................นวนิยายประชดสงั คมเรอ่ื ง \"ฆานฑิต\" นี้ ถือวําเปน็ Master Romance of Ridicule เนอ่ื งจากเขาไดเ๎ ขยี นขึ้นด๎วยเจตนาที่จะประชดภาวะแหงํ สังคมของฝรง่ั เศสและของประเทศ ใกลเ๎ คยี งในยคุ นัน้ (ศตวรรษท่ี ๑๘ กอํ นการปฏวิ ัติฝรัง่ เศส- wm) เมื่อเรอ่ื งน้ถี ูกตีพมิ พเ๑ ป็นครัง้ แรก ๆ มหาชนทว่ั ไปแตกต่ืนอาํ นกันนับตั้งแตํคนช้ันสงู จนคนสามญั และเรยี กไดว๎ ําอาํ นกัน ต้ังแตใํ นหอ๎ งรบั แขกอันหรหู ราของราชสาํ นักไปจนหอ๎ งใต๎บนั ไดของพวกสาวใชต๎ าํ่ ๆ และเป็น ผลให๎เกดิ ความสะเทอื นแกํบุคคลจาํ พวกสมมตเิ ทวดาทว่ั ไปทั้งยุโรป คานา หนังสอื \"ฆานทิต\" เลํมนี้ ไดเ๎ คยตพี ิมพ๑เป็นตอน ๆ ในหนังสืออักษรสาส๑น ยุคของ สภุ า ศริ มิ านนท๑ (ชํวงปี ๒๔๙๔ - ๒๔๙๙) ซ่งึ นบั ไดว๎ าํ หนังสือ \"อกั ษรสาสน๑ \" ในยคุ น้ันเป็น หนงั สือทส่ี งํ ผลสะเทอื นตํอวงวรรณกรรมอยํางมาก..... ...... \"ฆานฑิต\" หรอื candide น้ี เปน็ วรรณกรรมชิ้นเอกของ วอลแตร๑ นับเป็นงานเสยี ดสีที่ สงํ ผลสะเทอื นตํอฐานะและความเป็นอยูขํ องชนชน้ั สงู กลํมุ หนึง่ ในสวํ นของผูแ๎ ปลที่แปลเรื่องนี้ จากตน๎ ฉบบั เดิมใน \"อักษรสาส๑น\" มีปรากฎเพยี งชอื่ \"ดร.วัฒนา\" เทํานั้น ไมมํ หี ลกั ฐานอ่ืนใด เราจงึ ติดตามและทราบประวัติของทํานเพยี งครําว ๆ วําเดมิ เปน็ หมอเรยี นจบจากศิริราชรนุํ เดยี วกับคุณหมอฝน แสงสงิ แก๎ว มีชอื่ วาํ \"คณุ หมออารีย๑\" เคยเขียนหนงั สือลงประจาํ ในอกั ษร สาสน๑ และนกิ รวนั อาทติ ย๑ สํวนใหญทํ ี่เขยี นเปน็ เร่อื งเก่ยี วกับวงการแพทย๑และจติ แพทย๑ ในบน้ั ปลายทํานคณุ หมออารีย๑ ผูน๎ ี้ไดอ๎ พยพตวั เองไปใช๎ชีวิตอยํูที่อเมรกิ าและสนิ้ ชีวิตท่ีน่ันเอง..... บางตอนจากคํานําของสาํ นักพมิ พ๑ ๒๕๒๔
๑ ฆานฑิตเกดิ มาในปราสาทรโหฐานอยา่ งไร และถกู ขบั ด้วยประการใด มี ชายคนหน่ึงอยํใู นปราสาทของทา๎ ว ธนั ดราแทนทรงค์ 1 ณ เมือง เวสท ฟาเฬยี 2 ชายหนมํุ ผ๎นู ้ธี รรมชาติประสาธน๑มาใหเ๎ ปน็ ผมู๎ คี วามประพฤติสุภาพเรยี บรอ๎ ย ทสี่ ุด มดี วงหนา๎ ซึง่ ฉายรูปอนั แท๎จรงิ ของดวงวญิ ญาณ, มนี าํ้ ใจอนั สุจริตประกอบกบั ดุลย พินจิ อนั เท่ียงธรรม อาศัยลกั ษณะนี้แหละจึงมนี ามวํา ฆานฑติ 3 (ขา๎ พเจา๎ คาดเอา) พวกบาํ วไพรํเกาํ แกํประจําตระกลู พากันสงสยั วําฆานฑติ คงจะเปน็ ลูกของ น๎องสาวทา๎ วธันดรา ซงึ่ ไดเ๎ สยี กันกบั ชายดมี ีศลี ธรรมแถว ๆ นน้ั เอง ท่ไี มยํ อมเข๎าสูวํ ิวาห๑ ดว๎ ย กเ็ พราะชายผ๎นู ั้นสืบสาวเหลาํ กอไดเ๎ พยี งเจ็ดสิบเอ็ดช่ัวคน เทําน้ันท่เี หลือลืมเลือน ไปกับเวลาเสียหมด (จึงตกลงกนั ไมํได๎) ท๎าวธันดราจะไมเํ ป็นผ๎อู ํานาจใหญํย่งิ ในเมอื งเวสทฟาเฬียกระไรได๎ เพราะ ปราสาทท๎าว มิไดม๎ ีแตเํ พยี งทวารเดียว ยงั มีบญั ชรอีกเปน็ อันมาก ห๎องโถงอนั มหาศาล เลาํ ก็ดาดพรม มสี นุ ัขฝงู ใหญอํ ยใูํ นคอกสาํ หรับจะไลเํ นื้อ คนเล้ยี งมา๎ ก็เป็นคนลาํ สตั วใ๑ น ตวั พระทว่ี ัดในหมบํู ๎านแถบน้นั ก็จัดการศาสนาประจาํ ปราสาท ใคร ๆ ก็เรยี กท๎าวเธอวํา ทาํ นทา๎ ว ใคร ๆ ก็ต๎องคอยหัวเราะเม่ือได๎ฟง๓ ทําน เลํานิทาน ชายาทา๎ วธนั ดราเป็นคนเจา๎ เนือ้ หนักสักสามร๎อยห๎าสิบปอนด๑เห็นจะได๎ จึง นบั วําเป็นผูม๎ ีบุญหนกั ศกั ดิ์ใหญํไดผ๎ ูห๎ นงึ่ นางรับธรุ ะการงานในปราสาทเต็มภาคภูมิ เปน็ ท่ีนํานบั ถือหนักย่งิ ขึน้ ไปอีก มธี ดิ าคนหนึ่งช่ือวาํ คุณิกอง 4 อายไุ ด๎สิบเจ็ดปี ผวิ เนือ้ สดใส อวบท๎วม เจริญตา นาํ จับใจใครํ ชมนกั สวํ นโอรสเลําก็สมศกั ด์ิ สมเกียรตทิ เี่ กดิ มาเปน็ บุตร ท๎าวธนั ดราทุกประการ อาจารย๑ ปางโกลศ 5 เลาํ กเ็ ปน็ มุนีท่นี ํา บชู าของตระกลู ทเี ดยี ว ฆานฑิตผูเ๎ ยาวส๑ ดับ ฟง๓ ศิลปวิทยาด๎วยความเล่อื มใส เทาํ ที่อายแุ ละอปุ นสิ สัยจะอํานวย
อาจารยป๑ างโกสศเป็นศาสดาปรัชญาศาสนจิตตจักรวาฬวทิ ยา ทํานพสิ จู น๑ นาํ ฟง๓ นักหนาวาํ ถ๎าไมํมีเหตุจะมีผลไมไํ ด๎ แลว๎ วําสง่ิ วเิ ศษทส่ี ุดในโลกนห้ี รือโลกไหนก็ ตาม จะวเิ ศษเกินปราสาททา๎ วธนั ดราอันรโหฐานท่ีสดุ ไปไมํได๎ ชายาของท๎าวธันดราก็ เปน็ ชายาที่ประเสรฐิ ทีส่ ดุ ในบรรดาชายาทั้งหลาย ทาํ นอาจารย๑วํา \"ยอํ มพสิ จู นใ๑ หเ๎ หน็ ไดว๎ าํ สง่ิ หน่ึงจะเปน็ ส่ิงใด นอกไป จากเปน็ ส่ิงน้นั มิได้ สงิ่ ทีม่ ขี ้นึ เปน็ ข้นึ กโ็ ดยท่ีสรา้ งใหม้ ใี หเ้ ปน็ เม่ือมเี ปน็ ข้ึนแล้วก็ ไปสู่ความสิน้ สดุ แต่สง่ิ ตา่ ง ๆ ย่อมสิ้นสดุ ลงดว้ ยดที ่ีสดุ ขอใหด๎ เู ถิด จมกู สร๎างมาใหร๎ ับแวํน ด๎วยเหตนุ ้ีเราจงึ มีแวํนใช๎ เทา๎ ทาํ ไว๎ สําหรับใสถํ งุ เราจงึ มีถงุ เทา๎ ใสํ หนิ มไี ว๎สาํ หรับกะเทาะแลว๎ เอามาสรา๎ งปราสาท ดังนัน้ ทา๎ วเธอจึงมปี ราสาทรโหฐาน ทา๎ วพญาท่ียงิ่ ใหญํที่สุดในแควน๎ น้ี ยอํ มจะตอ๎ งอยํู ปราสาทรโหฐานท่ีสุดเปน็ ธรรมดา หมเู กดิ มาสําหรบั ให๎คนกิน เราจงึ กินหมตู ลอดปี กลาํ วโดยลําดบั แลว๎ ผกู๎ ลําวอ๎างวํา ทุกสงิ่ ทุกอยา่ งเปน็ ไปด้วยดนี น้ั ย่อมกลา่ วด้วย ความเขลา ควรจะกล่าววา่ ทกุ ส่งิ ทกุ อยา่ งเปน็ ไปเพ่อื ความดที ีส่ ุดตา่ งหาก\" ฆานฑติ ตัง้ อกต้งั ใจ ต้ังใจสดับฟง๓ และเช่ืออยาํ งบริสทุ ธิ์ใจ ด๎วยวํานางคณุ ิ กองผน๎ู ้ีงดงามเหลอื เกนิ นกั เพียงแตํนึกอยํคู นเดียวยงั ไมํกล๎าจะบอกนาง แลว๎ ฆานฑติ กส็ รุปเรื่องความสุขไดว๎ ํา ความสุขขัน้ แรกไดแ๎ กํการทเ่ี กิดมา ในปราสาทของทา๎ วธนั ดรา ความสขุ ขั้นทสี่ องได๎แกนํ างคณุ ิกอง ความสุขขนั้ ท่ีสาม ได๎แกํการท่ีได๎แลเห็นนางทกุ วัน ความสขุ ขน้ั ที่สีไ่ ด๎แกกํ ารทีไ่ ด๎สดบั ฟ๓งอาจารยป๑ าง โกลศ อตุ ตมเมธีแหํงแคว๎นนี้ และนับวําแหํงโลกนี้ก็ได๎ วนั หน่งึ นางคุณกิ องเดนิ เลํนอยูใํ นปุาละเมาะใกล๎ ๆ ปราสาทซึ่งเรยี กวํา อุทยาน ตานางลอยหวาํ งพุมํ ไม๎ไปเหน็ อาจารย๑ปางโกลศกาํ ลงั สอนปรชั ญาธรรมชาติ ฝาุ ยปฏบิ ตั ิ ใหแ๎ กํหญงิ ตน๎ ห๎องของพระมารดา หญิงคนนร้ี ุนํ กะเตาะผวิ คลาํ้ งามนัก ออํ น ละมุนแท๎ เน่ืองด๎วยนางคุณกิ องเป็นคนใฝุวิชาชอบหาความร๎ูยิ่งนกั นางจึงเฝาู จบั ตาดู การทดลองปรชั ญาธรรมชาติซง่ึ ปฏบิ ัตซิ ํ้าอีกหลายครงั้ นางหายใจแทบไมทํ นั จงึ เกดิ ความประจักษแ๑ จง๎ ในอานภุ าพแหํงเหตผุ ลทอ่ี าจารยส๑ อน ท้ังเหตุและผลทัง้ น้นั แลว๎ นางกห็ นั กลับ วนํุ วายใจเต็มประดา ครํนุ คิดติดใจ เกิดความใครทํ ่จี ะเรยี นร๎กู ับตัวเอง ใฝุฝน๓ ข้นึ วาํ ตัวนางน้ีคงสมจะเปน็ เหตุผลแกฆํ านฑิต และฆานฑติ ก็สมจะเปน็ เหตผุ ลแกํ นาง พอถงึ ปราสาทก็พอดีพบฆานฑติ หนา๎ ของนางแดงขน้ึ หน๎าของฑานฑิตก็ แดงขน้ึ นางอวยพรสวัสดแี กเํ ขาเสยี งสัน่ กุกกกั ฆานฑติ พูดกับนางซงึ่ ตัวเองพดู อะไร ออกไปก็หารไู๎ มํ วนั รงํุ ขนึ้ กนิ อาหารเยน็ แล๎ว ทง้ั สองลกุ จากโต๏ะไปหลงั มาํ น คุณิกองทํา ผ๎าเชด็ หน๎าตก ฆานฑิตกม๎ ลงหยิบสํงให๎ คุณกิ องรบั เอากับมอื อยํางไมํเดยี งสา หนุํมเจา๎ กเ็ ลยจูบมอื สาวเจ๎าอยํางไมํเดยี งสาเหมือนกนั ทั้งคูเํ กิดชีวติ ชวี าขนึ้ ความรส๎ู ึกก็เรําร๎อน ขึ้น และอํอนระทวยลงอยํางนําประหลาด ปากท้งั สองจรดกนั ตาเป็นประกาย เขาํ สัน่ ระรกิ มือกไ็ ขวคํ วา๎ กันและกัน ท๎าวธนั ดราเดนิ ผํานไปทางมาํ นแลเห็นเหตแุ ละผลอนั น้ีเข๎า ทา๎ วเธอก็ไลํ ฆานฑิตออกจากวงั แถมเตะข๎างหลังเข๎าใหห๎ ลายที คุณกิ องเจา๎ เป็นลมไป พอฟื้นขนึ้ ก็
ถกู พระมารดาตํอยเข๎าให๎ทกี่ กหู ภายในปราสาทสุดแสนรโหฐานนาํ อยูทํ ่สี ดุ นี้ บัดนม้ี แี ตํความกลวั มัวมนแสน ที่สดุ แล๎ว 1- Baron of Thunder-ten-Tronckh 2- Westphalia 3- Candide Candide ป๓จจุบนั คาํ นี้ใช๎ในความหมายวาํ คนซื่อสัตย๑และเปิดเผยตรงไปตรงมา ในยคุ ศตวรรษที่ ๑๘ ใช๎ กันในความหมายวาํ เป็นคนซ่อื ๆ เชอ่ื งําย และตดิ จะทมึ่ -ผจ๎ู ัดพิมพ๑ 4- Cunegonde 5- Pangloss ๒ ฆานฑิตตกไปอยใู่ นหมชู่ นบลุ กาเรียนแลว้ เปน็ อยา่ งตอ่ ไป ฆาน ฑิตถูกขบั ออกจากวิมานบนดินแลว๎ ก็ซัดเซพเนจรไปตลอดวัน ไมรํ ว๎ู ํา ไปทางใด กํนแตํร๎องไห๎ เงยหนา๎ ดูฟูา และเหลยี วดูทางทิศทีต่ ้งั ของปราสาทสดุ รโหฐาน ซึ่งกักขงั สาวผู๎บริสทุ ธิ์สูงศกั ด์ิเหนือหญงิ ทง้ั หลาย เย็นแลว๎ อาหารยังไมตํ กถงึ ทอ๎ ง ลม๎ ตัวลงนอนบนดินระหวาํ งทอ๎ งรํองสอง ข๎าง หมิ ะปยุ ใหญตํ กลงมาคลุมตวั รุํงขึน้ ฆานฑิตตัวชาไปหมด คํอยพะยงุ กายเดนิ ตอํ ไป จนถึงเมอื ง ๆ หน่ึงซง่ึ เขตตดิ ตํอกันชื่อวาํ วาลด์เบิกโหฟทราภดิคดอฟ 1 เงนิ ก็ไมํมี หิวและล๎าแทบวําจะหมดลม ไปหยดุ ยง้ั อยูทํ ี่ประตูโรงแรมแหงํ หนงึ่ มีอาการทกุ ข๑ยาก สาหัส มชี ายสองคนใสํเส้ือสนี ้าํ เงนิ เห็นเข๎า คนหนึ่งพูดข้ึนวาํ \"เกลอ เจ๎าหนุํมคนนร้ี ูปรํางเขา๎ ที สูงสมสํวนเสยี ด๎วย\" ทงั้ สองคนก็พากัน เขา๎ ไปหาฆานฑิต เช้ือเชิญอยํางอํอนนอ๎ มใหเ๎ ข๎าไปกินอาหารดว๎ ยกนั ฆานฑิตตอบอยาํ งถํอมตัวทสี่ ดุ วํา \"ทาํ นผเู๎ จริญ ทํานให๎เกยี รตขิ า๎ พเจ๎า อยํางสูง แตขํ า๎ พเจ๎าไมมํ ีสงิ่ ใดจะชาํ ระคําอาหารซ่งึ เป็นสวํ นของขา๎ พเจา๎ ได๎\" คนใสเํ สื้อสีน้ําเงินบอกวาํ \"ข๎าแตทํ ํานบุคคลผมู๎ ีคณุ ลักษณะอยาํ งทํานมิ ควรตอ๎ งออกคําอะไรเลย ทาํ นเหน็ จะสูงห๎าฟตุ หา๎ น้ิวละกระมัง?\" ฆานฑิต \"ถูกแลว๎ ข๎าพเจ๎าสูงเทาํ น้ัน\" พลางก๎มศีรษะคํานบั \"เชิญเถอะทาํ น เชญิ นงั่ ข๎าพเจ๎าทัง้ สองจะออกคําอาหารแทนทาํ น ใชแํ ตํ อาหาร ข๎าพเจา๎ จะไมยํ อมใหท๎ ํานขาดแคลนเงนิ เลย คนเรายํอมเกดิ มาสาํ หรบั ทีจ่ ะ ชวํ ยเหลือกันและกัน\" ฆานฑติ \"ทํานถกู แลว๎ อาจารย๑ปางโกลศสอนขา๎ พเจา๎ ดังนั้นมไิ ด๎ขาด ขา๎ พเจ๎าเห็นแจง๎ แลว๎ วําทุกสงิ่ ทกุ อยาํ งเปน็ ไปเพื่อความดีทสี่ ดุ \" คนทั้งสองขอให๎ฆานฑิตรับเงนิ สองสามตําลงึ ฆานฑติ รบั เงินแลว๎ ขอให๎รบั ใบยมื แตํคนทงั้ สองไมยํ อมรับ ท้งั สามคนจงึ พากนั น่ังลงทีโ่ ต๏ะ แลว๎ คนหนงึ่ ถามขนึ้ วํา
\"ทํานรกั ถงึ หวั ใจไหม\" ฆานฑิตตอบ \"อ๐อ แนทํ เี ดียวแหละ ข๎าพเจา๎ รกั นางคณุ กิ องลึกถงึ หวั ใจ\" คนหนงึ่ จงึ วาํ \"ไมใํ ชํเชํนนั้น ขา๎ พเจา๎ ถามทํานวํา ทาํ นรกั นับถือพระเจา๎ บุล กาเรยี ลึกถงึ หวั ใจหรือไมตํ ํางหาก\" ฆานฑิต \"ข๎าพเจา๎ ไมํรกั พระองค๑เลย เพราะเกดิ มายังไมํเคยเหน็ \" \"อะไรกนั พระเจา๎ บุลกาเรียเป็นกษัตรยิ ป๑ ระเสริฐสุดยิ่งกษตั ริยท๑ ง้ั หลาย เรามาดมื่ ถวายพระพรกันเถิด\" \"อ๐อ ด๎วยความเต็มใจ ทํานสภุ าพบรุ ษุ \" วาํ แล๎วฆานฑติ กด็ ืม่ ดว๎ ย คนทัง้ สองบอกวาํ \"พอละ ตอํ ไปน้ีทาํ นเป็นผ๎ูชํวย ผส๎ู นบั สนุน ผู๎ปูองกัน และเปน็ ตัวผูก๎ ล๎าหาญแหงํ ชาวบุลกาเรียน โชคลาภมแี กํทํานแลว๎ ชือ่ เสียงเปน็ สิ่งที่ได๎ อยาํ งแมนํ มั่นแล๎ว\" ทนั ใดน้ัน สองคนกช็ ํวยกนั จับฆานฑิตมดั แลว๎ หามไปยังกองทัพ พอถงึ กองทัพเขาผลักให๎หันไปขา๎ งขวาที ซา๎ ยที ใหพ๎ ํุงเคร่อื งกระท๎งุ ท่ีหัวเรือ ให๎ดงึ คนื ให๎ เข๎าแถว ใหย๎ ิง ให๎เดนิ วนั นนั้ ถกู ตดี ๎วยพลองสามสบิ ที วนั รุงํ ขน้ึ ฝึกหดั ดีกวาํ วนั วาน ถกู ตี เพยี งย่สี บิ ที วันตํอไปถกู ตเี พียงสองที เพื่อนฝูงนับถอื วาํ ฆานฑติ เป็นผู๎ทีม่ คี ณุ สมบัติดี อยํางประหลาดสมเป็นตวั อยาํ งท่ดี ี ฆานฑิตมึนไปหมด ยังนึกไมํออกวําตัวเปน็ ผ๎ูกล๎าหาญไดอ๎ ยาํ งไร วนั หน่งึ ฤดูใบไม๎ผลิ อากาศดี นึกในใจวาํ จะไปเดินเลํนกอ็ อกเดนิ ตรงไป เช่ือใจวาํ มนษุ ยก๑ ็ตาม สตั ว๑ก็ตามยอํ มมสี ิทธใิ ชข๎ าได๎ตามใจชอบ พอไปไดส๎ องร๎อยยี่สบิ เสน๎ ก็มผี ก๎ู ลา๎ หาญสูง หกฟตุ ส่ีคนไลตํ ามทันจับตัวมัดลากไปเขา๎ คุกมืด เขาถามฆานฑติ วําจะเลอื กเอา อยาํ งไหน ใหค๎ นเฆย่ี นสามสิบหกทที ่ัวทงั้ คาํ ย หรือจะให๎ฝง๓ ลกู ตะก่วั สบิ สองลกู ในสมอง ทีเดียว ฆานฑิตตอบอยาํ งจองหองวําเกดิ เปน็ มนุษย๑ยํอมมีเสรีภาพ ดังน้นั ตนกม็ ี เสรีภาพท่จี ะไมํเลอื กอยาํ งหนึง่ อยํางใดเลย แตํเขาบงั คับใหต๎ อ๎ งเลือก ฆานฑิตกเ็ ลยตกลงอาศยั ผลบญุ แหงํ เทวานุญาต ซงึ่ เรยี กกันวํา เสรภี าพ น้นั วํา เลือกเอาทางให๎คนเฆยี่ นคนละสามสิบหกที คนทงั้ กองทพั มสี องพันคนถูกเขา๎ สองพนั หนเปน็ ทพ่ี นั หน ผิวหนังแตกขาดแลเห็นกลา๎ มเน้อื เส๎นเอ็นตงั้ แตํต๎นคอไปจนถึง กน๎ ยอ๎ ย พอจะเขา๎ รอบสาม ฆานฑิตทนไมํไหว ขอความกรุณาใหย๎ ิงเสียเถิด เขากใ็ ห๎ ความกรณุ าเอาผ๎าผูกตาแล๎วบอกใหน๎ ่ังคกุ เขําลง เตรียมจะยงิ กพ็ อดพี ระเจา๎ บลุ กาเรียเสดจ็ ผํานมาทางน้นั ทรงซักถามวํามีความผิด สถานใด เนอ่ื งจากพระองค๑ทรงปรีชาสามารถย่งิ นกั ก็เขา๎ พระทัยไดต๎ ลอดวาํ ฆานฑติ เปน็ ปรชั ญาเมธหี นมุํ ซงึ่ ยงั ไมํมคี วามร๎เู รือ่ งของโลกอยาํ งใดเลย จงึ พระราชทานอภัย โทษโปรดเกล๎าให๎ลดหยอํ นโทษ ฆานฑติ จงึ เป็นท่สี รรเสรญิ ยกยอํ งแกํชนทั้งหลาย หนังสือพมิ พ๑พากันกลาํ วขวัญมากมายตลอดกาลนาน ศัลยแพทย๑ผูส๎ ามารถรกั ษาฆานฑติ ให๎หายภายในสามสปั ดาห๑เทํานน้ั ใชข๎ ้ึ ผึง้ ตาํ หรับของไดออสคิริดิส 2 ฆานฑิตเน้อื หนงั น๎อยอยํแู ลว๎ แตกํ ็ยงั พอจะเดินทพั ตอํ สู๎ กบั กองทพั พระเจา๎ อาบาริส 3 ซงึ่ กําลังพนั ตกู บั กองทัพพระเจ๎าบลุ กาเรียได๎ 1 - Valdberghoff - trardk - dikdorff เป็นการนําคําภาษาเยอรมันมาผสมปนเป (คาํ วาํ Wald แปลวาํ ปุา, Berg แปลวํา ภเู ขา, Hof แปลวาํ ลาน บา๎ น, Dorf แปลวําหมูบํ ๎าน, Dick แปลวาํ หนา ฯลฯ)- คณะผจู๎ ดั พมิ พ๑ 2 - Dioscirides : แพทยช๑ าวกรกี ในคริสตศวรรษท่ี๑ -ผูจ๎ ัดพมิ พ๑ 3 - Abaris : ชนเผาํ เช้อื สายมองโกลเขา๎ มารุกรานดนิ แดนยุโรปตะวนั ออก ในชํวงครสิ ตศวรรษท่ี ๕ - ๖ ผ๎ู
จัดพมิ พ๑ ๓ ฆานฑิตหนที พั บลุ กาเรยี ไปได้อยา่ งไร ตอ่ ไปเป็นอย่างไร ไม่ มอี ะไรท่นี าํ ดสู ๎ูสองกองทัพนแี้ สดงอาการชงิ ชงั กันเลย จะเปน็ ความกลา๎ หาญก็ดี ความวํองไวกด็ ี ความฉลาดไหวพริบกด็ ี เสียงแตร ปี่ ขลุยํ กลองและปนื ใหญํ ทําเพลงอยํางทีน่ รกเองกไ็ มํเคยได๎ยิน กํอนอน่ื ปืนใหญํลม๎ คนเสยี ขา๎ งละหกพัน แลว๎ ปนื เลก็ กวาดเสียอีกเกา๎ พันหรือหมนื่ คนใหพ๎ น๎ ไปจากพืน้ โลกอันสดุ วิเศษน้ี หอกปลายปืนกเ็ ป็น เหตุผล อนั เพยี งพอสาํ หรบั มรณกรรมของคนอีกหลาย ๆ พนั รวมหมดไปสกั สามหม่ืนวิญญาณเห็นจะได๎ ระหวาํ งท่ีเขาเชือดเน้ือเถือหนงั กัน อยํางกลา๎ หาญนฆ้ี านฑิตตัวสั่นอยํางปรัชญาเมธที ั้งหลาย เที่ยวหาท่ีซกุ ซอํ นอยาํ งดี ที่สดุ ท่จี ะหาได๎ ในที่สุด ขณะทก่ี ษตั ริย๑ทงั้ สองให๎ทหารของตนรอ๎ งเพลงขอพรพระเปน็ เจ๎า อยํูในคําย ฆานฑิตตกลงใจจะไปหาสถานท่ตี รึกตรองหาเหตุและผลท่อี ื่นใหมํ เดินผําน ทรากศพและคนเจ็บใกล๎ จะตายสุมเปน็ กอง ๆ ไป จนถงึ หมบํู ๎านใกลเ๎ คียงแหงํ หนึ่งเป็น หมบํู า๎ นในเมอื งอาบาเรยี แตํหมํบู า๎ นนเี้ ป็นถํานเถ๎าไปแล๎วเพราะพวกบุลกาเรยี เผาเสีย ตามกฎหมายสงคราม เห็นคนแกแํ ผลเต็มตวั มองดูเมียอ๎มุ ลูกกอดประทับกบั อกและถันอนั เตม็ ไป ดว๎ ยเลือด มองดูเขาฆาํ ลกู ฆาํ เมยี ตอํ หน๎าตอํ ตา เห็นธดิ าไส๎ออกมากองนอกทอ๎ ง หายใจเฮอื กเปน็ ครัง้ สดุ ท๎ายหมดลม ฆานฑิตหนีสภาพสงคราม เพราะทหารหาญบลุ กาเรยี นได๎สาํ เร็จกิจ สมอยากตามธรรมชาติแล๎วก็ผําทอ๎ งเสยี บางคนถูกเผาอยูใํ นไฟครึ่งตัว รอ๎ งขอให๎ ชวํ ยลากหนีไฟ พนื้ ดนิ มแี ตมํ นั สมอง แขน ขา เร่ียราดไปทวั่ ทกุ แหํง ฆานฑิตรีบผละไปหมบํู า๎ น อนื่ โดยเร็ว คราวนไี้ ปสูหํ มํูบ๎านบุลกาเรยี ซ่งึ กถ็ ูกทหารญาญอาบาเรียจดั การอยําง เดียวกัน เดนิ ย่ําไปบนแขนขาคนท่ีกาํ ลัง ส่ันกระตกุ หรือไมกํ ็ขา๎ มทรากส่ิง สลกั หกั พังไป ในทส่ี ดุ ก็พ๎นเขตสงคราม ไปได๎ ในเคร่อื งหลงั มเี สบียงอยูํอีก เล็กนอ๎ ย แตใํ นใจมีนางคุณกิ องอยเํู ปน็ อนั มาก พอไปถึงเมอื งวิลนั ดาเสบียงก็หมดลง แตํได๎ยินขําวเลาํ ลือวาํ ชาวเมอื งนี้มัง่ มี
กันทุกคน นับถอื ศาสนาครสิ เตยี น จงึ ไมํเปน็ ท่คี วรจะสงสยั เลยวาํ จะไมไํ ดร๎ ับการต๎อนรบั เลย้ี งดอู ยาํ งเดียวกบั ท่ีได๎เคยไดร๎ บั มาในปราสาททา๎ วธันดรากํอนท่ีดวงตากอนั สกุ ใส ของนางคณุ กิ องจะเปน็ เหตใุ ห๎ถูกขับออกจากวงั น้ัน ฆานฑิตขอทานบุคคลหนา๎ เศร๎า ๆ (แสดงวําคนใจบญุ ) หลายคน แตํ บุคคลเหลํานน้ั บอกฆานฑติ เหมือนกนั หมดวาํ ถา๎ ขืนหากินแบบน้จี ะถกู ขบั ไปขงั ในโรง ดัดสันดาน เพอ่ื จะได๎เรยี นให๎รจ๎ู ักทํามาหากินเสียที ตํอจากน้นั ไปพบบคุ คลผู๎หนง่ึ ตะโกนปาฐกถาในที่ประชุมใหญํมาช่วั โมง หน่ึงแล๎ว วําดว๎ ยเรอ่ื ง ความเมตตากรุณา ฆานฑติ เขา๎ ไปขออาหารกิน ปาฐกผ๎นู ้นั มอง ค๎อน แล๎ววํา \"เจ๎ามาทําอะไรทน่ี ่ี? มาเพ่อื เหตดุ ีหรือ?\" ฆานฑติ ตอบอยํางละมํอมวํา \"ถา๎ ไมมํ เี หตแุ ลว๎ จะมีผลไมํได๎ ทุกสิ่งยอํ ม สมั พันธ๑กันและนําไปสคํู วามดใี นทส่ี ุด ได๎มีเหตจุ าํ เป็นท่ีขา๎ พเจ๎าถูกขบั ออกจากสถานที่ อนั มีนางคณุ ิกองปรากฎกายอยํู และตํอมาถูกทหารเขา๎ แถวเฆ่ยี น มาบดั นม้ี ีเหตจุ ําเปน็ ท่ี ขา๎ พเจา๎ จะตอ๎ งขอทานกนิ จนกวาํ ข๎าพเจ๎าจะทํามาหากนิ เองได๎ เมือ่ เร่อื งเป็นเชนํ นีแ้ ลว๎ จะเปน็ อน่ื ไปไมํได๎\" ปาฐก \"เกลอเอย๐ เกลอเชอื่ วําสังฆราชเป็นปฏปิ ๓กษ๑พระครสิ ต๑หรือเปลาํ \" ฆานฑติ ตอบวาํ \"ไมํเคยได๎ยนิ สักที ทํานจะเป็นหรือไมเํ ป็นกช็ ําง ขา๎ พเจ๎า ขออาหารกินหนํอย\" ปาฐก \"เจา๎ ไมคํ วรจะได๎แดกอะไรเลยไปให๎พน๎ คนถอํ ย, อปั เปหคิ นระยาํ อยาํ มาให๎ใกล๎ข๎าอกี \" ฝุายเมยี ปาฐกพอดีโผลํหนา๎ ตาํ งออกมาเห็นบคุ คลผม๎ู ีความสงสยั เกี่ยวกับ สังฆราชเป็นปฏปิ ก๓ ษก๑ บั พระคริสต๑หรอื เปลํา กเ็ อานา้ํ เย------เท ลงมากลาง กะ------โธํ ถัง เรื่องผห๎ู ญิงนห้ี นอ ลงไดบ๎ ๎าศาสนาแล๎วกเ็ กนิ ตอ๎ งการกระไรเลย ชายคนหนงึ่ ช่อื แฌม่ 1 ไมเํ คยรับศลี บพั ไตส๑กก็ ลายเป็นอานาบพั ตสิ คอื คนดบิ ครนั้ เห็นเพื่อนหวั อกอันเดียวกันถูกรงั แกอยาํ งโหดร๎ายใหเ๎ ป็นท่ีเสือ่ มศักดิเ์ ชํนนั้น กช็ ํวยพาไปบ๎านชาํ ระกายแลว๎ จัดอาหารและเบยี ร๑ให๎ เพ่อื นผู๎นีก้ ็เป็นสตั ว๑ทวิบาท ปราศจากขน มีเหตมุ ผี ลคอื มนษุ ย๑ด๎วยกันแท๎ แล๎วนายแฌมํ คนดบิ กใ็ ห๎เงนิ อกี กึ่งตําลงึ และขอให๎หดั เรยี นประดษิ ฐพ๑ รมเปอรเ๑ ซียซงึ่ ทาํ ในเมืองวลิ ันดา ฆานฑติ หมดแรงแทบวํา จะหมดลมแลว๎ ได๎แตํอุทานวํา \"ทํานอาจารย๑ปางโกลศวาํ ไว๎แลว๎ วํา ทุกสิ่งเป็นไปเพ่อื ความดที ีส่ ุดในโลกนี้ ขา๎ พเจ๎า ร๎สู กึ ซึง้ ใจในจาคะอันย่งิ ยวดของทํานย่งิ กวาํ ความอจุ าดปราศจากมนษุ ยธรรม ซ่งึ นาย คนใสํเสื้อดํากบั นางเมยี คนน้ันทํากับขา๎ พเจา๎ ย่ิงนกั \" วันรงํุ ขน้ึ ออกไปเดนิ เลนํ พบยาจกผูห๎ นง่ึ ตามตัวมีสะเก็ดเต็มไป ตาเป็นโรค จมกู โหวํ ปากเบ้ยี ว ฟน๓ ดาํ คอตีบ ไดร๎ ับความทรมาน เพราะไอเหลือกําลงั ไอทหี นึ่งฟน๓ หลุดซ่งึ ซห่ี นึง่ ทุกครั้งไป 1 -James
๔ ฆานฑิตพบอาจารย์ปางโกลศอย่างไร และเกดิ อะไรขึน้ ตอ่ ไป ฆาน ฑิตบงั เกิดความกรุณาย่ิงกวําความกลวั สยดสยอง เอาเงินสองตําลงึ ที่ ได๎จากนายแฌมํ คนดิบสํงใหย๎ าจกผน๎ู ําเกลยี ดเหมือปศี าจ ปศี าจนน้ั จ๎องมองดฆู านฑิต ไมํวางตานาํ้ ตาไหล แล๎วผงะหงายหลงั ฆานฑิตงอตวั หนีขยะแขยง คนนําสยดสยองวํากบั คนขยะแขยงวาํ \"อนิจจาเอย๐ ทาํ นไมรํ จู๎ กั อาจารย๑ ปางโกลศของทาํ นเสียแล๎วหรือไร?\" \"เราไดย๎ ินอะไรนี่ ทาํ นหรอื อาจารย๑ทรี่ ักของข๎าพเจา๎ ? ทํานผ๎ูมีลกั ษณา การทพุ พลภาพไปดังนน้ี ะหรอื ? เกิดเหตอุ าเภทพานทาํ นประการใด? เหตไุ ฉนทาํ นจงึ มา จากปราสาทสดุ วิเศษ? นางคุณิกองผ๎เู ปน็ มกุ ดาหารแหํงกานดา ผู๎ซ่งึ ธรรมชาติประสาธน๑ สรรค๑ช้ันเยย่ี มยอดเลาํ บดั น้นี างเป็นประการใดบา๎ ง?\" ปางโกลศ \"กําลังขา๎ พเจ๎าน๎อยจนลุกยนื ไมํไหวแล๎ว\" ฆานฑิตกช็ วํ ยอุม๎ อาจารยไ๑ ปยงั โรงม๎าของนายแฌมํ คนดิบ หาอาหารไห๎ กนิ หนอํ ยหน่งึ พอได๎ช่นื ใจบ๎าง แล๎วฆานฑิตก็ถามอีกวาํ \"ยงั ไงทาํ น นางคุณกิ อง?\" \"ตายแลว๎ \" ฆานฑติ ไดฟ๎ ง๓ ดงั นน้ั กเ็ ปน็ ลมไป อาจารยต๑ ๎องชวํ ยเอาน้าํ สม๎ เสยี ๆ ทเี่ ผอญิ มอี ยํูในโรงม๎าเยียวยา ลืมตาฟ้ืนข้นึ มาได๎ \"คณุ กิ องตายแล๎ว โธํแมยํ อดหญิง เจ๎าไปสํทู ใี่ ดหนอ? แตํทาํ นอาจารย๑ นางเป็นโรคอะไรตาย หรือจะเปน็ ดว๎ ยความเศรา๎ โศกวิปโยค ทข่ี ๎าพเจา๎ ถูกบดิ านางถบี ออกจากปราสาทกระมัง?\" \"มิใชํหรอก นางถูกพวกทหารบลุ กาเรียนเปน็ อันมากกลุม๎ รมุ ขมํ ขนื สําเร็จ กจิ มันแลว๎ กแ็ หวะอกและท๎องนาง สํวนท๎าวธันดราน้ันถกู ถีบพระเศียรแตกตายเพราะจะ เข๎าชวํ ยธดิ า ฝาุ ยชายากถ็ ูกสบั ตวั เป็นชน้ิ ๆ ลกู ศิษย๑ข๎าพเจ๎ากถ็ ูกเข๎าอยาํ งเดยี วกับพ่ี นาง สํวนปราสาทนัน้ แม๎หินก๎อนเดยี วกไ็ มเํ หลือซ๎อนกันอยํูเลย ฉางสกั หลงั แกะสกั ตวั เปด็ สกั ตัว ตน๎ ไมส๎ กั ตน๎ ก็ไมเํ หลอื แตํพวกมันก็ไดร๎ ับการแก๎แค๎น คือชาวอาบาเรยี ได๎ จดั การกับท๎าวพระยาบลุ กาเรยี นในแคว๎นตดิ ตํอกันอยาํ งเดยี วกันน้ันเหมือนกนั \" ในระหวํางสนทนากนั ฆานฑิตเป็นลมไปอีก ครน้ั ฟื้นขึ้นก็ไดเ๎ จรจา ปจุ ฉา วิสชั นากันตํอไปถงึ เหตแุ ละผลตาํ ง ๆ ตลอดจนขอทราบเหตุผลเพียงพอ ที่ลดสุพพล ภาพของอาจารยใ๑ หเ๎ ป็นทพุ พลภาพดงั ทเี่ หตเุ ป็นฉะน้ี อาจารย๑ \"โอ๎เอย๐ จะอะไรเสียอีก ก็ความรักนะํ สิ ความรักอันประสาธนส๑ ุข ใหแ๎ กํมนุษยชาติ ความรกั อันเชือ่ มดองโลกใหค๎ งอยูํ ความรักอนั เป็นวิญญาณของสตั วท๑ ่ี มอี นิ ทรีย๑สมั ผสั ท้ังหลาย ความรกั , ความรักอันอํอนละมนุ \" ฆานฑิต \"โอ๎เอ๐ย ความรกั นน้ี ะํ หรือ ขา๎ พเจา๎ ร๎จู กั แล๎วเป็นเจ๎าแหํงหัวใจ เป็นวิญญาณแหงํ วญิ ญาณ แตเํ ทําท่ีข๎าพเจ๎าไดเ๎ สียไปกบั ความรกั น้ันไมํมากไมํนอ๎ ยไป กวําไดจ๎ ูบหนง่ึ ที กับถกู ถีบยี่สบิ ทีขา๎ งหลังเทาํ น้ัน สํวนทํานสิได๎รบั ผลนาํ เกลียดกลวั จาก
เหตอุ ันงดงามนาํ ชมเหน็ ปานฉะน้ัน จะเป็นได๎อยํางใดหนอ\" ปางโกลศตอบวาํ ดงั นี้ \"ฆานฑิตผ๎เู ปน็ ทรี่ กั เอย๐ ทาํ นจาํ นางปะแกต็ 1 อีเดก็ รปู งามทร่ี ับ ใช๎ชายาของท๎าวธนั ดราไดไ๎ หม ขา๎ พเจ๎าได๎ลิม้ รสร่นื รมยช๑ มสวรรคภ๑ ายในวงแขนของ นางนี่ แตํแล๎วสวรรค๑ก็กลบั เป็นนรกหมกไหมต๎ วั ขา๎ พเจา๎ ใหเ๎ ปน็ ไปเชนํ นี้ นางมเี ชอื้ ไฟ นรกอยูํในตัว ถา๎ จะถงึ แกํความตายไปดว๎ ยแลว๎ เหมือนกนั ก็ไมรํ ู๎นางปะแก็ตไดร๎ บั เชื้อมา จากพระฟรนั ซิสกนั ผ๎ูคงแกํเรยี นผ๎หู นึ่ง พระองคน๑ ้ีได๎พยายามสบื สาวราวเรื่อง ได๎ความวาํ ทาํ นเองติดมาจากทาํ นผูห๎ ญิงชราคนหนึง่ ทาํ นผ๎หู ญิงชราผ๎ูนนั้ ติดมาจากนายทหารม๎า นายทหารมา๎ ติดมาจากคณุ หญงิ คุณหญิงตดิ มาจากคนใช๎ คนใชต๎ ิดมาจากแมํชี แมชํ ี กํอนจะบวชตดิ มาจากลกู เรอื ของครสิ โตเฟอโคลมั บสั สําหรับตัวขา๎ พเจา๎ จะไมํสงํ ตอํ ไป ให๎ผใู๎ ดอกี ด๎วยข๎าพเจา๎ กําลงั จะทาํ กาลกิรยิ าตายอยํูแล๎ว\" ฆานฑิต \"อแุ มเํ อย๐ สบื พนั ธว๑ุ ิทยานนี้ าํ ประหลาดจริงหนอ ต๎นตอโรคนี้ ไมํใชปํ ีศาจดอกหรอื ทํานอาจารย๑\" มหาบรุ ษุ ผน๎ู ้ตี อบวาํ \"มใิ ชํดอก โรคนี้เปน็ สิ่งทจี่ ะปราศจากเสยี มิได๎ ถือวํา เป็นเครอ่ื งประสมสําคญั อันพึงมีในโลกอนั สุดประเสริฐน้ี คิดดสู ิ โคลัมบัสเอาโรคน้ีไปสํู เกาะอเมรกิ าพอไปติดชีวติ ใหมํ ต้ังแตยํ งั ไมเํ กิดถึงกบั แทง๎ กม็ ี ท้งั ๆ ทเี่ หน็ ได๎วําขดั ประสงค๑การด๎านปลายของธรรมชาติ แตถํ า๎ โคลัมบัสไมเํ อาโรคนไ้ี ปติดคนดงั วําแล๎ว เรากจ็ ะไมํมชี ็อคกาแล็ตกนิ หรอื สีคอ็ ทชินแน็ล 2 ใช๎ เราควรจะสงั เกตดุ ูในภาคพนื้ ยโุ รปเรา โรครา๎ ยน้กี เ็ หมือนกับ ศาสนาไมํลงรอยกัน ซงึ่ จํากัดทอ่ี ยํโู ดยเฉพาะแหงํ หนง่ึ ๆ ชนภาคพนื้ อาเซยี คอื ตรุ กี อนิ เดยี น เปอเชยี น จนี สยาม ญ่ปี ุน หาร๎พู ษิ สงของมนั ไมํ แตกํ ็มีเหตุผลเพียงพอท่ีจะ เช่ือได๎วาํ อีกสองสามรอ๎ ยปี ก็จะถึงคราวจะตอ๎ งร๎จู กั มนั เหมอื นกนั ในขณะนี้ โรคนีเ้ จริญ แพรหํ ลายอยํางนําพศิ วงในหมํเู รา โดยเฉพาะในบรรดาบคุ คลในกองทพั ซงึ่ ลว๎ นแลว๎ ไป ดว๎ ยทหารจ๎างซึ่งได๎รบั การฝึกฝนดีมคี วามซ่อื สตั ยส๑ จุ ริต และเป็นผต๎ู ัดสนิ โชคชะตาของ ประเทศ เรายอํ มจะยืนยนั โดยไมํผิดพลาดวาํ เมอื่ ทหารสามหมน่ื คน รบกบั ทหารอีกสาม หมน่ื ยอํ มจะตอ๎ งมรี าวขา๎ งละสองหมน่ื คนท่ีเปน็ ส ฟ ล\" (syphilis) ฆานฑติ วาํ \"อัศจรรย๑จรงิ แตํถึงอยาํ งไรทํานอาจารย๑ก็ตอ๎ งรักษาเสียให๎ หาย\" อาจารย๑ \"โธเํ อย๐ จะรักษาไดอ๎ ยํางไร สตางคไ๑ มมํ ีติดตวั สกั เกเ๏ ดยี ว ตลอด พิภพจบแดนนีม้ ีอยูํบ๎างหรอื ทหี่ มอจะกรอกเลอื ดหรอื ทายาใหห๎ นงั พองโดยไมคํ ิดเงนิ หรือจะมคี นมาออกเงินให๎\" ประโยคสุดทา๎ ยทําเอาฆานฑิตมีกะใจ จึงไปหานายแฌมํ คนดิบใจบญุ แล๎วทรุดตวั ลงแทบเทา๎ บรรยายภาพของอาจารยผ๑ ๎เู คยสพุ พลภาพต๎องถูกปลดลงมาเป็น ทพุ พลภาพ คาํ บรรยายของฆานฑิตถงึ ใจนายแฌมํ คนดบิ ถงึ กับพาอาจารยป๑ างโกลศ เข๎าไปในบ๎านไมชํ กั ช๎า รักษาโรคจนหาย ออกคาํ ใช๎จาํ ยใหท๎ ้ังหมด เมือ่ หายแล๎วอาจารย๑คงเสยี ตาข๎างหน่ึงกับหูข๎างหนึ่งเทําน้นั ยังเขยี น หนังสอื ไดด๎ ี และคิดเลขเกํงนักหนา นายแฌมํ คนดบิ ตั้งให๎เปน็ สมุหบัญชี ตํอมาอกี สอง เดอื นมธี รุ ะการค๎าที่กรุงลสิ บอน จึงพาปรชั ญาเมธีท้งั สองลงเรือไปด๎วยกนั ปางโกลศอธิ บายใหน๎ ายแฌมํ ฟ๓งวํา : ใด ๆ ในโลกน้ลี ว๎ นแตมํ มี าเป็นมาอยาํ งดที ่สี ดุ แลว๎ จะดียง่ิ กวําน้ี ไมํได๎ แตํนายแฌํมยังไมํลงความเห็นด๎วย ตอบวํา \"ดจู ะเปน็ อยํางน้มี ากกวาํ กระมัง คือมนุษย๑เรานี้มีลกั ษณะจะลา๎ งผลาญกันอยใํู นตวั แตํไร มา เม่อื เกิดมาก็ไมใํ ชหํ มาปุา แตกํ ลายเปน็ หมาปาุ ภายหลัง พระเจา๎ ไมํไดป๎ ระทานปนื ใหญขํ นาดหนกั ๒๔ ปอนด๑ หรือหอกปลายปนื แตมํ นุษย๑ก็ทําปนื ใหญหํ อกปลายปืนขน้ึ
ล๎างผลาญกนั อาศัยบญั ชนี ้ขี ๎าพเจา๎ วําจะทาํ เป็นล๎มละลายก็ได๎ ใชํแตเํ ทาํ นน้ั ข๎าพเจ๎ายงั ใช๎สง่ิ เรียกวํายุตตธิ รรมนัน่ เองโกงเจ๎าหนี้ก็ได๎\" อาจารยเ๑ อกเนตรตอบวํา \"กท็ ัง้ นน้ั ทั้งนีเ้ ป็นของจาํ เปน็ อยํางวาํ ความ สูญเสยี สํวนบคุ คลยํอมทําให๎สวํ นใหญไํ ด๎รบั ผลดี ดังนนั้ ยงิ่ มสี ํวนบคุ คลสูญเสยี มาก เทาํ ใดก็ยง่ิ ทาํ ให๎สวํ นใหญไํ ด๎ดมี ากข้ึนเทําน้นั \" ขณะทีใ่ ห๎เหตุผลกนั อยูนํ ัน้ ท๎องฟูามดื คร้ึมลง พายุพดั มาทั้งสี่ทศิ เรอื ถกู มหาวาตะภัยใหญํท่ีสุดภายในระยะทางหํางจากกรงุ ลิสบอนพอแลเห็นฝง่๓ เทํานั้น 1 - Paguette 2 - สีคอ็ ทชินแนล็ ชาวยโุ รปเรยี นร๎ูการนาํ สีประเภทนีม้ าใชจ๎ ากชาวเมก็ ซิกัน นํามาใชย๎ ๎อมผา๎ -ผ๎ูจัดพิมพ๑ ๕ มหาวาตะภยั เรอื แตก แผ่นดินไหว อาจารย์ปางโกลศ ฆานฑติ และนายแฌม่ คนดิบ เป็นอย่างไรต่อไป เรือ หมุนคว๎างกลางสมทุ รจนผ๎โู ดยสารไดร๎ ับความเจบ็ ปวดทรมานปางตาย ครึง่ หนงึ่ หมดความร๎สู กึ ตวั ไมํร๎วู ําอนั ตรายจะมาถึงอยาํ งใด อกี ครึ่งหน่งึ ร๎องกรดี หวีด หวาด ไหว๎พระขอให๎ชวํ ย ใบเรือขาด เสากระโดงหัก ทอ๎ งเรอื แตก ใครทําอะไรก็ทําไป ไมํมใี ครได๎ยนิ ไมมํ ีใครส่ังงาน นายแฌํมคนดบิ ขน้ึ ไปบนดาดฟูาชํวยลกู เรือทาํ งาน เลยถกู กลาสคี นหนึง่ ตี เอาลงไปนอนเหยยี ดยาวอยูํ แตคํ วามที่มนั ตแี รงจนตัวเองกย็ งั้ ไมอํ ยหํู วั พงํุ ไปตกดาดฟูา ลงไป เผอิญไปติดเสากระโดงหักทีแ่ ขวนอยํู นายแฌมํ ผเ๎ู มตตาลกุ ขน้ึ ไดก๎ ลบั รบี ว่ิงไป ชวํ ยลากเอาตัวขนึ้ มาได๎ ตวั เองชํวยเขาจนหมดกําลังเลยหลนํ ลงไปในทะเลตํอหน๎าไอ๎ กลาสีนัน้ ไอ๎กลาสปี ลํอยใหน๎ ายมนั จมทะเลตาย ตานอ๎ ยกม็ ิได๎ชาํ เลอื งดู ฆานฑิตวิ่งไปทกี่ าบเรอื เหน็ ผ๎ชู ํวยชีวิตตน โผลํข้ึนมาเหนือคลนื่ หนหนึง่ แลว๎ กจ็ มหายไปอยํางไมมํ วี นั โผลอํ ีก จึงเตรยี มตัวจะกระโดดลงไปชํวย ก็พอดีอาจารย๑ ปางโกลศมาก้ันไว๎ อธิบายใหเ๎ ห็นวาํ อาํ วลิสบอนน้ีสร๎างมาสาํ หรับจะกลนื นายแฌํมค นดิบ ขณะท่ีอธิบายใหเ๎ หตุผลอยนํู ้ันเรือก็แตกโครม คนตายหมด เหลอื แตํ อาจารย๑ปางโกลศ ฆานฑติ และไอก๎ ลาสผี ป๎ู ลํอยใหน๎ ายมนั จมน้าํ ตายนน้ั ไออ๎ ปั รยี ม๑ นั วาํ ยเข๎าฝ่ง๓ เอง สํวนอาจารย๑กบั ฆานฑติ เกาะไม๎ไปจนขน้ึ ฝ๓ง่ ได๎ พอมแี รงขนึ้ บ๎างแล๎วกพ็ ากันเดนิ ทางตํอไปยงั กรงุ ลิสบอน ยงั มีเงนิ เหลอื อยํบู า๎ งคงจะพอซือ้ อาหารประทังชีวิตไปไดอ๎ ีก หลงั จากทรี่ อดตายในนาํ้ มาครงั้ หนึง่ แล๎ว เดนิ พลางราํ พันพลางถงึ นายแฌํมผ๎ชู ํวยชพี ไปยังไมทํ นั ถึงกรงุ ก็ร๎สู กึ วาํ พน้ื ดิน ท่ีเหยียบยํางไปนัน้ กระเทอื น น้าํ ทะเลขนึ้ ลง เดอื นเป็นฝอยฟอง ซัดเอาเรอื ที่ทอดสมอ
อยํูทท่ี าํ เรือแตกไมมํ ชี ้ินดี ไฟลกุ ม๎วนเปน็ เกลยี ว เผาตลาด ถนนหนทางเปน็ เถ๎าถาํ นไป บา๎ นลม๎ ระเนระนาด หลงั คาลงมาอยํกู บั บาทวถิ ี บาทวิถีกแ็ ตกกระจาย คนถูกบ๎านทับ ตายสามหม่ืนคน มที กุ เพศทกุ วัย ไอก๎ ลาสีคนน้นั ผิวปากแชงํ ดํา มันวาํ มันจะรา่ํ รวยด๎วย ทรัพย๑สมบัติที่ปราศจากเจ๎าของนน้ั ปางโกลศวาํ \"เหตุผลเพยี งพอ ที่ใหเ๎ กิดวกิ ฤตการณน๑ ้ีจะเป็นอันใดหนอ?\" ฆานฑติ ร๎องวาํ \"วนั นีเ้ ปน็ วนั ไฟบรรลยั กัลป์มาล๎างโลกแลว๎ \" ไอก๎ ลาสีว่ิงพลํานไปตามวนิ าศวตั ถุ คน๎ สมบตั จิ ากผ๎ูตายได๎แล๎วเอาเสีย กนิ เหลา๎ จนเมานอนหลับพอสราํ งแลว๎ กไ็ ปได๎ผหู๎ ญงิ อารมณ๑ดคี นหน่งึ ซ่งึ รอดตายจากบา๎ น พงั ทบั จะจดั การกับนางตอํ หนา๎ คนตายและท่ีกาํ ลังจะตาย อาจารยป๑ างโกลศยึดแขน เส้ือไว๎ พดู วํา \"เกลอเอย๐ ทาํ อยาํ งนี้ไมํถูก เจา๎ จะทาํ บาปตํอ เหตผุ ลสากลแล๎วละ เจ๎า เลอื กกาลเทศะไมํเหมอื นเสยี เลย\" ไอ๎กลาสีมันวาํ \"นรกจกเปรต ขา๎ เป็นกลาสีเกิดทีเ่ มืองปต๓ ตาเวีย ขา๎ เคยยํา่ ปุาช๎ามาส่คี รง้ั แล๎วตอนท่เี ดินเรอื ไปญป่ี ุน เหตผุ ลสากลกับแมวอะไร\" หนิ ตกลงมาถูกฆานฑิต ฆานฑติ ล๎มลงเหยยี ดยาวอยูบํ นถนนเตม็ ไปด๎วย กองขยะ รอ๎ งบอกอาจารย๑วํา \"ขา๎ พเจา๎ จะตายแลว๎ ขอเหลา๎ องนุํ กับนา้ํ มนั หนอํ ยเถดิ \" แผํนดนิ ไหวทาํ ลายสามในส่สี วํ นของกรงุ ลิสบอน ปางโกลศ \"แผนํ ดินไหวนีไ้ มํใชํเปน็ ของใหมํ เมอื งลิมาใน อเมริกาก็ไหวอยาํ ง เดียวกันน้ีเมอื่ ปีกลายน้ี เหตเุ ดยี วกนั ผลเดียวกนั จะตอ๎ งมที างกาํ มะถันดิน ใตด๎ นิ จากลิมามาลสิ บอน เปน็ แนทํ ีเดยี ว\" ฆานฑติ \"อาจจะไมํมที างเป็นไปได๎อยํางอน่ื แตํคณุ พระชํวยขอนา้ํ มนั กับ เหลา๎ องุํนหนํอยเถดิ \" ปรัชญาเมธกี ลาํ ววาํ \"อะไรนะ อาจจะเปน็ ไปไดอ๎ ยาํ งอื่นหรือ ขา๎ พเจา๎ ขอ ยนื ยันคําวาํ สามารถจะแสดงให๎เหน็ ได๎\" ฆานฑิตเปน็ ลมสลบไป ปางโกลศไปเอานํ้าจากนํ้าพแุ ถวน้นั มาประพรมจน ฟ้ืน วนั รงุํ ขึน้ พากันย่าํ ไปบนสิ่งสลักหกั พงั ได๎เสบยี งอาหารบาํ รุงกาํ ลงั ท่ีเสียไป ตํอจากนน้ั ก็เข๎ารํวมกบั คนอ่ืนชวํ ยเหลือผูร๎ อดตวั บางคนทีไ่ ดร๎ บั ความชวํ ยเหลอื ก็จัดหา อาหารอยาํ งดีเทําทจ่ี ะหาได๎ในยามวิบากน้ันมาเลยี้ งดู จริงแล๎วหนอ! การกนิ ในคร้งั น้นั มแี ตํทกุ ข๑โทมนสั ทุกคนกินขนมป๓งชบุ นํา้ ตา ปางโกลศคอยปลอบใจคนทั้งหลายใหเ๎ ชอ่ื มน่ั วําส่ิงใด ๆ จะเปน็ ไปอยํางอน่ื นอกจากที่เปน็ อยํนู ้มี ไิ ด๎ วํา \"เพราะทุกส่ิงทุกอยาํ งท่มี ที ี่เป็นมา ก็มกี ็เปน็ มาเพื่อความดที ส่ี ดุ ภเู ขาไฟทีม่ อี ยํใู นกรงุ ลสิ บอนก็เพราะจะไปมที ีอ่ ่นื ไมํได๎ การท่สี งิ่ หนึ่งจะกลับเปน็ สิง่ อืน่ ยํอมเป็นไปไมํได๎ เพราะสิ่งใด ๆ ยํอมเปน็ สิ่งท่มี ันเปน็ น้นั ๆ \"
ชายรํางเล็กคนแตํงดําซึง่ น่งั อยูํติดกนั เปน็ พระวนิ ยั ธร ไดฟ๎ ๓งดงั นน้ั ก็กลําว ข้นึ ด๎วยความสภุ าพวํา \"ถ๎าเชนํ นน้ั ก็ดูดังวําทาํ นไมํเชอื่ ในบาปที่ได๎กระทํามาแตํชาตเิ ดมิ เพราะถ๎าทกุ สงิ่ ทุกอยํางมแี ละเปน็ มาเพ่ือความดีทีส่ ุดแล๎ว กย็ ํอมไมมํ โี ทษ ไมํมนี รก\" ปางโกลศสนองถอ๎ ยดว๎ ยความสุภาพยงิ่ ไปกวําพระ วํา \"ข๎าพเจ๎าขอใต๎เท๎าได๎โปรดประทานอภัย การลงโทษลงนรกนน่ั แหละจัด เข๎าระบอบอนั จาํ เป็น สําหรับมนษุ ย๑อยาํ งดีทส่ี ดุ ของโลกแล๎ว\" พระวนิ ัยธร \"ถ๎ากระน้นั , ทํานผเ๎ู จริญ, ทํานก็ไมเํ ชอื่ ใน เสรีภาพของมนษุ ย๑ ดอกกระมงั ?\" ปางโกลศ \"ใตเ๎ ท๎าคงจะประทานอภัยแกขํ า๎ พเจ๎าอกี ครั้ง เสรีภาพนัน้ ยอํ มคูํ กบั ความจาํ เป็นอนั เดด็ ขาด อาศยั ความจาํ เป็นน้ีเองเราจึงมีเสรี พูดอยาํ งส้ัน ๆ วํา----ผ๎ูที่ ถือทฤษฏีวํา คนไมมํ เี สรใี นการคิดการพูดยอํ มจะ-\" พูดไดก๎ ลางประโยค พระวนิ ยั ธรก็สั่งใหค๎ นใช๎เทเหล๎าองํุนซึ่งทาํ จากปอโต หรือ ออปปอโต 1 ใหน๎ กั ปรัชญาหน่งึ แก๎ว 1 - Porto หรือ Aporto ใช๎เรียกเหล๎าไวน๑โปรตุเกส ในศตวรรษที่ ๑๘ เหล๎าไวน๑จากโปรตเุ กส นับวาํ มี ช่อื เสียงมาก-ผ๎ูจัดพิมพ๑ ๖ ชาวโปรตเุ กสทาพธิ ีลงโทษเดียรถีย์เพือ่ ป้องกันไม่ใหแ้ ผ่นดนิ ไหวอกี อย่างไร และฆานฑติ ถูกเฆ่ยี นตอ่ หน้าสาธารณะด้วยประการใด เมอ่ื แผนํ ดนิ ไหวลา๎ งผลาญกรงุ ลสิ บอนไปสามสส่ี วํ นแลว๎ บรรดา นักปราชญ๑ของประเทศนี้ ก็คิดหาวิธีปูองกนั ไมํให๎ฉิบหายตอํ ไปอีก เหน็ วําไมํมีทางใด ดกี วาํ จดั ให๎พลเมืองไดร๎ บั โทษฐานเดียรถีย๑ใหด๎ ูเป็นการสนกุ งดงาม มหาวิทยาลยั โคอิมพรา 1 ปรกึ ษาตกลงกนั วําจะลงโทษเผาทัง้ เป็นดว๎ ยไฟออํ น ๆ และจัดทาํ ใหเ๎ ป็น พธิ มี หกรรมขึน้ นี้แหละจงึ จะทาํ ให๎เกิดอํานาจลับขดั ขวางแผํนดินไมใํ หไ๎ หวได๎อยํางไมํ ผิดพลาดเลย เพือ่ ให๎เป็นไปตามประสงคก๑ ารนี้ เขาก็จบั ชาว พศิ เคย์ 2 ผหู๎ น่งึ ซึ่งต๎องหาวําเอา แมํอุปฐากเม่อื เขา๎ พธิ บี พั ไตสเ๑ ป็นเมยี และจบั ชาวโปรตุเกสสองคนซง่ึ ไมกํ ินไกํทอด นา้ํ มันหมเู บคอนกลับทิง้ เสยี เมือ่ กินเล้ียงเสรจ็ เขาก็จับอาจารย๑ปางโกลศกบั ฆานฑติ ผู๎ เปน็ ศิษย๑ไป ในฐานที่อาจารยพ๑ ูดความจรงิ ในใจ และศษิ ยส๑ ดับฟ๓งดว๎ ยความเลอ่ื มใส คน ท้ังหา๎ ถูกจบั ไปขงั ไว๎ในหอ๎ งเย็นเฉยี บคนละห๎อง ไมเํ คยไดร๎ บั แสงแดดเลย ตอํ มาอีกแปดวันเขากใ็ ห๎แตํงตัวดว๎ ยบริกขาร 3 ช่ือวํา สานเบนโิ ต 4 ๑ \"(คือผา๎ ดาํ รูปสามเหล่ยี ม ระบายสีเปลวไฟและปศิ าจสาํ หรับให๎นกั โทษเดยี รถยี ๑ใสเํ วลา จะบชู ายญั ) หวั สวมหมวกกระดาษสงู ชอื่ วาํ ไมเตอ 5 สาํ หรบั ฆานฑติ นนั้ บรกิ ขารระบายสี เปลวไฟลง และปศิ าจไมํมีหางไมมํ เี ล็บ สวํ นบรกิ ขารของอาจารยป๑ างโกลศเปลวไฟข้ึน ปศี าจมีเลบ็ มหี าง
นักโทษแตํงตัว แล๎วเข๎าแถวฟ๓งเทศน๑นําสลด ใจย่งิ นัก กัณฑ๑หนงึ่ เทศนจ๑ บ ดนตรีโบสถอ๑ ยาํ งไพเราะขึน้ รับ ฆานฑติ ถูกเฆยี่ นให๎เขา๎ ลาํ นาํ กับเพลงซงึ่ ชมรมร๎อง ชาวพิศ เคย๑กบั ชาวปอตุเกสที่ไมกํ ินหมู เบคอนน้นั ถกู เผาทง้ั เปน็ อาจารยป๑ างโกลศถกู แขวนคอ ซ่งึ หาใชํธรรมเนยี มไมํ การลงโทษเผาทง้ั เป็น วนั เดยี วกันน้นั เองแผนํ ดนิ กค็ งไหวอกี ซง่ึ นับวาํ รุนแรงทีส่ ุด ฆานฑิตทั้งกลัว ทงั้ ตะลึง ท้ังทอ๎ ถอยตัวอาบเลือด หัวใจสนั่ พดู กบั ตัวเองวํา \"หากโลกนี้เปน็ โลกดีทส่ี ดุ ย่ิงโลกทั้งหลายแลว๎ โลกอื่นนอกจากนจ้ี ะเป็น อยาํ งใดหนอ เพียงแตํเราถูกเฆ่ียนอยาํ งเดยี วกบั พอทนได๎ เพราะไดเ๎ คยโดนทหารบุล กาเรยี นโบยมาแลว๎ แตนํ ่โี ธํเอ๐ย! อาจารยป๑ างโกลศผูเ๎ ปน็ ทร่ี ัก ผเู๎ ปน็ ปรชั ญาเมธีใหญํยิ่ง เมธีทัง้ หลาย ขา๎ พเจา๎ เหน็ ทํานถูกแขวนคอโดยไมํรู๎เหตุผลตน๎ ปลาย โธเํ อ๐ย นายแฌมํ ค นดิบผูเ๎ ป็นคนดยี ิ่งคนดที ้ังหลายก็มาจมน้าํ ตายเสียทีท่ ําเมืองนีเ้ อง โธํเอย๐ นางคณุ ิกอง นางเปน็ ผม๎ู กุ ดาหารแหงํ กานดาทัง้ หลาย นางตอ๎ งถูกแหวะท๎องถึงแกํความตาย\" ขณะท่ีฆานฑติ ราํ พึงรําพัน ทรงกายแทบจะไมไํ หว ฟ๓งเทศน๑ไปถกู เฆ่ยี นไป ชาํ ระบาปไป รับพรไป มีหญิงชราผู๎หนงึ่ เขา๎ มาปฏสิ ันถารวํา \"หลายเอ๐ย จงแขง็ ใจ แล๎วตามแมํมา\" 1 - Coïmbra : ช่ือเมอื งเกาํ ในโปรตเุ กส ตงั้ อยํทู างเหนอื ของกรงุ ลิสบอนเปน็ ท่ตี ้งั มหาวทิ ยาลยั ของคณะ สงฆ๑-ผูจ๎ ัดพมิ พ๑ 2 - Biscay 3 - บริกขาร (-un san -benito) : เสือ้ คลุมซ่งึ บงํ บอกระดับโทษทณั ฑ๑ทีไ่ ดร๎ ับโดยดจู ากรปู สสี รรทีจ่ ําแนก ไว๎ตํางกัน-ผจู๎ ดั พิมพ๑ 4 - mitre : ผา๎ คลุมหนา๎ -ผู๎จัดพมิ พ๑ ๗ หญิงชราเล้ยี งดูฆานฑติ อยา่ งไร ฆานฑิตไดไ้ ปพบผ้ทู ตี่ นรกั ประการใด ฆาน ฑิตมิไดแ๎ ขง็ ใจ แตํเดินตามหญงิ ชราผนู๎ นั้ ไปยังบา๎ นพงั เคหลังหนึ่ง นางเอาน้าํ มนั ยามาใสแํ ผลให๎ จดั ที่นอนเล็ก ๆ เรียบรอ๎ ยให๎นอน แขวนเส้อื กางเกงไวใ๎ ห๎ ชดุ หนึง่ จัดอาหารและนํ้าให๎กินด่มื แล๎วก็จะจากไป
นางบอกวาํ \"กนิ ด่มื แล๎วนอนเสียเถดิ ขอให๎เจา๎ แมํ อะโตจะ 1 ขอมหเทพ อณโตณ ณ ปทวุ ะ 2 ขอมหเทพแฌม คมโปษเตลละ 3 จงรับไวใ๎ นความพิทักษร๑ ักษา ดว๎ ยเถดิ พรุํงน้แี มํจะกลบั มาใหมํ\" ฆานฑิตพิศวงในการท่ตี นถูกทรมานเปน็ อยํางยิง่ แตยํ งั ไมพํ ศิ วงเทําความ อนเุ คราะห๑ของหญิงชรา จงึ ขอจูบมอื แก แกบอกวาํ \"ไมํใชมํ ือขา๎ พเจ๎าหรอกที่เจา๎ จะจูบ เอาเถอะพรุํงนีจ้ ะกลบั มา เอายาทาแผล กนิ ขา๎ ว แลว๎ นอนเสีย\" ฆานฑติ จะไดต๎ กทกุ ขไ๑ ด๎ยากมาอยาํ งไรก็กนิ ไดน๎ อนได๎ รํุงเช๎าหญิงชรานํา อาหารมาให๎ มองดกู ลางหลงั แล๎วชวํ ยเอาขีผ้ ้งึ ยาทาใหอ๎ กี ถงึ เวลากลางวนั ก็เอาอาหาร มาให๎ เวลาคํา่ เอาอาหารเย็นมาให๎อยูํเชนํ นน้ั วันรํงุ ข้ึนอีกวันกท็ าํ พธิ ีเดียวกันดังนี้ ฆาน ฑิตถามวํา \"ยายนํะใคร หรือมอี ะไรดลจิตตด๑ ลใจยายให๎ประกอบกรรมดีถึงเพยี งน้ี แลว๎ ขา๎ จะหาอะไรตอบแทนยายได๎ หญงิ ชราไมํตอบ ตอนเย็นกลับมา คราวนี้ไมํได๎เอาอาหารมาด๎วย แตํบอก วาํ \"ไปด๎วยกนั ไมตํ ๎องพูดอะไรหมด\" แกจูงมอื ฆานฑติ พาเดินออกนอกเมอื งไปสกั สบิ เส๎น ถงึ บา๎ นโดดเดย่ี วหลงั หน่งึ มสี วนและคลองล๎อมรอบ แกเคาะประตูบานเล็ก ๆ ประตูก็เปดิ ออก แกพาฆานฑิ ตข้ึนบันไดลบั ไปยงั หอ๎ ง ๆ หนึ่งซึง่ ประดับประดาหรูหรา ให๎นง่ั รอทีเ่ กา๎ อ้ีนวมบุผ๎ายก แลว๎ ปิดประตทู ้งิ ใหอ๎ ยคูํ นเดียว ฆานฑติ นึกดูเหมอื นกบั ฝน๓ ไป จริง ๆ นะ ตลอดชีวิตมแี ตํ ฝน๓ ร๎ายท้ังนัน้ แตขํ ณะนีน้ บั วาํ ฝน๓ ดกี บั เขาครงั้ หนึง่ ประเดย๋ี วเดยี วหญิงชรากลับออกมา พยงุ หญงิ ผห๎ู น่งึ งํองแงํงออกมาด๎วย หญิงผูน๎ ี้ตวั สนั่ รูปทรงสงาํ แตํงเพ็ชรแลระยบั หน๎าคลุมผ๎า หญิงชราบอกกบั ฆานฑิตวาํ \"ดงึ ผ๎าคลุมออกทรี ึ\" ฆานฑติ เขา๎ ไปหานาง เลิกผ๎าคลมุ ข้ึนอยาํ งไมํคํอยกลา๎ อะโห! นํา ประหลาดแท๎! แตํเชื่อตนแนวํ ําแลเห็นนางคณุ กิ อง! เหน็ จริง! นาํ ประหลาดแท๎! สน้ิ กําลัง พดู ไมอํ อก ทรุดตัวลงแทบเท๎านาง นางคุณกิ องกล็ ม๎ พบั ลงบนเก๎าอนี้ วม หญงิ ชราเอายาดมมาใหด๎ ม ท้ังสอง ฟนื้ ข้ึน พอจะเอยํ ปากพูดได๎ แรก ๆ พดู ตะกกุ ตะกกั ถามกนั ไปตอบกันมา ตํางหยดุ พูด ถอนใจใหญํบ๎าง รอ๎ งไห๎บา๎ ง เช็ดน้าํ ตาบ๎าง หญิงชราเตอื นวําอยาํ พูดใหด๎ งั นัก แล๎วก็ ออกไป ปลํอยให๎อยกํู ันแตํลาํ พัง ฆานฑิต \"อะไรกนั นี่ เจ๎าแนํหรอื ? เจา๎ ยังมชี ีวติ อย?ูํ ได๎มาพบเจา๎ ที่เมืองปอ ตุเกศเทียวหรอื ? เจ๎าก็ไมถํ กู ขมํ ขืนและถูกแหวะท๎องอยาํ งท่ีอาจารย๑ปางโกลศบอกนะํ ซ?ิ \" แมงํ ามคุณกิ องวํา \"ถกู ดงั น้นั จรงิ แตํอุบตั เิ หตุทง้ั สองนนั้ ไมจํ ําต๎องถึงตาย เสมอไป\" ฆานฑติ \"บิดามารดาเจ๎าลํะ\" ถูกฆาํ ตายหมดมใิ ชํหรือ?\" คณุ กิ อง \"จรงิ เสยี แนแํ ล๎ว\" พลางราํ่ ไห๎ ฆานฑติ \"นอ๎ งชายละํ \" คุณกิ อง \"ถูกฆาํ เหมอื นกัน\" ฆานฑิต \"แล๎วเจ๎ามาเมืองปอตุเกศไดโ๎ ดยประการใด? เหตใุ ด เจา๎ จึงร๎ูวําเรา อยนํู ?ี่ โดยวิธใี ดจึงจดั การพาเรามายงั บ๎านน้ีได๎ เป็นท่ีนําประหลาดนกั ?\" คุณิกอง \"ข๎าพเจ๎าจะเลาํ ใหฟ๎ ๓งโดยตลอด แตํขอใหท๎ ํานเลําเร่ืองทํานให๎ฟง๓ กอํ น นับตัง้ แตจํ มุ พติ อันบริสุทธ์ิทท่ี าํ นไดป๎ ระทาน แล๎วทํานเองได๎รบั บาทประทานน้นั มา
ทเี ดียว\" ฆานฑติ ปฏิบัตติ ามนางบัญชาโดยเตม็ ใจ ถงึ จะยงั คงพศิ วงสงสัย ถึงเสยี ง จะยงั ส่ันเทาเบาไป ถึงหลงั ยังปวดหาหายไมํ ฆานฑิตก็อุตสาหเ๑ ลําเรื่องอยํางถกู ตอ๎ ง ละเอยี ดละออทส่ี ุดเทาํ ทไี่ ดเ๎ กิดขึน้ กบั ตนตัง้ แตนํ ิราศร๎างมา นางคุณิกองชอ๎ นตาข้นึ ดสู วรรค๑ พอถึงนายแฌมํ คนดบิ และอาจารย๑ปาง โกลศประสพมรณกรรม นางก็หลั่งอสั สุชล เมอ่ื จบแลว๎ นางก็เลําเร่อื งตํอไปนใี้ ห๎ฆานฑติ ฟ๓ง ฆานฑติ สดบั คาํ นางแม๎แตคํ าํ เดียวมิได๎ตกหลํน สํวนดวงตาน้นั กลนื กินนางอยูํ ตลอดเวลา 1 - Notre-Dame d' Atocha : เปน็ ชื่อแมํพระในศาสนาครสิ ต๑ เป็นทเี่ คารพนับถอื ของชาวสเปญ-ผ๎ู จัดพิมพ๑ 2 - Monseigneur St-Antoine de Padoue : เปน็ เทพของชาวอติ าเลยี่ น มกั ไดร๎ ับการเอํยนามเมอ่ื คริสตศาสนิกชนสวดอ๎อนวอนขอส่ิงของทที่ าํ สญู หาย-ผู๎จดั พิมพ๑ 3 - Monseigneru St-Jacques de Compostelle-ผ๎ูจดั พิมพ๑ ๘ เรอ่ื งของนางคณุ ิกอง \"ข้า พเจ๎ากําลงั หลับสนทิ อยูใํ นทน่ี อน ตอนทพี่ ระเจา๎ ทรงพอพระทยั ในอัน ท่ีจะสํงพวกบลุ การข๑ ๎าศกึ มาประชดิ ตดิ ภาราทา๎ วธนั ตราทศทรงค๑ มนั สังหารผลาญชวี า บดิ าและอนชุ า สวํ นมารดานั้นถกู สบั เป็นชิน้ ๆ ข๎าพเจ๎าเหน็ แล๎วเปน็ ลมไป บลุ การ๑นายหนึ่งสูงส่ศี อกหลวงเหน็ ข๎าพเจ๎าเปน็ ลมก็ตรงเขา๎ มาอนาจาร พอ ถกู มันเขา๎ กฟ็ ้ืนคนื ความรูส๎ กึ ขนึ้ ข๎าฯ รอ๎ ง ขา๎ ฯ ดิ้น ขา๎ ฯ กดั มนั ขวํ นมัน จะควักตาไอ๎บุล การ๑คนนี้ออกเสยี ให๎ได๎ หาร๎ไู มวํ ําเรือ่ งทเ่ี กิดขน้ึ ทุกสงิ่ ทุกอยํางน้ัน ยอํ มเปน็ ธรรมดาของ สงครามไอส๎ ตั วบ๑ ลุ การ๑ก็เลยแทงข๎าดว๎ ยหอกท่ีเอวขา๎ งซ๎าย รอยแผลเปน็ ยงั อยํูเลย\" ฆานฑิตคนซ่ือวาํ \"แหม คงจะไดเ๎ หน็ สักวันหนง่ึ \" คณุ ิกอง \"ไดส๎ ิ แตจํ ะเลาํ ตํอเสยี กํอน\" ฆานฑติ \"เชิญเถดิ \" แล๎วนางกส็ าวใยเรือ่ งนางตํอไป ดังน้ี \"นายรอ๎ ยเอกบลู การ๑คนหนงึ่ มาเห็นขา๎ ฯ กําลงั เลือดไหลอาบ และเจ๎าสูงนั้น ยังไมรํ ส๎ู ํานกึ ตัว นายรอ๎ ยกเ็ ดอื ดขึ้นมาท่เี จา๎ นข่ี าดความเคารพ เลยฆํามนั ตายคาอกข๎า สง่ั คนทาํ แผลใหแ๎ ล๎วจับข๎าฯ ไปขงั ไว๎เป็นเชลยศกึ ที่หอ๎ งเขา ข๎าฯ ซักเส้ือผ๎าใหเ๎ ขามี สองสามตวั เทําน้ัน หงุ หาอาหารให๎ เขาวาํ ข๎าฯ งามมากถงึ กับสบถให๎ฟ๓ง สวํ นขา๎ ฯ ก็ ยอมรับวําเขารปู ดี ผวิ กข็ าว เนือ้ ก็นํุมเสียแตํสตปิ ๓ญญาหรือปรัชญาน๎อยไปหนํอย หรอื ไมํ มเี สยี เลย ทํานก็ยอํ มจะเห็นไดแ๎ จ๎งเอง เพราะไมมํ ีอาจารยป๑ างโกลศประสาธนว๑ ิชาการ ให๎
อยตูํ อํ มาได๎สามเดอื น เงินทองเขาหมดตวั และชกั จะเบือ่ หนาํ ยขา๎ ฯ จึงเอา ข๎าฯ ไปขายใหก๎ บั ยวิ นายหนง่ึ ช่อื วาํ โทน อสิ จั จาร์ 1 นายโทนคนนีค้ ๎าขายติดตอํ ระหวํางเมอื งวลิ นั ดากบั เมอื งปอตุเกศ เป็นคนมกั มากในอิสตรี มันหลงรูปขา๎ ฯ ย่ิงนักแตํก็ ไมํอาจขํมขืนเอาชนะได๎ ขา๎ ฯ ขัดขนื มันได๎ดีกวาํ ไอ๎ทหารบลุ การค๑ นน้นั สตรีผ๎ูสงวนศกั ดิอ์ าจจะถูกขมํ ขืนครัง้ หน่ึง แตํความสูงศกั ดขิ์ องนางยํอมจะ สงู แรงแข็งขันข้ึนด๎วยเหตุเดยี วกนั น้นั เอง เพื่อที่จะทาํ ให๎ข๎าฯ ยนิ ยอมพรอ๎ มใจมนั จงึ พา ข๎าฯ มาอยํูบา๎ นนอกเมอื งหลังน้ี แตํไรมาขา๎ ฯไมํเคยนึกวําจะมีเคหะสถานใดจะงามเทํา เทียมปราสาทธันดราทศทรงศ๑ได๎ แตํปรากฏวําผดิ ถนดั \"วนั หนึง่ มหาวนิ ัยธร 2 แลเห็นข๎าฯ เวลาไปฟง๓ เทศน๑ จอ๎ งดขู า๎ ฯ อยเํู ป็น นานแลว๎ สํงคนมาบอกวําขอบพดู เรื่องสํวนตวั ด๎วย คนกน็ าํ ข๎าฯ ไปในวงั ขา๎ ฯไดเ๎ ลําให๎ พระทาํ นฟง๓ ถึงวงศว๑ านวํานเครือเน้อื หนอํ โครตเงาํ เหลาํ กอเชอ้ื สาย พระทํานก็ทําเนยี บเทียบเทยี มให๎ฟ๓งวาํ ยวิ นนั้ ตาํ่ ศักด์ิ ไมคํ วรคเูํ คยี งพักตร ขา๎ ฯนักหนา ข๎างพระทํานจงึ ได๎เจรจาสํูขอให๎ยวิ คนื ขา๎ ฯแกํพระทาํ น แตํยิวเปน็ นาย ธนาคารหลวง เปน็ คนมที รัพยม๑ ากจึงไมํยอมทําเดยี ว เจา๎ พระมหาวนิ ัยธรก็เลํนไม๎ขูํจะลง ทัณฑฐ๑ านเดียรถยี ๑ ที่สดุ ยิวชกั หวาดภัยขนึ้ มากเ็ ลยยอม ตงลงวาํ ขา๎ ฯ กบั บา๎ นหลังนี้ให๎ เปน็ ของกลาง ยวิ จะมาไดแ๎ ตวํ ันจนั ทร๑ พธุ เสาร๑ สํวนวนั อื่น นอกจากนีเ้ ปน็ ของเจา๎ พระ ทําน นบั แตตํ กลงกนั มาจนบดั นี้ไดเ๎ ดอื นก่ึงแล๎ว ยงั ไมยํ ตุ วิ ิวทกันได๎เลย เพราะ ทง้ั สองคนยงั ทําความตกลงกนั ไมไํ ด๎ วาํ คืนวนั เสาร๑ตอํ อาทติ ย๑น้นั จะเอาตามแบบเกาํ หรอื แบบใหมํ สาํ หรบั ตัวขา๎ ฯ ขา๎ ฯไมํยนิ ยอมพร๎อมใจด๎วยกับใครทัง้ สองคน ดว๎ ยเหตุนี้ เอง ข๎าฯ จงึ ยังคงเป็นทีเ่ สนํหาของบคุ คลท้งั สองอยอํู ยาํ งดี \"ตํอมา เพ่อื จะแก๎ไขมิใหแ๎ ผํนดินไหวฉบิ หายยอํ ยยบั ๑, เพอื่ จะขํูให๎ยิว หวาดกลัว ๑, เจา๎ พระทาํ นไดจ๎ ัดการลงทัณฑ๑พวกเดยี รถียข๑ ึ้น ทํานให๎เกยี รติเชิญขา๎ ฯ ไปในงานพิธดี ๎วย ไดน๎ ัง่ ทด่ี ีมีเคร่อื งดม่ื เล้ียงบรรดาสตรีระหวํางฟ๓งเทศน๑ และดูการ ประหารตอนทเ่ี ผายวิ สองคนทง้ั เปน็ กับชาวพศิ เคย๑ทไี่ ด๎กับแมํอปุ ฐากน้นั ขา๎ ฯ แสนจะสยดสยอง แตอํ ะไรจะนาํ ประหลาดใจ นําตะลึงและนาํ ทกุ ขใ๑ จ ยง่ิ ไปกวําทีเ่ ห็นคนรูปรํางคลา๎ ยอาจารย๑ปางโกลศแตํงตวั ใสเํ ส้ือสานเบนโิ ต สวมหมวก ไมเตอ ขา๎ ฯ ขยต้ี าเพงํ ดูจริง ๆ เห็นอาจารย๑ถกู แขวนคอแนํ ขา๎ ฯ กเ็ ปน็ ลมไป ไมํทนั จะฟนื้ ดีกเ็ หน็ ทํานถกู เปลอ้ื งเสอ้ื ผา๎ เปลือยกายลอํ นจอ๎ นคราวนแ้ี หละความกลัว ความ ท๎อแท๎ ความรนั ทด หมดกําลงั ใจข้ึนสงู สดุ บอกจริง ๆ นะทํานผิวของทาํ นยงั ขาวกวาํ สี งามสมบูรณ๑ย่ิงกวาํ นายร๎อยบุลการด๑ ๎วยซํา้ เห็นดังนย้ี ่งิ ทวคี ูณจตุรคูณ ความรูส๎ กึ ซ่ึงทวํ ม ท๎นจนถกู กลืนจมลงไป ขา๎ ฯ รอ๎ งกรีดออกมา เกือบจะตะโกนห๎ามวํา \"หยดุ กํอน อา๎ ยมนษุ ยก๑ ินคน\" แตํเสยี งไมํยอมออกจากปาก ถงึ ตะโกนออกก็คงจะไมํได๎ประโยชนอ๑ ะไร ทาํ นถกู ตีแสน สาหัสเสยี แลว๎ จะเปน็ ได๎อยาํ งใดหนอ ทท่ี าํ นผู๎ที่รักและอาจารยป๑ างโกลศผ๎ูมีป๓ญญาจึง มาถึงกรุงลิสบอนได๎ คนหน่งึ ถกู เฆีย่ นรอ๎ ยครัง้ คนหนึ่งถูกแขวนคอ และผู๎กํอคอื พระมหา วนิ ยั ธรผร๎ู กั ข๎าฯ ลน๎ เหลอื นน่ั เอง อาจารย๑ปางโกลศหลอกข๎าฯ ร๎ายนักท่สี อนวาํ ทกุ สง่ิ ใน โลกมมี าเป็นมาเพือ่ ความดที ่ีสุด \"กระวนกระวายเอย, หมดสตเิ อย บางทกี ร็ ูต๎ วั บางทีก็หมดแรงแทบวําจะ ตาย หัวใจข๎าฯ มีแตเํ รอื่ งฆาํ แกงเตม็ ไปหมด พอํ เอย แมํเอย น๎องเอย ไหนเลยจะเรือ่ ง ขมํ ขนื อนาจารด๎วยทหารบุลการ๑ที่ยังแทงเอาอีก ไหนจะรบั รองนายรอ๎ ยบุลการ๑ ไหน
จะยิว โทนอิสจั จารผ๑ ูน๎ ําขยะแขยง ไหนจะเจ๎าพระผน๎ู ําทุเรศ ไหนจะอาจารย๑ปางโกล ศถูกฆาํ ไหนจะทํานถูกเฆี่ยน แตอํ ะไรกไ็ มํยิ่งไปกวาํ จมุ พติ ท่ขี ๎าฯ ได๎ให๎แกํทาํ นหลงั มาํ น วนั ท่เี ห็นทาํ นเปน็ คร้ังสุดทา๎ ย ข๎าฯ ขอสรรเสรญิ พระคุณพระเปน็ เจ๎าทดี่ ลบันดาลให๎ทาํ น ไดก๎ ลบั คนื มาภายหลังจากทไี่ ด๎รบั ทุกขท๑ รมานมาเป็นอนั มาก ขา๎ ฯ สัง่ ให๎หญิงชราเอาใจดแู ลทาํ น และใหพ๎ ามาหาข๎าฯ ที่นี่โดยเรว็ ทส่ี ดุ ท่ี จะพามาได๎ แกก็ได๎จดั การให๎เป็นอยาํ งดยี ง่ิ ข๎าฯ ได๎ลิ้มรสความสําราญเกนิ คําพูดจะ บรรยายได๎แลว๎ ท่ไี ด๎เหน็ ทาํ นอีก ไดฟ๎ ง๓ ทาํ นไดพ๎ ูดกบั ทาํ น ทาํ นคงจะหิวแลว๎ ขา๎ ฯ เองจะ ล้ิมรสอาหารไดด๎ ียิ่ง กนิ ขา๎ กันเถอะ\" ท้ังสองจึงไปน่งั โต๏ะอาหาร เม่ืออ่ิมหนาํ สาํ ราญแล๎วจึงพากนั ไปท่ีเกา๎ อีน้ วม ใหมํอีก พอดยี วิ โทนอสิ จั จารม๑ าถึง วนั นเี้ ป็นวนั ของยิว ยิวจงึ ตอ๎ งมาใช๎สิทธใิ์ หส๎ บาย จะ ไดพ๎ รรณนาความรกั อนั อํอนหวานดว๎ ย 1 - Don Issachar ผูแ๎ ปล ใช๎คํา \"โทน\" แทน Don ซ่ึงป๓จจุบนั เราออกเสียงเป็นดอน แตจํ ะคงคาํ วาํ \"โทน\" ไว๎ตามสาํ นวนผู๎ แปล-ผูจ๎ ัดพมิ พ๑ 2 - Le Grand Inquisitor : เปน็ ตาํ แหนํงสูงสุดฝาุ ยศาสนจักรประจําประเทศ ในยคุ ศตวรรษที่ ๑๗ - ๑๘ ซึ่งเข๎มงวดตํอพวกนอกรตี และมีบทลงโทษอยาํ งทารณุ กลําวกนั วาํ ในยุคศตวรรษท่ี ๑๗ ศาสนจกั รฝาุ ย โรมนั คาธอลิคมอี าํ นาจสงู สุดท้งั ทางการเมอื ง และการศาสนาโดยเฉพาะในประเทศสเปญ และโปรตเุ กส- ผจ๎ู ัดพมิ พ๑ ๙ อะไรเกดิ ขึน้ กบั นางคณุ กิ อง, ฆานฑติ , พระมหาวินัยธร, และยวิ นาย โทนคนนีเ้ ปน็ คนยวิ ชนิดทโี่ ทโสรา๎ ยที่สดุ ท่ีจะหาไดใ๎ นอสิ ราเอล นบั แตสํ มัยท่ีพวกยวิ ถกู จบั หมดครง้ั คริสตกาล แกวาํ \"อะไรกนั นแ่ี มกํ าก,ี พระวนิ ยั ธรกับข๎า ยังไมสํ าใจอกี หรอื คิดจะเอาไอ๎สถลุ คนอกี หรือ?\" วําพลางชดั หอกยาวทพ่ี กตดิ ตวั เป็นประจาํ ออกมา ไมนํ ึกวาํ ฝาุ ยปรปก๓ ษจ๑ ะ มีอาวุธอะไรปูองกนั ตัว ยิวกโ็ ถมเข๎าใสํฆานฑิต แตํฆานฑติ คนซื่อไดด๎ าบเลํมงามจาก หญงิ ชราตอนท่ใี หเ๎ ส้ือผา๎ แตงํ กายใหมํ จงึ ชักดาบออกแทงสวนไปทง้ั ๆ ท่ีเป็นคนสุภาพ ฆานฑิตกท็ าํ เอายวิ ลงนอนแขง็ ตาย อยํูกับหมอนรองเท๎านางคุณิกองนั้นเอง นางคุณิกองรอ๎ งอุทานวํา \"เจ๎าแมํชวํ ยลกู นค่ี งจะเกิดเหตใุ หญมํ คี นถูกฆํา ตายในหอ๎ งข๎า ถา๎ ผ๎ูพทิ ักษย๑ ตุ ธิ รรมมา เราจะจบกัน\" ฆานฑิตวํา \"ถา๎ อาจารย๑ไมํถกู แขวนคอ กค็ งจะใหค๎ าํ แนะนําอนั ดแี กเํ ราใน ยามคบั ขันเชนํ นี้ เพราะทาํ นเป็นนักปราชญ๑ผล๎ู กึ ซง้ึ เมอ่ื ไมไํ ดท๎ ําน ลองปรึกษาคณุ ยายน้ี กย็ งั ดี\" หญิงชรากเ็ ปน็ คนคงแกํเรียนเหมอื นกนั แตพํ อออกความคิดก็พอดีประตู เลก็ เปดิ ออก เวลานัน้ ตหี น่ึงแล๎ว ข้นึ วันอาทิตยซ๑ ึ่งเปน็ วนั ของพระมหาวนิ ัยธร เจา๎ พระ เจ๎ามาในหอ๎ งเหน็ ฆานฑิตผ๎ูซึ่งเคยถกู โบยถือดาบอยํูในมอื และยิวนอนตายอยํกู บั พื้น นางคุณกิ องยนื ตะลงึ หญงิ ชรากาํ ลังให๎อปุ เทหํ ๑ ในขณะนเี้ องภายในดวงความคดิ ของฆานฑติ กเ็ กดิ การตรกึ ตรองมองหา เหตผุ ลวําดังน้ี \"ถ๎าพระองค๑นเ้ี รยี กคนให๎มาชวํ ย ตัวกค็ งถกู จบั เผาทั้งเป็น ถงึ นางคุณกิ องก็
จะตายตกไปอยาํ งเดียวกัน พระองคน๑ ้ีเองเปน็ ต๎นเหตทุ ่เี ราถูกโบยอยํางสาหสั จงึ นบั ได๎ วํายอํ มเปน็ ปรป๓กษก๑ ับเรา เมือ่ เราไดต๎ ั้งต๎นฆาํ คนแลว๎ เรากค็ วรจะฆาํ มันเรอื่ งไปจะต้ังรอ ตํอไปอกี ไมไํ ด๎\" การตรึกตรองมองหาเหตุผลนี้ กระจํางแจง๎ ทนั ทีทนั ใดนัน้ ไมทํ ันให๎เวลา พระมหาวนิ ยั ธรหายประหลาดใจเสยี กอํ นฆานฑิตกจ็ ๎วงแทงเอาแทงเอาจนเจ๎าพระล๎มลง ตายอยํเู คียงกับยวิ คุณิกอง \"อกี แล๎วหรือน่ี เราเป็นอันหมดทพี่ ่ึงละคราวน้เี ราถกู ตัดขาดจาก โลกแล๎ว ชวั่ โมงท่สี ดุ มาถึงแล๎ว ทาํ นทําได๎ลงเทียวหรอื หนอทํานผูเ๎ ป็นคนสภุ าพ ราบเรยี บโดยปกติ แตฆํ ํายิวและฆาํ พระตายภายในสองนาทเี ทําน้ัน\" ฆานฑิต \"ดูกร นางผูร๎ ูปงาม บุคคลใดทีก่ าํ ลังรกั กาํ ลงั หงึ และไดถ๎ ูกพระ วนิ ยั ธรโบยแล๎วบุคคลนั้นยอํ มจะไมํงดเว๎นการส่งิ ใด ๆ เลย\" หญงิ ชรากแ็ ทรกเข๎ามา พดู วํา \"มี อนั ฑฬสุ ิยา 1 อาชาอยใูํ นโรงม๎าสามตวั บังเหยี นและอานมพี ร๎อม ฆาน ฑติ ผ๎กู ล๎าหาญ ทาํ นจงไปเตรยี มการ คุณหญงิ กม็ แี ก๎วแหวนเงินทอง เราพากันข้ึนม๎าหนี ไปโดยเร็วเถดิ ถงึ แม๎ขา๎ เจา๎ จะมกี น๎ ขา๎ งเดียวก็พอจะนั่งไปได๎ เราจะได๎มํุงหน๎าตรงไปยงั เมอื ง ฆาทิศ 2 ซึ่งเป็นเมอื งอากาศดีท่สี ดุ ในโลก กลางคืนเย็น ๆ อยาํ งน้เี ดนิ ทางสบาย ย่งิ นกั ฆานฑิตออกไปผกู อานมา๎ ทันที แลว๎ ทงั้ สามกข็ คี่ วบไปเปน็ ระยะทางสาม โยชนม๑ ิไดห๎ ยุดพกั ขณะเดียวกันนั้น พวกเจา๎ พระไปพบศพทง้ั สอง ณ บา๎ นนอกเมอื งนน้ั จงึ นาํ ศพพระมหาวินัยธรไปฝง๓ ไวท๎ ่ีโบสถง๑ ดงาม สํวนทรากยิวนนั้ โยนทงิ้ ท่ีหลุมท้ิงทราก สัตว๑ ฆานฑิต นางคณุ ิกอง หญงิ ชรา ไปถงึ เมอื งเลก็ ชื่อวํา อวเสนา 3 ซ่งึ ตงั้ อยูํ ระหวํางภเู ขา เสยี ระโมรนี า 4 หยุดพักแรมอยํู ณ โรงแรมแหํงหนง่ึ 1 - Andalusia : เป็นมา๎ ศึกลือชอื่ จากแควน๎ Andalousie ในสเปญ 2 - Cadiz 3 - Avacena 4 - Sierra Morena ๑๐ ฆานฑติ นางคณุ ิกอง หญิงชรา ไดร้ บั ทกุ ขอ์ ย่างไรต่อไป เม่อื ถึงเมืองฆาทศิ และการเดนิ ทางทางเรือเป็นอย่างไรตอ่ ไป คุ ณกิ องร๎องไหพ๎ ลางถามวํา \"นใ่ี ครหนอขโมยแกว๎ แหวนเงินทองขา๎ ไป หมด เราจะเอาอะไรกินเขา๎ ไป จะทาํ อยาํ งไรกนั จะหาพระวนิ ยั หรือยิวทไี่ หนกอบโกยให๎ อกี \"
หญิงชราวาํ \"พทุ โธํ นกึ สงสัยคลบั คล๎ายคลับคลาแลว๎ เทยี ววาํ อีตาพระฟ รงั ซิสกันซง่ึ พักอยํแู รมเดียวกันท่เี มอื งบทโยส 1 เมือ่ คนื นี้เองขโมยไป ถ๎าของหาย ตะพายบาปก็ขอประทานโทษด๎วยเถิด แตแํ กเขา๎ มาในหอ๎ งเราถงึ สองครง้ั แลว๎ รบี ออก เดนิ ทางกํอนหน๎าเราตงั้ นมนาน\" ฆานฑติ \"พุทโธํ ทํานอาจารยป๑ างโกลศอธบิ ายให๎ฟ๓งบํอย ๆ วาํ ส่ิง ท้ังหลายในโลกนี้เปน็ ของกลางสาํ หรับบุคคลทัว่ ไป ใคร ๆ ก็มีสิทธเิ ทาํ ๆ กนั ทีจ่ ะเอาได๎ ถา๎ วํากนั ตามหลักนี้ พระองค๑นน้ั ควรจะเหลอื เงินไว๎ใหเ๎ ราเดินทางจนถึงทีห่ มาย ไมมํ ี เหลือบา๎ งเลยเทียวหรอื นางคณุ ิกอง?\" นางคณุ กิ อง \"เกเ๏ ดยี วกไ็ มํเหลือ\" ฆานฑติ \"ง้ันเราจะทาํ อยาํ งใดดี?\" หญงิ ชราวํา \"ขายมา๎ เสียตัวหนึง่ ก็แลว๎ กัน ข๎าเจ๎าจะยานท๎ายนางคณุ ิกองไป ถงึ จะน่งั กน๎ ข๎างเดยี วก็คงไปได๎ถงึ เมืองฆาทิศดอก\" ทีโ่ รงแรมนน้ั มีพระ พเนทกิ 2 องคห๑ นึ่งรับซ้อื ม๎าราคาถกู ฆานฑติ นางคุณิ กองและหญิงชรา เดินทางผาํ นเมือง ฬเุ สนา 3 จลิ ลาส 4 เลพฤกษา 5 ทสี่ ดุ ก็ถึงฆาทิศ ขณะนัน้ มกี ารตระเตรยี มกองทพั เรอื รวบรวมพลจะไปรบพระ ปรไกว 6 เพราะพระองคน๑ ้ี เกล้ยี กลอํ มชนชาวพน้ื เมืองหมูํหน่งึ ซ่งึ อยแํู ถว สานสคั ราเมนท์ 7 ใหก๎ อํ กบฏตอํ พระ เจา๎ กรุงสเปญ และปอตเุ กศ ฆานฑติ เคยเป็นทหารบุลการม๑ าแล๎ว จงึ แสดงทําหัดทหาร ตอํ หนา๎ นายพลกองทพั น๎อย ๆ น้อี ยํางมสี งํานําดู จะบอกแถวหรอื วางทําก็คลอํ งแคลํวนาํ ชมนัก จงึ ได๎รบั แตงํ ตงั้ ให๎เป็นผ๎ูบงั คับกองทหารราบไดย๎ ศถึงนายร๎อยเอก ฆานฑิตจงึ พา พวกลงเรือคือนางคุณิกอง หญงิ ชรา กบั ขขี้ ๎าอีกสองคนและมา๎ อนั ฑฬสุ ยิ าอกี สองตวั ซ่งึ ได๎มาจากพระวนิ ยั ธรปอตเุ กศนัน้ ขณะทเ่ี ดินทางไปในเรอื ตาํ งก็พากนั ตรกึ ตรองมองหาเหตผุ ลในปรัชญา ของอาจารยโ๑ กลศ ฆานฑิตวํา \"เรากาํ ลังเดนิ ทางไปสูํโลกใหมํเปน็ ทีแ่ นํนอนที่สิง่ ตําง ๆ ทีน่ ่ัน จะมีจะเป็นเพื่อความดีทสี่ ุด ข๎าพเจ๎าต๎องยอมรับวําเหตุผลทจี่ ะรําพันถึงเรื่องท่แี ลว๎ มาใน โลกเกาํ ของเรานัน้ มีแตเํ พยี งนอ๎ ยนิดเดียวเทํานน้ั ไมวํ าํ จะเปน็ ปรัชญาทางธรรมชาติ หรอื ทางศลี ธรรม\" คณุ กิ อง \"ข๎าพเจ๎ารักทาํ นดว๎ ยหัวใจเต็มท่ี แตวํ ญิ ญาณของข๎าพเจา๎ ยงั คงมี แตคํ วามหวาดกลวั สง่ิ ตาํ ง ๆ ทไี่ ดเ๎ หน็ ได๎โดนมา\" ฆานฑิต \"แล๎วก็คงจะคนื ดที งั้ สนิ้ ดอก แตทํ ะเลโลกใหมํนีก้ ็ยงั ดกี วาํ ทะเล ยโุ รปเราเสยี แล๎วราบเรียบกวํา ลมก็พัดแนํนอนกวํา ต๎องแนํแลว๎ ทโี่ ลกใหมํยํอม ประเสรฐิ สุดกวําโลกอนื่ ใดที่จะมีอีกได๎\" หญงิ ชราเอํยขึ้นวํา \"หลานเจา๎ ชาํ งราํ พันไปได๎ พุทโธํเอย๐ เจ๎ายังไมํเคย ประสพทกุ ข๑ถึงขา๎ เจ๎าหรอก\" คณุ ิกองเกือบจะหวั เราะลน่ั ออกมา เห็นวํายายคนนีเ้ ป็นคนตลกทําเป็นวาํ เคยประสพทกุ ขอ๑ ยาํ งนางบา๎ ง จงึ พูดวาํ \"พทุ โธํ ยายเอ๐ย ถา๎ ยายถกู ทหารบลุ การ๑ถึงสอง คนขมํ ขนื ถูกแทงเปน็ แผลลึกทีท่ ๎องถึงสองแหงํ ปราสาทถงึ สองหลงั ถูกผลาญยอํ ยยบั แมํถึงสองคนถกู สับเปน็ ชิน้ ๆ ตํอหน๎าตํอตา คนรักถึงสองคนถกู โบยท่พี ิธบี ชู ายัญ นัน่ แหละยายจงึ จะวํายายเคยประสพทุกข๑เกินกวาํ ขา๎ พเจา๎ ยังมีอีก! ขา๎ พเจา๎ นี้เกดิ มาเป็น คุณหญงิ บารอนเนสมีสิบสองทอ๎ งพระคลัง คร้ันแลว๎ ต๎องไปเปน็ แมคํ รัวเขา\" หญงิ ชรา \"คุณหญิง คุณยงั ไมรํ ู๎ตระกลู ขา๎ เจ๎า ถา๎ ข๎าเจ๎าจะเปิดก๎นให๎ดู กค็ ง จะไมํลงความเหน็ เชนํ นนั้ กอํ น\"
คาํ พดู ตอนน้ีทาํ เอานางคุณิกองกับฆานฑติ เกดิ ความสนเทํหย๑ งิ่ นกั แลว๎ หญงิ ชราก็เลาํ เร่ืองของตนตอํ ไป ดงั นี้ 1 - Badajos 2 - Benedict 3 - Lucena 4 - Chillas 5 - Lebrixa 6 - Paraguay 7 - St. Sacrament ๑๑ เรอ่ื งของหญงิ ชรา \"มิ ใชวํ าํ ตาข๎าเจ๎าจะแดงกา่ํ หนังตาจะช้ําแดงอยูอํ ยาํ งนี้เสมอ จมูกกไ็ มงํ ม๎ุ จนจรดคาง เปน็ ขขี้ ๎าเขาก็ไมํเคย ขา๎ เจา๎ เป็นธดิ าสงั ฆราช อุรพัน 1 ทส่ี บิ มารดาข๎าเจา๎ คือเจ๎าหญงิ 2 ปาเลศ ตรนี า ขา๎ เจา๎ อยํูวงั ต้ังแตเํ ล็กจนกระทัง่ อายไุ ดส๎ ิบสี่ ปราสาทพวกทา๎ วพญาเยอรมันของ หลานนั้น จะมาเทยี บกบั วงั ข๎าเจา๎ ก็พอเปน็ โรงม๎าได๎เทําน้นั เครือ่ งทรงขา๎ เจา๎ แตํละ เคร่ืองมีคาํ เหนือของมีคําในเมืองเวสทฟ๑ าเฬียทง้ั หมดรวมกัน ขา๎ เจ๎าเจริญวยั ขึ้นพรอ๎ มทงั้ เจริญความงาม ฉลาด แหลมคม ตลอดจนสงาํ ราศีทกุ ประการ ห๎อมล๎อมไปดว๎ ยความสุขสาํ ราญ ความสาํ เร็จ และเปน็ ทนี่ ับถือบชู าแกํ คนทงั้ หลาย แล๎วยังเปน็ ทเี่ สนหํ านํารักดว๎ ย ลาํ คอนั้น อแุ มํเอย๐ ขาวผํองเตม็ เปยี่ มไดร๎ ูป ราวกับพระศอนางวนี สั ณ เมดิสิ 3 ดวงเนตรเลาํ ขนงอันดําขลับเลาํ แสงประกายซึง่ พุงํ จากแววตาดํานน้ั หลแํู สงระยับของดาวขบั เสยี มดื ไปทเี ดียว พวกกวใี นแคว๎นนั้นบอกวํา อยาํ งน้ี นางกํานลั แตํงเคร่ืองทรง หรอื เปลือ้ งเครือ่ งทรงข๎าเจา๎ แตํละที ต๎องตะลึงหลง งงงวย ไปทุกครั้งไมํวําจะดเู บอื้ งหนา๎ หรอื เบ้อื งหลงั ถ๎าหากชายใดไดท๎ าํ การแทนนาง กาํ นัลเชํนนนั้ บา๎ งคงจะชน่ื ใจตายเลย \"แลว๎ เขาทาํ พธิ หี ม้ันขา๎ เจา๎ กบั เจ๎าชายแหํง มัสสา ฆรารา 4 อุแมํเอ๐ย งามเทยี มทันกนั ทเี ดียว พระกริ ิยาก็อํอนหวาน นําชื่นชม ฉลาด แหลมคมกป็ านน้นั ความรกั หรอื ก็โชตชิ ํวงปานน้นั ขา๎ เจ๎ารักเจ๎าชายทํานองหญงิ รักชาย เปน็ ครงั้ แรก คือ ประกอบดว๎ ยลํุมหลงงงงวยลืมตวั กระนนั้ แหละ แลว๎ เขากต็ ระเตรียมพธิ ีสมรสเป็นการมโหฬาร ฟุูงเฟอื่ งดว๎ ยอาํ นาจราชศกั ด์ิ มมี หรสพ เล้ียงอาหาร ละครแสดงท้ังกลางวนั กลางคืน นักเลงกาพย๑กลอนทุกคนใน เมืองอิตาลีพากนั แตํอาเศียรพาทเฉลิมขวญั ขา๎ เจ๎า แตจํ ะหาสักบทหนึง่ ถงึ ใจมิได๎เลย พอขา๎ เจา๎ จะถงึ สดุ ยอดแหํงความเกษมสําราญ กม็ ีนางทา๎ วสงู อายุผ๎ูหนง่ึ ซ่ึงเคยเปน็ ชายาของผจ๎ู ะเป็นภรรดาของขา๎ เจา๎ นางนนั้ ถวายโคโกเ๎ จา๎ ชายแล๎วชวนดม่ื
พอด่ืมได๎ไมํทันสองชัว่ โมงกเ็ กดิ ชักข้นึ อยํางแรงนาํ กลัว แล๎วขาดใจตาย แตํเพยี งเทําน้กี ย็ ังเหมอื นไมํมอี ะไรเกิดขน้ึ หรอก เรอื่ งยังรา๎ ยยง่ิ กวาํ นี้ตอํ ไป อกี คอื พระมารดาของข๎าเจา๎ หมดกําลังพระทัยแทบวาํ จะไมนํ อ๎ ยกวาํ ขา๎ เจา๎ วําไมขํ ออยูํ วังอุบาทว๑นอ้ี ีกตอํ ไป ขอไปประทบั อยํู ณ ทีอ่ น่ื ทีม่ ีดนิ สํวนพระองคผ๑ ืนงามอยูํทางเมอื ง คีตา 5 แหํงหน่งึ จึงพากันเดินทางไปโดยเรอื ทรง เรอื ลาํ นหี้ ุม๎ ทองดดู งั กับพระแทนํ เสนต์พตี ร 6 ณ กรุงโรม มโี จรสลัดเมืองสัลลี 7 เข๎าตชี ิงมนั พากันขน้ึ มาบนเรือ คนบนเรือเราตํอส๎ู ปูองกนั ตัวไมํตาํ งอะไรกบั ทหารสงั ฆราช คือคุกเขาํ พนมมอื ขอแก๎บาปเมอ่ื ตอนจะสน้ิ ใจ \"ในทนั ใดนนั้ เอง พวกโจรกจ็ ับพวกเราแก๎ผา๎ ลอํ นจอ๎ นเหมือนลงิ รวมท้งั พระมารดา นางกาํ นลั และตวั ขา๎ เจ๎าดว๎ ยมิไดย๎ กเว๎น นาํ อัศจรรย๑แท๎ท่พี วกนี้ทาํ กบั คน ดว๎ ยกันถงึ เพียงนี้ ยิ่งอัศจรรย๑ยง่ิ กวาํ นน้ั อีก พวกมันเอานิ้วแหยํเขา๎ ไปในทวาร ซงึ่ ธรรมดา หญิงก็ไมเํ คยใช๎เครื่องอะไรแหยํได๎ นอกจาก-ลาํ ทอํ ขา๎ เจ๎าดเู ปน็ ทีป่ ระหลาดนัก เป็นธรรมดาของผูท๎ ีไ่ มํชนิ ตอํ โลกยอํ มคดิ ไป ตาํ ง ๆ มาภายหลังจงึ ไดร๎ ๎เู ร่อื งวาํ มนั คน๎ หาวาํ จะซอํ นเพช็ รพลอยไวใ๎ นทวารบา๎ งหรอื เปลาํ เปน็ วธิ ปี ฏบิ ตั ิกันมาแตํคร้ังโบราณกาลแล๎ว ในหมํชู าตสิ วิ ลิ ัยซท๑ ปี่ ล๎นสดมภ๑ทาง ทะเล เขาเลําใหฟ๎ ๓งวาํ แม๎ทหารชาวมลตาผเู๎ ครํงครัด ในศาสนากไ็ มํเว๎นจากการ ค๎นหาแบบนีเ้ หมือนกัน เชลยตุรกีจึงถกู เข๎าเชนํ นที้ ัง้ หญงิ และชาย ถอื วาํ เป็นธรรมเนยี ม ประจาํ ชาติ จะเปลยี่ นแปลงเปน็ อนื่ มิไดเ๎ ลย \"ไมจํ ําเป็นจะต๎องเลาํ ใหเ๎ จ๎าท้ังสองฟ๓งก็ได๎วํา ข๎าเจ๎ากบั พระมารดาได๎รบั ระกําลําบากเพราะตกเป็นทาสีเขานน้ั เพียงใด มันพาไปเมืองโมรคั โค 8 นกึ เหน็ ภาพเอา เองก็ได๎งาํ ย ๆ วําตอนทอี่ ยูํในเรอื กบั โจรสลัดนนั้ จะตอ๎ งทนทกุ ข๑อะไรบา๎ ง พระมารดาขา๎ เจ๎างามอยูํ นางกํานลั นางหา๎ มกน็ ําพิศวาสมีเสนหํ ย๑ ิง่ หญงิ ใด ในอฟั ริกา สาํ หรบั ตวั ขา๎ เจา๎ เองก็ถกู มนั ขมํ ขืน เพราะงามสคราญเอย่ื มละออดังตวั เสนหํ ๑ เองทีเดยี ว แล๎วยังเปน็ สาวบริสทุ ธิ์สวยสด แตกํ ็บรสิ ทุ ธสิ์ วยสดไปไมไํ ด๎เทําใดดอก ดอก สลิดทรี่ ักษาไว๎ใหเ๎ จ๎าชายงามแหํงมสั สาฆราราถกู นายโจรผ๎ูเปน็ กปั ตนั เด็ดเสยี แล๎ว มนั ก็ ไอแ๎ ขกนิโกรทเุ รศนเี่ อง ยงั จะมหี น๎าวํามนั ใหเ๎ กยี รติแกขํ ๎าใหญํโตเสยี อกี การท่เี จ๎าหญงิ ปาเลศตรนี ากบั ตวั ข๎าเจ๎าทนทานได๎จนตลอดท่ีเมอื งโมรคั โค ได๎นัน้ ตอ๎ งนบั วาํ แข็งแรงนักหนา แตํเลาํ ผํานไปดกี วาํ เรือ่ งเชนํ นหี้ ยาบช๎าลามกไมํ สมควรทจี่ ะนํามาเลาํ เลย \"เมอื่ ไปถึงเมอื งโมรัคโคน้ัน โมรคั โคกาํ ลงั นองเลือดพระเจ๎าจักรพรรดมิ ลู เลย์ อสิ มาเอล 9 มีโอรสหา๎ สบิ องค๑ แตํละองค๑มไี พรพํ ลพรกั พร๎อมตาํ งทาํ สงครามกลาง เมอื งกัน เปน็ จาํ นวนหา๎ สิบครั้ง พวกดําส๎พู วกดํา พวกดาํ สพู๎ วกน้าํ ตาล พวกนา้ํ ตาลสู๎ พวกนาํ้ ตาล พวกคร่ึงนิโกรฝรั่งสู๎ครงึ่ นโิ กรฝรัง่ พดู สนั้ ๆ วาํ หา้ํ หัน่ บั่นชวี ติ กันทวั่ ทั้งจัรก ภพไมมํ ีเวลาหยดุ หยอํ นเลย \" พอเรอื จอดไมํทนั ไร พวกดาํ ซงึ่ เป็นคนละพวกกบั กปั ตันของเราก็เขา๎ แยงํ ชิงทรพั ย๑สมบัติ ถัดจากเคร่ืองเพ็ชรเคร่อื งทองกค็ อื พวกหญงิ เราน้ี ข๎าเจ๎าไดเ๎ หน็ การรณรงคแ๑ กํตาเอง อยํางท่ีพวกเจา๎ ไมเํ คยไดเ๎ ห็นในดินแดน ยุโรปเรา ชาวยุโรปภาคเหนอื เลือดไมรํ ๎อนแรงเทําพวกน้ี ตัณหาก็ไมํเดือดพลาํ นถึงมนั
ซ่งึ เป็นธรรมดาในเมืองอัฟรกิ า ถ๎าเทียบกับพวกเราชาวยโุ รปในเส๎นเลอื ดมนี าํ้ นมเสีย มากกวาํ สวํ นในเส๎นเลือดพวกชาวภเู ขา อัตลาศ 10 และเมอื งข๎างเคยี งนั้นคือนา้ํ กรดดี ๆ นเี่ อง หรือจะวาํ ไฟทเี ดยี วกว็ าํ ได๎ ได๎ทําสงครามชงิ นาง คือ พวกเรา กนั ด๎วยความพโิ รธ ของสงิ หโ๑ ตของเสือของจรเข๎ แขกมวฺร 11 คนหนึง่ จับแขนขวาพระมารดา นายสบิ ฝาุ ยเราคว๎าแขนซา๎ ยไว๎ ทหารแขกมวฺรอกี คนหนึง่ มาควา๎ ขาขวา ลกู เรอื สลดั เราอีกคนหน่งึ ควา๎ ขาซา๎ ย ผ๎หู ญงิ เรา แตลํ ะคนถูกผู๎ชายสีค่ นชักคะเยํอกนั อยูํอยาํ งนท้ี กุ คนไป สําหรับข๎าเจ๎ากปั ตนั เอาบงั หลังไว๎ ชักดาบสมิ ติ า 12 ฟาดฟ๓นคนทจ่ี ะเข๎ามา แยงํ ไมวํ าํ ใครเปน็ ใครทุกคน ในทีส่ ดุ ข๎าเจา๎ เหน็ หญิงอติ าเล่ียนพวกเราทุกคน รวมท้ัง พระมารดาดว๎ ย ถกู ฉกี ขาด สับ ฟน๓ ตายหมด เพราะความทเ่ี ย้อื แยงํ กันไป ๆ มา ๆ พวก มนั ทกุ คนทงั้ ดํา ขาว ครึ่งดําคร่งึ ขาว ทหารเรือ ทหารบก ทาสและพวกเราทกุ คนตายกนั หมด กปั ตันเปน็ คนสดุ ท๎าย ขา๎ เจ๎าก็รํอแรจํ ะสิน้ ใจอยูบํ นกองทรากศพ สนามยทุ ธดนิ แดนไกลถงึ เกา๎ สิบ โยชน๑ ดูเถอะมนุษยผ๑ ซ๎ู ึง่ สวดมนตว๑ ันละห๎าครั้งขาดไมไํ ด๎ตามท่พี ระมหะหมดั บัญญตั ิไว๎ ยังทํากันไดถ๎ งึ อยํางน้ี \"ข๎าเจา๎ ดงึ ตัวเองออกมาจากกองศพไดแ๎ สนลําบาก คลานไปถงึ ตน๎ ส๎มใหญํ รมิ ฝ๓่งลําธารแถวนน้ั แลว๎ ก็ล๎มลง อกอดั แนํด๎วยความกลัว สยดสยอง เหนื่อยลา๎ ทอ๎ แท๎ และหิวโหย ทันทนี ้ันเอง ประสาททั้งหา๎ กย็ อมหมดกาํ ลัง เลยหลบั ไป ที่จริงสลบไปถูก กวําหลบั อยใูํ นลกั ษณะหมดแรงและหมดประสาทรูส๎ ึก อยใํู นระหวาํ งความเป็นกบั ความ ตาย จนกระทง่ั รสู๎ กึ วาํ ถูกทับขยับหยบุ ๆ อยูํบนตัว จึงรู๎สกึ ตวั ลืมตาข้ึนเห็นคนผิวขาว หนา๎ ตาดี ถอนใจแล๎วกดั ฟน๓ พูดภาษาอติ าเลยี นวํา \"O che sciagura d' essere senza cogligni\" 13 1 - Urban 2 - Venus de Medici 3 - Massa Carara 4 - Gaeta 5 - St. Peter 6 - Sallee 7 - Morocco 8 - Palestrina 9 - Muley Ismael 10 - Monut Atlas 11 - Moor 12 - Scimitar 13 - O che sciagura d' essere senza coglioni แปลวํา \"โธเํ อย๐ ชํางโชครา๎ ยอะไรเชนํ นี้หนอตัวเราเกิด มาไมํมี\" -ผ๎จู ัดพมิ พ๑ ๑๒
เรือ่ งหญิงชราผจญกรรมต่อ ความอํอนแออยาํ งบัดซบของมนษุ ย๑ข๎อนี้แหละเปน็ เครือ่ งพลาํ ชวี ิตมนษุ ยเ๑ ราเอง ก็จะมอี ะไรอกี เลําที่จะบัดซบยงิ่ ไปกวําการแบกภาระซึ่งจะสลัดทิง้ เสยี เมือ่ ใดก็ได๎ แตํไมยํ อมทงิ้ คนเราเกลียดชีวติ เสียเหลือเกนิ แตํก็อุตสาํ ห๑เหนีย่ วชวี ติ ไวแ๎ นนํ พดู ส้ัน ๆ มนุษย๑เราเฝูากอดรดั อสรพษิ ซงึ่ กดั กนิ ตวั เองอยไํู มยํ อมปลอํ ย จนกระทัง่ มันกัดกินหวั ใจเราตายเลย มอี ะไรหรอื ทีบ่ ัดซบกวํานอี้ ีก พอ ไดย๎ นิ คนพูดภาษาของตวั เขา๎ ประหลาดใจก็ประหลาดใจ ดีใจกด็ ใี จ และคาํ ท่พี ูดน้ันกน็ าํ ประหลาดใจไมํน๎อยเหมือนกนั ขา๎ เจ๎าตอนวํายังมเี คราะห๑รา๎ ยยิ่งกวาํ ทีเ่ ขาราํ พันน้นั อีกมากมายนัก แล๎วข๎าเจา๎ ก็เลาํ ความสยอสยองทไ่ี ด๎รบั มาให๎เขาฟง๓ ไดส๎ องสามคาํ ขา๎ เจ๎าก็สลบไปอีกทีหน่งึ เขาอุม๎ ขา๎ ไปทบ่ี ๎านแถบน้ัน ใหน๎ อนหาอาหารให๎ คอยปฏิบัติ เล๎าโลมยกยอข๎าเจ๎าตาํ ง ๆ บอกวําไมํเคยเหน็ หญงิ ไหนงามเทําเลยและวําเขาไมเํ คย ตอ๎ งเสียใจทีเ่ ขาต๎องสูญเสยี ของอยาํ งท่ีจะเอาคนื มไิ ด๎ ถงึ เพยี งน้เี ลย แลว๎ ก็เลาํ เรือ่ งของ เขาให๎ฟ๓งวํา \"ขา๎ พเจา๎ เกดิ ท่ีเมอื งเนปลฺส 1 เมอื งน้ีเขาจับเด็กตอนปีละสองหรอื สาม พันคน ท่ตี ายเพราะผําตัดก็มี ท่ีเสยี งหวานไพเราะยง่ิ กวาํ หญงิ เพราะผําตดั กม็ ี ทีเ่ ติบโต ขนึ้ มีตําแหนํงในการบา๎ นเมืองกม็ ี สําหรบั ตัวขา๎ พเจา๎ ตอนแล๎วไดผ๎ ลดเี ป็ท่ีย่งิ ได๎รบั ตาํ แหนงํ นายดนตรี ประจําโบสถข๑ องเจ๎าหญงิ ฟาเลศตรีนา\" \"ข๎าเจ๎ารอ๎ งอุทานวํา 'พระมารดาของฉนั เอง'\" \"เขาร๎องไห๎แล๎วอทุ านวํา 'พระมารดาของนางรึ อะไรกันนจี้ ะเป็นไปได๎ หรือ ทนี่ างคือเจ๎าหญงิ องค๑น๎อยที่ข๎าเลย้ี งมาจนอายหุ กขวบ เม่ือเลก็ ๆ กม็ ีแวววําจะงาม เหมอื นกับนางเดีย๋ วนแ้ี ลว๎ ' \" 'ฉันน่แี หละ ใชจํ ริง ๆ แตพํ ระมารดาของฉนั นอนตายอยูโํ นํนสักสามเส๎น จากนเ้ี ทาํ นัน้ ถูกฉีกเป็นสีเ่ ส่ียง หมกอยใํู ตก๎ องทรากศพโนนํ ' \"แล๎วขา๎ เจา๎ กเ็ ลาํ เร่อื งทไ่ี ดป๎ ระสพมาใหเ๎ ขาฟง๓ จนสนิ้ เขาก็เลาํ เรอ่ื งตัว เขาใหข๎ า๎ เจ๎าฟ๓งบอกวําผูม๎ อี าํ นาจ ฝุายศาสนาครศิ ตังจัดสงํ เขามายังจักรพรรดิโมรัคโคนี้ ใหม๎ าทําสัญญาพันธไมตรีกนั เขาก็จัดเรอื รบและสัมภาระมาทาํ ลายลา๎ งการพาณิชยข๑ อง รัฐบาลคริศตังอนื่ ให๎ราบไป\" \"นายขนั ทผี ูซ๎ อ่ื สตั ยน๑ ี้เลําตอํ ไปวํา 'งานข๎าเสรจ็ แลว๎ ตอํ นี้กจ็ ะลงเรอื ไป เมืองคิอุตา จะพานางไปยังเมืองอติ าลดี ๎วย O che sciagura d' essere senza coglioni' \"ข๎าเจ๎าขอบคณุ เขา นํา้ ตาคลอเพราะต้ืนตนั ในกรุณาของเขา แตํแทนท่ี เขาจะพาไปเมืองอิตาลกี ลบั แวะเสยี ทเ่ี มอื ง อัลจเิ อส์ 2 เอาไปขายใหก๎ ับเจา๎ เมอื งเมอื ง นั้น พอตกลงขายกนั เสร็จกพ็ อดโี รคหาํ ซ่ึงระบาดทวั่ อัฟริกา อาเซีย ยโุ รปมาถงึ เมอื งอัล จิเอส๑อยาํ งร๎ายแรง เจา๎ ได๎เห็นแผนํ ดินไหวมาแล๎ว แตแํ มํเจา๎ ประคุณเถอะเคยเห็นหาํ ลง บ๎างไหม?\"
นางคณุ ิกองวาํ \"ไมเํ คย\" หญงิ ชราวาํ \"ถ๎าเคยกจ็ ะไดค๎ วามรูว๎ ํามนั นาํ สยดสยองยงิ่ กวําแผํนดนิ ไหว นกั หนาทีเดยี ว ในเมอื งอฟั ริกาโรคหํานี้มีเสมอ ๆ คราวนขี้ า๎ กต็ ดิ โรคเข๎าด๎วย ลองหลับตานึกดูเถิดวํา เรื่องมนั จะนําสงั เวชเพียงใด ธดิ าสังฆราชเพ่ิงรุํน กําดัดชนมายุเพียงสิบห๎าพรรษา ชั่วระยะเวลาไมํถึงสามเดอื นตอ๎ งรบั ทุกข๑เพราะยากจน ตกเปน็ ทาสเขา ถกู ขํมขนื แทบไมํเวน๎ วัน เห็นมารดาถูกฉกี เป็นสเี่ ส่ียงกับตาเอง ประสพ ทุพภิกขภยั และยทุ ธภยั แล๎วรอํ แรํจะตายเพราะโรคหาํ ที่เมืองอัลจิเอส๑ ถึงกระนัน้ กห็ า ตายไมํ แตนํ ายขันทแี ละเจ๎าเมอื งกับชาวเมืองตายกันแทบหมดเมอื ง\" \"ครัน้ โรครา๎ ยสงบลงแล๎ว เขากเ็ อาพวกทาสเจา๎ เมืองออกขาย พํอค๎าผู๎ หน่ึงรับซอื้ ขา๎ เจา๎ ไปเมอื งทูนิศ 3 เอาไปขายใหพ๎ อํ ค๎าอกี คนหนึง่ พอํ ค๎าคนนเ้ี อาไปขาย ตํอให๎พอํ ค๎าที่เมืองตรีโปลี 4 พอํ ค๎าตรีโปลเี อาไป ขายทพ่ี อํ คา๎ เมอื งอเลกษนั ดริยา 5 พํอคา๎ เมืองอเลกษนั ดรยิ าขายให๎พํอค๎าสมิรณา 6 พํอค๎าสมริ ณาขายใหพ๎ ํอคา๎ คันสตนั ติโนปลฺ 7 ในท่สี ุดขา๎ เจ๎าต๎องตกเปน็ สมบตั ขิ องผู๎บังคบั กองทหารรกั ษาพระองค๑ ตอํ มา อีกไมํนานผู๎บงั คับกองได๎รับคําส่ังใหไ๎ ปรักษาเมืองอะสอฟ 8 ซึง่ ขณะน้นั ตกอยํูในที่ลอ๎ ม ของทหารรุสเซยี \"ผ๎ูบังคบั กองคนนีเ้ ป็นคนกลา๎ หาญ พาพวกนางฮาเรมไปด๎วยทัง้ หมด ให๎ พวกผ๎หู ญิงเราอยํูในปอู มน๎อย ๆ ท่ีฝ๓ง่ ทะเลเลอะสอฟ ณ ปาลสุ เมโอตดิ ิศ 9 จดั ขนั ที แขกดําสองคนกับทหารตรุ กยี ่สี ิบคนเฝูาไว๎ ทหารตุรกฆี าํ พวกรสุ เซียเสียเหลือหลาย แล๎วรุสเซยี กแ็ ก๎แค๎นเผา เมืองอะสอฟเสยี ราบเหมือนกัน ชาวเมอื งถูกแทงตายไมเํ ว๎นวาํ จะเปน็ เพศใดวยั ไหน จนกระทงั่ เหลอื อยูแํ ตปํ ูอมนอ๎ ยทเ่ี ราอยํู พวกรุสเซยี ศตั รูจะปลํอยให๎เราอดตายไปเอง ทหารตุรกยี ่ีสิบคนที่เฝูาอยนูํ ัน้ สบถสาบานวําจะไมํยอมแพ๎ ครนั้ ในทีส่ ุด อดอาหารทนไมไํ หวเข๎าต๎องฆําขันทีสองคนน้นั กินเพราะจะยอมแพก๎ ผ็ ิดคําสาบาน ตอํ มาอกี สองสามวนั พวกทหารตกลงกนั วําจะตอ๎ งกนิ พวกผูห๎ ญงิ เสยี เหมือนกนั \"ในหมํพู วกเราทอ่ี ยํูกนั นัน้ มพี วก อหิ มาํ นคนหนง่ึ เปน็ คนใจบญุ มีศลี มี ธรรมดียิง่ อหิ มํานผู๎นเี้ ทศนเ๑ กงํ วเิ ศษนัก สั่งสอนทหารวาํ อยําฆาํ เรากินเสียทเี ดยี วเลย บอกวาํ \" 'เชือดเน้ือก๎นหญิงเหลํานี้คนละข๎างกพ็ อพวกเจ๎ายังจะดาํ รงชวี ิตตอํ ไปได๎ ถ๎าอีกสองสามวนั ยังแหกออกจากท่ลี ๎อมไมํไดก๎ ็จาํ เป็นต๎องเชือดอีกข๎างหนงึ่ สวรรค๑ ยอํ มจะรับนับถอื ความกระทําดอี ันนี้ คงจะประทานความชวํ ยเหลอื แกํเรา' \"พระองค๑น้ีพูดเกํง แนะนําจนมนั ยอมแลว๎ ทหารกเ็ ชอื ดเนอื้ กน๎ พวกเรา ผ๎ูหญงิ พระเอายายางไมใ๎ สใํ ห๎เหมือนกับใสํยาเดก็ เวลาเขา๎ สนับอยํางน้นั พวกผ๎ูหญิง เกือบตายตาม ๆ กัน \"ไมทํ นั ทพี่ วกทหารจะกินเนื้อซึ่งเราบริจาคนั้นอม่ิ กนั ดี พวกรสุ เซยี แลํน เรือท๎องแบนเข๎ามาถงึ ปูอม หทารตรุ กีสักคนก็ไมํรอดมือไปได๎ พวกรสุ เซียไมอํ ินังอะไร พวกผ๎หู ญงิ จะเป็นอยาํ งไรกช็ าํ ง ดแี ตมํ ีหมอฝร่งั เศสคนหน่งึ หมอฝรงั่ เศสนั้นยํอมมอี ยทํู ว่ั ทุกหนทุกแหงํ ในโลกนี้ หมอคนนเ้ี กงํ มาก ชวํ ยรักษาพวกเราจนหาย ขา๎ เจ๎าจะไมํลืมเลยจนวนั ตาย พอแผลหายเทาํ นัน้ หมอคนนก้ี ข็ อแตํงงานกับข๎าเจา๎ บอกกับพวกเราวํา
ใหท๎ าํ ใจให๎ดี วําเรือ่ งอยาํ งนี้ ยอํ มเปน็ ของธรรมดาเม่ือถูกล๎อมอันเป็นวิสัยของสงคราม \"พอพวกเพ่ือน ๆ เดนิ ได๎แลว๎ ก็ถูกบังคับใหเ๎ ดินทางไปยงั กรงุ โมสโค 10 ข๎าเจ๎าตกไปอยกํู บั ขนุ นางรสุ เซยี ผู๎หนง่ึ ใหเ๎ ป็นคนสวน เฆย่ี นวันละยีส่ ิบครั้ง ตํอมาสองปีขุนนางคนนก้ี ับอีกสามสิบกวําคนกอํ การจลาจลข้นึ เลยถูก ประหาร ข๎าเจ๎าถือโอกาสนหี้ นไี ปได๎ ทอํ งเท่ยี วจนท่วั เมอื งรสุ เซยี ทเ่ี มืองฤคา 11 เปน็ หญิงรับรองอยตูํ ามโรงแรมเป็นนาน ที่รอสตอก 12 ท่ีวิสมาร 13 ท่ีไลปสิค 14 ท่ีคาสสล 15 ท่ีอูเตรกต์ 16 ท่ีเลยยฺ เดน 17 ทเ่ี หก 18 รตฺตดาม 19 กเ็ หมือนกัน ขา๎ เจ๎าแกเํ ฒําเฉาอับลงดว๎ ยความทกุ ข๑และเสื่อมศกั ด์ิ กน๎ ก็เหลือแตํขา๎ ง เดยี ว แตจํ ําได๎มิวายวาํ เปน็ ธดิ าสังฆราชเกอื บ ๆ จะฆาํ ตวั ตายเสียกห็ ลายร๎อยหน แตํยงั รักชีวติ อยํู บางทีจะกลําวได๎วํา ความออํ นแออยํางบัดซบของมนษุ ยข๑ ๎อนี้แหละเปน็ เครือ่ งพลาํ ชวี ิตมนษุ ยเ๑ ราเอง กจ็ ะมี อะไรอีกเลําทีจ่ ะบดั ซบยิง่ ไปกวาํ การแบกภาระซง่ึ จะสลดั ทิ้งเสยี เม่ือใดก็ได๎ แตํไมํยอม ทิ้ง คนเราเกลียดชวี ติ เสียเหลือเกนิ แตํก็อตุ สาํ หเ๑ หนย่ี วชีวิตไวแ๎ นนํ พูดสั้น ๆ มนุษย๑เรา เฝาู กอดรัดอสรพษิ ซึ่งกัดกินตัวเองอยํูไมยํ อมปลํอย จนกระทัง่ มนั กัดกินหวั ใจเราตาย เลย มอี ะไรหรอื ท่ีบัดซบกวาํ นอี้ ีก \"ไมวํ าํ จะเปน็ เมืองใด ชาตใิ ด ภาษาใดท่ีขา๎ เจ๎าได๎มโี อกาสผํานมา ไมวํ ํา โรงแรมใดซ่งึ เปน็ จํานวนมากหลายทขี่ ๎าเจ๎าได๎รบั รองผ๎ชู ายมา ขา๎ เจา๎ ไดส๎ งั เกตวําใน บรรดาคนมากมายกาํ ยกองซ่ึงมชี วี ติ อยอูํ ยาํ งนําทุเรศทุรงั น้นั ปลดิ ชีพตนเองเพยี งแปด คนเทาํ น้นั เปน็ นโิ กรเสียสามคน องั กฤษส่ีคน ศาสตราจารย๑เยอรมันหนง่ึ คนช่อื วํา โรเบก 20 ในทส่ี ดุ ข๎าเจา๎ ก็ตกไปเป็นคนรับใช๎ยิวอสิ จั จาร๑ ยิวใชใ๎ หข๎ ๎าเจา๎ เฝูาเจา๎ ไว๎มิ ให๎หาํ งกาย แมงํ ามของขา๎ เอย๐ ขา๎ เจ๎าตกลงปลงใจจะลมํ หวั จมทา๎ ยกบั เจา๎ นกึ การุณท่ี เจ๎าไดร๎ ับทกุ ข๑ยง่ิ เสียกวําสงสารตัวขา๎ เจา๎ เอง ถา๎ หากวาํ เจา๎ ไมพํ ดู เสยี ดแทงเอาขา๎ เจา๎ อยาํ งหนึง่ หรอื ถา๎ ไมใํ ชํธรรมเนียมทจ่ี ะเลาํ เรอื่ งสํูกันฟง๓ ในยามเดินทางเรอื เพอ่ื ฆําเวลา อกี อยํางหน่ึงแล๎วไซร๎ ขา๎ เจ๎าจะไมํเลําเรอื่ งทุกข๑ยากของข๎าเจ๎าให๎เจา๎ ฟง๓ เลย พดู สั้น ๆ คุณิกองเอย๐ ขา๎ เจ๎าถนดั จัดเจน ขา๎ เจา๎ รูจ๎ ักโลกดี ฉะน้ันแหละ ขา๎ เจา๎ ขอแนะนาํ วาํ เจ๎าจงบําเพ็ญตนให๎เปน็ สขุ สนกุ กบั เรือ่ งของผ๎โู ดยสารมาดว๎ ยกนั นี้ เถดิ แตลํ ะคนขอให๎เลําเรอ่ื งของตนสูํกนั ฟง๓ ถ๎ามผี ูใ๎ ดที่ไมเํ คยได๎สาปแชํงชวี ติ หลาย ๆ หนหรอื ไมํมองเห็นวําตนเป็นคนทุกข๑ทีส่ ุดในบรรดามนษุ ย๑ดว๎ ยกนั แลว๎ ข๎าเจา๎ ยอมใหเ๎ จ๎า จบั ตัวเอาหวั ข๎าเจ๎าพํงุ ทะเลเสยี เถดิ \" 1 - Naples 2 - Algiers 3 - Tunis 4 - Tripoli 5 - Alexandria 6 - Smyrna 7 - Constantinople 8 - Asoph 9 - Palus Maeotis 10 - Moscow 11 - Riga 12 - Rostock
13 - Wismar 14 - Leipsic 15 - Cassel 16 - Utrecht 17 - Leyden 18 - Hague 19 - Rotterdam 20 - Robeck ๑๓ ฆานฑติ เขา้ ทบี่ งั คบั ให้ตอ้ งจากนางคณุ กิ องกับหญงิ ชราอยา่ งใด นาง คุณกิ องโฉมงาม เมื่อไดย๎ นิ หญิงชราเลําเรอ่ื งให๎ฟ๓งแล๎ว กแ็ สดงความ เคารพนบนอบตามสมควรแกํศกั ดแิ์ ละคุณความดี แล๎วรับเอาคาํ แนะนําของแก ขอให๎ ผู๎โดยสารเลําการประจญชวี ติ ให๎ฟ๓ง คนหนง่ึ เลําจบแล๎วคนอนื่ กเ็ ลาํ ตํอไป ทัง้ นางและ ฆานฑิตก็ยอมรับวําหญงิ ชราอยใํู นท่ีถกู ฆานฑิตวาํ \"นําเสียดายทที่ าํ นปราชญป๑ างโกลศถกู แขวนคอผดิ ธรรม เนยี มเสียท่บี ชู ายัญนนั้ ถ๎าอยูคํ งจะเลําให๎เราฟ๓งถงึ เร่ืองอัศจรรย๑ตาํ ง ๆ เกย่ี วกบั ความชว่ั รา๎ ยทั้งทางวัตถธุ รรม และศีลธรรมซึง่ ปกคลุมไปทัว่ แผํนดินและผืนทะเลน้ี แล๎วข๎าพเจา๎ จะได๎ขอคดั ค๎านสักสองสามขอ๎ ดว๎ ยความเคารพ\" ขณะทผ่ี ูโ๎ ดยสารเลําความหลงั ของตนอยูํนน้ั เรอื กแ็ ลนํ เรือ่ ยไปจนถึงที่ หมายเทียบทาํ ท่ีเมืองบอุ โิ นส แอรส์ 1 นางคณุ ิกอง นายทหารฆานฑิต หญงิ ชรากเ็ ขา๎ เฝูาเจ๎าเมอื ง เฟรนันโท ณ อพิ ารา จ ฟกิ เู อโอรา จ มสคารินสิ จ ลมภโทส จ สูสา 2 ขุนนางผูน๎ ี้มีสงาํ ภาคภูมิสมกบั เป็นบคุ คลมีช่อื ยาวถงึ ปานฉะน้ี เวลาจะพูดกบั ผใู๎ ดก็มี อติมานะอันสงู ศักดิ์ เชิดนาสิกเสยี สูงลิว่ ขนึ้ สําเนยี งเสียงอยํางไร๎การุณ ไว๎ทาํ ขํมขเูํ ปน็ ทส่ี ุด เวลาจะยาตรกรายกว็ างทําสดุ ทจี่ ะทน จนผทู๎ ท่ี ําวันทยการใครํท่จี ะทาํ ฆาตกรรม แทน เจา๎ เมืองผน๎ู ีเ้ กดิ แลเหน็ นางคุณกิ องวํางามกวาํ หญิงใดท่ีเคยเห็น สง่ิ แรก ท่เี จ๎าเมืองปฏบิ ตั กิ ็คอื ถามวาํ นางเปน็ เมยี กัปตันฆานฑิตหรอื มใิ ชํ กิริยาที่ออกคาํ ถามน้ันทาํ ให๎ฆานฑิตเห็นอนั ตรายเกดิ ข้นึ แล๎ว จะตอบวาํ เปน็ เมียกไ็ มกํ ล๎า เพราะนางยงั ไมไํ ด๎เปน็ เมียตน จะตอบวําเป็นน๎องสาวกไ็ มกํ ลา๎ เพราะ นางมใิ ชเํ ปน็ นอ๎ งตน ถงึ แมว๎ าํ คําเทจ็ ในยามจําเป็นจะเป็นสิง่ ที่นิยมกนั มากมาแตคํ รั้ง โบราณกาลกอํ นและแม๎ในสมัยป๓จจุบันน้ียังเป็นประโยชน๑อยกูํ ็ตาม แตวํ ิญญาณฆานฑิ ตนน้ั บริสทุ ธไ์ิ มยํ อมท่จี ะฆาํ ความสตั ย๑จรงิ เลยเป็นอันขาด จึงตอบวาํ \"นางคุณกิ องจะได๎ให๎เกยี รตแิ กํขา๎ แตงํ งานด๎วย ขา๎ ขอความกรุณาทาํ น ดําริจดั การวิวาหม๑ งคลแกขํ ๎าพเจา๎ ด๎วย\" ดอน เฟรนันโร ณ อฟิ ารา จ ผกิ เอโอรา จ มสคารนิ สิ จ ลมภุโทส จ สูสา บดิ หนวดโงง๎ ขึ้น ยมิ้ เชงิ เยาะ แลว๎ สง่ั ให๎กปั ตนั ฆานฑิตไปตรวจพลทพ่ี ามา 3 ฆานฑิตก็
ไปตามส่ัง เจ๎าเมอื งอยูกํ บั นางคณุ ิกองแตลํ ําพังกแ็ สดงความใครํ ขอรอ๎ งจะแตํงงาน ด๎วยในวันรํงุ ขึ้นตํอหน๎าพระ หรืออยาํ งไรกแ็ ลว๎ แตนํ างจะเห็นด๎วย นางคุณิกองขอเวลาตรกึ ตรองสบิ หา๎ นาที นางปรกึ ษาหญงิ ชรา ขอให๎ ชํวยตกลงใจใหท๎ ี หญิงชราพดู กบั นางวําดงั นี้ \"แมหํ นู เจา๎ มีเจด็ สบิ สองทอ๎ งพระคลัง แตไํ มเํ หลือจนเก๏เดียว บดั นี้การที่ เจ๎าจะยอมเปน็ เมยี เจา๎ เมอื งผ๎ูใหญํยงิ่ ที่สุดหนวดงามทสี่ ุดในอเมรกิ าใต๎หรือไมยํ อมนน้ั อยํูทีต่ วั เจา๎ สมควรละหรอื ทีเ่ จ๎าจะเอาเร่ืองกับความซอ่ื สัตยศ๑ ักดิ์สทิ ธติ์ อํ คูํรัก เจ๎าก็เคย ถูกทหารบลุ การข๑ ํมขนื มาแลว๎ ยวิ และเจ๎าพระก็เคยไดช๎ ่นื ชมยินดีในรสของเจ๎าแลว๎ แตกํ ็ พอจะโทษวาํ เพราะเคราะหก๑ รรมได๎ เอาอยาํ งนี้เถอะ ถา๎ เป็นตวั ขา๎ เจา๎ ขา๎ เจา๎ จะไมํเสยี เวลาตรึกตรองเลย แตงํ งานเสียกบั เจา๎ เมืองแล๎วสร๎างลาภสรา๎ งยศให๎กปั ตันฆานฑิตทนั ที\" ขณะทหี่ ญงิ ชราเจรจาด๎วยความฉลาดเฉลียว ซึ่งเพม่ิ พนู และเจนจัด เพราะความชราอยํนู ั้น มีกําป๓่นนอ๎ ยลําหน่งึ เขา๎ จอดทที่ าํ นายตลุ าการคนหนง่ึ กบั ตาํ รวจ สเปญมากบั เรอื ลาํ นัน้ เกดิ เร่อื งขึ้นอีกแล๎ว ยายแกํแกฉลาดพอจะทาํ นายเหตกุ ารณไ๑ ด๎ พระองคซ๑ ึง่ ขโมยเงนิ และเพ็ชรพลอยนางคุณกิ องที่เมอื งบทโยส ตอนทีพ่ ากันหนภี ยั มานั่นเองคงเป็นตวั การ ตาพระแกคงจะเอาเพช็ รบางเม็ดไปขายกับพอํ คา๎ เพ็ชร พอํ คา๎ เพ็ชรเหน็ เข๎ากร็ ๎วู ําเป็น ของของเจา๎ พระวินัยธร แลว๎ ตาพระก็คงจะถกู แขวนคอ แตํแกคงจะรบั สารภาพกอํ นทจี่ ะ ตายวําขโมยเขามา แลว๎ คงจะบอกอธิบายวาํ คนรูปรํางอยาํ งนัน้ ๆ ไปทางนนั้ ๆ ใคร ๆ กร็ ๎วู าํ ฆานฑติ กบั นางคุณิกองท่หี ลบหนมี า จงึ ติดตามมาจนถงึ เมอื งฆาทิศ แล๎วลงเรอื ตามแนวํ มาจนถงึ บัดนีเ้ รือก็ถงึ เมืองบุอิโนส แอรส๑ แล๎ว ขําว สะพดั ไปวําตลุ าการจะข้นึ เมอื งมาตามจบั ผ๎ทู ีฆ่ าํ เจ๎าพระวนิ ัยธร ยายแกผํ ช๎ู าญฉลาดก็ เหน็ หนทางที่จะดาํ เนนิ การทันที จงึ บอกนางคุณิกองวาํ \"เจ๎าไมํต๎องหนี ไมตํ อ๎ งกลวั เพราะเจ๎าไมใํ ชเํ ปน็ คนฆาํ เจ๎าพระวนิ ัยธร แลว๎ ยงั มเี จา๎ เมืองคอยปอู งกนั ไมํให๎เจ๎าถูกลงโทษอยอํู กี คนหนึง่ เพราะความรกั ทม่ี ีตอํ เจา๎ \" แลว๎ ยายแกกํ ็รีบว่งิ ไปบอกฆานฑิตเดีย๋ วน้ีวํา \"แจวเดี๋ยวนี้ ขืนอยูํอีกช่วั โมงหนึง่ เป็นถกู เปน็ เผาท้ังเปน็ \" ไมํมีเวลาจะ โอ๎เอ๎แม๎แตนํ ๎อย หนอ? แตฆํ านฑติ จะจากนางคุณิกองไปอยาํ งไร จะหนไี ปพึ่งใครท่ไี หน 1 - Buenos - Ayres 2 - Don Fernandes d' Ibaraa, y Figueora, y Mascarenes y Lampourdos, y Souza 3 - Pama
๑๔ ฆานฑติ กับฆฆัมโพไปอยู่กับพระปรไกว*อย่างไร ตอน ทจ่ี ะออกจากเมืองฆาทิศ ฆานฑติ ไดค๎ นใช๎มาดว๎ ยคนหน่งึ อยาํ งทีเ่ รา จะหาได๎ตามฝ๓ง่ ทะเลเมอื งสเปญและเมอื งขึน้ อเมริกาเสมอ ๆ อยํางนั้น เจ๎านเ่ี ปน็ คนสเปญเสี้ยวหน่งึ เกดิ จากลกู ผสมในเมอื ง ทุฆุมัน 1 เคยเปน็ นักรอ๎ ง สปั เหรอํ กลาสี พระ หาบเรํ ทหาร หรือแมงดากเ็ คย ชอ่ื วาํ ฆฆมั โพ 2 มนั รกั นายดเี พราะนายเปน็ คนดี ยิง่ นัก จัดแจงผกู อานม๎าอนั ฑฬุสยิ าสองตวั โดยไว \"ไปเถอะนาย เชือ่ คําคนแกดํ กี วาํ ออกเดินทาง วิ่งไมตํ อ๎ งเหลยี วหลงั ทีเดียว\" ฆานฑิตน้าํ ตาไหล \"โธเํ อย๐ นางคุณกิ องที่รักของข๎า ข๎าจะต๎องจากเจา๎ ตอนทีเ่ จา๎ เมืองทํานจะจดั การสยุมพรใหเ๎ สียแลว๎ หรือ? นางคุณกิ องเอ๐ย อตุ สาหห๑ ้ิวหอบ กันมาไกลถงึ ปานฉะนี้เจา๎ จะเปน็ อยํางไรตํอไปหนอ?\" ฆฆัมโพวาํ \"นางจะอยูํดีกนิ ดที สี่ ดุ แลว๎ นาย เร่ืองผหู๎ ญิงนํะไมํมหี มดประตู หรอก พระเจา๎ คอยชวํ ยไวเ๎ สมอ สําคัญทเี่ ราน่แี หละ โจนเถอะนาย\" ฆานฑติ \"จะพาขา๎ ไปไหน จะไปไหนกนั สนิ้ นางคณุ กิ องแล๎วจะทาํ ยงั ไง\" ฆฆัมโพ \"นายตั้งใจจะมารบพวกพระเจสุต 3 เรากไ็ ปเขา๎ ขา๎ งพวกเจสตุ เสียก็แล๎วกนั กลบั มารบไอพ๎ วกนี้ ข๎ารู๎ทางดีจะพาไปราชอาณาจักรนนั้ พวกน้นั คงจะชนื่ ชมยนิ ดที ีจ่ ะได๎กปั ตนั ผู๎เขา๎ ใจทหารบลุ การ๑ดี นายจะร่าํ รวยอึดตะปือ เม่อื เราเปดิ บัญชีในโลกหนง่ึ ไมไํ ด๎ ก็คงจะ เปดิ อกี โลกหนง่ึ ได๎บา๎ งกระมัง การทีไ่ ด๎เหน็ และได๎ทาํ ของใหมํยํอมเป็นความสําราญ อยํางหนง่ึ \" ฆานฑิต \"งัน้ เจ๎ากเ็ คยไปเมืองปรไกวแลว๎ สิ\" ฆฆัมโพ \"แนํละนาย ข๎าพเจ๎าเคยเป็นบาํ วเขาอยํใู น โรงเรยี นอสั สมั ชญั เดย๋ี วนก้ี ็ยงั ร๎ูจกั การปกครองของพระบิดาท่นี น่ั ดี เทํากับร๎จู ักถนนเมอื งฆาทศิ การ ปกครองทน่ี ั่นก็นาํ นับถอื ราชอาณาจักรน้ีเสน๎ ศนู ย๑กลางยาวถงึ สองโยชนก๑ วําแบงํ ออกเป็นสามสิบมณฑล พระบดิ รเปน็ เจ๎าของหมด ราษฎรไมํมอี ะไรเลย นับวํา เป็นเหตผุ ลและยุตธิ รรมชนิ้ เอก ในสวํ นข๎าพเจ๎าไมเํ ห็นวําจะมีอะไรวิเศษเทํากับพระบดิ รทําสงครามกับสเปญ และพระราชาปอตุเกสในยโุ รปนัน้ พวกพระราชาดแี ตํจะสารภาพความบาป แตทํ ่นี ี่พระดี แตํฆาํ พวกสเปญ แล๎วทีก่ รงุ มัดริดกช็ วํ ยสํงวิญญาณไปสวรรค๑ ชอบใจจรงิ ! เรงํ ไปขา๎ งหน๎าเถดิ นายจะเปน็ มนุษยผ๑ ๎มู ีสขุ ท่สี ดุ พวกพระบดิ รก็จะ
สาํ ราญใจเสียน่ีกะไร เพราะจะไดก๎ ัปตันผร๎ู ๎ูจกั ทหารบลุ การม๑ าหาถึงมอื \" ครั้นถงึ ดํานแรก ฆฆัมโพก็บอกกับทหารยามที่กรากเขา๎ มาบอกวาํ กัปตัน จะขอเจรจากบั พระผบ๎ู ังคบั การดําน นายทหารปรไกวนายหนง่ึ สั่งให๎กองรกั ษาการณด๑ ู เหตกุ ารณ๑ แลว๎ กร็ ีบว่ิงเข๎าไปหมอบแทบเทา๎ ผ๎บู งั คบั การ แจ๎งขาํ วใหท๎ ราบ เขาปลดอาวุธฆานฑิตและฆฆมั โพ จบั เอาม๎าอันฑฬสุ ยิ าทง้ั สองตัวไป แลว๎ ทหารปืนเขาแถวเรียงสองขนาบขา๎ งเข๎าไป พระผูบ๎ งั คบั การนงั่ อยูทํ างโนน๎ สวมหมวก ตรโี กณ ถลกเสอื้ ดาบวางอยูขํ า๎ งตวั ถอื ขวานปลายหอกอยใํู นมือ สงั่ ใหท๎ หารย่ีสิบส่คี น ลอ๎ มไว๎ทนั ที นายสบิ คนหนงึ่ บอกให๎คนทัง้ สองรอกํอน พระผ๎บู ังคบั การจะพูดด๎วยไมไํ ด๎ เพราะพระบิดรเจา๎ มณฑลไมํยอมใหช๎ าวสเปญคนใดพดู จาส่ิงใดลับหลงั ทาํ นเปน็ อันขาด \"จะตอ๎ งรอไปอกี สามช่วั โมงจงึ จะกลับ\" ฆฆมั โพ \"ทํานพระบิดรทํานไปไหน\" นายสิบ \"เสร็จการฉลองชมรมไปตรวจสนาม ตอ๎ งรออีกสามชว่ั โมงแกจึง จะจูบสเปอร๑ทาํ นได๎\" ฆฆมั โพ \"กัปตนั เราผน๎ู ไ้ี มํใชเํ ป็นคนสเปญ เปน็ คนเยอรมนั ตํางหาก เดี๋ยวน้ีทาํ นหิวแทบจะตายแลว๎ เราก็เหมือนกันระหวาํ งท่คี อยอยนูํ ้จี ะขออะไรกนิ บา๎ ง ไมไํ ดห๎ รือ\" นายสบิ ก็นําความไปแจง๎ ตอํ ผ๎บู งั คับการตามท่ไี ด๎ยนิ น้นั พระผูบ๎ งั คบั การวํา \"คุณพระโปรด ถ๎าเปน็ เยอรมัน ข๎าก็พดู ดว๎ ยได๎ พาเขา ไปทบ่ี า๎ นขา๎ \" ทหารนําฆานฑติ ไปยงั บ๎านสําหรบั ฤดคู มิ หันต๑ งดงามประดับด๎วยเสานาง ราย หินอํอนสเี ขียว และสที อง กรุเหลก็ ลวดลายล๎อมรอบขงั นกกะลงิ นกฮัมมงิ ไกํกินนี และนกท่ีหายาก ๆ กม็ ีท้งั นั้น ส่ังให๎จดั อาหารอยํางวิเศษใสจํ านทองคํา ขณะท่ีชาวปร ไกวกินขา๎ วโภชน๑มา๎ ในชามไม๎ อยํูกลางทงุํ กลางแดดรอ๎ นน้นั พระผ๎บู ังคับการดาํ นเขา๎ ไป เสพอาหารในบา๎ นคิมหันตอ๑ นั แสนสขุ พระองค๑นี้ยังหนมุํ นํารกั หนา๎ เต็ม ผิวขาวแตํคลํ้าแดด ค้ิวโกงํ ตาแจว๐ หู แดง ปากสชี าด ทาํ ทางกล๎าหาญ ไปคนละอยํางกับสเปญหรือพวกพระเจสุตทเี ดยี ว เขา เอาอาวุธมาคืนให๎ฆานฑติ กบั ฆฆมั โพ มา๎ อันฑฬุสยิ าก็คืนด๎วย ฆฆมั โพเอาขา๎ วโอตให๎ กนิ ตัวเองก็คอยเฝูาอยใํู กล๎ ๆ บา๎ นนั้น คอยจับตาดูตลอดเวลาเกรงวาํ จะเกดิ เรอื่ งไมนํ กึ ฝน๓ อนั ใดข้ึน ฆานฑติ จบู ตะเขบ็ ชายเส้อื พระผู๎บงั คับการแล๎วตาํ งก็น่งั ลงทีโ่ ต๏ะ พระเจ สตุ ผบ๎ู งั คับการถามฆานฑิตเป็นภาษาเยอรมนั วาํ \"ทาํ นเป็นคนเยอรมนั หรอื \" ฆานฑิต \"นมัสการ ใชแํ ล๎ว\" เมอื่ กลาํ ววาจาดังตอํ กนั นแ้ี ลว๎ ตาํ งก็แลดูด๎วยความพิศวงอยาํ งที่สุด ตําง แสดงอารมณ๑อยาํ งปิดไมอํ ยดูํ ๎วยกนั ทั้งคูํ พระถามวํา \"ทาํ นมาจากเยอรนแี ถวไหน\" ฆานฑิตตอบวาํ \"นมสั การ ขา๎ พเจ๎ามาจากมณฑลเวสทฟาเฬยี ขา๎ พเจา๎
เกดิ ในปราสาทท๎าวธันดราแทนทรงค๑\" พระรอ๎ งวํา \"สวรรค๑ เปน็ ไดด๎ งั น้เี ทยี วหรอื \" ฆานฑติ ร๎องวํา \"อัศจรรย๑แท๎\" พระ \"นที่ ํานจริงหรือ\" ฆานฑติ \"เปน็ ไดด๎ ังนี้เทยี วหรือ\" ตาํ งผงะ แลว๎ กอดกนั หล่งั นํ้าตา เป็นธารน๎อย ๆ ฆานฑิต \"อะไรกนั พระคุณเจ๎านี้หรอื เป็นน๎องนางคณุ ิกองไหนวําถูกทหาร บุลการฆ๑ ําตายแล๎วยังไง พระคณุ เจา๎ นี้หรือเปน็ โอรสท๎าวธันดรา พระคณุ เจา๎ นห่ี รอื เปน็ พระเจสุตในเมอื งปรไกวข๎าพเจา๎ ยอมรบั แลว๎ วําโลกท่เี ราอยนํู ีป้ ระหลาดแท๎ โธํอาจารย๑ ปางโกลศ อาจารยป๑ างโกลศ ถา๎ ทาํ นไมถํ ูกแขวนคอเสยี แลว๎ กค็ งจะดีใจหาน๎อยไมํ\" พระบอกใหท๎ าสนโิ กร และคนเมืองปรไกวที่คอยรนิ เหล๎าใสถํ ว๎ ยหินเจยี ร นัยนั้นออกไปเสยี กลาํ วขอบคุณพระเจ๎า และ เสนตอ์ คิ นาทิยุส 4 พันคร้งั แล๎วกอดรัด ฆานฑติ ไวใ๎ นแขน หนา๎ อาบนาํ้ ตา ฆานฑิต \"พระคุณเจา๎ จะประหลาดใจ กระเทือนอารมณ๑จะพลุํงพลาํ นย่งิ กวาํ น้อี กี ถา๎ ข๎าพเจา๎ เลาํ ให๎ฟง๓ วํา นางคณุ กิ องภคินีซ่ึงพระคุณเจา๎ นกึ วําถกู ชําแหละเสีย แล๎วนนั้ บัดน้ีอยูํสุขสบายดี\" \"อยไํู หน?\" \"อยแํู ถวน้เี อง อยํกู บั เจ๎าเมอื งบอุ โิ นสแอร๑ส ข๎าพเจา๎ มาหวงั จะรบกับทาํ น\" ทุกคําที่ออกจากปากในการสนทนากนั ยืดยาวนี้มีแตเํ พิม่ ความอศั จรรย๑ ตํออัศจรรย๑ วิญญาณทง้ั คูสํ ะบัดไปกับล้ิน วญิ ญาณฟง๓ ไปกบั หู วิญญาณเปน็ ประกายไป กับตา เนือ่ งจากเป็นคนเยอรมันดว๎ ยกนั จึงกนิ โตะ๏ กนั นาน รอทาํ พระบดิ าผว๎ู ําราชการ มณฑลแล๎วพระผ๎ูบงั คับการจึงพดู กบั ฆานฑิตผเ๎ู ป็นทีร่ กั วาํ ดงั นี้ 1 - ในยุคนัน้ Paraguay เป็นดินแดนภิกขาจารของพระเยซอู ติ และเปน็ อาณานิคมของสเปญ พวกพระนี่ ต๎องการจะปลดปลํอยปารากวัยให๎เป็นอิสระ - ผูจ๎ ัดพิมพ๑ 2 - Tucuman 3 - Cacambo 4 - St. Ignatius ๑๕ เหตุใดฆานฑติ จงึ ฆ่าอนุชานางคุณิกอง \"วนั อนั พึงสยดสยองซ่งึ ข๎าพเจ๎าเห็นบดิ ามารดาถกู ฆาํ เห็นเชษฐภคนิ ีถกู ขํมขนื น้ัน จะอยํูในความจาํ ของขา๎ พเจ๎าไปชั่วชวี ติ เม่ือทหารบุลการ๑ถอยทพั กลบั ไปแล๎ว หาทรากพระพี่นางไมํได๎ แตํทรากศพพระบิดามารดา ตัวข๎าและนางข๎าหลวงอกี สองคน กบั เดก็ ชายสามคน ซ่งึ ถูกฆาํ ทง้ั หมดน้ันเอาขึน้ รถเขน็ ศพจนขนไปฝง๓ ทวี่ ดั นกิ ายเจสอุ ิต
แหงํ ปราสาทไมํเกนิ ๒๔๐ เสน๎ พระเจสุอติ องคห๑ นง่ึ มาพรมนํ้ามนตใ๑ ห๎ศพ ในนาํ้ มันตม๑ ีเกลือเคม็ จดั คงจะ เขา๎ ตาขา๎ พเจ๎าสองสามหยด พระสังเกตเหน็ ตาข๎าพเจ๎ากะพริบ กเ็ อามือแตะหัวใจดู ร๎ูสกึ วํายงั เต๎นอยูํ กช็ ํวยกนั แก๎ไข ตํอมาอีกสามสัปดาห๑ข๎าพเจ๎ากส็ บาย ทาํ นกร็ ๎ูอยวูํ าํ ข๎าพเจา๎ เป็นคนงาม เมอ่ื หายแล๎วยง่ิ งามขน้ึ อกี พระบดิ ร ทที รี 1 ผูเ๎ ปน็ เจา๎ อธิการใหญํ กรุณาประทานมติ รภาพแกขํ า๎ พเจา๎ และประทานเสื้อครอง บรรพชาให๎แล๎วตํอมาอกี ไมํกีป่ กี ส็ ํงไปอยํูกรงุ โรม พระผบ๎ู ัญชาการตอ๎ งการทหารทเี่ ป็น ชาวเยอรมนั กบั เปน็ นกิ ายเจสุอิต จกั รภพปรไกวนั้นพยายามรับสมคั รพระเจสอุ ติ ทเ่ี ป็น ชาวสเปญให๎น๎อยทสี่ ดุ อยากได๎ชนชาติอนื่ ท่วี าํ นอนสอนงาํ ยกวาํ พระผู๎บัญชาการพิจารณาดูแลว๎ ก็เหน็ วาํ ขา๎ พเจ๎าเปน็ ผท๎ู ่ีเหมาะสมทีจ่ ะมา อยเูํ มืองปรไกว เข๎าทํางานในดาํ นสวนองํุนน้ี พวกเรากอ็ อกเดนิ ทาง มีชาวโปลนั ด๑ ๑ ชาวโทโรล ๑ กับขา๎ พเจา๎ พอมาถึง ข๎าพเจา๎ ไดร๎ ับเกยี รตยิ ศแตํงต้งั เปน็ พระช้ันสามมียศ นายสบิ บัดน้ขี ๎าพเจ๎าเลอื่ นยศเป็นพันเอกกบั เปน็ พระชนั้ สอง เราจะไดต๎ ๎อนรบั กองทัพกรุงสเปญอยํางอุํนหนาฝาคงั่ ข๎าพเจ๎ารบั รองวําจะจัดการโตใ๎ หย๎ อํ ยยบั ตัดขาด เลยทีเดยี ว พระเจ๎าประทานทาํ นมาชํวยนดี้ นี ัก แตํจริงหรอื กระไรทีท่ าํ นวําพระพน่ี างคณุ ิ กองอยํใู กล๎ ๆ นใ้ี นอารักขาของเจ๎าเมอื งบอุ ิโนส แอร๑ส\" ฆานฑติ สบถยืนยันวําไมํมีอะไรจะจรงิ แนแํ ทก๎ วาํ น้ีอีกแล๎ว แล๎วทัง้ สองก็ หลง่ั นาํ้ ตาใหมอํ ีกครัง้ หนึง่ พระพันเอกอดท่ีจะกอดจูบฆานฑิตไมไํ ด๎ เรียกฆานฑติ วําเป็นพี่ วําเป็น ผ๎ชู ํวยใหร๎ อดแลว๎ พดู วาํ \"อโห, ทาํ นฆานฑิต บางทเี ราอาจจะกรีธาเขา๎ เมอื งบอุ โิ นสใน ฐานผู๎ชนะ แล๎วชงิ นางคืนมาก็เปน็ ได๎\" ฆานฑติ \"น่นั แลว๎ เปน็ ข๎อที่ข๎าพเจ๎าปราถนา เพราะขา๎ พเจา๎ ไดต๎ ง้ั จิตต๑ไว๎ แล๎วจะววิ าห๑กบั นาง ขณะน้ยี ังคงหวงั อยูํดังนั้น\" พระ \"ไอัทะล่ึง! มงึ หรอื จะลวนลามถึงกบั วิวาหพ๑ ระพนี่ างกู ผ๎ูมเี จด็ สิบ สองท๎องพระคลัง กนู เ้ี หน็ วาํ มีความกลา๎ บา๎ บนิ่ ส้ินยางอาย รา๎ ยนกั หนา ถงึ กบั กลา๎ กลําว วาจาจะทําการใหญอํ ยาํ งมน่ั ใจจนเกนิ ตัว\" ฆานฑิตตกใจแทบวาํ ไฟจดุ ตอบไปวํา \"ทาํ นทน่ี ับถอื ท๎องพระคลงั ท้ังหลายในโลกนมี้ ไิ ด๎มีความหมายอะไรเลย ข๎าพเจ๎าไดช๎ ํวยภคนิ ีของทํานให๎พน๎ จาก ออ๎ มแขนกบั พระวนิ ัยธร นางเป็นหน้บี ญุ คุณข๎าพเจ๎าอยาํ งใหญหํ ลวง นางมคี วาม ปรารถนาจะแตงํ งานกับขา๎ พเจ๎า ทาํ นอาจารย๑ปางโกลศสอนข๎าพเจา๎ อยเํู สมอวาํ บุคคล ท้งั หลายยํอมมคี วามเสมอภาคเหมือนกันหมด ข๎าพเจ๎าจะวิวาห๑กับนางเป็นแนแํ ท๎\" พระเจสอุ ติ ผู๎มีนามตามบดิ าคือทา๎ วธันดราแทนทรงค๑ ควา๎ ดาบฟาดหน๎า ฆานฑิตทางแบนพรอ๎ มกับกลําววาํ \"จะได๎เหน็ ดกี นั ไอ๎ระยํา\" ฆานฑติ ก็ชกั ดาบส้นั ออก เด๋ยี วน้ัน แลว๎ แทงพรวดเข๎าท่ีทอ๎ งพระจนตดิ กนั่ พอชักออกเลือดรอ๎ นฉาํ ก็พุํงตาม ออกมาดว๎ ย ฆานฑิตร๎องไหโ๎ ฮ \"พระเจ๎าผู๎ทรงคณุ ข๎าฆํานายเกําผู๎เป็นเพื่อน เปน็ น๎องเมียขา๎ เสยี แล๎ว ข๎า เป็นคนประพฤตดิ ที สี่ ดุ ในโลก แตํกระนนั้ ก็ฆําคนเสียสามคนแลว๎ ในจาํ นวนนีเ้ ปน็ พระถงึ สององค๑\"
ฆฆัมโพยืนยามอยทูํ ่ปี ระตูบ๎าน เหน็ เหตกุ ารณก๑ ว็ ิ่งเข๎าไป ฆานฑติ \"ไมมํ ที างอ่นื ใดนอกไปกวาํ จะต๎องขายชีวิตใหแ๎ พงทส่ี ดุ สกั ประเด๋ยี วก็จะมีคนเขา๎ มาในบา๎ นไมตํ อ๎ งสงสัย เราจะขอตายดาบคามอื \" ฆฆัมโพเคยตกอยํูในที่คับขันมาหลายคร้ังหลายคราวแล๎วในหนหลงั จงึ ไมเํ สียสติ เปลอ้ื งผ๎าครองพระเจสุอิตออกสวมใสํให๎ฆานฑิต เอาหมวกจตุรสั ใสคํ ลุมหวั แลว๎ ให๎ข้นึ หลังม๎า ท้ังน้ีชั่วพริบตาเดียวเสร็จแล๎วพดู วาํ \"ควบมา๎ ไปโดยเร็วเถดิ นาย ไอพ๎ วกนน้ั คงคิดวําทํานเปน็ พระเจสุอิตออก สั่งงาน เราจะพ๎นดํานไปกํอนทีพ่ วกมนั จะตดิ ตามทนั \" ขณะที่ควบม๎าออกไปนัน้ ฆฆัมโพรอ๎ งตะโกนเป็นภาษาสเปญวาํ \"หลกี ทาง หลกี ทางให๎พระผบ๎ู ังคับการทางดําน\" 1 - Tirolesian ๑๖ การผจญภัยของฆานฑิตกบั ฆฆัมโพ และหญิงสองคนลงิ สองตัว กับหมู่คนป่าชาวโอรยง ฆาน ฑติ กบั ฆฆมั โพ เลยเขตดาํ นไปไกล กวําจะร๎กู นั วําพระเจสตุ เยอรมนั ถกู แทงตาย ฆฆัมโพผู๎ถถี่ ว๎ นบรรจขุ นมป๓งช็อกกะแลต็ หมูเคม็ ผลไม๎ และเหลา๎ องํนุ ใสํ ยาํ มมาดว๎ ยจนเต็ม อาศัยม๎าอนั ฑฬุสยิ าเป็นพาหนะ ท้งั สองเดินทางไปจนออกเมือง ๆ หนง่ึ ไมํ เคยรจู๎ ักมากอํ น ทางเดินก็หาไมพํ บ ในท่ีสดุ ไปถึงทํงุ หญ๎างามชะอุํม มีลําธารนอ๎ ย ๆ หลายสายตดั น้ําไหลกระเซ็น นกั ประจญทัง้ สองให๎มา๎ กนิ หญา๎ ฆฆัมโพขอใหน๎ ายกิน อาหารบา๎ งตัวเองก็กนิ เป็นเชงิ นาํ ฆานฑิต \"เจา๎ นีช่ าํ งกระไรเลย จะใหเ๎ รากนิ หมเู ค็มอยาํ งไรลง ท้งั ๆ ทไี่ ดฆ๎ าํ โอรสทา๎ วธนั ดรา และถกู สาปไมํใหไ๎ ดพ๎ บได๎เห็นนางคุณิกองอีกตอํ ไป อะไรเลําจะชํวย ขา๎ สาวใยชวี ิตตอํ ไป ใชว๎ นั คืนอันขื่นขมระทมทุกข๑ หมดอาลัยตายอยากเพราะต๎องอยํู หาํ งไกลจากนางผู๎เปน็ ที่รกั แล๎ว หนังสอื พมิ พ๑ 'เตรวู' 1 จะลงวาํ อยาํ งไร\" ขณะที่ราํ พนั ถึงโชคอยูํดังนั้น ฆานฑติ กินอาหารไปพลางดวงอาทติ ยล๑ ับลง แล๎ว ผ๎ูหลงทางท้ังสองไดย๎ นิ เสยี งเลก็ ๆ ดูเหมอื นเปน็ เสยี งผ๎หู ญงิ ไมรํ ู๎วําเป็นเสยี งครวญ ดว๎ ยความยินดี หรอื ดว๎ ยความเจบ็ ปวดแนํ แตกํ ท็ ําเอากระโดดลกุ ขน้ึ โดยไว หวาดสะดุ๎ง สงบใจอยํูมไิ ด๎ เปน็ ธรรมดาทีบ่ คุ คลตกไปอยูํในท่ีทีไ่ มํเคย ยํอมสะดงุ๎ กระเทือนตํอสิ่งแม๎ เลก็ น๎อยไมวํ ําอะไร เสยี งนน้ั เป็นเสยี งหญิงเปลือยสองคนวิ่งหยอย ๆ อยํใู นทํุงมีลิงสอง ตัวว่ิงตามกัดกน๎ ฆานฑิตสงสารทนไมํไหว เคยหดั ยิงปนื เมื่อคราวอยูํกับทหารบลุ การจ๑ น แมนํ ยาํ อาจจะยิงลกู ไม๎ไมํใหถ๎ ูกใบได๎ จงึ ยกปนื แฝดสเปญข้ึนประทบั แลว๎ ยงิ ไปถกู ลิง สองตวั ตาย \"พระเจ๎าผ๎ูประเสรฐิ ฆฆมั โพเอย๐ ข๎าชํวยหญิงผ๎ยู ากสองคนนั้นใหพ๎ น๎ อนั ตรายร๎ายกาจแลว๎ ละ ถงึ ข๎าก็ไดล๎ ๎างบาปหมดแล๎ว ด๎วยการชวํ ยเหลือชวี ติ สองนางนี้
บางทนี างจะเปน็ ธดิ าผ๎ูมีตระกูลก็ได๎การท้งั นอี้ าจจะนาํ โภคผลมาให๎เราอยาํ งใหญหํ ลวง ในตาํ งเมืองนี้\" พอจะพูดตอํ ไปต๎องหยุดชะงัก เพราะเห็นสองนางสรวมกอดจบู ลิงวิปโยค โศกเศร๎า หลัง่ นาํ้ ตาไหลอาบตัวลิง แลว๎ ราํ พนั ปริเทวนาการจนอากาศบรเิ วณนัน้ อบอวล หวนโหยย่งิ นัก ในท่สี ุดฆานฑติ พูดออกมาวํา \"น๎อยเหลอื เกนิ ทนี่ กึ วําจะได๎เหน็ ความเมตตา ปราณขี องคนถึงเพียงนี้\" ฆฆมั โพ \"ทาํ ดีละซนิ าย ดงั ไปยิงคํูรกั แมหํ ญิงทัง้ สองเข๎าแล๎ว\" ฆานฑติ \"คูํรัก? เปน็ ไดห๎ รอื ? เจา๎ พูดอะไรเปน็ เลํนไปได๎ ข๎าเชอ่ื ไมํลง หรอก\" ฆฆมั โพ \"นายทีร่ ัก นายชอบสงสัยอะไรไปหมดทุกอยําง ทาํ ไมจะตอ๎ งนึก วําเปน็ ของแปลกปลาด บา๎ นเมอื งบางแหงํ อาจจะมลี งิ ซ่ึงทาํ ตวั ใหเ๎ ป็นทส่ี นิทเสนหํ าของ หญิงได๎ ลิงกม็ ธี าตุมนุษย๑ถงึ เส้ียวหน่ึง อยาํ งกับขา๎ พเจ๎าเป็นมเี ลอื ดสเปญเส้ยี วหน่ึง ฉะน้ัน\" ฆานฑิต \"อนจิ จา นึกขึ้นไดแ๎ ล๎ววาํ เคยได๎ฟ๓งอาจารย๑ปางโกลศบอกวํา เหตกุ ารณอ๑ ยาํ งน้ีเคยมีมาแตกํ อํ น การผสมพันธ๑ุเชนํ น้นี ่ีเองจงึ มี พิฆเณศ มัจฉานุ กาก นาสูร นางกนิ รี มารีส 2 ในโบราณกัปป์ คนคงได๎เคยเหน็ สตั วค๑ รง่ึ มนุษยค๑ รง่ึ เชนํ นี้กัน มามากหลายแลว๎ แตํขา๎ ถอื วําเป็นแตนํ ิยายปรัมปราเทาํ นัน้ \" ฆฆมั โพ \"ตาน้นี ายควรจะเชอ่ื วําเป็นความจรงิ ไดแ๎ ลว๎ นายยํอมเหน็ ได๎วํา สตั วช๑ นิดนใี้ ช๎ประโยชน๑อยาํ งไรไดบ๎ า๎ ง สําหรบั คนท่ีไมไํ ด๎รบั การศกึ ษาอนั ควร ในขณะน้ี มอี ยอูํ ยาํ งเดียวท่ีขา๎ พเจ๎าพรน่ั พรงึ คือแมหํ ญิงสองคนนน้ั คงจะตอ๎ งเลํนงานเรายังไงสัก อยําง\" ดว๎ ยการตรึกตรองอันมเี หตผุ ลน้ีเอง ฆานฑิตผละจากกลางทุํงเข๎าไปซมุํ อยํู ในพมํุ ไม๎ กนิ อาหารเยน็ กับฆฆมั โพ ดําแชํงพระมหาวินยั ธรปอรต๑ ุเกศ ๑ เจ๎าเมอื งบอุ ิโนส แอรส๑ ๑ ทา๎ วธนั ดรา ๑ แลว๎ ท้งั สองกล็ ๎มกายหลับไปบนหยํอมหญา๎ ครั้นตน่ื ข้นึ รูส๎ กึ วําตัวขยบั เขย้อื นไมํได๎ เมอ่ื ตอนกลางคนื พวกคนปุาโอรยง 3 ซ่ึงเปน็ ประชาชนคนเมืองนั้น และเป็นพรรคพวกหญงิ ทง้ั สองพากันมา เอาปอเปลอื ก ไมม๎ ัดตวั ไว๎ ชาวโอรยงเปลอื ยหา๎ สบิ คนลอ๎ มวงอยํู ทีถ่ ือธนแู ละลกู พร๎อมกม็ ี ท่ถี อื กระบองก็มี ที่ถอื ขวานก็มี พวกหน่ึงเตรยี มต้งั หม๎อทะนนใหญใํ สํไฟตม๎ นาํ้ จนเดอื ด อีก พวกหน่งึ เตรียมตะแกรงสาํ หรบั ยําง ทุกคนพากนั รอ๎ งวํา ทะนน - หมอ๎ ดินขนาดใหญํ มรี อยขดี \"พระเจสตุ , พระเจสตุ , ขอแก๎แค๎น มนั ให๎ได๎ เราจะสนกุ กันเต็มทที่ ่ีได๎กินพระเจสุต โดยรอบ สําหรับใสนํ ํา้ ตาลโตนดเปน็ ตน๎ มาเถอะพวกเรา มากนิ พระกันเถดิ \" เรยี กหมอ๎ ทะนน หรอื คะนน ฆฆัมโพพดู อยาํ งเสียใจวํา \"วาํ แล๎ว หรือมิใชํ วําแมหํ ญงิ สองคนน้ันคงจะตอ๎ งเลนํ งาน เรายงั ไงสักอยําง\" ฆานฑติ เหน็ หม๎อทะนนกบั ตะแกรงก็รอ๎ งวํา \"เราน้ถี า๎ ไมํถกู ตม๎ กต็ อ๎ งถูกยาํ งแนํทีเดียว โธํเอย๐ อาจารยป๑ างโกลศจะวาํ อยํางไร ถา๎ ไดม๎ าเห็นธรรมชาตบิ ริสุทธิ์เป็นประการฉะน้ี บางทอี ะไรกค็ งจะถูกท้ังนั้น แตํ ขา๎ ขอประกาศวาํ การที่ตอ๎ งสูญเสียนางคณุ ิกองแลว๎ มาถกู พวกโอรยงยาํ งกินนเี้ หลอื รบั ยิ่ง แลว๎ \"
ฆฆมั โพสติดีเสมอ จงึ กลําวกบั นายผ๎ูตอ๎ งการปลอบประโลมวาํ \"อยาํ เพ่ิง ทอ๎ แท๎ ข๎าพเจ๎าเขา๎ ใจภาษาคนพวกน้บี า๎ งเล็กนอ๎ ย จะพูดกบั เขาเอง\" ฆานฑติ \"อยําลืมบอกใหร๎ ู๎ดว๎ ยนะ วําการทจ่ี ะต๎มยํางคนกินน้ัน ไร๎ มนุษยธรรมอยํางร๎ายแรง และผดิ คริสตธรรมอยาํ งยงิ่ ดว๎ ย\" ฆฆมั โพ \"ทํานสภุ าพชนทงั้ หลาย ทาํ นเข๎าใจวําวนั นี้ทาํ นจะแกงบวดพระกิน เปน็ ใหญํ ขา๎ ขออนโุ มทนาสาธุ ไมมํ อี ะไรอกี แลว๎ ท่จี ะผดิ ทํานองคลองธรรมเทํากบั ท่ี ทํานทํากับศตั รขู องทาํ นเชนํ นี้ จริงอยกํู ฎธรรมดาสอนใหเ๎ ราฆําเพือ่ นบา๎ นซง่ึ เป็นทน่ี บั รับปฏิบตั ิกันทั่วไปใน โลกน้ี การทเี่ ราไมํใครจํ ะกินเพื่อนบ๎านก็เพราะเรายังมีของที่ดีกวํากิน พวกทาํ นก็ไมํสจู๎ ะ มีอะไรดี ๆ กนิ อยํางเราดว๎ ยซํ้า จงึ เปน็ การสมควรแท๎แล๎วทที ํานจะกินศตั รูเสีย ดกี วาํ จะ ทงิ้ ใหแ๎ ร๎งกากนิ ผลแหํงชัยชนะของทําน แตทํ ํานสภุ าพชนท้ังหลาย ทํานยอํ มไมสํ รรทจี่ ะกนิ มิตรของทาํ นแนทํ เี ดียว ทํานนกึ วําทํานกาํ ลงั จะยาํ งพระเจสตุ กินแตํบุคคลผูน๎ เ้ี ปน็ ผ๎คู มุ๎ ครองทาํ น ทาํ นกาํ ลงั จะ ยํางศตั รูของศตั รูของทํานตํางหาก สาํ หรับตัวขา๎ พเจา๎ กเ็ กดิ ในเมอื งทํานน้ีเอง สภุ าพบรุ ุษผูน๎ ี้เป็นนายของ ขา๎ พเจา๎ และหาํ งไกลจากความเป็นพระเจสตุ คอื ไดฆ๎ าํ พระเจสตุ แลว๎ เอาเคร่ืองพระองค๑ น้นั มาครอง จงึ ทําใหท๎ ํานเขา๎ ใจผดิ ไป ถา๎ ไมํเช่อื คําขา๎ พเจ๎าก็ขอไดเ๎ ปล้อี งเครอื่ งออก เอาไปใหด๎ ํานแรกของราชอาณาจกั รเจสุตดู ทํานก็จะรูเ๎ ร่อื งวํานายข๎าพเจ๎าฆาํ นายทหาร พระเจสตุ ตายจรงิ หรือไมํ ไมเํ สยี เวลาสกั เทาํ ใดดอก ถา๎ ปรากฏวาํ ขา๎ พเจ๎าพดู เทจ็ ตอํ ทาํ น ทาํ นจะกินเราเสยี เม่อื ใดก็ได๎ ขา๎ พเจา๎ พูดความสัตย๑ทํานก็เปน็ ผูร๎ หู๎ ลกั ธรรมทว่ั ๆ ไปดี ร๎จู กั มนษุ ยธรรมดี รจู๎ กั ยุตธิ รรมดี คง ยอํ มจะอภัยใหแ๎ กํเราทัง้ สอง\" ชาวโอรยงเหน็ วําสนุ ทรพจน๑น้ีมีเหตผุ ล จึงแตงํ ต้ังใหผ๎ ม๎ู ีอาวุโสสองคนไป สบื สวนสอบถามให๎ได๎ความจริงตามเรอ่ื งทีไ่ ด๎ฟ๓งนน้ั ผ๎ูสอบสวนทง้ั สองกจ็ ดั การอยํางใครคํ รวญไมํช๎าก็กลับมาพรอ๎ มทง้ั ขาํ วดี ชาวโอรยงก็แกม๎ ัดเชลยทัง้ สองออกแล๎วแสดงความออํ นนอ๎ มด๎วยประการตําง ๆ จัดหา หญิงให๎ จัดเคร่อื งดมื่ ให๎และพาไปยงั เขตต๑ท่อี ยูพํ ลางอุทานดว๎ ยความปรดี าปราโมทย๑ \"ทํานไมใํ ชํพระเจสตุ ทํานไมใํ ชํพระเจสตุ \" ฆานฑติ อดประหลาดใจในการท่ีตนพน๎ โทษมิได๎เลยกลาํ ววํา \"ชาวเมอื งนกี้ ระไรหนอ คนกระไรหนอ มารยาทกระไรหนอเป็นบุญแท๎ทเี่ รา ได๎แทงพงุ อนชุ านางคุณิกอง มฉิ ะนัน้ ก็คงถกู ฆํากนิ โดยไมํมที างแก๎เลย เป็นอันกลําวไดว๎ าํ ธรรมชาติบริสทุ ธ์ิน้ีเปน็ ของดี เพราะคนจําพวกน้แี ทนที่ จะเอาเราเปน็ ภกั ษาหารกินเลย้ี งกลบั แสดงความนอบน๎อมตอํ เรา ทั้งนีด้ ว๎ ยเหตผุ ลอนั เดียวคอื ร๎วู าํ เราไมํใชํพระเจสุต\" 1 - Trevoux 2 - น้วี าํ อยํางไทย ๆ เรา อยาํ งฝรง่ั ก็จะวาํ Centaur, Fauns, Satyrs. 3 - Oreillons
๑๗ ฆานฑติ กับฆฆมั โพไปถึงอัลโฑรโฑ 1 ไดพ้ บอะไร ณ ทน่ี นั้ เมอ่ื ไปถึงดํานเมืองโอรยง ฆฆัมโพวํา \"นายเหน็ ไหมวาํ โลกซกี น้ี กไ็ มํ วเิ ศษไปกวําซีกโลกอ่ืน เชือ่ ขา๎ พเจ๎าเถิดหาหนทางท่ีสน้ั ทสี่ ุดคอื กลับไปเมอื งยโุ รปเรา เถอะ\" ฆานฑติ \"กลบั อยาํ งไร จะไปอยทูํ ี่ไหน ไปเยอรมนั บา๎ นเดิมของขา๎ หรอื จะ ไดถ๎ กู พวกบุลการก๑ ับพวกอบารีฆําหมดปะไรไปปอรต๑ ุเกศหรอื จะได๎ถกู เผาทั้งเป็นปะไร หากขืนอยํูทน่ี ก่ี อ็ าจจะถกู ยาํ งกินเมอื่ ใดก็ได๎ แตขํ ๎าจะตกลงใจละซกี โลกอันนางคณุ กิ อง ผเ๎ู ป็นทร่ี ักของขา๎ อาศัยอยไํู ปได๎อยํางไร\" ฆฆมั โพ \"เราจะไปทางเมืองฆาเญณ คงจะไดพ๎ บคนฝร่งั เศสทีน่ ่นั ชาว ฝร่งั เศสชอบทอํ งเทยี่ วไปทัว่ พ้ืนพภิ พ บางทีเขาคงจะชวํ ยเหลอื เรา บางทีพระเจ๎าจะทรง โปรดปรานเี ราบา๎ งกระมัง\" การท่ีจะไปเมอื ง ฆาเญณ 2 ไมใํ ชไํ ปได๎งาํ ย ๆ ทศิ ทางจะไปก็รแู๎ ตเํ พยี ง เลา ๆ มีแมํนํ้า ภูเขา โจร คนปาุ สะกดั ก้นั อยตูํ ลอดทาง มา๎ ตายดว๎ ยความเหน่ือยลา๎ ท้งั สองตัว เสบียงอาหารกห็ มดตอ๎ งกินลูกไม๎ยงั ชวี ติ ตลอดเดือน ในทสี่ ดุ ไปโผลํใกล๎ ๆ ลาํ นาํ้ เล็ก ๆ เรียงรายดว๎ ยต๎นมะพรา๎ ว ได๎อาศัยมะพรา๎ วเป็นเครื่องยังชพี และยงั ความหวงั ตํอไปได๎อีก ฆฆมั โพผู๎เป็นทีป่ รกึ ษาดีทนั เทยี มกับหญงิ ชรา วาํ กบั ฆานฑติ วํา \"เราจะทนตอํ ไปอีกไมํไหว เดินเท๎ามากพ็ อแล๎ว ข๎าพเจา๎ เหน็ เรอื ไมํมคี น จอดอยูํรมิ ฝ่๓งลาํ หน่ึง เราขนมะพรา๎ วบรรทกุ ไปให๎เตม็ ลงเรือลอยไปตายกระแสนา้ํ นํา้ ยอํ มพาไปสํูทม่ี ีคนอยํสู กั แหงํ หนงึ่ เป็นธรรมดา ถึงแมเ๎ ราจะไมํพบพานสิง่ ท่ีเจรญิ ใจ อยํางน๎อยก็คงจะพานพบของใหมํบา๎ ง\" ฆานฑติ \"เรามอบตัวใหแ๎ กพํ ระเจ๎าด๎วยความเตม็ ใจเถดิ \" ท้ังสองพายเรอื ไปไดส๎ องสามร๎อยเสน๎ ในหวํางสองฝ๓่ง ซงึ่ บางแหํงมี ดอกไม๎สลอน บางแหํงแห๎งแลง๎ บางแหํงราบเรยี บ บางแหงํ เวา๎ แหวํง ลาํ นํ้ากวา๎ งออก ทกุ ที สุดท๎ายลอดไปใต๎ถา้ํ หนิ สงู จรดฟาู ดนู ํากลัว ผเู๎ ดินทางท้งั สองยอบกายถวายตวั ตอํ กระแสนํา้ ด๎วยความกล๎าหาญ แลว๎ ลํานํา้ ก็คอดก่ิวลงทันที กระแสนํ้ากพ็ าเรอื ลอดถํ้าอนั สะพงึ กลวั เรือหมนุ ควา๎ ง เสียงดังล่ันสนั่นกอ๎ ง แลว๎ เรอื พงุํ ไปโดยรวดเรว็ นาํ สยดสยอง อยํูในลักษณะเชํนนยี้ ่ีสิบส่ีชว่ั โมง เรอื จึงโผลํ ออกเห็นแสงตะวัน แตํเรือน้นั กระแทกหินแตกเป็นช้ิน ๆ ตอ๎ งคอํ ย ๆ คลานไตเํ ขาจากหนิ กอ๎ นหนง่ึ ไปกอ๎ นหน่งึ ถึงรอ๎ ยยสี่ ิบเส๎น จึงประจักษเ๑ มือง ๆ หน่งึ ในทํุงราบกว๎างอยํูใน ระหวาํ งภูเขาลอ๎ มรอบ ไมมํ ที างท่จี ะผํานเข๎าออกไดเ๎ ลย เมอื งนีส้ ร๎างขนึ้ เพื่อความสนุกสาํ ราญพอ ๆ กบั ในด๎านจําเป็นทกุ ๆ ดา๎ นมี ท้ังสงิ่ ทเี่ ปน็ ประโยชน๑ และงดงามไปพรอ๎ ม ๆ กนั ทั้งน้นั ถนนสะพรง่ั ไปด๎วย (หรือควรจะ วําประดับไปด๎วย) ยานพาหนะรูปสวยงาม ประดับเครอ่ื งเรอื งรองเป็นประกายแวบวบั เทียมแกะใหญํขนแดง ฝเี ทา๎ เรว็ ย่งิ กวาํ มา๎ ฝเี ท๎าดีชั้นเย่ียมพนั ธ๑ุอันฑฬสุ ิยา พนั ธ๑ุ เตตวัน
3 หรอื พันธุ๑ เมฆีเนศ 4 เสียอีก มหี ญงิ และชายสวยสดงดงามนําตะลึงลานนัง่ อยํภู ายใน ฆานฑิต \"นแี่ หละคือบา๎ นเมืองซงึ่ วเิ ศษกวาํ เมืองเวสทฟาเฬียละ\" พากนั มุงํ ตรงไปยงั หมูํบา๎ นหมแูํ รก ซ่งึ แลเหน็ เด็กนงํุ หมํ เส้ือผา๎ ยกทองชาย ลูกไมเ๎ ลํนตอ๎ งเตกันอยทูํ ช่ี ายเมอื ง ผ๎เู ดินทางจากซีกโลกอนื่ ทัง้ สองคนนัน้ เฝาู ดูเด็กเลํน เปน็ สําราญ ลูกตอ๎ งเตที่เดก็ โยนนน้ั เป็นแผํนกลม ๆ สเี หลืองก็มี แดงก็มี เขียวก็มี เป็น ประกายแวบวบั เหมือนกนั หมด ผเู๎ ดนิ ทางหยบิ ขน้ึ ดูสองสามก๎อน ก๎อนน้ีทองคํา ก๎อนนั้น มรกต ก๎อนโน๎นทับทมิ กอ๎ นท่วี าํ เล็กทส่ี ุดนนั้ ขนาดเสมอเพช็ รกอ๎ นใหญทํ ่สี ุดซึง่ ประดับ พระแทนํ พระเจา๎ จักรพรรดโิ มคลุ 5 น้นั เทียว ฆฆมั โพวาํ \"พวกเด็กทีเ่ ลํนตอ๎ งเตเหลํานี้ ตอ๎ งเปน็ โอรสพระราชาโดยมติ ๎อง สงสัยเลย\" ห๎องเรียน ขณะน้ันเองครูโรงเรยี นประจําตาํ บลน้ันออกมาร๎องเรียกให๎เด็กเขา๎ ฆานฑิตวาํ \"นั่นคงเปน็ พระอาจารยป๑ ระจําราชตระกูล\" เดก็ เถลไถลก็ละตอ๎ งเตไปเขา๎ โรงเรียนทันที ท้งิ ลกู ตองเตกับเคร่ืองเลนํ อน่ื เร่ยี ราดอยํูกบั ดนิ ฆานฑติ เกบ็ ลกู ตอ๎ งเตวงิ่ เอาไปสงํ ใหค๎ รุดว๎ ยกริ ยิ านอบน๎อมอยํางท่ีสดุ พยายามอธิบายใชใ๎ บว๎ าํ พระราชโอรสลือทองและเพ็ชรทงิ้ ไว๎ ครโู รงเรยี นย้ิมแลว๎ โยน ทองและเพ็ชรทิ้ง มองดูฆานฑิตด๎วยความหลากใจเป็นอนั มาก แลว๎ ก็เขา๎ ไปสอน นกั เรยี น ผู๎เดินทางท้งั สองยงั บรรจงเกบ็ ทอง ทบั ทิม มรกตไวเ๎ ป็นอยาํ งดี ฆานฑิต \"นเ่ี ราอยูเํ มอื งไหนหนอ โอรสพระราชาเมอื งน้ตี ๎องได๎รับการอบรมอยาํ งดที ีเดยี ว จงึ ไมํ ไยดีตอํ ทองคํา เพช็ รนลิ จินดา\" ฆฆมั โพก็ประหลาดใจพอ ๆ กบั ฆานฑติ สุดท๎ายกพ็ ากนั ไปถึงเรอื นหลงั แรกในตําบลนนั้ สรา๎ งอยํางกบั วังในยุโรป มคี นหมใํู หญํกาํ ลงั จะเข๎าไปในเรอื น คนทีอ่ ยใูํ นเรอื นนั้นยงั มากกวําคนข๎าง นอกเสยี อกี ได๎ยินเสยี งดนตรีไพเราะย่งิ นกั กลน่ิ อาหารทกี่ าํ ลงั ปรงุ กห็ อมฉยุ ฆฆัมโพไป ที่ประตไู ดย๎ นิ เสยี งคนพดู ภาษาพีรุ 6 ซงึ่ เป็นภาษาเดมิ ของตัว เปน็ ทท่ี ราบแลว๎ วํา ฆฆัม โพเกิดทีห่ มบูํ า๎ นหน่งึ ในเมืองทุฆุมาน 7 ซึ่งพูดแตํภาษาพีรภู าษาเดียว ฆฆมั โพบอกกบั ฆานฑติ วํา \"ข๎าพเจา๎ รบั เปน็ ลํามทํานไดท๎ ่นี ี่ เข๎าไปข๎างใน กนั เถิด ทน่ี ่เี ปน็ สถานที่สาธารณะ\" คนรับใช๎สองคนกับหญิงสาวสองคนแตงํ ตัวด๎วยผ๎าทองรัดผม ด๎วยริบบ้นิ ออกมาเชญิ ให๎ไปน่งั โต๏ะเจ๎าของสถานท่ีทนั ที นําสปุ มาต้งั สจ่ี าน มีนกแกว๎ ออํ นประดบั จานละสองตัว นกเหย่ยี วคอนดอร๑ต๎มยาํ ตวั หน่งึ หนกั ถึงสองรอ๎ ยปอนด๑ ลิง ยํางสองตวั รสวเิ ศษ จานหนึง่ ใสํนกฮมั มงิ สามร๎อยตวั อีกจานหนง่ึ นกไฟลหกร๎อยตวั เนื้อ สะตโู อชา ขนมป๓งรสอรํอย สงิ่ เหลํานี้ใสํจานแกว๎ หนิ ชนิดหนง่ึ คนรบั ใชท๎ งั้ ชายและหญิง น้นั เทเหลา๎ นานาชนิดออกจากลําอ๎อย
คนสํวนมากในหมูํนนั้ เป็นพวกพอํ ค๎าเรํ และคนขับล๎อเรยี บรอ๎ ยท่สี ุด ทุกคน ไถถํ ามฆฆมั โพสองสามคําดว๎ ยความระมดั ระวงั ปากอยํางทีส่ ดุ และตอบคาํ ถามดว๎ ย ความขอบบุญขอบคุณอยาํ งทีส่ ุด เมอื่ กินอิ่มแลว๎ ฆฆัมโพมีความคดิ ตรงกันกับฆานฑติ ชําระคําอาหารดว๎ ย ทองคาํ สองกอ๎ นใหญํที่เกบ็ ได๎นน้ั เจา๎ ของสถานทที่ ้งั ผัวและเมียหวั เราะลั่น ถงึ กับต๎อง เอามือบบี ซ่โี ครงให๎หายงอ พอย้ังหวั เราะได๎แลว๎ จงึ พูดวํา \"ทํานทั้งสอง เปน็ ที่ชัดแจง๎ แลว๎ วําทาํ นเปน็ อาคนั ตกุ ะมา ท่ีนี่ไมคํ ํอยจะมี แขกมาบอํ ยนกั ขออภยั เถดิ ท่ีหวั เราะ เพราะทาํ นเกบ็ กรวดทรายตามถนนมาชําระ คาํ อาหารแกํข๎าพเจ๎า คงแนํแลว๎ ทีท่ าํ นไมมํ ีเงินเมอื งนีใ้ ช๎ แตอํ าหารในนี้กนิ ไมํต๎องชาํ ระ เงนิ กไ็ ด๎ โรงเลีย้ งทกุ แหํงซึ่งตง้ั ขึน้ เพ่อื ความสะดวกในการพาณชิ ย๑นัน้ รัฐบาลออก คําอาหารให๎ ทีท่ าํ นกินตะกี้นเ้ี ป็นอาหารชน้ั เลวยงิ่ นักเพราะตาํ บลนี้ยากจน ถา๎ ตาํ บลอืน่ เขาคงจะต๎อนรับทาํ นให๎คูํควรฐานะ\" ฆฆมั โพกเ็ ลําความอัศจรรย๑อันล๎นพ๎นท่ีสนทนากันใหฆ๎ านฑติ ฟ๓ง ยงั ใหเ๎ กดิ ความอัศจรรยเ๑ ป็นท่ยี ่ิง ตํางก็พดู กนั วาํ \"นเี่ ปน็ บ๎านเมอื งพรรณไหนกันหนอ โลกไมํเคยร๎ูจักบ๎านเมืองพรรณนี้ ธรรมชาตกิ ็ชํางผดิ แผกแปลกกับเมืองเรา บางทีจะเปน็ เมืองซง่ึ อะไร ๆ ก็ดีไปหมด เพราะถึงอยาํ งไรกต็ อ๎ งมีบา๎ นเมอื งพรรณนส้ี ักแหํงหนงึ่ ในโลกนแ้ี นนํ อน อาจารยป๑ าง โกลศจะวําอยํางไรก็ตามเถดิ ข๎าเหน็ อยํูนักแลว๎ วําอะไร ๆ ในเมอื งเวสทฟาเฬยี น้ันช่ัวชา๎ ย่งิ นกั \" 1 - EI Dorado EI Dorado แปลตรงตัววาํ ดนิ แดนแหํงทองคาํ เป็นชอื่ ที่ใชเ๎ รยี กแถบทีอ่ ยูขํ องชนเผําอินคาส๑ (Incas) ใน ยุคท่ีสเปญเข๎ายดึ ครองดนิ แดนอเมรกิ าใต๎ได๎เข๎าไปขดุ คยุ๎ ทาํ ลายดินแดน (ท่ีเคยวํากันวาํ เปน็ แหลงํ อารย ธรรมเกําแกขํ องโลกแหลงํ หน่ึงนี้) เพ่ือค๎นหาทอง - ผจู๎ ดั พิมพ๑ 2 - Cayenne 3 - Tetuan 4 - Mequiuez 5 - Mogul 6 - Peru 7 - Tucuman ๑๘ ฆานฑติ กับฆฆัมโพประสพอะไรในเมืองอลั โฑรโฑ ฆฆมั โพแสดงความอยากรูอ๎ ยากเหน็ ถามเจา๎ สาํ นัก เจ๎าสํานกั ตอบวาํ \"ข๎าพเจ๎าเป็นคนโงเํ ขลาเบาปญ๓ ญา แตํมใิ ชํวําจะเปน็ คน ชวั่ เพราะความเขลา ในละแวกบ๎านนีม้ ผี ู๎เฒาํ อยคํู นหนึง่ เคยอยใูํ นวังมากํอนเปน็ ปราชญ๑
ฉลาดลํ้า สามารถติดตอํ โตต๎ อบไดด๎ ยี ่ิงกวําใคร ๆ ในราชอาณาจกั รนี้\" เจา๎ สํานักกพ็ าฆฆมั โพไปหาผู๎เฒาํ บัดน้ฆี านฑิตแสดงเปน็ พระรอง ตามคน ใชต๎ ๎อย ๆ ไปถึงบา๎ นหลงั หนง่ึ เรียบ ๆ ประตบู า๎ นเพียงแตํเปน็ เงิน เพดานก็เพียงแตํ ทองคํา แตํวําประดษิ ฐ๑วิจติ รบรรจงราวกับจะแขํงเอาชนะมหาเศรษฐี ห๎องรับแขกนัน้ ฝ๓ง แตํเพียงทบั ทมิ กบั มรกต แตคํ วามเป็นระเบยี บเรยี บรอ๎ ยในการจัดหอ๎ งนัน้ แหละพอจะแก๎ ตวั ความอนาถาตกไปได๎มาก ผู๎เฒําตอ๎ นรบั อาคนั ตุกะให๎น่งั บนเกา๎ นวมยัดดว๎ ยขนนกฮมั มิง แลว๎ ส่ังให๎คน ใชย๎ กเหล๎าตาํ ง ๆ ใสคํ นโทเพช็ รออกมา ตอํ จากน้นั ก็แกค๎ วามอยากรอู๎ ยากเหน็ ของแขก ทั้งสองดังตอํ ไปนี้ \"ขา๎ พเจ๎าอายรุ ๎อยเจ็ดสบิ สองเข๎าปีนี้ ไดท๎ ราบเรอื่ งสงครามปฏวิ ตั ิเมืองพีรุ จากบดิ าข๎าพเจ๎า ผ๎ลู วํ งลบั ไปแล๎ว ทาํ นบิดาเป็นนายทหารอศั วรักษ๑ เห็นมากับตนเอง ราชอาณาจักรในบัดนเี้ คยเปน็ เมอื งโบราณ ของจักรพรรดิ อินฆาส 1 แตํพระองค๑ละทง้ิ ไปดว๎ ยความโฉดเขลาเพอื่ จะเอาชนะเมอื งอน่ื แถบอ่ืนของโลก เลยในทีส่ ดุ ถกู พวกสเปญทําลายลา๎ งสูญหมด \"แตํบรรดาเจา๎ ชายมคี วามเฉลียวฉลาดวําพระราชบิดามากคงอยรํู ักษาเมอื ง น้ไี ว๎ ออกบญั ญัติดว๎ ยความเห็นชอบของประชาชนทง้ั เมอื งวาํ ราษฎรคนใดจะไมไํ ดร๎ ับ พระบรมราชานุญาตใหอ๎ อกจากราชอาณาจกั นอ๎ ยนี้เลย ข๎อนเี้ องทร่ี กั ษาความสขุ และ บรสิ ทุ ธิ์ไมํเดียงสาของประชาชาติเราไว๎ พวกสเปญเข๎าใจเร่อื งเมอื งนี้ไมอํ อก จึงได๎ต้ัง ชื่อวาํ อลั โฑรโฑ เมอ่ื สกั รอ๎ ยปีมานี้ มชี าวอังกฤษคนหนึ่ง ช่อื เสอร๑ วอลเตอร๑ ราเลห๑ ได๎ เดินทางมาเกอื บจะถงึ เมอื งอยํูแลว๎ หากแตํเมืองอยูใํ นหวาํ งภเู ขาชนั ชะโงกเงื้อม ล๎อมรอบจงึ เข๎ามามไิ ด๎ เราจงึ ไดร๎ ับความค๎มุ กนั จากความโลภของคนยโุ รปมาจนบดั นี้ ชาวยุโรปมีความปรารถนาอยาํ งเลง็ ไมเํ ห็นเลย วาํ จะเอากอ๎ นกรวดกอ๎ นทรายในพืน้ แผํนดนิ เราน้ีไปทาํ ไม เพยี งแตํจะเอากรวดทรายเหลาํ น้ี พวกยโุ รปอาจจะฆาํ พวกเราจน คนสดุ ท๎ายทีเดียว\" การสนทนายดื ยาว แลว๎ หันหนา๎ เขา๎ หาเร่ืองสําคญั คอื วิธกี ารปกครอง ขนบธรรมเนียม สตรี การบนั เทิง และศิลปะสุดท๎ายฆานฑติ ผ๎ูใฝุใจในปรัชญาขอให๎ฆฆัม โพถามวําเมืองนถ้ี ือศาสนาอะไรหรอื ไมํ ผเ๎ู ฒาํ หน๎าแดงขึ้นอกี หนํอยหน่งึ ตอบวํา \"น่ีอยาํ งไร ทาํ นกล๎าสงสัยหาวาํ พวกเราอกตัญ๒ูเทียวหรอื ?\" ฆฆมั โพถามอยาํ งนอบน๎อมวาํ กใ็ นอัลโฑรโฑนถี้ อื ศาสนาอันใดเลํา\" ผ๎ูเฒําหน๎าแดงอีก \"ศาสนามสี องได๎รึ ขา๎ พเจา๎ เชื่อวาํ เราก็ถอื ศาสนาซึง่ คน ท้ังโลกถอื กนั นนั่ แหละ เราบชู าพระเจ๎าทุกเชา๎ ค่าํ \" ฆฆัมโฑยงั เปน็ ลํามใหฆ๎ านฑิตผม๎ู วิ ายสงสยั \"ทาํ นถือพระเจา๎ องคเ๑ ดยี ว หรอื ?\" ผเ๎ู ฒํา \"แนลํ ะ ไมํมีสอง ไมํสส่ี าม ไมมํ ีสี่ ข๎าพเจ๎าตอ๎ งขอสารภาพวําทาํ น ที่มาจากซกี โลกทีท่ าํ นอยูํนี้ชํางถามอะไรแปลกแท๎ ๆ \" ฆานฑิตยงั ไมเํ บ่อื ทีจ่ ะซักผเู๎ ฒําคนดีตํอไปวาํ ในเมืองอลั โฑรโฑนัน้ เขาสวด อ๎อนวอนกนั อยาํ งไร ปราชญผ๑ ู๎เฒําบอกวาํ \"ท่นี เ่ี ขาไมสํ วดอ๎อนวอนกันดอกไมํมอี ะไรท่ี
จะอ๎อนวอนขอ พระองค๑ทรงประทานส่ิงที่เราต๎องการหมดทุกอยํางแล๎ว มแี ตเํ ราจะสวด ขอบคุณไมํรสู๎ ิ้นสุด\" ฆานฑติ ใครเํ ห็นพระจึงถามวาํ ทาํ นอยทํู ่ไี หน ผเู๎ ฒาํ \"เกลอเอ๐ย พวกเราทุกคนน่แี หละํ เปน็ พระ พระราชาและหัวหนา๎ ตระกลู ทกุ คน รอ๎ งเพลง ขอบพระคณุ พระเจ๎าทกุ เชา๎ มีนักดนตรีห๎าหรอื หกพนั คน ประสานเสียงดว๎ ย\" \"อะไรกนั สงฆก๑ ็ไมํมจี ะเทศน๑ ไมํมีจะทุํมเถียง ไมมํ จี ะปกครอง ไมํมีจะกอํ การร๎าย ไมํมีจะเผาคนทีม่ คี วามเหน็ ขัดแยง๎ ดอกหรอื น่ี\" \"ถา๎ ทําอยํางน้นั พวกเราก็ตอ๎ งบ๎าแนํ ทนี่ ่ที ุกคนมีความเหน็ เป็นอันหน่ึงอนั เดียวกนั หมด และคําวาํ สงฆ๑นนั้ ข๎าพเจ๎าไมเํ ขา๎ ใจวําหมายถึงอะไร\" ขณะที่สนทนากนั อยูํนี้ ฆานฑติ งวยงงยงิ่ นกั พูดกบั ตวั เองวาํ \"เมืองนี้ แตกตาํ งกับเมืองเวสทฟาเฬยี และปราสาททา๎ วธันดราแท๎ ๆ ถา๎ หากตาอาจารย๑ปาง โกลศได๎มาเห็นเมืองอัลโฑรโฑก็คงไมํสรรเสรญิ วาํ ปราสาทธนั ดราแทนทรงคเ๑ ป็น ปราสาทท่ีรโหฐานกานดาทสี่ ดุ ในพ้นื พิภพอกี ตํอไป จึงเปน็ ทเี่ หน็ ชัดวําคนเราต๎องเดนิ ทางไกล ๆ จงึ จะร๎กู วา๎ ง ๆ \" เม่ือไดส๎ นทนากนั อยํางยืดยาวจบลงแล๎ว ผ๎ูเฒาํ สง่ั ให๎ผกู รถเทียมแกะหก ตวั จัดคนในครวั เรือนสบิ สองคนใหน๎ าํ อาคันตุกะไปยังพระราชวงั ผเู๎ ฒํา \"อภยั เถิดทค่ี วามชราไมํอํานวยเกียรติใหข๎ ๎าพเจ๎าตามทาํ นไปยัง พระราชวังด๎วยได๎ พระราชาจะทรงปฏิสนั ถารรับรองทาํ นอยํางทจ่ี ะไมํทําให๎ทํานตอ๎ งขนํุ เคืองเลย แตถํ า๎ มอี ะไรไมํสบอารมณ๑ทาํ นบ๎างแล๎ว ก็ขอได๎โปรดยกโทษใหใ๎ นฐานที่เป็น ธรรมเนียมประเพณีของเมืองนีด้ ว๎ ย\" ฆานฑติ กับฆฆมั โพขึ้นรถ แกะทง้ั หกกแ็ ผนํ โผนไป ไมถํ ึงส่ีชัว่ โมงกถ็ ึง พระราชวังซึง่ ตัง้ อยํูชายเมอื งหลวง มุขสงู ถงึ สามสิบสามวาสองศอก กวา๎ งสบิ หา๎ วาหนงึ่ ศอก สวํ นวตั ถุท่ีใชก๎ อํ นนั้ ไมํมีคาํ ใดทจ่ี ะบอกอธบิ ายใหส๎ าสมได๎ แตํเห็นชดั วาํ วัตถนุ ้นั ตอ๎ งมคี ํายง่ิ ใหญเํ หนอื กรวดทรายท่เี ร่ยี ราด ซ่งึ เรียกกันวําเพ็ชรและทองโนน๎ ตอนที่ลงจากรถ ราชองครกั ษซ๑ งึ่ เปน็ หญงิ สวยย่ีสิบคนก็ออกมาตอ๎ นรบั พา เขา๎ ไปยงั หอ๎ งสรงให๎แตงํ กายดว๎ ยเสือ้ ขนอํอนนกฮัมมิง ครัน้ แตํงกายเสร็จมหากฎุ ราช เสนาทง้ั หญงิ และชายกน็ ําไปยงั ทอ๎ งพระโรง เดินไปในหวํางแถวนกั สงั คตี สองฟาก ฟากละพันคน ขณะที่เดินไปยงั ทเี่ ขา๎ เฝูาน้ัน ฆฆัมโพถามมหาเสนาผ๎ูหนง่ึ วาํ วิธีถวายบังคม พระเจ๎าแผํนดินนน้ั เขาทาํ ทาํ ใด จะคกุ เขาํ หรอื นอนพงั พาบ จะพนมมือหรือไขวห๎ ลงั จะ เลียละอองธลุ ที ่พี ื้นหรอื ไมํ พดู ส้ัน ๆ วาํ จะทําพิธปี ระการใด มหาเสนาบอกวํา \"ประเพณี ท่นี ีค่ ือ ใหส๎ รวมกอดพระมหากษตั รยิ ๑แลว๎ จบู พระปรางทั้งสองคนละขา๎ ง\" ฆานฑิตกบั ฆฆมั โพกโ็ ดดเข๎ากอดพระศอพระมหากษัตริย๑ พระองคต๑ อ๎ นรับ ดว๎ ยพระมารยาทดลี น๎ ทจ่ี ะคน๎ หาได๎ แลว๎ ตรัสเชญิ ให๎รวํ มเสวยดว๎ ยพระจรยิ สภุ าพ ระหวํางทีร่ อรํวมเสวยนั้น เขาพาไปดเู มอื งได๎เหน็ มหาอาคารสาธารณะสงู เย่ยี มเทียมเมฆ ตลาดหลวงก็กํอด๎วยเสากลมพนั หนง่ึ นํ้าพุพุเปน็ นา้ํ กุหลาบก็มี นา้ํ สรุ า กล่นั จากอ๎อยกม็ ี ไหลไมํขาดสายลงสํูมหาจตุรสั ซ่งึ กอํ ลาดด๎วยพลอยชนิดหนึ่ง นํา้ พุ น้ันสงํ กล่ินหอมหวนดงั กานพลแู ละอบเชย ฆานฑิตขอใหพ๎ าไปดูศาลสถติ ยุธรรม รัฐสภา คนนาํ บอกวาํ สถานดังวําน้ัน
ไมํมไี มเํ คยรูเ๎ รือ่ งการฟอู งร๎อง ฆานฑิตถามวาํ มีตะรางไหม คนนาํ ตอบวาํ ไมมํ ี สถานท่ซี ึ่ง ฆานฑิตประหลาดใจเปน็ ทีย่ งิ่ และกอํ ให๎เกิดความชื่นชมเปน็ ทีส่ ุดนั้น ได๎แกวํ ัง วทิ ยาศาสตร๑ เหน็ เป็นอาคารยาวสิบห๎าเสน๎ มเี คร่ืองอุปกรณ๑การคาํ นวณและฟสี ิกซเ๑ ต็ม ไปหมด เมอื่ ไดเ๎ ตรดํ ูเมืองแตํบาํ ยจนเย็นแล๎ว ไดเ๎ ห็นเพียงสํวนเดยี วในพันสวํ น แลว๎ เขาก็พากลับวังหลวง ฆานฑิตนัง่ ที่โตะ๏ เสวยรวมทง้ั ฆฆัมโพผเ๎ู ป็นบําว กับสภุ าพสตรีอกี หลายคน ไมํเคยได๎พบการตอ๎ นรับดถี งึ ขนาดนเี้ ลย ไมํเคยได๎ฟ๓งพระคารมคมเค็มเทําที่ ออกจากพระโอษฐ๑พระมหากษัตริย๑ดงั นี้เลย ฆฆัมโพอธิบายสนุ ทรวาทขี องพระองคใ๑ ห๎ฆานฑติ ฟ๓ง แตถํ ึงจะแปลจะ อธิบายอยํางไรก็คงเปน็ สนุ ทรวาทอี ยูํนั่นเอง ในบรรดาสิง่ ท่ยี ังความอัศจรรย๑ให๎แกํฆาน ฑติ สุนทรวาทนี ้ีหานบั วํานอ๎ ยไมํ ท้ังสองอาคันตุกะพกั พิงอยูํในวัง ซง่ึ ใหก๎ ารตอ๎ นรับเปน็ อนั ดนี ้ี เดอื นหนงึ่ ฆานฑิตกลาํ วกบั ฆฆมั โพบอํ ย ๆ วํา \"ขา๎ ยอมรับอกี ทลี ะเพ่ือนเอ๐ย วาํ ปราสาททข่ี า๎ ถอื กําเนิดเกดิ มาจะมาเปรียบ กบั พระราชวงั กไ็ มํไดข๎ ไ้ี ซร๎ แตํจะวําทําไมมีนางคุณกิ องมไิ ด๎อยูํ ณ ทน่ี ี้ และเจา๎ เองกม็ ิ พักต๎องสงสัยเลยวาํ มีเมยี อยํูทางเมอื งยุโรป ถ๎าเราจะอาศัยอยูทํ ีน่ ีก่ ค็ งมฐี านะเพยี งคน ท้งั หลายทีน่ ี่ แตํถ๎าเรากลับไปบ๎านเมืองเรา บรรทุกกรวดทรายเมอื งอลั โฑรโฑใสหํ ลัง แกะไปสักสิบสองตวั เรากจ็ ะมัง่ ค่ังย่ิงกวาํ กษัตริย๑ท้ังหลายในยุโรปรวมกนั ไมตํ ๎องกลัว พระวนิ ยั ธรอกี ตอํ ไป แล๎วอาจจะเอานางคณุ กิ องคืนได๎โดยงาํ ย\" ถอ๎ ยคําน้เี ป็นทีส่ บอารมณฆฆัมโพ ธรรมดามนษุ ย๑เราชอบทจี่ ะเทยี่ วทํองไป ชอบท่จี ะกลบั ไปทาํ ใหญทํ าํ โตในเมืองของตน ชอบท่ีจะคยุ อวดอ๎างวําไดไ๎ ปเห็นอะไร มา แตํในที่สดุ บุคคลผ๎มู ีสขุ ทัง้ สองน้ีกไ็ ด๎ตกลงใจวาํ เห็นพอแลว๎ จึงขอถวายบงั คมลา จากเมอื งอลั โฑรโฑไป พระราชาดาํ รสั วํา \"ทํานนีค้ นโงํ เรารู๎อยํวู าํ ราชอาณาจกั รของเราเล็ก ๆ แตํ บคุ คลใดเมอ่ื ได๎ต้ังหลกั ฐานอยํู ณ ทใ่ี ดเป็นทีส่ บายแลว๎ กค็ วรจะถือทน่ี นั้ เป็นทีพ่ กั พิง เรา ไมํมสี ทิ ธ์จิ ะกกั ตัวแขกแปลกหน๎าให๎อยํูได๎ ถอื วําเป็นทุราจารอันกฏและธรรมเนยี มไมํ ยอมให๎ปฏิบตั ิ เมอื่ ทํานจะไปก็เชิญเถิด แตํการไปนนั้ จะลาํ บากยิ่งนัก ไมมํ ีทางที่จะ สําเรจ็ ได๎เลย ซง่ึ ทํานจะยอ๎ นกระแสนํา้ เชี่ยวขนึ้ ไป มที าง ๆ เดียวคอื ทางทท่ี ํานลอํ งลง มาประดุจปาฏิหารย๑นั้น ธารนา้ํ นนั้ ไหลลาดใตโ๎ พรงหนิ ใตด๎ นิ ทิวเขาซึ่งก้นั รอบ อาณาจักรเราก็สงู ถงึ พันห๎าร๎อยยสี่ บิ หา๎ วา ชันอยํางกับกาํ แพงภูเขาแตลํ ะลูกนน้ั กวา๎ งถึง สามโยชน๑ ไมมํ ที างใดทจ่ี ะไตลํ งได๎ นอกจากจะกลิ้งพงํุ ลงไปตาย แตํเอาเถอะเมื่อทาํ นปรารถนาแนแํ นวํ แล๎ววําจะลาจากเราไป เรากจ็ ะสัง่ ให๎ยนตรกรสร๎างเคร่ืองยนตร๑ซ่งึ จะสํงทาํ นข๎ามภเู ขาไปไดโ๎ ดยปราศจากภยนั ตราย แตํ เม่อื พาทํานข๎ามภูเขาไปได๎แลว๎ จะไมมํ ใี ครตดิ ตามทาํ นตอํ ไปอกี เพราะ สพั เยค 2 ของ เราได๎ปฏิญาณแล๎ววํา จะไมํออกจากราชอาณาจักรซง่ึ พวกเขากฉ็ ลาดพอทจ่ี ะไมํเสยี ปฏิญาณน้ี ทาํ นปรารถนาส่งิ ใดกจ็ งบอกเราเถิด\" ฆานฑติ \"ขา๎ พระพุทธเจ๎ามิไดป๎ รารถนาสิ่งใดนอกไปจากแกะสองสามตัว บรรทุกเสบยี งอาหารบ๎าง กรวดทรายดินหนิ เมืองน้บี า๎ งเทําน้นั แหละพะยํะคํะ\" พระราชาทรงพระสรวล แล๎วตรสั วํา \"เรามองไมเํ หน็ เลยวําพวกทํานชาว ยุโรปจะได๎รบั ความสขุ สาํ ราญจากโคลนเหลือง ๆ ของเรา แตเํ อาไปเถดิ จะเอาไป เทาํ ไรกต็ ามใจ คงจะเป็นประโยชน๑ดบี ๎างกระมงั \"
แลว๎ พระราชาก็มพี ระบรมราชโองการให๎ยนตรกรจัดสรา๎ งเครือ่ งยนตท๑ จี่ ะชัก คนแปลกประหลาดทั้งสองนีอ้ อกจากราชอาณาจกั ร นักคํานวณผ๎ูชาญฉลาดสามพนั คน ปฏิบัติงานแล๎วเสรจ็ ในสบิ หา๎ วนั สิ้นคาํ ใชจ๎ ํายไมเํ กินสองโกฏสิ เตอลงิ ก๑ ซ่ึงเปน็ เงิน เหรยี ญหนวํ ยต่ําสดุ ของเมืองนี้ เขาให๎ฆานฑติ กบั ฆฆัมโพข้นึ บน เครอ่ื ง มแี กะแดงใหญํด๎วยสองตวั ผกู อานและ บังเหยี น สําหรบั ขขี่ า๎ มภูเขาไปฟากโน๎น แกะ ตํางบรรทุกเสบยี งอาหารยสี่ ิบ ตวั แกะตําง บรรทุกของขวัญแปลกประหลาดเมอื งนีส้ ามสิบ ตัว แกะตาํ งบรรทกุ ทองคําเพ็ชรนลิ จนิ ดาอีกห๎า สบิ ตวั พระราชาทรงสรวมกอดนกั ทํองเทีย่ ว ดว๎ ยพระกรุณายง่ิ นกั อาศยั วธิ กี ารชาญฉลาด การเดนิ ทางออกจาเมืองอัลโฑรโฑของบคุ คลท้ัง สองพร๎อมด๎วยแกะทัง้ หลาย ซึ่งขนึ้ รอกยนตข๑ ๎ามภเู ขาไปได๎นน้ั เปน็ ทรรศนียภาพงาม แท๎ พอนาํ ไปถงึ ท่ปี ลอดภัยแลว๎ คณติ กรกพ็ ากันกลับเมือง สํวนฆานฑติ ไมํมคี วาม ปรารถนาใด ไมมํ ีความุํงหมายใดยง่ิ ไปกวําจะนาํ แกะเหลาํ นไ้ี ปกาํ นัลนางคณุ กิ อง พูดวาํ \"บัดน้ีเราสามารถจะหาเงินใหเ๎ จ๎าเมืองบอุ โิ นสแอรส๑ หากวาํ จะยอม ให๎ไถํตัวนางคุณิกอง เราเดินทางตรงไปยงั ฆาเญณเถิด แล๎วเราจะไปทางเรอื ดทู ีหรอื วาํ จะหาซ้อื ราชอาณาจกั รใดจะดี\" 1 - Incas 2 - subjets ขา๎ ราชบรพิ าร, พสกนิกร-ผ๎ูจัดพิมพ๑ ๑๙ เกิดเร่ืองอะไรท่เี มืองสรุ ินาม 1 ฆานฑิตร้จู กั กบั มารทินด้วยประการใด ผู้ ทอํ งเที่ยวของเรา ในวันแรกยังสนกุ สนานดี มีความยนิ ดีในการที่ได๎มาซึง่ ทรัพย๑มหาศาลอันมีคําเกนิ กวาํ ทรพั ย๑สมบัติของทวปี อาเซีย ยโุ รป และอฟั รกิ าประมวล กนั ฆานฑิตมคี วามปติ ถิ งึ กับสลกั ชอื่ นางคุณิกองตามตน๎ ไมต๎ ําง ๆ วันทส่ี องแกะสองตัวตกหว๎ ยหายไปท้ังขา๎ วของอันมีคํา อีกสองสามวัน ตอํ มาอดิ ออํ นตายไปอกี สองตัว อีกเจ็ดหรือแปดตัวอดอาหารอดน้าํ ตาย ตอนเดินทางใน ทะเลทราย แลว๎ ยังตกเขาตายไปเรอ่ื ย ๆ จนท่สี ุดเมอื่ เดินทางไปได๎รอ๎ ยวันยงั เหลือแกะ เพยี งสองตัวเทํานนั้
ฆานฑิตพดู กับฆฆมั โพวาํ \"เกลอเอ๐ย เห็นไหมเลําวําความม่งั มีของโลกนี้ ยํอมสญู หายทําลายไปได๎ ไมํมสี ิง่ ใดจะคงทนเหมอื นความดี กบั ความสุขท่จี ะไดพ๎ บนาง คณุ กิ องอกี ครงั้ หนงึ่ \" ฆฆมั โพ \"ขา๎ พเจ๎ารับรองที่ทาํ นวํานน้ั แตเํ รายงั มแี กะเหลอื อยูํอีกสองตวั และมที รัพย๑สมบตั มิ ากกวําพระเจ๎ากรงุ สเปญจะพงึ มี ขา๎ พเจา๎ แลเหน็ เมืองซึ่งเขา๎ ใจวํา เปน็ เมอื งสุรินามโนนํ แล๎ว เมอื งนี้เป็นของวิลันดา เราถึงสดุ ปลายแหํงทกุ ขท๑ ัง้ หลายบดั นี้ กาํ ลงั ยํางเข๎าสคูํ วามสขุ แลว๎ \" เมื่อเดินทางใกลเ๎ ขา๎ มา ได๎ พบแขกดําคนหนงึ่ นอนเหยยี ดยาวอยํู กลางดินมีผา๎ ปิดกายอยูํคร่งึ เดียว คอื กางเกงในผา๎ ลินนิ สีน้าํ เงนิ แขนซา๎ ยกบั มือขวาขาดดว๎ น ฆานฑิตพูดเป็นภาษา วิลันดาวาํ \"พระเจา๎ ทรงโปรด นน่ั เกลอ อยาํ งไรจงึ เปน็ เชํนน้ัน นําตกใจจรงิ \" แขกดําวํา \"ขา๎ พเจ๎ารอทํา นายอยํู นายข๎าพเจ๎าช่ือ วันทรทันทูร์ 2 เป็นพอํ คา๎ ช่อื โดํงดงั \" ฆานฑติ \"นายวนั ทรทนั ทรู ๑น้ี หรือมใิ ชทํ ่ที ํากบั เจา๎ อยาํ งน้ี\" แขกดาํ \"ใชแํ ลว๎ เป็นธรรม เนียมของเขา สําหรบั เคร่ืองนงุํ หํมเขาแจกกางเกงในผ๎าลินินใหพ๎ วกทาสปลี ะสองตวั เวลาทาํ งานใน โรงหบี อ๎อยเคร่อื งหีบหนีบเอานิว้ มอื เขาก็ตัดมือออก พอจะหนีเขากต็ ดั ขาเสีย เร่ืองเชนํ นเี้ กดิ กับขา๎ พเจ๎าทงั้ สองเร่ือง นแี่ หละเป็นผลไดท๎ ่เี รารบั สําหรบั จะ ให๎พวกทาํ นชาวยโุ รปไดก๎ นิ นาํ้ ตาลกนั ถึงกระน้นั เมอ่ื แมขํ ๎าพเจา๎ ขายขา๎ พเจา๎ ใหน๎ ายฝรง่ั ทฝ่ี ่๓งทะเลเมอื งกินนี 3 เป็นราคาสบิ ปตโกญ 4 แมํพูดกบั ขา๎ พเจ๎าวํา 'ลกู เอ๐ย เจา๎ จงกราบไหวพ๎ ระขกิ ชีเป๋อ 5 เคารพบูชาอยูเํ สมอจะนําความอยดํู มี ีสขุ มาใหเ๎ จ๎า เจา๎ มเี กยี รติท่ีไดเ๎ ป็นทาสเจ๎านายชาว ผวิ ขาว ทาํ ใหพ๎ ํอแมํมีเงนิ ทองขน้ึ ' โอ๎เอ๐ย ข๎าพเจา๎ มิรู๎วําตัวได๎ทาํ เงินทองใหแ๎ กํพํอแมํหรอื เปลาํ แตํร๎วู าํ เจา๎ นายมิได๎ทําใหข๎ า๎ พเจ๎ามงั่ มขี ้ึนเลย หมา ลงิ นกแก๎ว ลําบากน๎อยกวาํ ข๎าพเจา๎ สักพนั สํวน พระวลิ ันดาผู๎เอาขา๎ พเจ๎าเขา๎ รตี ประกาศให๎ฟง๓ ทุกวนั อาทิตยว๑ ํามนษุ ยเ๑ รา เปน็ ลูกของอะดัม ไมวํ าํ ผิวดาํ หรือผิวขาวข๎าพเจ๎าไมใํ ชํเป็นนักมนุษยชาติวทิ ยาก็จรงิ แตํ ถ๎าพระองคน๑ เ้ี ทศน๑ความสตั ย๑จริง คนเราก็ต๎องเปน็ ลกู เรยี งพ่ีเรียงนอ๎ งกันทง้ั นัน้ แตํทาํ น เห็นอยกํู ับตา เชํนนก้ี จ็ ะวําเป็นความสตั ยจ๑ ริงไดอ๎ ยํางไร พนี่ ๎องหรือจะทํากันอยําง เหย้ี มโหดปาุ เถื่อนถึงเพียงน้ี\" ฆานฑติ \"โธํ ตาปางโกลศ แกเดาไมํถงึ วาํ จะมกี ารรา๎ ยกาจสยดสยองถงึ เพียงน้ี เลิกกันที เราขอเลกิ นับถอื ลัทธิเล็งสขุ เลง็ ดขี องแกแตบํ ัดน้ีไป\" ฆฆัมโพ \"ลทั ธิเล็งสขุ ดีอะไรกนั \" ฆานฑติ \"อพโิ ธํ กค็ วามบา๎ ทถี่ ืออยไูํ มํวายวาํ อะไร ๆ มีแตดํ ชี อบไปทงั้ นน้ั
ทัง้ ๆ ทีช่ ว่ั ผดิ นะํ สิ\" มองดูแขกดาํ แลว๎ ฆานฑิตก็นํ้าตาตก รอ๎ งไห๎สะอึกสะอน้ื แล๎วพากันเข๎าเมือง สุรินาม กอํ นอ่ืนถามหาวํามเี รอื ท่ที ําน้นั จะเดินทางไปเมอื งบอุ โิ นสหรือหาไมํ คนที่ เขา๎ ไปถามนัน้ เป็นนายเรือเดนิ ทะเลชาวสเปญ นายเรอื บอกวําถ๎ามีใครให๎ราคา พอสมควรก็มีเรือไป นดั ให๎ไปพบกันทโ่ี รงสาธารณะแหํงหน่ึง ฆานฑติ กบั ฆฆัมโพผสู๎ ัตย๑ ซือ่ พร๎อมด๎วยแกะท้ังสองก็ไปรอทํา ณ ที่นั้น ฆานฑิตหวั ใจตดิ อยูกํ ับปาก เลาํ เรอ่ื งทีป่ ระจญมาใหน๎ ายเรือสเปญฟง๓ หมด กบั ยังสาบานวาํ จะตอ๎ งพานางคุณิกองหนใี หจ๎ งได๎ นายเรือจึงวาํ \"ถ๎าเชํนนน้ั ขา๎ พเจ๎าต๎องระวังตวั กลัวภัยไมขํ อพาทาํ นไปเมือง บอุ โิ นสเปน็ อันขาด ขา๎ พเจ๎าจะได๎ถกู แขวนคอรวมทัง้ ทาํ นดว๎ ยปะไร นางคุณิกอง โฉมงามนน้ั เปน็ ชายานายข๎าพเจา๎ น่นี า\" ฆานฑิตดงั ต๎องอสุนีบาต ร๎องไห๎รําพันอยเูํ ป็นนาน ที่สดุ ดงึ ตัวฆฆมั โพไป พูดกันสองตํอสองวาํ \"น่ีแนะ เกลอเจ๎าทําอยาํ งน้ีเถอะเรามเี พ็ชรอยใูํ นกระเป๋าแตลํ ะคน กค็ ิดเป็น เงินถงึ ห๎าหรือหกลา๎ นเจ๎าฉลาดกวําข๎า เจ๎าตอ๎ งไปพานางคุณกิ องมาจากเมอื งบอุ ิโนสให๎ จงได๎ ถ๎าเจา๎ เมืองเยือ้ งยกั กค็ วกั ใหเ๎ สยี ลา๎ นหนงึ่ ถ๎ายังไมยํ อมสละละนาง ขวา๎ งให๎เป็น สองล๎านเลย เจา๎ ไมเํ คยฆําพระวนิ ัยธร มนั คงไมสํ งสัยอะไรเจา๎ ข๎าจะหาเรืออกี ลําหนงึ่ ไป คอยอยูํที่เมืองเวนิศ เมืองนั้นเป็นเสรีนครไมํมีภยั จากพวกบลุ การ๑ อบารี ยิว หรือพระ วนิ ัยธรเลย\" ฆฆัมโพชมความคิดตัดสนิ ใจอันฉลาดน้ี แตํระทดท๎อทจี่ ะต๎องจากกบั นายผู๎ เป็นคนดีกเ็ พยี งนัน้ เป็นเพื่อนสนิทก็เพียงน้นั แตํความพอใจท่ีจะไดร๎ บั จากการปฏิบตั ริ ับ ใช๎นายเชนํ นี้ยํอมมีนํา้ หนักกวําความระทดท๎อใจ ทัง้ สองสรวมกอดกนั รอ๎ งไห๎ แลว๎ ฆาน ฑิตกาํ ชับไมใํ ห๎ลืมหญิงชราคนดดี ๎วย ฆฆมั โพก็ออกเดินทางไปในวันน้ัน นายคนนเ้ี ปน็ คนซ่ือยง่ิ นกั ฆานฑิต อยํทู ีเ่ มืองสรุ นิ ามตํอไปอกี สองสามวันรอทาํ เรือจะพาตนและแกะ เดนตายอกี สองตวั นน้ั ไปเมอื งอทิ ลี 6 หาจา๎ งบาํ วไพรํใช๎สอยกบั เครอื่ งใช๎ไมส๎ อยที่ จําเป็นสาํ หรบั เดินทางไกลได๎แลว๎ ก็พอดีวันทรทันทรู น๑ ายเรอื ใหญมํ ารบั อาสาจะพาไป ฆานฑิตถามวํา \"ทํานจะคดิ คําโดยสารเทําไร ทจ่ี ะพาขา๎ พเจา๎ รวมท้ังบาํ ว ไพรํข๎าวของ และแกะสองตัวนต้ี รงไปกรงุ เวนศิ \" นายเรอื ใหญํขอหมนื่ ปิยสั ตร๑ ฆานฑติ ก็ ยนิ ยอมไมรํ รี อ วนั ทรทนั ทูรเ๑ จ๎าเลํห๑พูดกับตวั วํา \"โอะ๏ โอ๐! เจา๎ คนตํางถิ่นคนน้ยี อมให๎หม่ืน หน่ึงโดยไมรํ ีรอต๎องเป็นเศรษฐีใหญแํ นํ\" สกั ประเด๋ยี วกลบั มาใหมํ บอกวําไปคิดทบทวนดูอกี ครั้งเหน็ วําถา๎ ต่าํ กวํา สองหมน่ื ปิยสั ตรก๑ ็รบั ไมไํ ด๎\" ฆานฑติ \"ดลี ะ ตกลง\" วันทรทันทูรพ๑ ูดกบั ตวั เอง \"ไอห๐ ยาเจา๎ คนน้ใี หส๎ อง หมื่นงําย ๆ เหมอื นกับหมน่ื เดยี ว\" เดยี๋ วกลบั มาใหมํอีก บอกวาํ ถา๎ ไมํได๎สามหมืน่ ก็จะไปกรุงเวนิศไมํได๎\" ฆานฑติ ตอบวํา \"เอ๎า สามหม่ืนก็ให\"๎ นายเรือวิลันดาวํากับตัวอกี วํา \"โอ๐ โอ๐ เงินสามหม่ืนปยิ สั ตร๑เป็นของนดิ หนํอยสาํ หรับเจ๎าน่ี ไอแ๎ กะสองตวั นี้ คงตาํ งทรัพย๑สมบตั ิมหาศาลไวแ๎ นเํ ทยี ว เราไมํต๎อง
พูดอะไรอีกดีกวําใหม๎ นั ชาํ ระเงินสามหมื่นปิยัสตร๑เสยี กอํ น แลว๎ จึงจดั การ\" ฆานฑิตขายเพ็ชรเมด็ เล็ก ๆ ไปสองเม็ด เมด็ ท่ีเลก็ ที่สดุ กย็ ังมีราคาเกินกวาํ ทน่ี ายเรือคดิ คาํ โดยสาร แลว๎ กน็ ําเงนิ มาชําระลวํ งหนา๎ เขาขนแกะไปขน้ึ เรอื ใหญกํ ํอน สวํ นฆานฑิตขนึ้ เรือเลก็ ตามไปสมทบทีหลัง นายเรอื ถอื โอกาสตอนนชี้ ักใบออกเรอื ไป กํอน ลมก็เขา๎ ขา๎ งเรือใหญเํ สียดว๎ ย ฆานฑิตใจหายวูบ แทบหมดสติ ในไมชํ า๎ เรือน้ันกล็ ับ ตาไป ฆานฑิตพดู วาํ \"อนิจจาเอย๐ น่ีแหละเรื่องเลหํ เ๑ พทุบายสมเป็นโลกเกาํ ของ เราละ\" กลับข้ึนฝง่๓ ความเศร๎าทวํ มทน๎ ลน๎ หวั ใจทรพั ยส๑ มบัติเทาํ ท่ีสญู ไปนั้นพอ ๆ กบั สมบตั กิ ษัตรยิ ๑ยส่ี ิบองค๑ ฆานฑติ ไปหาตุลาการชาววิลันดาด๎วยความรอ๎ นใจ เคาะ ประตูเรียกดังเกินธรรมดาเลาํ ความใหฟ๎ ๓ง ขน้ึ เสยี งดงั เอะอะเกินไป ตลุ าการจึงปรับ หมน่ื ปิยสั ตรฐ๑ านทําเสียงเอะอะเสียแตํแรกกอํ น แล๎วจงึ ทนฟง๓ เรอ่ื งเมือ่ ฟง๓ จบแลว๎ ตลุ า การสญั ญาวาํ นายเรอื นน้ั กลบั มาเม่อื ใดจึงจะสอบสวนให๎ แล๎วคดิ เงนิ อกี หมื่นปิยสั ตร๑ เปน็ คําสดับฟง๓ คดี โดนเข๎าเชํนนี้ ฆานฑติ ย่งิ หมดกาํ ลังใจใหญํ แตํวําการเคยประจญเคราะห๑ รา๎ ยยงิ่ กวาํ นตี้ ้ังพนั เทาํ มาแล๎ว แตวํ ําการทีต่ ุลาการกบั นายเรอื ปล๎นทรัพยเ๑ อาอยํางใจเย็น น้ีรมุ เรา๎ เอาฆานฑิตดีเดอื ดจนตกอยูใํ นโทมนสั อยาํ งหนกั ความระยาํ ของมนุษยเ๑ ผย ภาพทรลักษณท๑ กุ อยาํ งทกุ ประการผุดข้นึ ในมโนภาพของฆานฑติ ความคิดนึกร๎สู ึกมีแตํ ความทุกขโ๑ ศกไปทัง้ นน้ั ในท่สี ดุ ไดย๎ ินวาํ เรอื ฝรัง่ ลาํ หน่งึ จะออกไปเมืองบอรโ์ ฑษ์ 7 บัดนี้ไมมํ ีแกะ ตํางเพช็ รพลอยไปดว๎ ยแลว๎ จึงวําเชาํ ห๎องไปตามราคาธรรมดา ได๎ประกาศแกํคนใน เมืองน้ันวาํ บคุ คลผ๎ใู ดจะเป็นเพื่อนเดินทางไปดว๎ ยจะออกเงนิ คาํ โดยสารกินอยูใํ ห๎ แตผํ ๎ู น้นั จะต๎องเปน็ คนซอื่ สตั ย๑ตอ๎ งเปน็ คนท่ีมีภาวะเปน็ อยํอู ยาํ งทุกขท๑ รมานทสี่ ุด และเป็นผู๎ อบั โชคที่สดุ ในเมืองนี้ มีคนมาสมัครคดั เลือกมากมายจนเรือสักกองทัพหนงึ่ แทบจะขนเอาไปไมํ หมด ฆานฑิตประสงคจ๑ ะเลอื กใหไ๎ ด๎คนดีท่ีสดุ คดั ไวห๎ น่งึ ในยีส่ บิ ทด่ี นู าํ จะคบได๎ พวกน้ี แสรง๎ แสดงตนให๎เปน็ ที่พอใจฆานฑติ ตําง ๆ ฆานฑติ นดั ใหไ๎ ปชมุ นนุ กันทโี่ รงเตีย๊ มทตี่ น พักอยํู บอกวาํ ถ๎าผ๎ใู ดสาบานตวั วาํ จะเลาํ เรือ่ งชีวิตของตนใหฟ๎ ๓งตามความเปน็ จริงจะ เล้ียงข๎าวเยน็ หนงึ่ มือ้ และสัญญาวําจะเลือกเอาผูห๎ นึง่ ซงึ่ ปรากฎวาํ ภาวะเปน็ อยํู เดือดรอ๎ นอยํางที่สดุ จรงิ ๆ สวํ นผ๎อู ืน่ จะจํายของขวญั ให๎ คนทั้งหลายนั่งสนทนากนั จนตีส่ี ในการฟ๓งเรื่องประจญกรรมของพวกนั้น ฆานฑิตระลึกถึงคาํ ทหี่ ญงิ ชราพดู และท๎าพนัน ขณะเม่ือเดินทางมาไปเมอื งบุอโิ นสวําจะ หาผใู๎ ดท่ีโดยสารมาในเรือน้นั ที่ไมเํ คยไดป๎ ระสพเคราะหก๑ รรมอยํางรา๎ ยแรงมากํอนเป็น ไมมํ ี แลว๎ ก็หวนรําลกึ ถึงที่อาจารย๑ปางโกลศเคยสอน \"อีตาปางโกลศคนนี้ ถ๎าให๎แสดงตัวอยํางลัทธิของแกให๎ประจกั ษแ๑ ล๎ว คง จะต๎องงไปเองอยากใหม๎ าไดย๎ ินทนี่ ี่ แตแํ นลํ ะถ๎าจะมีที่ทีท่ กุ สิ่งอยาํ งเปน็ ความดีหมด ก็ จะมแี ตํท่ีเมืองอัลโฑรโฑเทาํ นัน้ ทีอ่ ่นื ในโลกน้หี ามไี มํ\" สดุ ทา๎ ยกเ็ ลอื กให๎คนยากจนคงแกํเรยี นผ๎หู นง่ึ ซ่งึ เคยรับจา๎ งอยูํในร๎านขาย หนงั สือทีเ่ มือง อมั สตรดมั 8 ตดั สินเอาในข๎อทีว่ าํ การคา๎ ใด ๆ ในโลกท่จี ะนํารงั เกียจ
น๎อยไปกวําค๎าหนังสือเป็นไมมํ ีอกี แล๎ว ปรชั ญาเมธผี ๎นู ีเ้ ป็นคนซอื่ แตํถกู เมียปล๎น ถูกลกู ชายเฆยี่ น ถูกลูกสาวละท้งิ หนตี ามผ๎ูชายปอร๑ตุเกศไป เมื่อเร็ว ๆ นีก้ ถ็ ูกขบั ออกจากงาน ซง่ึ พอจะไดค๎ าํ จ๎างปะทงั ชวี ิตไปได๎วันหน่ึง ๆ เพราะพระที่เมืองสุรินามหาวาํ เปน็ คนถือลทั ธเิ ดยี รถียโ๑ สสนิ สุ สําหรบั คนอนื่ กต็ อ๎ งรบั วําอยํางน๎อยกเ็ ดือดร๎อนเหลอื ทนพอ ๆ กนั แตํฆานฑติ หวังวาํ ปรชั ญาเมธีผน๎ู ี้คงจะชวํ ยใหก๎ ารเดนิ ทางครึกครนื้ ไดด๎ ี คนอืน่ ๆ ท่ีเข๎าคัดเลอื กหาวาํ ฆาน ฑติ มอี คตติ ํอตนเกินไป แตํฆานฑิตกป็ ลอบใจใหเ๎ งนิ คนละร๎อยปิยัสตร๑ 1 - Surinam 2 - Vanderdendur 3 - Guinea 4 - Patagon ประมาณเครื่องคราวน๑สเปญ 5 - Fetich เคร่อื งราง 6 - Italy 7 - Bordeaux 8 - Amsterdam ๒๐ เกิดเหตุอะไรขน้ึ กับฆานฑติ และมารทนิ ความทุกข๑รุกเงียบน้นั โหดรา๎ ยทารุณยิง่ กวําฆําฟ๓นกนั เหน็ ๆ ปรชั ญาเมธผี ๎มู ีนามวาํ มารทิน 1 น้นั เดินทางไปเมอื งบอรโ๑ ฑษด๑ ว๎ ยกันกับ ฆานฑิต บคุ คลทัง้ สองตํางก็ได๎พบเหน็ และตกระกําลําบากมาเปน็ อนั มาก ถึงแม๎วาํ เรือ จะแลนํ จากเมืองสรุ นิ ามอ๎อมแหลมกุฎโหป 2 ไปเมืองญ่ีปุน ก็สามารถจะหาเร่ืองความ ชัว่ ร๎ายทางศีลธรรมและทางธรรมชาติเลําสกํู นั ฟง๓ ใหส๎ นกุ ไดจ๎ นตลอดทาง ถงึ อยาํ งไร ฆานฑิตยงั มภี าษีกวาํ มารทินตรงทย่ี งั มีหวงั อยูํเสมอวาํ จะได๎พบ นางคุณกิ อง สํวนมารทนิ น้ันไมํมีอะไรจะหวังเลย นอกนน้ั ฆานฑิตยงั มแี ก๎วแหวนเงนิ ทอง ท้ัง ๆ ทส่ี ญู เสียแกะแดงตัวใหญตํ ํางทรัพย๑มหาศาลยงิ่ ใหญใํ นโลกไปแล๎วรอ๎ ยตวั ทงั้ ๆ ทถ่ี กู นายเรอื วลิ ันดาหกั หลังเจบ็ ใจยงั ไมหํ าย เมือ่ นึกถงึ วาํ ยงั มีทรพั ย๑ติดตัวอยูอํ ยาํ งหนง่ึ กับเอยํ ชอื่ นางคณุ ิกองอยาํ งหน่ึงโดยเฉพาะตอนจะอิม่ ขา๎ ว ก็ชกั จะนกึ เชือ่ ในลทั ธขิ อง อาจารย๑ปางโกลศข้ึนอกี ใหมํ ฆานฑติ พดู กบั มารทนิ วํา \"ในสวํ นทาํ นเมธีเลํา ทาํ นมคี วามคิดวํากะไร มี ความเห็นเก่ียวกับความชัว่ ทางศีลธรรม และความช่ัวทางธรรมชาตนิ ้ันเป็นไฉน\" มารทนิ ตอบวาํ \"ขา๎ แตํทาํ น พระท่ใี สคํ วามวําข๎าพเจ๎าเป็นเดยี รถยี ล๑ ัทธิ โสสิ นุส 3 นน้ั ความจริงข๎าพเจา๎ เป็นพวกลัทธิ มานิคี\" 4 ฆานฑิต \"ทํานพดู เลนํ เด๋ยี วนี้ไมํเหลอื คนถือลทั ธิมานิคีอยใูํ นโลกน้อี ีก แล๎ว\"
มารทิน \"แตํข๎าเจา๎ ยังถือ เพราะชวํ ยไมไํ ด๎ ไมรํ ว๎ู ําจะตรึกตรองให๎เปน็ อืน่ ไป ไดอ๎ ยํางไร\" ฆานฑิต \"ทาํ นตอ๎ งถูกผสี ิงเป็นแนํทีเดียว\" มารทนิ \"กผ็ ีซาตานน่ันแหละเก่ียวขอ๎ งกบั กจิ การของโลกนอี้ ยํางลกึ ลํา้ จน ยํอมกลาํ วได๎วําซาตานจะสงิ อยํูในตัวข๎าพเจา๎ ก็ควรแล๎ว ถงึ ในตวั ผอ๎ู ่ืนก็สิงเหมือนกนั ขอให๎ทํานเลง็ เห็นวาํ คราวใดท่ขี ๎าพเจา๎ มองดูพิภพนี้ หรอื ทจี่ รงิ ลูกกลมน๎อย ๆ จะถูกกวํา คราวนน้ั ข๎าพเจา๎ อดนกึ ไมํได๎เลยวาํ พระเจ๎าทรงมอบพภิ พให๎ใหก๎ บั ซาตานเสียแลว๎ ขอยกเวน๎ เมอื งอัลโฑรโฑ ขา๎ พเจา๎ แทบวาํ ไมํเคยร๎ูจกั เมืองใดที่มิได๎คอยจะทําลาย เมอื งขา๎ งเคยี ง หรือวําตระกูลใดทไี่ มคํ อยจะ สงั หารตระกูลอื่น ทกุ หนทกุ แหํงคนกําลังน๎อย คอยแชํงชกั หักกระดกู คนกาํ ลังมาก ๆ ก็เฆีย่ นตี ขับตอ๎ นคนกาํ ลังนอ๎ ยเหมอื นต๎อนฝงู แกะเอาขน และเนื้อไปขาย เขาจัดตงั้ ฆาตก 5 เป็นกองทพั นับลา๎ นในยโุ รปจากสุดแดนจรดอกี แดนหน่งึ ให๎มี กินมอี ยโํู ดยใหฝ๎ กึ หดั การประหัตประหารผลาญ ชีวติ กัน ทจี่ ะใหท๎ ําอาชีพซอ่ื สตั ยส๑ จุ รติ ดีกวํานเี้ ปน็ ไมมํ ี แมว๎ าํ ในเมืองทีด่ เู หมอื นวาํ สงบเรียบร๎อย ศิลปรุงํ เรือง แตปํ ระชาชนกพ็ อกหนาไปดว๎ ยหิงสา รักษาผลประโยชนต๑ น และไร๎ความสะดวกสบายไมนํ อ๎ ยไปกวําเมืองทถี่ กู ศัตรลู อ๎ มอยูํ ความทกุ ขร๑ กุ เงยี บน้นั โหดรา๎ ยทารุณย่งิ กวําฆําฟน๓ กนั เหน็ ๆ พูดส้นั ๆ ข๎าพเจ๎าก็ไดป๎ ระสพมามากตํอมาก จดั เจนมานกั ตํอนักจนในทสี่ ุดต๎องถือลทั ธมิ านคิ ี\" ฆานฑติ \"แตถํ ึงอยํางไรก็คงมีดีบ๎าง\" มารทนิ \"อาจจะมี แตํขา๎ พเจา๎ ไมํเคยพบ\" ทํามกลางการโตเ๎ ถยี งนไี้ ด๎ยนิ เสยี งปืนใหญํดงั สน่ัน และรุนแรงขึ้นทุกที ตอ๎ งสอํ งกลอ๎ งดูเหน็ เรือสองลําตํอสก๎ู ันกะชน้ั ชดิ อยูหํ าํ งเรือฝรั่งเศสทีฆ่ านฑติ โดยสาร ประมาณร๎อยย่ีสบิ เสน๎ ลมพาเอาเข๎ามาใกล๎จนแลเห็นการสัประยุทธไดอ๎ ยาํ งสบาย ใน ทสี่ ุดลําหนง่ึ ยิงไปทางข๎างเรือ เล็งตํา่ และแมํนยาํ ถูกทอ๎ งเรอื อีกลําหนึง่ แตก ฆานฑติ กบั มารทินเหน็ ชดั วาํ คนสักรอ๎ ยหนง่ึ ทบี่ นดาดฟูา ตอนท่ีเรือกําลงั จมนั้นชูมือขึ้นบนฟูา สํง เสียงร๎องนําทเุ รศ ตอํ จานั้นก็ถกู ทะเลกลืนหายไป มารทิน \"ยงั ไงทาํ น น่ีแหละมนุษยท๑ ํากับมนษุ ย๑อยาํ งน้ี\" ฆานฑิต \"จริงแล๎ว เปน็ การกระทําอนั มีลกั ษณะอยํางปศี าจอยูเํ หมือนกัน\" ขณะทพ่ี ดู อยนูํ น้ั ฆานฑิตเหน็ อะไรไมรํ ู๎สีแดงสดใสวํายมาทางเรือ จงึ หยํอน เรือยาวลงไปดวู ําเป็นอะไร แกะของฆานฑิตตวั หนึง่ นัง่ เอง ความดใี จทไ่ี ด๎แกะตวั เดยี วนี้ คืน มนี ํ้าหนกั ย่ิงกวาํ ความเศร๎าโศกเสียใจที่สูญเสียแกะตาํ งเพช็ รเม็ดใหญํ ๆ รอ๎ ยตัวเสยี อกี แลว๎ นายเรอื ฝร่ังเศสลํานน้ั ก็รวู๎ าํ เรือลาํ ที่ชนะนน้ั เปน็ เรอื สเปญ ลาํ ทจ่ี มเป็น เรอื โจรสลัดวลิ ันดาคนเดยี วกบั ท่ีปล๎นฆานฑิตนัน่ เอง ทรพั ย๑มากมายที่คนสถุลน้โี กงมา เลยฝง๓ อยูํในทอ๎ งทะเลด๎วยกนั กบั ตวั เอง คงเหลือแตํแกะรอดไดต๎ ัวหนงึ่
ฆานฑติ วาํ กบั มารทนิ วาํ \"เห็นไหม ทํานวําคนผดิ นัน้ บางทกี ถ็ กู ลงโทษ ไอ๎ ถอํ ยวิลนั ดาได๎รับโทษสาสมแล๎ว\" มารทนิ \"ก็จริงแหลํ แตํทวาํ เหตุใดคนโดยสารอ่นื จงึ ตอ๎ งรับโทษถงึ ตายไป ดว๎ ยเลาํ พระเจา๎ ลงโทษคนคด แตผํ หี ําซาตานกดคนดจี มนํ้าลงไปดว๎ ย\" เรอื ฝร่ังเศสกบั เรอื สเปญแลนํ ไปตามทางตอํ ไป ฆานฑติ สนทนากับมารทิน เรื่อยไป ถกเถียงกนั อยูํสิบห๎าวัน วนั สุดท๎ายกค็ งไปไดไ๎ กลเทาํ กบั วนั แรก แตํถงึ อยาํ งไร กค็ งคยุ กนั ถํายทอดความคดิ เหน็ กัน ปลอบโยนกบั ตลอดเวลา ฆานฑิตกอดรัดแกะพลางพูดวาํ \"โดยเหตุท่ขี า๎ ไดพ๎ บเจ๎าอีก ข๎าก็คงไดพ๎ บ นางคุณิกองอกี ได๎ในทาํ นองเดยี วกนั \" 1 - Martin 2 - Cape of Good Hope 3 - ถือวาํ ไมมํ พี ระบิดา พระบุตร พระจติ ต๑ =Socinian 4 - Manichéean ลัทธิความเชอ่ื ท่ีมแี หลํงกาํ เนิดในดนิ แดนเปอร๑เซียในครสิ ตศตวรรษท่ี ๓ ผู๎นบั ถือ ความคดิ นเ้ี ชื่อกนั วําโลกประกอบดว๎ ยความดี(จติ ) และความเลว(กาย) พฤตกิ รรมของมนษุ ยจ๑ ึงถูกกําหนด ดว๎ ยสองสง่ิ นี้ 5 - ฆาตก = ผฆ๎ู ํา ๒๑ ฆานฑิตกบั มารทนิ หาเหตุผลกนั จนถงึ ฝง่ั ฝรั่งเศส ใน ท่สี ุดแลเห็นฝง่๓ ทะลเฝรัง่ เศส ฆานฑิตถามวํา \"ทํานเคยไปเมอื งฝรง่ั เศสแล๎วหรอื ยัง\" มารทิน \"เคยไดไ๎ ปมาหลายหวั เมอื ง ชาวเมืองบางเมืองโงเํ สยี คร่ึงหนงึ่ คน บางเมอื งฉลาดแกมโกงเสียคร่ึงหน่ึง บางเมอื งคนออํ นแอไมมํ เี ลหํ ๑เหลี่ยม บางเมืองเจา๎ ถ๎อยร๎อยกล แตํทกุ ๆ เมืองเอาเรื่องเหมือนกนั หมด คือรักเปน็ ทหี่ นงึ่ หาเร่ืองเปน็ ทส่ี อง พูดไมํเป็นเรื่องเป็นที่สาม\" ฆานฑิต \"แตทํ าํ นเคยเห็นกรงุ ปารสี หรอื เปลาํ \" มารทิน \"เห็นแล๎ว ทนี่ ัน่ แหละมีคนอยํางท่วี ํานน้ั ทุกชนิดเป็นที่โกลาหล อลหมําน ผ๎ูคนสับสนไมํเปน็ สํ่า ใคร ๆ มีแตจํ ะหาความสขุ แตทํ จ่ี ะพบความสขุ สักคนก็ แทบวาํ จะหามไิ ด๎ ขา๎ พเจา๎ เหน็ วําเปน็ เชํนนัน้ จริง ขา๎ พเจ๎าอยใูํ นกรุงปารีสไมกํ ่ีวัน วนั ที่ไป ถงึ กถ็ กู ลว๎ งกระเป๋าหมดตัวท่ีตลาดสันตเ๑ จรแมง แล๎วขา๎ พเจา๎ ยังกลบั ถูกหาวําเปน็ คน ล๎วงกระเปา๋ ถกู ตดิ ห๎องขังแปดวนั ออกจากหอ๎ งขงั ไปเป็นคนตรวจปรู๏ฟอยทํู โ่ี รงพมิ พ๑ พอไดเ๎ งินใชจ๎ าํ ยเดนิ ทางไปเมอื งวลิ ันดา เดินไปเอง ขา๎ พเจา๎ ร๎ูจักนกั เขียนพวกการเมอื ง พวกบ๎าศาสนา ลว๎ นแตคํ นเลว ๆ ทงั้ นั้น เขาวํา ทีใ่ นกรงุ น้มี ีสภุ าพชนเหมือนกัน นกึ ๆ ก็ อยากจะเชือ่ \" ฆานฑติ \"ในสวํ นข๎าพเจ๎า ไมํมคี วามอยากร๎อู ยากเห็นเมอื งฝรงั่ เศส ทํานคง
นึกร๎ไู ดง๎ ําย ๆ วําขา๎ พเจา๎ เคยอยํูเมอื งอลั โฑรโฑมาเดอื นหนง่ึ ยอํ มจะหมดความอยากรู๎ อยากเห็นสง่ิ ใด ๆ บนพ้ืนโลกอีก เว๎นเสยี แตนํ างคณุ กิ อง ขา๎ พเจ๎าจะไปรอนางอยูทํ ี่ กรงุ เวนศิ เราจะเดนิ ทางผาํ นเมอื งฝรั่งเศสไปยงั อทิ าลี ทํานจะรวํ มทางไปกับข๎าพเจ๎า หรือไมํ\" มารทิน \"ดว๎ ยความเตม็ ใจจริง ๆ เขาวํากรงุ เวนศิ เปน็ เมอื งอนั ควรแกํฐานะ สูงศกั ดิ์ ผ๎ตู าํ งถ่ินไปจะไดร๎ ับการต๎อนรบั เป็นอยํางดยี ่งิ แตํตอ๎ งมเี งินมาก ๆ ข๎าพเจ๎าไมํมี เงนิ แตํทาํ นมีนกั ดงั นัน้ ข๎าพเจ๎าจะขอติดตามทํานไปทุกแหงํ ในโลก\" ฆานฑติ \"ทาํ นเชอ่ื ไหมวําเดิมทีโลกเปน็ ทะเลทั้งหมด เร่ืองน้กี ลําวไว๎ใน สมุดเลมํ ใหญขํ องเรอื ท่เี รามาน้นั \" มารทนิ \"ข๎าพเจ๎าไมเํ ชอ่ื แม๎แตํคําเดียว ถึงท่ีพมิ พก๑ ันเป็นบ๎าเป็นหลังสมยั นี้ ก็ไมเํ ช่อื เลย\" ฆานฑติ \"ถา๎ เชํนนนั้ โลกเราน้สี รา๎ งมาสําหรับยังผลอันใดในตอนปลายเลาํ \" มารทิน \"สําหรบั ใหเ๎ ราตายโหงตายหําน่นั แหละ\" ฆานฑิต \"ทํานไมนํ กึ ประหลาดนักหรอกหรือที่หญงิ ชราโอรยงสองนางมี ความเสนํหาในลิง ซ่ึงขา๎ พเจา๎ เลําให๎ทํานฟ๓งแลว๎ นัน้ \" มารทิน \"ไมปํ ระหลาดเลย ขา๎ พเจ๎ามองไมเํ ห็นวําอารมณร๑ ักจะเป็นของ ประหลาดไปไดอ๎ ยาํ งไร ข๎าพเจา๎ เคยไดเ๎ ห็นสง่ิ ทแี่ ปลกประหลาดทส่ี ดุ มามากมายหลาย อยาํ งจนหมดความประหลาดเสียแลว๎ \" \" ฆานฑติ \"ทาํ นเชอ่ื ไหมวํามนุษย๑เคยประหารกันมาตงั้ แตไํ รมา เชํนเดียวกับ ประหารกนั อยูทํ กุ วันนี้ มนษุ ยเ๑ คยเป็นขปี้ ดมดเท็จ ฉอ๎ โกง ขายชาติ อกตญั ๒ู ไอโ๎ จร โงํ บดั ซบ ขโมย จัญไร ตะกละ ขเ้ี มา ขเี้ หนยี ว ริษยา บา๎ ยศ บ๎าเลอื ด สํอเสียด บ๎ากาม บา๎ ศาสนา หนา๎ ไวห๎ ลังหลอก ไร๎สตปิ ญ๓ ญา\" มารทิน \"ทาํ นเชื่อหรอื วําหมาเห็นข้ีแล๎วจะอดได๎\" 1 ฆานฑติ \"แนํละ อดมไิ ด๎เลย\" มารทิน \"เมอื่ หมายังคงมีลกั ษณะเชํนนนั้ อยตูํ ราบใด ไฉนทํานจงึ จะนกึ วาํ มนุษยจ๑ ะไมํเปน็ เชนํ นี้อยูํตราบจนบดั นี้\" ฆานฑติ \"เอะ๏ แตคํ นกับหมามนั ตํางกนั ไกล เพราะคนมีความคดิ เสรี-\" แสดงเหตุผลกนั มาถึงตอนนี้ ก็พอดเี รือถงึ เมืองพอโฑษ๑ 1 - ตอ๎ งขออภยั ที่แปลหาํ งจากสํานวนเดมิ ใหเ๎ ป็นอยาํ งไทย ๆ เราฝรง่ั พดู ออํ นไปวํา Do you believe that hawks have always eaten pigeons when they have found them? ถึงแมจ๎ ะแปลใหใ๎ กลเ๎ ขา๎ ไป วํา \"ทํานเช่ือไหมวํ าํ อีแรง๎ เหน็ ผแี ลว๎ อดได๎\" กย็ งั หยอํ นอยูํน่ันเอง ถา๎ แปลตรง ๆ วาํ \"---เหยีย่ วพบ นกพิลาปแล๎วเปน็ ต๎องกิน\" กจ็ ะทําใหอ๎ ารมณ๑ทาํ นผอู๎ าํ นตีกลับทันทีเลยกลายเป็นสงสารไป จากตน๎ ฉบบั ภาษาฝรั่งเศส เหยี่ยวอาจตคี วามได๎วาํ เป็นคนทแ่ี ข็งแรงกวาํ และนกพิลาปคอื คนออํ นแอ-ผู๎ จัดพิมพ๑ ๒๒ เกดิ เหตอุ ะไรข้ึนกับฆานฑิตและมารทนิ ทเ่ี มืองฝรั่งเศส ฆาน ฑติ พักอยูทํ ี่เมืองบอรโ๑ ฑษช๑ ว่ั เวลาจําเป็นทจ่ี ะขายเมด็ กรวดอัลโฑร โฑสามเมด็ และวําจา๎ งรถม๎าสองท่ีน่งั เพราะถ๎าไมํได๎เมธีมารทินรํวมทางไปดว๎ ยกไ็ ป
ไมํได๎ กลุ๎มใจแตทํ ่จี ะตอ๎ งจากกบั แกะ เลยเอาไปยกให๎กับหอวทิ ยาศาสตรก๑ รุงบอร๑โฑษ๑ เขาต้ังหวั ขอ๎ วิจยั ชิงรางวัลวาํ \"ให๎พิสูจน๑วํา ทาํ ไมขนแกะน้ีจึงแดง\" ผูไ๎ ดร๎ บั รางวัลเปน็ คน มาจากเมอื งเหนือ ผ๎พู ิสูจน๑วาํ เพราะวํา ก บวก ข ลบดว๎ ย ค หารดว๎ ย ฮ เพราะฉะนัน้ แกะ จึงแดง และจะตายด๎วยโรคตบั ในระหวํางทางไปบอร๑โฑษ๑นน้ั นกั ทํองเท่ียวแตลํ ะคนซึง่ ฆานฑิตพบปะ ตามโรงเต๊ียมบอกวาํ \"ไปกรุงปารีสกันเถดิ \" ทกุ ๆ คน เมื่อใคร ๆ กอ็ ยากไปเท่ียวเมอื งหลวงกนั เชํนน้ี ตอนท๎ายฆานฑติ ก็เกิด อยากจะไปกบั เขาบา๎ ง ทางไปก็แยกจากทางใหญํทจี่ ะไปกรุงเวนศิ ไมํสไู๎ กลเทาํ ไรนกั ฆานฑติ เขา๎ ปารีสทางชายกรงุ ดา๎ นแซง็ มารโ๑ ค ซง่ึ เป็นดา๎ นท่ฆี านฑิตเห็นวํา เหมือนกบั เขา๎ ไปในตาํ บลสกปรกทส่ี ดุ ของเมืองเวสทฟาเฬีย ไมทํ นั ทีจ่ ะเข๎าพักแรมในโรงเต๊ยี มดี ฆานฑิตลม๎ ปุวยไมหํ นักหนากะไร เปน็ เพราะเหนอื่ ยล๎ามา เนอ่ื งจากฆานฑิตมแี หวนเพชรเมด็ ใหญํใสํน้วิ และมีผูส๎ งั เกตเห็นวํา มีหีบหนกั รปู งามประหลาดอยํใู นระหวํางหีบปด๓ ใบหน่ึง จงึ มีหมอมารกั ษาโดยไมํได๎เชญิ มาเลย แลว๎ ยังมีคนสมัครรับใชค๎ อยปอู นสปุ ให๎อกี สองคน มารทนิ วํา \"ขา๎ พเจ๎าจาํ ได๎วําเมื่อมากรงุ ปารสี คราวแรกกล็ ม๎ ปุวยเหมือนกัน แตขํ ๎าพเจ๎ายากจน ไมมํ เี พือ่ น ไมมํ หี มอ ไมํมใี ครมารับใช๎ ขา๎ พเจา๎ กห็ ายไดเ๎ อง\" ทงั้ ๆ ท่ีกินยากแ็ ลว๎ กรอกเลอื ดกแ็ ล๎ว อาการฆานฑิตมแี ตทํ รดุ ลง พระแถว น้นั มาขอให๎จํายเงินให๎ทาํ น ซง่ึ ทาํ นจะจาํ ยคนื ในโลกหน๎า ฆานฑติ ไมํยอมให๎ คนท่ี สมคั รรบั ใช๎วาํ ใหใ๎ หเ๎ ถิด บอกวําสมัยใหมเํ ขาทาํ กันอยาํ งนนั้ ฆานฑิตวําตวั ไมํใชํเปน็ คน สมัยใหมํ มารทินใครจํ ะจบั พระโยนหนา๎ ตาํ ง พระสาบานวําถ๎าฆานฑติ ตายกจ็ ะไมํฝ๓ง มารทินสาบานวาํ ถงั ยงั ขนื กวนใจอยกํู ็จะฝง๓ พระเสียเอง เกดิ ทะเลาะกนั รนุ แรงขน้ึ มารทนิ จบั ไหลํพระหนั ตวั โดยแรง ผลกั ออกประตูไป เลยกลายเป็นเรือ่ งทรุ าจารทางประชาชน ขน้ึ และถูกฟูองทางกฎหมาย ฆานฑติ หายปุวย ตอนท่ที ุเลาน้ันมีผล๎ู ากมากดมี ากินอาหารด๎วย แลว๎ เลํน ไพํกนั แพง ๆ ฆานฑิตประหลาดใจจรงิ ๆ วําทําไมใบเอย่ี วเอสจงึ ไมเํ คยขึ้นมือเสยี เลย สวํ นมารทนิ ไมปํ ระหลาดใจ ในบรรดาผู๎ทใ่ี ห๎เกียรติมาเยอื นฆานฑติ นัน้ มพี ระรํางเล็กองค๑หนึ่ง เปน็ อธกิ ารวดั ปรคิ อรฺด 1 เปน็ คนที่อยูใํ นจาํ พวกที่เอาเรอื่ ง หูตาไว คอยขันอาสาทําการที่ เขาไมํไดข๎ อร๎อง ฉวยโอกาสเกาะกนิ ทาํ เป็นเรยี บร๎อยตสี นทิ คนพวกน้ีมักคอยดวู ําจะมี ใครตํางถ่ินพลดั เข๎ามาในกรงุ บ๎าง มกั เอาเรือ่ งกรงุ ปารสี ทที่ เุ รศทุราจารมาเลาํ รบั รองจะ หาความสาํ ราญให๎ในราคาตําง ๆ คร้งั แรกพาฆานฑติ กบั มารทนิ ไปดลู ะครทโี่ รงลาโคเมดกี าํ สรวลศลิ ป์ แตวํ ัน นน้ั เลนํ เร่ืองสํารวล ฆานฑิตเผอญิ ไปน่งั ใกล๎เจ๎าถอ๎ ยนําสมัยหมูํหน่งึ การท่ีนงั่ ใกลพ๎ วกนี้ มิใชจํ ะหา๎ มนํา้ ตาฆานฑิตตอนท่แี สดงบทโศกดี ๆ ได๎ คนหนึ่งท่ีอยใํู นหมทูํ นี่ ่ังข๎าง ๆ นั้น พดู กบั ฆานฑิตตอนทีป่ ดิ ฉากวาํ \"ทาํ นไมพํ อท่ีจะเสยี นา้ํ ตาเลย ตวั นางสะตจึ ะตาย ตวั พระยิง่ รา๎ ยข้นึ ไปอีก เรอื่ งละครกย็ ิ่งเลวไปกวําตวั ละคร คนแตํงไมรํ ภ๎ู าษาอาหรบั สักคาํ เดยี ว ดนั แตํงเร่ือง เมอื งอาหรบั ยิ่งกวาํ นน้ั คนแตํงเปน็ คนท่ีไมเํ ช่อื ในความเหน็ ซ่ึงตดิ ตวั มาแตกํ าํ เนิด เอา เถอะ พรงํุ นี้ขา๎ พเจ๎าจะเอาสมดุ ตีพิมพ๑วํานายคนน้ีใหท๎ าํ นดสู กั ยส่ี ิบเลมํ \" ฆานฑติ ถามพระวํา \"ในเมืองฝร่งั เศสมีบทละครสกั กเ่ี รอื่ ง\" พระ \"ห๎าหรอื หกพนั \"
ฆานฑติ \"มากมายจริง! แล๎วท่ีดี ๆ มสี กั กี่เร่อื ง\" พระ \"สบิ หา๎ หรอื สบิ หก\" มารทิน \"มากมายจริง!\" ฆานฑติ ติดใจตวั นางท่เี ลนํ เปน็ ควนี เอลสิ าเบธย่งิ นกั ท้ัง ๆ ท่นี างแสดงบท โศกบางตอนไมมํ ีรสเลย พดู กบั มารทินวํา \"ขา๎ พเจ๎าพอใจแมํคนน้ีมาก นางละมา๎ ยคล๎ายกบั นางคุณิกอง ถา๎ ได๎วสิ าสะ ดว๎ ยจะดใี จนกั \" พระอธิการปริคอรฺดรบั อาสาพาไปหา ฆานฑติ ฐานทเี่ กดิ ในเมืองเยอรมนี จงึ ถามวําจะแสดงมารยาทอยาํ ง การทจ่ี ะแสดงตนตอํ ตัวทเ่ี ป็นนางกษัตริย๑ องั กฤษและ ฝร่งั เศสนัน้ เขาทําอยํางไร พระ \"มหี ลายอยํางแตจํ าํ เปน็ ตอ๎ งพิจารณาเปน็ อยาํ ง ๆ คอื ถ๎าเปน็ ชนบทก็ พาไปโรงเตยี๊ ม ถา๎ ในกรุงปารสี ตวั ไหนงามกท็ ําทาํ นิยมนบั ถอื แตตํ ายแลว๎ กโ็ ยนท้ิง กลางถนน\" ฆานฑิต \"โยนนางกษัตริย๑ทง้ิ กลางถนน\" มารทนิ \"ถกู แล๎ว พระทาํ นวําถกู เม่ืองนางโมนีมดับขนั ธ๑ไปถือกาํ เนิดชวี ิตใหมํ ตามท่ีเขาวําอยํางน้ี ตอนนัน้ ขา๎ พเจา๎ อยกูํ รงุ ปารีส นางไมยํ อมให๎เขาฝ๓งในสุสานนาํ เกลยี ด ถงึ แมว๎ ําจะทาํ ด๎วยเกยี รติยศ เพราะจะต๎องเนํา ปะปนไปกับยาจกแถวน้ัน พวกละครจึงนาํ นาง ไปฝ๓งไวค๎ นเดยี วท่ีมุมถนนเดอบรู ก๑ อญญ๑ นําจะทําใหน๎ างทนทกุ ขม๑ าก เพราะนึกวาํ เขา จะทําให๎ดสี ูงสงํ แล๎วทีเดียว\" ฆานฑติ \"ทําเชํนน้ันไมเํ หน็ สม เลย\" มารทิน \"จะเอาอยาํ งไร คนพวกนที้ ํามาอยาํ งนี้ นกึ ถงึ ความขดั แยง๎ ท้งั หลาย นึกถงึ ความไมลํ งรอยท้งั หลาย ทาํ นยอํ มจะพบคนพวกน้ใี นคณะรฐั บาล ใน ศาล ในวดั ในโรงละคร ซึง่ มีอยํใู นประเทศพิเรนทรน๑ ี้\" ฆานฑิต \"จริงไหมทําน คนทป่ี ารสี ชอบหัวเราะเสมอ\" พระ \"จรงิ แตไํ มํมคี วามหมายอะไร เพราะเวลารําพันทกุ ขอ๑ ะไร เขาก็ หัวเราะแทบตายชัก และระหวํางทห่ี วั เราะน้ันเขาอาจจะทาํ การอะไรท่ีนําเกลยี ดนาํ ชัง อยํางทสี่ ุดก็ได๎\" ฆานฑิต \"ใครหนอไอ๎หมตู อน คนทว่ี ําขา๎ พเจา๎ ในโรงละครตอนขา๎ พเจ๎า ร๎องไห๎ และบรภิ าษตวั ละครซึง่ แสดงเป็นทพ่ี อใจขา๎ พเจ๎าย่ิงนกั น้ัน\" พระ \"คนลกั ษณะไมดํ ี หากนิ ทางใสํร๎ายบทละคร และหนังสอื ทุกเรอ่ื งทุก เลมํ ไมวํ ําอะไรสําเรจ็ ประโยชน๑ คนชนดิ น้ีเป็นเกลยี ดหมด เหมอื นกับพวกขันทีเกลียด คนมีอวยั วะสําหรบั สนกุ คนชนิดนอี้ ยูใํ นจําพวกอสรพิษวรรณคดซี ่งึ เล้ียงชวี ิตด๎วยความ โสโครกและความคดิ ร๎าย เขาเรยี กเปน็ ภาษาฝรั่งเศสวํา ฟอลลกิ แุ ลร์\" 2 ฆานฑิต \"ฟอลลิกุแลร๑ แปลวําอะไร\" พระ \"คือนักประพันธช๑ ้นั ตํา่ หรอื เฟร รอง 3 กเ็ รียก\" ฆานฑติ กับมารทนิ และพระ สนทนากนั อยํูท่ีกระได คอยดูคนกลบั จากโรง ละคร เมอื่ ละครเลกิ
Search
