ไทยต้น

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๙๓ ตวั อยา งการกรอกแบบรายการ ๑. การกรอกแบบรายการ สาํ หรบั สงธนาณัติ

๙๔ หนังสอื เรียนสาระความรูพน้ื ฐาน ๒. การกรอกแบบรายการหนงั สอื มอบอาํ นาจ

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน >> ๙๕ ๓. การกรอกแบบหนังสอื สัญญาเชาทด่ี นิ

๙๖ หนังสือเรียนสาระความรพู ้ืนฐาน ขอแนะนําในการกรอกแบบรายการ ควรระมดั ระวังในเร่ืองตอ ไปนี้ ๑. กรอกดว ยความเขา ใจ กอ นจะกรอกตอ งอา นขอ ความใหถ ถี่ ว น และควรสอบถาม ถามีขอ ความที่ยงั ไมเขา ใจ ๒. กรอกขอความที่เปนจริง ไมกรอกขอความที่เปนเท็จ เพราะอาจมีผลเสียหาย ตอ ตวั ผกู รอกในภายหลงั ๓. กรอกใหครบถวน ชองวางที่ไมไดกรอกขอความตองขีดเสนใตใหเต็มชอง ไม เวนท่วี างไวเ พราะอาจมผี ูมากรอกขอ ความเพม่ิ เติมไดภ ายหลัง ๔. กรอกขอ ความดว ยตนเอง ไมค วรใหผ อู นื่ กรอกแบบรายการแทน ยกเวน ในกรณี ที่จําเปน อยา งยิ่ง เชน ไมอ ยูในสภาพที่จะเขียนหนังสอื ได ถาใหผูอนื่ กรอกขอ ความในแบบ รายการตอ งอา นขอความนน้ั กอนเพ่อื ความแนใ จวา ถกู ตอง ๕. ตรวจทานทกุ คร้ัง เม่ือกรอกแบบรายการหรอื ลงนามในเอกสาร 

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน>> ๙๗ กิจกรรม บทที่ ๔ การเขยี น ๑. ใหผ เู รยี นเรยี บเรยี งขอ ความตอ ไปนใี้ หถ กู ตอ งมคี วามหมายทส่ี มบรู ณ พรอ มระบุ เหตผุ ล ๑.๑ การชําเราจาํ เปน ตอ งหาที่เหมาะๆ ใตต น ไมย ่ิงดี ๑.๒ ฉันไปตลาดเพ่อื ซอื้ ปลาหางมาทําแกงสม ๑.๓ เพ่ือนจะไปเท่ียวจงั หวดั จนั ทรบุรี ๒. ใหผ เู รยี นเขยี นแผนภาพความคดิ เรอ่ื ง การเขยี น จากเนอ้ื หาวชิ าภาษาไทย ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน พรอมทง้ั ระบวุ า เปน แผนภาพความคิดรปู แบบใด ๓. ใหผูเรียนเขียนเรียงความเร่ืองท่ีตนเองสนใจ จํานวน ๑ เรื่อง โดยใชหลักการ เขียนเรียงความดวย ๔. ใหผูเรียนเขียนจดหมายถึงครู กศน. ที่สอนภาษาไทยเพื่อขอลาปวยเน่ืองจาก เปน ไขห วดั ใหญ ไมส ามารถไปพบกลมุ ตามวนั เวลา และสถานทไ่ี ด พรอ มใสซ องตดิ แสตมป สงทางไปรษณีย เพ่ือใหครู กศน.ใหคะแนนเก็บระหวา งภาคเรียนดว ย ๕. จงบอกคาํ ขวญั ประจาํ จงั หวดั ของทา น ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ๖. ใหผูเรยี นรวบรวมคาํ ขวัญทไ่ี ดพ บ พรอมจดบันทกึ ไวอ ยางนอย ๑๐ คําขวญั ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ๗. จงเขียนคําขวัญชักชวนคนในชุมชนของทานใหชวยกันรักษาความสะอาดของ แหลงนํา้ หรอื สถานทีส่ าธารณะอยางใด อยา งหนงึ่

๙๘ หนังสอื เรียนสาระความรพู นื้ ฐาน เฉลยกจิ กรรม บทที่ ๔ การเขยี น ๑. ใหผ เู รยี นเรยี บเรยี งขอ ความตอ ไปนใ้ี หถ กู ตอ งมคี วามหมายทส่ี มบรู ณ พรอ มระบุ เหตผุ ล ๑.๑ การชาํ เราจําเปนตอ งหาทเ่ี หมาะๆ ใตตน ไมย ่ิงดี เพราะตอ งเวนวรรค คําวาการชํา ๑.๒ ฉันไปตลาดเพื่อซื้อปลาหางมาทําแกงสม เพราะคําวาปลาหางเปนคํา ราชาศพั ท ๑.๓ เพอ่ื นจะไปเที่ยวจงั หวดั จันทบรุ ี เพราะคาํ วาจนั ทรบุรีเขียนผิด ๒. ใหผ เู รยี นเขยี นแผนภาพความคดิ เรอื่ ง การเขยี น จากเนอ้ื หาวชิ าภาษาไทย ระดบั มัธยมศึกษา พรอมทั้งระบุวาเปนแผนภาพความคิดรูปแบบใด หลกั การเขียน ใกนากรใาชรภเขาียษนา แนวคิด รูปแบบ การเกขายี รนครนายคงวาาน หลักกคาวราเมขคยี นดิ แผนภาพ ประโยชน ควกาามรเ ิคขีดยเน็หแนสดง การสร างนิ ัสยรักการเขียน การหใชลภกั ากษาราเใขนยี กนารเขียน และการ ึศกษาคนควา ก ํคาารเข ีขวัยญน กโารตเแขี ยยงน การเขยี น ขาว กโาฆรเษขณียนา การสเขอ่ื ยีสนารเพอื่ การ การเแขลียะนยเอรยี คงวคาวมาม การรูยปอแคบวบาขมอง องคป ระกอบของ จดหมาย โอวาท แกลาะรใกบรสอมกคั แรบงาบนพมิ อพง คป ระกอบ จดหมาย การเรียงความ ของปจดระหเภมทาย สวนสรุป บทความ บกรารรยเขายี ยนใน สว นหนา สวนเน้อื เรือ่ ง แผนภาพความคิดรูปแบบการจดั กลมุ

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน >> ๙๙ บทท่ี ๕ หลักการใชภาษา สาระสาํ คัญ การใชท ักษะทางภาษาในการแสวงหาความรู การระดมความคดิ การประชมุ การ วิเคราะห การประเมิน การเขาใจระดับของภาษา สามารถใชพูดและเขียนไดดี ทําใหเกิด ประโยชนท้ังตอสวนตนและสวนรวม ท้ังยังเปนการอนุรักษขนบธรรมเนียมประเพณี และ วัฒนธรรมไทย ผลการเรยี นรูที่คาดหวงั ผเู รียนสามารถ ๑. อธบิ ายความแตกตา งของคาํ พยางค วลี ประโยค ไดถูกตอ ง ๒. ใชเ ครื่องหมายวรรคตอน อักษรยอ คาํ ราชาศพั ทไ ดถูกตอง ๓. อธบิ ายความแตกตางระหวา งภาษาพูด และภาษาเขยี นได ๔. อธิบายความแตกตา ง ความหมายของสํานวน สุภาษติ คําพังเพย และนําไปใช ในชีวติ ประจําวนั ไดถ ูกตอ ง ขอบขา ยเน้อื หา เรือ่ งท่ี ๑ การใชค าํ ลาและการสรา งคาํ ในภาษาไทย เรอื่ งที่ ๒ การใชเ ครื่องหมายวรรคตอน และอกั ษรยอ เร่อื งท่ี ๓ ชนิดและหนา ทขี่ องประโยค เรอื่ งท่ี ๔ หลักในการสะกดคาํ เรอ่ื งท่ี ๕ คําราชาศพั ท เรอื่ งท่ี ๖ การใชส าํ นวน สภุ าษติ คําพงั เพย เร่ืองที่ ๗ หลักการแตง คําประพนั ธป ระเภทตา ง ๆ เรอื่ งท่ี ๘ การใชภ าษาที่เปน ทางการและไมเ ปน ทางการ

หลกั การใชภ าษา ๑๐๐ หนงั สือเรยี นสาระความรพู น้ื ฐาน เรอ่ื งท่ี ๑ การใชค ําและการสรางคําในภาษาไทย การใชคาํ การส่ือสารดวยการพูดและเขียนจะมีประสิทธิภาพหรือส่ือสารไดดีน้ันตองใชคําให ถกู ตอ ง โดยใชค าํ ทม่ี คี วามหมายชดั เจน ใชค าํ ใหถ กู กบั กาลเทศะและบคุ คล การใชเ ครอ่ื งหมาย การเวน วรรคตอน การสะกดการันตต อ งถกู ตอ ง ซึง่ การใชค ําใหถูกตอ งมหี ลักการดงั นัน้ ๑. ใชคําใหถูกตองเหมาะสมกับประโยคและขอความ การใชคําบวงคําในประโยค หรอื ขอ ความบางครงั้ มกั ใช คาํ ผดิ เชน คาํ วา มวั่ สมุ กบั หมกมนุ บางคนจะใชว า “นกั เรยี น มกั มว่ั สมุ กบั ตาํ ราเรยี นเมอื่ ใกลส อบ” ซงึ่ ไมถ กู ตอ งควรใชค าํ วา หมกมนุ แทนคาํ วา มว่ั สมุ มกั จะใชค าํ วา รโหฐานในความหมายวา ใหญโ ตซงึ่ ความหมายของคาํ นี้ หมายถงึ ทล่ี บั ควร ใชค าํ วา มโหฬารแทน ๕ ๒. ควรใชใหถูกตองตามหลักภาษา เชน มักจะใชหมายกําหนดการแทนคํา บทที่ กําหนดการ ในงานปกติทั่วไปซึ่งคําวา หมายกําหนดการ จะใชกับงานพระราชพิธี กาํ หนดการ จะใชกบั งานทัว่ ไป เปน ตน ๓. ควรแบง วรรคตอนของคาํ ไทยใหถ กู ตอ ง เพราะหากแบง ตอนผดิ กจ็ ะทาํ ใหค วาม หมายผิดไปได เชน คนกนิ กลว ย แขกรอนจนตาเหลือก ควรเขียน กลวยแขก ใหติดกนั ยานี้กนิ แลวแข็ง แรงไมม ี โรคภัยเบียดเบยี น ควรเขียน แข็งแรงใหติดกนั ๔. ใชลกั ษณะนามใหถูกตอง ลกั ษณะนามเปน ลักษณะพเิ ศษของภาษาไทย ควรใช ใหถ กู ตอ งโดยเฉพาะลกั ษณะนามบางคาํ ทไ่ี มม โี อกาสใชบ อ ยอาจจะจาํ ไมไ ด เชน “ชา ง” ซง่ึ ลกั ษณะนามชางเปน เชอื ก ตัวอยา ง ชาง ๒ เชอื ก มกั จะใชผ ดิ เปนชา ง ๒ ตวั หรือชาง ๒ ชาง เปน ตน ๕. ใชค ําใหตรงความหมาย คําไทย คําหนึง่ มีความหมายไดห ลายอยา ง บางคํามี ความหมายโดยตรงบางคํามีความหมายแฝง บางคํามีความหมายโดยนัย และบางคํามี ความหมายใกลเคียงจึงตอ งเลือกใชใ หต รงความหมาย ๕.๑ คําท่ีมีความหมายไดหลายอยาง เชน “ขัน” ถาเปนคํานาม หมายถึง ภาชนะใชต กั นาํ้ เชน ขนั ใบนด้ี แี ท “ขนั ” ถา เปน คาํ กรยิ ากจ็ ะหมายถงึ ทาํ ใหต งึ เสยี งรอ งของ ไกและนก เชน นกเขาขันเพราะจริงๆ “ขนั ” ถา เปน คาํ วิเศษณ หมายถงึ นาหวั เราะ เชน เธอดูนา ขันจรงิ ๆ เปน ตน ๕.๒ ความหมายใกลเ คียง การใชค ําชนิดน้ตี องระมัดระวงั ใหดี เชน มืด มัว ยิม้ แยม เล็ก นอย ใหญ โต ซอม แซม ขบ กดั เปน ตน

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๐๑ ตัวอยา ง มืด หมายถึง ไมส วาง มองไมเหน็ เชน หอ งนีม้ ืดมาก ๕บทท่ี มัว หมายถึง คลมุ มึน หลง เพลิน ห ัลกการใ ชภาษา เชน ลูกๆ มวั แตรอ งราํ ทาํ เพลง มดื มวั เชน วันน้ีอากาศมืดมวั จรงิ ๆ ๖. การใชคําท่ีมีความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัยเราตองศึกษาที่มาของคํา และดูสภาพแวดลอ ม เราจะทราบความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัยของคาํ นนั้ ตวั อยา ง แม หมายถึง หญงิ ท่ีใหก าํ เนดิ แกล ูกเปน ความหมายหลกั แตคําตอ ไปนี้ ไมมีความหมายหลกั เชน แมน าํ้ แมค รวั แมเ หล็ก แมม ด แมเลา แมส อ่ื ฯลฯ เสอื หมายถงึ สตั วช นิดหนง่ึ อยูในปากินเนื้อสัตวเ ปน อาหารมนี สิ ยั ดุราย แตค าํ วา “เสอื ” ตอ ไปนไ้ี มไ ดม คี วามหมายตามความหมายหลกั เชน เสอื ผหู ญงิ เสอื กระดาษ เปน ตน ๗. ใชค าํ ทมี่ ตี วั สะกดการนั ต ใหถ กู ตอ งในการเขยี นเพราะคาํ ทอ่ี อกเสยี งเหมอื นกนั แตเ ขยี นสะกดการนั ตตางกันยอมมคี วามหมายตา งกัน เชน สัน สันต สรร สรรค สนั ทน ท้ังหาคําน้ีเขียนตางกัน ออกเสียงเหมือนกันแตความหมายไมเหมือนกัน คําวา สันต หมายถึง สงบ สรร หมายถึง เลือกสรร สรรค หมายถึง สราง เปน ตน จงึ ตองระมดั ระวงั ในการเขยี นคําใหถกู ตองตามสะกดการันตและตรงความหมายของคํานั้นๆ การเขยี นคาํ การเลอื กใชค าํ ยงั มขี อ ควรระวงั อกี หลายลกั ษณะขอใหผ เู รยี นศกึ ษาและ สงั เกตใหดี เพอื่ จะไดใ ชภาษาในการสื่อสารไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ การสรา งคาํ คําท่ใี ชในภาษาไทยดั้งเดมิ สวนมากจะเปนคาํ พยางคเดียว เชน พี่ นอ ง เดือน ดาว จอบ ไถ หมู หมา กนิ นอน ดี ช่วั สอง สาม เปน ตน เมอื่ โลกววิ ฒั นาการ มี สิ่งแปลกใหมเพม่ิ ขึน้ ภาษาไทยก็จะตองพฒั นาทั้งรปู คําและการเพม่ิ จํานวนคาํ เพ่ือใหม ีคาํ ในการสอื่ สารใหเ พยี งพอกบั การเปลย่ี นแปลงของวัตถสุ ิ่งของและเหตกุ ารณต า ง ๆ ดวยการ สรา งคาํ ยืมคาํ และเปลี่ยนแปลงรปู รา งคาํ ซึง่ จะมรี ายละเอยี ด ดงั นี้ แบบสรา งคํา แบบสรา งคาํ คอื วธิ กี ารนาํ อกั ษรมาประสมเปน คาํ เกดิ ความหมายและเสยี งของแตล ะ พยางค ใน ๑ คํา จะตองมสี วนประกอบ ๓ สวน เปนอยา งนอ ย คือ สระ พยัญชนะ และ วรรณยุกต อยางมากไมเกิน ๕ สวน คือ สระ พยัญชนะ วรรณยกุ ต ตวั สะกด ตวั การันต รูปแบบของคํา คําไทยที่ใชอยูปจจุบันมีทั้งคําที่เปนคําไทยด้ังเดิม คําที่มาจากภาษาตางประเทศ คําศัพทเฉพาะทางวิชาการ คําท่ีใชเฉพาะในการพูด คําชนิดตางๆ เหลาน้ีมีช่ือเรียกตาม ลักษณะและแบบสรางของคาํ เชน คํามลู คาํ ประสม คาํ สมาส คําสนธิ คําพองเสยี ง คาํ พอ งรูป คําเหลา นี้มีลักษณะพิเศษเฉพาะ ผเู รียนจะเขาใจลักษณะแตกตางของคําเหลานี้ ไดจ ากแบบสรา งของคํา

๑๐๒ หนังสือเรยี นสาระความรพู ื้นฐาน ความหมายและแบบสรางของคําชนดิ ตา งๆ คาํ มูล คาํ มูล เปน คาํ เดียวท่ีมิไดป ระสมกับคําอื่น อาจมี ๑ พยางค หรือหลายพยางคก ็ได แตเ มอ่ื แยกพยางคแ ลว แตล ะพยางคไ มม คี วามหมายหรอื มคี วามหมายเปน อยา งอน่ื ไมเ หมอื น เดมิ คาํ ภาษาไทยทีใ่ ชม าแตเ ดิมสว นใหญเ ปนคํามลู ที่มพี ยางคเ ดยี วโดดๆ เชน พอ แม กนิ เดิน ตัวอยา งแบบสรา งของคํามลู คน มี ๑ พยางค คอื คน สิงโต มี ๒ พยางค คือ สิง – โต นาิกา มี ๓ พยางค คอื นา –ิ – กา ทะมดั ทะแมง มี ๔ พยางค คอื ทะ – มดั – ทะ –แมง กระเหยี้ นกระหอื รอื มี ๕ พยางค คอื กระ – เหีย้ น – กระ – หอื – รอื หลกั การใชภ าษา๕บทที่ จากตวั อยา งแบบสรา งของคาํ มลู จะเหน็ วา เมอื่ แยกพยางคจ ากคาํ แลว แตล ะพยางค ไมม คี วามหมายในตัวหรืออาจมคี วามหมายไมครบทกุ พยางค คําเหลา นีจ้ ะมคี วามหมายก็ ตอเมอื่ นาํ ทุกพยางคม ารวมเปนคาํ ลกั ษณะเชน น้ี ถอื วา เปนคําเดียวโดดๆ คาํ ประสม คอื คาํ ท่ีสรา งขึ้นใหมโ ดยนําคํามลู ตั้งแต ๒ คาํ ขน้ึ ไปมาประสมกนั เกดิ เปน คําใหม ข้นึ อกี คําหนงึ่ ๑. เกดิ ความหมายใหม ๒. ความหมายคงเดิม ๓. ความหมายใหก ระชบั ข้ึน ตัวอยางแบบสรา งคําประสม แมยาย เกิดจากคํามูล ๒ คํา คอื แมก บั ยาย ลูกนา้ํ เกดิ จากคํามลู ๒ คํา คือ ลกู กบั น้าํ ภาพยนตรจนี เกดิ จากคํามูล ๒ คาํ คอื ภาพยนตรกับจีน จากตัวอยางแบบสรางคําประสม จะเห็นวาเม่ือแยกคําประสมออกจากกัน จะได คาํ มูลซึง่ แตล ะคาํ มีความหมายในตวั เอง

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน>> ๑๐๓ ชนดิ ของคาํ ประสม การนําคํามาประสมกนั เพ่อื ใหเกิดคําใหมข ้นึ เรียกวา “คาํ ประสม” นั้น มวี ิธีสรา ง คําตามแบบสรางอยู ๕ วธิ ีดวยกนั คอื ๑. คําประสมทเ่ี กดิ จากคาํ มลู ทมี่ ีรปู เสยี ง และความหมายตางกนั เม่ือประสมกัน เกิดเปน ความหมายใหม ไมต รงกับความหมายเดิม เชน แม หมายถงึ หญิงที่ใหกําเนิดลกู ยาย หมายถึง แมข องแม แมกับยาย ไดคาํ ใหม คือ แมยาย หมายถึง แมของเมีย คาํ ประสมชนิดนม้ี ีมากมาย เชน แมครวั ลกู เสือ พอตา มอื ลิง ลกู น้าํ ลกู นอง ปากกา ๒. คําประสมทเี่ กิดจากคํามลู ทีม่ ีรปู เสยี ง และความหมายตา งกัน เมือ่ ประสม กนั แลวเกิดความหมายใหม แตย งั คงรกั ษาความหมายของคําเดมิ แตละคํา เชน หมอ หมายถงึ ผรู ู ผูชํานาญ ผรู ักษาโรค ดู หมายถงึ ใชสายตาเพอ่ื ใหเ ห็น ๕บทท่ี ห ัลกการใ ชภาษา หมอกบั ดู ไดค ําใหม คือ หมอดู หมายถงึ ผทู ํานายโชคชะตาราศี คําประสมชนดิ น้ี เชน หมอความ นักเรียน ชาวนา ของกิน รอนใจ เปน ตน ๓. คําประสมทเ่ี กดิ จากคาํ มลู ท่ีมีรปู เสยี ง ความหมายเหมอื นกนั เม่อื ประสมแลว เกิดความหมายตางจากความหมายเดิมเล็กนอย อาจมีความหมายทางเพ่ิมข้ึนหรือลดลง ก็ได การเขยี นคาํ ประสมแบบน้จี ะใชไ มยมกๆ เตมิ ขางหลงั เชน เร็ว หมายถึง รีบ ดว น เร็วๆ หมายถงึ รีบ ดวนยงิ่ ขนึ้ เปน ความหมายท่ีเพิม่ ขึ้น ดํา หมายถึง สดี ํา ดําๆ หมายถึง ดาํ ไมส นิท เปนความหมายในทางลดลง คาํ ประสมชนดิ นี้ เชน ชา ๆ ซาํ้ ๆ ดีๆ นอ ยๆ ไปๆ มาๆ เปนตน ๔. คําประสมท่ีเกิดจากคํามูลท่ีมีรูปและเสียงตางกัน แตมีความหมายเหมือนกัน เมอ่ื นาํ มาประสมกันแลว ความหมายไมเ ปลย่ี นไปจากเดิม เชน ย้มิ หมายถงึ แสดงใหป รากฏวา ชอบใจ แยม หมายถึง คล่ี เผยอปากแสดงความพอใจ ย้ิม แยม ไดค าํ ใหม คือ ย้มิ แยม หมายถึง ยิม้ อยางชื่นบาน คาํ ประสมชนดิ นีม้ ีมากมาย เชน โกรธเคอื ง รวดเร็ว แจม ใส เส่อื สาด บานเรอื น วัดวาอาราม ถนนหนทาง เปนตน ๕. คาํ ประสมทเ่ี กดิ จากคาํ มลู ทม่ี รี ปู เสยี ง และความหมายตา งกนั เมอ่ื นาํ มาประสม จะตดั พยางค หรือยนพยางคใหส้นั เขา เชน คําวา ชนั ษา มาจากคาํ วา ชนมพรรษา

๑๐๔ หนงั สือเรยี นสาระความรูพนื้ ฐาน ชนม หมายถึง การเกดิ พรรษา หมายถึง ป ชนม พรรษา ไดคาํ ใหม คือ ชนมพรรษา หมายถงึ อายุ คําประสมประเภทน้ี ไดแก มาจาก เดยี ง ภาษา เดียงสา มาจาก สถาพร ผล สถาผล มาจาก เปรม ปรีดา เปรมปรดี ์ิ คําสมาส คาํ สมาสเปน วิธีสรางคาํ ใหมในภาษาบาลีและสนั สกฤต โดยนําคาํ ตัง้ แต ๒ คําข้นึ ไปมาประกอบกันคลายคําประสม แตคําท่ีนํามาประกอบแบบคําสมาสน้ันนํามาประกอบ หนา ศพั ท การแปลคาํ สมาสจึงแปลจากขา งหลงั มาขางหนา เชน บรม ย่ิงใหญ ครู บรมครู ครผู ยู ิ่งใหญ สนุ ทร ไพเราะ พจน คําพูด สนุ ทรพจน คาํ พดู ที่ไพเราะ ๕บทท่ี การนาํ คาํ มาสมาสกนั อาจเปน บาลสี มาสกบั บาลี สนั สกฤตสมาสกบั สนั สกฤต หรอื บาลีสมาสสันสกฤตก็ได หลกั การใชภ าษา ในบางครั้งคําประสมท่ีเกิดจากคําไทยประสมกันกับคําบาลีหรือสันสกฤตบางคํา มลี กั ษณะคลา ยคาํ สมาสเพราะแปลจากขา งหลงั มาขา งหนา เชน ราชวงั แปลวา วงั ของพระราชา อาจจัดวา เปน คาํ สมาสไดสวนคาํ ประสมทม่ี ีความหมายจากขางหนา ไปขางหลงั และมิไดให ความผิดแผกแมคําน้ันประสมกับคําบาลีหรือสันสกฤตก็ถือวาเปนคําประสม เชน มูลคา ทรัพยสิน เปนตน การเรียงคําตามแบบสรางของคาํ สมาส ๑. ถาเปน คําที่มาจากบาลีและสนั สกฤต ใหเรยี งบทขยายไวข า งหนา เชน อุทกภยั หมายถงึ ภยั จากน้ํา อายขุ ยั หมายถงึ สน้ิ อายุ ๒. ถาพยางคทา ยของคําหนา ประวสิ รรชนีย ใหต ัดวสิ รรชนียอ อก เชน ธรุ ะ สมาสกบั กจิ เปน ธรุ กิจ พละ สมาสกบั ศกึ ษา เปน พลศกึ ษา ๓. ถาพยางคท า ยของคาํ หนามีตัวการนั ตห ตัดการันตอ อกเมื่อเขาสมาส เชน ทศั น สมาสกบั ศึกษา เปน ทัศนศึกษา แพทย สมาสกบั สมาคม เปน แพทยสมาคม ๔. ถาคาํ ซํ้าความ โดยคําหนง่ึ ไขความอีกคาํ หนงึ่ ไมม วี ธิ เี รียงคําที่แนนอน เชน นร คน สมาสกับ ชน คน เปน นรชน คน วถิ ี ทาง สมาสกบั ทาง ทาง เปน วิถที าง ทาง คช ชา ง สมาสกบั สาร ชาง เปน คชสาร ชาง

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน>> ๑๐๕ การอานคาํ สมาส การอา นคาํ สมาสมหี ลกั อยวู า ถา พยางคท า ยของคาํ ลงทา ยดว ย สระอะ อิ อุ เวลา เขา สมาสใหอา นออกเสยี ง อะ อิ อุ นน้ั เพยี งคร่ึง เสียง เชน เกษตร สมาสกบั ศาสตร เปน เกษตรศาสตร อา นวา กะ เสด ตระ สาด อุทก สมาสกับ ภัย เปน อทุ กภัย อา นวา อุ ทก กะ ไพ ประวัติ สมาสกับ ศาสตร เปน ประวัตศิ าสตร อานวา ประ หวดั ติ สาด ภูมิ สมาสกบั ภาค เปน ภูมภิ าค อานวา พู มิ พาก เมรุ สมาสกับ มาศ เปน เมรมุ าศ อานวา เม รุ มาด ขอ สงั เกต ๑. มีคําไทยบางคํา ที่คาํ แรกมาจากภาษาบาลสี นั สกฤต สวนคําหลังเปนคาํ ไทย คําเหลาน้ีไดแ ปลความหมายตางกฎเกณฑของคาํ สมาส แตอานเหมอื นกบั วาเปนคําสมาส ทัง้ น้ี เปนการอานตามความนิยม เชน ๕บทที่ เทพเจา อา นวา เทพ พะ เจา พลเรือน อา นวา พล ละ เรอื น ห ัลกการใ ชภาษา กรมวงั อา นวา กรม มะ วัง ๒. โดยปกตกิ ารอานคาํ ไทยทีม่ ีมากกวา ๑ พยางค มกั อานตรงตวั เชน บากบัน่ อา นวา บาก บ่ัน ลกุ ลน อานวา ลกุ ลน มแี ตค าํ ไทยบางคาํ ทเ่ี ราอา นออกเสยี งตวั สะกดดว ย ทงั้ ทเ่ี ปน คาํ ไทยมใิ ชค าํ สมาส ซึ่งผูเ รียนจะตองสังเกต เชน ตุกตา อานวา ตกุ กะ ตา จักจั่น อานวา จัก กะ จั่น จั๊กจ้ี อานวา จ๊กั กะ จี้ ชักเยอ อานวา ชัก กะ เยอ สัปหงก อา นวา สับ ปะ หงก คาํ สนธิ การสนธิ คอื การเชอ่ื มเสยี งใหก ลมกลนื กนั ตามหลกั ไวยกรณบ าลสี นั สกฤต เปน การ เชอ่ื มอกั ษรใหต อ เนอื่ งกนั เพอื่ ตดั อกั ษรใหน อ ยลง ทาํ ใหค าํ พดู สละสลวย นาํ ไปใชป ระโยชน ในการแตง คาํ ประพันธ คาํ สนธิ เกดิ จากการเชอ่ื มคาํ ในภาษาบาลแี ละสนั สกฤตเทา นน้ั ถา คาํ ทน่ี าํ มาเชอ่ื มกนั ไมใ ชภาษาบาลีสันสกฤต ไมถือวาเปน สนธิ เชน กระยาหาร มาจากคํา กระยา อาหาร

๑๐๖ หนังสอื เรียนสาระความรพู น้ื ฐาน ไมใชส นธิ เพราะ กระยา เปนคาํ ไทยและถงึ แมว าคําทนี่ าํ มารวมกนั แตไมไ ดเ ช่ือมกัน เปน เพยี งประสมคาํ เทา นัน้ ก็ไมถอื วา สนธิ เชน ทิชาชาติ มาจาก ทชิ า ชาติ ทศั นาจร มาจาก ทัศนา จร วทิ ยาศาสตร มาจาก วิทยา ศาสตร แบบสรางของคําสนธทิ ใ่ี ชใ นภาษาบาลีและสันสกฤต มอี ยู ๓ ประเภท คือ ๑. สระสนธิ ๒. พยญั ชนะสนธิ ๓. นิคหิตสนธิ สาํ หรับการสนธใิ นภาษาไทย สวนมากจะใชแ บบสรา งของสระสนธิ หลกั การใชภ าษา แบบสรา งของคาํ สนธทิ ใ่ี ชใ นภาษาไทย ๕บทท่ี ๑. สระสนธิ การสนธิสระทาํ ได ๓ วธิ ี คอื ๑.๑ ตัดสระพยางคท า ย แลวใชสระพยางคหนา ของคําหลงั แทน เชน มหา สนธกิ บั อรรณพ เปน มหรรณพ นร สนธกิ บั อินทร เปน นรนิ ทร ปรมะ สนธกิ บั อนิ ทร เปน ปรมินทร รัตนะ สนธกิ ับ อาภรณ เปน รัตนาภรณ วชริ สนธกิ บั อาวุธ เปน วชริ าวธุ ฤทธิ สนธิกบั อานุภาพ เปน ฤทธานภุ าพ มกร สนธิกับ อาคม เปน มกราคม ๑.๒ ตดั สระพยางคท า ยของคาํ หนา แลว ใชส ระพยางคห นา ของคาํ หลงั แตเ ปลย่ี นรปู อะ เปน อา อิ เปน เอ อุ เปน อู หรือ โอ ตวั อยา งเชน เปลีย่ นรปู อะ เปนอา เทศ สนธิกับ อภบิ าล เปน เทศาภิบาล ราช สนธกิ บั อธิราช เปน ราชาธริ าช ประชา สนธกิ ับ อธิปไตย เปน ประชาธิปไตย จฬุ า สนธกิ บั อลงกรณ เปน จุฬาลงกรณ เปลย่ี นรูป อิ เปน เอ นร สนธกิ บั อิศวร เปน นเรศวร ปรม สนธกิ ับ อินทร เปน ปรเมนทร คช สนธกิ ับ อินทร เปน คเชนทร

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน >> ๑๐๗ เปลีย่ นรปู อุ เปน อู หรือ โอ ๕บทท่ี ราช สนธิกับ อปุ ถมั ภ เปน ราชปู ถมั ภ ห ัลกการใ ชภาษา สาธารณะ สนธิกับ อปุ โภค เปน สาธารณปู โภค วิเทศ สนธกิ ับ อุบาย เปน วิเทโศบาย สขุ สนธิกบั อทุ ัย เปน สุโขทยั นยั สนธกิ ับ อุบาย เปน นโยบาย ๑.๓ เปลีย่ นสระพยางคทายของคาํ หนา อิ อี เปน ย อุ อู เปน ว แลว ใช สระ พยางคห นา ของคําหลังแทน เชน เปล่ียน อิ อี เปน ย มติ สนธิกับ อธบิ าย เปน มตั ยาธบิ าย รังสี สนธิกบั โอภาส เปน รังสโยภาส รังสโี ยภาส สามัคคี สนธกิ ับ อาจารย เปน สามัคยาจารย เปลย่ี น อุ อู เปน ว สินธุ สนธกิ บั อานนท เปน สินธวานนท จกั ษุ สนธกิ บั อาจารย เปน สามคั ยาจารย ธนู สนธกิ ับ อาคม เปน ธนั วาคม ๒. พยัญชนะสนธิ พยัญชนะสนธใิ นภาษาไทยมนี อย คอื เมอื่ นาํ คาํ ๒ คํามาสนธกิ ัน ถาหากวา พยญั ชนะตวั สดุ ทา ยของคาํ หนา กบั พยญั ชนะตวั หนา ของคาํ หลงั เหมอื นกนั ใหต ดั พยญั ชนะ ทีเ่ หมือนกนั ออกเสียตวั หนง่ึ เชน เทพ สนธกิ บั พนม เปน เทพนม นวิ าส สนธกิ ับ สถาน เปน นิวาสถาน ๓. นิคหิตสนธิ นิคหิตสนธิในภาษาไทย ใชวิธีเดยี วกบั วิธีสนธิในภาษาบาลีและสนั สกฤต คือ ให สงั เกตพยญั ชนะตวั แรกของคาํ หลงั วา อยใู นวรรคใด แลว แปลงนคิ หติ เปน พยญั ชนะตวั สดุ ทา ย ของวรรคนัน้ เชน สํ สนธกิ ับ กรานต เปน สงกรานต ก เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตวั สดุ ทา ยของวรรค กะ คอื ง สํ สนธิกับ คม เปน สงั คม ค เปนพยัญชนะวรรค กะ พยญั ชนะตัวสดุ ทายของวรรค กะ คอื ง สํ สนธกิ ับ ฐาน เปน สัณฐาน ฐ เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตัวสุดทายของวรรค กะ คอื ณ สํ สนธกิ ับ ปทาน เปน สัมปทาน ป เปน พยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตวั สดุ ทา ยของวรรค กะ คอื ม

๑๐๘ หนงั สอื เรยี นสาระความรูพน้ื ฐาน ถาพยญั ชนะตวั แรกของคําหลงั เปน เศษวรรค ใหคงนคิ หติ ตามรูปเดิม อานออก เสยี ง อัง หรืออัน เชน สํ สนธกิ ับ วร เปน สงั วร สํ สนธกิ ับ หรณ เปน สังหรณ สํ สนธกิ ับ โยค เปน สงั โยค ถา สํ สนธกิ ับคําท่ีขึน้ ตน ดว ยสระ จะเปลย่ี นนิคหติ เปน ม เสมอ เชน สํ สนธิกบั อิทธิ เปน สมทิ ธิ สํ สนธกิ ับ อาคม เปน สมาคม สํ สนธกิ ับ อาส เปน สมาส สํ สนธกิ ับ อุทยั เปน สมทุ ัย คําแผลง คาํ แผลง คอื คาํ ทสี่ รา งขนึ้ ใชใ นภาษาไทยอกี วธิ หี นงึ่ โดยเปลยี่ นแปลงอกั ษรทป่ี ระสม ๕บทท่ี อยใู นคาํ ไทยหรอื คาํ ทมี่ าจากภาษาอน่ื ใหผ ดิ ไปจากเดมิ ดว ยวธิ ตี ดั เตมิ หรอื เปลย่ี นรปู แต ยงั คงรักษาความหมายเดมิ หรอื เคา ความเดิม หลกั การใชภ าษา แบบสรางของการแผลงคํา การแผลงคําทําได ๓ วธิ ี คือ ๑. การแผลงสระ ๒. การแผลงพยญั ชนะ ๓. การแผลงวรรณยกุ ต ๑. การแผลงสระ เปนการเปลย่ี นรปู สระของคําน้นั ๆ ใหเ ปนสระรปู อนื่ ๆ ตัวอยาง คําเดมิ คาํ แผลง คําเดมิ คาํ แผลง ชยะ ชยั สายดือ สะดอื โอชะ โอชา สุริยะ สรุ ยี  วชริ ะ วเิ ชียร ดริ จั ฉาน เดรจั ฉาน พชั ร เพชร พิจติ ร ไพจติ ร คะนึง คาํ นึง พชี พืช ครหะ เคราะห กรี ติ เกยี รติ ชวนะ เชาวน สุคนธ สวุ คนธ สรเสริญ สรรเสรญิ ยวุ ชน เยาวชน ทูรเลข โทรเลข สภุ า สวุ ภา

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๐๙ ๒. การแผลงพยัญชนะ การแผลงพยญั ชนะกเ็ ชน เดยี วกบั การแผลงสระ คอื ไมม กี ฎเกณฑต ายตวั เกดิ ขนึ้ จากความ เจริญของภาษา การแผลงพยัญชนะเปนการเปล่ียนรูปพยัญชนะตัวหนึ่งใหเปนอีกตัวหนึ่ง หรอื เพม่ิ พยญั ชนะลงไปใหเ สยี งผดิ จากเดมิ หรอื มพี ยางคม ากกวา เดมิ หรอื ตดั รปู พยญั ชนะ การศกึ ษาทม่ี าของถอยคาํ เหลา นจี้ ะชว ยใหเขาใจความหมายของคาํ ไดถูกตอง ตวั อยา ง คาํ เดมิ คําแผลง คําเดมิ คําแผลง กราบ กาํ ราบ บวช ผนวช เกดิ กาํ เนิด ผทม ประทม บรรเทา ขจาย กาํ จาย เรียบ ระเบียบ แขง็ กาํ แหง คําแหง แสดง สําแดง คณู ควณ คํานวณ คาํ นูณ พร่งั สะพร่งั เจยี ร จาํ เนยี ร รวยรวย ระรวย เจาะ จําเพาะ เฉพาะ เชญิ อัญเชิญ ๕บทที่ เฉยี ง เฉลียง เฉวียง เพญ็ บาํ เพญ็ ห ัลกการใ ชภาษา ชว ย ชํารว ย ดาล บนั ดาล ตรยั ตาํ รับ อญั ชลี ชลี ชลุ ี ถก ถลก อุบาสกิ า สกี า ๓. การแผลงวรรณยุกต การแผลงวรรณยกุ ตเปนการเปลย่ี นแปลงรูป หรือเปลีย่ นเสียงวรรณยุกต เพื่อใหเ สยี งหรอื รปู วรรณยกุ ตผ ิดไปจากเดมิ ตัวอยาง คําเดิม คําแผลง คําเดิม คาํ แผลง เพียง เพ้ียง พทุ โธ พุทโธ เสนหะ เสนห บ บ คาํ ซอน คาํ ซอน คอื คาํ ประสมชนดิ หน่ึงท่ีเกิดจากการนาํ เอาคําต้งั แตส องคําขึ้นไป ซ่ึงมี เสียงตางกันมีความหมายเหมือนกัน หรือคลายคลึงกัน หรือเปนไปในทํานองเดียวกันมา ซอนคูกัน เชน เล็กนอย ใหญโ ต เปนตน ปกตคิ ําทน่ี ํามาซอนกันนัน้ นอกจากจะมคี วาม หมายเหมือนกันหรือใกลเคียงกันแลวมักจะมีเสียงใกลเคียงกันดวยเพื่อใหออกเสียงงาย สะดวกปาก คาํ ทีน่ ํามาซอ นแลว ทําใหเ กิดความหมายนน้ั แบง เปน ๒ ลักษณะ คือ

หลกั การใชภ าษา ๑๑๐ หนังสือเรยี นสาระความรพู ้นื ฐาน ๑. ซอนคําแลวมีความหมายคงเดิม คําซอนลักษณะนี้จะนําคําที่มีความหมาย เหมอื นกนั มาซอ นกนั เพอื่ ขยายความซง่ึ กนั และกนั เชน ขา ทาส วา งเปลา โงเ ขลา เปน ตน ๒. ซอ นคําแลวมคี วามหมายเปลย่ี นแปลงไปจากเดิม ๒.๑ ความหมายเชิงอุปมา คําซอนลักษณะนี้จะเปนคําซอนท่ีคําเดิมมีความ หมายเปนรูปแบบเม่ือนํามาซอนกับความหมายของคําซอนน้ันจะเปลี่ยนไปเปนนามธรรม เชน ออ นหวาน ออ นมคี วามหมายวา ไมแ ขง็ เชน ไมอ อ น หวานมคี วามหมายวา รสหวาน เชน ขนมหวาน ออนหวาน มีความหมายวาเรียบรอย นารัก เชน เธอชางออนหวาน เหลือเกิน หมายถึง กรยิ าอาการท่แี สดงออกถึงความเรยี บรอยนารกั คําอนื่ ๆ เชน คา้ํ จุน เดด็ ขาด ยงุ ยาก เปน ตน ๒.๒ ความหมายกวางออก คําซอนบางคํามีความหมายกวางออกไมจํากัด ๕ เฉพาะความหมายเดิมของคําสองคําท่ีมาซอนกัน เชน เจ็บไข หมายถึง อาการเจ็บของ บทที่ โรคตางๆ และคาํ พน่ี อง ถว ยชาม ทุบตี ฆา ฟน เปนตน ๒.๓ ความหมายแคบเขา คําซอนบางคํามีความหมายเดนอยูคําใดคําหนึ่ง ซึง่ อาจจะเปน คําหนา หรือคําหลงั กไ็ ด เชน ความหมายเดนอยูขา งหนา ใจดํา หวั หู ปากคอ บา บอคอแตก ความหมายเดน อยูข างหลงั หยบิ ยมื เอร็ดอรอ ย น้ําพักนํ้าแรง วานอนสอนงาย เปน ตน ตัวอยา งคาํ ซอ น ๒ คาํ เชน บานเรอื น สวยงาม ขา วของ เงนิ ทอง มืดคา่ํ อดทน เกยี่ วของ เยน็ เจ๊ยี บ ทรัพยสนิ รปู ภาพ ควบคมุ ปอ งกนั ลีล้ บั ซบั ซอ น เปน ตน ตัวอยางคําซอนมากกวา ๒ คํา เชน ยากดมี ีจน เจบ็ ไขไดปวย ขาวยากหมากแพง เวียนวายตายเกิด ถกู อกถกู ใจ จับไมไดไ ลไมทนั ฉกชิงวงิ่ ลาว เปนตน

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๑๑ เรือ่ งที่ ๒ การใชเครื่องหมายวรรคตอนและอกั ษรยอ การใชเคร่ืองหมายวรรคตอน ภาษาไทยมีวิธีการเขียนคําติดตอกันไป เมื่อจบขอความแลวจึงเวนวรรค ดังนั้น ในการเขียนหนังสือจึงตองมีการแบงวรรคตอนและใชเครื่องหมายวรรคตอนประกอบการ เขยี นใหถ กู ตอ ง เพอ่ื ชว ยใหเ ขา ใจความหมายไดอ ยา งชดั เจนไมผ ดิ เพยี้ นไปจากวตั ถปุ ระสงค เครือ่ งหมายวรรคตอนทคี่ วรทราบมดี ังน้ัน ลําดบั ท่ี เคร่อื งหมาย ช่อื วิธีใช ๕บทท่ี จลุ ภาค เปนเครื่องหมายที่นํามาใชตามแบบภาษาอังกฤษ ห ัลกการใ ชภาษา ๑. , แตต ามปกตภิ าษาไทยใชเ วน วรรคแทนเครอ่ื งหมาย ปรศั นี หรอื จุลภาคอยูแลว จึงไมจําเปนตองใชเครื่องหมาย ๒. ? เครือ่ งหมาย จุลภาคอกี คาํ ถาม ตัวอยา ง เขาชอบรับประทานผกั กาด ผักคะนา ตน หอม กะหลํ่าปลี ถาเปนประโยคภาษาอังกฤษจะใชเคร่ืองหมาย ดังนี้ เขาชอบรบั ประทานผกั กาด ผกั คะนา ตนหอม กะหลํา่ ปลี ใชเ ขยี นไวหลังคํา หรอื ขอความทเี่ ปน คาํ ถามถา ไมใชถ ามโดยตรงไมตอ งใสเครอ่ื งหมายปรศั นี ตวั อยาง ใคร? ใครครับ? (คําถาม) ฉนั ไมทราบวาเขามาหาใคร (บอกเลา ) เธอชอบอา นหนงั สอื นวนิยายไหม? (คําถาม) ฉนั ไมท ราบวา จะทาํ อยา งไรใหเ ธอเชอ่ื ฉนั (บอกเลา )

๑๑๒ หนังสือเรียนสาระความรพู น้ื ฐาน ลาํ ดบั ท่ี เครอ่ื งหมาย ช่อื วธิ ใี ช ๓. ! อัศเจรีย เ ป น เ ค ร่ื อ ง ห ม า ย แ ส ด ง ค ว า ม ป ร ะ ห ล า ด ใ จ มหศั จรรยใ จใชเ ขยี นหลังคําอทุ าน หรือขอความ ทม่ี ลี กั ษณะคลา ยคาํ อทุ าน เพอื่ ใหผ อู า นออกสยี ง ไดถูกตองกับความเปนจริง และเหมาะสมกับ เหตกุ ารณทเี่ กดิ ข้นึ เชน ดีใจ เสียใจ เศราใจ แปลกใจ ตัวอยา ง “โอโ ฮ! เธอขับรถไปถึงสงขลาคนเดียวหรอื ” แปลกใจ “อนิจจา! ทําไมเขาถงึ เคราะหร ายอยางน้ัน” สลดใจ หลกั การใชภ าษา๕บทท่ี ๔. (............) นขลิขติ หรือ ใชเขยี นครอ มความท่เี ปนคําอธิบาย ซึง่ ไมควรมี เครือ่ งหมาย ในเนอ้ื เรอ่ื ง แตผ เู ขยี นตอ งการใหผ อู า นเขา ใจหรอื วงเลบ็ ทราบขอ ความนนั้ เปนพิเศษ เชน ตัวอยาง สมยั โบราณ คนไทยจารกึ พระธรรมลงในกระดาษ เพลา (กระดาษทคี่ นไทยทาํ ขน้ึ ใชเ อง โดยมากทาํ จากเปลอื กขอ ย บางครั้งเรียกวากระดาษขอย)

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๑๓ ลาํ ดบั ท่ี เครือ่ งหมาย ช่อื วิธใี ช ๕. “…………..” อัญประกาศ มวี ธิ ใี ชดงั นี้ ๑. เนนคํา หรือขอความใหผูอานสังเกตเปน ๕บทที่ พเิ ศษ ห ัลกการใ ชภาษา ตัวอยา ง ผหู ญงิ คนนน้ั “สวย” จนไมม ที ต่ี ิ เขาเปน คน“กตญั ู รคู ณุ คน” อยา งนา สรรเสรญิ ยง่ิ ๒. ใชส าํ หรบั ขอ ความทเ่ี ปน ความคดิ ของผเู ขยี น หรอื ความคดิ ของบคุ คลอน่ื ตัวอยาง ฉันคิดวา “ฉันคงจะมีความสุขที่สุดในโลก ถามี บานของตัวเองสักหลังหน่ึง” เขาคิดวา “ไมมีสิ่ง ใดในโลกน้ีทจ่ี ีรงั ย่ังยนื ” ๓. ขอ ความที่เปนคําสนทนา เชน ดาํ “เมอื่ คนื นฝ้ี นตกหนัก นํ้าทว มเขา มาถงึ ใน บา น แนะ ทีบ่ านของเธอนํา้ ทว มไหม” แดง “เหรอ ท่บี านน้ําไมทวมหรอก แลว กอ น มาทํางานน้ําลดแลวหรอื ยังละ” ๔. ขอความที่ผูเขียนนํามาจากท่ีอื่น หรือเปน คําพดู ของผอู ่นื ตวั อยา ง ก. เขาทําอยางน้ีตรงกับสุภาษิตวา “ข่ีชางจับ ตกั๊ แตน” ข. ผมเห็นดวยกับปาฐกถาธรรมของพระราช นันทมุนีที่วา “ความสุขมันเกิดจากเราคิดถูก พูดถกู ทาํ ถกู ”

๑๑๔ หนังสอื เรียนสาระความรูพ ื้นฐาน ลําดับท่ี เครื่องหมาย ช่อื วธิ ีใช ๖. ๆ ไมย มก หรือ ใชเขียนไวหลังคํา หรือขอความเพื่อใหอานคํา หรือความนัน้ ซํ้ากนั สองครง้ั ยมก แปลวา คู แต ยมก ตอ งเปน คาํ หรอื ความชนดิ เดยี วกนั ถา เปน คาํ หรอื ความตา งชนดิ กนั จะใชไ มย มกไมไ ด ตอ งเขยี นตวั อักษรซา้ํ กัน ตวั อยา ง เขาเคยมาทุกวัน วันนไี้ มมา (ถูก) เขาเคยมาทุกวนั ๆ น้ไี มม า (ผดิ ) เขาชอบพูดตา งๆ นานา (ถกู ) เขาชอบพูดตางๆ นา (ผดิ ) หลกั การใชภ าษา๕บทท่ี ๗. _ สัญประกาศ ใชข ดี เสน ใตข อ ความทผ่ี เู ขยี นตอ งการเนน ใหเ หน็ ความสาํ คัญ ตวั อยา ง ๑. โรคพษิ สุนัขบามอี นั ตรายมาก ถา ถกู สนุ ัขบากดั ตองรีบไปฉีดวัคซีนทนั ที ๒. เขาพดู วาเขาไมชอบ คมทพ่ี ดู มาก ๘. ” บุพสัญญา ใชเ ปน เครอ่ื งหมายแทนคาํ หรอื กลมุ คาํ ซง่ึ อยขู า งบน เครอ่ื งหมายน้ี การเขยี นเครอ่ื งหมายนจ้ี ะชว ยใหไ ม ตอ งเขยี นคาํ ซาํ้ ๆ กนั ตวั อยาง คําวา คน ถา เปน คาํ กรยิ า แปลวากวนใหท ่ัว ” ขอด ” ” ” ” ขมวดใหเ ปน ปม เครอ่ื งหมาย บพุ สญั ญานมี้ กั จะมผี เู ขยี นผดิ เปน “ ตวั อยา ง สมดุ ๘ โหล ราคาโหลละ ๔๐ บาท ดินสอ ๘ ” “ ” ๑๒ บาท (ผดิ )

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๑๕ ลําดับท่ี เครื่องหมาย ช่ือ วธิ ใี ช ใชเ ขยี นระหวา งคาํ ทเ่ี ขยี นแยกพยางคก นั เพอ่ื เปน ๙. _ ยติภังค เครอ่ื งหมายใหร วู า พยางคห นา กบั พยางคห ลงั นนั้ หรือ ตดิ กนั หรอื เปนคําเดยี วกัน คาํ ท่ีเขียนแยกน้นั จะ เครอ่ื งหมาย อยใู นบรรทัดเดียวกัน หรือตา งบรรทดั กนั ก็ได ขีดเสน ตัวอยา ง สับดาห อานวา สปั -ดา ๕บทที่ สพยอก อา นวา สบั - พะ - ยอก ห ัลกการใ ชภาษา ในการเขยี นเรอ่ื ง หรอื ขอ ความ ตวั อยา ง เชน คาํ วา พระราชกฤษฎีกา เมื่อเขยี นไดเพยี ง พระราชกฤษ กห็ มดบรรทดั ตอ งเขียนคาํ วา ฎีกา ตอ ในบรรทดั ตอไปถาเปนเชนนี้ ใหเขียนเคร่ืองหมายยติภังค ดงั นี้ พระราชกฤษ - แลว เขียนตอบรรทัดใหมวา ฎกี า และในการอา น ตอ งอา นตดิ ตอ กนั เปน คาํ เดยี วกนั วาพระราชกฤษฎกี า ๑๐. ฯ ไปยาลนอย ใชเขียนหลังคําซึ่งเปนที่รูกันโดยท่ัวไป ละ ขอความสว นหลงั ไว ผอู านจะตองอานขอ ความ ในสวนท่ลี ะไวใหค รบบรบิ รู ณ ถาจะใหอ า นเพียง ทเ่ี ขยี นไว เชน กรงุ เทพ ก็ไมตองใสเ ครอื่ งหมาย ไปยาลนอ ยลงไป ตัวอยา ง กรงุ เทพ ฯ อานวา กรุงเทพมหานคร โปรดเกลา ฯ อา นวา โปรดเกลา โปรดกระหมอ ม

๑๑๖ หนังสือเรียนสาระความรพู ้ืนฐาน ลาํ ดบั ที่ เคร่อื งหมาย ชื่อ วิธีใช ๑๑. ฯลฯ ไปยาลใหญ วิธใี ชมดี ังน้ี ๑. ใชเ ขยี นไวห ลงั ขอ ความทจี่ ะตอ ไปอกี มาก แต นํามาเขียนไวพอเปนตัวอยาง ใหอาน เคร่อื งหมายฯลฯ วา “ ละ” ตัวอยาง เขาปลกู ผกั กาด ผกั คะนา ผกั บงุ ฯลฯ อา นวา เขาปลูกผักกาด ผกั คะนา ผกั บุง ละ ๒. ใชเขยี นไวระหวางกลางขอ ความ ซง่ึ ถาเขยี น จนจบจะยาวเกินไป จงึ นํามาเขียนไว เฉพาะ ตอนตน กบั ตอนสดุ ทา ยเทา นน้ั สว นขอ ความ ท่ีเวนไวใสเครื่องหมาย ฯลฯ ใหอาน ๕บทที่ เครือ่ งหมาย ฯลฯ วา “ ละถึง ” ตวั อยา ง หลกั การใชภ าษา อติ ิปโ ส ฯลฯ ภควาติ. อานวา อิตปิ โ ส ละถึง ภควาต.ิ ๑๒. ............... ไปยาลใหญ สําหรับเครื่องหมาย ฯลฯ น้ัน ปจ จุบันนิยม หรือ ใชเ ครือ่ งหมาย.............แทน จุดไขปลา ตวั อยาง อิตปิ โส ฯลฯ ภควาติ นยิ มเขียนวา อติ ิปโ ส ......... ภควาติ อา นวา อติ ิปโส ละถงึ ภควาติ

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนตน>> ๑๑๗ ลาํ ดบั ท่ี เครือ่ งหมาย ช่อื วิธีใช ๑๓. • มหัพภาค มที ่ีใชดงั น้ี ๑. เขียนไวห ลงั อกั ษร เชน พ.ศ. ยอ มาจาก พทุ ธศกั ราช พ.ร.บ. ” พระราชบญั ญัติ เม.ย. ” เมษายน ๒. เขยี นไวห ลงั คาํ ยอ เชน กรกฎ. ยอ มาจาก กรกฎาคม เมษ. ยอมาจาก เมษายน ๓. เขยี นไวห ลงั ตวั เลข หรอื อกั ษรทบ่ี อกจาํ นวนขอ ตัวอยา ง ก. เราจะไมป ระพฤติผดิ ระเบยี บของโรงเรยี น ข. การนอนหลบั ถอื วา เปนการพกั ผอน ๔. เขยี นไวข า งหลงั เมอ่ื จบประโยคแลว เชน ฉนั ๕บทท่ี ชอบเรียนวิชาภาษาไทยมากกวาวิชาอืน่ ๆ ห ัลกการใ ชภาษา ๑๔. มหตั สญั ญา เปน การยอ หนา ขน้ึ บรรทดั ใหม ไมม รี ปู รา ง และ เครือ่ งหมาย วิธีใช ๑. เม่ือเปนชื่อเร่ือง หรือหัวขอเขียนไวกลาง บรรทัด ถาเปนหัวขอยอย ก็ยอหนาข้ึน บรรทัดใหม ๒. ขอความสําคัญๆ ท่ีจัดไว เปนตอนๆ ควร ยอ หนา ขนึ้ บรรทดั ใหม เพอื่ ใหข อ ความเดน ชดั และเขาใจงา ย อกั ษรยอ อกั ษรยอ คอื อักษรทใ่ี ชแ ทนคาํ หรอื ขอความเพื่อความสะดวกรวดเร็วในการ ส่อื สาร ลักษณะของอักษรยอ อาจจะเปนอกั ษรตวั เดยี ว อกั ษรสองตวั หรือมากกวานัน้ แลวมจี ดุ หนึง่ จดุ (มหพั ภาค) ขางหลัง หรอื จุดระหวางตวั อักษรแลวแตการกําหนด

๑๑๘ หนังสอื เรยี นสาระความรพู ืน้ ฐาน หลกั เกณฑก ารเขียนและการอา นอักษรยอ ๑. การเขียนอักษรยอ ของคาํ ตางๆ มวี ธิ กี ารและหลักการซึง่ ราชบณั ฑิตยสถาน โดย “คณะกรรมการกาํ หนดหลักเกณฑ เกยี่ วกบั การใชภาษาไทย” ไดก ําหนดไว ดงั น้ี ก. ใชพ ยญั ชนะตนของพยางคแรกของคําเปนตัวยอ ถา เปน คาํ คาํ เดยี วใหใชยอ ตัวเดียว แมว า คํานนั้ จะมหี ลายพยางคกต็ าม ตวั อยาง วา ว. จังหวดั จ. ๓.๐๐ นากิ า ๓.๐๐ น. ศาสตราจารย ศ. ถา ใชต วั ยอ เพยี งตวั เดยี วแลว ทาํ ใหเ กดิ ความสบั สนอาจใชพ ยญั ชนะตน ของคาํ ถดั ไป ๕ เปนตัวยอดว ยกไ็ ด ตร. บทที่ ตวั อยาง ตาํ รวจ หลกั การใชภ าษา อยั การ อก. ข. ถาเปนคําสมาสใหถือเปนคําเดียว และใชพยัญชนะตนของพยางคแรกเพียง ตัวเดยี ว ตวั อยา ง มหาวิทยาลยั ม. วทิ ยาลัย ว. ค. ถา เปน คาํ ประสม ใชพยัญชนะตน ของแตล ะคํา ตวั อยา ง ชว่ั โมง ชม. โรงเรยี น รร. ง. ถาคําประสมประกอบดวยคําหลายคํา มีความยาวมาก อาจเลือกเฉพาะ พยญั ชนะตน ของคําที่เปนใจความสาํ คัญ ทั้งน้ี ไมควรเกิน ๔ ตวั ตัวอยา ง คณะกรรมการประสานงานโครงการอนั เนือ่ งมาจากพระราชดาํ ริ กปร. สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน สพฐ. จ. ถา ใชพ ยญั ชนะของแตล ะคาํ แลว ทาํ ใหเ กดิ ความสบั สน ใหใ ชพ ยญั ชนะตน ของ พยางคถัดไปแทน ตวั อยาง พระราชกาํ หนด พ.ร.ก. พระราชกฤษฎีกา พ.ร.ฎ.

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๑๙ ฉ. ถาพยางคทจี่ ะนําพยัญชนะตน มาใชเปน ตวั ยอ มี ห เปนอกั ษรนาํ เชน หญ หล ใหใ ชพยัญชนะตนน้นั เปนตัวยอ ตวั อยาง สารวตั รใหญ สวญ. ทางหลวง ทล. ช. คําทพ่ี ยัญชนะตน เปน อกั ษรควบกล้าํ หรอื อักษรนาํ ใหใ ชอ กั ษรตวั หนาตวั เดยี ว ตัวอยา ง ประกาศนยี บัตร ป. ถนน ถ. เปรยี ญ ป. ซ. ตัวยอ ไมค วรใชสระ ยกเวนคาํ ทีเ่ คยใชม ากอ นแลว ตวั อยา ง เมษายน เม.ย. มิถุนายน ม.ิ ย. ๕บทท่ี ฌ. ตัวยอตองมจี ดุ กาํ กบั เสมอ ตัวยอ ตงั้ แต ๒ ตัวข้ึนไป ใหจดุ ทต่ี วั สดุ ทา ยเพียง จดุ เดยี ว ยกเวนตัวทใ่ี ชกนั มากอน เชน พ.ศ. น.ศ. ม.ร.ว. เปน ตน ห ัลกการใ ชภาษา ตวั อยาง ตําบล ต. ทบวงมหาวยิ าลยั ทม. ญ. ใหเ วน วรรคหนา ตวั ยอ ทกุ แบบ ตวั อยาง ประวตั ิของ อ. พระนครศรอี ยธุ ยา มขี าวจาก กทม. วา ฎ. ใหเ วน วรรคระหวางกลุมอักษรยอ ตวั อยาง ศ. นพ. ฏ. การอานคํายอ ตองอานเต็ม ตวั อยาง ๐๕.๐๐ น. อานวา หา นาิกา อ.พระนครศรอี ยธุ ยา อานวา อําเภอพระนครศรอี ยุธยา ยกเวนในกรณีท่ีคําเต็มนั้นยาวมาก และคํายอนั้นเปนท่ีเขาใจและยอมรับกัน ทวั่ ไปแลว อาจอา นตัวยอเรยี งตวั ไปกไ็ ด ตัวอยา ง ก.พ. อา นวา กอ พอ

๑๒๐ หนังสือเรยี นสาระความรูพื้นฐาน (จากหนงั สือหลักเกณฑก ารใชเครือ่ งหมายวรรคตอนเครอ่ื งหมายอนื่ ๆ หลักเกณฑ การเวน วรรค หลักเกณฑการเขยี น คาํ ยอ ราชบณั ฑิตยสถาน) ๒. การเขยี นรหัสตวั พยัญชนะประจาํ จังหวดั ตามระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยงานสารบรรณ โดยไมมีจุด มหัพภาค ตอ ทา ย เชน กระบ่ี ยอ เปน กบ นา น ยอ เปน นน ราชบรุ ี ยอ เปน รบ กรงุ เทพมหานคร ” กท บรุ รี มั ย ” บร ลพบรุ ี ” ลบ กาญจนบรุ ี ” กจ ปทมุ ธานี ” ปท ลาํ ปาง ” ลป กาฬสนิ ธุ ” กส ประจวบครี ขี นั ธ ” ปข ลาํ พนู ” ลพ กาํ แพงเพชร ” กพ ปราจนี บรุ ี ” ปจ เลย ” ลย ขอนแกน ” ขก ปต ตานี ” ปน ศรสี ะเกษ ” ศก จนั ทบรุ ี ” จบ พะเยา ” พย สกลนคร ” สน ฉะเชงิ เทรา ” ฉช พระนครศรอี ยธุ ยา ” อย สงขลา ” สข ๕บทที่ ชลบรุ ี ” ชบ พงั งา ” พง สตลู ” สต ชยั นาท ” ชน พทั ลงุ ” พท สมทุ รปราการ ” สป หลกั การใชภ าษา ชนั ภมู ิ ” ชย พจิ ติ ร ” พจ สมทุ รสงคราม ” สส เชยี งราย ” ชร พษิ ณโุ ลก ” พล สมทุ รสาคร ” สค เชยี งใหม ” ชม เพชรบรุ ี ” พบ สระบรุ ี ” สบ ตรงั ” ตง เพชรบรู ณ ” พช สงิ หบ รุ ี ” สห ตราด ” ตร แพร ” พร สโุ ขทยั ” สท ตาก ” ตก ภเู กต็ ” ภก สพุ รรณบรุ ี ” สพ นครนายก ” นย มหาสารคาม ” มค สรุ าษฎรธ านี ” สฎ นครปฐม ” นฐ มกุ ดาหาร ” มห สรุ นิ ทร ” สร นครพนม ” นพ แมฮ อ งสอน ” มส หนองคาย ” นค นครราชสมี า ” นม ยโสธร ” ยส อา งทอง ” อท นครศรธี รรมราช ” นศ ยะลา ” ยล อดุ รธานี ” อด นครสวรรค ” นว รอ ยเอด็ ” รอ อตุ รดติ ถ ” อต นนทบรุ ี ” นบ ระนอง ” รน อทุ ยั ธานี ” อน นราธวิ าส ” นธ ระยอง ” รย อบุ ลราชธานี ” อบ หมายเหตุ กรงุ เทพมหานคร กท จะพบในหนงั สอื ราชการ แตโ ดยทวั่ ไป ใชก รงุ เทพมหานคร เครอ่ื งหมาย เรยี กช่ือ วธิ ใี ช ตวั อยาง ใกลๆ ยมก หรอื ไมย มก ใหเ ขยี นไวห ลงั คําเพ่ือใหอา นคาํ น้ันซาํ้ กนั สองครง้ั

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๒๑ เร่อื งท่ี ๓ ชนดิ และหนา ท่ขี องประโยค ชนดิ ของประโยค ๕บทท่ี ห ัลกการใ ชภาษา เมอ่ื เราทราบลกั ษณะของประโยคแลว กม็ าทาํ ความเขา ใจเกย่ี วกบั ประโยคชนดิ ตา งๆ เพม่ิ เตมิ อกี ประโยคชนดิ แรกทจ่ี ะกลา วถงึ คอื ประโยคความเดยี ว ๑. ประโยคความเดยี ว (เอกรรถประโยค) ประโยคชนดิ น้ี คอื ประโยคทม่ี งุ กลา วถงึ สิง่ ใดสงิ่ หน่งึ เพียงส่งิ เดยี ว ส่ิงนน้ั อาจเปนคน สตั ว เหตุการณ ฯลฯ อยางใดอยา งหน่ึง และ สิ่งนนั้ แสดงกิรยิ าอาการหรืออยูในสภาพอยางเดยี ว เชน ก. นกเกาะตนไม ข. นายแดงไถนา ค. มุกดาหารเปนจังหวดั ทเ่ี จด็ สบิ สาม สวนสําคญั ของประโยคความเดยี ว ประโยคความเดยี วแตล ะประโยคแบง สว นสาํ คญั ออกเปน ๒ สว น สว นหนง่ึ เรยี กวา “ภาคประธาน” คือ ผูกระทําอาการในประโยค อีกสวนหนึ่งเรียกวา “ภาคแสดง” คือ สวนท่เี ปน กริ ยิ าและกรรมผูถูกกระทํา ในประโยค ประโยค ภาคประธาน ภาคแสดง ก. นกเกาะตนไม นก เกาะตน ไม ข. นายแดงไถนา นายแดง ไถนา ค. มกุ ดาหารเปน จังหวัดท่ี มุกดาหาร เปน จงั หวัดทีเ่ จ็ดสบิ สาม เจด็ สิบสาม ๒. ประโยคความรวม (อเนกรรถประโยค) คอื ประโยคทรี่ วมความเอาประโยค ความเดยี วตง้ั แต ๒ ประโยคขน้ึ มารวมเขา ดว ยกนั โดยมคี าํ เชอ่ื มประโยคเหลา นน้ั เขา ดว ยกนั ๒.๑ ประโยคท่มี เี นื้อความคลอยตามกัน ประโยคท่ี ๑ จารณุ เี ดินทางไปเชยี งใหม ประโยคท่ี ๒ อรัญญาเดินทางไปเชยี งใหม เราสามารถรวมประโยคความเดียวท้งั ๒ ประโยคเขา ไวด ว ยกนั ดงั น้ี “จารณุ แี ละอรัญญาเดินทางไปเชยี งใหม” ประโยคท่ี ๑ เราจะประสบความลมเหลว ประโยคที่ ๒ เราไมทอถอย รวมประโยคไดว า “แมเราจะประสบความลม เหลวเราก็ไมทอ ถอย”

หลกั การใชภ าษา ๑๒๒ หนังสือเรียนสาระความรูพ ื้นฐาน ๒.๒ ประโยคท่ีมีเนอ้ื ความขดั แยงกนั ประโยคที่ ๑ พข่ี ยนั ประโยคท่ี ๒ นอ งเกยี จครา น รวมประโยควา “พขี่ ยนั แตนองเกยี จคราน” ประโยคที่ ๑ เขาไดทํางานแลว ประโยคท่ี ๒ เขายังไมพ อใจ รวมประโยควา “เขาไดทํางานแลวแตทวาเขายงั ไมพ อใจ” ๒.๓ ประโยคทม่ี ใี จความเลอื กเอาอยา งใดอยา งหนง่ึ ประโยคที่ ๑ เธอชอบดูภาพยนตร ประโยคท่ี ๒ เธอชอบดูโทรทัศน รวมประโยควา “เธอชอบดภู าพยนตรหรือโทรทศั น” ประโยคท่ี ๑ ปรีชาขึ้นตน ไมห ลังบา น ๕ ประโยคที่ ๒ ปรชี ากวาดขยะอยหู นาบาน บทที่ รวมประโยควา “ปรชี าขนึ้ ตน ไมห ลงั บา นหรอื ไมก ก็ วาดขยะอยหู นา บา น” ๒.๔ ประโยคทม่ี ขี อ ความเปน เหตเุ ปน ผลกนั โดยมขี อ ความทเ่ี ปน เหตอุ ยขู า งหนา ขอ ความท่เี ปน ผลอยหู ลงั ประโยคที่ ๑ เขาขบั รถเรว็ เกินไป ประโยคท่ี ๒ เขาถูกรถชน รวมประโยควา “เขาขบั รถเรว็ เกนิ ไปเขาจึงถูกรถชน” ประโยคท่ี ๑ กรงุ เทพฯ ฝนตกมาก ประโยคท่ี ๒ กรงุ เทพฯ นํา้ ทวม รวมประโยควา “เพราะกรุงเทพฯ ฝนตกมากนาํ้ จงึ ทว ม” คาํ ท่ที าํ หนา ทเ่ี ชอื่ มประโยคเขาดวยกัน เราเรียกวา “คาํ สันธาน” ๓. ประโยคซอ นกนั (สงั กรประโยค) คอื ประโยคทมี่ ขี อ ความหลายประโยคซอ น รวมอยูในประโยคเดยี วกนั เพอื่ ใหขอความสมบรู ณย ่งิ ข้ึน ๑. ประโยคหลกั เรยี กวา มขุ ยประโยค ซงึ่ เปน ประโยคสาํ คญั มใี จความสมบรู ณ ในตวั เอง ๒. ประโยคยอ ย เรยี กวา อนปุ ระโยค ประโยคยอยนีจ้ ะตอ งอาศยั ประโยคหลัง จึงจะไดความสมบรู ณ ตัวอยาง สรพงษเ ดนิ ทางไปสงขลาเพอ่ื แสดงภาพยนตร เขาประสบอบุ ัติเหตุเพราะความประมาท คนทีป่ ราศจากโรคภยั ไขเจบ็ เปนคนโชคดี

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน>> ๑๒๓ ตารางประโยคความซอ น ประโยคหลัก (มุขยประโยค) บทเช่ือม ประโยคยอ ย (อนุประโยค) สรพงษเ ดินทางไปสงขลา เพ่ือ แสดงภาพยนตร เขาประสบอบุ ัตเิ หตุ เพราะ ความประมาท คน...เปนคนโชคดี ท่ี ปราศจากโรคภัยไขเ จบ็ นอกจากประโยคทงั้ ๓ ชนิดดังกลาวมาแลว ยงั มปี ระโยคอกี หลายชนดิ ทีม่ ิไดเรยี ง ลาํ ดับประโยคเหมอื นประโยคท้งั ๓ ชนดิ ท้งั น้ี ขึน้ อยกู บั ความตอ งการของผสู งสารวา ตองการจะเนนสว นใดของประโยคดวยเหตนุ ี้จึงทําใหป ระโยคมหี ลายรูปแบบ ดังน้ี ๑. ประโยคเนน ผกู ระทาํ คือ ประโยคที่ยกผูกระทาํ ข้ึนเปนประธานของประโยค ขนึ้ กลาวกอนแลว จงึ ตามดวยภาคแสดง เชน รูปประโยค ประธาน กรยิ า กรรม ๕บทที่ ๑. ลนิ ดากําลงั ซื้อผลไม ลินดา กําลังซอื้ ผลไม ห ัลกการใ ชภาษา ๒. สายชลพูดโทรศัพท สายชล พูด โทรทพั ท ๒. ประโยคเนน ผถู กู กระทําคือ ประโยคทก่ี ลาวถึงผถู ูกกระทําหรอื กรรม กอน ผูถกู กระทําจึงอยหู นาประโยค รปู ประโยค ผถู ูกกระทํา กรยิ า ถกู ทาํ โทษ ๑. เพอ่ื นของฉันถกู ทําโทษ เพ่ือนของฉัน ถกู จบั ๒. ชาตรีถูกจับ ชาตรี ขอสงั เกต ในภาษาไทย ถาใชว า “ถกู กระทาํ ” อยา งใด จะมีความหมายไปในทางไมดี เชน ถกู ตําหนิ ถกู ตอวา ถูกดุ เปนตน ถา เปน ไปทางดเี ราจะไมใ ชคําวา “ถกู ” แตใชคําวา “ไดรบั ” แทน เชน ไดรบั แตง ตัง้ ไดรับเลือก........เราจะ ไมใชวา ไดถ กู แตงต้ัง......ไดถูกเลอื ก.......เปน อันขาด

๑๒๔ หนงั สอื เรียนสาระความรูพนื้ ฐาน ๓. ประโยคเนน กรยิ า คือ ประโยคที่ตอ งการเนน กริยาใหเ ดน จึงกลาวถึงกริยา กอ นทีจ่ ะกลาวถึงประธาน กรยิ าที่เนน ไดใ นลักษณะนี้มีอยไู มก ีค่ ํา คอื เกิด ปรากฏ มี รปู ประโยค กรยิ า ประธาน ๑. เกิดนํ้าทว มในประเทศ เกิดนาํ้ ทว ม ในประเทศบงั กลาเทศ นาํ้ ทวม ขยายกริยา บงั กลาเทศ ๒. ปรากฎดาวเทียมบนทองฟา ปรากฏ ดาวเทยี ม บนทอ งฟา ขยายกริยา ๔. ประโยคคําส่ังและขอรอง คือ ประโยคท่ีอยูในรูปคําส่ังหรือขอรองและจะละ ประธานไว โดยเนนคําสัง่ หรือคาํ ขอรอ ง เชน คาํ สั่ง ๑. จงกาเคร่อื งหมายกากบาท หนาขอ ความที่ถกู ตอ ง ๕บทท่ี คาํ ทข่ี ีดเสน ใต คอื กรยิ า คําขอรอง ๒. โปรดรักษาความสะอาด คาํ ทข่ี ีดเสน ใต คอื กริยา หลกั การใชภ าษา ถาเติมประธานท่ลี ะไวลงไป ก็จะกลายเปนประโยคเนนผกู ระทํา เชน ๑. ทา นจงกาเครอ่ื งหมายกากบาทหนา ขอ ความทถ่ี ูกตอ ง ๒. ทานโปรดรกั ษาความสะอาด หนาท่ีของประโยค ประโยคชนดิ ตา งๆ สามารถบอกความหมายไดต ามเจตนาของผสู ง สาร เพราะการ สอ่ื สารกนั ตามปกตนิ นั้ ผสู ง สารอาจมเี จตนาไดห ลายประการ ประโยคจงึ ทาํ หนา ทต่ี า งๆ กนั เชน บอกกลาว เสนอแนะ ชีแ้ จง อธิบาย ซักถาม วงิ วอน สง่ั หาม ปฏิเสธ เปนตน ขอ ความหรอื ประโยคทแี่ สดงเจตนาของผสู ง สารเหลา นจ้ี ะอยใู นรปู ทต่ี า งๆ กนั ไป ซงึ่ อาจแบง หนาทข่ี องประโยคไดเปน ๔ ประเภทดวยกนั คือ ๑. รปู ประโยคบอกกลา วหรือบอกเลา ประโยคลักษณะนี้ โดยปกตจิ ะมี ประธาน กรยิ า และอาจมกี รรมดวย นอกจากน้ีอาจมสี ว นขยายตา งๆ เพ่อื ใหช ดั เจน โดยทว่ั ไป ประโยคบอกเลาจะบงชี้เจตนาวาประธานของประโยคเปน อยา งไร ตวั อยาง ประโยค เจตนา ๑. ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติของเรา ภาษาไทยเปน อะไร ๒. นอ งหิวขา ว นอ งอยูในสภาพใด

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน >> ๑๒๕ ๒. รูปประโยคปฏิเสธ ประโยคนีแ้ ตกตางจากประโยคบอกกลาว หรอื บอกเลา ๕บทท่ี ตรงทม่ี คี าํ วา “ไม หรือคําที่มคี วามหมายในทางปฏิเสธ เชน “หามไิ ด” “มใิ ช” ประกอบ ห ัลกการใ ชภาษา คาํ อธบิ ายเสมอไป ตัวอยาง วนั น้ีไมม ฝี นเลย เขามิใชค นเชนน้ัน หามิได หลอนไมใชค นผิดนดั สาํ หรับประโยคท่ผี ูสงสารมเี จตนาทีจ่ ะเสนอแนะมกั จะใชค าํ วา ควรหรอื ควรจะ ในประโยคบอกเลา สว นในประโยคปฏเิ สธ ใชคําวา ไมควรหรือไมควรจะ ประโยคปฏเิ สธ “ชาวนาไมควรปลกู มนั สําปะหลงั ในทนี่ าเพราะจะทาํ ใหดนิ จืด” ๓. ประโยคคําส่งั และขอรอ ง ประโยครปู น้ีมีลกั ษณะเดน คือ มีแตภ าคแสดง เสมอ สว นประธานซงึ่ ตองเปนบรุ ษุ ที่ ๒ ใหล ะเวนในฐานที่เขาใจ ตัวอยา ง ยกมือขน้ึ ยืนข้นึ ปลอยเดยี๋ วนน้ี ะ รูปประโยคคาํ สัง่ เชน ขางตนน้ี อาจใสค ําวา อยา จง หาม ขางหนา ประโยคไดเ พ่อื ใหคําสั่งจรงิ จงั ย่ิงขึน้ ตัวอยา ง อยา ทาํ บา นเมืองสกปก จงตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ หา มมยี าเสพติดไวในครอบครอง ๔. รูปประโยคคําถาม ประโยครปู น้ีทาํ หนาทเ่ี ปนคําถามวางอยูตอนตน หรือตอนทา ยของประโยคก็ได คําแสดงคาํ ถามแบงออกเปน ๒ ประเภทใหญๆ คอื คาํ แสดงคําถามที่ผสู ง สารตองการคาํ ตอบเปน ใจความใหม คําแสดงคาํ ถามทผ่ี สู งสารตอ งการคําตอบเพียง “ใช” หรือ “ไม”

๑๒๖ หนังสือเรียนสาระความรพู ื้นฐาน เรือ่ งที่ ๔ หลกั ในการสะกดคํา สะกดอยา งไรใหถ ูกตอ ง การใชภ าษาในการสอื่ สาร ไมวา จะดวยการพดู และการเขียน หรอื อานจําเปนตอง ใชใ หถ ูกตองโดยมหี ลักการไวด งั นี้ การใชตวั สะกด ถาเปน คาํ ภาษาไทยแทจะใชต วั สะกดตรงตามมาตราตัวสะกด เชน จง บิน ชม เชย เดยี ว ปก รด พบ เปน ตน สว นคาํ ภาษาไทยทมี่ าจากภาษาตางประเทศนั้นมที ั้ง สะกดตรงตามมาตรา และใชตัวสะกดหลายตัวตามรูปศัพทเดิม โดยเฉพาะภาษาบาลี สันสกฤต เชน ๑. คําในภาษาไทยท่ีมาจากภาษาเขมร ภาษาบาลี สันสกฤตบางคํา และคาํ ที่มา จากภาษาอืน่ ท่ีใชต วั สะกดตรงตามมาตรา ๕บทท่ี คาํ ไทยทม่ี าจากภาษาเขมร เชน จาํ นอง ดําเนนิ ขจดั อํานวย บังคม คําไทยท่มี าจากภาษาบาลี สันสกฤต เชน ทาน คําไทยทีม่ าจากภาษาอื่น เชน หลกั การใชภ าษา มังคุด ๒. คาํ ไทยทม่ี าจากภาษาบาลี สนั สกฤตมตี วั สะกดอยูในมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะใชตัวสะกดไดห ลายตวั ตามรปู ในภาษาเดมิ ดงั ตวั อยา งตอ ไปนี่ ๒.๑ คาํ ในแม กน เชน พน ใช น สะกด แปลวา ปา ศัพทเ ดิม พน อาน พะ นะ ชล ใช ล สะกด แปลวา นํา้ ศพั ทเ ดิม ชล อาน ชะ ละ บญุ ใช ญ สะกด แปลวา ความดี ศพั ทเ ดมิ ปุญญ อา น ปุน ยะ คณุ ใช ณ สะกด แปลวา ความเก้ือกูล ศัพทเดมิ คณุ อา น คุ ณะ พร ใช ร สะกด แปลวา ความดี ศพั ทเ ดมิ วร อาน วะ นะ ๒.๒ คาํ ในแม กก เชน ชนก ใช ก สะกด แปลวา พอ ศัพทเดมิ ชนก อา น ชะ นะ กะ มขุ ใช ข สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศัพทเดิม มุข อาน มุก ขะ มัค ใช ค สะกด แปลวา หนทาง ศัพทเดิม มค อา นวา มกั คะ เมฆ ใช ฆ สะกด แปลวา ไอนํ้ารวมตวั กันเปน กลมุ ลอยตวั อยใู นอากาศ เมฆ อา นวา เม ฆะ จกั ร ใช กร สะกด แปลวา อาวธุ ศพั ทเดิม จกร อาน จกั กระ

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๒๗ ๒.๓ คาํ ในแม กด เชน ๕บทท่ี อนุญาต พยางคห ลงั ใช ต สะกด แปลวา ยนิ ยอมให ศพั ทเ ดมิ อนญุ าต ห ัลกการใ ชภาษา อานวา อะ นุน ยา ตะ สจั ใช จ เปน ตวั สะกด แปลวา การตง้ั ความสตั ย ศพั ทเ ดมิ สจั จฺ อา นวา สัต จะ พชื ใช ช เปน ตวั สะกด แปลวา เมลด็ พนั ธไุ ม ศพั ทเ ดมิ พชื และวชี อา นวา พี ชะ และ วี ชะ ครฑุ ใช ฑ สะกด หมายถงึ พญานกทเ่ี ปน พาหนะของพระนารายณ ศัพทเ ดมิ ครฑุ อา นวา คะ รู ดะ รัฐ ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศัพทเ ดิม ร ฏ ฐ อานวา รัต ถะ รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานทีม่ ลี อสาํ หรบั เคลอ่ื นไป ศัพทเดิม รถ อา นวา ระ ถะ อาพาธ อา นวา อา พา ทะ ชาติ ใช ติ สะกด แปลวา เกิด ศัพทเดิม ชาติ อา นวา ชา ติ เหตุ ใช ตุ สะกด แปลวา ที่มา ศัพทเ ดิม เหตุ อานวา เห ตุ มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครอื่ งวดั ตา งๆ ศพั ทเดิม มาตร อานวา มาด ตระ เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ช่อื แกว ท่แี ข็งที่สุดและมีนาํ้ แวววาวกวา พลอยอื่นๆ ศพั ทเดมิ วชรฺ และ วชริ อานวา วัด ชระ และ วะ ชิ ระ ทิศ ใช ศ สะกด แปลวา ดา น ขา ง ทาง เบอ้ื ง ศัพทเ ดิม ทศิ อา นวา ทิ สะ คําในแมก ด ในภาษาบาลี สันสกฤตใชพยัญชนะหลายตัวเปน ตัวสะกด จึงตอง สงั เกตและจดจําใหด ีจึงจะสามารถเขียนไดถูกตอ งตามสะกดการนั ต ๒.๔ คําในแม กบ เชน บาบ ใช ป สะกด แปลวา ความช่วั เสพ ใช ศพั ทเดิม บาป อานวา ปา ปะ โลภ ใช พ สะกด แปลวา กนิ บริโภค ศพั ทเ ดมิ เสพ อา นวา เส พะ ภ สะกด แปลวา ความอยากไดไมรจู ักพอ ศัพทเ ดิม โลภ อานวา โล พะ

หลกั การใชภ าษา ๑๒๘ หนังสอื เรียนสาระความรพู ื้นฐาน ๓. คาํ ทม่ี าจากภาษาเขมร เรานํามาใชในลักษณะคําแผลงตา ง ๆ มีขอควรสังเกต คือ เม่ือแผลงคําแลว ตวั สะกดจะเปน ตัวเดียวกบั คาํ เดิม เชน เกดิ เปน กําเนิด จรสั เปน จํารัส ตรวจ เปน ตาํ รวจ ตรสั เปน ดาํ รัส เสร็จ เปน สาํ เร็จ ฯลฯ ๔. คําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตบางคําจะมีตัวสะกดและตัวตามในภาษาไทย เรานาํ มาใชท ัง้ รูปแบบเต็มรปู และตดั ตัวสะกดออกบา ง วุฑฒิ ไทยใช วุฒิ รฏฐ ไทยใช รฐั ๕ อฑฒ ไทยใช อัฒ เชน อัฒจันทร บทท่ี การประและไมประวิสรรชนีย การประวิสรรชนีย มหี ลักดงั น้ี ๑. คาํ ไทยแทท อ่ี อกเสยี ง อะ ชดั เจน และคาํ ทยี่ อ สว นจากคาํ ประสม เชน มะมว ง มะนาว กระทะ สะอกึ เปน ตน ยกเวนคําบางคาํ เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปน ตน ๒. คาํ ที่มาจากภาษาบาลี สนั สกฤต ถา ตองการใชอ านออกเสยี ง สระ อะ ที่ทาย พยางค ใหป ระวสิ รรชนยี ท พ่ี ยางคท า ย เชน พละ ศลิ ปะ สาธารณะ ทกั ษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ ๓. คาํ ที่มาจากภาษาบาลี สนั สกฤตท่มี พี ยางคห นา ออกเสียง กระ ตระ ประ ใน ภาษาไทย ใหป ระวสิ รรชนยี  เชน กระษยั กระษาปณ ตระกลู ประกาศ ประสาท ประโยชน ประชาราษฎร ฯลฯ ๔. คําท่ีไมทราบที่มาไดแนชัดวามาจากภาษาใด แตถาอานออกเสียง อะใหประ วสิ รรชนยี  เชน กะละแม กะหลํา่ กะละมัง สะอาด สะครวญ สะดอื โพระดก พะโล สะระแหน จะละเมด็ สะวด้ี สะวา ด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมป ระวสิ รรชนีย มีหลักดงั นี้ ๑. คาํ ทีอ่ อกเสียง อะ ไมเตม็ มาตรา หรอื คําท่เี ปน อักษรนาํ เชน กนก ขนม ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรตั ๒. คาํ สมาสในภาษาบาลี สนั สกฤต ซ่ึงมเี สยี ง อะ ระหวา งคํา เชน พลศึกษา ศลิ ปกรรม เปนตน หรือคาํ ทีม่ ีเสยี ง อะ ทีพ่ ยางคหนา ของคาํ ๓. คาํ ทม่ี าจากภาษาเขมรมพี ยญั ชนะตน ๒ ตวั ซอ นกนั ในภาษาไทยอา นออกเสยี ง พยัญชนะตวั หนาเปน อะ ไมตองประวิสรรชนยี  เชน จรญู จรวย จรวด ผม ผจญ สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน >> ๑๒๙ ๔. คําทับศัพทภาษาอังกฤษอาจจะประหรือไมประวิสรรชนียใหถือปฏิบัติตามแนว ท่นี ยิ มเขียนกันมา เชน เยอรมนั อเมรกิ า สตกิ เกอร โปสเตอร ไอศกรมี อะลมู เิ นียม อะตอม อะมีบา การใชค าํ อํา อมั และ อําม อํา ( _าํ ) ๑. ใชกับคําไทยท่ัวไป เชน ชํา คาํ จํา ราํ เปนตน ๒. ใชก ับคาํ แผลงทม่ี าจากภาษาอ่นื เชน เกิด กาํ เนิด ตรวจ ตาํ รวจ เปน ตน อัม ( _ั ม ) ๑. ใชคาํ ที่เปน สระ อะ มีตัว ม สะกดในภาษาบาลี สนั สกฤต เชน คัมภรี  สัมผสั สัมภาษณ อมั พร เปนตน ๒. ใชก ับคําทมี่ าจากภาษาองั กฤษ เชน กิโลกรัม ปม อัลบั้ม เปน ตน อําม (_ํา ม ) ใชกับคาํ ทมี่ เี สยี งสระ อะ แลวมี ม ตามในภาษาบาลี สนั สกฤต เชน อํามาตย อํามฤต อํามหติ เปน ตน การใช ไอ ใอ อัย ไอย ( ไ- ใ- -ัย ไ-ย ) ๑. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชก ับคาํ ไทยทงั้ หมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคําไทยทีใ่ ชสระไอไมม วน ๒๐ คํา และคํามาจาก ภาษาอนื่ นอกจากภาษาบาลี สนั สกฤตใหใช ไอ เหมือนภาษาไทยท้งั สิ้น คําแผลงมาจาก สระ อิ อี เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใ ชสระไอไมม ลาย เชน วิจิตร ไพจติ ร วหิ าร ไพหาร ตรี ไตร ฯลฯ หรือคาํ บาลี สนั สกฤตเดิมมสี ระไออยแู ลว ใหใช ไอ เชน ไอศวรย ไอศวรรย ไมตรี ไมตรี ฯลฯ คาํ ท่มี าจากภาษาอ่ืนไมใ ชภ าษา บาลี สันสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซ่ยี งไฮ กําไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว ฯลฯ ๒. การใช ใ- สระใอไมมว น ใชก ับ คํา ๒๐ คํา ดงั นี้ ใฝใ จใครใครรใู ห ใหลหลง ในใหมใสใหญยง ต่าํ ใต ใดใชใชใ บบง ใยยดื ใสสะใภใ กลใ บ สบิ มว นสองหน หรือ ผูใหญห าผา ใหม ใหสะใภใชคลอ งคอ ใฝใ จเอาใสห อ มิหลงใหลใครขอดู จะใครล งเรือใบ ดูน้ําใสและปลาปู ส่ิงใดอยใู นตู มใิ ชอยูใตตง่ั เตยี ง

๑๓๐ หนังสอื เรยี นสาระความรพู นื้ ฐาน บา ใบถือใยบวั หตู ามัวมาใกลเคียง เลาทองอยาละเลี่ยง ยส่ี ิบมวนจําจงดี ๓. การใช -ั ย ( อยั ) ใชคําทม่ี าจากภาษาบาลี สนั สกฤต ซึ่งมีเสียงอะ และ ย ตาม และถา ใน ภาษาเดมิ มี ย สะกดและ ย ตามเมอ่ื นาํ มาใชในภาษาไทยใหค ง ย ไว ชยั มาจาก ชย วัย ” วย นยั ” นย อาลยั ” อาลย อุทยั ” อทุ ย อยั ยะ ” อยย อยั ยิกา ” อยยกิ า ๔. การใช ไ-ย (ไอย) ใชก ับคาํ ท่มี าจากภาษาบาลีซ่ึงมีสระ เอ มี ย สะกด และมี ย ตาม เ ยย เอย ย เม่อื นาํ มาใชในภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยฺยากรณ อธปิ ไตย ” อธิปเตยฺย ไทยทาน ” เทยฺยทาน เวไนย ” เวเนยยฺ อสงไขย ” อสงเฺ ขยยฺ การใชวรรณยุกต การใชว รรณยกุ ตไ ดถกู ตอ งน้ัน จะตอ งมคี วามรใู นเรอื่ งตอ ไปนี้ ๑. ไตรยางค หรอื อักษร ๓ หมู ไดแก อกั ษรสูง มี ๑๑ ตัว ไดแ ก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อกั ษรกลาง มี ๙ ตัว ไดแก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อักษรสงู มี ๒๔ ตวั แบงออกเปน ๒ ชนดิ ดังน้ี อกั ษรตํา่ คู มี ๑๔ ตวั ไดแ ก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อักษรตา่ํ เด่ยี ว มี ๑๐ ตัว ไดแก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว ๒. คําเปน คาํ ตาย ๒.๑ คาํ เปน คอื คําทีม่ ีลกั ษณะอยางใดอยา งหนึง่ ตอ ไปน้ี ประสมกบั สระเสียงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกับสระ อํา ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขาํ มตี วั สะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดียว ๒.๒ คําตาย คอื คอื ทม่ี ลี กั ษณะอยา งใดอยางหน่ึง ประสมกบั สระเสยี งสัน้ ในมาตราแม ก กา ยกเวน อํา ไอ ใอ เอา

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน>> ๑๓๑ เชน จะ ผุ ติ มตี วั สะกดในมาตราแม กก กด กบ ๓. การผันอักษร มีหลกั การดังนี้ อักษรสงู คําเปน พ้นื เสียงเปน เสียงจตั วา ผนั ดวย วรรณยุกต เปนเสยี งเอก ผนั ดว ยวรรณยุกต  วรรณยุกต  เปนเสียงโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขาม ขา ม อกั ษรสูง คาํ ตาย พ้ืนเสียงเปน เสียงเอก ผันเสียงวรรณยุกต  เปน เสยี งโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อกั ษรกลาง คําเปน พืน้ เสยี งเปนเสยี งสามญั ผันดวยวรรณยกุ ต     เปน เสยี ง เอก โท ตรี จตั วา ตามลําดบั เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ อกั ษรตํ่า คาํ เปน พ้นื เสยี งเปน เสียงสามญั ผันดว ย วรรณยุกต   เปน เสียงโท ตรี ตามลาํ ดับ เชน คา คา คา เทา เทา เทา อักษรตาํ่ คาํ ตาย สระเสยี งสน้ั พ้นื เสียงเปนเสยี ง ตรี ผัน ดว ยวรรณยุกต  เปน เสยี งโทผันดว ยวรรณยกุ ต  เปนเสยี งจัตวา เชน คะ คะ คะ อกั ษรตาํ่ คําตายสระเสียงยาว พนื้ เสยี งเปน เสยี งโท ผนั ดวยวรรณยุกต  เปน เสยี งตรผี ันดว ยวรรณยุกต  เปน เสยี งจัตวา เชน คาบ คาบ คาบ อักษรต่าํ ตอ งอาศยั อกั ษรสูงหรืออกั ษรกลางชว ย จงึ จะผนั ไดค รบ ๕ เสยี ง เชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลา ขอสังเกต ๑. อกั ษรสงู และอักษรกลางจะมีรปู วรรณยกุ ตต รงกับเสยี งวรรณยกุ ต ๒. อกั ษรสงู และอกั ษรต่ําไมใชว รรณยกุ ตตรีเลย ๓. อกั ษรต่ําจะมีเสียงวรรณยุกตสูงกวา รปู วรรณยุกต ๔. อักษรเดยี่ วหรืออกั ษรตํา่ เดี่ยวเม่อื ตอ งการผนั ใหค รบ ๕ เสยี ง ตอ งใชอ กั ษร สงู หรอื อักษรกลางนาํ เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา ๕. อักษรคแู ละอกั ษรสูงตอ งอาศัยอกั ษรทีค่ ูก ันชว ย จงึ จะผนั ไดครบ ๕ เสยี ง เชน คา ขา คา ขา คา ขา การใชเ คร่อื งหมายทัณฑฆาต ( ) เครือ่ งหมายทัณฑฆาต  ใชเขียนเหมอื นพยญั ชนะท่ีไมตอ งการออกเสียง ซง่ึ เรา เรยี กวา ตวั การนั ต มหี ลกั การดังนี้ ๑. พยัญชนะที่อยูข างหลงั ตวั สะกด ถามเี ครอื่ งหมายทัณฑฆาต ถอื วาพยญั ชนะ ตวั น้ันเปนตวั การันตไมต องออกเสยี ง เชน เสาร ไมค ยักษ อาทติ ย เปน ตน ๒. พยญั ชนะทอ่ี ยขู า งหลงั ตวั สะกดสองตวั หรอื สามตวั ถา ตวั ใดตวั หนง่ึ มเี ครอ่ื งหมาย ทณั ฑฆาตกาํ กบั ถอื วา พยญั ชนะทง้ั สองตวั เปน ตวั การนั ต ไมต อ งออกเสยี ง เชน วนั จนั ทร พระอนิ ทร พระลกั ษณเปนตน ท้งั นี้ จะไมใชเคร่ืองหมายทัณฑฆาตกบั ตวั สะกดทีเ่ ปน อกั ษรควบกลํา้ และตวั สะกดที่มสี ระกํากับ เชน จกั ร มติ ร เกียรติ เปนตน

๑๓๒ หนังสือเรียนสาระความรพู น้ื ฐาน เรอื่ งท่ี ๕ คําราชาศพั ท ราชาศพั ท แปลตามศพั ท หมายถึง ถอยคําสาํ หรบั พระราชา แตตามตาํ ราหลัก ภาษาไทยไดใหความหมายกนิ ขอบเขตไปถงึ ถอ ยคาํ ภาษาสาํ หรับบคุ คล ๓ ประเภท คือ ๑. ศพั ทท ่ีใชสาํ หรับพระมหากษัตริยแ ละพระบรมวงศานวุ งศ ๒. ศพั ทท ่ใี ชสําหรบั พระภิกษสุ งฆ ๓. ศพั ทที่ใชสําหรับสุภาพชน ๑. ศพั ทม ีใชส ําหรับพระมหากษตั รยิ แ ละพระบรมศานุวงศ คําศัพทประเภทนี้เราจะไดฟงหรือไดอานบอยมาก สวนใหญจะเปนขาวหรือเร่ือง ราวทเ่ี กย่ี วกบั กรณยี กจิ ของพระมหากษตั รยิ แ ละพระบรมวงศานวุ งศ ลกั ษณะของราชาศพั ท ประเภทน้มี ีลกั ษณะเดนท่นี าสนใจ คือ ๑.๑ ใชคําวา ทรง เพอ่ื ใหเปน คาํ กริยา ทรง นําหนากริยาท่ีเปน คาํ ไทย เชน ทรงเลน ทรงรอ งเพลง ทรงออก กําลงั กาย ทรง นําหนา คํานามทเ่ี ปน คําไทยแลวใชเ ปน กรยิ า เชน ทรงชาง ทรงมา ทรงเรือใบ ทรง นาํ หนา คําที่เปนราชาราศัพทอ ยูแลว เชน ทรงพระอักษร ทรงพระ สําราญ ทรงพระราชนพิ นธ ๑.๒ ใชค าํ ไทยนาํ หนา คาํ ทเ่ี ปน ราชาศพั ทอ ยแู ลว เพอื่ ใหเ ปน คาํ กรยิ า เชน ทอด พระเนตร ๑.๓ ใชค ําไทยนาํ หนา คาํ ที่เปน ราชาศพั ทอยูแลว เพือ่ ใหเปนคํานาม เชน ซับ พระพกั ตร ผาเชด็ หนา ถงุ พระบาท ถงุ เทา ถงุ พระหัตถ ถงุ มอื การใชคาํ ธรรมดานําหนา คาํ ทเ่ี ปน ราชาศพั ทอ ยแู ลว เพื่อใหเปนคาํ นาม ยงั มีอกี เชน ฉลองพระองค ฉลองพระหัตถ ฉลองพระเนตร แวนตา มลู พระชวิ หา น้าํ ลาย ๑.๔ ใชค าํ วา ตน หรอื หลวง ลงทา ยคาํ นามหรอื กรยิ า เชน เสดจ็ ประพาสตน พระแสงปนตน เคร่อื งตน รถหลวง เรือหลวง ๑.๕ คาํ ทกี่ าํ หนดใหเ ปน ราชาศพั ทส ามารถจาํ แนกชนดิ ตา งๆ ได เหมอื นคาํ ใน ภาษาสามัญ คอื มีท้งั คํานาม สรรพนาม กรยิ า วเิ ศษณ และมคี ําลกั ษณะนามใชเปน พเิ ศษ อกี ดว ย เชน คํานาม พระเศียร หวั พระนลาฏ หนาผาก พระชนก พอ พระชนนี แม พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบิด มีด

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน>> ๑๓๓ คําสรรพนาม ขา พระพทุ ธเจา กระหมอม หมอ มฉัน บุรษุ ที่ ๑ ใตฝา ละอองธลุ พี ระบาท ใตฝาพระบาท ฝา พระบาท บรุ ุษท่ี ๒ พระองคท า น พระองค ทาน บุรษุ ที่ ๓ คํากริยา กรยิ าเปน ราชาศพั ทอ ยแู ลว ไมต อ งมคี าํ วา ทรง นาํ หนา เชน เสดจ็ ตรสั เสวย เปน ตน นอกน้ันตอ งเติมดวยคําวา พระ หรอื ทรงพระราช เพอ่ื ใหเปนคํากรยิ า เชน ทรงพระอักษร เขียนหนงั สอื ทรงพระราชนิพนธ แตง หนังสือ คาํ วเิ ศษณ มแี ตค าํ ขานรบั ซงึ่ แยกตามเพศ คอื หญงิ ใชค าํ วา เพคะ ชาย ใชค าํ วา พระพทุ ธเจา ขอรับ พระพุทธเจา ขา พะ ยะ คะ คําลักษณะนาม ใชคาํ วา องค กบั พระองค เปนคําทีเ่ กีย่ วกบั สว นตาง ๆ ของรางกาย และเครื่อง ใชข องทาน เชน พระทนต ๒ องค ฟน ๒ ซี่ ปราสาท ๒ องค ๑.๖ การใชร าชาศพั ทแบบแผน วิธีพูดในโอกาสตา งๆ อกี ดวย เชน การใชค าํ ขอบคุณ ถาเรากลาวแกพระมหากษัตริย ใชวา “รูสึกขอบพระมหากรุณาธิคุณเปน ลน เกลาฯ” การใชคาํ ขออนุญาต ถาเรากลา วแกพระมหากษัตรยิ  ใชว า “ขอพระราชทานพระบรมราชานญุ าต” กลา วเมือ่ ถวายของ ถาเรากลาวเมอื่ ถวายของ “ขอพระราชทานทลู เกลา ทลู กระหมอ ม ถวาย......................” หมายถงึ สงิ่ ของ ขนาดเลก็ “ขอพระราชทานนอมเกลานอมกระหมอม ถวาย....................” หมายถึง สง่ิ ของขนาดใหญ ยกไมไ ด ๒. ศัพททใี่ ชสําหรบั พระภิกษสุ งฆ พระภกิ ษเุ ปน ผทู ไี่ ดร บั ความเคารพจากบคุ คลทว่ั ไป ในฐานะทเี่ ปน ผทู รงศลี และเปน ผูสบื พระศาสนาการใชถอยคาํ จงึ กาํ หนดขนั้ ไวตา งหากอกี แบบหนึง่ เฉพาะองคส มเดจ็ พระสงั ฆราช ซงึ่ ถอื เปน ประมขุ แหง สงฆน น้ั กาํ หนดใหร าชาศพั ท เทียบเทา กับพระราชวงศช นั้ หมอมเจา แตถ าพระภกิ ษุน้ันเปน พระราชวงศอยแู ลว ก็คงใหใ ช ราชาศพั ทตามลาํ ดับชน้ั ทเี่ ปน อยแู ลว นนั้ การใชถ อ ยคาํ สาํ หรบั พระภกิ ษโุ ดยทวั่ ไปมขี อ สงั เกตคอื ถา พระภกิ ษใุ ชก บั พระภกิ ษุ ดวยกันหรือใชกับคนธรรมดา จะใชศัพทอยางเดียวกันตลอด ผิดกับราชาศัพทสําหรับ

๑๓๔ หนังสอื เรียนสาระความรูพ น้ื ฐาน กษตั รยิ แ ละพระราชวงศค นอนื่ ทพ่ี ดู กบั ทา นหรอื พดู ถงึ ทา นจงึ จะใชร าชาศพั ท แตถ า พระองค ทานพูดกบั คนอน่ื จะใชภาษาสภุ าพธรรมดา เชน มผี ูพ ูดถึงพระวา “พระมหาสนุ ทรกําลังอาพาธอยใู นโรงพยาบาล” พระมหาสนุ ทรพดู ถงึ ตวั ทา นเองกย็ อ มกลา ววา “อาตมากาํ ลงั อาพาธอยทู โ่ี รงพยาบาล” มีผพู ูดถึงพระราชวงศห น่งึ วา “พระองคเจาดศิ วรกุมารกําลังประชวร” พระองคเ จา เมอื่ กลาวพระองคถงึ พระองคเองยอ มรับสง่ั วา “ฉนั กาํ ลงั ปว ย” ตวั อยางคาํ ราชาศพั ทส ําหรบั พระภกิ ษุบางคาํ คํานาม ภตั ตาหาร อาหาร ไทยทาน สง่ิ ของถวาย อาสนะ ทน่ี ง่ั กฏุ ิ ทพ่ี กั ในวดั เภสัช ยารักษาโรค ธรรมาสน ที่แสดงธรรม คําสรรพนาม อาตมา ภิกษุเรยี กตนเองกับผูอื่น ผม กระผม ภิกษุเรียกตนเองใชก บั ภกิ ษุดวยกัน มหาบพิตร ภกิ ษุเรียกพระมหากษัตริย โยม ภกิ ษุเรียกคนธรรมดาที่เปน ผใู หญกวา พระคณุ เจา คนธรรมดาเรียกสมเดจ็ พระราชาคณะ ทา น คนธรรมดาเรียกสมเดจ็ พระราชาคณะ คํากรยิ า ประเคน ยกของดว ยมอื มอบใหพระ ถวาย มอบให ฉัน กนิ อาพาธ ปว ย มรณภาพ ตาย อนโุ มทนา ยินดีดวย จําวัด นอน คําลักษณะนาม รูป เปนลักษณะนามสําหรับนับจํานวนภิกษุ เชน พระภิกษุ ๒ รูป คนท่วั ไปนิยมใชค ําวา องค ๓. คําทใี่ ชสาํ หรับสุภาพชน การใชถอยคําสําหรับบุคคลทั่วไป จําเปนตองใชใหสมฐานะและเกียรติยศ ความ สัมพันธร ะหวา งผูท่ีติดตอ สอ่ื สารกนั จะตอ งคาํ นึงถึง อายุ เพศ และตาํ แหนง หนาทีก่ ารงาน ดวย นอกจากนั้น เวลา และ สถานท่ียังเปนเครื่องกําหนดอีกดวยวา ควรเลือกใชถอยคํา อยางไรจึงจะเหมาะสม ตัวอยา งคําสุภาพ เชน คํานาม บดิ า พอ มารดา แม และใชค าํ วา คณุ นาํ หนา ชอ่ื เชน คณุ พอ คณุ ลงุ คุณประเสริฐ คุณครู เปน ตน ศีรษะ หัว โลหิต เลอื ด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เยีย่ ว โค วัว กระบือ ควาย สนุ ขั หมา สกุ ร หมู คาํ กริยา รบั ประทานอาหาร กิน ถึงแกก รรม ตาย คลอดบุตร ออกลูก ทราบ รู เรียน บอกใหร ู

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน >> ๑๓๕ คาํ สรรพนาม ดฉิ นั ผม กระผม บรุ ษุ ท่ี ๑ คณุ ทาน เธอ บรุ ุษที่ ๒ และ ๓ คําวเิ ศษณ การใชสรรพนามใหสุภาพ คนไทยนิยมเรียกตามตําแหนงหนาท่ี คาํ ลักษณะนาม ดวย เชน ทา นอธบิ ดี ทา นหวั หนา กอง เปน ตน คาํ ขานรับ เชน คะ เจาคะ ครับ ครับผม เปน ตน คาํ ขอรอง เชน โปรด ไดโ ปรด กรณุ า เปนตน ลักษณะนามเพื่อยกยอ ง เชน อาจารย ๕ ทา น แทนคาํ วา คน ลกั ษณะนามเพื่อใหสุภาพ เชน ไข ๔ ฟอง แทนคําวา ลกู ผลไม ๕ ผล แทนคําวา ลกู เรอื่ งที่ ๖ การใชส าํ นวน สภุ าษิต คําพงั เพย คนไทยนยิ มใชภาษาถอ ยคําสาํ นวนที่สละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแก การออกเสยี งลกั ษณะนสิ ยั คนไทยเปน คนเจา บทเจา กลอนอยแู ลว เวลาพดู หรอื เขยี นจงึ นยิ ม ใชถอยคําสํานวนปนอยูเสมอถอยคําสํานวนตางๆ เหลานี้ชวยใหการส่ือสารความหมาย ชดั เจน ไดค วามไพเราะ ถายทอดอารมณความรสู กึ ตา งๆ ไดดี บางครัง้ ใชเ ปน การสอื่ สาร ความหมายเพอ่ื เปรยี บเปรยไดอ ยา งคมคายลกึ ซง้ึ เหมาะสมกบั วฒั นธรรมความเปน อยขู อง คนไทย ซ่ึงแสดงถึงอธั ยาศัยทดี่ ตี อ คนอ่นื เปนพน้ื ฐาน ประเภทของถอยคาํ สํานวน ๑. ถอ ยคาํ สํานวน เปนสํานวนคําที่เกิดจากการผสมคําแลวเกิดเปนคําใหม เชน คําผสม คําซอน หรือคําที่เกิดจากการผสมคําหลายคํา ผสมกันเปนลักษณะสัมผัส คลอ งจอง มีความหมายไมแ ปลตรงตามรูปศพั ท แตมคี วามหมายในเชงิ อปุ ไมย เชน ไกอ อน หมายถงึ คนท่ียังไมช ํานาญในชน้ั เชงิ ก่ิงทองใบหยก หมายถงึ ความเหมาะสมของคกู นั น้ันมีมาก เกลือจม้ิ เกลือ หมายถึง มคี วามดรุ า ยเขาหากัน แกเ ผด็ กัน แกวงเทาหาเส้ียน หมายถงึ การหาเรื่องเดือดรอน ขงิ ก็ราขา กแ็ รง หมายถงึ ตา งฝายก็รายเขา หากัน แขวนนวม หมายถึง เลิกการกระทาํ ทเ่ี คยทํามากอ น ควาํ่ บาตร หมายถงึ การบอกปฏเิ สธไมค บคาสมาคมดว ย คมในฝก หมายถงึ มคี วามฉลาดรอบรูแตย ังไมแ สดงออก เมอ่ื ไมถ ึงเวลา งามหนา หมายถงึ นา ขายหนา งูกนิ หาง หมายถึง เกย่ี วโยงกนั เปน ทอดๆ จนตรอก หมายถงึ หมดหนทางทจ่ี ะหนไี ด จระเขข วางคลอง หมายถงึ คอยกีดกนั ไมใหคนอนื่ ทําอะไรไดส ะดวก

๑๓๖ หนังสอื เรียนสาระความรูพ นื้ ฐาน ชักหนา ไมถ ึงหลัง หมายถงึ รายไดไมพอจับจาย ชบุ มือเปบ หมายถงึ ฉวยผลประโยชนจ ากแรงงานคนอ่ืน หญาปากคอก หมายถึง เรอ่ื งงา ยๆ คิดไมถึง ตกหลุมพราง หมายถึง เชอ่ื ตามท่ีเขาหลอก ตําขาวสารกรอกหมอ หมายถงึ การทําอะไรเฉพาะหนาคร้งั คราวพอ ท้ิงทวน หมายถึง ใหเสรจ็ ไปเทา นนั้ นาํ้ รอนปลาเปน หมายถึง ทําดีทสี่ ุดเปนคร้งั สดุ ทาย นํา้ เยน็ ปลาตาย หมายถึง การพูดหรอื ทาํ อยางละมนุ ละมอม นาํ้ ทว มปาก หมายถึง ยอ มสําเร็จมากกวา ทํารุนแรง บอ งต้นื หมายถงึ รอู ะไรแลว พูดไมได ผักชีโรยหนา หมายถงึ มคี วามคิดอยา งโงๆ ผาขี้ริ้วหอ ทอง หมายถึง ทาํ ดแี ตเ พียงผิวเผิน ใฝสงู เกนิ ศกั ด์ิ หมายถึง คนม่งั มแี ตทาํ ตวั ซอมซอ ฝากผีฝากไข หมายถงึ ทะเยอทะยานเกนิ ฐานะ พกหนิ ดีกวาพกนนุ หมายถึง ขอยึดเปนทพี่ ่งึ จนตาย พระอิฐ พระปนู หมายถึง ใจคอหนักแนน ดกี วาใจเบา มวยลม หมายถึง น่ิงเฉยไมเดือดรอน มืดแปดดา น หมายถงึ ทําทาจะเลกิ ลม ไมด ําเนินการตอไป ยอ มแมวขาย หมายถึง มองไมเห็นทางแกไ ขคิดไมอ อก โยนกลอง หมายถึง เอาของไมดีมาหลอกวา เปน ของดี ลอยชาย หมายถงึ มอบความรับผิดชอบไปใหค นอื่น ลอยแพ หมายถึง ทาํ ตัวตามสบาย สาวไสใหกากนิ หมายถงึ ถกู ไลอ อก ปลดออก ไมเ กย่ี วขอ งกนั ตอ ไป สุกเอาเผากิน หมายถึง ขดุ คยุ ความหลัง ส่งิ ไมดีมาประจานกันเอง หอกขา งแคร หมายถึง ทาํ อยางลวกๆ ใหเ สรจ็ ไปคร้งั หนง่ึ ๆ อดเปร้ยี วไวกินหวาน อันตรายท่ีอยูใกลตวั อดทน ลาํ บากกอน จึงสบายภายหลงั ๒. คาํ พังเพย หมายถึง ถอ ยคาํ ทกี่ ลาวข้นึ มาลอยๆ เปนกลางๆ มีความหมาย เปนคติสอนใจสามารถนําไปตีความแลวนําไปใชพูด หรือเขียนใหเหมาะสมกับเร่ืองที่เรา ตองการสื่อสารความหมายได มีลักษณะคลายคลึงกับสุภาษิตมาก อาจเปน คํากลาวติ ชม หรอื แสดงความคดิ เหน็ เชน ราํ ไมด ีโทษปโ ทษกลอง หมายถงึ คนที่ทําอะไรผิดแลว มักกลา วโทษสง่ิ อืน่ ข่ีชา งจับต๊ักแตน หมายถงึ การลงทุนมากเพื่อทาํ งานทไ่ี ดผ ลเล็กนอ ย ชโ้ี พรงใหก ระรอก หมายถึง การแนะนาํ ใหคนอืน่ ทําในทางไมด ี เสียนอ ยเสยี ยาก หมายถึง การไมรูว า สงิ่ ไหนจําเปน หรือไมจ าํ เปน เสียมากเสยี งาย ใชจ ายไมเหมาะสม

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน>> ๑๓๗ คาํ พงั เพยเหลา นยี้ งั ไมเ ปน สภุ าษติ กเ็ พราะวา การกลา วนนั้ ยงั ไมม ขี อ ยตุ วิ า เปน หลกั ความจรงิ ท่แี นนอน ยงั ไมไ ดเ ปนคําสอนทแ่ี ทจ ริง ตวั อยางคําพังเพย คาํ พังเพย ความหมาย กระเชอกนร่ัว เปนคนสรุ ุยสรุ า ย กลานักมกั บิน่ คนทอี่ วดเกง กลา จนเกนิ ไปจนอับจนสักวนั ขี่ชา งจับตกั๊ แตน ลงทนุ ไมคุมกบั ผลทไ่ี ด ทําบุญเอาหนา ภาวนากนั ตาย ทาํ อะไรเพ่ือเอาหนา ไมทาํ ดว ยใจจริง หักดามพราดวยเขา ทําอะไรโดยพลการ ราํ ไมดีโทษปโ ทษกลอง ทําไมดแี ตโ ทษผูอ่ืน นายพ่งึ บาว เจาพ่งึ ขา ทกุ คนตอ งพงึ่ พาอาศยั กนั ชาดไมด ี ทาสีไมแ ดง สันดานคนไมด ี แกอยางไรกไ็ มด ี ไมงามกระรอกเจาะ หญิงสวยที่มีมลทิน มอื ไมพายเอาเทารานาํ้ ไมชวยแลว ยงั กีดขวาง ฟน ฝอยหาตะเข็บ ฟน เร่ืองเกามาเลาอกี หุงขาวประชดหมา ปง ปลาประชดแมว แกลงทําแดกดันโดยอีกฝายหน่ึงไมเ ดือดรอน ตวั อยา งการนําคาํ พงั เพยไปใชใ นความหมายเปรยี บเทยี บ เมอ่ื กอ นนดี้ ไู มค อ ยสวย เดยี๋ วนแี้ ตง ตวั สวยมากนแี่ หละ ไกง ามเพราะขน คนงาน เพราะแตง เจามันฐานะตํ่าตอ ยจะไปรักลูกสาวคนรวยไดยงั ไง ตกั นาํ้ ใสก ะโหลกชะโงกดเู งา ตนเองเสยี บาง เราอยาไปทาํ อะไรแขง กับเขาเลย เขากบั เราไมเ หมือนกนั อยาเห็นชางข้ขี ต้ี ามชา ง แหม...ฉนั วา ฉนั หนจี ากเพอื่ นเกา ทเี่ ลวแลว มาเจอเพอื่ นใหมก พ็ อๆ กนั มนั เขา ตาํ รา หนเี สอื ปะจระเข เขาชอบถวงความเจริญของหมูคณะอยูเรื่อย แถมยังขัดขวางคนอื่นอีก น่ีแหละ คนมือไมพ าย เอาเทา รานํา้ ๓. อุปมาอุปไมย หมายถงึ ถอ ยคาํ ทีเ่ ปนสาํ นวนพวกหนึ่ง กลา วทํานองเปรยี บ เทยี บใหเ หน็ จรงิ เขา ใจแจม แจง ชดั เจน และสละสลวยนา ฟง มากขน้ึ การพดู หรอื การเขยี นนยิ ม หาคาํ อปุ มาอปุ ไมยมาเตมิ ใหไ ดค วามชดั เจนเกดิ ภาพพจน เขา ใจงา ย เชน คนดุ หากตอ งการ ใหค วามหมายชดั เจน นา ฟง และเกดิ ภาพพจนช ดั เจนกต็ อ งอปุ มาอปุ ไมยวา “ดุ เหมอื น เสอื ” ขรุขระมาก การสอ่ื ความยังไมชดั เจนไมเ ห็นภาพ ตองอปุ มาอปุ ไมยวา “ขรขุ ระเหมือน ผวิ มะกรดู ” หรอื “ขรขุ ระเหมอื นผวิ พระจนั ทร” กจ็ ะทาํ ใหเ ขา ใจความหมายในรปู ธรรม ชัดเจนมากยิ่งขึน้

๑๓๘ หนังสือเรยี นสาระความรูพน้ื ฐาน ในการเขยี นบทรอ ยแกว หรอื แกว กรองกต็ าม เราไมอ าจเขยี นใหล ะเอยี ดลกึ ซง้ึ เพอ่ื ส่ือความไดแจม แจง เทา กบั การพูดบรรยายดว ยตนเองได ก็จาํ เปนตองใชอ ุปมาเพือ่ เปรียบ เทยี บใหผรู ับสารจากเราไดร ับรูความจรงิ ความรูสึก โดยการใชค ําอุปมาเปรียบเทยี บ ใน การแตงคําประพันธก็นิยมใชอุปมากันมากเพราะคําอุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคํา สาํ นวนการเขยี นใหไ พเราะนา อา น กินใจ ประทับใจมากขน้ึ สงั เกตการใชอ ปุ มาอปุ ไมย เปรยี บเทยี บในตัวอยางตอ ไปนี้ ทานจะไปทพั คร้งั น้ี อยาเพ่ิงประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลา ปไ ดข งเบงมาไวเปน ท่ปี รกึ ษา อปุ มา เหมอื นเสอื อันคะนองอยใู นปาใหญ ทา นเรง ระวงั ตวั จงดี ตัวอยางอุปมาทค่ี วรรูจกั แขง็ เหมอื นเพชร กรอบเหมอื นขาวเกรยี บ กลมเหมือนมะนาว กลัวเหมอื นหนูกลวั แมว กินเหมอื นหมู คดเคย้ี วเหมือนเขาวงกต แกม แดงเหมือนตาํ ลึงสุก งายเหมอื นปอกกลว ยเขา ปาก ขมเหมือนบอระเพ็ด โงเ หมือนควาย ขาวเหมอื นสําลี ใจเสาะเหมือนปอกกลวยเขาปาก เขียวเหมือนพระอินทร เบาเหมือนปยุ นนุ งงเปนไกตาแตก พดู ไมอ อกเหมือนน้ําทวมปาก เงยี บเหมอื นปาชา รกเหมอื นรังหนู ใจกวางเหมอื นแมน าํ้ ยากเหมอื นงมเขม็ ในมหาสมทุ ร ใจดาํ เปน อีกา ลมื ตวั เหมือนวัวลมื ตีน ซนเหมอื นลิง ชาเหมือนเตา เดนิ เหมือนเปด ซีดเหมอื นไกตม ตาดําเหมือนนลิ ดําเหมอื นตอตะโก บรสิ ุทธิเ์ หมอื นหยาดนํ้าคาง ตาโตเทาไขหาน เร็วเหมือนจรวด ไวเหมือนปรอท เรยี บรอ ยเหมือนผา พบั ไว หนกั เหมอื นเดิม เอะอะเหมอื นเจกต่ืนไฟ อดเหมือนกา ผอมเหมอื นเปรต สงู เหมือนเสาโทรเลข มดื เหมอื นลืมตาในกระบอกไม ใสเหมอื นตาตัก๊ แตน หวานเหมือนนาํ้ ออ ย สวยเหมือนนางฟา เปร้ียวเหมือนมะนาว อวนเหมอื นตุม หวงเหมือนหมาหวงกาง เหนียวเหมอื นตงั เม หนา ขาวเหมือนไขปอก หนา สวยเหมอื นพระจันทรวันเพ็ญ ยุงเหมือนยุงตีกัน รักเหมอื นแกวตาดวงใจ

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๓๙ เรอ่ื งท่ี ๗ หลกั การแตง คาํ ประพนั ธ การแตง คําประพนั ธ คําประพนั ธมรี ูปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศกึ ษา และฝกหัดแตง กาพย กลอน โคลง เปน การสืบสานวัฒนธรรมการใชภาษาวรรณศิลปของ คนไทย การแตง กาพย คําประพันธรอยกรองประเภทกาพย มีหลายแบบเรียกชื่อตาง ๆ กันไป ตาม ลกั ษณะคําประพันธทีแ่ ตกตางกนั เชน กาพยยานี กาพยฉ บัง กาพยสุรางคนางค กาพย ขบั ไม เปน ตน กาพยน้ันสันนษิ ฐานวาเอาแบบมาจากฉันท เพยี งตัดคําครุ คําลหอุ อกไป เทานั้น ในที่นี้จะอธิบายเฉพาะกาพยยานี ๑๑ กาพยฉบงั ๑๖ และกาพยส รุ างคนางค ๒๘ เปน กาพยท ีน่ ยิ มแตงกันโดยท่วั ไป ๑. กาพยย านี ๑๑ ● ●●● ●● ● ● ● ●● ● แผนผงั สัมผสั คาํ สมั ผสั ใจ ● ● ● ●● วรรคหลงั น้ีมหี กคาํ ฯ ● ● ● ●● ตัวอยาง ยานมี ีลาํ นาํ วรรคหนาหาคําใช ลกั ษณะคาํ ประพันธ ๑. บท บทหน่ึงมี ๔ วรรค แบง เปน วรรคแรก ๕ คาํ วรรคหลงั ๖ คํา รวม ๑๑ คํา จึงเรยี ก ยานี ๑๑ ๒. สัมผัส ก. สมั ผัสนอก หรือสัมผสั ระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบงั คับ มีดังนี้ คําสุดทายของวรรคแรกวรรคท่ีหน่ึง วรรคสดับ สัมผัสกับคําที่สามของวรรคหลังวรรค ทส่ี อง วรรครบั

๑๔๐ หนงั สือเรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน คําสดุ ทายของวรรคท่ีสอง วรรครบั สมั ผัสกบั คําสุดทายของวรรคทส่ี าม วรรค รองดูแผนผงั และตวั อยา ง ถาจะแตงบทตอไปตอ งมีสมั ผสั ระหวา งบท สัมผสั ระหวางบท ของกาพยยานี คือ คําสุดทา ยของวรรคสี่ วรรคสง เปนคําสง สมั ผัสบงั คับใหบทตอ ไปตองรบั สมั ผสั ที่ คําสุดทายของวรรคสอง วรรครบั ดงั ตวั อยาง ยานีมีลาํ นาํ สมั ผสั คาํ สมั ผัสใจ วรรคหนา หาคาํ ใช วรรคหลงั นม้ี ีหกคาํ หนง่ึ บทมสี ี่วรรค พึงประจกั ษเ ปน หลักจํา จังหวะและลํานํา กาพยยานีดงั น้เี ทอญฯ คาํ สดุ ทายของบทตน คือคาํ วา “คํา” สงสมั ผสั ไปยงั บทถดั ไป บงั คบั ใหร ับสมั ผัส ทค่ี าํ สุดทา ยของวรรคสองหรือวรรครบั ในท่นี ค้ี อื คําวา “จาํ ” ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยย านีจะแบงชวงจงั หวะเปน ดงั นี้ วรรคแรก เปน สองคํากับสามคํา คอื หน่ึงสอง หน่งึ สองสาม วรรคหลงั เปน สามคํากบั สามคาํ คอื หนงึ่ สองสาม หน่งึ สองสาม ฉะนนั้ สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะของแตล ะวรรคนน่ั เอง ดงั ตวั อยา ง ยานี – มีลํานํา สมั ผัสคํา – สัมผสั ใจ ขอ สงั เกต กาพยย านไี มเ ครง สมั ผสั ในจะมหี รอื ไมม กี ไ็ ด ขอเพยี งใชค าํ ทอ่ี า นแลว ราบรนื่ ตามชว ง จงั หวะของแตล ะวรรคนน้ั ๆ เทา นนั้ สว นสมั ผสั นอกระหวา งวรรคทส่ี าม วรรครอง กบั วรรค ทสี่ ่ี วรรคสง นัน้ จะมหี รอื ไมม ีกไ็ ดไมบ ังคับเชนกนั ๒. กาพยฉ บงั ๑๖ แผนผัง ●●●●● ● ●● ●●●●●● ● ●●● วรรคสดบั วรรครบั ●●●●●● สามวรรคระวัง ตวั อยาง ● ●วร●รคส●ง ● ● กาพยนีม้ นี ามฉบงั จงั หวะจะโคนโยนคําฯ

รายวชิ าภาษาไทย (พท21001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนตน >> ๑๔๑ ลักษณะคําประพนั ธ ๑. บท บทหน่งึ มี ๓ วรรค อาจเรยี กวาวรรคสดบั วรรครบั วรรคสง ก็ได แบงเปน วรรคแรก วรรคสดบั มี ๖ คาํ วรรคท่สี อง วรรครับ มี ๔ คาํ วรรคที่ ๓ วรรคสง มี ๖ คาํ รวมทงั้ หมด ๑๖ คํา จงึ เรียกฉบัง ๑๖ ๒. สัมผสั ก. สัมผสั นอก หรือสมั ผสั ระหวา งวรรค อนั เปนสัมผสั บังคับ ดังน้ี คําสุดทายของวรรคหน่งึ วรรคสดับ สัมผสั กับคําสุดทายของวรรคสอง วรรค รบั สมั ผสั ระหวางบท ของกาพยฉ บัง คือ คําสุดทา ยของวรรคสาม วรรคสง เปนคาํ สง สัมผสั บงั คบั ใหบ ทตอไปตองรับ สมั ผัสทคี่ ําสดุ ทา ยของวรรคหนึ่ง วรรคสดบั ดังตวั อยา ง กาพยม ีนามฉบงั สามวรรคระวัง จงั หวะจะโคนโยนคํา สมั ผสั จัดบทลํานาํ กําหนดจดจาํ หกคําสคี่ าํ ดงั นี้ ฯ ข. สมั ผสั ใน แตล ะวรรคของกาพยฉบงั แบงชว งจังหวะเปนวรรคละสองคํา ดังนี้ หนึ่งสอง หน่ึงสอง หน่ึงสอง หนึง่ สอง หนึง่ สอง หน่งึ สอง หนงึ่ สอง หนึ่งสอง ฉะน้ัน สมั ผสั ในกําหนดไดตามชว งจงั หวะของแตละวรรคนั้นเอง ดังตัวอยา ง กาพยน้ี – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวงั จงั หวะ – จะ โคน – โยนคํา ขอสงั เกต กาพยฉบงั ไมเ ครง สมั ผสั ใน จะมีหรือไมมกี ไ็ ด ขอเพียงใชค าํ ทีอ่ า นราบรื่นตามชว ง จังหวะของแตล ะวรรคนัน้ ๆ เทา น้นั สว นสมั ผัสนอกระหวา งวรรคท่ีสอง วรรครบั กับวรรคท่สี าม วรรคสง น้นั จะมี หรือไมม กี ็ไดไมบังคับเชน กัน

๑๔๒ หนงั สือเรียนสาระความรพู นื้ ฐาน การแตง กลอน กลอน คาํ ประพนั ธร อ ยกรองประเภทกลอน มหี ลายแบบเรยี กชอื่ ตา งๆ กนั ไป ตามลกั ษณะ ฉันทลกั ษณที่แตกตางกันน้นั ๆ เชน กลอนสี่ กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยัง จําแนกออกไปตามลีลาที่นําไปใชเชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถงึ กลอนบทตา งๆ อกี ดว ย ในที่น้ีจะอธิบายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อันเปนกลอนที่นิยมแตงกันโดย ท่ัวไป ๑. กลอนหก ●●●●●● แผนผัง ว(ร«ร√ค√§รับ√∫— ) ●●●●●● วร(ร«ค√√ส§ด ับ¥∫— ) ●●●●●● ●●●●●● วรรครอง วรรคสง ตัวอยา ง กลอนหกหกคําร่าํ รู วางควู างคํานํา้ เสียง ไพเราะเรื่อยราํ่ จาํ เรียง สําเนียงสูงต่ําคํากลอนฯ ลกั ษณะคําประพันธ ๑. บท บทหน่ึงมี ๔ วรรค วรรคทีส่ องเรยี กวรรครบั วรรคทีห่ นึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคท่ีสามเรยี กวรรครอง วรรคทส่ี เ่ี รยี กวรรคสง แตล ะวรรคมี ๖ คาํ จงึ เรียกวา กลอนหก ๒. เสียงคํา กลอนทกุ ประเภทจะกาํ หนดเสยี งคาํ ทายวรรคเปน สําคัญ กาํ หนดได ดงั น้ี คําทา ยวรรคสดับ กําหนดใหใ ชไ ดทุกเสยี ง คาํ ทายวรรครับ กําหนดหา มใชเ สยี งสามัญกบั ตรี คาํ ทา ยวรรครอง กาํ หนดใหใชเ ฉพาะเสยี งสามัญกับตรี คาํ ทายวรรคสง กาํ หนดใหใ ชเ ฉพาะเสียงสามัญกบั ตรี