331351

2. ปัจจัยเสีย่ งทไ่ี ม่สามารถแกไ้ ขได้ 2.1 อายุ โรคหลอดเลือดสมองเกิดขึ้นได้ทุกกลุ่มอายุ แต่ในกลุ่มผู้สูงอายุมีภาวะเส่ียงต่อการเกิด โรคหลอดเลอื ดสมองมากกวา่ กลุ่มทีม่ ีอายุน้อย (American stroke Assciation, 2003) 2.2 เพศ ในผู้ชายวัยผู้ใหญ่ตอนต้นและตอนกลางจะมีอัตราเสี่ยงมากว่าผู้หญิง (Adams et al., 1999) แต่ผู้หญิงเมื่อเกิดโรคหลอดเลือดสมองแล้วมีอัตราการเสียชีวิตมากกว่าผู้ชาย (American stroke Assciation, 2003) 2.3 กรรมพันธแ์ุ ละเชื้อชาติ ผทู้ ี่มีความสัมพันธ์ทางสายเลอื ดใกล้ชิดกบั ผ้ปู ่วยมภี าวะเส่ียงตอ่ การ เกิดโรคหลอดเลือดสมองสูง ส่วนเช้ือชาติผิวดำมีภาวะเส่ียงสูงจากการเสียชีวิต พิการจากการเกิดโรคหลอด เลือดสมองมากกว่าคนผวิ ขาว (Hankey & Less, 2001) 2.4 ผทู้ ่เี คยมปี ระวัตเิ ปน็ โรคหลอดสมองมาก่อน จะมีภาวะเส่ียงสูงมากวา่ คนอ่ืน (Carrozzella & Jauch, 2002) อาการเตอื นโรคหลอดเลอื ดสมอง อาการเตือนภาวะโรคหลอดเลือดสมอง คือ อาการนำก่อนที่ผู้ป่วยจะมีอาการโรคหลอด เลือดสมอง เนื่องมาจากสมองขาดเลือดชั่วขณะ ความผิดปกติทางระบบประสาทที่เกิดข้ึนจะเป็นอยู่ในระยะ เวลาสนั้ ๆ สว่ นใหญ่เกิดขนึ้ ประมาณ 5-10 นาที และหายเปน็ ปกตไิ ด้ภายใน 24 ช่ัวโมง มักมสี าเหตมุ าจากการมี ส่ิงอุดกั้น (emboli) หลุดลอยออกไปจากหัวใจและหลอดเลือดไปอุดแขนงของหลอดเลือดสมอง หรือเกิดจาก หลอดเลือดที่ตีบตัน (thrombosis) ทำให้การไหลเวียนเลือดบริเวณสมองไม่เพียงพอ และเวลาต่อมาอาจมีการ ไหลของเลือดผ่านหลอดเลือดท่ีตีบแคบน้ันได้ ซึ่งมีลักษณะคล้ายภาวะสมองขาดเลือดช่ัวคราว (TIA) (CDC, 2004) คณะกรรมการร่วมด้านการช่วยฟ้ืนคืนชีพนานาชาติ (International Liaison Committee on Resuscitation, 2005) รายงานว่า อาการทางคลินิกที่สำคัญของโรคหลอดเลือดสมองตาม เกณฑ์การวินิจฉัย โรคหลอดเลอื ดสมองก่อนรบั การรกั ษา (Cincinati Prehospital Stroke Scale [CPSS]) มี 3 อยา่ ง คอื 1) ใบหน้าอ่อนแรงในขณะทีพ่ ยายามยงิ ฟัน 2) แขนอ่อนแรง โดยผู้ป่วยมีอาการแขนข้างหนึ่งตกลงหรือคว่ำลง ขณะที่กำลังยกแขน แบมือและ หลบั ตา 10 วนิ าท ี 3) พูดผิดปกติ พดู ชา้ พูดไม่ถนัด พดู ผดิ ๆ ถูกๆ หรือพดู ไมไ่ ด ้ โดยหากพบความผดิ ปกติ 1 อาการ มีโอกาสเกดิ โรคหลอดเลอื ดสมองถึง ร้อยละ 72 หากพบ 3 อาการ มีโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองถึง ร้อยละ 85 (American Heart Association, 2005) จากงานวิจัยเร่ือง อาการเตือนโรคหลอดเลือดสมองของ นิโคล และทรีฟท์ (Nicol & Thrift, 2005) พบว่า สามารถแบ่งอาการ เตือนได้ 2 กลุ่ม คือ แบ่งตามสถาบันโรคทางระบบประสาทและโรคหลอดเลือดสมองแห่งชาติ ประเทศ สหรัฐอเมรกิ า (American National Institute of Neurological Disorder and Stroke) (NINDS, 2009) ซง่ึ จัดอาการเตือนออกเป็น 5 อาการหลกั ดงั น้ี คือ 1) อาการชาและอ่อนแรงของกล้ามเนื้อใบหน้า แขนหรือขาโดยเฉพาะอย่างย่ิงในร่างกายซีกใดซีก หน่ึงอยา่ งทันทีทนั ใด 2) อาการสับสน พดู ลำบากหรอื พูดไมร่ ู้เร่อื งอยา่ งทนั ทีทนั ใด 149คูม่ ือการอบรมการดแู ลสุขภาพผูส้ ูงอาย ุ

3) อาการมองไม่ชัดตามวั 1 หรือ 2 ขา้ งทนั ทีทันใด 4) อาการเดินเซ เดินลำบากหรือสูญเสียความสามารถในการทรงตัวและการทำงานประสานสัมพันธ์ ของแขนและขาทันทีทันใด 5) อาการปวดศีรษะอย่างรนุ แรงโดยไมท่ ราบสาเหตทุ ันทีทันใด หรืออาจแบ่งตามสถาบันโรคหลอดเลือดสมองแห่งชาติ ประเทศออสเตรเลีย(Australia’s National Stroke Foundation) (NSF, 2009) ซง่ึ จดั อาการเตือนหลักออกเป็นหกอาการ คอื 1) อาการชาและอ่อนแรงของกล้ามเนื้อใบหน้า แขนหรือขาโดยเฉพาะอย่างยิ่งในร่างกายซีกใดซีก หน่ึงอย่างทันทที นั ใด 2) อาการสบั สน พูดลำบากหรอื พูดไม่รูเ้ ร่ืองอย่างทนั ทที นั ใด 3) อาการมองไมช่ ดั ตามวั 1 หรอื 2 ข้างทันทีทันใด 4) อาการเดินเซ เดินลำบากหรือสูญเสียความสามารถในการทรงตัวและการทำงานประสานสัมพันธ์ ของแขนและขาทันทที ันใด 5) อาการปวดศรี ษะอยา่ งรนุ แรงโดยไมท่ ราบสาเหตทุ ันทที ันใด 6) เพิ่มประเดน็ เร่ือง อาการกลนื ลำบากอย่างทนั ทีทนั ใด สำหรับกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข ได้ระบุถึงอาการเตือนของโรคอัมพาตที่สำคัญและควร สงั เกตอย่างสม่ำเสมอดังน้ี (กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข, 2550) 1. อาการชาหรอื อ่อนแรงทใ่ี บหน้า แขนหรือขา ซีกใดซีกหนงึ่ อยา่ งทนั ทีทันใด 2. ความร้สู ึกตัวเปล่ียน หรือพดู ลำบาก พดู ไม่ได้ หรือพดู ไมเ่ ขา้ ใจ อยา่ งทนั ทที ันใด 3. มปี ญั หาเรอ่ื งการมองเหน็ ตามวั หรอื เหน็ ภาพซอ้ นของตาขา้ งใดขา้ งหนง่ึ หรอื ทง้ั สองขา้ งอยา่ งทนั ทที นั ใด 4. ปวดศีรษะ มนึ งง เวยี นศีรษะ เดินไมไ่ ด้ เดินลำบาก เดนิ เซ หรอื สญู เสียการทรงตวั ในการยืนและ เดนิ อย่างทันทที ันใด 5. ปวดศรี ษะอย่างรุนแรง อย่างทนั ทที นั ใด โดยไม่ทราบสาเหตุ การปฏบิ ตั เิ พอื่ ปอ้ งกนั โรคหลอดเลอื ดสมอง 1. การปรบั เปลีย่ นวิถีการดำเนินชวี ติ เพ่ือส่งเสรมิ ใหเ้ กดิ สุขภาพดี 1.1 การปรบั เปลยี่ นแบบแผนการรบั ประทานอาหาร โดยเน้นการลดเกลือ เพ่ิมผัก รับประทาน ผลไมส้ ด หรอื ผกั ทุกวนั อยา่ งน้อย 400-500 กรมั ในหนง่ึ วันควรรบั ประทานผักสุกอยา่ งนอ้ ย 3 ทพั พี หรือ 9 ช้อนโต๊ะ และผลไม้หลังอาหาร หรือระหว่างม้ืออย่างน้อย 1 ชนิด 2 คร้ัง/วัน ถ้าไม่มีผลไม้สามารถบริโภคผัก แทนได้ 2 ทพั พี และควรรบั ประทานอาหารท่ีมกี ากใย 1.2 ลดการบรโิ ภคเกลอื ลงใหเ้ หลอื นอ้ ยกวา่ 1 ชอ้ นชา หรอื 6 กรมั /วนั รวมทง้ั หลกี เลยี่ งอาหารจาน ดว่ น อาหารแชแ่ ขง็ หรอื อาหารทผี่ า่ นการแปรรปู แบบถนอมอาหารตา่ งๆ เชน่ การดอง การตากแหง้ การหมกั เปน็ ตน้ 1.3 ลดการบริโภคอาหารที่มไี ขมนั สงู ใชก้ ารประกอบอาหารโดยการป้งิ น่ึง อบ หรือย่างในการ ประกอบอาหารแทนการทอด เลือกรับประทานเน้ือไก่ เน้ือปลา แทนเนื้อแดงจากวัว หมู นอกจากนี้ ควรรับ ประทานอาหารทม่ี ไี ขมนั จากปลา เน่ืองจากมกี รดไขมันโอเมกา-3 ซึ่งช่วยปอ้ งกนั การเกาะตัวของเกรด็ เลอื ด 1.4 ลดการดม่ื แอลกอฮอลล์ โดยผชู้ ายไมค่ วรดมื่ เกนิ วนั ละ 2 แกว้ ผหู้ ญงิ ไมค่ วรดม่ื เกนิ วนั ละ 1 แกว้ 150 คู่มือการอบรมการดูแลสขุ ภาพผู้สงู อายุ

2. การปฏบิ ตั ิกจิ กรรมทางกายและการควบคุมนำ้ หนัก 2.1 การปฏิบัติกิจกรรมทางกาย เช่น การเดิน การทำสวน ทำงานบา้ น เปน็ ตน้ การมีกิจกรรมตา่ งๆ ในชวี ิตประจำวนั ท้ังในและนอก เวลางาน รวมทั้งการเดินทาง กิจกรรมเหล่าน้ีมีบทบาทสำคัญต่อการมี สุขภาพดี และการมคี วามผาสุกในชวี ติ 2.2 การควบคุมน้ำหนัก ประชาชนที่มีภาวะน้ำหนักเกิน หรืออ้วน จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมองเพ่ิมขึ้น ภาวะน้ีประเมินได้โดยการคำนวณดัชนีมวล กาย น้ำหนักท่ีเหมาะสมควรอยู่ระหว่าง 18.5-22.9 กิโลกรัม/เมตร 2 นอกจากการคำนวณดัชนีมวลกายแล้ว การประเมนิ ภาวะอว้ น โดยการวัดรอบเอวผา่ นสะดอื กเ็ ปน็ อีกวิธหี นงึ่ โยในเพศชายเส้นรอบเอวไมค่ วรเกิน 36 นว้ิ (90 เซนตเิ มตร) เพศหญงิ ไมค่ วรเกิน 32 นิ้ว (80 เซนตเิ มตร) 3. การเลกิ สูบบหุ รี่ การสบู บหุ รไ่ี มว่ า่ จะทางใด ทั้งสบู สูดควนั จากผูอ้ ื่น สูดเข้าจมูก หรือการเค้ยี ว จะส่งผลให้โอกาสเส่ียงต่อการเกิดดรคหลอดเลือดสมองเพ่ิมมากข้ึนท้ังสิ้น ดังน้ันการเลิกสูบบุหรี่จึงเป็นวิธีเดียว เท่านั้นท่จี ะลดโอกาสเสีย่ งได้ การปฏิบตั ิเพอ่ื ลดโอกาสเสย่ี งต่อการเกดิ โรคหลอดเลือดสมอง 1. การควบคมุ ความดนั โลหิตสงู โรคความดันโลหิตสูง มักเกิดข้ึนเงยี บๆ โดยไมแ่ สดงอาการผิด ปกติท่ีชัดเจน ทำให้ถูกละเลยและไม่ได้รักษาต้ังแต่ระยะเร่ิมแรก ซึ่งเมื่อเกิดภาวะความดันโลหิตสูงขึ้นแล้ว นอกจากจะเพ่ิมโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง ยังส่งผลให้เกิดโรคแทรกซ้อนท่ีสำคัญอ่ืนๆ ตามมา อีกมากมาย ดังน้ันจึงจำเป็นที่จะต้องดุแลตนเองเพ่ือป้องกันควบคุมความดันโลหิตให้เหมาะสม โดยมีแนวทาง การปฏิบัติดงั นี้ 1.1 ควบคมุ น้ำหนกั ตวั ให้อยูใ่ นเกณฑท์ เ่ี หมาะสม 1.2 ทำกิจกรรมทางกายทเ่ี พยี งพอ 1.3 รับประทานอาหารที่ส่งเสริมสุขภาพ เน้นการับประทานผักผลไม้ เพมิ่ มากขนึ้ จำกัดเกลือและไขมันในอาหาร 1.4 หยดุ สูบบุหร่ ี 1.5 ไม่ดืม่ เครื่องดมื่ แอลกอฮอลล์ 1.6 พบแพทย์เพือ่ วัดความดันโลหิตอย่างสมำ่ เสมอ อยา่ งน้อย 1 ครัง้ /ปี 2. การควบคมุ เบาหวาน ถา้ สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไดด้ ี โอกาสเส่ยี งตอ่ การเกดิ โรค หลอดเลือดสมองจะลดลง ซง่ึ มแี นวทางในการดูแลตนเองดังน้ี 2.1 รบั ประทานอาหารทส่ี ่งเสรมิ สุขภาพ หลีกเลีย่ งอาหารท่มี ีพลังงาน มีนำ้ ตาลและไขมนั สูง 2.2 ควบคุมน้ำหนกั ใหอ้ ยูใ่ นเกณฑ์ทีเ่ หมาะสม 2.3 งดการดม่ื เครอ่ื งดืม่ แอลกอฮอลล์ 2.4 ทำกจิ กรรมทางกายทเี่ พียงพอ 2.5 ติดตามระดบั น้ำตาล สอบถาม และปฏิบัตติ ัวตามแพทย์นัด 151ค่มู อื การอบรมการดแู ลสุขภาพผสู้ งู อาย ุ

สำหรบั ผู้ปว่ ยเบาหวานต้องรักษาระดบั น้ำตาลในเลอื ดใหค้ งท่ี โดยมีแนวทางปฏิบตั ดิ ังนี้ 1) ไม่ควรลมื รบั ประทานยาละระดบั นำ้ ตาลในเลือด ควรรบั ประทานยาให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ 2) ห้ามหยดุ รบั ประทานยาเอง โดยไมไ่ ดร้ ับคำแนะนำจากแพทย์ 3) ไม่ควรงดอาหาร ควรรบั ประทานอาหารให้ตรงเวลาสมำ่ เสมอ 3. การควบคุมระดับไขมัน ไขมันประกอบด้วยโคเรสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ ซึ่งถ้ามากเกินไป จะสะสมท่ีผนังหลอดเลือดแดง ทำให้หลอดเลือดแดงเส่ือม เพิ่มโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง การปฏิบตั ิเพื่อป้องกนั ควบคุมไขมนั ในเลอื ดมดี ังน้ ี 3.1 รับประทานอาหารท่เี พม่ิ ผัก ผลไม้ ลดการรับประทานไขมนั จากสัตว์ และอาหารที่มไี ขมนั ไมอ่ ิม่ ตัว และมีโคเลสเตอรอลสูง 3.2 ควบคุมนำ้ หนกั ตวั ใหเ้ หมาะสม 3.3 มกี ิจกรรมทางกายทเ่ี พียงพอ 4. การใหย้ าป้องกนั โรคหลอดเลือดสมอง 4.1 การปอ้ งกนั โรคหลอดเลอื ดสมองชนดิ transient ischemic attack (TIA) และสมองขาด เลอื ดจากหลอดเลอื ดสมองมกี ารอดุ กน้ั จาก thrombosis ควรใหย้ าตา้ นเกรด็ เลอื ด ไดแ้ ก่ (กชพร ออ่ นอภยั , 2551) 4.1.1 Aspirin ขนาด 60-325 มิลลกิ รัมตอ่ วัน รับประทานวันละครัง้ 4.1.2 Clopidogrel ขนาด 75 มลิ ลกิ รมั ต่อวัน รับประทานวันละครัง้ 4.1.3 Dipyridamole ขนาด 400 มิลลิกรมั ต่อวนั รบั ประทานวันละ 2 ครงั้ 4.2 การปอ้ งกนั โรคหลอดเลอื ดสมองจากล่ิมเลอื ดไหลมาอุดก้นั (embolism) ควรให้ยาต้านการ แขง็ ตวั ของเลอื ด ไดแ้ ก่ warfarin โดยรกั ษาระดับ international normalized ratio (INR) ของ prothrombin time ให้อยู่ในระดับ 2-3 เท่าของค่าปกติ ถ้าไม่สามารถให้ยา wafarin ได้ อาจให้ aspirin วันละ 300-325 มลิ ลกิ รมั แทน (กชพร อ่อนอภยั , 2551) การจดั การและการควบคุมโรคหลอดเลอื ดสมอง การทโี่ รคหลอดเลอื ดสมองกอ่ ใหเ้ กดิ ภาวะทพุ พลภาพทรี่ นุ แรง กอ่ ให้ เกดิ ความสญู เสยี ทางเศรษฐกจิ ของครอบครวั ชมุ ชนและประเทศชาติ ทำให้ ตอ้ งใชง้ บประมาณจำนวนมากในการดแู ล รกั ษาและฟนื้ ฟสู ภาพ ดงั นนั้ การลด ภาวะโรคหลอดเลอื ดสมองจงึ มคี วามจำเปน็ อยา่ งยง่ิ ซง่ึ การลดภาวะโรคหลอดเลอื ดสมองไดน้ น้ั มี 2 วธิ ี คอื 1. การลดความพิการภายหลังจากการเป็นโรคหลอดเลือดสมองด้วยการรักษาด้วย ยาท่ีมีประสิทธิภาพ การรกั ษาฟ้ืนฟสู ภาพทีห่ อฟ้ืนฟสู ภาพผู้ป่วยโรคหลอดเลอื ดสมอง (stroke unit) (Nicol & Thrift, 2005) 2. การลดจำนวนผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองด้วยกระบวนการป้องกัน ได้แก่ การ ปอ้ งกนั ปฐมภมู ิ (primary prevention) และการปอ้ งกันทุติยภูมิ (secondary prevention) โดยการป้องกนั ปฐมภมู ิ คือ การส่งเสรมิ สขุ ภาพโดยทัว่ ไป เพื่อการมีสุขภาพดี รวมถงึ การป้องกันการเกิดเฉพาะโรค สำหรบั โรค 152 คมู่ ือการอบรมการดแู ลสุขภาพผูส้ ูงอายุ

หลอดเลือดสมองการป้องกันไม่ให้เกิดโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ การให้ความรู้เร่ืองโรคหลอดเลือดสมองโดย เฉพาะอาการเตือนโรคหลอดเลือดสมอง วิธีการลดปัจจัยเส่ียงของโรคหลอดเลือดสมอง (Nicol & Thrift, 2005) และการจัดการเม่ือมีอาการเตือนโรคหลอดเลือดสมองการป้องกันทุติยภูมิ (secondary prevention) คือ การตรวจวินิจฉัยและการค้นหาความผิดปกติ ก่อนแสดงอาการหรือก่อให้เกิดความผิดปกติในร่างกายและ การได้รับการรักษาทันทว่ งที (Nicol & Thrift, 2005) สำหรับโรคหลอดเลือดสมอง ได้แก่ การตรวจสุขภาพเพ่ือ ค้นหาความเส่ียง เพ่ือให้สามารถวางแผนป้องกันหรือควบคุมปัจจัยเสี่ยงที่จะก่อให้เกิดโรคหลอดเลือดสมองได้ ซ่ึงได้แก่ การควบคุมปัจจัยเส่ียงด้านโรคสามารถแก้ไขได้ด้วยการปรับเปล่ียนพฤติกรรมให้เหมาะสม ซึ่งปัจจัย เสี่ยงด้านพฤตกิ รรม ได้แก ่ 1. การสูบบุหรี่ ผู้ท่ีสูบบุหร่ีมีความเส่ียงต่อโรคหลอดเลือดสมองเพ่ิมขึ้นเป็น 1.5 เท่าของผู้ท่ีไม่สูบ บุหรี่ ความเส่ยี งของการเกดิ โรคเรมิ่ ลดลงหลงั จากการหยดุ สบู บหุ รี่ 2 ปี และลดลงจนถึงระดบั ทไี่ มพ่ บความแตก ตา่ งกบั การที่ไมเ่ คยสบู บหุ รหี่ ลังการหยดุ สูบบหุ รไ่ี ด้ 4-5 ปี (ปยิ ะภทั ร พชั ราวิวัฒนพ์ งษ,์ 2548; Rosamond et al., 2008) และการสูบบุหร่ีทำให้เพิ่มความเสี่ยงที่จะเป็นโรคหลอดเลือดสมอง ร้อยละ 100 (Mackay & Mensah, 2004) 2. การขาดการออกกำลังกาย สามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองถึงร้อยละ 50 (ปิยะ ภัทร พชั ราวิวฒั น์พงษ์, 2548; Rosamond et al, 2008) 3. ความเครียดเร้ือรัง การแยกตัวออกจากสังคม การวิตกกังวล และการด่ืมสุราสามารถเพิ่มปัจจัย เสีย่ งต่อโรคหลอดเลอื ดสมอง (Mackay & Mensah, 2004) การควบคุมปัจจัยเส่ียงด้านชีววิทยา ปัจจัยเส่ียงเหล่านี้ไม่สามารถปรับเปลี่ยนได้ แต่สามารถลดความ เสี่ยงไดด้ ว้ ยดูแลตนเอง มพี ฤตกิ รรมทเี่ หมาะสม ปจั จยั เสี่ยงด้านชีววิทยา ได้แก่ 1. อายุ จัดเป็นปัจจัยเสี่ยงท่ีสำคัญที่สุด แม้ว่าโรคหลอดเลือดสมองจะสามารถเกิดได้ในทุกวัย เช่น จากการสำรวจภาวะสุขภาพและโภชนาการแห่งชาติประเทศสหรัฐอเมริกา (NationalHealth and Nutrition Examination Survey) พบความชุกของโรคหลอดเลือดสมองในช่วงปี ค.ศ. 1999-2004 แปรผันตรงกับอายุ โดยความชุกในช่วงอายุ 20-39 ปี เทา่ กบั ร้อยละ 0.5 ชว่ งอายุ 40- 59 ปี อยใู่ นชว่ ง ร้อยละ 1.2-2.3 ช่วงอายุ 60-79 ปี อยู่ในช่วง ร้อยละ 6.2-6.5 และอายุมากกว่า 80 ปี อย่ใู นชว่ ง ร้อยละ 12.4 - 14.8 ในทกุ ช่วงอายุ มี ความชกุ ของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองในเพศหญิงสูงกวา่ เพศชาย ยกเว้น ช่วงอายุ 20-39 ปี มคี วามชุกเท่า กันในทัง้ สองเพศ (Rosamond et al., 2008) และพบวา่ ความเสี่ยงทจ่ี ะป่วยดว้ ยภาวะหลอดเลือดสมองเพิม่ ข้นึ 2 เท่าในทุกๆ 10 ปี เมอื่ อายุมากกวา่ 55 ปี (Mackay & Mensah, 2004) 2. เพศ บางการศึกษาพบว่าเพศหญิงมีความเสี่ยง (lifetime risk) ที่จะป่วยด้วยโรคหลอดเลือด สมองมากกวา่ เพศชาย (Dyall et al., 2006; Rosamond et al., 2008; Seshadri et al., 2006)โดยเฉพาะ อย่างยิ่งในสตรีวัยหมดประจำเดือน (Rosamond et al., 2008) แต่การศึกษาของ แมคเคย์ และ เมนซา (Mackay & Mensah, 2004) พบวา่ ความเส่ยี งโรคหลอดเลือดสมองไมแ่ ตกตา่ งกนั ในท้งั สองเพศ 3. พันธ์ุกรรม ผู้ท่ีมีบิดา มารดา (Kiely et al., 1993; Nicolaou et al., 2000) หรือบุคคลใน ครอบครัว (Liao et al., 1997) มีประวัติการเจ็บป่วยของด้วยโรคหลอดเลอื ดสมองมากอ่ นมคี วามเส่ียงทจี่ ะเป็น โรคน้มี ากกวา่ คนปกต ิ 4. เช้ือชาติ พบว่าจำนวนผู้ป่วยด้วยภาวะโรคหลอดเลือดสมองเพิ่มขึ้นในชนผิวดำชาวจีน ชาวญ่ีปุ่น (Mackay & Mensah, 2004) นอกจากการควบคุมป้องกันปัจจัยเส่ียงแล้ว การจัดการโรคน้ีต้องส่งเสริมให้ผู้ ป่วย ญาตแิ ละประชาชนท่วั ไปมคี วามรับรเู้ กี่ยวกับโรคหลอดเลอื ดสมองและอาการเตือนของโรค (WHO, 2001) ค่มู อื การอบรมการดแู ลสุขภาพผู้สูงอาย ุ 153

บรรณานกุ รม 1. กรมสุขภาพจติ . (2552). ความรู้เรื่องโรคอลั ไซเมอร.์ พมิ พ์ครงั้ ท่ี 6. บียอนด์พับลชิ ชิง่ ; กรงุ เทพมหานคร. 2. กองทนั ตสาธารณสุข กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข . รายงานผลการสำรวจสภาวะสุขภาพชอ่ งปาก ระดับประเทศ ครั้งท่ี 6 ประเทศไทย พ.ศ. 2549-2550 โรงพิมพส์ ำนักกจิ การองค์การทหารผา่ นศึก, กรกฎาคม 2551. 3. กรมสุขภาพจติ . (2551). คมู่ อื คลายเครียด (ฉบบั ปรบั ปรงุ ใหม่). บียอนด์ พบั ลชิ ชิง่ ; นนทบุร.ี 4. กรมอนามยั . การดแู ลสุขภาพผู้สงู อายุระยะยาว. กรงุ เทพฯ : ชมุ นุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย, 2553. 5. กัมมันต์ พนั ธมุ จนิ ดา. (2540). สมองเสอื่ ม โรคหรือวัย. โครงการจัดพมิ พค์ บไฟ.พมิ พค์ ร้ังท2่ี . มกราคม; กรุงเทพมหานคร. 6. คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล. (2542). สาระน่ารูเ้ พอื่ ผู้สงู วยั . คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล. กรงุ เทพมหานคร. 7. คมู่ ือการปฏิบัตงิ านการสร้างและดูแลสขุ ภาพผสู้ ูงอายุสำหรบั อาสาสมัคร. สำนกั สง่ เสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสขุ , กุมภาพันธ์ 2552. 8. คมู่ ือการส่งเสรมิ สขุ ภาพผ้สู งู อาย.ุ กรมอนามัย, 2547. 9. คมู่ อื ปฏิบตั งิ านสำหรบั อสม.เพือ่ ผสู้ งู วัย สายใยรกั ครอบครัว ชมุ ชน, สำนกั ส่งเสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข, พมิ พ์คร้งั ท่ี 1 มิถนุ ายน 2552. 10. จฬุ าลักษณ์ เกษตรสุวรรณ. การป้องกนั โรคปริทันต์ในผู้สงู อายแุ ละเทคนคิ การใช้ probe ในการสร้างเสริม สุขภาพชอ่ งปากผสู้ งู อายเุ ลม่ ที่ 2 Detection and prevention for Oral Health in the Elderly. กันยายน 2552, กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . 11. ธีรวฒั น์ กุลทมันน์. (2542). การปฐมพยาบาลเนอ่ื งจากการบาดเจ็บจากการกีฬา. พมิ พ์ครั้งท่ี 3: บริษัทโรงพมิ พ์ ไทยวัฒนาพานชิ จำกดั กรุงเทพมหานคร 2542. 12. บรรลุ ศิริพานิช. (2538) .คู่มือผูส้ ูงอายุ ฉบับสมบรู ณ์ .กรงุ เทพฯ.สำนักพมิ พ์หมอชาวบา้ น. 13. ประไพ ยศะทัตต.์ (2555). สุขภาพจติ ผสู้ งู อายุ. จากhttp .// /doctor.or.th/node/5401. เข้าถงึ เมอ่ื 9 กมุ ภาพนั ธ์ 2555. 14. พวงผกา คงวฒั นานนท์. (2546). การใช้ยาและแนวทางการักษา ในเอกสารประกอบการสอนรายวชิ า การพยาบาลพ้ืนฐาน. ปทุมธาน.ี คณะพยาบาลศาสตรม์ หาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. 15. พัชราวรรณ ศรีศลิ ปะนันทน,์ นฤมนสั คอวนชิ , สุธา เจยี รมณโี ชตชิ ยั , สปุ ราณี ดาโลดม, นนทลี วีรชัย, วรางคนา เวชวิธ.ี รายงานการวจิ ัยฉบับสมบรู ณ์ เรื่อง ผลของการใสฟ่ ันเทยี มต่อสุขภาพและคุณภาพชวี ติ . 16. มทั นา เกษตระทตั . การดแู ลสขุ ภาพชอ่ งปากผสู้ งู อายุ ในการสร้างเสรมิ สุขภาพชอ่ งปากผู้สูงอายุเลม่ ที่ 3 การดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ. มกราคม 2554, กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . 17. ราชวิทยาลัยจกั ษุแพทยแ์ ห่งประเทศไทย, www.rcopt.org/news-public-70.html. รศ.นพ.พรี ะ บรู ณะกิจเจริญ, ชมรมความดันโลหิตสงู แห่งประเทศไทย. 154 คู่มอื การอบรมการดูแลสุขภาพผูส้ งู อาย ุ

18. วรางคนา เวชวิธ,ี สปุ ราณี ดาโลดม, นนทลี วีรชยั , ถาวร เปร่อื งวิทยากุล. เรอื่ งน่ารู้ สขุ ภาพชอ่ งปากผ้สู ูงวยั ในชดุ ความรู้ เร่อื ง การสง่ เสรมิ สุขภาพชอ่ งปากผู้สงู อายุ สำหรบั บุคลากรสาธารณสุขท่ีปฏิบัตงิ านใน โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำบลและชมรมผู้สูงอายุ. กนั ยายน 2554. 19. วิทยาลัยประชากรศาสตร์ http;//www.eps.chula.ac.th. 20. คมู่ อื การอบรมผู้สูงอายหุ ลักสูตร 32 ช่ัวโมง. ศนู ยอ์ นามยั ท่ี 5 นครราชสีมา กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุข เอกสารอ้างอิง 1. สำนกั ส่งเสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการอบรมผูด้ ูแลผสู้ ูงอายรุ ะยะยาว. สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศกึ /2556 2. สำนกั สง่ เสริมสขุ ภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสขุ .คมู่ ือแนวทางการฝกึ อบรมผดู้ แู ลผูส้ ูงอาย ุ หลักสตู ร 70 ช่วั โมง. โรงพิมพ์สำนักงานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาติ/2556 คมู่ ือการอบรมการดแู ลสุขภาพผ้สู งู อายุ 155

คณะผจู้ ัดทำ ทป่ี รึกษา ดร.กันยารัตน์ อุบลวรรณ นางสาววิยะการ แสงหวั ขา้ ง วทิ ยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีสระบรุ ี คณะกรรมการวชิ าการ พญ.พชิ ญ ไหลร่งุ เรอื งสกุล นายแพทย์ชำนาญการ นางพชั ราภรณ ์ พัฒนะ พยาบาลวิชาชพี ชำนาญการ นางสาวบุษรนิ ตุ่นไว พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ นางสาวมารษิ า ขันทอง พยาบาลวิชาชพี ชำนาญการ จัดพิมพ์โดย ศูนย์อนามัยท่ี 2 สระบรุ ี เลขท่ี 1 หมู่ 11 ต.บา้ นหมอ อ.บ้านหมอ จ.สระบุรี โทร. 0-3630-0830 ออกแบบ-พิมพท์ ่ ี หจก.อินด้ี อารต์ 517/88 ถ.มิตรภาพ-หนองคาย ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.นครราชสมี า โทร. 0-4424-7998 156 คูม่ ือการอบรมการดูแลสขุ ภาพผู้สงู อายุ