ธรรมศาสตร์สามัคคี2564 Web-1

วนั ธรรมศาสตร สามัคคี ๕ พ.ย. ครัง้ ท่ี ๒๒

ขอสนับสนนุ งานวันธรรมขอศสาสนตบั รส์สนาุนมัคคี ๕ พ.ย. แงลาะนรวานังธวรัลรจมติ ศวาญิ สตญราส ณามธัครรคมี ๕ศาพส.ตยร. ์ และรางวัลจิตวิญญาณธรรมศาสตร

ขอสนบั สนนุ งานวนั ธรรมศาสตร์สามคั คี ๕ พ.ย. และรางวลั จติ วญิ ญาณธรรมศาสตร์

วัันธรรมศาสตร์์สามััคคีี ๕ พ.ย. ครั้้�งที่่� ๒๒ ISBN 978-616-586-804-4 พิิมพ์ค์ รั้ง�้ เดีียว ๕ พฤศจิิกายน ๒๕๖๔ จำำ�นวน ๒,๐๐๐ เล่่ม จััดทำำ�โดย ชมรมเพื่่อ� นโดม ที่่�ปรึกึ ษา สัันติิภาพ เตชะวณิิช, มานิิจ สุขุ สมจิิตร, ชัยั วััฒน์์ พสกภัักดีี, ยอดยิ่่ง� โสภณ บรรณาธิกิ ารอำำ�นวยการ บุญุ สม อััครธรรมกุลุ บรรณาธิกิ าร กษิิดิิศ อนัันทนาธร รููปเล่่ม นริศิ รา สายสงวนสััตย์์ ออกแบบปก พรเฉลิิม รัตั นไตรภพ ตรวจทาน จิินตพร จัันทร์แ์ ต่่งผล พิิมพ์์ที่่� โรงพิมิ พ์เ์ ดืือนตุลุ า • ข้อ้ มูลู ทางบรรณานุกุ รมของหอสมุุดแห่่งชาติิ วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๕ พ.ย. ครั้้ง� ที่�่ ๒๒. -- กรุุงเทพฯ: โรงพิมิ พ์เ์ ดืือนตุลุ า, ๒๕๖๔. ๑๘๔ หน้้า. ๑. มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์.์ I. สััญญา ธรรมศัักดิ์์�. II. ชื่อ�่ เรื่่อ� ง. ๓๗๘.๕๙๓ ISBN 978-616-586-804-4

วัันธรรมศาสตร์์สามััคคีี ๕ พฤศจิิกายน ๒๕๖๔

สารบญั สารจากประธานชมรมเพื่�่อนโดม ๙ ดร.สัันติิภาพ เตชะวณิิช ๑๔ กำำ�หนดการงานวัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี ๕ พ.ย. ๑๘ ๒๐ วนั ธรรมศาสตรส์ ามัคคี ๕ พ.ย. ๓๔ ๔๐ สืืบธรรมค้ำำ�จุนุ ชาติิ ๕ พ.ย. วัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี ๕๔ ดร.อภิิชาติิ ดำำ�ดีี กรณีี ๑๑ ตุลุ า กัับการรัักษาพื้้�นที่่� ม.ธ.ก. นิิพันั ธ์์ ประชาชัยั ๕ พฤศจิิกายน ธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี สมโชติิ โรจนสุวุ รรณ ดูนู ัักศึึกษา ม.ธ.ก. ด้้วยแว่่นขาว กุหุ ลาบ สายประดิิษฐ์์ อนุสุ รณ์แ์ ด่่นัักศึึกษาปััจจุบุ ััน ศาสตราจารย์พ์ ิเิ ศษมารุุต บุนุ นาค 4 วนั ธรรมศาสตร์สามคั คี

จิตวิญญาณธรรมศาสตร์ ๖๒ ๗๒ โอวาทของผู้ป�้ ระศาสน์ก์ าร ๗๘ ศาสตราจารย์์ ดร.ปรีดี ีี พนมยงค์์ ๙๑ ๑๑๐ ธรรมศาสตร์ม์ ีเี สรีภี าพทุกุ ตารางนิ้้ว� ศาสตราจารย์ส์ ััญญา ธรรมศัักดิ์์� ธรรมศาสตร์ก์ ัับการเมืือง ศาสตราจารย์์ ดร.ป๋ว๋ ย อึ๊�๊งภากรณ์์ ธรรมศาสตร์แ์ ละการเมืือง ศาสตราจารย์์ คุณุ หญิงิ นงเยาว์์ ชัยั เสรีี ธรรมศาสตร์ค์ ืืออะไร และอะไรคืือธรรมศาสตร์ ์ บุุญชูู โรจนเสถีียร วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี 5

ท�ำ เนยี บผ้ปู ระศาสน์การ และอธกิ ารบดีมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ ศาสตราจารย์์ ดร.ปรีดี ีี พนมยงค์์ ๑๒๘ จอมพล ป. พิบิ ููลสงคราม ๑๓๐ ศาสตราจารย์์ หลวงจำำ�รููญเนติิศาสตร์์ ๑๓๒ จอมพล ถนอม กิิตติิขจร ๑๓๔ ศาสตราจารย์์ พระเจ้้าวรวงศ์์เธอ กรมหมื่่น� นราธิปิ พงศ์์ประพันั ธ์์ ๑๓๖ ศาสตราจารย์ส์ ััญญา ธรรมศัักดิ์์� ๑๓๘ ศาสตราจารย์์ ดร.ป๋ว๋ ย อึ๊�๊งภากรณ์์ ๑๔๐ ศาสตราจารย์์ ดร.ปรีดี ีี เกษมทรัพั ย์์ ๑๔๒ ศาสตราจารย์ป์ ระภาศน์์ อวยชัยั ๑๔๔ ศาสตราจารย์์ คุณุ หญิงิ นงเยาว์์ ชัยั เสรีี ๑๔๖ ศาสตราจารย์เ์ กริกิ เกีียรติิ พิพิ ัฒั น์์เสรีธี รรม ๑๔๘ ศาสตราจารย์พ์ ิเิ ศษ นรนิิติิ เศรษฐบุตุ ร ๑๕๐ ศาสตราจารย์พ์ ิเิ ศษ ดร.ชาญวิิทย์์ เกษตรศิิริิ ๑๕๒ รองศาสตราจารย์์ ดร.นริศิ ชัยั สูตู ร ๑๕๔ ศาสตราจารย์์ ดร.สุรุ พล นิิติิไกรพจน์์ ๑๕๖ ศาสตราจารย์์ ดร.สมคิิด เลิิศไพฑูรู ย์์ ๑๕๘ รองศาสตราจารย์์ เกศิินีี วิิฑูรู ชาติิ ๑๖๐ 6 วันธรรมศาสตร์สามัคคี

รางวลั จติ วญิ ญาณธรรมศาสตร์ ๑๖๖ ๑๖๘ ระเบีียบชมรมเพื่่อ� นโดมว่่าด้้วยรางวััลจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์์ ๑๗๐ การออกแบบถ้้วยรางวััลจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์์ ๑๗๑ คำำ�สั่่�งชมรมเพื่่อ� นโดมที่�่ ๑/๖๔ ๑๗๕ เรื่่อ� ง รายนามคณะกรรมการสรรหาฯ คำำ�ประกาศเกีียรติิคุณุ แด่่ศาสตราจารย์พ์ ิเิ ศษมารุุต บุุนนาค ผู้้ไ� ด้้รับั รางวััลจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์์ ประจำำ�ปีี ๒๕๖๔ รายนามศษิ ย์เกา่ ธรรมศาสตร์ ผรู้ ับเข็มเกียรติยศวันธรรมศาสตร์สามคั คี ประจ�ำ ปี ๒๕๖๔ ชมรมเพ่ือนโดม ๑๘๐ ๑๘๑ ประวััติิชมรมเพื่่อ� นโดม ๑๘๓ วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี รายนามคณะกรรมการชมรมเพื่่อ� นโดม วันธรรมศาสตรส์ ามัคคี 7



สารจากประธานชมรมเพื่่อ� นโดม เมื่่อ� วัันที่่� ๒๔ ธันั วาคม ๒๕๕๕ สภามหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์เ์ ห็น็ ชอบให้้วัันที่่� ๕ พฤศจิิกายนของทุุกปีีเป็็น วัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี และเป็็นวัันสำำ�คััญวัันหนึ่่�งของ มหาวิิทยาลััยฯ เนื่่�องมาจากว่่า วัันที่่� ๕ พฤศจิิกายน ๒๔๙๔ เป็็นวัันที่่�ชาว ม.ธ.ก. ได้้วางกุศุ โลบายในการที่่�จะยึึดคืืนมหาวิิทยาลััยจากกองทััพบก ที่�่ขอยืมื ใช้เ้ ป็็นสถานที่�่ ชั่่ว� คราวโดยอ้้างเพื่่อ� ความสงบเรียี บร้อ้ ย ภายหลัังการปราบกบฏแมนฮััตตััน เมื่่อ� วัันที่�่ ๒๙ มิิถุุนายน ๒๔๙๔ และเห็็นว่่า มหาวิิทยาลััยเป็็นขุุมกำำ�ลัังสำำ�คััญของนายปรีดี ีี พนมยงค์์ ผู้้�ประศาสน์์การ ที่�่มีคี วามขัดั แย้ง้ เชิงิ นโยบายกัับฝ่่ายทหารตลอดมา ทำำ�ให้้ นัักศึึกษาธรรมศาสตร์ไ์ ม่ม่ ีที ี่่�เรียี นเป็น็ เวลาประมาณ ๔ เดืือน ต่่อมาในวัันที่�่ ๒๘ กัันยายน ๒๔๙๔ กองทััพบกได้้เสนอซื้้�อมหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ในวงเงิิน ๕ ล้้านบาท เพื่่�อใช้้เป็็นที่่�ตั้้�งหน่่วยทหาร คณะกรรมการ นัักศึึกษาจึึงได้้ผลิิตใบปลิิวและหนัังสืือพิิมพ์์ติิดตามตึึกต่่าง ๆ กระจายทิ้้�งไว้้ตาม ห้้องเรียี นต่่าง ๆ มีีใจความว่่า “ถ้้าท่่านรักั ธรรมศาสตร์์ เห็็นแก่่ธรรมศาสตร์์ ขอให้้ วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี 9

เดิินกัันอย่า่ งสงบไปที่�่รัฐั สภา เพื่�อ่ เป็น็ กำำ�ลัังใจให้ก้ ัับ ส.ส. รุ่่น� พี่�ข่ องเราในการเรีียกร้อ้ ง มหาวิิทยาลััยคืืนในวัันที่�่ ๑๑ ตุุลาคม” ปรากฏว่่า ในวัันดัังกล่่าวมีีนัักศึึกษากว่่า ๓,๐๐๐ คน เดิินจากกระทรวงยุุติิธรรมไปยัังรัฐั สภาเพื่่�อขอมหาวิิทยาลััยคืืนจาก จอมพล ป. พิิบููลสงคราม นายกรัฐั มนตรีี พร้อ้ มชููคำำ�ขวััญ “รวมกัันเราอยู่�่ แยกกััน เราตาย” กลุ่่�มนัักศึึกษาหญิิงเรียี กร้อ้ งให้้จอมพล ป. ลงมาพบที่�่สนามหญ้้าหน้้าสภา และนายกรัฐั มนตรีมี าตอบนัักศึึกษาว่่าจะคืืนให้้ภายในหนึ่่�งเดืือน ในขณะเดีียวกััน ส.ส.เพทาย โชติินุุชิิต ศิิษย์์เก่่าธรรมศาสตร์์ ก็็ได้้ยื่่�นกระทู้้�ถามรัฐั บาลว่่าจะคืืน มหาวิิทยาลััยเมื่่อ� ใด แต่่ผ่่านไปหนึ่่�งเดืือนไม่่มีีท่่าทีีจากรัฐั บาลว่่าจะคืืนมหาวิิทยาลััยให้้ กลุ่่�ม นัักศึึกษาจึึงตััดสิินใจเข้้ายึึดมหาวิิทยาลััย โดยจััดการนำำ�เที่่�ยวนครสวรรค์์ด้้วยรถไฟ ค้้างนครสวรรค์์หนึ่่�งคืืน แล้้วกลัับมากรุุงเทพฯ เช้้ามืืดวัันที่�่ ๕ พฤศจิิกายน ๒๔๙๔ สมทบกัับนัักศึึกษาอีีกจำำ�นวนหนึ่่�งที่�่รออยู่่�ที่�่สถานีีรถไฟหััวลำำ�โพงแล้้วจััดรถบัสั คัันใหญ่่ ๑๒ คััน รวมนัักศึึกษาประมาณกว่่า ๓,๐๐๐ คน กรููกัันเข้้าไปทวงมหาวิิทยาลััยคืืน จนทำำ�ให้้ทหารที่�่เฝ้้าอยู่่�ต้้องถอยออกไป เป็น็ ผลให้้จอมพล ป. ต้้องยอมคืืนมหาวิิทยาลััย ให้้นัักศึึกษา ฉะนั้้�น จึึงเรียี กกัันว่่า “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี” หรือื “วัันคืืนสู่�เ่ หย้า้ ” เพื่่�อมิิให้้ประวััติิศาสตร์ท์ ี่่�เกืือบจะเลืือนหายไปจากความรู้้�ของอนุุชนคน ธรรมศาสตร์ร์ุ่่�นหลัังนี้้� ในปีี ๒๕๔๒ จึึงมีีอดีีตนัักศึึกษา นัักกิิจกรรม กลุ่่�มหนึ่่�งรวมตััว กัันขึ้้�นเรียี กว่่า “ชมรมเพื่่อ� นโดม” โดยมีนี ายมานิิจ สุขุ สมจิิตร เป็น็ ประธาน ได้้เล็็งเห็็น ว่่า “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี” เป็็นวัันที่�่มีีความหมายต่่อชาวธรรมศาสตร์ท์ ั้้�งในอดีีต ปััจจุุบััน และอนาคต ซึ่่�งหากไม่่มีีวัันดัังกล่่าวนี้้�แล้้ว ก็็คงไม่่มีีธรรมศาสตร์ใ์ นวัันนี้้�ให้้ ได้้เรียี น ในวัันที่�่ ๕ พฤศจิิกายน ๒๕๖๔ นี้้� “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี” เวีียนบรรจบมา ครบรอบ ๗๐ปีี ชมรมเพื่่อ� นโดมจึึงริเิ ริ่่ม� ให้ม้ ีกี ารมอบรางวััล “จิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์”์ ขึ้้�นเป็็นปีีแรก โดยเชิิญศิิษย์์เก่่าผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิหลากหลายรุ่่�นและหลากหลายคณะ มาร่ว่ มเป็็นคณะกรรมการสรรหา ซึ่่�งในปีีนี้้�ได้้รับั เกีียรติิจากศาสตราจารย์์ ดร.สมคิิด เลิิศไพฑูรู ย์์ อดีีตอธิกิ ารบดีี มาเป็็นประธานกรรมการสรรหา พร้อ้ มกัับการจััดกิิจกรรม รำ��ลึึกเช่่นทุุกปีีเป็็นครั้้ง� ที่�่ ๒๒ ณ สมาคมธรรมศาสตร์ใ์ นพระบรมราชููปถััมภ์์ เพื่่�อให้้ เรื่่อ� งราวของนัักศึึกษาในรุ่่�นก่่อนได้้รับั การส่่งต่่อให้้กัับลูกู แม่โ่ ดมรุ่่�นต่่อรุ่่�น และตอกย้ำ�ำ ในจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์ไ์ ม่เ่ สื่่�อมคลายไปตามกาลเวลา 10 วันธรรมศาสตร์สามคั คี

และในปีนี ี้้� เนื่่�องจากสถานการณ์์โรคโควิิดยังั ระบาดอยู่่�เป็น็ การทั่่�วไป จำำ�เป็็นที่�่ ต้้องมีีการจำำ�กััดผู้้�เข้้าร่ว่ มงาน จึึงจััดให้้มีีการถ่่ายทอดสดทางสื่่�อออนไลน์์เพื่่�อให้้ชาว ธรรมศาสตร์ส์ ามารถรับั ชมได้้ทั่่�วประเทศโดยพร้อ้ มเพรียี งกััน ท้้ายสุุดนี้้� ขอแสดงความยิินดีีแก่่ศาสตราจารย์์พิิเศษมารุุต บุุนนาคที่�่ได้้รับั รางวััล “จิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์”์ และศิิษย์์เก่่าทุุกท่่านที่�่ได้้รับั เข็็มเชิิดชููเกีียรติิ ธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีีด้้วยความจริงิ ใจ ขอบคุณุ ครับั (ดร.สัันติิภาพ เตชะวณิชิ ) ประธานชมรมเพื่่อ� นโดม วันธรรมศาสตร์สามคั คี 11

12 วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี

เอกสารประกอบการประชุุมสภามหาวิทิ ยาลััยครั้�งที่่� ๑๒/๒๕๕๕ ระเบียี บวาระที่่� ๕.๑ เรื่�่อง ขออนุุมััติใิ ห้้วันั ธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๕ พฤศจิิกายน เป็็นวันั สำคััญของมหาวิิทยาลััย ข้้อเท็จ็ จริงิ ๑. ชมรมเพื่�่อนโดม ในฐานะเป็็นองค์์กรของศิิษย์์เก่่ามหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ที่่�เคยทำกิิจกรรมเพื่่�อส่่วนรวมในสมััยที่่�ยัังเป็็นนัักศึึกษา ได้้พิิจารณาเห็น็ ว่่า วันั ที่่� ๕ พฤศจิกิ ายน ของทุกุ ปีี เป็็นวันั ที่่ม� ีีความสำคััญ ต่่อมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ โดยเป็็นวัันที่่�นัักศึึกษา นำโดย นายมารุุต บุุนนาค กับั คณะ ได้ป้ ฏิิบัตั ิกิ ารทวงมหาวิิทยาลัยั คืืนจากผู้�้ ยึดึ ครองได้ส้ ำเร็จ็ โดยมิไิ ด้้ใช้้อาวุธุ และไม่เ่ สียี เลืือดเนื้้�อ เมื่่�อปีี ๒๔๙๔ ๒. ชมรมเพื่่�อนโดมได้้จััดให้้มีีการพบปะสัังสรรค์์ประจำปีีขึ้้�นในวัันที่�่ ๕ พฤศจิกิ ายน ของทุกุ ปีี รวม ๑๔ ครั้�ง เพื่่อ� รำลึกึ ถึึงวีรี กรรมของนักั ศึึกษา รุ่่�นพี่่� และเพื่่อ� ให้ค้ นรุ่่�นปััจจุบุ ัันได้้เรีียนรู้�้ ประวัตั ิิศาสตร์์ของมหาวิทิ ยาลััย และ ได้้มีีการเรีียกว่่า งานวัันธรรมศาสตร์์สามััคคีี ฉะนั้้�น ชมรมเพื่่�อนโดมจึึงขอ เสนอให้้มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์พิิจารณากำหนดให้้วัันที่่� ๕ พฤศจิิกายน เป็น็ วันั สำคััญของมหาวิิทยาลัยั และอยู่�ในปฏิทิ ิินของมหาวิทิ ยาลััย ๓. มหาวิิทยาลััยได้้นำเรื่�่องดัังกล่่าวเสนอ ก.บ.ม. พิิจารณาในการ ประชุุมครั้�งที่่� ๑๘/๒๕๕๕ เมื่่�อวัันที่�่ ๓ ธัันวาคม ๒๕๕๕ ซึ่�่ง ก.บ.ม. ได้้พิจิ ารณาแล้้วมีมี ติิเห็็นชอบกำหนดวัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๕ พฤศจิิกายน เป็็นวันั สำคัญั ของมหาวิทิ ยาลััย และเสนอสภามหาวิิทยาลััยพิจิ ารณาต่อ่ ไป สำหรับั รายละเอีียดปรากฏตามเอกสารที่่�แนบมาพร้้อมนี้้� ข้อ้ พิจิ ารณา อนุุมััติิให้้วัันที่�่ ๕ พฤศจิิกายนของทุุกปีี เป็็นวัันสำคััญของ มหาวิิทยาลัยั ธรรมศาสตร์์ วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี 13

ก�ำ หนดการ งานวันธรรมศาสตรส์ ามคั คี ๕ พ.ย. วัันศุกุ ร์ท์ ี่่� ๕ พฤศจิิกายน ๒๕๖๔ เวลา ๐๘.๓๐ - ๑๓.๐๐ น. ณ สมาคมธรรมศาสตร์ใ์ นพระบรมราชูปู ถััมภ์์ ซอยงามดูพู ลีี ถนนพระราม ๔ ณ ห้อ้ งยููงทอง ๑ ชั้้น� ๒ ๐๘.๓๐ - ๐๙.๑๐ น. พิธิ ีสี งฆ์์ ๐๙.๑๐ - ๐๙.๓๐ น. ลงทะเบีียน ๐๙.๓๐ - ๐๙.๓๕ น. ชมวีีดิิทััศน์์ “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๕ พ.ย.” ๐๙.๓๕ - ๐๙.๔๐ น. นายบุญุ สม อััครธรรมกุลุ เลขานุกุ ารชมรมเพื่่อ� นโดม กล่่าวต้้อนรับั และกล่่าวรายงาน ๐๙.๔๐ - ๐๙.๔๕ น. ดร.สัันติิภาพ เตชะวณิิช ประธานชมรมเพื่่อ� นโดม กล่่าวเปิดิ งาน ๐๙.๔๕ - ๑๐.๑๐ น. การขับั ร้อ้ งเพลงประสานเสีียง โดย เพื่่อ� นโดมคอรัสั การแสดงจากนัักศึึกษาชุมุ นุมุ เชียี ร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ๑๐.๑๐ – ๑๐.๔๐ น. ปาฐกถาพิเิ ศษ ๑ หััวข้อ้ องค์์กรอััยการกัับการปฏิิรููปกระบวนการยุตุ ิิธรรม โดย นายสิิงห์์ชัยั ทนิินซ้อ้ น อััยการสูงู สุดุ ๑๐.๔๐ - ๑๑.๑๐ น. ปาฐกถาพิเิ ศษ ๒ หัวั ข้อ้ ความหวัังการฟื้้� นเศรษฐกิิจท่่ามกลางสถานการณ์์โควิิด-๑๙ โดย นายพิชิ ัยั ชุณุ หวชิริ ประธานกรรมการ บมจ. บางจาก คอร์ป์ อเรชั่่น� อดีีตนายกสมาคมธรรมศาสตร์ใ์ นพระบรมราชูปู ถััมภ์์ 14 วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี

ณ ห้อ้ งออดิิธอร์เ์ รี่่ย� ม ชั้้�นล่่าง ๑๑.๑๐ – ๑๑.๓๐ น. การมอบเข็ม็ เกีียรติิยศธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๒๕๖๔ โดย รศ.เกศิินีี วิิฑูรู ชาติิ อธิกิ ารบดีีมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ดร.สัันติิภาพ เตชะวณิิช ประธานชมรมเพื่่อ� นโดม และมอบช่อ่ ดอกไม้แ้ สดงความยินิ ดีี โดย นายกสมาคมธรรมศาสตร์ฯ์ ๑๑.๓๐ - ๑๒.๐๐ น. พิธิ ีมี อบรางวััลจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์์ ประจำำ�ปีี ๒๕๖๔ - ชมวิิดีีทััศน์์ผู้้ไ� ด้้รับั รางวััลจิิตวิิญญาณธรรมศาสตร์์ ประจำำ�ปีี ๒๕๖๔ - อ่่านคำำ�ประกาศเกีียรติิคุณุ โดย นายมานิิจ สุขุ สมจิิตร ที่�่ปรึึกษาและอดีีตประธานชมรมเพื่่อ� นโดม - มอบรางวััล โดย ศ.พิเิ ศษ นรนิิติิ เศรษฐบุตุ ร นายกสภามหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ - มอบช่อ่ ดอกไม้แ้ สดงความยินิ ดีี โดย นายกสมาคมธรรมศาสตร์ฯ์ ๑๒.๐๐ - ๑๓.๐๐ น. จบงาน และรับั ประทานอาหารร่ว่ มกััน วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี 15

16 วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี

วัันธรรมศาสตร์์สามััคคีี ๕ พฤศจิิกายน

สืบื ธรรมค้ำำ��จุนุ ชาติิ ๕ พ.ย. วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ดร.อภิิชาติิ ดำำ�ดีี

หางนกยูงู แย้ม้ ยวน ชวนถวิิล รื่่น� จำำ�ปีี รวยรินิ ส่่งกลิ่่�นร่ำ�� เจ้้าพระยา ยิ้้ม� รับั ขับั ลำำ�นำำ� คนยินิ คำำ� ธรรมศาสตร์์ ประกาศไกล เจ้้าพระยา ท่่าพระจัันทร์์ จนวัันนี้้� จึึงยังั มีี ธรรมจัักร เป็น็ หลัักใหญ่่ มีดี ิินแดน แคว้้นธรรม คอยค้ำำ�ไทย ยังั มีโี ดม ในดวงใจ นิิจนิิรันั ดร์.์ .. ๒๙ มิถิ ุนุ า ปีี ๙๔ บังั เกิิดมีี กบฏ แมนฮััตตััน จัับนายก จอมพล ป. เป็น็ ตััวประกััน แต่่พลิิกผันั พ่า่ ยแพ้้ แก่่รัฐั บาล อำำ�นาจรัฐั มองธรรมศาสตร์์ อย่า่ งหวาดระแวง จึึงแทรกแซง ยึึดไว้้ ในทุกุ ด้้าน บานประตูู สถาบััน ถูกู ลั่่�นดาน ปิิดสถาน แหล่่งประสิิทธิ์์� วิิทยา นิิติิ-รัฐั ศาสตร์์ นิิราศร้า้ ง ไปพึ่่�งทาง เนติิไทย ใช้ศ้ ึึกษา พาณิิชย์บ์ ััญชีี เศรษฐศาสตร์์ ต้้องคลาดคลา ไปพึ่่�งเตรียี ม อุดุ มศึึกษา พญาไท นิิจจาเอ๋๋ย เร่ไ่ ป ด้้วยไร้บ้ ้้าน ไร้ส้ ถาน พักั พิงิ อิิงอาศััย วัันที่่� ๔ พฤศจิิกา มารวมใจ เหมารถไฟ ดัังว่่า ทััศนาจร ผู้้�นำำ� นัักศึึกษา นามมารุุต บุนุ นาคนำำ� กลยุทุ ธ์์ รวมกลุ่่�มก้้อน กลัับจาก นครสวรรค์์ ตะวัันรอน คืืนสู่่� พระนคร มาชิงิ ชัยั วัันที่่� ๕ พฤศจิิกา เพลาเช้า้ ลูกู โดมเร้า้ รวมพลััง ครั้้ง� ยิ่่ง� ใหญ่่ สามพันั คน ผู้้�กล้้า มาด้้วยใจ ยึึดมหา วิิทยาลััย กลัับคืืนมา คืือหนึ่่�งใน เรื่่อ� งราว ต้้องเล่่าขาน เป็็นตำำ�นาน เหลืืองแดง แหล่่งศึึกษา โดมจึึงอยู่่� คู่่�เหย้า้ เจ้้าพระยา คู่่�ดิินฟ้้า ประชาชน จนวัันนี้้� ไม่ม่ ีโี ดม ชูธู ง อย่า่ งองอาจ ก็็ไม่ม่ ีี ธรรมศาสตร์์ ประกาศศรีี ไม่ม่ ีี “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี” ก็็ไม่ม่ ีี โดมวิิไล ให้้ได้้เรียี น... 19

กรณีี ๑๑ ตุุลา กัับการรัักษาพื้้�นที่่� ม.ธ.ก. นิิพันั ธ์์ ประชาชัยั คััดจาก ธรรมจัักรฉบัับรวมกำำ�ลััง (ไม่่ทราบ ปีีที่�่ตีีพิิมพ์์) หน้้า ๔-๘, ๓๐-๓๕ โดยได้้คง การสะกดไว้้ตามต้้นฉบับั

ขบวนการต่่อสู้้�เพื่่�อเอกราชของประชาชนเวีียดนามกำำ�ลัังยืืนหยััดเพื่่�อยัับยั้้�ง และกำำ�จััดการรุุกรานของจัักพรรดิ์์�นิิยม ... ประชาชนอิิหร่า่ นกำำ�ลัังยืนื หยัดั ขับั การขูดู รีดี และกอบโกยสััมปทานน้ำำ�มัันของจัักรพรรดิินิิยม ... นัักศึึกษากฎหมายและประชาชน อีียิิปต์์จํํานวน ๗ แสนคนกำำ�ลัังตะโกนกึึกก้้องเพื่่�อขัับไล่่การยึึดครองฯ ของทหาร จัักรพรรดิินิิยม ... เป็็นกาละอัันเดีียวกัันที่่�นัักศึึกษามหาวิิทยาลััยวิิชาธรรมศาสตร์-์ และการเมืืองกำำ�ลัังตะโกนกึึกก้้องกำำ�ปะนาดสร้า้ งประชามติิในแผ่่นดิินไทย เพื่่�อ ปลดปล่่อยสถานการศึึกษาของประชาชนจากการยึึดครองทางการทหารที่่�กระทำำ�ต่่อ ยิ่่ง� กว่่าเมือื งขึ้้�น ... เมื่่อ� วัันที่่� ๑๑ ตุลุ าคม ๒๔๙๔ นัับแต่่ได้้เกิิดกรณีี ๒๙ มิิ.ย. ๙๔ เป็็นต้้นมา นอกจากที่่�ทำำ�การของทหารเรือื ถููกยึึดครองโดยทางการทหารบกและทางการตำำ�รวจของรัฐั บาลแล้้ว ยัังพ่่วงสถาน การศึึกษาของประชาชน คืือ มหาวิิทยาลััยวิิชาธรรมศาสตร์แ์ ละการเมืือง เข้้าไปอีีก แห่่งด้้วย มหาวิิทยาลััยแห่่งนี้้�จึึงต้้องปิิดทำำ�การสอนตั้้�งแต่่วัันที่่� ๒ กรกฎาคม ๒๔๙๔ คณะกรรมการนัักศึึกษาและนัักศึึกษาจำำ�นวนหนึ่่�งได้้รุุดเข้า้ พบ พลโท สวััสดิ์์� ส. สวััสดิิ- เกีียรติิ รองนายกรัฐั มนตรีี และผู้้�รักั ษาการแทนผู้้�ประศาสน์์การ กัับนายวิิบููล ธรรมวิิทย์์ เลขาธิกิ ารมหาวิิทยาลััย ขอทราบสาเหตุกุ ารยึึดครอง และกำำ�หนดการเปิิด เพื่่อ� เข้า้ ศึึกษาต่่อไป เลขาธิิการได้้ส่่งรายชื่่�อนัักศึึกษาและอาจารย์์บางคนไปยัังสัันติิบาล หาว่่า ร่ว่ มมืือกัับพวกกบฏ แต่่ผลที่�่สุุดปรากฏว่่าไม่่เป็็นความจริงิ ทั้้�งพลโท สวััสดิ์์� ส. กรณี ๑๑ ตุลา 21 กบั การรกั ษาพื้นท่ี ม.ธ.ก.

สวััสดิิเกีียรติิ และนายวิิบููล ธรรมวิิทย์์ ชี้้�แจงต่่อนัักศึึกษาว่่าขอให้้รอไปก่่อน การเปิิด นั้้�นกำำ�ลัังวิ่่�งเต้้น นัักศึึกษาก็็ได้้แต่่คอยการช่ว่ ยเหลืือ ล่่วงมาอีีกสองสััปดาห์์ นัักศึึกษาได้้เข้า้ พบ และเสนอว่่าขอศึึกษาในบริเิ วณวััดมหาธาตุุ หรือื ท้้องสนามหลวง เพื่่�อมิิให้้การศึึกษา ต้้องชะงััก แต่่ก็็ได้้รับั คำำ�ยืืนยัันว่่าจะกวาดล้้างนัักศึึกษาเสีียก่่อน และว่่ากำำ�ลัังติิดต่่อ กัับจุุฬาลงกรณมหาวิิทยาลััยเพื่่�อเข้้าไปศึึกษาชั่่�วคราว ผลปรากฏว่่า จุุฬาลงกรณ์์- มหาวิิทยาลััยไม่่อนุุญาตโดยสถานที่�่ไม่่พอเพีียง ทางการจึึงได้้จััดสถานที่่�ใหม่่ให้้ เพีียงพอแก้้ขััดมิิให้้ถููกตำำ�หนิิว่่าไม่่ได้้ดำำ�เนิินการแต่่อย่่างใด นัักศึึกษาจึึงได้้ศึึกษา ณ เนติิบััณฑิิตยสภา (ซึ่่�งสำำ�นัักงานทนายหลายสํํานัักงานต้้องย้้ายกัันวุ่่�นวาย และ ต่่อมาทางการทหารยื่่�นคำำ�ขาดให้้ทางการมหาวิิทยาลััยขนของออกให้้เสร็จ็ ภายใน ๓ ชั่่ว� โมง) และที่�่โรงเรียี นเตรียี มอุดุ ม 22 วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี

การศึึกษาในสถานที่�่เพียี งเท่่ารููหนูู ในสถานที่่�อััดแอเหมือื นหมูใู นตู้้� ต้้องศึึกษา ด้้วยความอดทนเป็็นพิเิ ศษ เสี่่�ยงต่่อความปลอดภััยในทรัพั ย์ส์ ิินและของนัักศึึกษาหญิงิ ซึ่่�งมีีข้้อพิิศููจน์์ว่่า การช่่วยเหลืือเช่่นนี้้� นัักศึึกษาต้้องหยุุดและไม่่อาจมาศึึกษาได้้จาก จำำ�นวน ๒,๕๐๐ เศษ เหลืือเพียี ง ๑,๐๐๐ คนเศษ นี่่�คืือความพินิ าศ ทางการศึึกษาของ เยาวชนอัันมีแี ต่่ทรงกัับทรุุดอยู่่�แล้้ว ตลอดเวลามีกี ารจัับกุมุ และใส่่ร้า้ ยลงโทษนัักศึึกษา และสัับสนด้้วยการปล่่อย ข่่าวคืืนมหาวิิทยาลััยมีีกำำ�หนดเวลาและไม่่มีีกำำ�หนดเวลาในหน้้าหนัังสืือพิิมพ์์หลาย ฉบับั ระหว่า่ งกฎอัยั การศึกึ นัักศึึกษาเคีียดแค้้นและกระวนกระวายใจในการถููกยึึดครอง แม้้จะเป็็นระยะ เวลาที่�่แผ่น่ ดิินไทยตกอยู่่� ในมหันั ตภััยก็็ตามทีี กฎอัยั การศึกึ เลิกิ ถ้้อยแถลงของรัฐั มนตรีมี หาดไทย คำำ�แถลงของรัฐั บาล ประกอบกัับความเห็็น ต่่อสถานะการณ์์ของประชาชน และนัักศึึกษา ได้้ข้้อยุุติิว่่า สถานะการณ์์ทั้้�งภายใน และภายนอกเข้้าสู่่�สภาพปรกติิแล้้ว เมื่่�อกาลเวลาได้้ล่่วงมาเป็็นเวลา ๒ เดืือนเศษ นัับแต่่กรณีี ๒๙ มิิ.ย. ๙๔ มา ที่�่สุุดคณะรัฐั มนตรีไี ด้้ลงมติิว่่าจะประกาศเลิิกใช้้ กฎอััยการศึึกในวัันที่�่ ๑ กัันยายน ๒๔๙๔ นัับแต่่ ๒๐.๐๐ น. เป็็นต้้นไป หากไม่่มีี เหตุกุ ารณ์์เปลี่่�ยนแปลง ข่่าวการเปิิดมหาวิิทยาลััยยัังคงมืืดมนสำำ�หรับั นัักศึึกษาและประชาชนทั่่�วไป นัักศึึกษา โดยเฉพาะคณะบัญั ชีซี ึ่่�งเป็็นนัักศึึกษาหญิงิ กว่่าครึ่่ง� หนึ่่�ง เริ่่ม� วิิพากษ์์วิิจารณ์์ การยึึดครองแบบถาวร ของทางการทหารอย่่างรุุนแรง และทวีีความร้อ้ นแรงยิ่่�งขึ้้�น หลัังจากกฎอััยการศึึกได้้ยกเลิิกโดยเด็็ดขาดเมื่่�อวัันที่่� ๖ กัันยายน ๒๔๙๔ เวลา ๑๐.๐๐ น. กรณี ๑๑ ตลุ า 23 กบั การรักษาพื้นท่ี ม.ธ.ก.

ลมปากของนักั การเมืือง ความไม่่พอใจต่่อการยึึดครองแบบถาวรของทางการทหารบกได้้เกิิดปฏิิกิิริยิ า อย่า่ งรุุนแรง เห็น็ ได้้จากบทความต่่าง ๆ ซึ่่�งโจมตีีในหน้้าหนัังสืือพิมิ พ์์ และจัับกลุ่่�มหรือื เพิ่่ม� หัวั ข้อ้ การสนทนาของชนทุกุ ชั้้น� ซึ่่�งล้้วนแต่่คััดค้้านการกระทำำ�แบบอำำ�นาจเป็็นธรรม ต่่อการเคลื่่�อนไหวของประชาชนทุกุ ชนและนัักศึึกษา นัักการเมือื ง นัักการทหาร และ ผู้้�รักั ษาผลประโยชน์์ (จอมปลอม) ของมหาวิิทยาลััยได้้โฆษณาชวนเชื่�่อเพื่่�อยัับยั้้�ง ความร้อ้ นแรงของนัักศึึกษาและประชาชน รัฐั มนตรีเี ลีียง ไชยกาล ให้้สััมภาษณ์์ว่่าจะได้้คืืนในเร็ว็ วััน พลเอก ผิิน ชุณุ หะวััณ กล่่าวว่่าสั่่�งคืืนแล้้วแต่่วัันที่่� ๒๑ กัันยายน เพราะการยึึดครองหมดความจำำ�เป็็นนาน แล้้ว พลโท สวััสดิ์์� ส. สวััสดิิเกีียรติิ ว่่าจะได้้คืืนในเร็ว็ วัันภายใน ๑๕ วััน นายวิิบููล ธรรมวิิทย์์ ว่่าจะได้้คืืนในระยะสั้้�น ๆ นี้้� ... นัักศึกึ ษาลงนามขอมหาวิิทยาลัยั คืืน “ประชาชนเท่่านั้้�นที่่�รักั ษาผลประโยชน์์ของประชาชน” ต่่อคำำ�ขวััญอัันนี้้�นัักศึึกษา ทุกุ คณะรู้้�และตระหนัักดีีว่่า ถ้้อยแถลงของบุุคคลต่่าง ๆ ดัังกล่่าวล้้วนแต่่เป็น็ กลเม็ด็ ซึ่่�ง เลื่่�อนลอยทั้้�งในสภาอัันสูงู เกีียรติ์์�และในสถานที่่�อื่่�น ๆ มาแล้้ว ... รากฐานของความสามััคคีีอัันแน่่นแฟ้้น ด้้วยความเห็็นชอบร่ว่ มกััน และด้้วย ความยึึดมั่่น� ในกำำ�ลัังของประชาชน นัักศึึกษาจึึงได้้พร้อ้ มกัันเปิดิ การลงนามในหนัังสืือ ร้อ้ งขอให้้รัฐั บาลดำำ�เนิินการคืืนมหาวิิทยาลััยโดยด่่วน ... การเคลื่่�อนไหวครั้้ง� นี้้� แม้้จะ ได้้รับั การคุุกคามจากสมุุนของรัฐั บาล ซึ่่�งดำำ�รงตำำ�แหน่่งในมหาวิิทยาลััยอย่่างหนััก ต่่อการขััดขวางในทุุกแบบทุุกวิิธีีของชนชั้้�นปกครอง เพื่่�อยัับยั้้�งการลงนามครั้้ง� นี้้� แต่่นัักศึึกษาทุุกคณะได้้รวมการยืืนหยััด ร่ว่ มกัันก่่อให้้เกิิดพลัังอย่่างมหาศาลลงนาม สนัับสนุนุ การร้อ้ งขอรัฐั บาลให้ค้ ืืนมหาวิิทยาลััยโดยด่่วน เป็น็ จำำ�นวนถึึง ๑,๐๐๐ คนเศษ ซึ่่�งเป็็นร้อ้ ยละ ๙๐ ของนัักศึึกษาซึ่่�งอาจมาฟัังคำำ�บรรยายได้้ในสภาพการณ์์เช่น่ นี้้� ... 24 วนั ธรรมศาสตร์สามคั คี

คำำ�ขาดของผู้ใ�้ หญ่บ่ างคนทางการทหาร ทหารยื่่น� คำำ�ขาด ม.ธ.ก. เป็็นหัวั ข่า่ วและข่า่ วหนัังสืือพิมิ พ์เ์ กืือบทุกุ ฉบับั ในวัันที่�่ ๒๖ กัันยายน ๒๔๙๔ ต่่อมารัฐั บาลตกลงรับั เงื่่�อนไขของทางการทหารซึ่่�งตั้้�งมา ๔ ประการ ๑. ม.ธ.ก. เคยเป็น็ ของทหารมาก่่อน ยุคุ นี้้�ทหารเฟื่่� องจึึงขอคืืน ๒. เพื่่อ� รักั ษาพระราชวัังหลวง ๓. เกี่่�ยวกัับปัญั หายุทุ ธศาสตร์์ คุมุ เส้้นทางคมนาคม ๔. เกี่่�ยวกัับสถานะการณ์์ทางด้้านอิินโดจีีน คำำ�ขาดของทางการทหารเปรียี บเสมืือนสายฟ้้าฟาดลงบนประชาชนชาวไทย ทั้้�งมวล ทุุกคนลงความเห็็นว่่าเป็็นการใช้้อำำ�นาจเป็็นธรรมของรัฐั บาลมากยิ่่�งขึ้้�น และ ทุุกคนรำ��พึึงว่่าศููนย์์สิ้้�นแล้้ว ซึ่่�งสััญญลัักษณ์์อัันควรคู่่�กัับระบอบประชาธิปิ ไตยของ แผ่่นดิินไทย กรรมการเพื่่อ� พิิจารณาทางเหมาะสม (ซื้้�อขายมหาวิทิ ยาลัยั ) ต่่อมาได้้มีีการจััดตั้้�งกรรมการขึ้้�นเพื่่�อพิิจารณาหาทางเหมาะสมขึ้้�น ๕ นาย คืือ พลโท สวััสดิ์์� ส. สวััสดิิเกีียรติิ นายเลีียง ไชยกาล พระดุลุ ยภาคสุวุ มััณฑ์์ พลเอก ผินิ ชุณุ หะวััณ และนายวิิบููล ธรรมวิิทย์์ เมื่่อ� ได้้พิจิ ารณาแล้้ว ส่่วนข้า้ งมากลงความเห็น็ ว่่าควรให้้ ม.ธ.ก. แก่่ทางการทหาร ส่่วนนัักศึึกษาควรขยับั ขยายหาที่่�ใหม่ต่ ่่อไป นักั ศึึกษายืนื หยัดั ต่อ่ ไป แม้้จะมีีคำำ�ขาดของทางการทหาร แม้้ผู้้�รักั ษาผลประโยชน์์ของนัักศึึกษาจะได้้ ขายตััวเองเพื่่อ� ลาภสัักการะทางการเมือื ง ด้้วยการโจนเข้า้ รับั หน้้าที่่�กรรมการพิจิ ารณา ทางเหมาะสม (ซื้อ้� ขายมหาวิิทยาลััย) และการคุกุ คามนัักศึึกษาจะหนัักมือื ยิ่่ง� ขึ้้�นก็็ตาม นัักศึึกษา ม.ธ.ก. คงยืนื หยัดั ต่่อไปดัังนี้้� ๑. ยื่่น� หนัังสืือร้อ้ งขอต่่อรัฐั บาลคืืน ม.ธ.ก. ทัันทีี เมื่่อ� วัันที่�่ ๒๘ กัันยายน ๒๔๙๔ เวลา ๙.๐๐ น. ๒. ติิดต่่อขอความร่ว่ มมือื จากหนัังสืือพิมิ พ์ต์ ่่าง ๆ ซึ่่�งส่่วนมากให้้ความสนัับสนุนุ อย่า่ งเข้ม้ แข็ง็ กรณี ๑๑ ตุลา 25 กับการรกั ษาพ้ืนที่ ม.ธ.ก.

๓. วิิงวอนประธานวุุฒิิสภา ประธานสภาผู้้�แทน และสมาชิิกรัฐั สภา ขอให้้ สนัับสนุนุ การร้อ้ งขอและการเคลื่่�อนไหวของนัักศึึกษาครั้้ง� นี้้� ๔. ขอความร่ว่ มมืือไปยัังมหาวิิทยาลััยต่่าง ๆ คืือ จุุฬาลงกรณมหาวิิทยาลััย แพทยศาสตร์ศ์ ิิริริ าชพยาบาล แพทย์จ์ ุฬุ าลงกรณ์์ สหกรณ์์ และโรงเรียี นอาชีวี ะชั้้น� สูงู ต่่าง ๆ ๕. วิิงวอนเยาวชน และประชาชนโดยทั่่�วไป ซึ่่�งทุกุ ฝ่า่ ยได้้ร่ว่ มกระทำำ�การยืนื หยัดั อย่า่ งเด็็ดเดี่่�ยวตอบโต้้ทางการทหารพอจะ ประมวลได้้ดัังนี้้� ก. การยึึดครอง ม.ธ.ก. ภายหลัังเลิิกกฎอััยการศึึกเป็็นไปโดยปราศจากอำำ�นาจ และโดยขาดความสมััครใจของนัักศึึกษา ข้้อที่�่อ้้างว่่าเป็็นไปโดยอััธยาศััยไมตรีจี ึึงฟััง ไม่ไ่ ด้้ ข. การอ้้างพงศาวดารนั้้�นรับั ฟัังไม่่ขึ้้�น มิิฉะนั้้�นทุุกอย่่างจะถอยหลัังเข้้าคลอง หมด ค. การกล่่าวอ้้างถึึงเกีียรติิของทหารในการยึึดครอง ม.ธ.ก. จะเป็็นไปในทาง เสื่่�อมเกีียรติิมากกว่่า ซึ่่�งทหารเกืือบทั้้�งหมดก็็ไม่เ่ ห็็นด้้วยในการยึึดครองนี้้� ง. ปัญั หายุทุ ธศาสตร์์ ความจำำ�เป็น็ และความปลอดภััย ก็็เป็น็ ข้อ้ อ้้างที่่�เลื่่�อนลอย เพราะในคณะรัฐั มนตรีกี ็็ดีี ในทางการทหารก็็ดีี ปรากฏว่่าขััดแย้้งกัันเอง ฝ่่ายหนึ่่�งว่่า ควรคืืน อีีกฝ่่ายว่่าไม่ค่ วรคืืน ส่่วนการศึึกษาของชาติิซึ่่�งมีแี ต่่ทรงกัับทรุุดอยู่่�แล้้ว ยังั ไม่่ จำำ�เป็็นแก่่ชาติิอีีกหรือื ถ้้าเป็น็ ความจริงิ อย่า่ งที่�่ทางการทหารอ้้าง อย่า่ ว่่าแต่่เท่่านั้้�นเลย แม้แ้ ต่่ชีวี ิิตก็็ยอมสละได้้ ส.ส. และ ส.ว. เข้้าร่ว่ มรณรงค์์ คำำ�ขาดของทางการทหารกลายเป็็นปััญหารีบี ด่่วนของ ส.ส. และ ส.ว. แล้้ว ส.ส. หลายนายได้้มีหี นัังสืือทวง ม.ธ.ก. คืืนจากจอมพล ส.ส. อีีกมากท่่านได้้ตั้้�งกระทู้้� ถามรัฐั บาลในกรณีีนี้้� เช่่น นายแพทย์์เจริญิ สืืบแสง ส.ส.ปััตตานีี ประธานกรรมการ สัันติิภาพแห่่งประเทศไทย นายเพทาย โชติินุุชิิต ส.ส.ธนบุุรีี นายใหญ่่ ศวิิตชาติิ ส.ส.นครสวรรค์์ นายกิิจจา วััฒนสิินธุ์์� ส.ส.ฉะเชิิงเทรา นายนิิวััติิ ศรีวี รนัันท์์ ส.ส.ร้อ้ ยเอ็็ด และนายสานนท์์ สายสว่่าง ส.ส.นครปฐม เป็็นต้้น จนหนัังสืือพิมิ พ์ไ์ ด้้ใช้้ คำำ�ว่่า ส.ส. ระดมกระทู้้�เล่่นงานรัฐั บาลกรณีียึึดครอง ม.ธ.ก. 26 วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี

อีีกก้้าวหนึ่่ง� ของการเคลื่่�อนไหว นัักศึึกษาทุุกคณะแทบจะวางมืือจากการศึึกษา มีีการจัับกลุ่่�มวิิจารณ์์ เร่ง่ เร้า้ และเรียี กร้อ้ งความสามััคคีี แม้้คณะบััญชีีซึ่่�งครึ่่ง� ต่่อครึ่่ง� เป็็นนัักศึึกษาหญิิงก็็ร่ว่ มการ เคลื่่�อนไหวอย่่างไม่่ลดละ การนััดหมาย การเรียี กร้อ้ ง เพื่่�อไปฟัังและสำำ�แดงกำำ�ลัังใน วัันกระทู้้�เข้า้ สภา ในการนี้้�ได้้ขยายลุกุ ลามราวกัับไฟป่่าไปในหมู่่�นัักศึึกษาและเยาวชน ทุุกสำำ�นััก เมื่่�อทราบว่่า กระทู้้� ม.ธ.ก. ได้้บรรจุุเข้้าระเบีียบวาระวัันที่�่ ๑๑ ตุุลาคม ๒๔๙๔ นี้้�แน่่นอน ก่อ่ นวัันประชามติิ ๑๐ ตุุลาคม ๒๔๙๔ การระดมกำำ�ลัังการเรียี กร้อ้ งความสามััคคีี ความพร้อ้ ม เพรียี งได้้กระทำำ�โดยเปิิดเผยและไม่่หวั่่�นหวาดต่่อการคุุกคามใด ๆ การพููดเร่ง่ เร้า้ ได้้ กระทำำ�ในห้้องบรรยายทุกุ ห้อ้ ง ใบเชิญิ ชวนการไปฟัังถูกู แจกไปทั่่�วทุกุ แห่่งหน ด้้วยความ ร่ว่ มมือื และการยืนื หยัดั ของนัักศึึกษาทุกุ คณะ นี่่�คืือฐานของประชามติิในแผ่น่ ดิินไทย คําํ เรีียกร้อ้ งเนื่�่องในการชุมุ นุุมหน้า้ รััฐสภา เพื่่�อตััวของท่่านเอง เพื่่�อการศึึกษาของชาติิ เพื่่�อมหาวิิทยาลััยอัันเป็็นที่่�รััก ของเรา และเพื่่�อเยาวชนรุ่่�นหลััง ๆ ท่่านนัักศึึกษา เราขอเชิิญชวนและขอ อ้้อนวอนท่่านให้้ไปร่่วมชุุมนุุมหน้้ารััฐสภาเพื่�่อฟัังผลการตอบกระทู้้�ถามในเรื่่�อง ที่่�เกี่่�ยวกัับมหาวิิทยาลััยของเรา ในวัันพฤหััสบดีีที่�่ ๑๑ เดืือนนี้้� เวลา ๙.๓๐ น. หากท่่านเชื่�่อว่่าท่่านเป็็นนัักศึึกษาแห่่ง ม.ธ.ก. เต็็มร้้อยเปอร์์เซ็็นต์์ เราหวััง อย่่างยิ่�งที่จ่� ะได้เ้ ห็น็ ความพร้อ้ มเพรีียงจากท่่านอีีกวาระหนึ่่ง� - นัักศึึกษาแห่่ง ม.ธ.ก. การตีีโต้้ของผู้�ซ้ ื้อ้� ขาย ม.ธ.ก. รุ่่�งอรุุณของ ๑๑ ตุุลาคม ๒๔๙๔ นั้้�นเอง แม้้เขาจะมีีความสามารถ แต่่ไม่่ใช้้ ความสามารถ และสมยอมกัันเพื่่อ� ทำำ�ลายสถานการศึึกษาของนัักเรียี น แม้เ้ ขาจะเป็็น ผู้้�พิฆิ าตนัักศึึกษา ผู้้�เคลื่่�อนไหวสัันติิภาพ เพื่่อ� พิทิ ัักษ์์มนุษุ ยชาติิ เขากลัับยังั ห้้ามปราม การต่่อคุุกคามและจะลงโทษอย่่างหนััก ให้้นัักศึึกษาตั้้�งอยู่่�ในความสงบ และหยอด ท้้ายว่่า เขาไม่่ทอด (แต่่) ทิ้้�งนัักศึึกษาเลย ... คำำ�เตืือนนั้้�นไร้ผ้ ล ใบปลิิวคำำ�เตืือนซึ่่�ง กรณี ๑๑ ตลุ า 27 กับการรกั ษาพื้นที่ ม.ธ.ก.

การเดนิ ขบวนของนักศึกษา ม.ธ.ก. วันท่ี ๑๑ ตลุ าคม ๒๔๙๔ 28 วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี

ได้้แจกจ่่ายโดยสมุุนของเขาได้้ถููกนัักศึึกษาทำำ�ลายอย่่างยัับเยิิน ฉีีกกระจายเป็็น เศษกระดาษ ... บ้้างก็็ว่่าจะเอาไปจดคำำ�บรรยาย ... ผู้้�แจกได้้รับั การตะโกนขัับไล่่ อย่่างหนัักจากนัักศึึกษา ยิ่่�งกว่่านั้้�นนัักศึึกษา ๒ คณะได้้สำำ�แดงการยืืนหยััดภายใต้้ คำำ�ขวััญว่่า “นัักศึึกษาต้้องรักั ษาผลประโยชน์์ของนัักศึึกษาและประชาชน” “นัักศึึกษา จงสามััคคีีกัันให้้แน่่นแฟ้้น” ได้้ก่่อให้้เกิิดการสไตรค์์หยุุดเรียี น ๑ วััน รวมกลุ่่�มกัันอยู่่� นอกห้อ้ งบรรยาย นี่่�คืือแสงอัันเริ่่ม� จะกล้้าของประชามติิ อรุุณแห่่งวันั ประชามติิ ๘.๔๕ น. ของวัันที่�่ ๑๑ ตุุลาคม นัักศึึกษาทั้้�งหมดที่�่หยุุดเรียี นได้้รวมกลุ่่�ม เตรียี มตััวขึ้้�นขบวนรถยนต์์ ซึ่่�งได้้จอดรออยู่่�แถวหน้้าเนติิบัณั ฑิิตยสภา “ที่่�หมายข้้างหน้้ารัฐั สภา เคลื่่�อนขบวน” นัักศึึกษานายหนึ่่�งตะโกนว่่า ขบวน รถยนต์์เริ่่ม� เคลื่่�อนไปสู่่�เป้้าหมายทีีละคัันเป็น็ ลำำ�ดัับ หน่่วยสมทบ ... ตลอดระยะทางที่�่จะไปสู่่�เป้้าหมาย - รัฐั สภา นัักศึึกษาทั้้�ง ชายหญิิงได้้ยืืนคอยรถประจํําทางทุกุ ระยะ ป้้ายเสีียงไชโยดัังก้้องถนน ... นั่่�นคืือเสีียง ของประชาชน ผู้้�ยืนื หยัดั เพื่่อ� ประโยชน์์ของประชาชน รถนำำ�ขบวนเลี้้�ยวจอดนิ่่�ง หน้้ากองบัังคัับการตำำ�รวจนครบาล วัังปารุุสกวััน นัักศึึกษาทะยอยลงมาตั้้�งอยู่่�ในความสงบแต่่เข้้มแข็็งและเด็็ดเดี่่�ยว นี่่�คืือเอกจิิตของ กองทััพธรรมค่่ายท่่าพระจัันทร์์ ในที่�่นั้้�นเอง เยาวชนหลายสำำ�นัักเข้้าร่ว่ มการต่่อสู้้�ยืืนหยััดเพื่่�อปกป้้องสถาบััน การศึึกษาของประชาชน อัันประกอบด้้วยนัักศึึกษามหาวิิทยาลััยต่่าง ๆ โรงเรียี นอาชีวี ะ ชั้้�นสููง โรงเรียี นมััธยม รวมประมาณ ๒๐๐ คนเศษ ต่่างเข้้าสััมผััสมืือและทัักทายกััน ด้้วยความตื้้�นตัันใจ ทุกุ  ๆ คนทราบดีีว่่า ภารกิิจอัันยิ่่ง� ใหญ่ท่ ี่�่รอคอยเขาอยู่่� ... ได้้มาถึึง แล้้วในวัันนี้้� สหาย นัักศึึกษาจำำ�นวนมากซึ่่�งไปรอคอยอยู่่�แล้้ว ก็็ได้้เข้า้ ร่ว่ มขบวนด้้วยจำำ�นวน มหึึมา กรณี ๑๑ ตลุ า 29 กบั การรกั ษาพ้ืนที่ ม.ธ.ก.

ตำ�ำ รวจเตรียี มพร้้อมตามเคย สิ่่�งแรกที่�่นัักศึึกษาเห็็น ก็็คืือ รถตำำ�รวจนครบาล ๕ คััน จอดเรียี งรายหน้้าประตูู ทางเข้้ารัฐั สภา ในสภาพเตรียี มพร้อ้ มอาวุุธครบมืือ ๕๐-๖๐ คน เรียี งรายรอบลาน ด้้านขวา ตำำ�รวจในเครื่่อ� งแบบพกกระบองเรียี งรายเป็็นจุดุ  ๆ แน่่นขนััด หัันไปด้้านซ้้ายมืือ รถถัังสเต๊๊กเฮาว์์พร้อ้ มด้้วยปืืนกลเบรนกััน เปิิดผ้้าคลุมุ ออก หัันปากกระบอกมา ขบวนนัักศึึกษา เหล่่านี้้�คืือกำำ�ลัังของชนชั้้�นปกครอง แต่่เยาวชน ทั้้�งหมดเดิินไปทีีละก้้าว ๆ ด้้วยความเด็็ดเดี่่�ยว ไม่ห่ วาดต่่อกำำ�ลัังอัันก้้าวร้า้ วนั้้�นเลย นัักศึึกษาจัับกัันเป็น็ กลุ่่�ม ๆ เรียี งรายใกล้้ตึึกรัฐั สภา แน่่นในสโมสรรัฐั สภาจนล้้น ออกมานอกสโมสร และออแน่่นใต้้เงาต้้นมะขาม ข้า้ งสโมสรรัฐั สภา ส.ส. ปราศรััย ขณะกระทู้้� ม.ธ.ก. ยัังไม่่เข้้า ส.ส.สงขลา นายคล้้าย ละอองมณีี ได้้กล่่าว ปราศรัยั ว่่า “ม.ธ.ก. ได้้ผลิิตบุุคคลออกมารับั ตำำ�แหน่่งต่่าง ๆ ของประเทศเป็็นอัันมาก ย่่อมแสดงว่่า ม.ธ.ก. คืือ กลไกอัันสำำ�คััญอย่่างยิ่่�งยวดของประเทศ เป็็นสถาบัันเพื่่�อ คนจน แม้้แต่่เขาเองก็็ได้้มาจากสถาบัันแห่่งนี้้� ...” นัักศึึกษาปรบมืือเป็็นระยะ ก็็พอดีี นายร้อ้ ยตำำ�รวจเอกของสภาได้้เข้า้ ไปขอร้อ้ ง การปราศรัยั จึึงชะงักั ดาวร้า้ ยแห่ง่ สภาเข้า้ วุ่่�นวาย คืือ นายฉ่ำำ� จำำ�รัสั เนตร ได้้สำำ�แดงการกิินแดด และ ยืนื ยันั ว่่า จอมพล คืือ พ่อ่ ของเขา ซึ่่�งกลายเป็็นฉากขบขันั ผ่่อนความเคร่ง่ เครียี ดได้้เล็็ก น้้อย กระทู้�้ ม.ธ.ก. เข้้าแล้้ว เสีียงตะโกนกู่่�ก้้องเพื่่อ� แจ้้งแก่่สหายซึ่่�งอยู่่�ตามจุดุ ต่่าง ๆ ทุกุ คนวิ่่�งมาจุดุ เดีียวกััน คืือ หน้้าสโมสรรัฐั สภาซึ่่�งมีเี ครื่่อ� งกระจายเสีียงดัังพอสมควรถ่่ายทอดให้้นัักศึึกษาฟััง เพทายเริ่่ม� ต้้นด้้วยเสีียงอัันหยัดั แน่่นและร้อ้ นแรง ซึ่่�งได้้รับั การปรบมือื และไชโย เป็็นเกีียรติิจากนัักศึึกษาตลอดระยะเวลา ส่่วนพลโท สวััสดิ์์� ส. สวััสดิิเกีียรติิ ได้้ตอบเป็็นใจความดัังนี้้� ๑. เหตุกุ ารณ์์สืืบเนื่่�องต่่อกัันมาจากกรณีี ๒๙ มิ.ิ ย. ซึ่่�งรัฐั บาลจำำ�เป็น็ ต้้องเข้า้ ใช้้ ๒. ไม่ม่ ีอี ำำ�นาจอะไรที่�่จะเข้า้ ยึึดครอง แต่่เขาอยู่่�ด้้วยอััธยาศััยไมตรีี (เสีียงฮา) 30 วันธรรมศาสตรส์ ามัคคี

นายเพทาย โชตนิ ชุ ิต พลโท สวสั ด์ิ ส. สวสั ดเิ กียรติ ๓. มีคี วามจำำ�เป็็น และเกี่่�ยวกัับความปลอดภััยซึ่่�งพูดู ไม่ไ่ ด้้ (แน่่นอน) ๔. เรื่่อ� งเวลา ตอบไม่่ได้้ไม่่แน่่นอน (นัักศึึกษาได้้ตะโกนแสดงความไม่่พอใจ หนัักยิ่่ง� ขึ้้�น) แน่่ละคำำ�ตอบเช่่นนี้้� ย่่อมแสดงเจตนาของผู้้�ตอบและรัฐั บาลว่่าจะยึึดเอาทั้้�งที่่� ไม่ม่ ีอี ำำ�นาจนี่่�ละ จะว่่าอย่า่ งไรล่่ะ ใบหน้้าของทุกุ คนหม่น่ หมองและเคร่ง่ เครียี ด เต็็มไป ด้้วยความผิดิ หวััง ดวงตาลุกุ โพลงและร้อ้ นแรง ขอเผชิิญจอมพล เสมืือนสายฟ้้าฟาด ทุกุ คนกรููเข้้าล้้อมตึึกรัฐั สภา จุกุ บัันไดทุกุ แห่่งที่�่จอมพลจะ ลงมาได้้ เขาคอยพบจอมพล นัักศึึกษาหญิงิ แห่่งคณะบัญั ชีกี ล่่าวว่่า “ถ้้าไม่ย่ อมให้พ้ บ วัันนี้้� จะคอยจนค่ำำ�นี่่�แหละ” เสมืือนแรงกระตุ้้�น นัักศึึกษารีบี รุุดกัันไปชุุมนุมุ หน้้าตึึก รัฐั สภา กรณี ๑๑ ตุลา 31 กับการรักษาพ้นื ท่ี ม.ธ.ก.

การประชุุมชะงักั การรวมกำำ�ลัังของนัักศึึกษา ประมาณ ๒,๕๐๐ คน ได้้ยัังให้้เกิิดการสัับสน อลหม่่านกึึกก้้องด้้วยเสีียงตะโกนว่่า ขอพบจอมพล! ขอพบจอมพล! สภาของชาติิ ซึ่่�งกำำ�ลัังประชุมุ หยุดุ ชะงักั ทัันทีี มาลััยแด่น่ ัักต่อ่ สู้�้ เมื่่�อนายเพทาย โชติินุชุ ิิต ได้้ก้้าวเข้้ามาสู่่�วงล้้อมของนัักศึึกษา ๆ ต้้อนรับั กััน เกรียี วกราว สวมพวงมาลััยหลายพวงให้้อนุสุ รณ์์เล็็กน้้อยแก่่การต่่อสู้้� เพื่่�อนัักศึึกษา และประชาชน พร้อ้ มกัับพากัันแบกขึ้้�นบ่า่ แห่แ่ หน ผู้้แ� ทนพิิเศษ ผู้้�แทนพิเิ ศษหนึ่่�งชุดุ ประกอบด้้วยนัักศึึกษาทุกุ คณะได้้ถูกู แต่่งตั้้�งขึ้้�น และวิิงวอน นายเพทาย โชติินุุชิิต ได้้พาเข้้าพบจอมพล แต่่นายเพทาย โชติินุุชิิต ส่่ายหน้้าว่่า “จะพบทำำ�ไม เขาตอบแล้้วว่่าไม่แ่ น่่นอน จะดำำ�เนิินการต่่อไป ขอให้้พวกเรากลัับ” เปล่่า ไม่่มีีใครขยัับเขยื้้�อน ทุุกคนตรงอยู่่�กัับสนามหญ้้าเขีียว ๆ หน้้าตึึกรัฐั สภา และมีเี สีียงตะโกนว่่า ไม่ไ่ ด้้พบจอมพลไม่ก่ ลัับ สํําแดงประชามติิ “เพทายห้้ามแล้้วยัังไม่่ยอมกลัับ” ส.ส. นายหนึ่่�งเข้้าไปบอกจอมพล ซึ่่�งก็็ยััง ไม่ย่ อมลงมาพบ “พวกเราตะโกนให้้จอมพลลงมาพบพร้อ้ มกัันเดี๋๋�ยวนี้้� ๑-๒ พบจอมพล! พบจอมพล! พบจอมพล!” นัักศึึกษาหญิงิ ชายตะโกนขึ้้�นอย่า่ งพร้อ้ มเพรียี งกััน นี่่�แหละ คืือประกาศิิตของประชาชน สมาชิิกสภายืืนกัันสัับสนบนระเบีียงสภา ผู้้�ซื้�้อขาย ม.ธ.ก. โผล่่หน้้าต่่างโบก ผ้า้ เช็ด็ หน้้า แต่่นัักศึึกษาหาได้้เอาใจใส่่ไม่่ นัักศึึกษาตะโกน ตะโกนเพื่่อ� บังั คัับให้ป้ ระมุขุ ของรัฐั บาลลงมาพบและรับั ข้อ้ เสนอของเขา 32 วันธรรมศาสตร์สามัคคี

ฉัับพลัันนั้้�นเอง จอมพลในชุุดสููทสีีเทาปรากฏกายขึ้้�น และก้้าวลงบัันไดตึึก รัฐั สภาทีีละขั้้�นด้้วยความเคร่ง่ ขรึึม สููบบุุหรี่่ต� ิิด ๆ กัันหลายครั้้ง� แน่่ละจอมพลกำำ�ลััง ตััดสิินใจแก้้ปััญหาเฉพาะหน้้าต่่อประชาชน เขากำำ�ลัังจำำ�นนต่่อมติินัักศึึกษา นัักศึึกษาหญิงิ ชายนั่่�งลงด้้วยความสงบ และเด็็ดเดี่่�ยว ก้้าวแรกที่�่จอมพลเหยียี บ ลงพื้้�นดิิน ผู้้�แทนพิิเศษกรููเข้้ามาพบนัักศึึกษา ไชโยให้้แก่่ความเด็็ดเดี่่�ยวและการกล้้า เผชิญิ หน้้ากัับนัักศึึกษา ไชโย ไชโย ไชโย นี่่�คืือเสีียงขานรับั ความเด็็ดเดี่่�ยวของจอมพล “ขอ ม.ธ.ก. คืืน จอมพล!” คืือ เสีียงตะโกนเป็็นกลุ่่�ม เป็็นระยะของนัักศึึกษา ขณะที่�่เขากำำ�ลัังก้้าวเข้า้ มาเผชิญิ หน้้าที่�่ชุมุ นุมุ นัักศึึกษา “ได้้ ต้้องคืืนให้แ้ น่่” เขาเปิดิ การปราศรัยั ในฐานะผู้้�จำำ�นนต่่อประชามติิ “เมื่่อ� ไรครับั ” ผู้้�แทนพิเิ ศษนายหนึ่่�งรุุกคาดคั้้�น “ทหารเกาหลีีจะมาพักั ฟื้้� นชั่่ว� คราว แล้้วจะได้้ส่่งกลัับกรมกอง ซึ่่�งคาดว่่าไม่ช่ ้า้ ” “ขอกำำ�หนดเด็็ดขาด เพราะนัักศึึกษาจะสอบธันั วาคมนี้้�” “ได้้ ต้้องได้้เข้้าที่�่เดิิมภายในธันั วาคม และลงท้้ายด้้วยคำำ�ว่่า “ลููกหลานกััน ทั้้�งนั้้�น...” เราได้้ชัยั ชนะแล้้ว เราได้้ ม.ธ.ก. คืืนแล้้ว นัักศึึกษาตะโกนอย่า่ งสัับสน ทุกุ คนปลื้้�มปีตี ิิ ทุกุ คนอดที่�่จะขอบคุณุ และสรรเสริญิ ความเด็็ดเดี่่�ยวของเขามิไิ ด้้ จึึงตะโกนขึ้้�นพร้อ้ มกัันว่่า “จอมพลจงเจริญิ ” และเพื่่�อความมั่่�นคงของสถาบัันการศึึกษาของประชาชนอัันกำำ�เนิิดพร้อ้ มกัับ ระบอบเริ่่ม� ต้้นประชาธิปิ ไตย “ม.ธ.ก. จงเจริญิ ” สหายนัักศึึกษาทั้้�งหลาย จงสามััคคีีกัันให้แ้ น่่นแฟ้น้ ! ไม่มอี ะไรจะขัดขวางการต่อส้เู พื่อสิทธผิ ลประโยชน์ของนักศึกษาและประชาชน ได้!! เหนืือสิ่่�งอื่�่นใด คืือ ประชามติิ!!! กรณี ๑๑ ตุลา 33 กบั การรกั ษาพน้ื ท่ี ม.ธ.ก.

๕ พฤศจิิกายน ธรรมศาสตร์์สามัคั คีี สมโชติิ โรจนสุวุ รรณ คััดจาก ธรรมศาสตร์์ (หนัังสืือพิิมพ์์สโมสร มหาวิิทยาลััย) ฉบัับที่�่ระลึึกวัันธรรมศาสตร์์ สามัคั คีี ๕ พฤศจิิกายน ๒๔๙๘, หน้้า ๑-๖.

ชั่่�วระยะเวลา ๔ ปีีที่�่ล่่วงมา วัันที่่� ๕ พฤศจิิกายนถืือเป็็นวัันสำำ�คััญวัันหนึ่่�งของ มวลนัักศึึกษาแห่่งมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ โดยคณะกรรมการนัักศึึกษามีีมติิให้้ ถืือเป็น็ วััน “ธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี” และได้้จััดงานเฉลิิมฉลองอย่า่ งมโหฬารเป็็นประจำำ� ทุกุ ปีีมา จึึงคงมีนี ัักศึึกษาเป็็นจำำ�นวนไม่น่ ้้อยที่่�สงสััยว่่า วัันที่�่ ๕ พฤศจิิกายนนี้้�มีปี ระวััติิ และความเป็น็ มาสำำ�คััญแก่่มวลนัักศึึกษาอย่า่ งไร เพื่่อ� แก้้ความข้อ้ งใจในปัญั หาข้อ้ นี้้� จึึงใคร่ย่ ้อ้ นรำ��ลึึกไปสู่่�เหตุกุ ารณ์์ในอดีีต ๔ ปีี ที่�่ล่่วงมา เพื่่อ� ความทรงจำำ�และความเข้้าใจของเพื่่อ� นนัักศึึกษา แต่่อย่่างไรก็็ดีี ใคร่ข่ อ ชี้้�แจงปรับั ความเข้้าใจเสีียก่่อนว่่า ผู้้�เขีียนมิิได้้มีีเจตนาอย่่างหนึ่่�งอย่่างใดที่่�จะเอา ความหลัังซึ่่�งกำำ�ลัังจะเลืือนไปจากความทรงจำำ� เพราะถูกู อิิทธิพิ ลที่่�ไม่่เป็็นธรรมขึ้้�นมา กล่่าวเพื่่อ� ทัับถมบุุคคลใด มิไิ ด้้มีเี จตนารื้้อ� ฟื้้� นความหลัังอัันเป็็นเรื่่อ� งขมขื่่น� ให้้ลุกุ โชนขึ้้�น ในดวงจิิตของบุุคคลใด และก็็มิิได้้มีีเจตนารื้้อ� ฟื้้� นความทรงจำำ�เพื่่�อโจมตีีบุุคคลใด หากมีีแต่่ความมุ่่�งประสงค์์อัันเดีียวที่�่จะนำำ�เพื่่�อนนัักศึึกษาทั้้�งหลาย ให้้น้้อมรำ�ำ ลึึกและ คารวะต่่อวีีรกรรมของนัักศึึกษาเราเมื่่อ� วัันที่่� ๑๑ ตุลุ าคม ๒๔๙๔ เพื่่อ� เพื่่อ� นนัักศึึกษา จะได้้ทราบถึึงมููลเหตุุความเป็็นมาของวัันที่่� ๕ พฤศจิิกายนว่่า ประวััติิศาสตร์ข์ อง ชาวโดมอัันนี้้�มีีความสำำ�คััญแก่่ชีวี ิิตและความเป็็นอยู่่�ของนัักศึึกษาในปััจจุบุ ัันอย่่างใด เพราะอดีีตย่่อมจัักเป็็นนิิทััศน์์อุุทาหรณ์์อัันดีีสำำ�หรับั อนาคต หากอดีีตใดมีีแต่่ความ ขมขื่่�น มีีแต่่ข้้อบกพร่อ่ ง ก็็จัักได้้จััดการแก้้ไขให้้ดีีขึ้้�นในอนาคต และหากอดีีตใดมีีแต่่ ๕ พฤศจิกายน 35 ธรรมศาสตร์สามัคคี

สิ่่�งที่่�น่่าจะเป็็นแบบฉบัับอัันดีีงามในภายหน้้าก็็จะได้้เป็็นตััวอย่่างอัันพึึงยึึดถืือ เป็น็ แนวทางปฏิิบััติิในอนาคต เนื่่�องมาแต่่จุดุ ดำำ�แห่่งประวััติิศาสตร์ก์ ารปกครองตามระบอบประชาธิปิ ไตย ของประเทศไทย กล่่าวคืือ เมื่่�อวัันที่�่ ๒๙ มิิถุุนายน ๒๔๙๔ ได้้เกิิดการจลาจลชน ซึ่่�งเรียี กกัันโดยทั่่�วไปว่่า “กบฏแมนฮััตตััน” ยัังผลให้้ทางรัฐั บาลต้้องประกาศใช้้ กฎอััยการศึึกและต้้องใช้้กำำ�ลัังทหารเข้้าปราบปรามอยู่่�หลายวััน ในการปราบปราม ครั้้ง� นี้้�ทางราชการอ้้างความจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องรักั ษาสถานการณ์์ของบ้้านเมืืองในภาวะ ฉุุกเฉิินได้้ กองทััพบกจึึงได้้เข้้ายึึดครองบริเิ วณสถานที่�่ทั้้�งหมดของมหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ (ซึ่่�งก็็เป็็นส่่วนน้้อยที่�่เหลืือจากการยืืมของกรมการรักั ษาดิินแดน) ไว้้ ในขณะนี้้�นัักศึึกษาต้้องเที่�่ยวเร่ร่ ่อ่ นไปอาศััยเรียี นที่�่เนติิบััณฑิิตยสภาบ้้าง ที่�่โรงเรียี น เตรียี มอุุดมศึึกษาบ้้าง ยัังผลให้้นัักศึึกษาต้้องไปได้้รับั ความเดืือดร้อ้ นเป็็นอย่่างยิ่่�ง ด้้วยสถานที่�่เรียี นคัับแคบไม่่พอแก่่จำำ�นวนนัักศึึกษาต้้องเรียี นกัันในเวลาเย็็นและค่ำำ� ต้้องจุดุ เทีียนเรียี นกััน ต้้องกลัับบ้้านค่ำำ� ๆ มืดื  ๆ และยิ่่ง� ใกล้้กำำ�หนดสอบเข้า้ มาทุกุ ทีี ๆ ครั้้น� วัันที่่� ๖ กัันยายน ๒๔๙๔ ทางรัฐั บาลประกาศยกเลิิกกฎอััยการศึึก ทางกองทััพบกแถลงจะคืืนสถานที่่�ของมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์ใ์ ห้้ภายในวัันที่่� ๒๑ กัันยายน ๒๔๙๔ เพราะทางราชการทหารหมดความจํําเป็็นที่�่จะต้้องใช้ส้ ถานที่่�นี้้� ต่่อไป แต่่แล้้ววัันที่่� ๒๘ กัันยายนนี้้�เองก็็มีีข่่าวว่่า ทางกองทััพบกได้้เสนอต่่อคณะ รัฐั มนตรีขี อซื้�้อสถานที่่�ทั้้�งหมดของมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์ด์ ้้วยจํํานวนเงิิน ๕ ล้้าน บาท เพื่่�อใช้้เป็็นที่่�ตั้้�งกรมกองทหาร คณะรัฐั มนตรีจี ึึงแต่่งตั้้�งกรรมการขึ้้�น ๕ นาย เรียี กว่่า “คณะกรรมการเพื่่�อพิิจารณาหาทางเหมาะสม” พิิจารณาข้้อเสนอของ กองทััพบก และคณะกรรมการชุุดนี้้�ได้้ประชุุมปรึึกษาลงมติิเป็็นครั้้ง� สุุดท้้ายเมื่่�อวัันที่่� ๙ ตุุลาคม ๒๔๙๔ ตกลงขายสถานที่�่ของมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์ใ์ ห้้ตามข้้อเสนอ ของกองทััพบก และให้้นัักศึึกษาขยับั ขยายหาที่�่อยู่่�ใหม่่ นัักศึึกษาทุกุ คนเมื่่อ� ทราบข่า่ ว ก็็สะท้้านใจ และคิิดไม่่ถึึงว่่า แผ่่นดิินใต้้โดมผืืนน้้อยริมิ ฝั่�่งเจ้้าพระยา อัันเป็็นสถานที่่� ที่่�เรารักั ยิ่่ง� เสมอดวงใจและได้้ช่ว่ ยกัันทะนุถุ นอมฟัันฝ่่าอุปุ สรรคต่่าง ๆ มาได้้เป็็นเวลา ถึึง ๑๙ ปีจี ะต้้องสูญู สิ้้�นไป ความเดืือดร้อ้ น ความทุุกข์์ยากที่�่มีีอยู่่�ก่่อนแล้้ว ก็็ยิ่่�งสุุมประดัังเข้้ามาเพื่่�อ ความหวัังบั้้�นสุุดท้้ายที่่�จะได้้ “ธรรมศาสตร์”์ อัันเป็็นที่�่รักั กลัับคืืนมา จึึงได้้ร่ว่ มกััน หาทางออกโดยสงบ เปิิดเผย และถููกต้้อง นัักศึึกษานัับจำำ�นวนพัันได้้ร่ว่ มลงนาม 36 วนั ธรรมศาสตรส์ ามคั คี

ยื่่�นหนัังสืือร้อ้ งเรียี นขอความเป็็นธรรมต่่อรัฐั บาล ขอให้้คืืนสถานที่�่ศึึกษา และวิิงวอน ไปยัังบรรดาสมาชิิกสภาผู้้�แทนราษฎรผู้้�มีีเกีียรติิ บรรดานัักหนัังสืือพิิมพ์์ เพื่่�อขอ ความเป็็นธรรมและความเห็็นอกเห็็นใจ ก็็บรรลุุผล โดยมีีสมาชิิกสภาผู้้�แทนราษฎร ลูกู เหลืืองแดงท่่านหนึ่่�ง นายเพทาย โชติินุชุ ิติ สมาชิกิ สภาผู้้�แทนราษฎรจัังหวััดธนบุุรีี ได้้ตั้้�งกระทู้้�ถามรัฐั บาลในกรณีีนี้้�ขึ้้�น และได้้รับั บรรจุุเข้้าระเบีียบวาระการประชุุม ในวัันที่�่ ๑๑ ตุลุ าคม ๒๔๙๔ เพื่่�อให้้ได้้รับั ทราบผลการประชุุมที่�่ถ่่องแท้้และรวดเร็ว็ ทัันกัับความเร่า่ ร้อ้ นใจ นัักศึึกษาจํํานวนกว่่า ๒,๐๐๐ คน จึึงได้้ร่ว่ มไปชุุมนุุมฟัังผลการอภิิปรายในวัันนั้้�น แต่่จากผลการอภิิปราย ความหวัังทั้้�งหลายแหล่่ที่�่รอคอย ความหวัังที่่�จะได้้รับั ความ เป็็นธรรม เพื่่อ� จะได้้มีโี อกาสกลัับคืืนสู่่�สถานที่�่เดิิมก็็พลัันสลายลง เพราะทางการทหาร ยังั ยืนื ยันั ต้้องการใช้ส้ ถานที่�่ของมหาวิิทยาลััยต่่อไป สุดุ ช้ำ�ำ ใจ สุดุ ฝืนื ที่�่จะทานทนต่่อความเดืือดร้อ้ นอีีกต่่อไป สุดุ ฝืนื ที่่�จะต้้องเร่ร่ ่อ่ น ไร้ท้ ี่�่พํํานัักศึึกษาต่่อไป นัักศึึกษาทั้้�งหมดจึึงร่ว่ มใจกัันเป็็นครั้้ง� สุุดท้้าย ร้อ้ งเรียี นต่่อ ฯพณฯ จอมพล ป. พิิบููลสงคราม นายกรัฐั มนตรีี ชี้้�แจงถึึงความเดืือดร้อ้ นแสนเข็็ญ นานััปการที่่�ได้้รับั และก็็ด้้วยความเมตตากรุุณาของท่่านที่�่มีีต่่อนัักศึึกษาอัันเปรียี บ เสมือื นลูกู หลาน ท่่านจึึงรับั จะคืืนสถานที่่�ของมหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์ใ์ ห้ภ้ ายในเดืือน ธันั วาคม ๒๔๙๔ ก่่อนการสอบไล่่สมัยั แรก และแล้้วเช้้าวัันที่่� ๕ พฤศจิิกายน ๒๔๙๔ ยามอรุุณเบิิกฟ้้า ขบวนรถบรรทุุก นัักศึึกษาจำำ�นวนพัันซึ่่�งกลัับจากการท่่องเที่�่ยวจัังหวััดนครสวรรค์์ก็็ทยอยเข้้าสู่่�ประตูู มหาวิิทยาลััยพร้อ้ มกัับเสีียงกัังวานของ “มอญดููดาว” กล่่อมขวััญโดม จากสำำ�เนีียง อัันหนัักแน่่น และจากจิิตใจของนัักศึึกษาทั้้�งหญิิงชาย วัันนั้้�นภายในมหาวิิทยาลััย มีีแต่่ความสดชื่�่นและรื่่น� เริงิ เป็็นอรุุณใหม่่ที่่�เราได้้กลัับคืืนเข้้าสู่่�ภายในมหาวิิทยาลััย ณ ภายใต้้โดมอัันเป็น็ สุดุ ที่�่รักั และทะนุถุ นอมแห่ง่ นี้้� ด้้วยความปรีดี าปราโมทย์ใ์ จ ดัังได้้กล่่าวความเป็็นมาในอดีีตโดยสัังเขป จึึงเห็น็ ได้้ว่่า วัันที่่� ๕ พฤศจิิกายนนี้้� เปรียี บเสมืือนเป็็นอรุุณรุ่่ง� ที่่�ตั้้�งต้้นชีีวิิตใหม่่ของโดม สถาบัันอัันสููงส่่งที่่�มีีสมญา ว่่า “มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์”์ ของลููกโดมมวลเหลืืองแดงทุุกคน เป็็นการเริ่่ม� ต้้น ชีีวิิตใหม่่อัันมีีพื้้�นฐานที่�่ก่่อกำำ�เนิิดมาแต่่พลัังอัันเกรียี งไกรของมวลนัักศึึกษา ด้้วย ความพร้อ้ มเพรียี งร่ว่ มแรงร่ว่ มใจกัันเป็็นเอกภาพช่่วยกัันฟัันฝ่่าอุุปสรรคและความ ยากลำำ�บากที่�่ต้้องเผชิิญอยู่่�ของมวลนัักศึึกษา และด้้วยความรักั มั่่�นทะนุุถนอมใน ศัักดิ์์�ศรีขี องชาวโดม เราจึึงได้้กลัับมามีีชีวี ิิตอยู่่�ภายใต้้โดมนี้้�อีีก เป็็นการแสดงออกซึ่่�ง ๕ พฤศจิกายน 37 ธรรมศาสตร์สามัคคี

สามััคคีีธรรมอัันล้ำำ�เลิิศ และก็็ด้้วยสิ่่�งนี้้�สิ่่�งเดีียวมิิใช่่หรือื ที่�่พาเราฟัันฝ่่าอุุปสรรคและ ภยัันตรายทั้้�งหลายมาได้้ ด้้วยเหตุุนี้้�เราจึึงได้้จััดงานเฉลิิมวัันที่่� ๕ พฤศจิิกายนของ ทุุก ๆ ปีี โดยให้้ชื่่�อว่่า “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามััคคีี” เพื่่�อเป็็นการแสดงออกซึ่่�งความ สามัคั คีีอัันแน่่นแฟ้้นของพวกเราทั้้�งอดีีต ปัจั จุบุ ััน อนาคต บััดนี้้�วัันที่�่ ๕ พฤศจิิกายน ได้้เวีียนมาบรรจบอีีกครั้้ง� หนึ่่�ง ซึ่่�งหวัังว่่าอย่่างน้้อย คงจะเป็็นสิ่่�งที่่�ช่่วยกระตุ้้�นเตืือนความทรงจำำ�ของพวกเราให้้ดื่่�มด่ำำ�และแจ่่มกระจ่่าง ในพลัังของความสามัคั คีี เพื่่อ� จัักได้้ช่ว่ ยกัันมอบและพลีีความรักั มั่่น� ให้แ้ ก่่ศัักดิ์์�ศรีขี อง ชาวโดมอีีกต่่อไป และช่ว่ ยกัันรักั ษาความสามัคั คีีนี้้�ให้้คงแจ่่มจำำ�รัสั จีีรังั อยู่่�ในจิิตสํํานึึก ของชาวธรรมศาสตร์ท์ ุกุ คนชั่่ว� นิิจนิิรันั ดร์์ เนื่่�องในโอกาส “วัันธรรมศาสตร์ส์ ามัคั คีี ๒๔๙๘” ใคร่จ่ ะได้้มอบคำำ�ขวััญไว้้ต่่อ เพื่่�อนนัักศึึกษา และเชื่�่อว่่าคงไม่่มีีคำำ�ขวััญใดจะทรงค่่าและทรงพลัังยิ่่�งไปกว่่านั้้�น คืือ นักั ศึึกษาจงสามัคั คีี!!! 38 วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี



ดูนู ักั ศึึกษา ม.ธ.ก. ด้้วยแว่่นขาว กุหุ ลาบ สายประดิิษฐ์์ พิิมพ์์ครั้้ง� แรกในวารสาร ธรรมจัักร รายสองเดืือน ของสโมสรนัักศึึกษา มหาวิิทยาลััยวิิชาธรรมศาสตร์แ์ ละ การเมืือง เมื่่�อวัันที่�่ ๑๑ ตุุลาคม ๒๔๙๕ จากหนัังสืือ มนุุษย์์ไม่่ได้้กิินแกลบ (กรุุงเทพฯ: คณะกรรมการอำำ�นวยการ จััดงาน ๑๐๐ ปีี ศรีบี ููรพา [กุุหลาบ สายประดิิษฐ์์], ๒๕๔๘) ของนาย กุุหลาบ สายประดิิษฐ์์ โดยมีีนาย สุชุ าติิ สวััสดิ์์�ศรีี เป็น็ บรรณาธิกิ าร.

ในระหว่่าง ๔-๕ ปีีมานี้้� มหาวิิทยาลััยและนัักศึึกษาของมหาวิิทยาลััยนี้้� ได้้เผชิญิ กัับมรสุมุ การเมืืองอย่า่ งหนัักและไม่ข่ าดสาย จนใคร ๆ ก็็คิิดว่่ามหาวิิทยาลััย และนัักศึึกษาของมหาวิิทยาลััยนี้้� เห็็นจะไปไม่่รอด เห็็นจะต้้องอัับปางเสีียในวาระนี้้� เปนแน่่ แต่่เมื่่อ� เวลาได้้ผ่่านไปแล้้วถึึง ๕ ปีี มหาวิิทยาลััยนี้้�ก็็หาได้้อัับปางไม่่ และจิิตใจ ของนัักศึึกษามหาวิิทยาลััยนี้้�ก็็หาได้้ล่่มจมไปไม่่ ถึึงแม้้ว่่ามรสุมุ การเมืืองจะได้้พััดพา ชื่อ่� “การเมือื ง” หลุดุ จากนามเดิิม คงเหลืือแต่่นามมหาวิิทยาลััย “ธรรมศาสตร์”์ ก็็ดีี แต่่ วิิญญาณของมหาวิิทยาลััยวิิชาธรรมศาสตร์แ์ ละการเมือื งก็็ยังั ฝังั อยู่่�ในใจของนัักศึึกษา มหาวิิทยาลััยนี้้�อย่่างมั่่�นคง วิิญญาณที่�่ไม่่ยึึดเกาะอยู่่�กัับความเก่่าแก่่หงำ�ำ เหงอะอััน ฝืืนธรรมชาติิและความเปนจริงิ หากเปนวิิญญาณที่�่แสวงหาและมีีแต่่จะพััฒนาไปสู่่� ความจรัสั จรููญอัันปราศจากขอบเขตเท่่านั้้�น ว่่ากัันตามจริงิ แล้้ว แม้แ้ ต่่นามเดิิมของมหาวิิทยาลััย กฎหมายก็็หาลบเสีียได้้ไม่่ ที่่�หน้้าปกของหนัังสืือพิิมพ์์ “ธรรมจัักร” นี้้�เองก็็ยัังพิิมพ์์ไว้้ว่่า “วารสารรายสองเดืือน สโมสร ม.ธ.ก.” ซึ่่�งพิมิ พ์ท์ ี่�่โรงพิมิ พ์์ “ม.ธ.ก.” เมื่่อ� นัักศึึกษาจััดให้ม้ ีกี ารอภิิปรายปััญหา เรื่่อ� งรีไี ทร์์ นัักศึึกษาก็็ตั้้�งชื่อ�่ ปัญั หาว่่า “ม.ธ.ก. ควรมีรี ีไี ทร์ห์ รือื ไม่”่ ในที่่�ทั่่�ว ๆ ไป จะเปน การพููดหรือื ในการเขีียนก็็ดีี เมื่่�อนัักศึึกษาจะเรียี กตััวเอง นัักศึึกษาก็็จะเรียี กตััวเขาว่่า นัักศึึกษาแห่่ง ม.ธ.ก. เขาไม่่เรียี กชื่่�อเขาตามกฎหมายที่�่อุุบััติิขึ้้�นจากมรสุุมการเมืือง จงดููเถิิด แม้้แต่่นามซึ่่�งเปนเรื่่อ� งแบบและมิิใช่่แก่่นสาร นัักศึึกษาก็็ยัังรักั ยัังหวงแหน ของเขา และกฎหมายก็็ไม่่สามารถจะลบหรือื เปลี่่�ยนแปลงได้้ แล้้วใครเล่่าจะทำำ�ตััว ดูนักศึกษา ม.ธ.ก. ดว้ ยแว่นขาว 41

รปู นายกหุ ลาบ สายประดิษฐ์ ทีบ่ า้ นศรีบรู พา 42 วันธรรมศาสตร์สามคั คี

เปนคนตาบอดหรือื เปนตััวตลกจนถึึงจะคิิดหรือื เชื่อ่� ไปว่่า “กฎหมายหรือื การใช้อ้ ำำ�นาจ คุกุ คามบีบี คั้้�นใด ๆ ก็็ดีี จะเปลี่่�ยนแปลงวิิญญาณของ ม.ธ.ก. และนัักศึึกษา ม.ธ.ก. ได้้” ความจริงิ ซึ่่�งปรากฏหลัักฐานชััดแจ้้งอยู่่�นี้้� ย่่อมแสดงอยู่่�ว่่า “การเมืือง” จะ ลบล้้างทำำ�ลาย “การเมืือง” หาได้้ไม่่ กฎหมายและกฤษฎีีกาจะทำำ�ลายเจตจำำ�นงของ คนส่่วนมากหาได้้ไม่่ กฎหมายและกฤษฎีีกาจะเหนี่่�ยวรั้้ง� บัังคัับจิิตใจที่�่อยู่่�ในกระแส แห่่งพััฒนาการอัันเข้้มข้้นหาได้้ไม่่ และจะบัังคัับไม่่ได้้อย่่างเด็็ดขาด ผู้้ใ� ดคิิดว่่าจะ เปลี่่�ยนแปลงบัังคัับจิิตใจอัันมั่่�นคงของคนส่่วนมากได้้ด้้วยเพีียงแต่่ประกาศกฎหมาย หรือื กฤษฎีีกาออกมา หรือื ด้้วยการใช้้อำำ�นาจคุุกคามบีีบคั้้�นแล้้ว ผู้้�นั้้�นกำำ�ลัังอยู่่�ใน ความเพ้อ้ ฝันั และอยู่่�ห่า่ งเหินิ กัับความเปนจริงิ อย่า่ งลิิบลัับ ความชอกช้ำ�ำ และความระทมขมขื่่�นที่่�นัักศึึกษา ม.ธ.ก. ได้้เผชิิญมาครั้้ง� แล้้ว- ครั้้ง� เล่่าในระหว่่างปีีเหล่่านี้้� จะเนื่่�องด้้วยความเดืือดร้อ้ นที่่�มหาวิิทยาลััยถููกยึึดครอง จนถึึงนัักศึึกษาต้้องระเหเร่ร่ ่อ่ นไปหาที่่�เรียี นนอกมหาวิิทยาลััยอยู่่�พักั หนึ่่�ง และทุกุ วัันนี้้� ก็็ยัังได้้รับั ความอึึดอััดใจในเรื่่อ� งสถานที่�่อยู่่� จะเนื่่�องด้้วยความอยุุติิธรรมที่�่นัักศึึกษา ได้้รับั จากทางราชการและในการใช้ว้ ิิชาชีพี จะเนื่่�องด้้วยความกระเทืือนใจที่�่ได้้มีขี ่า่ วว่่า ทางรัฐั บาลจะแปลงมหาวิิทยาลััยให้้เปนโรงแรมบ้้าง ให้เ้ ปนโรงทหารบ้้าง จะเนื่่�องด้้วย ความบีีบคั้้�นในการใช้้สิิทธิขิ องนัักศึึกษา จนถึึงนัักศึึกษาจำำ�นวนหนึ่่�งได้้รับั การลงโทษ อย่า่ งหนััก ซึ่่�งนัักศึึกษาเห็น็ ว่่าเปนการใช้อ้ ำำ�นาจลงโทษที่�่ไม่ช่ อบธรรมและไม่ช่ อบด้้วย กฎหมาย และจะเนื่่�องด้้วยเหตุุอื่่�น ๆ อีีกก็็ตาม เราจะว่่าปีีเหล่่านี้้�เปนปีีแห่่งความมืืด มิดิ เปนปีีแห่ง่ ความวิิบัตั ิิย่อ่ ยยับั ของนัักศึึกษา ม.ธ.ก. เสีียทีีเดีียวหาได้้ไม่่ เพราะเหตุใุ ดเล่่า? ก็็เพราะเหตุุว่่า ในระหว่่างปีีแห่่งความขมขื่่�นเหล่่านั้้�น นัักศึึกษาไม่่ได้้รับั แต่่ “ส่่วนเสีีย” อย่า่ งเดีียว มีี “ส่่วนได้้” ที่�่มีคี ุณุ ค่่าไม่น่ ้้อย รวมอยู่่�ในระหว่่างเวลาอัันมีที ุกุ ข์์ ระทมนั้้�นด้้วย ในประการแรก ความเข้า้ ใจและความเห็็นใจที่�่ประชาชนและวงการต่่าง ๆ มีตี ่่อนัักศึึกษา ม.ธ.ก. ได้้ขยายเพิ่่ม� พูนู ขึ้้�นเปนลำำ�ดัับ จนกระทั่่�งว่่า เมื่่�อนัักศึึกษาได้้รับั ความเจ็็บปวด บุุคคลภายนอกก็็รู้้�สึึกว่่า ได้้รับั ความเจ็็บปวดนั้้�นด้้วยไม่ม่ ากก็็น้้อย เมื่่อ� ความเจ็็บปวดนั้้�นได้้รับั การเยีียวยา บุุคคลภายนอกก็็พลอยมีีมุุทิิตาจิิตด้้วย นี่่�เปน “ส่่วนได้้” ที่�่สำำ�คััญอัันหนึ่่�ง ความบีบี คั้้�นนานาประการที่่�นัักศึึกษาได้้ผจญมาไม่ข่ าดสายนั้้�น แทนที่่�จะผลััก นัักศึึกษาให้้ถอยหลัังกรููด ๆ ไป แทนที่่�จะตีีความเปนกลุ่่�มก้้อนของนัักศึึกษาให้้แตก กระเจิิงไป ดัังที่�่อาจมีผี ู้้�หวัังว่่าจะเปนได้้นั้้�น กลัับทำำ�ให้น้ ัักศึึกษาได้้รวมกัันเปนกลุ่่�มก้้อน ดูนกั ศึกษา ม.ธ.ก. ดว้ ยแวน่ ขาว 43

หนาแน่่นยิ่่ง� กว่่าเดิิม แม้ว้ ่่าในบางครั้้ง� บางคราวจะได้้รับั ความบีีบคั้้�นคุกุ คามอย่า่ งหนััก ดัังในกรณีีการลงทััณฑ์์แก่่นัักศึึกษาผู้้�รักั สัันติิ ก็็หาทำำ�ให้้นัักศึึกษาสยบซบเศีียรไม่่ เขาทั้้�งหลายกลัับสะบััดศีีรษะเชิิดหน้้าขึ้้�น แล้้วก้้าวต่่อไปในวิิถีีแห่่งการต่่อสู้้�เพื่่�อสัันติิ ความบีบี คั้้�นไม่ไ่ ด้้ทำำ�และไม่อ่ าจทำำ�ให้จ้ ิิตใจที่่�ยึึดมั่่น� ในสััจจะอ่่อนเปีียกละลาย ตรงกััน- ข้้าม ยิ่่�งเผชิิญก็็ยิ่่�งเกาะเกี่่�ยวกลมเกลีียวกัันหนัักแน่่นยิ่่�งขึ้้�น พยานข้้อนี้้�เห็็นจะได้้จาก การรวมกำำ�ลัังอย่่างเปนปึึกแผ่่นแน่่นหนาของนัักศึึกษาแห่่งมหาวิิทยาลััยนี้้� เมื่่�อวัันที่่� ๑๑ ตุุลาคม ปีีกลาย ในการเรียี กร้อ้ งคืืนมหาวิิทยาลััยของเขา ด้้วยเจตจำำ�นงอััน เด็็ดเดี่่�ยวที่�่จะเอาคืืนมาให้้ได้้ และเขาก็็ได้้มหาวิิทยาลััยของเขาคืืนมา แม้้ว่่าการ เรียี กร้อ้ งคืืนสถานที่่�ของมหาวิิทยาลััยทั้้�งหมดยัังไม่่สุุดสิ้้�นก็็ดีี แต่่เมื่่�อความสามััคคีี ของเขาเปนความสามััคคีีอัันเหนีียวแน่่น และเมื่่�อกำำ�ลัังแห่่งความสามััคคีีนั้้�น ได้้ถููก ใช้เ้ พื่่อ� เป้้าหมายที่�่ชอบธรรม ทั้้�งได้้รับั ความสนัับสนุนุ เห็น็ อกเห็็นใจจากประชาชนแล้้ว เขาก็็จะต้้องได้้สิ่่�งที่่�เขาควรจะได้้ทั้้�งหมด ไม่เ่ ปนที่�่น่่าสงสััยเลย เมื่่อ� นัักศึึกษาได้้มีวี ัันที่�่ ๑๑ ตุุลาคม เปนวัันที่�่ระลึึกวัันหนึ่่�งของเขาฉะนี้้� เขาก็็คงจะไม่่แลดููความยากลำำ�บาก ที่่�เขาได้้รับั มาตลอดเวลา ๔-๕ ปีีที่่�แล้้วว่่า เปนระยะแห่่งความมืืดมิิดเสีียทีีเดีียว ว่่ากัันตามจริงิ การที่�่เขาได้้วัันที่�่ ๑๑ ตุลุ าคม ไว้้ในประวััติิชีวี ิิตของมหาวิิทยาลััย ม.ธ.ก. นั้้�น เขามิไิ ด้้ชำ�ำ ระราคาที่�่สูงู ไปกว่่าคุณุ ค่่าของวัันนั้้�นเลย ราคาที่่�เขาได้้ชำ�ำ ระนั้้�นเปนแต่่ ของเล็็กน้้อย เมื่่อ� เปรียี บเทีียบกัับคุณุ ค่่าใหญ่ห่ ลวงที่�่บรรจุอุ ยู่่�ในวัันที่่�ระลึึก ๑๑ ตุลุ าคม เพราะฉะนั้้�น เมื่่อ� นัักศึึกษา ม.ธ.ก. ฉลองวัันที่�่ ๑๑ ตุลุ าคม ของเขา เขาก็็ไม่ม่ ีนี ้ำำ�ตาแห่่ง ความระทมขมขื่่น� ในอดีีตที่�่จะเช็ด็ อีีกต่่อไปแล้้ว ใครเล่่าเปนผู้้�ประทานวัันที่่� ๑๑ ตุลุ าคม ให้้แก่่นัักศึึกษา ม.ธ.ก. พรหมลิิขิติ หรือื ? พระสยามเทวาธิริ าชหรือื ? เคยมีีความเข้้าใจ และมีีเสีียงกล่่าวหากัันอยู่่�เสมอว่่า นัักศึึกษาเปนเหยื่่�อเปน เครื่่อ� งมืือทางการเมืืองคนนั้้�นคนนี้้� ฝ่่ายนั้้�นฝ่่ายนี้้� แล้้วก็็มีีความเข้้าใจต่่อไปว่่า การ- กระทำำ�ของนัักศึึกษาอย่่างนั้้�นอย่่างนี้้�ได้้รับั การยุุยงจากอาจารย์์คนนั้้�นคนนี้้� ได้้รับั การยุุยงจากพวกนั้้�นพวกนี้้� ความเข้้าใจเช่่นนี้้�มัักจะมาจากพวกผู้้�ปกครอง ที่�่กำำ�ลัังดื่่�ม มธุุรสแห่ง่ อำำ�นาจอย่า่ งซาบซ่า่ น ใช้ช้ ีวี ิิตอยู่่�ในความบัันเทิิงที่�่ได้้รับั บำ�ำ เรอจากกลุ่่�มบุุคคล ที่�่คิิดแต่่จะเอาตััวรอด และแสวงหาความสำำ�ราญไปวัันหนึ่่�ง ๆ และมีีความเคยชิินอยู่่� แต่่ในกระบวนความคิิดเห็็นของพวกนัักเล่่นการเมือื งที่่�คบหาเสวนากัันอยู่่�ในวงของตััว ทั้้�งห่า่ งเหิินจากพวกนัักศึึกษา ความเข้า้ ใจเช่น่ นี้้�เปนความเข้า้ ใจที่�่ผิิดจากความเปนจริงิ สิ้้�นเชิิง เมื่่�อมีีความเข้้าใจผิิดในขั้้�นมููลฐานเสีียแล้้ว ความเข้้าใจและความคิิดที่�่มีีต่่อ 44 วันธรรมศาสตร์สามัคคี

“นักศึกษา ม.ธ.ก. มิใชเ่ ปน เคร่ื องมือหรือสินค้าที่จะ นำ�ำ ออ ก ข า ย ใ นตล า ด การเมืือง และที่่�ใคร ๆ จะเข้้า ถืื อ ก ร ร ม สิิ ท ธิ์์� ไ ด้้ด้้ว ย ก า ร ประมููลราคา หากว่่าพวกที่่� ถืืออำ�ำ นาจอยู่่�ในมืือเคยชิิน มากัับการประมููลซื้้�อสิินค้้า ในตลาดการเมืือง ก็็ไม่่เปน การชอบธรรมเลยที่่�ท่่านจะ นำ�ำ เอาความสัันนิิษฐานอย่่าง มัักง่า่ ยและต่ำำ��ช้้าเช่่นนั้้น� มาใช้้ ”แก่น่ ักั ศึกึ ษา ม.ธ.ก. ดนู ักศึกษา ม.ธ.ก. ด้วยแวน่ ขาว 45

นัักศึึกษาในประการอื่่�น ๆ ก็็ย่่อมจะพลอยคลาดเคลื่่�อนและผิิดพลาดไปหมด ผลที่่� ตามมา และเปนผลที่่�ไม่่อาจหลีีกเลี่่�ยงได้้ก็็คืือ ความยุ่่�งยากที่่�ฝ่่ายปกครองและ นัักศึึกษาต้้องเผชิญิ อยู่่�ในเวลานี้้� หากว่่านัักศึึกษา ม.ธ.ก. เปนเครื่่อ� งมือื ของนัักการเมือื งคนใดฝ่า่ ยใด และกระทำำ� การใด ๆ แต่่โดยอาศััยคำำ�ยุุยงเสี้้�ยมสอนจากทางหนึ่่�งทางใดแล้้ว ก็็คงเปนการง่่ายที่่� ใคร ๆ จะมาประมููลนัักศึึกษาที่�่สัักแต่่ว่่าเปนเครื่่อ� งมืือของคนหนึ่่�งฝ่่ายหนึ่่�งไปเปน เครื่่อ� งมืือของอีีกคนหนึ่่�งฝ่่ายหนึ่่�งได้้ และก็็เปนการง่่ายเช่่นเดีียวกัันที่่�ใคร ๆ จะยุุยง ให้้เขาเปลี่่�ยนแปลงความคิิดความอ่่านของเขา ดัังที่่�เราได้้เห็็นการสัับปลัับกลัับกลอก อย่่างดกดื่่�นที่่�เปนอยู่่�ในวงของพวกนัักเล่่นการเมืือง ที่่�แสวงหาแต่่ลาภยศและ ผลประโยชน์์ส่่วนตััวไปวัันหนึ่่�ง ๆ แต่่เราย่่อมเห็็นได้้ว่่า นัักศึึกษา ม.ธ.ก. มิิใช่่เปน เครื่่อ� งมือื หรือื สิินค้้าที่่�จะนำำ�ออกขายในตลาดการเมือื ง และที่�่ใคร ๆ จะเข้า้ ถืือกรรมสิิทธิ์์� ได้้ด้้วยการประมูลู ราคา หากว่่าพวกที่่�ถืืออำำ�นาจอยู่่�ในมือื เคยชินิ มากัับการประมููลซื้อ�้ สิินค้้าในตลาดการเมืือง ก็็ไม่่เปนการชอบธรรมเลยที่่�ท่่านจะนำำ�เอาความสัันนิิษฐาน อย่า่ งมักั ง่า่ ยและต่ำำ�ช้า้ เช่น่ นั้้�นมาใช้แ้ ก่่นัักศึึกษา ม.ธ.ก. การที่�่กล่่าวหาว่่าการกระทำำ�ใด ๆ ของนัักศึึกษาแห่่งมหาวิิทยาลััยนี้้�มาจากการ ยุุยงปลุุกปั่�่นจากทางใดทางหนึ่่�งนั้้�น ก็็คืือ การดููหมิ่่�นว่่านัักศึึกษาของมหาวิิทยาลััย แห่่งนี้้� เปนเหมืือนเด็็กอมมืือ และเปนผู้้�ที่่�ปราศจากความเคารพตััวเอง แต่่นัักศึึกษา ก็็ไม่่จำำ�เปนต้้องตอบการดููหมิ่่�นนี้้�ด้้วยประการใด ๆ เลย นอกจากจะให้้พฤตติิการณ์์ ของเขาเองได้้อธิบิ ายว่่าเขามิิใช่่เด็็กอมมืือ และมิิใช่่ผู้้�ที่่�ปราศจากความเคารพตนเอง พฤตติิการณ์์ของเขาย่่อมอธิิบายความข้้อนี้้�ได้้ชััดเจนเหลืือเกิินแล้้ว ถ้้าเขาเปน เด็็กอมมือื และเปนผู้้�ที่�่ปราศจากความเคารพตนเองแล้้ว เขาย่อ่ มไม่อ่ าจเปนดัังที่�่เขา เปนอยู่่� มรสุุมการเมืืองที่�่กระโชกเข้้าใส่่อย่่างทารุุณนั้้�น ย่่อมนำำ�เขาไปสู่่�ความอัับปาง เสีียนานแล้้ว นี่่�เปนข้อ้ พิสิ ูจู น์์ที่่�เห็น็ ได้้ง่า่ ย ๆ ว่่า นัักศึึกษามิใิ ช่เ่ ครื่่อ� งมือื ของใคร นัักศึึกษามิไิ ด้้ กระทำำ�การต่่าง ๆ ภายใต้้การยุยุ งของใคร นี่่�เปนข้อ้ พิสิ ูจู นว่่า นัักศึึกษาเปนตััวของเขา เอง นัักศึึกษากระทำำ�การต่่าง ๆ ภายใต้้การแนะนำำ�ของมโนธรรมสำำ�นึึกของเขาเอง หากว่่าพวกผู้้�ปกครองประเทศบางคน ไม่่ทราบความจริงิ ที่�่อาจเห็็นได้้ง่่าย ๆ เช่่นนี้้� ก็็เพราะว่่าเขาไม่่มีีนััยน์์ตาสำำ�หรับั ที่�่จะมองดููความจริงิ และไม่่มีีจิิตใจที่่�จะ ต้้อนรับั ความจริงิ เขามีแี ต่่อุปุ าทานและความเชื่อ่� ที่�่กอปรด้้วยอคติิ ความยุ่่�งยากที่�่มีอี ยู่่� ไม่่ขาดสายในมหาวิิทยาลััย ม.ธ.ก. ที่�่เปนมาและเปนอยู่่�ทุุกวัันนี้้� มาจากบุุคคลที่�่มีี 46 วนั ธรรมศาสตรส์ ามัคคี

ความคิิดแบบนี้้� ความเคลื่่�อนไหวของนัักศึึกษาเปนแต่่การป้้องกัันความถููกต้้อง ชอบธรรม ความทััศนะที่่�ตั้้�งอยู่่�บนความเปนจริงิ และในกรอบแห่่งธรรมนิิยมของ ชาวมหาวิิทยาลััยทั่่�วโลกเท่่านั้้�น แท้้จริงิ เหตุทุ ี่่�ทำำ�ให้้นัักศึึกษา ม.ธ.ก. มีลี ัักษณะนิิสััย มีคี วามคิิดจิิตใจดัังที่่�เขาได้้ มีีอยู่่�นั้้�นก็็เปนเหตุุที่�่เห็็นได้้ไม่่ยาก ผู้้�ที่�่ต้้องการจะดูกู ็็ย่่อมที่�่จะมองเห็็นได้้ ผู้้�ที่�่ต้้องการ จะรู้้�ความคิิดจิิตใจของนัักศึึกษา ม.ธ.ก. จะต้้องศึึกษาว่่ามหาวิิทยาลััยนี้้�ประกอบด้้วย ธาตุุอะไรบ้้าง และแตกต่่างจากมหาวิิทยาลััยอื่่�นอย่่างไรบ้้าง อย่่างไรก็็ดีี สิ่่�งต่่าง ๆ ที่่�เปนส่่วนสาระสำำ�คััญในการหล่่อหลอมความคิิดจิิตใจของนัักศึึกษา ม.ธ.ก. ก็็เปน ที่่�เปิดิ เผยอยู่่�แล้้ว ในข้อ้ แรกก็็คืือ ความมุ่่�งหมายในการก่่อตั้้�งมหาวิิทยาลััยนี้้� ซึ่่�งมาจาก ความริเิ ริ่่ม� ของผู้้�ประศาสน์์การ มีีอยู่่�ว่่าจะจััดให้้มหาวิิทยาลััยนี้้�ได้้สอนวิิชาการใหม่่ ๆ ที่่�จะผดุุงรากฐานของระบอบใหม่่ และส่่งเสริมิ ความคลี่่�คลายของระบอบใหม่่ไปสู่่� วิิวััฒนาการขั้้�นสููงต่่อไป เช่่น สอนวิิชาการเมืือง และวิิชาเศรษฐศาสตร์์ ซึ่่�งเปนวิิชา ที่�่ยัังไม่่เคยสอนกัันมาก่่อนในเมืืองไทย และมุ่่�งหมายให้้มหาวิิทยาลััยนี้้�เปนตลาดวิิชา ที่่�กว้้างขวางที่�่สุดุ เท่่าที่่�จะทำำ�ได้้ เพื่่อ� สำำ�เร็จ็ ความมุ่่�งหมายข้อ้ นี้้� มหาวิิทยาลััยจึึงเปิดิ ทาง ให้้ผู้้�ที่�่มีีทรัพั ย์์น้้อย และไม่่อาจละงานอาชีีพหรือื ภูมู ิิลำำ�เนาในต่่างจัังหวััด ได้้มีีโอกาส รับั การศึึกษาในมหาวิิทยาลััยนี้้� โดยกำำ�หนดเก็็บค่่าเล่่าเรียี นในอััตราต่ำำ� โดยการ จััดพิมิ พ์ค์ ำำ�สอนขึ้้�นจำำ�หน่่ายแก่่นัักศึึกษาในราคาถูกู และโดยวิิธีกี ารอื่่�น ๆ อีีก ด้้วยความมุ่่�งหมายและโอกาสที่�่เปิิดกว้้างขวางเช่่นนี้้� นัักศึึกษาของมหา- วิิทยาลััยนี้้� จึึงมิไิ ด้้ประกอบล้้วนแล้้วไปด้้วยเหล่่า “กุลุ บุุตรกุลุ ธิดิ า” ผู้้�มาจากสกุลุ ของ ชนชั้้น� สูงู และชนชั้้น� ที่่�มั่่ง� คั่่�ง ดัังที่�่เคยเปนมาในรููปแบบการศึึกษาผูกู ขาดอย่า่ งเคร่ง่ ครัดั ของระบอบเก่่า การก่่อตั้้�งมหาวิิทยาลััยวิิชาธรรมศาสตร์แ์ ละการเมือื งขึ้้�นนั้้�น อาจกล่่าว ได้้ว่่าเปนการเปิิดยุุคใหม่่ของการศึึกษาวิิชาชั้้น� สูงู และวิิชาการใหม่ ่ ๆ ให้แ้ พร่ห่ ลายไป ในหมู่่�ประชาชน ดัังนั้้�น นัักศึึกษา ม.ธ.ก. จึึงมิิได้้ประกอบล้้วนแล้้วไปด้้วยกุุลบุุตร กุลุ ธิดิ า หากประกอบด้้วยบุุตรชายหญิงิ ที่�่มาจากชนชั้้น� ต่่าง ๆ มาจากชนชั้้น� ที่�่ค่่อนข้า้ ง ยากจนและชนชั้้�นกลาง มาจากชนบทและโรงงาน มาจากเสมีียนพนัักงานและพวก ลููกจ้้าง มาจากบุุคคลที่�่ต้้องหาเลี้้�ยงครอบครัวั และที่่�ต้้องพึ่่�งตนเองในการศึึกษา เล่่าเรียี น นัักศึึกษา ม.ธ.ก. ส่่วนมากมิิใช่่พวกที่�่เกิิดมาพร้อ้ มด้้วยช้้อนเงิินช้้อนทองอยู่่� ในปาก เขาเหล่่านั้้�นได้้เคยเห็น็ ชีวี ิิตที่่�ลำำ�บากยากจนมาแล้้ว ทั้้�งตััวเขาเองและครอบครัวั ของเขาก็็อาจได้้เคยลิ้้�มรสความระกำำ�ลำำ�บากของชีวี ิิตมาแล้้วด้้วยตนเอง อาศััยพื้้�นเพ และธาตุใุ หม่ ่ ๆ ของมหาวิิทยาลััยนี้้� อาศััยวิิชาใหม่ ่ ๆ และระเบีียบการของมหาวิิทยาลััย ดนู ักศึกษา ม.ธ.ก. ดว้ ยแว่นขาว 47

“อาศัยพื้นเพและธาตใุ หม่ ๆ ของ มหาวทิ ยาลยั น้ี อาศยั วชิ าใหม่ ๆ และระเบยี บการของมหาวทิ ยาลยั ที่ให้ความอิสสระแกน่ ักศึกษา และท่ีโน้มน้อมไปในทางกา้ วหน้า เชน่ นี้แหละท่ีท�ำให้ทรรศนะของ นักศึกษา ม.ธ.ก. มีตอ่ ชีวิต ต่อ ประชาคม และต่อโลก แตกตา่ ง ไปจากทรรศนะของนักศึกษา ช้ั นสูงในอดีต เปนทรรศนะท่ี ออกจะแปลกใหม่ และท่ีชนช้ั น ”ปกครองไมค่ ุ้นเคยมาแต่ก่อน 48 วันธรรมศาสตรส์ ามคั คี