunluğu özel sektör tarafından gerçekleştirilmekteolup, devlet sadece çay ve tohum üretiminde aktif bir role sahiptir.Gürcistan, eski ve zengin bir tarım kültürüne sahip olmasına rağmen bugün itibariyleimkansızlıklardan dolayı ülkede organize ve etkin bir tarım yapıldığını söylemek güçtür.Ekilebilir alanlar ve ormanlık arazi toplam yüzölçümünün % 85’ini oluşturmaktadır.Ülkedeki toprak ve iklim çeşitliliği pek çok ürünün yetiştirilebilmesi için uygun bir ortamyaratmaktadır. Topraklarının % 43’ü tarıma elverişli olup, 3 milyon hektarı bulan arazinin% 25’inde ekim yapılmaktadır. SSCB döneminde birliği oluşturan tüm Cumhuriyetleretarımsal ürünlerin büyük çoğunluğu Gürcistan tarafından gönderilmekte iken,bağımsızlığın ilanından sonra durum tersine dönmüştür.Tarımın toplam GSYİH içindeki payı yıldan yıla azalsa da toplam istihdamın % 50’sinibarındıran bu sektör ülke ekonomisi için hala önemli bir yer tutmaktadır. Sektör içinde enönemli yeri geleneksel şarap üretiminin can damarı olan üzüm yetiştiriciliği almaktadır.Bağcılığın yaygın olarak yapıldığı yer ise ülkenin güneyindeki Kakheti bölgesidir.Gürcistan’da geleneksel yöntemlerle tarım yapılmakta olup, modern teknoloji kullanımıyok denecek kadar azdır. Buna karşın sun’i ve hormonlu maddelerin kullanımının aynıoranda düşük olması, ürünlerin doğal haliyle satılmasını sağlamaktadır. Topraklarınınyaklaşık yarısı tarımsal üretim için müsait olan Gürcistan’da istikrarlı bir üretimdenbahsetmek mümkün değildir. Örneğin, SSCB döneminde tüketilen çayın yaklaşık % 90’ıGürcistan tarafından üretilirken, bugünkü çay üretimi 1990’la mukayese edildiğinde çokdüşük düzeydedir.Ülkedeki başlıca tarımsal üretim çay, üzüm, mısır, patates, turuçgiller, çeşitli meyve vesebzelerden oluşmaktadır.Gürcistan dünyanın ilk 10 fındık üreticisi ülkesinden birisidir. Son yıllarda uygulananpolitikalar ile tarımda reform yapmayı amaçlayan hükümet, tarım alanlarının çiftçileredağıtılması ve kayıt altına alınması programını yürütmektedir. Vergi, altyapı, tedarik gibikonularda da tarım sektörünü geliştirici önlemler alınmaya çalışılmaktadır.Ekonomi içerisinde önemli bir yer tutan hayvancılık sektörü tarım sektörü gibibağımsızlık sonrasında büyük oranda gerilemiştir. Kafkas dağları eteklerindeki genişmeraların hayvancılık yapılması için son derece elverişli olmasına rağmen, bu konudaGürcü müteşebbislerin ciddi girişimleri bulunmamaktadır.SanayiSovyet döneminde ülkenin üretimi Birlik içindeki diğer ülkelerde bulunan fabrikalardaüretilmekte olan parçaların teminine bağlıydı. Bağımsızlığın ardından ülkenin sınaiDOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 193 213 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi üretimi Sovyet sisteminin parçalanmasından, enerji fiyatlarının pazar ekonomisi koşullarına göre belirlenmesinden ve yatırımlara erişimdeki yetersizlikten şiddetli biçimde etkilenmiştir. SSCB’nin dağılmasından sonra imalat sanayi üretimi sürekli düşüş göstermiştir. İmalat sanayiindeki pekçok sektör verimsiz faaliyet göstermeye devam etmektedir. Ancak başta bağcılık ve şarapçılık olmak üzere gıda işleme ve uçak üretim teknolojileri gibi bazı alanlarda düzelme işaretleri gözlenmektedir. Gürcistan’ın başlıca sanayi kolları arasında; demir-çelik, demir ihtiva etmeyen metaller, kimyasallar, inşaat malzemeleri, hafif sanayi ve ağaç işleme yer almaktadır. Sanayi sektörü üretiminin % 50-60’ı gıda ve diğer hafif sanayi alanlarında gerçekleştirilmektedir. Hükümet bazı önemli tesisleri yatırıma açmış ve özelleştirme, etkisini en fazla küçük ölçekli işletmeler üzerinde göstermiştir. Sanayi sektörü son yıllardaki reform çalışmaları ve belli başlı önemli işletmelerin özelleştirilmesinden olumlu yönde etkilenmiştir. Gelişmiş ülkelerde büyümenin itici gücünü oluşturan KOBİ’ler, Gürcistan’da zayıf iş ortamı nedeni ile sınırlı düzeyde kalmaktadır. Sanayi üretimi geçmişte ülke ekonomisinin kalkınma sürecinde çok önemli bir rol üstlenmiştir. Ancak, 1990’lı yılların başındaki bağımsızlık sonrasında eski SSCB sisteminden ayrılarak serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecinde yaşanan siyasi ve ekonomik olumsuzluklar hem genel olarak ülke ekonomisinin hem de sanayi sektörünün olumsuz şekilde etkilenmesine neden olmuştur. Ülkedeki üretim potansiyelinin hızlı düşüşü 1993-1994 yılları arasında kritik bir duruma kadar ulaşmış, bu dönemde sanayi üretiminin yaklaşık % 80 oranında azaldığı ve nitelikli iş gücünde büyük kayıp olduğu görülmüştür. Bunun üzerine, 1996 yılından itibaren bir dizi yapısal reform hayata geçirilmiştir. Özelleştirme sürecinin başlatılması, maliye ve döviz sistemlerinin güçlendirilmesi, fiyat istikrarının sağlanması ve dış ticaretin liberalleşmesi ön plana çıkan değişimlerdir. 2000’li yılların başında değişim sürecine hız verilerek, özel sektörün güçlenmesi ve üretim/istihdam imkanlarının artırılması amacıyla yeniden yapısal değişikliklere gidilmiştir. Bunun sonucunda, ülkede serbest piyasa ekonomisinin temel öğelerinin kurulması yönünde olumlu gelişmelerin olduğu görülmektedir. Üretim tesislerinin özelleştirmesi ve yeni makroekonomik sistem için yasal ortamın oluşturulması gayretleri sürmektedir. Bu kapsamda, yolsuzlukların önlenmesi için yasal düzenlemeler yapılmış, özelleştirme sürecine hız verilmiş ve oldukça liberal bir “Vergi Kanunu” yürürlüğe girmiştir. Yapılan bu düzenlemelere rağmen, üretim sektöründe halen önemli sorunlar mevcuttur. Üretim tesislerinin önemli kısmı özelleştirilmiş olmasına rağmen, büyük çoğunluğu çalışamaz durumundadır. Ayrıca, modernizasyon yatırımlarının çok düşük olması nedeniyle üretim tesislerinin her geçen gün değer kaybetmesi söz konusudur. Firmaların bütçe imkanlarının üzerinde borçlu olmaları, yetersiz organizasyon ve idare politikaları, eskimiş üretim teknolojisi ve gelişmemiş altyapı ülkede üretimin gelişmesindeki en önemli engelleri oluşturmaktadır. Ayrıca, elektrik enerjisi temininde yaşanan problemler üretici firmaların faaliyetlerinde ciddi sorunlar yaratmaktadır. Başlıca sanayi kolları arasında demir-çelik, demirdışı metalurji, kimya, gıda, ağaç işleme, makine-metal, inşaat malzemeleri sayılabilir. İmalat sektörü çok az sayıda tesise bağımlı durumdadır.214 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 194

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİGÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün AnaliziÜlkede son yıllarda yapılan Türk menşeli yatırımlar da sanayi üretimine önemli katkılardabulunmaya başlamıştır.İmalat sanayi istatistikleri incelendiğinde özellikle gıda işleme ve başta şarap olmak üzerealkollü içecek üretiminin öne çıktığı gözlemlenmektedir.MadencilikGürcistan, Tiflis’in 130 km. batısında yer alan, dünyanın en zengin manganezyataklarından birine sahiptir. Toplam manganez rezervinin 222 milyon ton olduğu tahminedilmektedir.Ülke ayrıca bakır (tahmini olarak 341.700 ton) ve altın (37.609 kg) rezervine sahiptir.Tiflis’in güneybatısındaki Marneuli’de bir Avustralya-Gürcü ortak yatırım şirketi terkedilmiş Sovyet dönemi bakır madenlerinin cüruf yığınlarından altın çıkartmaktadır. Ayrıcaarsenik, obsiyadian agat ile birlikte demir dışı metaller ve polimetalik cevher yatakları dabulunmaktadır.Ülkenin doğusunda bazı petrol yatakları bulunmaktadır. Ülkenin 35 milyon varilkanıtlanmış petrol rezervi bulunmaktadır. Ayrıca ülkenin 300 milyar fit küp kanıtlanmışgaz rezervi bulunmaktadır. Gürcistan’ın 300 milyon tonluk kömür rezervinin bulunmasınakarşın, söz konusu kömür yüksek kalitede değildir. Doğal kaynakların ihraç edildiği başlıcapazarlar Rusya ve Türkiye’dir.DEĞERLENDİRMEGürcistan gerek alan olarak gerekse nüfus bakımından küçük bir ülke. Ama aynı zamandabüyük fırsatları barındıran bir ülke. Gürcistan’da üretim yok denecek kadar az. Neredeyseher şeyi ithal ediyor. Bu nedenle uygun fiyat olmak şartıyla Gürcistan’a iğneden ipliğe herşeyi satmak mümkün. Bu yönüyle bakıldığında, Gürcistan yeni pazar arayan ihracatçılariçin çok uygun bir ülke.Dışarıya açılmak isteyen, yakın bir pazarda yatırım yapma düşüncesinde olan girişimcileriçin Gürcistan, hayli uygun bir pazar. Birçok ülkede yatırımcıları bıktıran bürokratikengeller Gürcistan’da yok denecek kadar az. Gürcistan, işgücü maliyetleri bakımından daçok uygun bir ülke. Hem Gürcü yönetimi hem de halk, Türklere ve Türk girişimcilere büyükyakınlık gösteriyor. Yeterli finansmanı olan, ciddi işadamları için Gürcistan’da tarım, enerji,ulaşım-altyapı alanlarında, enerji sektöründe ve nihayet müthiş doğasıyla büyüleyicigüzelliğe sahip turizm, yatırım için çok uygun alanlar olarak gözüküyor.2005 yılına kadar Rusya Federasyonu’nun ardından Gürcistan’ın ikinci ticari ortağı olanTürkiye, Rusya’nın siyasi nedenlerle bu ülkeye bazı ticari kısıtlamalar getirmesinimüteakip, 2007 yılı ortalarından itibaren Gürcistan’ın en büyük ticari ortağı konumunayükseldi.İki ülke arasındaki ekonomik işbirliği geçmişten günümüze uzanan sıkı bir dostluk ve bunabağlı olarak bugün hem sosyal, hem de siyasi düzeyde gelişen ilişkiler üzerinde büyüyor.Bu bağlamda Türkiye ve Gürcistan birbirlerini stratejik ortak olarak gören bir anlayışasahipler.İki ülke vatandaşlarının birbirlerinin ülkelerine vizesiz ve pasaportsuz, sadece nüfuscüzdanı ile seyahat etmesi karşılıklı güvenin en önemli göstergelerinden biri. AyrıcaBatum’daki havalimanı iki ülke tarafından ortak işletiliyor. Bu da dünyada eşine çok azrastlanan ve ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin olgunluğunu gösteren bir başka önemliişbirliği unsurudur.DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 215 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 195

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi Enerji sektöründe Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı ve Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı küresel enerji piyasaları açısından büyük önem taşıyor. Enerjideki işbirliğine son olarak eklenen TANAP projesiyle; Azerbaycan’ın doğalgazı, Gürcistan üzerinden Türkiye’ye ve buradan da Avrupa’ya taşınacak. Türkiye ve Gürcistan’ın işbirliğini daha da arttıran bu dev projeler, bölgenin kalkınmasını sağlarken, küresel enerji güvenliğine de katkı sunuyor. Bu bağlamda başta Ukrayna’daki durum olmak üzere uluslararası enerji siyasetini etkileyen son gelişmeler, Türkiye ile Gürcistan üzerinden geçen bu enerji hatlarının önemini daha da artırıyor ve küresel ekonomik kalkınmanın motor gücü olan enerji ihtiyacının karşılanmasında stratejik nitelikte önemli bir imkan sunuyor. Enerjinin yanı sıra ulaştırma sektöründe de Gürcistan ile ilişkiler hızla gelişiyor. Türk kamyonlarının-tırlarının önemli bir kısmı Gürcistan üzerinden Azerbaycan ve Orta Asya’ya ulaşıyor. Gelinen noktada, karayolu üzerinden devam eden bu taşımacılığın Bakü-Tiflis- Kars demiryolu projesi ile geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi hedefleniyor. Bu proje ile Marmaray üzerinden; Pekin’den Londra’ya kesintisiz demiryolu hattı tamamlanmış olacak. Böylece tarihi ipek yolu, modern demiryolu üzerinden yeniden hayat bulacak. Bunun ülkelerimizin ve bölgemizin çok ötesinde tüm dünya için ifade ettiği stratejik ve tarihi önem; önümüzdeki dönemde Asya ile Avrupa Türkiye ile Gürcistan üzerinden birbirine yakınlaştıkça daha da iyi anlaşılacak. Gürcistan ekonomisinde temel dengeler yerine oturmuştur. Para piyasaları eksikliklerine rağmen istikrarlıdır. Ticari açıdan Doğu Bloku ülkelerine göre daha canlıdır. Halkı serbest ekonomiye daha çok uyum sağlamıştır. Başta Azerbaycan ve Ermenistan olmak üzere Rusya ve tüm bölge ülkelerinin ticaret için buluştukları bir kavşak ülkedir. Mütevazı ücret düzeyi, eğitilmiş ve çalışma disiplinine sahip bir nüfus avatajına sahiptir. Serbest piyasa ekonomisine geçme çabası içerisinde olan bu ülkenin gerekli üretim tesislerine sahip olabilmesi için sermaye ve yatırım yapacak girişimcilere ihtiyacı bulunmaktadır. Ülkemiz ile komşu olması ve iyi ilişkiler içerisinde bulunması açısından Türkiye için yeni fırsatlar taşımaktadır. Gürcistan Türkiye için Kafkasya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine açılan kapı durumundadır. Ülkede iş yapmayı planlayan girişimcilerin uzun vadeli düşünerek hareket etmeleri gerekmektedir. Yatırım konusunda ülkenin avantajları olarak:  Genellikle batılı ülkelerde geçerli olan mevzuatın benimsenmiş olması.  Şirket ve şube kurulmasının basitleştirilmesi.  Özelleştirme sürecinin yoğun olarak devam etmesi.  Vergilerin az sayıda ve makul oranlarda olması.  Birçok ülke ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması bulunması.  İş Kanunu’nun yatırımcılar için elverişli özellikleri bulunması.  Hakemlik uygulaması bulunması.  Ruhsat ve izin uygulamalarının sınırlı sayıda olması.  Gürcistan’dan ve Gürcistan’a para transferi konusunda sınırlama olmaması.  Kazancın ülke dışına çıkartılabilmesi.  Rekabetin henüz yoğunlaşmaması nedeniyle pazara giriş imkanının bulunması. sayılmaktadır. Yatırım konusunda dezavantajlar olarak ise:  Mevzuatın sıkça değişmesi.  Resmi makamların sıkça değişmesi.216 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 196 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİGÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi  Yabancı yatırımcılara özel bir teşviğin bulunmaması.  Finans Polisi’nin faaliyetlerinin zaman zaman şeffaf ve anlaşılır olmaması.  Gürcistan şirketler mevzuatının yetersizliği.  Hukuk sisteminde (kefalet vb.) henüz düzeltilmemiş olan bazı noktalar.  Mali suçlara uygulanan cezalardaki (orantısız cezalar gibi) tartışmalar.  Mevcut kanunların yorum farklılıklarına açık yapısı.  Mülkiyet haklarına, özellikle fikri mülkiyet haklarına yönelik korumanın zayıf olması.  Sınai ARGE faaliyetlerinin bulunmaması.görülmektedir.Rusya Federasyonu ile yaşanan siyasi sıkıntıların ekonomik olarak da ülkeye zararvermesi, finansal kaynak yetersizlikleri ve eski sistemden büyük farklılık arz edenrekabetçi temele dayalı yeni ekonomik modelin kurum ve kavramlarının toplumtarafından da benimsenmesinin güçlüğüne ek olarak, aciliyeti iyice hissedilen sosyalharcamalar için de kaynak yaratma gerekliliği hükümetin mevut hedeflerine giden yoldakien büyük engelleri oluşturmaktadır.Hükümetin, mali usulsüzlük ile mücadele prosedürünü yabancı yatırımı ülkeye çekmehedefi ile çelişmeyecek bir çizgiye getirebilmesi konusunda bazı ilerlemeler kaydetmişolması, gümrük prosedürlerinin oturması ve sıkıntıların azalması, ekonominin kayıt altınaalınma çabalarında alınan mesafe olumlu gelişmeler arasındadır.Bu dönemde Gürcistan’a en büyük desteği veren ve konjonktürün etkilerini de arkasınaalan Türkiye’nin ticaret ve ekonomi alanlarında rakamlarda da görülen mevcut ağırlığını,Rusya Federasyonu - Gürcistan savaşından sonra iki ülke ilişkilerinin ciddi şekilde açılmasıve doğulu ve batılı ülke firmalarının Gürcistan’da yoğun şekilde faaliyete başlamasıolasılıklarının bulunduğu yakın ve orta vadede devam ettirebilmesi için önem arz edenhususlar şu şekildedir:  Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması’nın yürürlüğe girmesi.  Türk malına yönelik olumsuz imajın ortadan kaldırılmasına yönelik fuar katılım, alım heyeti gibi faaliyetlerin devamı ve Türk iş merkezleri ve/veya mağazalar/marketler zinciri benzeri oluşumların hayata geçirilebilmesi.  Gürcistan pazarında Türk ürünleri açısından açığı olan sektöre yönelik fuar ve alım heyetlerinin düzenlenmesi.  Ticaretin yürüdüğü Batum ve Poti Limanları, Poti Serbest Bölgesi gibi önemli noktalarda gelişmelerin takibi.  Türkiye’yi Gürcistan açısından önemli bir konuma sokan Sarp Sınır Kapısı’nın modernizasyonunun tamamlanması, Çıldır-Aktaş ve Türkgözü Sınır Kapılarına ulaşımı sağlayan yolların her iki ülke tarafında da iyileştirilmesi.Türkiye ile Gürcistan arasında ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik birçokalanda işbirliği imkânı mevcuttur. Bu bağlamda gündeme getirilebilecek bazı konularşunlardır:  Gürcistan tarım ürünlerinin işlenmesinde, paketlenmesinde ve ihracatında fırsatlar bulunmaktadır. Özellikle meyve suyu, et ve süt ürünleri üretimi konusu ön plana çıkmaktadır. Oldukça gelişmiş tarım sektörüne sahip olan Gürcistan'ın tarım ürünlerinin işlenmesinde, paketlenmesinde ve ihracatında işbirliği mümkündür. Özellikle meyve suyu üretimi, et ve süt ürünleri alanında ortak çalışmalarDOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 217 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 197

GÜRCİSTAN HEDEF PAZAR - ÜRÜN ANALİZİ GÜRCİSTAN Hedef Pazar-Ürün Analizi desteklenmelidir. Bilhassa sınır bölgeleri arasında işbirliğinin teşvik edilmesi ve tamamlayıcı tarımsal politikaların izlenmesi faydalı görülmektedir.  Gürcistan'ın tekstil sanayisinin yenilenmesi ve deri sanayisinin geliştirilmesinde, ülke içinde midibüs-minibüs ve kamyonet tipi özel girişim açısından önem taşıyan araçların üretiminde işbirliği yapılmasına yönelik imkânlar vardır.  Gürcistan oldukça zengin ve kaliteli kaynak suyu rezervlerine sahiptir. Her ne kadar bu kaynaklar halihazırda değerlendiriliyor olsa da küresel anlamdaki çevresel riskler göz önüne alındığında bu kaynakların değerinin orta uzun vadede artma ihtimalinin oldukça yüksek olduğu düşünülmektedir. Özellikle içme suyu ihracatı konusunda birikime sahip olan firmalarımızın Gürcistan'ın kaynak suyu rezervlerinin değerlendirilmesine ilgi göstermelidir.  Gürcistan’ın Karadeniz kıyısındaki turistik bölgelerinde bir canlanma söz konusudur. Bu çerçevede, ülkeye gelen toplam turist sayısının yakında 1 milyona çıkması ve turizm gelirlerinin kısa zamanda ikiye katlanması mümkün gözükmektedir. Türk firmalarının bu alanda sahip oldukları geniş deneyim düşünüldüğünde turizm, iki ülke arasında önemli bir işbirliği alanını teşkil etmektedir.  Gürcistan’da devlet - özel sektör işbirliği ile Türk mallarının tanıtımına yönelik bir kampanya ihtiyacı vardır. Özellikle kaliteli ve rekabet gücü yüksek ürünlerin tanıtımı için Türk firmaları tarafından tekstil ve gıda alanlarında perakende ve toptan satış noktalarının oluşturulması teşvik edilmelidir.  Üçüncü ülkelerle üçlü işbirliği modelleri geliştirilebilmelidir. Özellikle yeni ve ileri teknoloji transferleri ve büyük finansman kaynakları gerektiren projelerde bu tür işbirliği düşünülebilir. Bu projeler arasında hidroelektrik santrallerinin inşaatı, petrol çıkarımı ve işlenmesi, gaz türbin ve termik santrallerinin inşaatı, elektrik dağıtımı, hidrokarbon ürünlerinin nakliyesi ve karayollarının, limanların ve demiryollarının rehabilitasyonu gibi projeler yer almaktadır.  Kars-Tiflis demiryolunun ikinci bir kolunun Trabzon Limanı’na kadar ulaşması planlanmaktadır. Kars-Tiflis demiryolunun kullanıma açılması, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki ihracatçıların Kafkaslar ve Orta Asya’ya daha rahat açılmalarını sağlayacak ve dolayısıyla bu bölgenin kalkınmasında itici güç olacaktır.  Eğitim alanında da iki ülke arasında işbirliği potansiyeli mevcuttur. Türk ve Gürcü üniversiteleri arasında işbirliği ve öğrenci değişimi projeleri geliştirilebileceği gibi, teknik eğitim hizmetleri veren Türk firmaları Gürcistan’ın bu alandaki ihtiyacını karşılayabilirler.  Ayrıca, orman ürünlerinin ithalatı veya yerinde işlenmesi ve pazarlanması, et ve süt ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması, ham post ve deri ithalatı veya yerinde işlenmesi, tekstil, turizm, telekomünikasyon, hurda metal ithalatı, inşaat ve taahhüt, hidroelektrik santrallerinin inşası ve ortak işletilmesi de işbirliği yapılabilecek alanlara dahildir.218 DOĞU ANADOLU İHRACATÇILAR BİRLİĞİ