สนทนาธรรม กับ อ.วศิน อินทสระ เล่ม 2

๔๙ 51 คือถึงจะสูญเสียอวัยวะเลือดเน้ือบางก็ไมยอมเสียความดี อยางนี้จัดเปน อุปบารมี คือ บารมีข้ันกลาง การยอมเสียชีวิตโดยไมยอมใหเสียคุณงาม ความดีจดั เปน ปรมัตถบารมี อกี ปริยายหนึ่ง (เปนความเห็นของผมเอง) การทำความดีเพอ่ื ตน จัดเปนบารมี การทำความดีเพื่อผูอื่นจัดเปนอุปบารมี การทำความดีเพ่ือ นพิ พานคอื เพอ่ื ส้นิ กเิ ลสจัดเปนปรมัตถบารมี บางทีเราทำความดีอยางเดียวแตเพื่อตนเองดวย เพ่ือผูอื่นดวย และเพอื่ ละกิเลสดว ย ก็เปนอนั ไดบำเพ็ญบารมคี รบทง้ั ๓ ชัน้ หรอื ๓ ขนั้ ปริยายน้ีไมไดขัดแยงกับคำอธิบายขางตน เพียงแตเพ่ิมเขามาใหดูการ บำเพญ็ บารมเี ปนสงิ่ ทีง่ ายข้ึน คำถามท่ี ๔๗ ดิฉันเริ่มสนใจศึกษาและปฏิบัติธรรมเมื่อตนปนี้ ก็ทำสมถะแล วปิ สสนา ควบคกู นั ไปคะ ดิฉันศกึ ษาเองจากหนังสอื ซดี ีการบรรยายธรรม และเวปธรรมะ อาศัยถามตอบกนั ทางเวปจากผูรคู ะ ไมไดม ีครูบาอาจารย ทเ่ี ปน ตวั เปน ตน ( ดฉิ นั กลวั วา ถา เขา วดั จะเปน การหลงยดึ ตดิ ตวั บคุ คล หรอื ไปพบเห็นกิเลสในวัดแลวจะรับไมได) ปฏิบัติเองมาสักพักรูสึกสงบ และ ปลอ ยวางลงมาก อยากจะขอคำแนะนำจากอาจารยใ นแนวทางการปฏบิ ตั ิ ตอ ๆไปคะ (ปจ จบุ นั ไดค ณุ พอ เปน ทปี่ รกึ ษาดว ยคะ ทา นเปน ฆราวาส ปฏบิ ตั ิ มานาน แนวทางอานาปานสตคิ ะ แตด ฉิ นั กไ็ มก ลา ถามทา นวา ทา นปฏบิ ตั ิ ไปถงึ ไหนแลว เพราะปญญาของดฉิ นั เทา หางอ่ึงคะ) ตอบ ท่ที ำอยนู น่ั ดแี ลว ขอใหท ำตอไปนะครบั

52 ๕๐ คำถามท่ี ๔๘ ไมร วู า การฝก สมาธแิ บบธรรมกายดหี รอื ไม ทำไมถงึ มกี ลมุ คนทไี่ ม ชอบธรรมกายมากและการฝก สมาธแิ บบหลวงพอ ฤาษลี งิ ดำนน้ั ทำใหเ หน็ หรือมีญาณนั้นที่ทานเคยเลาในหนังสือวาไปสวรรคเฝาพระพุทธเจา นั้น จริงหรือไมและการท่ีนักศึกษาฝกแลวเห็นคำตอบในกระดาษสอบนั้นคิด วา เปนไปไดไหม?และขอถามเรื่องทานทาวชินปญจระที่บางทานวาเปน ผูเขาฝน สมเด็จโตจนทานเขียนคาถาชินบัญชรออกมาน้ันเปนจริงหรือไม ขอบคุณรบกวนตอบทางอีเมลก ไ็ ด ตอบ ขอใหปฏิบัติธรรมตามแนวทางท่ีพระพุทธเจาทรงสอนไว เชนสติ ปฏ ฐานสตู รอานาปานสตสิ ตู รเปน ตน ถา ใครถามวา ปฏบิ ตั ธิ รรมตามสำนกั ไหน ใหตอบวา ตามสำนกั ของพระพทุ ธเจา เมือ่ เราปฏิบตั ิธรรม สิ่งท่คี วร จะไดเ หน็ ก็คอื ธรรม เชน เห็นความไมเ ทยี่ ง ความเปน ทกุ ข และความเปน อนตั ตา ในสังขารทั้งหลาย เรอื่ งคาถาชนิ บญั ชร ตามทค่ี ณุ เลา มานนั้ ผมไมเ คยไดย นิ ทราบมา วา คาถาชนิ บญั ชรนนั้ เดมิ ทเี ดยี วแตง ทเ่ี ชยี งใหมโดยพระสงฆช าวเชยี งใหม ผูแตกฉานในภาษาบาลี แตงไดดีมาก ตอมาไดไปแพรหลายท่ีลังกาแลว ยอนกลบั มากรุงเทพ สมเด็จพฒุ าจารย (โต พรหมรังส)ี เหน็ วา เปนคาถา ท่ีดีจึงไดเผยแพร คนท้ังหลายจึงเขาใจวา เปนของสมเด็จพระพุฒาจารย ผมไดท ราบมาอยางน้ี ถาผดิ ก็ขออภยั ดว ย คาถาชินบัญชรนั้น แตงดี ไพเราะ ตามท่ีกลาวแลว แตสงสัยใน ความเปน ไปไดห รอื ไมว า ท่เี ราอญั เชญิ หรือนมิ นตพ ระอรหันตต างๆ ใหม า ประดิษฐานอยูท่สี ว นตางๆ ในรางกายของเรา ทา นจะมาหรือ?

๕๑ 53 คำถามท่ี ๔๙ คุณอตินุชฝากถามมาคะวา ๑. ถามีพระพุทธรูปในหองนอน ควรจะทำตัวอยางไร มีระเบียบบัญญัติไวไหม ๒. เราจะกราบแมชีแบบ กราบพระไดหรอื เปลา ขอขอบพระคุณคะ ตอบ ๑. เราก็กราบพระพุทธรูปกอ นนอน จะสวดมนตดวยกไ็ ด คุณไม ตอ งกงั วลใจอะไร คนสว นมากมหี อ งจำกดั จงึ มพี ระพทุ ธรปู อยใู นหอ งนอน จงึ เปน เรอื่ งธรรมดา บานท่มี หี องมากพอ เขาจึงจดั หองพระไวต า งหาก ๒. ได แมช ีบางทานมีคุณธรรมสูง นากราบไหว คำถามท่ี ๕๐ เรียนปรึกษาอาจารยคะ ดิฉันเปนคนใจรอนคะ ย่ิงอายุมากยิ่ง ใจรอนมากข้ึน หงุดหงิดงาย ขี้โมโห จนรูสึกวาตอนนี้ตัวเองระงับความ โกรธแทบไมได เร่ืองนิดเดียวก็โมโหไดทั้งวัน บางเรื่องจบไปแลว พอคิด ไดกโ็ มโหอีก เคยพยายามนงั่ สมาธิก็ไมส ามารถทำใจใหส งบได พยายาม ระงับความโกรธ ก็ทำไมได หนังสือธรรมะก็อาน แตปฏิบัติตามไมได ก็ เลยรูสึกแย สุขภาพใจไมดีเลย อยากใหอาจารยแนะนำสถานท่ีหรือวัดท่ี มผี แู นะนำวธิ วี ปิ ส สนาหรอื สมาธทิ สี่ ามารถทำใหจ ติ ใจสงบ สขุ มุ มากขนึ้ ได เคยเหน็ ขา วหลายคนนง่ั สมาธหิ รอื วปิ ส สนาแลว สามารถเยน็ ลงได ขอบคณุ อาจารยล ว งหนา คะ

54 ๕๒ ตอบ คิดวาอยูที่ส่ิงแวดลอมดวย ส่ิงแวดลอมนาจะทำใหคุณเปนเชน น้นั แตไ มเปน ไร ขอใหคณุ คดิ ไวเ สมอวา ไมเ ปน ไร ชางมนั เถอะ ใจคณุ จะ เย็นลง พอประสบกับเหตกุ ารณอ ะไรทจ่ี ะทำใหคุณโกรธหรือหงดุ หงิด คณุ กบ็ ริกรรมวา “ไมเปนไร ชา งมันเถอะ แคน ี้ก็ดีแลว” อีกคำหน่ึงท่คี วรทอ งไว เสมอคอื “มนั ไมเ ทย่ี ง มนั เปน เชน นนั้ เอง” ความคดิ แบบนเี้ ปน แนวทางของ การเจรญิ วปิ ส สนาทงั้ หมดคณุ อยใู นพงหนามแลว ไมถ กู หนามตำนนั่ แหละ ดี นับวาเกง โลกนี้มีแตหนามทง้ั นั้น คุณไปทีไ่ หนกต็ องเจอ แมแ ตใ นวดั

๕๓ 55 คำถามท่ี ๕๒ ดิฉันเปนทุกขมากจากการไปดูดวงคะ เม่ือวันอาทิตยที่ผานมา ดฉิ นั ไดไ ปดดู วงไพย ปิ ซี แลว หมอดไู ดท กั วา ...ดฉิ นั กบั สามมี เี กณฑจ ะเลกิ รา กัน เพราะจะมีผูหญิงเขามาในชีวิตสามี ทำใหตองเลิกรากนั คะ และหมอ ยังบอกอีกวาสามีกับดิฉันไมไดเปนคูกัน จะตอง เลิกกันแนนอน เพราะ มอื ทส่ี าม ดิฉันทกุ ขใ จมาก ๆ คะ เพราะตอนนี้ดิฉนั กับสามีกม็ เี รือ่ งระหอง ระแหงกันอยูเปนประจำ คุยกันก็จะขัดกันทุกเร่ือง และที่สำคัญสามีเกา ของดฉิ นั ก็มีเมยี นอย ดฉิ นั จงึ กลายเปนคนขหี้ ึง ขี้ระแวง อยูตลอด ตอนนี้ ยง่ิ ทำใหด ฉิ นั เปน ทกุ ขม ากขนึ้ กวา เดมิ เพราะดฉิ นั กลวั ประวตั ศิ าสตรจ ะซำ้ รอย ดิฉนั ไมอ ยากผดิ หวังกับชีวิตคอู กี ขอใหอาจารยชว ยแนะนำดิฉนั ดวย คะ วา ดิฉันจะทำอยางไรดี ดิฉนั ทุกขใ จมากคะ ตอบ คุณอยาเช่ือหมอดูใหมาก หมอดูยอมจะผิดบางถูกบางและเรา ก็ไมอาจรูลวงหนาวาสวนใดผิดสวนใดถูก ไมดูหมอเสียเลยยิ่งดี หม่ัน ทำความดี ทำจติ ใหม น่ั คง เชอื่ การกระทำของตนเองใหม าก เชอื่ หลกั กรรม ของพระพุทธเจาวา ทำดียอมไดดี ทำช่ัวไดช่ัว ยอมรับกฎแหงกรรม ชีวิต มนุษยเปนสนามทดลองแรงกรรมวา ใครไดทำดีทำช่ัวมาอยางไร ชีวิต ธรรมดายอมจะมสี ขุ บา งทกุ ขบา ง สมหวังบา งผิดหวงั บา ง เพอื่ ใหเ ราเรยี น รสู จั ธรรมของชวี ติ ทำใจใหย อมรบั สงิ่ ทหี่ ลกี เลย่ี งไมพ น ขอใหค ณุ มนั่ คงใน ความดี โบราณทา นวา “คนดีตกนำ้ ไมไหลตกไฟไมไ หม” อะไรจะเกดิ กใ็ ห มันเกดิ ใหเรายืนอยใู นทางแหง ความดี ดำเนนิ ไปในทางแหงความดี คณุ จะพบส่ิงที่ดีๆ ขางหนา ของเสียบางอยางคนท่ีมีฝมือยังเอามาทำใหดีได ทำไมเลา ชะตาชวี ติ ของคนเรา จงึ จะทำใหด ไี มไ ด ถา เราทำดี พดู ดี และคดิ ดอี ยเู สมอ หวงั วา คณุ จะไดค ตชิ วี ติ และดำเนนิ ชวี ติ ไปในทางทด่ี แี ละมนั่ คง ยิง่ ข้นึ ขออวยพรใหเ ปนเชนน้นั

56 ๕๔ คำถามที่ ๕๓ ๑. อยากทราบวาพวกท่ีเกิดมารักเพศเดียวกันนั้น เปนเพราะ สาเหตุใด ๒. และหากเปนพวกรักรวมเพศแตสนใจในการปฏิบัติธรรม แตปฏิบัติไปไมถึงไหน เพราะจิตใจวนเวียนอยูกับเรื่องรักๆ ใครๆ จะมี วิธีแกอยางไร ๓. จริตไปทางทานพุทธทาส แตทานไมคอยเนนทำสมาธิ ภาวนา การปฏบิ ตั ธิ รรมไมจ ำเปน ตองภาวนามากใชหรอื ไม จะรอคำตอบ ขอบคณุ คะ ตอบ ๑. อาจเปนเพราะกรรมในอดีตก็ได เชนวา ชาติกอนคนหน่ึงเกิด เปนชาย คนหนึ่งเกิดเปนหญิง แลวรักกัน มาชาตินี้เกิดเปนเพศเดียวกัน ความจำในอดีตมีอยูจึงรักกันอีก อีกอยางหน่ึงอาจเปนเพราะกรรมใน ปจจุบันก็ได คือใกลชิดกัน เก้ือกูลกัน ถูกอัธยาศัยกัน หรือเปนเพราะท้ัง เหตใุ นอดีตและเหตุในปจจบุ ันกไ็ ด ๒.วธิ แี กก ค็ อื อยา อยใู กลอยา คลกุ คลกี บั คนทเ่ี ราคดิ วา ทำใหค วาม รกั เพศเดยี วกนั กำเรบิ ขน้ึ ตอ งใจแขง็ และตดั ใจใหไ ด แสวงหาความสขุ จาก การทำความดหี รอื การปฏบิ ตั ธิ รรม คณุ จะไดค วามสขุ ทด่ี กี วา ประณตี กวา และสงบกวา ๓. จริตไปทางทานพุทธทาสน่ันดีแลว เพราะเนนทางปญญา ไดปญญาแลวจะไดความสุข และรูเห็นส่ิงตางๆ ตามเปนจริง ไมยึดม่ัน ถือม่ัน สามารถเขาถึงความบริสุทธิ์ได อันที่จริงการทำสมาธิก็เพ่ือใหได ปญ ญา ไมใ ชห ยดุ อยเู พยี งสมาธิ ถา ไปทางปญ ญาไดเ ลยกใ็ ชไ ด ทา นเรยี ก วา “วปิ ส สนายานกิ ” หมายถึงเดนิ ตามสายวิปสสนา เปนประเภทปญ ญา วมิ ุตติ

๕๕ 57 คำถามที่ ๕๔ เรียนอาจารยดิฉันเปนโรคเครียด ใจรอนคะ วิตกกังวลพยายาม จะน่ังสมาธิก็ไมไดผล อยากจะอบรมสมาธิเบื้องตนแตมีปญหาอยูตรงที่ วาเปนโรคขอ เส่ือม น่ังพบั ขาไมได จะทำยงั ไงคะ ตอบ น่ังพับขาไมได ก็นั่งเกาอี้ได ใหนั่งเกาอ้ีทำ ไดผลเหมือนกัน แพทยเ ขาบอกวา ความเครยี ดมกี นั ทุกคนแตอยา ใหมีมาก วธิ ีไมใหเ ครยี ด มากก็คือ อยาไปยดึ มน่ั ถอื มนั่ อะไรมากเกินไป ปลอ ยวางเสียบา ง และนกึ อยูเ สมอวา สิ่งท่ีเกดิ ขน้ึ แกเรา มนั ไมเทยี่ ง เกดิ ขึน้ แลว กด็ บั ไป ความทุกข ก็ไมเท่ียง ความสุขก็ไมเท่ียง ความพอใจหรือไมพอใจก็ไมเที่ยง เกิดขึ้น ชัว่ คราวแลวก็ดบั ไป ทำจิตทำใจใหเ หมือนตาขา ยที่ไมต ดิ ลม ลมไมตดิ ตา ขาย มนั เพียงแตผา นไปผา นมา จติ ใจก็จะโปรง เบาสบาย ขอใหค ุณใจเยน็ ลงดวยการเจริญเมตตาบอยๆ คำถามที่ ๕๕ ชวยบอกความหมายของ สามัคคีธรรม,เมตตาธรรม, ขันติธรรม, วนิ ยั ตอบ สามัคคธี รรม คอื ความกลมเกลยี วเปน นำ้ หน่ึงใจเดยี วกันเพอื่ ทำ กจิ ท่เี ปน บญุ กศุ ล หรอื เพ่ือทำความดตี างๆ โดยนยั นีจ้ ะเห็นวา สามคั คีจะ ดีตอเมื่อรวมมือกันทำความดี ถารวมมือกันทำความชั่ว สามัคคีน้ันไมดี เชน ความสามัคคีของโจร เปน ตน

58 ๕๖ เมตตาธรรม คือ ความมีไมตรีจิตตอกนั แสดงออกทางกายบาง ทางวาจาบาง เกิดขึน้ ทใี่ จกอ น ขนั ตธิ รรม คอื ความอดทน ซงึ่ ไดใ ชป ญ ญาพจิ ารณาแลว วา ความ อดทนน้มี ปี ระโยชน ไมใ ชอ ดทนโดยไรป ญ ญา วนิ ยั คอื ระเบยี บกฎเกณฑท สี่ งั คมตงั้ ขนึ้ เพอ่ื ความเรยี บรอ ย ความ ดงี ามของหมคู ณะ คำถามที่ ๕๖ โยนิโสมนสิการหมายถึงอะไร ใชเฉพาะการเจริญวิปสสนาอยาง เดยี วหรือไม ยกตวั อยา งขณะปฏบิ ตั ิ โยนิโสมนสิการอยางไรครับ ตอบ โยนิโสมนสิการ คือ คิดเปน คิดอยางมีเหตุผล คิดใหเกิด ประโยชนโดยชอบธรรม โยนิโสมนสิการนี้ใชท่ัวไป คือใชในกิจทุกอยาง สมมติวามีคนเขามากูยืมเงินคุณ แลวเขาไมใชทั้งดอกทั้งตน คุณโกรธ แคน ไปซอ้ื ปน มาเพ่อื จะยงิ เขาแตฉุกคิดไดวา ถาไปยงิ เขาตาย ตัวเราตอ ง ไปติดคุก เงนิ กไ็ มไดค ืน แถมติดคุกอกี ๑๐ ปบา ง ๒๐ ปบ า ง คุมกันหรือ จงึ เลกิ ลม ความคดิ ทจ่ี ะไปยงิ เขา อยา งนเี้ รยี กวา คดิ อยา งมโี ยนโิ สมนสกิ าร คือ คิดเปน ยังมีกรณีอื่นๆ อีกมากมายที่เมื่อใชโยนิโสมนสิการแลวทำให เกดิ ประโยชนท ้งั แกตนและแกผ อู ่ืน

๕๗ 59 คำถามท่ี ๕๗ ขอกราบเรียนถามอาจารยค ะ ถา เราจะปฏบิ ตั วิ ปิ สสนากรรมฐาน ตามแบบทีเ่ ขาจัดเปน คอรส ๓ วนั ๗ วนั ตามวดั หรือสถานทต่ี า งๆ หนจู ะ ทำเองท่ีบานไดไ หมคะ คอื ทำตามตารางแบบเขาเลย ถือศีล ๘ ตืน่ ตี ๔ นง่ั สมาธิ เดินจงกรม ทำวตั รเชา เยน็ จะสามารถทำไดไหมคะ ถา ตอ งไปเขา คอรส กับทางวัด อาจารยพอจะแนะนำไดบางไหมคะ วาท่ไี หน เพราะหนู เปนคนหางวัด ฝกดวยตัวเอง จากการอานหนังสือและฟงซีดีธรรมะของ ครบู าอาจารย ทุกวันนีเ้ วลาทำงานกฝ็ ก รูกายรูใจไปเทา ทจ่ี ะทำได พอกลับ มาบานกท็ ำสมาธิครึ่งชั่วโมง เวลาวา งก็อานหนงั สอื ธรรมะ เขา เวปธรรมะ ฟง ซดี ธี รรมะคะ หนเู พงิ่ เรมิ่ สนใจธรรมะเมอ่ื ตน ปน เ้ี อง(เมอื่ กอ นไมเ คยสนใจ เลย) และดเู หมอื นวา ความสนใจทจ่ี ะศกึ ษาธรรมะมมี ากขน้ึ เรอื่ ยๆ ทกุ วนั น้ี รักษาศีล ๕ คะ ตอบ ทำเองท่ีบานไดยิ่งดี การไปเขาคอรสท่ีวัดน้ันสุดแลวแตอุปนิสัย ของแตละคน ซึ่งไมเหมือนกัน บางคนชอบคอรสของวัดน้ัน บางคนชอบ ของวัดน้ี ขอใหคุณเลือกไป (ถาจะไป) ก็ใหคุณเลือกไปวัดที่คิดวาเหมาะ สมกบั อุปนิสยั ของคุณ การฟง ธรรมบอยๆ เปนส่งิ ที่ดี การฟงธรรมจดั เปน ภาวนาอยา งหนึ่ง ยิง่ ฟง ยิง่ ไดปญญา แตขอใหเลอื กฟง ธรรมทีถ่ กู ตอ ง ไม เสยี เวลาเปลาและไดประโยชน

60 ๕๘ คำถามท่ี ๕๘ การเจริญสมถะจนไดฌานซ่ึงเกิดสมาธิข้ันอุปจารสมาธิและอัป ปนาสมาธิตามลำดับ เม่อื ตอ งการเจริญวปิ ส สนา ตองถอนสมาธิมาอยูขน้ั ขณิกสมาธิกอนจึงตามรรู ูป-นาม อนั เกิดจากองคฌ านนัน้ เชน ปติหรอื สขุ แลว เหน็ ปต หิ รอื สขุ ทปี่ รากฏขน้ึ นน้ั เปน ไตรลกั ษณใ ชห รอื ไม อกี คำถามหนง่ึ การถอนสมาธิในสมถะตองถอนมาอยูขนั้ ขณิกสมาธิ หรืออปุ จารสมาธิจึง จะเขา ไปเจรญิ วปิ สสนาตอ ได ตอบ อยใู นข้ันอปุ จารสมาธิ คำถามท่ี ๕๙ ตอนที่พระพุทธเจาตรัสรูใหมๆพระองคยังไมทรงสอน เพราะเล็ง เห็นวาธรรมะที่พระองคทรงตรัสรูนั้น เปนเร่ืองละเอียดสุขุมลุมลึกยากแก การเขาใจ เหน็ หลายแหง ท่ีทา นแปลวา ทรงทอพระทยั ผมมีความเหน็ สวน ตัววาไมควรแปลวาทอพระทัย เพราะทอพระทัย หมายถึงผูยังมีกิเลสอยู จงึ เกิดความทอหรืออาการซ่ึงไมควรมีในผทู ีห่ มดจดจากกเิ ลสแลว จงึ เห็น สมควรทจี ะเปลยี่ นเปน คำวา ทรงยังไมขวนขวายที่จะสอนในขณะน้ัน นา จะเหมาะสมกวา ทานอาจารยมีความคิดเห็นเปนประการใดครับ เพราะ ผมไมเ คยเรยี นภาษาบาลี แตค ดิ วา นา จะมคี ำในภาษาไทยทมี่ คี ำหรอื ความ หมายเหมาะสมกวา คำวา ทอ พระทัย ใชไหมครบั ตอบ ในพระบาลใี ชคำวา “ไมน อ มพระทยั ไปเพื่อแสดงธรรม” ทรงดำริ ท่ีจะเปนผูขวนขวายนอย ทาวมหาพรหมจึงไดมาอาราธนาเพื่อทรงแสดง ธรรม

๕๙ 61 คำถามท่ี ๖๐ ๑. เวลาทำบญุ แลว จะมคี นกลา วคำวา อนโุ มทนาบญุ กบั เรา อยาก ทราบวา อนโุ มทนาแปลวา อะไร๒. แลว เราจำเปน ตอ งกลา วคำวา อนโุ มทนา กบั คนอน่ื หรือไม เมือ่ เขามาบอกวาเขาไปทำบญุ มา ๓. หลกั ยึดเชน ทาน ศลี ภาวนา ใชห รอื ไม สำหรับผูเพิ่งเร่มิ ปฏบิ ตั ิ ตอบ ๑. อนโุ มทนา แปลวา ยนิ ดดี วย ๒. บอกก็ดี บอกวา ยนิ ดีดวยก็ได ความหมายเทากัน ๓. ใช คำถามท่ี ๖๑ อาจารยค ะ หนเู คยอา นหนงั สอื ธรรมะเจอทเี่ ขากลา ววา การใชส ติ เขา ไปกำหนดทวารเชน เห็นก็สกั วา เหน็ ไมป รุงแตง ก็ไมเ กิดเวทนา ไดย นิ กส็ กั แตว า ไดย นิ ไมเ กดิ เวทนา ทำเชน นอี้ ปุ าทานกจ็ ะดบั ไมม ที กุ ขเ หลอื อยู หนูอยากทราบวาส่ิงเหลานี้จะทำใหเราเพิกเฉย หรือ ignore กับส่ิงตางๆ รอบตวั เราเกนิ ไปหรอื เปลา คะ ตอบ ทา นสอนอยา งนน้ั เพอ่ื ไมใ หด ใี จหรอื เสยี ใจ อนั เปน เหตใุ หเ กดิ บาป อกศุ ล ถา เกดิ บญุ กศุ ลกด็ ใี จได เชน เหน็ พระพทุ ธรปู แลว ปต ิ ปราโมทยด ว ย บุญกุศล ไดฟงธรรมแลวเกิดความพอใจเปนสุขก็ทำได แตถาจำเปนตอง วางเฉยในบางเรื่อง ก็วางเฉยดวยความรูเทาทัน ไมเปน ignore คือไมโง เฉยดวยความโงก ม็ ี เชน ไมร เู รื่อง ไมร เู ทาทัน

62 ๖๐ คำถามที่ ๖๒ ถาเราไดทำอะไรบางอยางลงไปแลว รูสึกวามันผิด ไมถูกไมควร เปน บาป และกรรมนนั้ กำลงั คนื สนองอยา งทนั ตาทเ่ี กดิ ขนึ้ อยใู นจติ ใจขณะ น้ี เปนความกังวล ความทุกขใจ กับสิ่งท่ีไดกระทำไป จะทำอยางไรดีกับ ความทุกขท ม่ี อี ยใู นขณะนี้ ตอบ let it go ปลอยมันไป get it out เขี่ยมันท้ิงไป เปนคำสอนของ ทา นเจา คณุ นรรตั นฯ (พระธมมฺ วติ กโฺ ก) วดั เทพศริ นิ ทร หรอื มฉิ ะนน้ั กใ็ หน กึ วามนั ไมเ ทย่ี ง เกิดข้ึน ต้งั อยูแลว ดบั ไป ต้งั ใจเสียใหมว า ตอไปจะไมทำอกี จะไดไมตองรอนใจ คำถามท่ี ๖๓ เพ่ิงเริ่มอานธรรมะไดซักปหนึ่ง ไดมีโอกาสอานหนังสือของทาน อาจารยหลายเลม โดยเฉพาะ ธรรมบท ท้ัง ๔ เลม ขอขอบพระคณุ คะ ตอบ ยอดเย่ยี มเลย ขออนุโมทนาจรงิ ๆ คำถามที่ ๖๔ การนั่งสมาธิของดิฉันมีการเปลี่ยนแปลงคือเกิดความสงบเร็วข้ึน และบางครั้งรูส ึกวา ความสวางทำใหแสบตามากท้ังทห่ี ลับตาอยูหรืออาจ เปนเพราะวา ดฉิ ันเพง มากเกนิ ไป

๖๑ 63 ตอบ ความสวางน้ันมาจากไหน มาจากแสงไฟภายนอกหรือมาจาก ความสวา งภายใน ถามาจากความสวางภายใน มนั ก็จะหายไปเอง คำถามที่ ๖๕ ทานอาจารยไดกลาวไวคร้ังหน่ึงวา โมหะอยูลึกกวาโทสะ โลภะ และเปนพวกเดียวกบั อวิชชา คำวา “ลึกกวา” มีนัยวาอยา งไร (รยู ากกวา ละยากกวา ใชหรือไมคะ) โมหะกับอวิชชาตางกันอยางไรบาง สิ่งใดกิน ความมากกวา กันคะ ตอบ อยลู กึ กวา เหน็ ไดย ากกวา ละไดย ากกวา และหนนุ โลภะ โทสะอยู คนโลภ เชนอยากไดใ นทางทุจรติ กเ็ พราะโมหะ คอื หลง ไมรูจริงวา โลภไป ทำไม คนแสวงหาไมรูจักพอก็เชนเดียวกัน คนทำอะไรลงไปดวยโทสะ ก็ เพราะหลงผดิ คดิ วา ควรจะโกรธ เรอื่ งโมหะตอบกย็ ากเพราะมนั เหน็ ไดย าก เหมือนผูบัญชาการทำงานอยูในที่ลับใหลูกนองคือ โลภะบาง โทสะบาง ออกมาแสดงบทบาท ตัวเองบัญชาการอยเู บื้องหลงั โมหะถาจะใหเทากับอวิชชา ทานใชคำวา “มหาโมหะ” (อวิชฺชา จายํ มหาโมโห) ภาษาบาลใี นวงเล็บ แปลวา “มหาโมหะน่นั เอง ทา นเรียก วา อวชิ ชา “ แปลวา ความไมรู หรือรไู มจ ริง

64 ๖๒ คำถามที่ ๖๖ กิเลส ตณั หา อปุ าทาน จดั วาเปน สังขารขนั ธหรอื ไมค ะ ตอบ เปน สงั ขารทงั้ นน้ั ในฝา ยดี เชน ปญ ญา สติ สมั มาวายามะ เปน ตน กเ็ ปนสงั ขารขนั ธเ หมือนกนั ขยายความวา สังขารขนั ธ มี ๒ ฝาย คอื ฝา ยดี เรียก กศุ ลสังขาร ฝายชัว่ เรยี ก อกุศลสังขาร คำถามที่ ๖๗ เคยไดยินครูบาอาจารยกลาววา “พระอรหันตเปนผูไมมีสังขาร” ในท่ีนี้ “สงั ขาร” หมายถงึ อะไรคะ ตอบ ทานใชค ำวา “จติ ถึงวสิ งั ขาร” คอื ไมม ีอะไรปรงุ แตง จติ ของทาน หลุดพนแลวจากการปรุงแตง จึงเปนวิสังขาร แปลวา ปราศจากสังขาร หมายถึง สังขารทเ่ี ปน นามธรรม เชน สงั ขารในขันธ ๕ คำถามท่ี ๖๘ คำวา “กำหนดรู” “ระลกึ รู” และ “รู ” ใชใ นภาษาบาลีไดว า อะไร บา ง และมีความหมายตางกนั อยางไรคะ ตอบ อนุปส สนา แปลวา ตามเห็น แตใ นตำราทั่วไปพดู วา “กำหนดรู”

๖๓ 65 เชน คำวา “เวทนานปุ ส สนา” หรอื “เวทนานปุ สส”ี แปลวา กำหนดรเู วทนา “จิตตานุปสสนา” กเ็ หมือนกัน แปลวา กำหนดรูจ ิต เปนตน “ระลึกรู” ตรงกับคำวา สตสิ มั ปชญั ญะ “รู” ตรงกับคำวา “ปชานนะ” หรือ “ปชานาติ” (กิริยาศัพท) เชน ขอ ความในสตปิ ฏ ฐานสตู รวา “ยืน นงั่ หรือนอน ก็รวู า ยืน นง่ั หรอื นอน” คำถามท่ี ๖๙ การรูอริยสัจครบรอบสาม อาการสิบสอง หมายความวาอยางไร คะ ตอบ คำวา รอบสาม(ไตรปรวิ ฏั )อาการสบิ สอง(ทวาทสาการ)“รอบสาม” จะใชค ำวา “ญาณสาม”กไ็ ด คอื สัจจญาณ กจิ จญาณ กตญาณ เปน ไปใน อรยิ สจั ส่ี ๓ x ๔ = ๑๒ ยกตัวอยางเร่อื ง ทกุ ข ยอมรับวาชวี ิตประกอบดว ย ทุกขจริง เปนสัจจญาณ ความทุกขเปนส่ิงท่ีควรทำความเขาใจใหถูกตอง วา อะไรเปน ทกุ ข อะไรไมเ ปน ทกุ ข เปน กจิ จญาณ รวู า ไดท ำความเขา ใจถกู ตองแลว เปน กตญาณในทุกข ฯลฯ

66 ๖๔ คำถามท่ี ๗๐ ในมหาเวทลั ลสตู ร (มชั ฌมิ นกิ าย มลู ปณ ณาสก พระไตรปฎ กบาลี เลมที่ ๑๒) กลาววา เวทนา สัญญา วญิ ญาณ แยกจากกันไมได ทำงาน พรอมกนั เสมอ ใชหรือไมคะ การที่จิตรบั รอู ารมณไ ดทีละหนึง่ จิตจะแยกรู เวทนา สัญญา วญิ ญาณ ทลี ะขณะไดไหมคะ หรือเวลารบั รกู ร็ บั รพู รอมๆ กัน (เหมอื นรสแกง) ถา เชน นัน้ จะไมเทา กบั วา จติ กำลงั รบั รูหลายอารมณ พรอ มกนั หรือคะ ตอบ ทำงานพรอมกัน ไมแยกจากกัน เหมือนน้ำแกงตามที่กลาวแลว บอกไดว า รสเปรย้ี วเปน รสของอะไรรสเผด็ เปน รสของอะไร แตเ มอ่ื ชมิ เขา ไป ชอนหน่ึงก็ไดรสทั้งหมดพรอมกัน หรือเหมือนเคร่ืองยนตที่ทำงานพรอม กนั ท่ีวา จิตรูอารมณ หรือรับอารมณไดขณะละหนึ่งน้ัน เปนเชนนั้น จรงิ แตเ นอื่ งจาก”ขณะจติ ”เรว็ มาก เราจงึ รสู กึ วา คดิ อะไรไดข ณะละหลาย อยาง คำถามท่ี ๗๑ อยากทราบวาบุคคลที่ปฏิบัติธรรมจนหลุดพนแลวจะมีบุคลิก อยางไรคะ เคยไดยินมาวา ถาหลุดพนในขณะที่เปนฆราวาสตองบวชใช ไหมคะ ตอบ บคุ ลิกไมเปลีย่ นแปลงมากนัก เพราะวาเปน วาสนา คอื เคยชนิ มา

๖๕ 67 กับพฤติกรรมแบบนั้น เชน บางทานเรียบรอย บางทานไมคอยเรียบรอย พระพทุ ธเจาองคเ ดยี วเทา นน้ั ทต่ี ัดไดทง้ั กเิ ลสและวาสนา ผูหลุดพนมี ๔ ระดับท่ีจัดเปนพระอริยบุคคล คือ พระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี และพระอรหันต ถาบรรลุธรรมหลุดพนใน ๓ ระดับตน ไมต อ งบวชก็ได จะบวชก็ได ในสมยั พุทธกาลมีพระอนาคามี ท่ีอยูเปนฆราวาสมากมาย สวนผูที่บรรลุธรรมสำเร็จเปนพระอรหันตแลว ทานวาตองบวชในวันน้ัน หรือตองนิพพานในวันนั้น ทานวาเพศฆราวาส ไมเหมาะสมกับพระอรหนั ต คำถามที่ ๗๒ เด็กทบ่ี า นพูดไมเพราะจะทำอยา งไรดีคะ ตอบ เด็กที่บานนี่คือใคร เปนเด็กลูกจางหรือเปนลูกเปนหลาน หรือ เปนญาติ อายุเทาไร การศึกษาอยูในระดับไหน ถาไดรายละเอียดอยาง น้ีจะตอบไดงายขึ้น อยางไรก็ตามขอใหทำตัวอยางใหดู คือพูดเพราะให ไดยินอยูเสมอๆ เจาของบานไมยอมพูดคำหยาบ พูดแตคำจริง คำออน หวาน คำประสานสามัคคี และคำมีประโยชนอยูเสมอ เพื่อใหเด็กไดถือ เปนแบบอยาง

68 ๖๖ คำถามท่ี ๗๓ จาก คำถามท่ี ๗๐ ตามความรูสึกนะคะ เขาใจวา เวลาท่ีมี เหตุการณหนึ่งเขามากระทบประสาทสัมผัส ตัวท่ีใชรับรูทั้งหลายก็จะรับ ไวทั้งหมด แตเวลานำมาพิจารณามันจะคอยๆแยกออกเปนสวนๆไป ไม ทราบวาเขาใจถกู หรอื เปลาคะ เพราะวา ยังไมไดม คี วามรูตรงสวนนี้เลยใช ภาษาทางวิชาการไมไดน ะ คะ พูดตามความเขา ใจและความรูสึก แตก็ไม แนใจวาเขาใจถูกหรือผิด เลยจะรบกวนอาจารยชวยแนะนำดวยคะ ดวย ความเคารพอยางสงู ตอบ เราเคยไดยนิ คนพดู เสมอวา ขณะเดียวคดิ ไปสารพดั อยา ง ความ จริงแลวเขาคิดทีละอยาง แตเน่ืองจากการเกิดดับของจิตเร็วมาก จึงดู เหมือนวาขณะเดียวคิดไดหลายอยาง ลองพิจารณาดูการเกิดดับของ กระแสไฟฟา ตามหลกั วทิ ยาศาสตรท า นวา วนิ าทหี นง่ึ กระแสไฟฟา เกดิ ดบั ถงึ ๕๐ – ๖๐ คร้ัง แตเ ราไมไ ดเ ห็นการเกดิ ดบั ของมนั เลย เห็นแตเปน ดวง ไฟสวา งโชตชิ ว งอยู และนง่ิ อยู การเกดิ ดบั ของจติ เรว็ กวา นม้ี าก รบั อารมณ หนงึ่ แลว ดบั ไป เกิดข้นึ รับอารมณใ หม จึงทำใหเ รารสู กึ วา ขณะเดียวคดิ ได หลายอยา ง พระบาลพี ทุ ธภาษติ แหง หนง่ึ พระพทุ ธองคต รสั ถงึ คณุ ลกั ษณะ ของจิตวา เหน็ ไดย ากอยางย่ิง ละเอยี ดออ นอยา งยิง่ (สทุ ทุ ทฺ สํ สุนปิ ุณ)ํ มกั ตกไปในทางท่ีชอบใจ ผูมีปญญาพึงรักษาจิตเชนน้ัน เพราะจิตท่ีคุมครอง ดีแลว ยอมนำสุขมาให

๖๗ 69 คำถามที่ ๗๔ อาจารยคะ หนสู นใจธรรมะมาตั้งแตตน ปแลว (ราว ๗ เดือน) อาน หนังสอื ธรรมะ และฟงธรรมะทกุ วนั เปน กิจวตั ร(ไมด ูทวี เี ลย) นง่ั สมาธเิ ปน ประจำครง้ั ละครง่ึ ชม. ระหวา งวนั กพ็ จิ ารณากาย ใจ เทา ทจ่ี ะทำได รสู กึ ชวี ติ มคี วามสขุ ทำงานอยา งมคี วามสขุ และเบาใจขนึ้ มากคะ ทกุ ขน อ ยลง แตพ อ เพอื่ นๆนดั สงั สรรคก ลบั ไมอ ยากไปเจอเทา ไหร เพราะรสู กึ วา เสยี เวลา ทำให ใจมันฟุง เผลอลืมกายลืมใจ บางทีคุยกับเพื่อน เขาก็วาเราคิดไมเหมือน เขา เพราะสงั คมเพ่อื นคอนขา งวตั ถนุ ิยมคะ ซ่ึงเมอื่ กอ นหนกู ็เคยชอบชอป ปง ตดิ กับภาพลักษณภายนอก แตเ ดย๋ี วนใี้ ชช ีวติ สมถะ ตามอัตตภาพคะ มคี วามสขุ กวา เดมิ มาก หนคู วรแสดงใหเ พอื่ นรไู ปเลยไหมคะวา หนเู ปลย่ี น การใชชีวิตมาทางธรรมะ และหางการสังสรรคกับเพื่อนไป เพราะไปทีไร กร็ สู ึกฝนจงั คะ ตอบ ดแี ลว ควรจะแสดงใหเ พอ่ื นรตู ามทเ่ี ปน จรงิ เมอื่ ไมอ ยากไปกบ็ อก ตรงๆ เราจะไดไมลำบากใจ สุภาษิตทางพุทธศาสนามีอยูบทหนึ่งวา ถา ไมไ ดเ พ่อื นที่มีปญ ญาเปนสหาย การอยูค นเดียวและไปคนเดียวประเสริฐ กวา ตามท่ีคุณเลามานั้น เห็นดวย ขอใหทำตอไป เพราะไดคุณคาท่ีสูง กวา มาก คำถามที่ ๗๕ การปฏบิ ตั ธิ รรมชว ยใหก ารงานและชวี ติ ดขี นึ้ ไหมครบั ถา ไดจ ะตอ ง ทำอยา งไรครับ

70 ๖๘ ตอบ การปฏิบัติธรรมชวยใหชีวิตและการงานดีขึ้นแนๆ แตตองเขาใจ ความหมายของคำวาปฏิบัติธรรมใหถูกตอง การปฏิบัติธรรมไมไดหมาย ถงึ ทำสมถะและวปิ ส สนาเพยี งอยา งเดยี ว แตห มายถงึ การปฏบิ ตั ทิ ถ่ี กู ตอ ง ดงี ามท้งั หมด ตามความหมายนี้ คุณจะเหน็ วา คนทุกอาชพี ทกุ เพศทุกวัย ตองปฏบิ ัตธิ รรมใหเ หมาะสมแกฐ านะของตน คำถามที่ ๗๖ กราบสวัสดีคะ ทานอาจารยท่ีเคารพ หากมีผูเร่ิมสนใจพระพุทธ ศาสนามาใหเ ราอธบิ ายหลกั ปฎจิ จสมปุ บาท พรอ มทง้ั ยกตวั อยา งใหเ ขา ใจ ไดง า ย ๆ หนคู วรจะเรมิ่ อธบิ ายอยา งไรคะ หนมู คี วามเขา ใจในเรอื่ งนอ้ี ยบู า ง เลก็ นอ ยนะคะ แตค ดิ วา ตวั เองยงั ไมร อู ยา งชดั เจนจรงิ ๆ ขอรบกวนทา นชว ย อธบิ ายดว ยคะ ขอบพระคุณคะ ตอบ ตอ งอธบิ ายปฏจิ จสมปุ บาทท้งั ฝายรปู ธรรมและนามธรรม ปฏิจจ สมปุ บาท แปลวา อาศยั สงิ่ ใดสงิ่ หนง่ึ เกดิ ขนึ้ ทางรปู ธรรม เชน รถตดิ เพราะ ฝนตก หรือขางหนารถชนกัน หรือเหตุใดเหตุหนึ่ง ยกเร่ืองอ่ืนๆ ขึ้นเปน ตัวอยางก็ได มันจะตองมีเหตุปจจัยอยางใดอยางหนึ่ง หรือหลายอยาง ประกอบกนั เกดิ ผลอยา งหนงึ่ ขน้ึ บางทผี ลนนั้ กลบั เปน เหตใุ หเ กดิ ผลอนื่ ตอ ไปอกี เชน เมอ่ื รถตดิ แลว ทำใหค นเดนิ ทางหงดุ หงดิ มโี ทสะ อาจทะเลาะกนั กไ็ ด เปน ตน ทางฝายนามธรรม เชน ความโกรธเกิดข้ึนเพราะไดยินเสียงพูดท่ี ไมนาพอใจ ความโกรธซง่ึ เปน ผลกลบั เปน เหตุใหค นทะเลาะกัน อาจจะถึง

๖๙ 71 ฆากนั ตายก็ได ความอยาก ความตอ งการ ความรษิ ยา เปนตน ก็ทำนอง เดยี วกนั ตองมเี หตุใหเ กิด นี่แหละคอื ปฏจิ จสมปุ บาท สว นปฏิจจสมุปบาท ตามแบบทศ่ี ึกษากันอยู มีอวชิ ชา เปน ตน ซงึ่ มี ๑๑ หรอื ๑๒ ชว งนน้ั ตองอธบิ ายทำนองวา อาศยั ซงึ่ กันและกันเกดิ ขน้ึ เปนเหตเุ ปน ผลของกนั และกนั อาศยั กันอยู เชน ในสวนทีเ่ ปน กิเลส อาศัยตณั หา อวิชชาจงึ เพิ่มพูนขนึ้ อาศัยอวิชชา อปุ าทานจงึ เพิม่ พนู ขนึ้ อาศัยตณั หา อปุ าทาน อวชิ ชาจึงเพ่ิมพนู ข้นึ แตถา อธบิ ายไลไ ปทลี ะตวั เชน อวชิ ชาเปน เหตใุ หเกดิ สงั ขาร สังขารเปน เหตใุ หเ กิดวญิ ญาณ เปน ตน ซึ่งนิยมอธิบายกนั อยู จะสับสนและเขาใจยาก ก็เลยไมเขาใจ (ควรอาน เพ่มิ เติมในหนงั สอื “หลกั คำสอนสำคญั ในพระพุทธศาสนา (พุทธปรชั ญา เถรวาท)” ตอนทว่ี าดว ย ไตรลักษณและปฏจิ จสมุปบาท โดย วศิน อนิ ทสระ) ท่ีผมพดู มาน้ี ไมแนใ จวาทำใหค ุณแจมแจง ขึน้ หรือสบั สนมากข้ึน เพราะทานวา ปฏิจจสมปุ บาท หรอื ปจจยาการนี้ ลกึ ซึ้ง เหน็ ไดย าก เขา ใจ ไดยาก เห็นแลว เขา ใจแลวจะทำใหผ ูอ่นื เขา ใจกย็ ากอยางยิ่ง คำถามที่ ๗๗ ขอเรยี นถามทานอกี ๑ คำถามนะคะ จากพระพทุ ธดำรัส ที่วา ผู ใดเห็นธรรม ผนู ้นั เหน็ เรา ผไู มเ ห็นธรรมชือ่ วา ไมเห็นเรา คำวา “เหน็ ธรรม” มคี วามหมายกวางไกลแคไหนคะ ถาเขา ใจธรรมะงา ยๆ จะเรียกไดวา เห็นธรรมไดหรือยงั คะ ขอกราบขอบพระคณุ คะ ทา น ตอบ ไดครบั ในความหมายเบ้ืองตำ่ (เหฏฐิมปริยาย) ถาความหมาย

72 ๗๐ เบ้ืองสงู (อปุ ริมปรยิ าย) ทานหมายถงึ เหน็ อยางท่พี ระอริยบคุ คล มพี ระ โสดาบนั เปน ตน เหน็ เชน ในธมั มจกั กปั ปวตั นสตู ร กลา วถงึ พระอัญญา โกณฑัญญะเห็นธรรม คือเห็นวา “สง่ิ ใดสงิ่ หน่ึงมีความเกดิ ข้ึนเปนธรรมดา สง่ิ น้ันท้ังหมดยอ มดับไปเปน ธรรมดา” คำวา “ผูใ ดเหน็ ธรรมผูนน้ั เห็นเรา” นนั้ พระพทุ ธเจาทรงหมายถึง ธรรมกายของพระองค กลาวคอื คุณสมบตั ิของพระองค เชน พระปญญา คุณ พระบรสิ ทุ ธิคุณ พระมหากรณุ าคณุ ทรงเปน อันเดียวกนั กับพระ ธรรม อีกอยางหนึ่ง ผูทีเ่ ขาใจธรรมทพี่ ระองคต รัสไวอ ยางถูกตอ งเหมอื น กบั ไดเห็นพระองค คือตามพระองคท ัน เหมอื นเดินตามหลงั พระองค เห็น พระองคอ ยู มีพระพุทธพจนบางแหง ที่ตรัสวา แมจ ะเดินเกาะชายสังฆาฏิ หรอื จีวรของพระองคอยู ถา ไมป ระพฤตอิ ยใู นธรรม ชอ่ื วา อยหู างพระองค สว นผูใ ดประพฤตอิ ยใู นธรรม แมจะอยูหา งพระองคเปน โยชน กช็ ือ่ วา อยู ใกลพ ระองค คำถามที่ ๗๘ อนปุ พุ พิกถา คือ ทาน ศลี สวรรค โทษของกาม ทางออกจากกาม ผมสงสยั วา ทาน,ศีล ทา นหมายถงึ คณุ ของทาน,ศีล เพราะอรรถกถาวา อยา งนน้ั ใชไ หมครบั ตอบ จะหมายถึงคณุ ของทาน คุณของศีลกไ็ ด หมายถงึ องคธ รรม คอื ทานและศีลกไ็ ด เพราะเมือ่ มที าน มีศีลแลว ก็ยอ มจะมีคณุ หรือ อานิสงสข องทานของศลี อยูเอง และเปนเหตใุ หไดส วรรคส มบัติ แตก ย็ ัง เปน กามาวจรอยู ทานจึงทรงแสดงโทษของกามและอานสิ งสของการ ออกจากกามในลำดับตอ มา

๗๑ 73 คำถามที่ ๗๙ การเปนพระโสดาบัน เร่ิมจากฝกใหบารมี ๑๐ เต็มกอนเร่ิมจาก ทานบารมี ศีลบารมี เปน ตนใชไ หมครบั หรอื เริ่มสมาธภิ าวนา คอื เร่มิ จาก อานาปานสติ, สตปิ ฏฐาน ๔, โพชฌงค ๗ ตอบ เรมิ่ จากอะไรกไ็ ดท ถี่ กู ตอ งตามธรรม พระนพิ พานเหมอื นสระใหญ ซง่ึ มที างลงโดยรอบ ใครจะลงทางไหนก็ได สุดแลวแตค วามสะดวกของผู นัน้ ในวมิ ตุ ตสิ ตู ร หรอื วมิ ตุ ตายตนสตู ร พระพทุ ธองคท รงแสดงบอ เกดิ แหงความหลุดพนไว ๕ ทาง คอื ๑. การฟง ธรรม ๒. การแสดงธรรม ๓. การสาธยายธรรม (เชน การสวดหรือการทอ งพระพุทธพจน) ๔. การใครครวญธรรม ๕. การเจริญสมถะและวิปสสนา (ดู องั คุตตรนิกาย ปญ จกนบิ าต) คำถามท่ี ๘๐ ทานคะ วิบาก แปลวา อะไรคะ ทำไมใคร ๆ เวลาหาสาเหตแหง ความไมด ไี มงามทง้ั หลายไมไ ด ก็จะพูดวา นแ่ี หละ เปนวบิ าก อะไร ๆ ก็ เปน วบิ ากไปหมดเลย.. วิบาก เลยดนู ากลวั มากเลยนะคะ.. เราจะพนจาก วบิ ากไดม ย้ั คะ แลว การทเี่ ราพดู จาดี ๆ กบั ทกุ คน เมอื่ เขาชอบคยุ กบั เรา.. ก็ มคี นบอกวา นี่แหละ เปนวบิ ากของเธอ.. อยางนเ้ี รยี กวา วบิ ากดว ยรึเปลา คะ.. หนูสงสัยคะ..ขอทราบความหมายของคำวา วบิ าก และการแกไ ขให พนจากวบิ ากดว ยคะ ขอบพระคณุ คะ

74 ๗๒ ตอบ “วิบาก” แปลวา ผล-ผลของกรรมดีก็ได ผลของกรรมช่ัวก็ได ท้ัง ในชาติกอนและชาตินี้ และจะเปนวิบากตอไปอีกในชาติหนา และชาติ ตอ ๆ ไป จนกวา เราจะสน้ิ สงั สารวฏั ฏค อื การเวยี นวา ยตายเกดิ เมอ่ื สนิ้ กเิ ลส แลวก็สิ้นกรรม-สิ้นกรรมก็ส้ินวิบากคือผลของกรรม ส้ินกิเลสบางสวนเปน พระโสดาบัน-พระสกทาคามี-พระอนาคามี ถาสิ้นกิเลสทั้งหมดก็เปนพระ อรหันต ส้ินภพส้ินชาติ ไมตองเวียนวายตายเกิดอีก การเวียนวายตาย เกดิ เปน ความทุกขทย่ี าวนานของสัตวโ ลก ควรกลัวทีเดยี ว ควรใชความ พยายามใหพนไปเสียจากสังสารวฏั ฏ คำถามที่ ๘๑ กราบเรยี นทา นอาจารยว ศนิ อินทสระ ผมไดอ านหนงั สือทางแหง ความดใี นเลม ท่ี ๓ และพบขอ ความทเี่ กย่ี วกบั การอธบิ ายเรอื่ ง อริยผล ก็มี ความเขา ใจวา อรยิ ผล กค็ อื อรยิ ทรพั ย แตเ มอ่ื ถามเพอื่ นผรู ู กไ็ ดร บั คำตอบ วา ไมใ ช ผมขอเรียนสอบถามทา นอาจารย วา “อรยิ ทรพั ย หมายถงึ อะไร ครบั ” ขอแสดงความนับถืออยา งสงู ตอบ วา ตามตำรา พระพทุ ธเจาทรงแสดงอรยิ ทรพั ยไว ๗ ประการ คอื ศรทั ธา ศีล หิริ โอตตปั ปะ พาหสุ ัจจะ (ความเปนผศู กึ ษาเลา เรียนมาก) จาคะ ปญญา สว นอรยิ ผลมี ๔ คือ ๑. โสดาปตตผิ ล ๒. สกทาคามิผล ๓. อนาคามิผล ๔.อรหตั ตผล ถาจะมองวา อรยิ ผลเปนทรัพยอ ันประเสริฐของ มนุษย ก็จดั เปน อรยิ ทรพั ยได แตไ มใ ชอรยิ ทรพั ย ๗ ตามทีก่ ลาวในตำรา

๗๓ 75 คำถามที่ ๘๒ สมั มาสมาธใิ นวปิ ส สนาหมายเอาจติ ตงั้ มนั่ ในอารมณป รมตั ถธรรม (รปู นาม) สมั มาสมาธใิ นสมถะ หมายเอาจติ ตง้ั มน่ั ในอารมณบ ญั ญตั ธิ รรม สัมมาสมาธใิ นอริยมรรค หมายเอาจติ ต้งั มั่นในอารมณป รมตั ถอ ยางเดียว เพราะเปน อารมณท มี่ ไี ตรลกั ษณร องรบั ใชห รอื ไมค รบั ถา ใช สมาธใิ นสมถะ กย็ ังไมใ ชสัมมาสมาธทิ ่ีแทจ ริงในอรยิ สจั ใชไหมครับ ตอบ ตามนัยแหง มัคควิภงั คสตู ร พระพทุ ธเจาตรสั จำแนกมรรคมีองค ๘ เมอ่ื ถงึ ขอ สัมมาสมาธิ ทรงขยายความถึงการเจรญิ ฌานทั้ง ๔ คอื ฌาน ที่ ๑ ถงึ ฌานท่ี ๔ สว นผเู จรญิ วปิ สสนาก็ไดส ัมมาสมาธเิ หมอื นกัน เรยี กวา วิปสสนาสมาธิ แปลวา สมาธทิ ไี่ ดเ พราะการเจริญวปิ ส สนา แตไ มถึงขนั้ ฌาน ไดเพียงอุปจารสมาธิ คอื เฉียดฌาน อาศยั ตดั กเิ ลสได การประพฤติธรรมเชน กศุ ลกรรมบถ ๑๐ แลวไดค วามปราโมช ได ปต ิ ไดป สสัทธิ (ความสงบกายและใจ) ไดความสขุ และความตัง้ ม่นั แหง จติ ทา นเรยี กวา ธรรมสมาธิ เปน สัมมาสมาธิเหมือนกนั คำถามที่ ๘๓ อยากทราบวา ขอ ความในอรรถกถาตา งๆ โดยเฉพาะอยางยงิ่ อรรถกถาชาดก เชือ่ ถอื ไดเพียงใด โปรดแนะนำดวย ตอบ ตามทรรศนะของผม (วศนิ อินทสระ) แบงคำสอนทางพระพทุ ธ ศาสนาออกเปน ๓ สว น คือ

76 ๗๔ ๑. สวนทเี่ ปนสัจธรรม เชน อรยิ สจั ๔, กฎแหง กรรม, ไตรลกั ษณ, ปฏจิ จสมุปบาท และนพิ พาน เปน ตน ๒. สวนทีเ่ ปน ศีลธรรม จรยิ ธรรม เชน ศลี ๕, ธรรม ๕, พรหมวิหาร ๔, สังคหวัตถุ ๔ เปน ตน ๓. สว นที่เปน วรรณคดี เชน อรรถกถาชาดกและนทิ านตางๆ ที่ ทานนำมาเลา เพ่ือประกอบการอธิบายหลักธรรม สวนท่ี ๑ และสว นที่ ๒ ผูศ กึ ษาพระพทุ ธศาสนาไมค อยสงสัยวา จรงิ หรอื ไมจ ริง สว นท่ี ๓ คอื เร่อื งชาดก เปน ตน มีผูสงสัยกนั มาก รวมทงั้ เรอ่ื งอภนิ ิหารตา งๆ ดวย ผมเห็นวา สว นทเ่ี ปน วรรณคดีนี้ เราไมจำเปนตอง ตงั้ คำถามวา จริงหรือไมจ รงิ เชน ชา งพูดได กาพูดได เปนตน แตเราควร จะตั้งคำถามวา นทิ านเร่อื งนีส้ อนอะไร เราไดค ติธรรมอะไรจากเร่ืองน้ี ถา คิดในแงน้ีเราจะหมดสงสยั โดยสว นตวั ผมรูสึกวา เรอื่ งชาดกและนิทานตา งๆ ในคัมภีรท าง พระพุทธศาสนา มคี ณุ คาและประโยชนม าก อานสนกุ เพลดิ เพลนิ ไปกบั เรอ่ื งเลา ตา งๆ ทานสอดแทรกคติธรรมเอาไวเ ปน ระยะๆ ดวยคำพูดของ คนบางของสัตวบ า ง ผูสนใจศกึ ษาไมควรตัดสิ่งเหลา นที้ ้งิ เสีย แตค วรอา น ใหมากถามเี วลา เปนเหมอื นภาพประกอบคำบรรยาย ทำใหข อความท่ี เปนหลกั ธรรมชดั เจนขน้ึ เรอ่ื งเลา ในนทิ านอีสป เปนนทิ านโบราณกอนพทุ ธกาล อสี ปจะ ผูกเรอ่ื งเกี่ยวกับสัตวต างๆ มีคติคมคาย คนทั่วโลกนิยมอาน แมใ นเมอื ง ไทยเรากเ็ คยใหเ ด็กนักเรยี นอา นเปนหนงั สือประกอบการเรียน เดก็ จำ นิทานไดด ี และมบี ทสรปุ “นทิ านเรอื่ งน้สี อนใหร ูวา …..” มีประโยชนก ับ เดก็ มาก อสี ปเปนนกั เขยี นชาวกรีก เกิดเมือ่ ๖๐๐ ปก อ นค.ศ. เปน เวลา ๒,๖๐๗ ปม าแลว แตเ ร่อื งของเขายังมีประโยชน มคี นอา งถงึ เห็นใชช ื่อใน ภาษาอังกฤษวา AE-sop Fables แปลวา นิทานอสี ป นั่นเอง

๗๕ 77 คำถามที่ ๘๔ สบื เนือ่ งมาจากคำถามเรื่องปฏจิ จสมปุ บาท ขอเรียนถามตอวา ถา จะตดั หวงโซข องปฏิจจสมปุ บาท จะตดั ท่ีไหนใน ๑๒ หว ง สวนมาก บอกใหตดั ที่อวชิ ชา ตอบ ตัดในสว นทเ่ี ปน กิเลส คือ อวชิ ชา ตณั หา อุปาทาน ตัวใดตัวหนง่ึ กอ นกไ็ ด อกี ๒ อยา งกจ็ ะพลอยถกู ตดั ไปดว ย หลดุ ไปดว ย เชน ถา สามารถ ลดตัณหาลงได อุปาทานและอวิชชากจ็ ะลดลงดวย ถา ตัณหาเพ่มิ อวชิ ชา และอปุ าทานกจ็ ะเพม่ิ ดว ย มพี ระพทุ ธพจนม ากมายทแ่ี สดงวา ถา ละตณั หา ไดก ็เปน นิพพาน แมในนิโรธอรยิ สัจกบ็ ง วา การละตัณหาเสยี ไดเ ปนนโิ รธ คือการดับทุกข บางแหงแสดงวา จิตหลุดพนจากอาสวะท้ังหลายเพราะ ความไมยึดมั่น คือเพราะไมมีอุปาทานนั่นเอง เพราะฉะน้ันจึงพอสรุปได วา การตัดหวงโซแหงปฏิจจสมุปบาทน้ัน ตัดตัวไหนกอนก็ไดที่เปนกิเลส กลา วคอื ตณั หา อุปาทาน หรืออวิชชา คำถามท่ี ๘๕ ถา จะบวช ตอนเขา พรรษาแลว สกึ ออกมากอ นทจ่ี ะออกพรรษา ไม ทราบวาจะไดหรือไม พระพุทธทรงบัญญัติไวพระวินัยหรือมีพระสูตรไหน กลาวถงึ เรื่องน้ไี วบางครบั ขอบคุณครบั ตอบ ไมควรเปนเชนนั้น ถาบวชในพรรษาก็ควรจะอยูใหตลอดพรรษา ถา คิดวา จะอยูน อยวัน ก็คอยบวชนอกพรรษา บวชกีว่ ันกไ็ ด

78 ๗๖ คำถามที่ ๘๖ ๑. คนท่ี copy cd ธรรมะแจก(กรณมี ลี ขิ สทิ ธแ์ิ ละกรณไี มม ลี ขิ สทิ ธ)์ิ จะบาปหรอื ผดิ ทางธรรมหรอื ไม เพราะธรรมะเปน ของพระพทุ ธเจา ทางโลก ถือวาละเมิดลขิ สทิ ธ์ิ อาจถกู ดำเนนิ คดไี ด ๒. หากเราขาย cd ธรรมะท่เี ขาแจกฟรี แตเราไปชว ยเงินคา cd ใหเขา เขาไมไดขาดทุน มีกำไรดวย โดยทุกครั้งที่รับมา สวนหน่ึงก็ใหฟรี แกภิกษุท่ีปฏิบัติดีปฎิบัติชอบ ท่ีขายก็ขายราคาไมเกินแผนละ ๓๙ บาท ซึ่งถูกกวา cd ธรรมะท่ัวไปท่ีขายกันในเชิงพาณิชย แตไมเหมือนกันทุก อยาง(ท่ีเรารับมาเขาทำเอง ไมได copy เหมือนที่เขาทำกันเชิงพาณิชย มิฉะนั้นเปนการละเมิดลิขสิทธ์ิแนนอน) ใครพอใจก็เลือกซ้ือตามใจชอบ ไมไดบังคับหรือบอกวาเปนการทำบุญ แตเงินท่ีไดสวนหนึ่งเราก็นำไป ทำบุญ ท่ีนำมาขายเพราะอยากเผยแพรธรรมะท่ีถูกตอง มีการคัดเลือก ดว ย ไมใ ชแ นวสตปิ ฏ ฐานส่ี หรอื ไมใ ชค ำสอนของพระพทุ ธเจา แทๆ กไ็ มเ อา และเพ่อื ยงั ชีพดว ย แทนท่ีจะขายจตุคามรามเทพ ซ่ึงเปนกระแสและกำไร ดกี วา แตไมไ ดเปนท่พี งึ่ แทจริง ไมเกิดปญ ญา พึ่งตนเอง ๓. ทเี่ รารบั มานน้ั เขาแจกฟรคี นละแผน หากมากกวา นน้ั ใหท ำบญุ แผน ละ ๒๐ บาท แตอาจมีบางคนใหมากกวานั้นดว ย เพราะคิดวาทำบุญ หากเราจะยงั ชพี โดยการทำแบบเขา(แตไ มไ ดก ลา วหาเขาวา ยงั ชพี ดว ยวธิ ี น)้ี จะผิดหรือบาปทางธรรมะหรือไม เพราะไมไดเ บียดเบยี นใคร ตอบ คุณทำใหถ ูกตอ งตามกฎหมายและศลี ธรรมก็แลวกัน เม่ือถกู ตอ ง แลว กเ็ ปน อันไมต องพดู วา บาปหรอื ไมบ าป

๗๗ 79 คำถามท่ี ๘๗ อาจารยค ะ หนทู ำงานเปน พนกั งานตอ นรบั บนเครอ่ื งบนิ การเสริ ฟ เครือ่ งดื่มทม่ี ีแอลกอฮอลใหก บั ผโู ดยสาร ถือวาผิดศลี ไหมคะ ตอบ ศลี ขอ สรุ าเมรยั นผ้ี ดิ เฉพาะผดู มื่ ผไู มด ม่ื กไ็ มผ ดิ แตอ ยใู นลกั ษณะ สง เสริม เชน คนขายสุราหรอื แจกสรุ า คำถามท่ี ๘๘ การตักบาตร ผูใสบาตรตองถอดรองเทา พระทานจะไดไมอาบัติ ในกรณีผูว่ิงออกกำลังกายใสรองเทาผาใบไมสะดวกในการถอดรองเทา จะใชว ิธโี ดยการคกุ เขา ใสบาตร จะทำใหพ ระทา นอาบัตไิ หมครับ ตอบ ใสรองเทาผาใบยืนใสก็ไดพระไมเปนอาบัติ ท่ีเขาใหถอดรองเทา แตะนั้น เพ่ือแสดงความเคารพเพราะพระไมไดใสรองเทา แตถาเปนท่ีท่ี ไมเ หมาะสม เชน สกปรก ไมตองถอดกไ็ ด คำถามที่ ๘๙ เวบ็ ไซตท่คี นไทยตอ งอาน ผมได Copy link ของเรอื นธรรมไปไว ท่ี www.mitrschool.com แลว ครบั เพราะวา เปน เวบ็ ไซตท คี่ นไทยตอ งอา น ครบั ผมชอบมากครับ

80 ๗๘ ตอบ ขอบคุณมากครบั ที่เอือ้ เฟอ คำถามที่ ๙๐ ๑. จะมีวิธกี ารศกึ ษาปฎิจจสมุปบาทไดอ ยา งไร ? ๒. ปฎจิ จ สมุปบาท มีลักษณะขามภพขา มชาตหิ รอื ไม ? ๓. ปฎิจจสมุปบาท เปนกฎ ธรรมชาติที่ครอบคลุมทกุ ส่ิงทกุ อยา งในโลกหรือไม และมวี ิธกี ารปฏิบัติ เพ่ือระวังกระแสปฏิจจสมุปบาทหรือสกัดก้ันกระแสปฏิจจสมุปบาทอยาง ไร ? ๔. อากาศเปน สังขตะหรืออสังขตะ อยา งไร ? ตอบ ๑. โปรดดคู ำตอบในขอ ๗๖ ๒. ขามก็ไดไ มข ามกไ็ ด เหมอื นกฎแหง กรรม ๓. ครอบคลุมทั้งหมดท้ังฝายรูปธรรมและนามธรรม การปฏิบัติ เพอ่ื ระวงั หรือสกัดกน้ั กระแสใหไ ประวังท่ผี ัสสะของอายตนะท้ัง ๖ คอื ตา หู จมกู ล้นิ กาย ใจ เมือ่ ระวังอยู ยอ มไมกอ ใหเ กดิ ตณั หา อปุ าทาน แตเ กิด ปญ ญาทุกครงั้ ทีก่ ระทบ ๔. บางคัมภีรบ อกวาอากาศเปนอสังขตะ แตค ำวา “อากาศ” ไม ไดห มายถงึ อากาศทคี่ นเขา ใจทวั่ ไป แตห มายถงึ ความวา ง ทเี่ รยี กในภาษา อังกฤษวา space-element แปลวา อากาศธาตุ

๗๙ 81 คำถามท่ี ๙๑ สวัสดีคะ..อาจารย ๑.ปฎิจจสมุปบาทเปนส่ิงท่ีดีหรือไมดี ๒. ปฎจิ จสมปุ บาทถูกปจ จัยปรุงแตง หรอื ไม (สงั ขตธรรม) ๓. ปฎจิ จสมุ ปบาท เกยี่ วขอ งกบั สงิ่ ไมม ชี วี ติ ไดไ หม ๔. อากาศเปน สงั ขตธรรมหรอื ไมอ ยา งไร ๕. นิพพานกบั อากาศเปนคนละอยางกนั ใชห รอื ไม ขอบพระคณุ คะ ตอบ ๑. มที ง้ั ดแี ละไมด ี สดุ แลว แตว ธิ ปี ฏบิ ตั ขิ องเราตอ ปฏจิ จสมปุ บาท ถา เราปฏบิ ตั ไิ ปตามสายใหเ กดิ ทกุ ขก ไ็ มด ี ถา ปฏบิ ตั ไิ ปตามสายใหด บั ทกุ ข กด็ ี ๒. ถกู ปจ จัยปรุงแตง คือ ปรงุ แตง ใหเ กิดทุกขบ า ง ปรงุ แตง ใหดบั ทุกขบาง ๓. ได ๔. ดูขอ ๙๐. ๕. นพิ พานกบั อากาศ คนละอยา ง คำถามที่ ๙๒ ๑.มีหลักฐานในพระไตรปฎก อรรถกถา ฏีกาตรงไหนบางท่ีระบุ วา ปฏจิ จสมปุ บาทครอบคลมุ ๒. ปฏจิ จสมปุ บาทอธบิ ายเรอื่ งราวของชวี ติ อดีต ปจ จบุ นั อนาคตไดหรือไม อยา งไร ๓.จะมีวิธีการรับมือกับปฏิจจสมุ ปบาทอยา งไร ๔. อากาศเปน สงิ่ ทไ่ี มม ชี วี ติ ทำไมจงึ จดั เปน อสงั ขตธรรม ๕. อากาศกบั พระนิพพานตางกันหรอื ไม ทำไมจงึ เปน อสังขตธรรมเหมือนกัน ตอบ ๒. ได เปนปจจยั ตอ เน่อื งกนั ท้งั อดตี อนาคต และ ปจจบุ ัน เชน

82 ๘๐ อวิชชา ตัณหา อุปาทานในอดีตสงผลถึงปจจุบัน แลวก็สงผลตอไปใน อนาคต ๓. โปรดดูคำตอบในขอ ๙๐ (๓.) ๔. ตอบแลว ในขอ ๙๐ (๔.) โปรดอานหนงั สอื เรอื่ งปฏิจจสมปุ บาท ของ วศนิ อนิ ทสระ สำนกั พิมพธ รรมดา โทรฯ ๐๒-๘๘๘๗๐๒๖ คำถามท่ี ๙๓ หนังสือเร่ือง”ทางแหงความดี” ทั้ง ๔ เลมนำมาจากพระสุต ตันตปฎกรึเปลาครับ แลวมีเนื้อหาครบทุกพระสูตรรึเปลาครับ อีกขอครับ เรอื่ งพระอานนทพ ทุ ธอนชุ า ยงั หาซอื้ ไดห รอื ไม สามารถหาซอ้ื ไดจ ากทไ่ี หน บางครับ ขอบคณุ ครบั ตอบ เร่ืองทางแหงความดี แปลมาจากคำวา “ธรรมบท” บท = ทาง, ธรรม = ความดี รวมเปน ทางแหง ความดี คำวา “ธรรมบท” เปนช่ือคัมภีร หนงึ่ ในพระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย พระไตรปฎ กเลม ที่ ๒๕ เปน พระบาลี พทุ ธพจนลวนๆ มี ๕๗ หนา เน้ือหาคัมภีรธรรมบทมีเทา น้ี ถาคุณอานทาง แหงความดี แตละเร่ืองจะมีพระบาลีพุทธภาษิตขึ้นกอน ตอไปจะเปนคำ แปล ซึ่งเปนสำนวนแปลของผมเอง และมีคำอธิบายตามสติปญญาและ ความเขา ใจของผม ตอไปจะเปนเรอ่ื งประกอบ ซง่ึ ไดน ำมาจากอรรถกถา แหง คมั ภรี ธ รรมบท ซง่ึ พระพทุ ธโกสาจารยเ ปน ผแู ตง ผมไดน ำมาเขยี นใหม ดวยภาษารวมสมัย ใหพอคนท่ัวไปอานได เขาใจงายข้ึน ถาคุณอานทาง แหง ความดหี นา แรกจะพบวา ผมอทุ ศิ บชู าพระคณุ พระพทุ ธโกสาจารย ใน

๘๑ 83 คำนำจะมีบอกรายละเอยี ดสิง่ ทคี่ ุณถามมาบางแลวเหมือนกนั ขอบคณุ ท่ี ถามเรื่องนี้มา สวนเรอื่ งพระอานนทพ ุทธอนุชานนั้ มีจำหนา ยตามรา นขาย หนงั สอื ธรรมะโดยมาก พิมพห ลายสำนกั พิมพ คณุ ลองไปดูท่ี มูลนิธมิ หา มกุฏราชวิทยาลัย หนาวดั บวรนเิ วศ บางลำพู นา จะมี และคุณจะไดพบ เรื่องอื่นๆ อกี มากมาย ท้ังหนังสือและซีดี คำถามท่ี ๙๔ ผมเคยดูการตูนเร่ืองมิลินทปญหาทางโทรทัศน ซ่ึงผมชอบมาก เคยไปเปดๆดูหนังสือเรื่องน้ีหลายๆเลมซึ่งอานคอนขางยาก ไมทราบวา ทางอาจารยไ ดม หี นงั สอื เกย่ี วกบั มลิ นิ ทปญ หาบา งไหมครบั เพราะอาจารย เขยี นหนงั สือเขาใจงาย และไมทราบวา ยังพอหาซ้ือไดอ ีกหรือเปลาครับ ตอบ เขยี นไวเหมือนกัน ชอ่ื หนังสอื อธบิ ายมลิ ินทปญหา มีจำหนา ย ทีส่ ำนกั พิมพบรรณาคาร เวิ้งนครเขษม โทร. ๐๒– ๒๒๒๗๗๙๖ ท่มี ลู นธิ ิ มหามกุฏฯ ก็นาจะมี คำถามที่ ๙๕ เวลามองดจู ิตตวั เอง ทำใหมคี วามรูสึกวามตี ัวตน เปน ผลใหรสู ึก อดึ อดั จะแกไขอยา งไรครับ

84 ๘๒ ตอบ พระพุทธเจาสอนวา การพิจารณาสตปิ ฎ ฐานนัน้ ใหเห็นวา กาย สกั แตว ากาย เวทนาสักวา เวทนา จิตสกั วา จติ ธรรมสกั วา ธรรม ไมใ ชสัตว ไมใ ชบ คุ คล ไมใชต ัวตนเราเขา เทานีก้ ็นาจะเพยี งพอแลว คำถามท่ี ๙๖ ดิฉันสนใจศึกษาธรรมะมากวาสิบป นำหลักธรรมมาใชในการ ดำเนินชีวิต มีการคิดพิจารณาทั้งกอนและหลัง ชวยเหลือสังคมอยูเสมอ คิดวาตนเองเปนผูปฏิบัติดีปฏิบัติชอบผูหน่ึง แตไมสามารถทำสมาธิ ได ถือวายังปฏิบัติไมครบหรือไม(ทาน ศีล ภาวนา) การที่ดิฉันมีการคิด วิเคราะหพิจารณาไตรตรองทบทวนชีวิตอยูเสมอทุกวัน ถือไดวาขามขั้น จากสมาธไิ ปข้นั วปิ สนาปญญาหรอื ไม ตอบ ถาทำสมาธิไมได ก็ใหท ำวปิ สสนา คอื อยูก บั ปจจุบัน สมาธจิ ะเกดิ ข้ึนเองเรียกวาวิปสสนาสมาธิ แปลวาสมาธิท่ีไดจากการเจริญวิปสสนา แตเปนสมาธิออนๆ อีกอยางหน่ึงหมั่นบำเพ็ญกุศลกรรมบถ ๑๐ เม่ือทำ บอยๆ ก็จะไดปติในธรรม สมาธิก็เกิดข้ึน เรียกวาธรรมสมาธิ มีคนเปน จำนวนมากที่ทำสมาธิไมได ก็แนะนำใหทำวิปสสนา ซ่ึงงายกวาและมี ประโยชนมากดว ยสำหรบั ผูทอ่ี ยใู นสงั คม คำถามที่ ๙๗ วนั นโี้ ชคดจี งั ไดม าเจอเวบ็ ไซตน ี้ อาจารยต อบปญ หาดมี าก เปน ทง้ั ศาสตรแ ละศลิ ปไ มง มงาย ดฉิ นั อา นอยา งเพลดิ เพลนิ ไดค วามรทู เ่ี คยสงสยั หลายขอ ขอขอบพระคณุ คะ

๘๓ 85 ตอบ ยินดีดวยที่คุณไดเจอเวบ็ ไซตท่พี อใจ ถาอา นตอ ไปเรื่อยๆ ก็จะได ความรูค วามเขา ใจเพิม่ ขน้ึ เร่อื ยๆ ขอบคุณ คำถามท่ี ๙๘ ไมทราบวาที่เรือนธรรม จำหนายหนังสือธรรมดวยหรือเปลาคะ หรือวา เปนหอ งสมดุ ใหอานเฉยๆ ตอบ เขาไปดูใน “รจู กั เรอื นธรรม” ของเวบ็ น้นี ะครับ คำถามที่ ๙๙ ไดอ า นสภุ าษติ บทหนง่ึ ใจความสำคญั วา “มรี ถอยคู นั หนงึ่ เปน รถที่ ไมม โี ทษ มหี ลงั คาขาว มเี พลาเดยี ว ไมม ที กุ ขแ ลน ไป ทา นจงดรู ถคนั นนั้ ซง่ึ กำลงั แลน มาอยู ตดั กระแสไดแ ลว ไมม เี ครอื่ งผกู พนั ” เขา ใจวา เปน ปรศิ นา ธรรม ขอไดโปรดไขปริศนานด้ี ว ย ตอบ สุภาษิตน้ีเปนปริศนาธรรมที่พระรูปหน่ึงช่ือ กามภู ไดถามจิตต คหบดีผูเปนอุบาสกอนาคามีเลิศทางธรรมกถึกคือการแสดงธรรม พระ กามภอู า งวา เปน พระพทุ ธภาษติ ซงึ่ ทา นไดส ดบั มา แตไ มเ ขา ใจความหมาย ขอใหจ ติ ตคหบดชี ว ยอธบิ ายดว ย ทา นจติ ตคหบดพี ดู วา “พระคณุ เจา กรณุ า รอสักครูเถิด ขาพเจาขอเวลาเพงพินิจพระพุทธพจนน้ี” ทานคหบดีนิ่งอยู ครูหนงึ่ แลวตอบวา

86 ๘๔ “คำวา รถ หมายถึง กายน้ี คำวา ไมม ีโทษ หมายถงึ ศลี หลงั คา ขาว หมายถงึ วิมตุ ติ (ความหลุดพน) มีเพลาเดียว หมายถึง สติ แลน ไป อยู หมายถึง กาวไปขางหนา ถอยมาขางหลัง คำวา ไมมีทกุ ข หมายถึงพระ อรหันตผตู ดั ราคะ โทสะ โมหะไดแลว คำวา กระแส หมายถึง ตณั หา พระ ขีณาสพเปนผูตัดกระแสตัณหาขาดแลว ไมมีเคร่ืองผูกพัน” พระกามภูได ฟงแลวชมเชยวา ทานคหบดี เปนลาภของทานแลวที่ทานมีปญญาจักษุ อันลุมลึกเหน็ ปานนี้ เรอ่ื งนปี้ รากฏในสงั ยตุ ตนกิ ายสฬายตนวรรคตอนทว่ี า ดว ยจติ ตคห ปตสิ งั ยตุ พระไตรปฎ กบาลเี ลม ท่ี ๑๘ ฉบบั ภาษาไทยของมลู นธิ มิ หามกฏุ ฯ เลม ๔ ภาค ๒ ของสงั ยตุ ตนกิ าย คำถามที่ ๑๐๐ ในแวดวงพทุ ธศาสนาเวลาน้ีพทุ ธบรษิ ทั บางสว นประกอบพธิ กี รรม ทางไสยศาสตรกนั มาก โดยพระภิกษบุ าง ฆราวาสบาง อางวาเปน เปลอื ก ของพุทธศาสนาซึ่งจำเปนตองมี เหมือนตนไมมีแตแกนอยูไมได ตองมี เปลอื กดวย การอางเชนนีเ้ ปน ความถูกตองเหมาะสมหรือไม โปรดอธิบาย ดว ย ตอบ ไมถูกตองและไมเหมาะสม พธิ ีกรรมทางไสยศาสตรเ ปนเรอ่ื ง นอกพทุ ธศาสนา ถา เปรยี บดวยตนไม กไ็ มเปน สว นใดสวนหน่ึงของตนไม ในพระสูตรชอื่ มหาสาโรปมสูตร แหงมชั ฌิมนิกาย พระพทุ ธเจา ตรัสเปรียบไวว า ลาภสกั การะและชอ่ื เสียง เปรยี บเหมอื นกง่ิ ใบของตน ไม ศีลเปรียบเหมือนสะเก็ด (อยูนอกเปลือก) สมาธเิ ปรียบเหมอื นเปลือก ปญญาเปรียบเหมือนกระพ้ี วมิ ตุ ตเิ ปรียบเหมอื นแกน

๘๕ 87 ตามนัยน้ีจะเห็นวา แมสมาธิซึ่งชาวพุทธสวนมากถือเปนธรรมท่ี สงู สง ยงั เปน เหมอื นเปลอื กของตน ไม เปลอื กอยา งนแี้ หละจำเปน ตอ งมี ศลี สมาธิ ปญ ญาจำเปน ตอ งมี เพอื่ ใหเ ขา ถงึ วมิ ตุ ตคิ อื ความหลดุ พน จากกเิ ลส สว นลาภสักการะและช่ือเสียง นนั้ เปนผลพลอยได ซงึ่ เปรียบเหมอื นกงิ่ ใบ ของตน ไม แตพ ธิ กี รรมเชงิ ไสยศาสตรท ร่ี ะบาดอยใู นวงการพทุ ธศาสนานน้ั ไมเปนสวนใดสวนหนึ่งของพุทธศาสนาแตเปนไปเพ่ือความงมงาย ทำให พุทธบริษัทลุมหลง มัวเมา จับเอาส่ิงท่ีไมเปนสาระมาเปนสาระ ทำใหถือ เอาสว นทผ่ี ดิ มาเปน ทางดำเนนิ ชวี ติ ละทง้ิ สว นทถ่ี กู เสยี จงึ ไมพ บสาระทแ่ี ท จรงิ นาสงสารเขาเพียงไร มีสภุ าษติ ในวธิ รุ ชาดก กลาววา “ชาวโลกไดถ ึง ความพินาศมามากแลวเพราะการถือผดิ (นฺฐา พหู ทคุ คฺ หเิ ตน โลกา)” มี พระพทุ ธพจนอ ยบู ทหนง่ึ วา เพราะการถอื ความเหน็ ทถ่ี กู ตอ ง สตั วท ง้ั หลาย จงึ ไปสูสคุ ติ หรือดำเนินชีวิตไปสูค วามสขุ ความเจริญ คำถามท่ี ๑๐๑ อยากเรียนถามวา มคี ุณสมบัติอยางไรจงึ จะเปนพระโสดาบนั ตอบ คำถามน้ีขอแยกตอบเปน ๒ สวน คือ สวนท่ีละไดแลวเปนพระ โสดาบัน ไดแ ก สงั โยชน ๓ คอื ๑. สกั กายทิฏฐิ ความเหน็ ขนั ธ ๕ วาเปนตวั ตนเปน ของตน ๒. วิจิกิจฉา ความสงสัยในคุณของพระรัตนตรัย และสงสัยใน ปฏิปทาที่จะใหถงึ นิพพาน ๓. สีลัพพตปรามาส การลูบคลำศีลและพรต คือ รักษาศีลและ บำเพญ็ พรต ไมใ ชเ พอื่ ความบรสิ ทุ ธแิ์ ตท ำไปเพราะหวังผลเปน ลาภ ยศ ชอ่ื

88 ๘๖ เสียง หรอื ไปเกิดเปนเทพพวกใดพวกหน่งึ รวมทง้ั ความเชื่อทีง่ มงายขัดกบั หลกั กรรมในพทุ ธศาสนา ผทู ่ลี ะ ๓ อยางน้ไี ด เปน พระโสดาบัน มหี ลกั ฐานในเร่อื งสังโยชน ๑๐ และในรัตนสตู ร ขทุ ทกนิกาย ฝา ยทต่ี อ งบำเพญ็ มี๒หมวดหมวดหนงึ่ วา เลอ่ื มใสในพระพทุ ธเจา ในพระธรรมและในพระสงฆอยา งหนกั แนน ไมค ลอนแคลนและมอี รยิ กนั ต ศีล แปลวา ศีลที่พระอริยเจาพอใจ คือไมขาด ไมทะลุ ไมดาง ไมพรอย เปน ตน หมวดนี้ปรากฏใน สงั คีติสตู ร ทีฆนกิ าย ปาฏกิ วรรค พระไตรปฎ ก บาลีเลมท่ี ๑๑ ขอ ๒๔๑ อกี หมวดหนึ่ง ตรงกับขอ ธรรมในปญญาวฒุ ธิ รรม ๔ คือ ๑. สัปปุรสิ ปู สังเสวะ คบคนดี ๒. สทั ธมั มัสสวนะ ฟงคำสั่งสอนของคนดี ๓. โยนโิ สมนสกิ าร คดิ อยางแยบคาย คดิ อยางมเี หตผุ ล ๔. ธัมมานุธมั มปฏปิ ต ติ ปฏบิ ัติธรรมสมควรแกธรรม กลาวคอื ปฏบิ ัตติ ามความเหมาะสมแกฐานะของตน สำหรบั หมวดน้ี พระพทุ ธเจาทรงแสดงวา ไมเ พยี งแตเปนไปเพอ่ื บรรลโุ สดาปตติผลเทานัน้ แตสามารถบรรลไุ ดจ นถงึ อรหัตตผล หมวดนปี้ รากฏในสงั คีติสตู ร ขอ ๒๔๐ และในสงั ยตุ ตนกิ าย มหาวารวรรค พระไตรปฎ กบาลี เลมท่ี ๑๙ ขอ ๑๖๓๔–๑๖๓๗ ใน สงั ยุตตนิกายน้แี หละท่ีพระพทุ ธเจาทรงยนื ยันวา ผมู ีคณุ สมบัติอยางน้ี แลว สามารถบรรลุไดจนถึงอรหตั ตผล

๘๗ 89 คำถามท่ี ๑๐๒ กราบเรียนถามอาจารยนะคะ เนื่องจากวาไดประกอบธุรกิจ ทางดานเกี่ยวกับสิ่งแวดลอมเปนทั้งผูผลิตและ จำหนายไฟดักแมลงวัน ตลอดท้ังรบั บริการกำจดั เชอื้ ราตามสถานทที่ ี่มปี ญ หา พรอ มทัง้ เปน ผูผลิต ผลิตภัณฑกำจัดลูกน้ำยุงลายดวย ตลอดเวลาดิฉันจะตั้งใจม่ันท่ีจะทำ ความดีปฏิบัติใหอยูในศีลในธรรม หม่ันทำบุญ ทำทานไหวพระสวดมนต แผเมตตาใหแกสรรพสัตวทุกรูปทุกนามคะ แตก็ยังไมสบายใจในการท่ี จะตอ งประกอบธุรกจิ เชนน้ี ถงึ แมวาสินคา ทีผ่ ลติ จะเปน สว นหนึง่ ทไี่ ดชว ย เหลือสงั คมคะ ขอรบกวนอาจารยชวยใหค ำแนะนำในแนวทางการปฎบิ ตั ิ ตนในหลักธรรมของพุทธศาสนาใหดวยนะคะ เพื่อท่ีจะไดปฎิบัติไดอยาง ถกู ตอ งคะ ขอบพระคุณอาจารยมากคะ ตอบ มีภาษาทางจริยศาสตรอยูคำหน่ึง ทานเรียกวา พริมาฟาซี ดิวต้ี (primafacei duty) แปลวา ทำใหเหมาะสมกับเหตกุ ารณน นั้ ๆ เปนเรอื่ งที่ จำเปนตองเลือกทำอยางใดอยางหนึ่ง เชน หมอจำเปนตองพูดคำไมจริง เพ่ือใหกำลังใจคนไขในบางคราว ปลวกขึ้นบาน เจาของบานจำเปนตอง กำจัดปลวกหรือวาจางบริษัทกำจัดปลวกมาทำให หนูยกขบวนกันมากิน ขา วของชาวนา ชาวนาจำเปน ตอ งหาวธิ กี ำจดั หนู ขา ศกึ มารกุ รานบา นเมอื ง ทหารจำเปน ตอ งออกรบ พลเรอื นเปน กำลงั หนุน เหลา นี้ลวนแตเ ปนความ จำเปนที่ตองเลือกทำท้ังนั้น ตำรวจจำเปนตองจับผูรายไปลงโทษสงฟอง ศาลหรอื เขา คกุ ตามสมควรแกก รณี นน้ั ๆ คณุ จะเหน็ ไดว า ในสงั คมของเรา มีเรอื่ งจำเปนตอ งทำมากมาย แมเ ราไมอยากจะทำ เพื่อความอยูร อดและ อยเู ปนสขุ ของสังคม

90 ๘๘ คำถามท่ี ๑๐๓ ไดย นิ พดู กนั เสมอวา “ลกู เกดิ มาจะอยา งไรกช็ า งเถดิ ขอใหม อี าการ ๓๒ ครบถวนก็แลวกัน“ คำพูดอยางน้ีถูกตองตามความเปนจริงหรือไม โปรดชแ้ี จงดว ย ตอบ ขอ ความดังกลา วน้ี พูดกนั โดยทั่วไป ไดย ินอยูเสมอ เขาคงหมาย ถงึ ใหม อี วยั วะครบถว นไมพ กิ ลพกิ าร แตไ มถ กู ตอ งตามความเปน จรงิ ตาม หลกั พระพุทธศาสนามนุษยประกอบดวยธาตุ ๖ คอื ดิน น้ำ ไฟ ลม อากาศ (ความวา งทมี่ ใี นกาย) และวญิ ญาณธาตุ อาการ ๓๒ มผี ม ขน เปน ตน เปน ธาตดุ นิ ๒๐ ธาตุน้ำ ๑๒ ยงั ไมมีธาตุไฟ ธาตุลม อากาศ และวญิ ญาณ ธาตุ ไฟ ๔ ธาตลุ ม ๖ เปน ๔๒ อากาศธาตุ ๑ วิญญาณธาตุ ๑ เปน ๔๔ เพราะ ฉะนน้ั อาการ ๓๒ ทพ่ี ดู ถงึ กนั นนั้ ยงั ไมค รบทจ่ี ะเปน คนสมบรู ณ เปน ความ เขา ใจผิดทีพ่ ูดตามๆ กนั มา คำถามท่ี ๑๐๔ ขา พเจาเปนนักศกึ ษา พอดีไดคุยกับเพื่อน เพ่ือนของขา พเจาบอก วา เขาจะเปลย่ี นไปนบั ถอื ศาสนาครสิ ต เพราะศาสนาครสิ ตใ หค นเขา โบสถ ทุกวันอาทิตย และยังสามารถสารภาพบาปได ขาพเจาไมอยากใหเพ่ือน คนนี้เปลี่ยนไปนับถือศาสนาคริสตเลย แตขาพเจาไมรูจะพูดกับเพ่ือนคน น้อี ยางไร โปรดแนะนำดวย ตอบ บอกเขาวาศาสนาคริสตก็ดี มีหลักคำสอนท่ีเปนประโยชนใน ปจจุบัน แตไมมีคำสอนที่จะใหพนจากการเวียนวา ยตายเกิด ซ่ึงเปนทุกข

๘๙ 91 ที่ยืดยาวชาติแลวชาติเลา สวนศาสนาพุทธมีหลักคำสอนที่เปนประโยชน ทัง้ ในปจ จุบนั ทงั้ ในชาติหนา และท้งั ประโยชนส ูงสุดคอื พระนิพพาน ทำให พนทกุ ขโ ดยส้ินเชิง ไมตอ งเวยี นวา ยตายเกิดอันเปนทกุ ขซ ำ้ ๆ ซากๆ คำถามท่ี ๑๐๕ ทาน อาจารยค ิดวา น้ำจะทว มโลกหรอื ไม( จากภาวะโลกรอน) อกี ก่ีปและเราควรเตรียมการเชนไร อยูจังหวัดใด(อำเภอใด)จึงจะปลอดภัย เพราะไดย ินดร.อาจอง ชมุ สาย ดร.วรภทั ร ภเู จรญิ หลวงปูพุทธอิสระ พูด ไวตรงกันวา ภายใน ๑๐ ปน ้ี ไดเ จอแนน อน ตอบ เร่ืองนี้อาจารยไมรู จะทวมเมื่อไรก็ชา งเถิด ขอใหเ ราหม่นั บำเพ็ญ กุศล ละเวน อกุศล อยดู ว ยความไมป ระมาท เทา นกี้ ็พอแลว คำถามที่ ๑๐๖ เรยี นถาม อ.วศนิ ผมอยากทราบวามีพระสตู รไหนบา งครับ อยูใน พระไตรปฏ กเลมไหน ท่ีพระพุทธเจา ไดตรัสถงึ เร่อื งของนรกขมุ ตางๆ และ เรือ่ งของสวรรคชั้นตา งๆ บางครับ ผมอยากศึกษาครับ ตอบ เรื่องสวรรค นรกนี้ มีปรากฏประปรายในพระสูตรตางๆ แตไมมี รายละเอียด มีอธิบายในอรรถกถาตางๆ บาง แหงละนิดแหงละหนอย ถาคุณอยากทราบรายละเอียดพอสมควร ลองดูในหนังสือช้ันหลัง เชน

92 ๙๐ จักรวาฬทีปนี ของพระสิริมังคลาจารยแตงเปนภาษาบาลี มีผูแปลเปน ภาษาไทยแลว สวนในพระไตรปฎ ก ลองดพู าลบณั ฑิตสูตร เทวทตู สตู ร ใน มชั ฌิมนิกาย อปุ รปิ ณณาสก คำถามที่ ๑๐๗ ๑.รอยพระพทุ ธบาทจำลองไมใ ชร อยพระพทุ ธบาทจรงิ ๆใชไ หม ใน การจดั สรางมีจดุ ประสงคอยา งไร ๒.กุศลกรรมบถ ๑๐ มอี ะไรบา ง ตอบ ๑. คำวา “พระพุทธบาทจำลอง” ก็บอกอยูแลววาไมใชพระพุทธ บาทจริงๆ เพียงแตมีผูสรา งขน้ึ แทนพระบาทของพระพทุ ธเจา จุดประสงค เพื่อใหคนสักการะบูชา คติท่ีไดก็คือ ใหดำเนินชีวิตตามรอยพระพุทธเจา เชน ความเสยี สละ เปนตน ๒. กศุ ลกรรมบถ แปลวา ทางแหง กศุ ล ทานสอนใหเ วนบาปทาง กาย ทางวาจา และทางใจ ทางกาย ๓ คือ ๑. เวนปาณาตบิ าต ๒. เวนอทนิ นาทาน ๓. เวนกาเมสุมิจฉาจาร ทางวาจา ๔ คือ ๑. เวน พดู เท็จ ๒. เวนพูดสอ เสยี ด ๓. เวนพูดคำหยาบ ๔. เวน พดู เพอเจอ

๙๑ 93 ทางใจ ๓ คอื ๑. เวนจากการโลภ อยากไดข องผูอ ื่น ๒. เวนจากพยาบาท ๓. เวนจากมจิ ฉาทิฏฐิ กศุ ลกรรมบถ ๑๐ น้ี ถือเปนธรรมจริยาและมนษุ ยธรรรมทส่ี ำคัญ คำถามที่ ๑๐๘ ตามที่มีการศึกษาวิจัยวาการทำสมาธิจะทำใหมีการหล่ังสารสุข (Hormone Endorphine) ซึ่งจะชวยในเรอ่ื งสรางภูมคิ ุมกนั สวนการกระ ตนุ ใหห ล่ังสารสขุ ดว ยวธิ ีอนื่ ๆ ดิฉนั ทำเปน ประจำทกุ วนั แลว เชน การออก กำลงั กาย การคิดบวก งานอดเิ รกท่ีเพลดิ เพลนิ ฯ ดฉิ นั เปน ผปู วยมะเร็ง ระยะสุดทาย กำลังใหเคมีบำบดั ไมสามารถทำสมาธิได จะทำอยา งไรดี ตอบ ทำสมาธิไมไ ดก ใ็ หล องทำวปิ ส สนาดู การทำวปิ ส นาสำหรับบาง คนงา ยกวา ทำสมาธิ คอื ใหพ จิ ารณารางกายโดยความเปนธาตคุ ือ ดิน น้ำ ไฟ ลม อากาศ ไมใ ชเ รา ไมใ ชตวั ตนของเรา ไมเ ทยี่ ง เปน ทุกข เปนอนัตตา สามารถปลอ ยวางความยึดม่ันถอื มัน่ ในขนั ธ ๕ เสียได ใจกจ็ ะสงบสวาง พรอ มเสมอท่จี ะอยูหรอื ตาย อยา งท่พี ระสารบี ุตรไดก ลา วไววา เราไมยินดี ชวี ติ ไมย ินดคี วามตาย (คือเฉยๆ กับทัง้ สองอยา งนี)้ คอยเวลาอยู เหมอื น ลกู จางทีท่ ำงานเสร็จแลว

94 ๙๒ คำถามที่ ๑๐๙ ผมไปซอ้ื ทางแหงความดี ทง้ั ๔ ชุดมาแลวครับ ฉบับพมิ พค รงั้ ที่ ๓ ครบั ราคาไมแพงครับ ๔๒๐ บาท ไปซอื้ แถวๆทาพระจนั ทร เลมตอไปท่ี จะซ้ือคือ พระอานนท ฯ ครับ และอกี หลายๆเลม ครบั หนงั สอื ดมี ากครับ อา นบางพระสตู รเกิดปติ นำ้ ตามนั จะไหล (พอไดฝก ดูจติ อยู พอปต ิเกิด ข้นึ ก็ดูปติที่เกดิ ขึ้น แลว เหน็ มันดับไป ถอื วา ไดป ฏิบัติธรรมไปดว ยในขณะ อา นครับ) ตอบ ขออนุโมทนาอยางยง่ิ คำถามท่ี ๑๑๐ เร่ืองผลของกรรมในพระไตรปฎกและอรรถกถาทั้งแนวพระสูตร และแนวพระอภธิ รรมมีตรงไหนทชี่ ดั เจนครบั ขอบพระคณุ ครับ.. ตอบ เรอ่ื งกรรมและผลของกรรมเปน สง่ิ ที่มีเงือ่ นไขมาก ลองอา นเร่ือง “หลักกรรมและการเวยี นวา นตายเกิด” ซ่ึงผมไดเขยี นไวน านแลว จะพบ ขอ ความในพระสตู รหลายแหง ท่แี สดงเรอ่ื งกรรม อกี พระสตู รหน่ึงท่ขี อ แนะนำใหอ า นคือ มหากมั มวิภังคสตู ร ในมชั ฌมิ นกิ าย ผมกำลงั จะออกหนงั สอื เลมใหมอ ีกเลมหนง่ึ ชอื่ “วธิ ี ทำความดแี ละความมีเง่ือนไขแหงกรรม”

๙๓ 95 คำถามที่ ๑๑๑ นักวิชาการทางพระพุทธศาสนามีความเห็นขัดแยงกับความมีอยู ของกิเลส คือบางทัศนะเห็นวา “กเิ ลสมีอยูตลอดเวลา แตบ างทศั นะเห็น วา กิเลสไมไดมีอยูต ลอดเวลา อาจารยมคี วามคิดเห็นอยางไรในเร่อื งน้ี โดยใชห ลกั ฐานจากพระไตรปฎ กและอรรถกถา ขอขอบพระคณุ อาจารย ลวงหนา ตอบ เรอ่ื งนต้ี อบยาก ขอใหคุณพจิ ารณาถึงกเิ ลส ๓ ชัน้ คอื ๑. วีตกิ กมกิเลส เปนเหตใุ หล ว งออกมาทางกาย ทางวาจา เชน การประทษุ รา ยผอู ่นื การพดู จาท่ีเปนไปเพื่อการเบียดเบยี นผูอนื่ ๒. ปริยุฏฐานกิเลส ไดแก กิเลสสว นท่กี ลมุ รุมอยูท ี่จติ ใจ เชน นวิ รณ ๕ มี กามฉนั ทะ พยาบาทเปน ตน เมื่อแสดงออกทางกาย วาจา ก็ กลายเปน วีตกิ กมกเิ ลส ๓. อนุสัยกเิ ลส ทานแปลวา กเิ ลสสว นทนี่ อนนง่ิ อยใู นสันดาน เมอื่ ถูกรบกวนจึงจะแสดงบทบาท เปรียบเหมอื นตะกอนที่นอนนง่ิ อยกู น ตุม เมื่อบุคคลนำไมหรอื มอื ไปกวน จึงฟงุ ขน้ึ มาผสมกบั น้ำใสสวนบน ทำใหน้ำทัง้ ตมุ ขนุ ไปหมด กลายเปนปริยุฏฐานะบา ง วตี กิ กมะบาง ลองยกตวั อยา งเรือ่ งตัณหานสุ ยั (อนสุ ยั คอื ตณั หา) ทา นเปรียบ วา เหมือนรากไม อยูใ ตดนิ มองไมเหน็ จากพระพุทธพจนท ่ีวา “เมือ่ ราก ของตนไมย งั มั่นคง ตน ไมแ มถกู ตดั แลวกง็ อกขึน้ ไดอีก ฉนั ใด เมือ่ ตัณหานุ สัยยงั ไมถกู กำจัด ความทุกขก็เกิดขนึ้ บอ ยๆ” (พระพทุ ธพจนใ นธรรมบท) ตัณหานสุ ัยนี้บางทที า นเรียกวา วฏั ฏมลู กาตัณหา แปลวา ตัณหา ซ่งึ เปนมูลของวฏั ฏะ สวนตัณหาอีกชนิดหนง่ึ ทานเรยี กวา วสิ ตั ติกาตณั หา แปลวาตัณหาซ่ึงซานไปในอารมณทั้ง ๖ มีในรูปเปนตน ในขณะท่ีตาได

96 ๙๔ เห็นรูป อันนาใครนาปรารถนานาพอใจ ตัณหาท่ีเกิดทางอายตนะภายใน ภายนอกนี้ เมื่อผานพนไปแลวก็จะลงไปสะสมเปนตณั หานุสัย เมอ่ื มีมาก ข้ึนตามการสะสม ก็จะเปนคนมากไปดวยตัณหา สวนลึกของโทสะเปน ปฏิฆานุสยั สว นลึกของโมหะเปนอวชิ ชานุสยั ก็ทำนองเดียวกนั คำถามที่ ๑๑๒ ทุกวันน้ีคนไทยจำนวนมากมีลักษณะวัตถุนิยม มีคานิยมยกยอง คนมีเงิน บริโภคทรัพยากรมากถึงขั้นไมคำนึงผลที่จะตามมาในอนาคต ขอใหวันน้ีตัวเองมีความสุขกอน คนอ่ืนหรือสังคมจะเปนอยางไรไมสนใจ เชื่อในศาสนาพุทธอยางไมมีเหตุผล งมงายกับไสยศาสตร วัตถุทาง ศาสนาอยางผิดๆเชน จตคุ ามรามเทพ ยอมจายเงนิ จำนวนมากเพ่ือไปซื้อ มา เขา ใจวา วธิ กี ารทำบญุ คอื ตอ งทำกบั วดั อยา งเดยี วและตอ งทำเปน วตั ถุ เชน ตกั บาตร โดยละเลยสังคมสวนรวม คดิ แตจ ะทำบญุ เพอ่ื ตนเองอยา ง เดียวจนไมเอาใจใสผูอื่น และไมสนใจที่จะพัฒนาสังคมใหอยูเย็นเปนสุข มองขามเรื่องการพัฒนาจิตใจ แมจะทำบุญแตยังมีจิตใจที่อิจฉาริษยา เห็นใครบริจาคสรางวัดมากกวาไมได เห็นใครมีจตุคามองคดีกวาไมได บุคคลเหลาน้ีไมไดทำบาปกรรมท่ีเห็นเปนรูปธรรม เชน ฆาคน ลักทรัพย ประพฤตผิ ดิ ในกาม ฯลฯ จะถามวา คนไทยสว นมากทม่ี คี า นยิ มแบบนถี้ อื วา กอกรรมแลวหรือยังครับ และหากเปนกรรมจะเปนกรรมไดอยางไร ชวย อธบิ ายดวยหลกั เหตผุ ลท่ีเปนวทิ ยาศาสตรด ว ยครบั ตอบ เพียงแตคิดก็เปนกรรมแลว ทานเรียกวามโนกรรม ถาพูดออกไป เปนวจีกรรม ถากระทำดวยกายปนกายกรรม การจะเปลี่ยนแปลงสังคม

๙๕ 97 ตองเปล่ียนแปลงท่ีความคิดของคนกอน คนสวนมากคิดอยางไรยอมทำ และพดู อยา งนนั้ สงั คมกเ็ ปน อยา งนน้ั ความงมงายเปน พฤตกิ รรมหนงึ่ ของ สังคม เพราะขาดปญญา ขาดโยนิโสมนสิการ โดยทั่วไปเราคิดวามนุษย อยูในโลกของวัตถุ แตจ ริงๆ แลว มนุษยอ ยูใ นโลกของความคิด มพี ระพุทธ ภาษิตรับรองวา “จิตฺเตน นียติ โลโก สัตวโลกอันจิตยอมนำไป” แปลให งายกวานีก้ ว็ า จติ นำสตั วโลกไป สัตวโ ลกเปน วัตถุนิยมกเ็ พราะจติ เขาเปน วตั ถนุ ยิ มกอ น คำถามที่ ๑๑๓ ตามความเขาใจของผมผูซึ่งถือหลักวิทยาศาสตรซ่ึงเปนกฎ ธรรมชาติเปนหลัก พิธีกรรมจีนตางๆ เชน ปงเอี่ยมเขา ลอยกระทง เหน่ียงอวงปอฉ่ำ ฯลฯ เปนสื่อที่ชวยใหคนผูยังเขาไมถึงแกนแทของพุทธ ศาสนา ใหมีจิตใจมุงม่ันที่จะทำความดี ชำระจิตใจใหบริสุทธิ์ ปฏิบัติ ตามหลักคำสอนของฮุกโจว(พระพุทธเจา) ซ่ึงมีความเปนวิทยาศาสตร สอดคลองกับกฎธรรมชาติที่วา สรรพสิ่งทุกอยางลวนมีการเปล่ียนแปลง และไมจ รี งั ยงั่ ยนื ทกุ อยา งเปน ไปตามกฎแหง กรรม ซง่ึ ขน้ึ อยกู บั การกระทำ และสภาพจิตใจที่กอให เกิดเจตนาของตัวเราเอง ผมไมเช่ืออยางเปนตุ เปนตะวาการไปรวมพิธีกรรมทางศาสนาบอยๆ จะกอใหเกิดสวนไดสวน เสียตอกรรมตอเราโดยตรง หากเปนเชนน้ันจริง คนจำนวนมากที่ไมเคย รวมพิธีกรรมทางศาสนา แตทุกการกระทำในชีวิตประจำวัน ลวนเต็ม ไปดวยกุศลจิตและปลอยวาง สอดคลองตามหลักท่ีแทจริงท่ีพุทธศาสนา ก็ไมถือวาเปนการปฏิบัติบุญหรือครับ ไมจริงแนนอน แตส่ิงที่ผมเชื่อ คือ หากเราไปรวมพิธีกรรมดวยเจตนาที่วาเปนการเตือนสติใหเราระลึกถึง ฮุกโจว และนำคำสอนทานมาปฏิบัติ รวมท้ังหลังจากรวมพิธีกรรมแลว

98 ๙๖ เกิดสภาวะจิตใจท่ีสงบ ผมวาส่ิงนี้แหละที่กอใหเกิดสวนไดสวนเสียตอ บุญของเราโดยตรง กระพี้เปน สิง่ ทมี่ คี วามสำคัญ (ระดบั หนง่ึ ) เพื่อเปน สอ่ื ใหผูศรัทธาในศาสนาพุทธเบนความสนใจเขาหาธรรมะ คนเราปญญาไม เทา กนั หากปราศจากพิธกี รรมบางคร้ังก็ยากที่คนจะเขาใจถึงแกนศาสนา พทุ ธได ขอ นผ้ี มเขา ใจ แตใ นทสี่ ดุ แลว หากหลงผดิ เขา ใจวา ทำแตพ ธิ กี รรม แตใ จยังเตม็ ไปดวยโลภ โกรธ หลง ไมเขา ใจกฎธรรมชาติ ไมนำคำสอนข องฮุกโจวมาปฏิบัติ ผมวาอยามารวมพิธีกรรมใหเสียเวลาเลยดีกวา เชน อามา อาอจี๊ ำนวนมากทไ่ี ปวดั ดว ยใจทไี่ มส งบ ทะเลาะดา กนั ดว ยคำหยาบๆ เพื่อแยงทีน่ งั่ กัน หรือ แยง ของไหวกัน เปน ตน มิทราบทา นมคี วามคิดเห็น เชนไรครบั ตอบ เห็นวาความคิดความเห็นของคุณถูกตองเหมาะสมดีแลว ขอ อนโุ มทนา คำถามที่ ๑๑๔ พระพุทธวจนะที่วา “มนษุ ยต ายไปแลวมกั ไปอบาย” นอ้ี ยใู นเลม ไหน หรือครับ ชอ่ื พระสูตรวา อะไรหรือครบั ขอบคุณครบั ตอบ คุณลองอานดูใน พาลบัณฑิตสูตร มัชฌิมนิกาย อุปริปณณาสก และพระไตรปฎกเลม ๒๐ เอกนบิ าต องั คตุ รนกิ าย ขอท่ี ๒๐๕ ฯลฯ

๙๗ 99 คำถามที่ ๑๑๕ อยากจะเรียนถามวา จะตองปฎิบัติธรรมขอไหนถึงจะเปนความ ตง้ั ใจวา ใหไดโสดาบนั (อยากไดในชาตินีจ้ ะดมี ากคะ ) ตอนนีก้ เ็ ปนปุถุชน ธรรมดาท่ีตองทำงานเพ่ือเล้ียงชีพใหอยูได รูสึกเบื่อ และกลัวกับเกิดแก เจบ็ ตายคะ ตอนน้รี ตู ัววาโกรธเกง โกรธงา ย หงดุ หงิด รำคาญงา ย มีอะไร มากระทบแรงๆ กท็ นไมได ทำอยางไรดีคะ เพราะการปฎิบตั ธิ รรมเพือ่ ให พน โลกนัน้ ยากมากสำหรบั ปุถุชนเชน ดิฉนั แตก็อยากใหต วั เองไดเขา ใกล สิ่งนัน้ ไดไมมากกน็ อย เพ่อื ทำใหไดมากยงิ่ ๆ ขึ้นไปคะ กราบขอบพระคณุ อยา งสงู คะ ตอบ ขออนุโมทนาอยา งยง่ิ ที่คณุ มีความคิดดีๆ เชน น้ี คำถามทำนองนี้ ไดตอบแลว โปรดดูคำตอบขอท่ี ๑๐๑ คำถามท่ี ๑๑๖ ขณะนไี้ ดมปี ายโฆษณาหนังสอื นติ ยาสารฉบบั หนึ่งมีขอ ความวา “ผูร ู ตนื่ เบิกบาน อา น” ความเขา ใจของผมไมท ราบวาผิดหรือถกู กบั คำวา “ผรู ู ตน่ื เบกิ บาน อา น” ซงึ่ หมายถงึ พระพทุ ธองคใ ชห รอื ไม หากความเขา ใจ ของผมถูกตองในคำสวดมนตทุกวันของเด็กและเยาวชนตามสถานศึกษา ตา งๆ จะใหคำชี้แจงอยางไรกับเรอื่ งน้ี ตอบ คำวา “ชาวพทุ ธ” แปลวา ผรู ู ผตู น่ื ผเู บกิ บานกไ็ ด เขา ใจวา นติ ยสาร ฉบับน้นั มงุ เอาความหมายนี้ คือหมายถงึ ชาวพุทธท่ัวไป

100 ๙๘ คำถามที่ ๑๑๗ กระผมอยากจะถามอาจารยว า คำถามที่ ๑ธรรมะคอื อะไรคำถาม ที่ ๒ อะไรคอื ธรรมะ และคำถามสดุ ทา ย อาจารยล องตอบคำถามสมมตุ วิ า เด็กอนุบาลถามวา นรกสวรรค คืออะไร ขอบคณุ ครบั ตอบ ธรรมะมีหลายความหมาย เชน ๑. คำส่ังสอนของพระพทุ ธเจา ที่เรยี กวาพระธรรม ๒. ความจรงิ ที่มีอยใู นธรรมชาติ มผี ูคน พบแลว นำมาสง่ั สอน ๓. ระบบศลี ธรรมจรยิ ธรรม สำหรบั เดก็ อนบุ าล นรกกค็ อื ความไมส บายกายไมส บายใจ สวรรค คอื ความสบายกายสบายใจ คำถามที่ ๑๑๘ ขอคำแนะนำจากอาจารยดวยคะ เร่ืองการใชสรรพนามในการ สนทนากบั พระ ๑.กรณที พี่ ระอายมุ ากกวา เรา เรยี กทา นวา หลวงพอ หลวง พ่ี พดู แทนตวั เองวา หนู จะเหมาะหรอื ไม หรอื ควรใชค ำใด? ๒. กรณที พ่ี ระ อายนุ อ ยกวา เรา ควรเรยี กพระอยา งไร เรยี ก “ทา น” ไดไ หมคะ หรือจะใช พระคณุ เจา ? (แตร ูสกึ ขัด ๆ ถา จะใชค ำน)ี้ แลว จะแทนตัวเองอยา งไร ถา ไมใ ชดิฉนั ตอบ คำวา “ทาน” ใชไ ดทง้ั กบั พระผใู หญผ ูส งู อายุ ท้งั กับพระทย่ี ังหนุม อายุยังนอย เปน คำกลางๆ ดี สำหรับคำแทนตัวเองนน้ั ใชคำวา “หนู” กับ พระผสู ูงอายุ และใชค ำวา “ดฉิ ัน” กบั พระหนุม เณรนอย