ngu-van-9-t2

hÇm hËp ë trong phßng cïng víi thø ¸nh s¸ng loa lo¸ võa nh×n ®· thÊy chãi c¶ m¾t ë ngoμi bê s«ng Hång kh«ng biÕt ®· rót ®i ®©u tõ bao giê. Bªn kia nh÷ng hμng c©y b»ng l¨ng, tiÕt trêi ®Çu thu ®em ®Õn cho con s«ng Hång mét mμu ®á nh¹t, mÆt s«ng nh− réng thªm ra. Vßm trêi còng nh− cao h¬n. Nh÷ng tia n¾ng sím ®ang tõ tõ di chuyÓn tõ mÆt n−íc lªn nh÷ng kho¶ng bê b·i bªn kia s«ng, vμ c¶ mét vïng phï sa l©u ®êi cña b·i båi ë bªn kia s«ng Hång lóc nμy ®ang ph« ra tr−íc khu«n cöa sæ cña gian g¸c nhμ NhÜ mét thø mμu vμng thau xen víi mμu xanh non  nh÷ng mμu s¾c th©n thuéc qu¸ nh− da thÞt, h¬i thë cña ®Êt mμu mì. Suèt ®êi NhÜ ®· tõng ®i tíi kh«ng sãt mét xã xØnh nμo trªn tr¸i ®Êt, ®©y lμ mét ch©n trêi gÇn gòi, mμ l¹i xa l¾c v× ch−a hÒ bao giê ®i ®Õn  c¸i bê bªn kia s«ng Hång ngay tr−íc cöa sæ nhμ m×nh. NhÜ khã nhäc n©ng mét c¸nh tay lªn khÏ Èy c¸i b¸t miÕn trªn tay Liªn ra. Anh ngöa mÆt nh− mét ®øa trÎ ®Ó cho th»ng TuÊn cÇm chiÕc kh¨n b«ng tÈm n−íc Êm khÏ lau miÖng, c»m vμ hai bªn m¸ cho m×nh. Anh kh«ng d¸m nh×n vμo mÆt con. Trong khi l¹i nghiªng mÆt ra ngoμi cöa sæ, anh ng¹c nhiªn nhËn thÊy nh÷ng c¸nh hoa b»ng l¨ng cμng thÉm mμu h¬n  mét mμu tÝm thÉm nh− bãng tèi... Chê khi ®øa con trai ®· b−ng thau n−íc xuèng nhμ d−íi, anh hái Liªn :  §ªm qua lóc gÇn s¸ng em cã nghe thÊy tiÕng g× kh«ng ? Liªn gi¶ vê kh«ng nghe c©u chång võa hái. Tr−íc mÆt chÞ hiÖn ra mét c¸i bê ®Êt lë dèc ®øng cña bê bªn nμy, vμ ®ªm ®ªm cïng víi con lò nguån ®· b¾t ®Çu dån vÒ, nh÷ng t¶ng ®Êt ®æ oμ vμo giÊc ngñ.  H«m nay ®· lμ ngμy mÊy råi em nhØ ? Liªn vÉn kh«ng ®¸p vμ biÕt chång ®ang nghÜ g×. ChÞ ®−a nh÷ng ngãn tay gÇy guéc ©u yÕm vuèt ve bªn vai chång :  Anh cø yªn t©m. VÊt v¶, tèn kÐm ®Õn bao nhiªu em víi c¸c con còng ch¨m lo cho anh ®−îc. LÇn ®Çu tiªn NhÜ ®Ó ý thÊy Liªn ®ang mÆc tÊm ¸o v¸.  Suèt ®êi anh chØ lμm em khæ t©m... mμ em vÉn nÝn thinh.  Cã hÒ sao ®©u... MiÔn lμ anh sèng, lu«n lu«n cã mÆt anh, tiÕng nãi cña anh trong gian nhμ nμy... 101

Ngõng mét l¸t, Liªn nãi tiÕp :  Anh cø tËp tμnh vμ uèng thuèc cho ®Òu. Sang th¸ng m−êi, nhÊt ®Þnh anh ®i l¹i ®−îc.  VËy th× ®Çu hoÆc gi÷a th¸ng m−êi mét, anh sÏ ®i Thμnh phè Hå ChÝ Minh mét chuyÕn. Liªn biÕt chång nãi ®ïa :  §i Thμnh phè Hå ChÝ Minh th× ch¾c ch¼ng ®−îc nh−ng anh cã thÓ chèng gËy ®i trong nhμ. HoÆc tiÕn triÓn tèt h¬n, em cã thÓ ®ì anh men cÇu thang b−íc xuèng mét bËc... hoÆc gi¸ anh l¹i khoÎ h¬n, chóng m×nh cã thÓ b−íc xuèng hai bËc.  õ, t−ëng g×... nhÊt ®Þnh ®Çu th¸ng m−êi anh sÏ ®i ra ®−îc ®Õn ®Çu cÇu thang... Liªn ®Æt bμn tay vμo sau phiÕn l−ng ®· cã nhiÒu m¶ng da thÞt võa chai cøng võa lë loÐt cña NhÜ :  Em ®ì anh n»m xuèng nhÐ ?  Khoan. Em cÇn ra chî hay ®i ®©u th× cø ®i. Khi nμo mái anh sÏ gäi con. Mét l¸t sau NhÜ cßn nghe tiÕng vî ®i l¹i dän dÑp vμ dÆn dß con ®iÒu g× ®ã. Liªn h·m n−íc thuèc ë c¸i siªu ®Êt ra chiÕc b¸t chiÕt yªu(3), NhÜ ®o¸n thÕ, nghe tiÕng n−íc rãt ra lÉn mïi thuèc b¾c bay vμo nhμ. Råi Liªn xuèng thang, vÉn c¸i tiÕng b−íc ch©n rãn rÐn quen thuéc suèt c¶ mét ®êi ng−êi ®μn bμ trªn nh÷ng bËc gç mßn lâm. Chê Liªn xuèng tÇng d−íi råi NhÜ míi lªn tiÕng :  TuÊn, TuÊn μ ! Anh con trai ®¸nh trÇn ngåi tùa vμo bøc t−êng ®Çu cÇu thang, tay nhÆt rau muèng, m¾t cói xuèng mét cuèn s¸ch truyÖn dÞch. Nghe bè gäi, TuÊn ch¹y vμo trong tay vÉn cÇm quyÓn s¸ch dμy cém gËp ®«i :  Bè mái råi. Con ®ì bè n»m xuèng nhÐ !  Ch−a...  ®Õn lóc nμy NhÜ míi ng¾m kÜ ®øa con trai. Nã lμ ®øa thø hai, gÇn mét n¨m nay v¾ng nhμ, ®i häc tËn trong mét thμnh phè phÝa nam vμ võa míi trë vÒ ®ªm qua. Anh thÊy cμng lín th»ng con anh cμng cã nhiÒu nÐt gièng anh. 102

Ng−êi cha s¾p tõ gi· câi ®êi ®ang giÊu mét t©m sù bÝ mËt g× ®ã trong c¸i vÎ lóng tóng. Anh ng−íc nh×n ra ngoμi cöa sæ mét lÇn n÷a råi quay vμo bÊt chît hái :  §· bao giê TuÊn... sang bªn kia ch−a h¶ ?  Sang ®©u h¶ bè ?  Bªn kia s«ng Êy ! Anh con ®¸p b»ng vÎ hê h÷ng :  Ch−a... NhÜ tËp trung hÕt søc cßn l¹i ®Ó nãi ra c¸i ®iÒu ham muèn cuèi cïng cña ®êi m×nh :  B©y giê con sang bªn kia s«ng hé bè...  §Ó lμm g× ¹ ?  Ch¼ng ®Ó lμm g× c¶.  NhÜ cã vÎ ng−îng nghÞu v× c¸i ®iÒu anh s¾p nãi ra qu¸ − k× quÆc  Con h·y qua ®ß ®Æt ch©n lªn bê bªn kia, ®i ch¬i loanh quanh råi ngåi xuèng nghØ ch©n ë ®©u ®ã mét l¸t, råi vÒ... Anh con trai c−êi :  Bè ®ang sai con lμm c¸i viÖc g× l¹ thÕ ?  Hay lμ thÕ nμy nhÐ.  NhÜ vÉn kh«ng hÒ thay ®æi ý kiÕn  Con cÇm ®i mÊy ®ång b¹c xem bªn Êy cã hμng qu¸n ng−êi ta b¸n b¸nh tr¸i g×, con mua cho bè. Anh con trai miÔn c−ìng mÆc quÇn ¸o, ®éi chiÕc mò nan réng vμnh ®Ò phßng ®Õn tr−a cã thÓ n¾ng to  theo lêi yªu cÇu khÈn kho¶n cña NhÜ  gi¾t vμo ng−êi mÊy ®ång b¹c. Võa nghe TuÊn nÖn lép bép ®«i dÐp sa b«(4) xuèng thang, NhÜ ®· thu hÕt tμn lùc lÕt dÇn, lÕt dÇn trªn chiÕc ph¶n gç. NhÊc m×nh ra ®−îc bªn ngoμi phiÕn nÖm n»m, anh t−ëng nh− m×nh võa bay ®−îc mét nöa vßng tr¸i ®Êt  trong mét chuyÕn ®i c«ng t¸c ë mét n−íc bªn MÜ La-tinh hai n¨m tr−íc ®©y. Anh mÖt lö. Vμ ®au nhøc. Ngåi l¹i nghØ mét chÆng vμ chØ muèn cã ai ®ì cho ®Ó n»m xuèng. Nghe tiÕng ch©n giËm th×nh thÞch ®Òu ®Æn ë bªn kia t−êng. NhÜ cói xuèng thë hæn hÓn ®Ó lÊy l¹i søc råi cÊt tiÕng gäi yÕu ít : \"HuÖ ¬i !\". 103

Tõ phßng bªn kia mét c« bÐ rÊt xinh mÆc chiÕc ¸o may « con trai vμ vÉn cßn cÇm thu thu mét ®o¹n d©y sau l−ng ch¹y sang. C« bÐ bªn nhμ hμng xãm ®· quen víi c«ng viÖc nμy. Nã lÔ phÐp hái NhÜ : \"B¸c cÇn n»m xuèng ph¶i kh«ng ¹ ?\". NhÜ ®¸p trong h¬i thë gÊp g¸p : \"õ, õ... chμo ch¸u !\". C« bÐ nh¶y lªn ph¶n, võa mã vμo ng−êi NhÜ ®· véi v· nh¶y xuèng, nã ch¹y ra ®Çu cÇu thang cÇm ®o¹n d©y khÏ phÊt xuèng bªn d−íi vμ gäi to¸ng lªn :  V©n ¬i, Tam ¬i, Hïng ¬i ! Mét l¸t sau kh«ng ph¶i chØ cã ba ®øa mμ c¶ mét lò trÎ ë tÇng d−íi lÇn l−ît ch¹y lªn :  Chóng ch¸u chμo b¸c ¹ !  Chμo b¸c NhÜ ¹ ! V©y bäc bëi ®¸m trÎ con ®øng lè nhè chung quanh, NhÜ nhËn thÊy hoμn c¶nh cña m×nh thËt buån c−êi, y nh− mét chó bÐ míi ®Î ®ang toÐt miÖng c−êi víi tÊt c¶, tËn h−ëng sù thÝch thó ®−îc chóng ch¨m sãc vμ ch¬i víi. C¶ bän trÎ xóm vμo, vμ rÊt n−¬ng nhÑ, gióp anh ®i nèt nöa vßng tr¸i ®Êt  tõ mÐp tÊm nÖm n»m ra mÐp tÊm ph¶n, kho¶ng c¸ch −íc chõng n¨m chôc ph©n. Chóng gióp anh ®Æt mét bμn tay lªn bËu cöa sæ, kª cao thªm d−íi m«ng anh b»ng c¶ mét chiÕc ch¨n gËp l¹i råi sau ®ã míi bª c¸i chång gèi ®Æt sau l−ng. Ch¼ng biÕt thÕ nμo mμ s¸ng nay tÊt c¶ nh÷ng ngãn tay cña chóng ®Òu chua lßm mïi n−íc d−a, nh−ng kh«ng sao, v× thÕ anh cμng yªu lò trÎ trong ng«i nhμ m×nh. Ngay lóc Êy, c¸i vËt mμ NhÜ nh×n thÊy tr−íc tiªn khi ®−îc ngåi s¸t ngay sau khu«n cöa sæ lμ mét c¸nh buåm võa b¾t giã c¨ng phång lªn. Con ®ß ngang mçi ngμy chØ qua l¹i mét chuyÕn gi÷a hai bê ë khóc s«ng Hång nμy võa míi b¾t ®Çu chèng sμo ra khái ch©n b·i båi bªn kia, c¸nh buåm n©u b¹c tr¾ng vÉn cßn che lÊp gÇn hÕt c¸i miÒn ®Êt m¬ −íc. S¸t bªn bê cña d¶i ®Êt lë dèc ®øng bªn nμy, mét ®¸m ®«ng kh¸ch ®îi ®ß ®øng nh×n sang. Ng−êi ®i bé, ng−êi d¾t xe ®¹p. Mét vμi tèp ®μn bμ ®i chî vÒ ®ang ngåi kh¸o chuyÖn hoÆc xæ tãc ra b¾t chÊy. NhÜ nh×n m·i ®¸m kh¸ch nh−ng vÉn kh«ng t×m thÊy c¸i mò cãi réng vμnh vμ chiÕc s¬ mi mμu trøng s¸o ®©u c¶. 104

Th× ra th»ng con trai cña anh chØ míi ®i ®−îc ®Õn hμng c©y b»ng l¨ng bªn kia ®−êng. Th»ng bÐ vÉn c¾p cuèn s¸ch bªn n¸ch ®ang sμ vμo mét ®¸m ng−êi ch¬i ph¸ cê thÕ (5) trªn hÌ phè. Suèt ®êi NhÜ còng ®· tõng ch¬i ph¸ cê thÕ trªn nhiÒu hÌ phè, thËt lμ kh«ng døt ra ®−îc. Kh«ng khÐo råi th»ng con trai anh l¹i trÔ mÊt chuyÕn ®ß trong ngμy, NhÜ nghÜ mét c¸ch buån b·, con ng−êi ta trªn ®−êng ®êi thËt khã tr¸nh ®−îc nh÷ng c¸i ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng ch×nh, v¶ l¹i nã ®· thÊy cã g× ®¸ng hÊp dÉn ë bªn kia s«ng ®©u ? Ho¹ ch¨ng chØ cã anh ®· tõng tr¶i, ®· tõng in gãt ch©n kh¾p mäi ch©n trêi xa l¹ míi nh×n thÊy hÕt sù giμu cã lÉn mäi vÎ ®Ñp cña mét c¸i b·i båi s«ng Hång ngay bê bªn kia, c¶ trong nh÷ng nÐt tiªu s¬(6), vμ c¸i ®iÒu riªng anh kh¸m ph¸ thÊy gièng nh− mét niÒm mª say pha lÉn víi nçi ©n hËn ®au ®ín, lêi lÏ kh«ng bao giê gi¶i thÝch hÕt. NhÜ chît nhí ngμy bè mÑ anh míi c−íi Liªn tõ mét lμng bªn kia s«ng vÒ lμm vî anh Liªn vÉn ®ang cßn mÆc ¸o n©u vμ chÝt kh¨n má qu¹(7). So víi ngμy Êy b©y giê Liªn ®· trë thμnh mét ng−êi ®μn bμ thÞ thμnh. Tuy vËy, còng nh− c¸nh b·i båi ®ang n»m ph¬i m×nh bªn kia, t©m hån Liªn vÉn gi÷ nguyªn vÑn 105

nh÷ng nÐt tÇn t¶o vμ chÞu ®ùng hi sinh tõ bao ®êi x−a, vμ còng chÝnh nhê cã ®iÒu ®ã mμ sau nhiÒu ngμy th¸ng b«n tÈu(8), t×m kiÕm... NhÜ ®· t×m thÊy ®−îc n¬i n−¬ng tùa lμ gia ®×nh trong nh÷ng ngμy nμy. Con ®ß ®· sang qu¸ nöa s«ng, ngåi ®©y NhÜ ®· cã thÓ nh×n thÊy râ tõng m¶nh v¸ trªn l¸ buåm c¸nh d¬i in bËt trªn mét vïng n−íc ®á. Gi÷a lóc NhÜ ®ang nh×n thÊy trong t−ëng t−îng chÝnh m×nh trong tÊm ¸o mμu xanh trøng s¸o vμ chiÕc mò nan réng vμnh, nh− mét nhμ th¸m hiÓm ®ang chËm r·i ®Æt tõng b−íc ch©n lªn c¸i mÆt ®Êt dÊp dÝnh phï sa  chît nghe sau l−ng cã tiÕng ho. NhÜ quay l¹i. ¤ng cô gi¸o KhuyÕn tùa trªn chiÕc gËy song ®ang ®øng bªn ph¶n. §· thμnh lÖ, buæi s¸ng nμo «ng cô giμ hμng xãm ®i xÕp hμng mua b¸o vÒ còng ghÐ vμo hái th¨m søc khoÎ cña NhÜ.  Cô ¹  NhÜ b¾t ®Çu ra hiÖu vÒ phÝa ®Çu tÊm nÖm n»m cña m×nh  ch¸u HuÖ cã göi l¹i ch×a kho¸ cho cô.  H«m nay «ng NhÜ cã vÎ khoÎ ra nhØ ?  D¹, con còng thÊy nh− h«m qua... Chît «ng cô giμ hμng xãm hèt ho¶ng qu¸ ! ¤ng cô gi¸o KhuyÕn chît nhËn thÊy mÆt mòi NhÜ ®á rùng mét c¸ch kh¸c th−êng, hai m¾t long lanh chøa mét nçi mª say ®Çy ®au khæ, c¶ m−êi ®Çu ngãn tay NhÜ ®ang bÊu chÆt vμo c¸i bËu cöa sæ, nh÷ng ngãn tay võa bÊu chÆt võa run lÈy bÈy. Anh ®ang cè thu nhÆt hÕt mäi chót søc lùc cuèi cïng cßn sãt l¹i ®Ó ®u m×nh nh« ng−êi ra ngoμi, gi¬ mét c¸nh tay gÇy guéc ra phÝa ngoμi cöa sæ kho¸t kho¸t(9) y nh− ®ang khÈn thiÕt ra hiÖu cho mét ng−êi nμo ®ã. Ngay lóc bÊy giê, chiÕc ®ß ngang mçi ngμy mét chuyÕn chë kh¸ch qua l¹i hai bªn s«ng Hång võa ch¹m mòi vμo c¸i bê ®Êt lë dèc ®øng phÝa bªn nμy. (NguyÔn Minh Ch©u(), TuyÓn tËp truyÖn ng¾n, NXB V¨n häc, Hμ Néi, 1999) Chó thÝch () NguyÔn Minh Ch©u (1930 1989), quª ë huyÖn Quúnh L−u, tØnh NghÖ An, vμo bé ®éi n¨m 1950 vμ b¾t ®Çu viÕt v¨n tõ n¨m 1954. NguyÔn Minh Ch©u lμ mét trong nh÷ng c©y bót v¨n xu«i tiªu biÓu cña nÒn v¨n häc thêi k× kh¸ng chiÕn 106

chèng MÜ. Sau n¨m 1975, s¸ng t¸c cña NguyÔn Minh Ch©u  ®Æc biÖt lμ c¸c truyÖn ng¾n  ®· thÓ hiÖn nh÷ng t×m tßi quan träng vÒ t− t−ëng vμ nghÖ thuËt, gãp phÇn ®æi míi v¨n häc n−íc nhμ tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX ®Õn nay. N¨m 2000, «ng ®−îc Nhμ n−íc tÆng Gi¶i th−ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. TruyÖn ng¾n BÕn quª in trong tËp truyÖn cïng tªn cña NguyÔn Minh Ch©u, xuÊt b¶n n¨m 1985. V¨n b¶n ®−a vμo s¸ch gi¸o khoa l−îc bá mét ®o¹n ë phÇn ®Çu truyÖn. (1) B»ng l¨ng : c©y to, t¸n dμy, l¸ h×nh bÇu dôc, hoa mäc thμnh côm ë ®Çu cμnh, mμu tÝm hång, në vμo mïa hÌ. B»ng l¨ng ph©n bè chñ yÕu ë vïng nhiÖt ®íi vμ cËn nhiÖt ®íi. (2) LËp thu : theo lÞch cæ truyÒn Trung Quèc, mçi n¨m cã 24 tiÕt. TiÕt lËp thu lμ ngμy b¾t ®Çu mïa thu, th−êng vμo ®Çu th¸ng t¸m d−¬ng lÞch. (3) B¸t chiÕt yªu : b¸t to, loe miÖng, phÇn tõ gi÷a ®Õn ®¸y th¾t l¹i. (4) DÐp sa b« : dÐp ®Õ dμy, kh«ng cã quai hËu. (5) Ch¬i ph¸ cê thÕ : mét lèi ch¬i cê t−íng, ng−êi ch¬i t×m c¸ch ph¸ nh÷ng thÕ cê ®−îc bμy s½n. (6) Tiªu s¬ : (c¶nh vËt tù nhiªn) ®¬n s¬, tiªu ®iÒu vμ hoang v¾ng. (7) Kh¨n má qu¹ : kh¨n chÝt ®Çu cña phô n÷, gÊp chÐo thμnh gãc nhän nh− c¸i má qu¹ ë tr−íc tr¸n. (8) B«n tÈu : ng−îc xu«i ®©y ®ã ®Ó lo liÖu c«ng viÖc (b«n : ch¹y, tÈu : ®i). (9) Kho¸t kho¸t : gi¬ tay ®−a m¹nh vÒ mét h−íng ®Ó ra hiÖu. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. Nh©n vËt NhÜ trong truyÖn ë vμo hoμn c¶nh nh− thÕ nμo ? X©y dùng t×nh huèng Êy, t¸c gi¶ nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g× ? 2. Trong nh÷ng ngμy cuèi cïng cña cuéc ®êi m×nh, khi n»m trªn gi−êng bÖnh, NhÜ ®· nh×n thÊy nh÷ng g× qua khung cöa sæ vμ anh khao kh¸t ®iÒu g× ? V× sao NhÜ l¹i cã niÒm khao kh¸t Êy vμ ®iÒu ®ã cã ý nghÜa g× ? 107

3. V× sao cã thÓ nãi ngßi bót miªu t¶ t©m lÝ cña NguyÔn Minh Ch©u ë thiªn truyÖn nμy rÊt tinh tÕ vμ thÊm ®−îm tinh thÇn nh©n ®¹o ? Ph©n tÝch sù miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt NhÜ ®Ó kh¼ng ®Þnh nhËn xÐt Êy. 4. ë ®o¹n kÕt truyÖn, t¸c gi¶ ®· tËp trung miªu t¶ ch©n dung vμ cö chØ cña nh©n vËt NhÜ víi vÎ rÊt kh¸c th−êng. H·y gi¶i thÝch ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt Êy. 5. NhiÒu h×nh ¶nh, chi tiÕt trong truyÖn nμy mang tÝnh biÓu t−îng. H·y t×m mét sè h×nh ¶nh, chi tiÕt nh− vËy vμ nªu ý nghÜa biÓu t−îng cña chóng. (Gîi ý : h×nh ¶nh b·i båi bªn kia s«ng, bê s«ng bªn nμy bÞ sôt lë, chi tiÕt anh con trai sa vμo ®¸m ch¬i ph¸ cê thÕ...) 6. TruyÖn ng¾n nμy chøa ®ùng nh÷ng suy ngÉm, tr¶i nghiÖm cña nhμ v¨n vÒ con ng−êi vμ cuéc ®êi. T×m trong v¨n b¶n ®o¹n v¨n thÓ hiÖn tËp trung chñ ®Ò cña truyÖn vμ nªu c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n v¨n. Ghi nhí  TruyÖn ng¾n BÕn quª cña NguyÔn Minh Ch©u chøa ®ùng nh÷ng suy ngÉm, tr¶i nghiÖm s©u s¾c cña nhμ v¨n vÒ con ng−êi vμ cuéc ®êi, thøc tØnh sù tr©n träng gi¸ trÞ cña cuéc sèng gia ®×nh vμ nh÷ng vÎ ®Ñp b×nh dÞ cña quª h−¬ng.  NghÖ thuËt truyÖn næi bËt ë sù miªu t¶ t©m lÝ tinh tÕ, nhiÒu h×nh ¶nh giμu tÝnh biÓu t−îng, c¸ch x©y dùng t×nh huèng, trÇn thuËt theo dßng t©m tr¹ng cña nh©n vËt. LuyÖn tËp 1. §äc ®o¹n ®Çu cña truyÖn vμ nhËn xÐt nghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn cña t¸c gi¶ trong ®o¹n v¨n nμy. 2. Kh«ng khÐo råi th»ng con trai anh l¹i trÔ mÊt chuyÕn ®ß trong ngμy, NhÜ nghÜ mét c¸ch buån b·, con ng−êi ta trªn ®−êng ®êi thËt khã tr¸nh ®−îc nh÷ng c¸i ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng ch×nh, v¶ l¹i nã ®· thÊy cã c¸i g× ®¸ng hÊp dÉn ë bªn kia s«ng ®©u ? Ho¹ ch¨ng chØ cã anh ®· tõng tr¶i, ®· tõng in gãt ch©n kh¾p mäi ch©n trêi xa l¹ míi nh×n thÊy hÕt sù giμu cã lÉn mäi vÎ ®Ñp cña mét c¸i b·i båi s«ng Hång ngay bê bªn kia, c¶ trong nh÷ng nÐt tiªu s¬, vμ 108

c¸i ®iÒu riªng anh kh¸m ph¸ thÊy gièng nh− mét niÒm mª say pha lÉn víi nçi ©n hËn ®au ®ín, lêi lÏ kh«ng bao giê gi¶i thÝch hÕt. Nªu c¶m nghÜ cña em vÒ ®o¹n v¨n trªn. «n tËp phÇn tiÕng viÖt i  Khëi ng÷ vμ c¸c thμnh phÇn biÖt lËp 1. H·y cho biÕt mçi tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y lμ thμnh phÇn g× cña c©u. Ghi kÕt qu¶ ph©n tÝch vμo b¶ng tæng kÕt (theo mÉu). a) X©y c¸i l¨ng Êy c¶ lμng phôc dÞch, c¶ lμng g¸nh g¹ch, ®Ëp ®¸, lμm phu hå cho nã. (Kim L©n, Lμng ) b) Tim t«i còng ®Ëp kh«ng râ. D−êng nh− vËt duy nhÊt vÉn b×nh tÜnh, phít lê mäi biÕn ®éng chung lμ chiÕc kim ®ång hå. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i ) c) §Õn l−ît c« g¸i tõ biÖt. C« ch×a tay ra cho anh n¾m, cÈn träng, râ rμng, nh− ng−êi ta cho nhau c¸i g× chø kh«ng ph¶i lμ c¸i b¾t tay. C« nh×n th¼ng vμo m¾t anh  nh÷ng ng−êi con g¸i s¾p xa ta, biÕt kh«ng bao giê gÆp ta n÷a, hay nh×n ta nh− vËy. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa ) d)  Th−a «ng, chóng ch¸u ë Gia L©m lªn ®Êy ¹. §i bèn n¨m h«m míi lªn ®Õn ®©y, vÊt v¶ qu¸ ! (Kim L©n, Lμng ) b¶ng tæng kÕt vÒ khëi ng÷ vμ c¸c thμnh phÇn biÖt lËp Thμnh phÇn biÖt lËp Khëi ng÷ T×nh th¸i C¶m th¸n Gäi  ®¸p Phô chó 109

2. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n giíi thiÖu truyÖn ng¾n BÕn quª cña NguyÔn Minh Ch©u, trong ®ã cã Ýt nhÊt mét c©u chøa khëi ng÷ vμ mét c©u chøa thμnh phÇn t×nh th¸i. ii  liªn kÕt c©u vμ liªn kÕt ®o¹n v¨n 1. H·y cho biÕt mçi tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c ®o¹n trÝch d−íi ®©y thÓ hiÖn phÐp liªn kÕt nμo. a) ë rõng mïa nμy th−êng nh− thÕ. M−a. Nh−ng m−a ®¸. Lóc ®Çu t«i kh«ng biÕt. Nh−ng råi cã tiÕng lanh canh gâ trªn nãc hang. Cã c¸i g× v« cïng s¾c xÐ kh«ng khÝ ra tõng m¶nh vôn. Giã. Vμ t«i thÊy ®au, −ít ë m¸. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i ) b) Tõ phßng bªn kia mét c« bÐ rÊt xinh mÆc chiÕc ¸o may « con trai vμ vÉn cßn cÇm thu thu mét ®o¹n d©y sau l−ng ch¹y sang. C« bÐ bªn nhμ hμng xãm ®· quen víi c«ng viÖc nμy. Nã lÔ phÐp hái NhÜ : \"B¸c cÇn n»m xuèng ph¶i kh«ng ¹ ?\". (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª ) c) Nh−ng c¸i \"com-pa\" kia lÊy lμm bÊt b×nh l¾m, tá vÎ khinh bØ, c−êi kh¸y t«i nh− c−êi kh¸y mét ng−êi Ph¸p kh«ng biÕt ®Õn N· Ph¸ Lu©n, mét ng−êi MÜ kh«ng biÕt ®Õn Hoa ThÞnh §èn vËy ! Råi nãi :  Quªn μ ! Ph¶i, b©y giê cao sang råi th× ®Ó ý ®©u ®Õn bän chóng t«i n÷a ! T«i ho¶ng hèt, ®øng dËy nãi :  §©u cã ph¶i thÕ ! T«i... (Lç TÊn, Cè h−¬ng) 2. Ghi kÕt qu¶ ph©n tÝch ë bμi tËp trªn vμo b¶ng tæng kÕt theo mÉu sau ®©y : b¶ng tæng kÕt vÒ c¸c phÐp liªn kÕt ®· häc LÆp PhÐp liªn kÕt ThÕ Nèi tõ ng÷ §ång nghÜa, tr¸i nghÜa vμ liªn t−ëng Tõ ng÷ t−¬ng øng 110

3. Nªu râ sù liªn kÕt vÒ néi dung, vÒ h×nh thøc gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n v¨n em viÕt vÒ truyÖn ng¾n BÕn quª cña NguyÔn Minh Ch©u. III  nghÜa t−êng minh vμ hμm ý 1. §äc truyÖn c−êi sau ®©y vμ cho biÕt ng−êi ¨n mμy muèn nãi ®iÒu g× víi ng−êi nhμ giμu qua c©u nãi ®−îc in ®Ëm ë cuèi truyÖn. ChiÕm hÕt chç Mét ng−êi ¨n mμy hom hem, r¸ch r−íi, ®Õn cöa nhμ giμu xin ¨n. Ng−êi nhμ giμu kh«ng cho, l¹i cßn m¾ng :  B−íc ngay ! Râ tr«ng nh− ng−êi ë d−íi ®Þa ngôc míi lªn Êy ! Ng−êi ¨n mμy nghe nãi, véi tr¶ lêi :  Ph¶i, t«i ë d−íi ®Þa ngôc míi lªn ®Êy ! Ng−êi nhμ giμu nãi :  §· xuèng ®Þa ngôc, sao kh«ng ë h¼n d−íi Êy, cßn lªn ®©y lμm g× cho bÈn m¾t ? Ng−êi ¨n mμy ®¸p :  ThÕ kh«ng ë ®−îc nªn míi ph¶i lªn. ë d−íi Êy c¸c nhμ giμu chiÕm hÕt c¶ chç råi ! (Theo Tr−¬ng ChÝnh  Phong Ch©u, TiÕng c−êi d©n gian ViÖt Nam) 2. T×m hμm ý cña c¸c c©u in ®Ëm d−íi ®©y. Cho biÕt trong mçi tr−êng hîp, hμm ý ®· ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch cè ý vi ph¹m ph−¬ng ch©m héi tho¹i nμo. a) TuÊn hái Nam :  CËu thÊy ®éi bãng huyÖn m×nh ch¬i cã hay kh«ng ? Nam b¶o :  Tí thÊy hä ¨n mÆc rÊt ®Ñp. b) Lan hái HuÖ :  HuÖ b¸o cho Nam, TuÊn vμ Chi s¸ng mai ®Õn tr−êng ch−a ?  Tí b¸o cho Chi råi.  HuÖ ®¸p. 111

LuyÖn nãi : nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ I  ChuÈn bÞ ë nhμ 1. ¤n l¹i ®Ó n¾m v÷ng yªu cÇu ®èi víi bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬, néi dung c¬ b¶n cña tõng phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi. 2. Cho ®Ò bμi : BÕp löa s−ëi Êm mét ®êi  Bμn vÒ bμi th¬ \"BÕp löa\" cña B»ng ViÖt. LËp dμn ý vμ tËp tr×nh bμy bμi nãi cña m×nh. (Gîi ý : Bμi th¬ BÕp löa ®−îc B»ng ViÖt s¸ng t¸c khi nμo ? H×nh ¶nh bÕp löa gîi lªn hoμn c¶nh sèng thuéc thêi k× nμo cña ®Êt n−íc, gia ®×nh ; ®−îc g¾n víi ng−êi bμ tÇn t¶o ra sao ? H×nh ¶nh Êy gîi lªn trong lßng nhμ th¬ nh÷ng t×nh c¶m g× ? ý nghÜa nhiÒu mÆt cña bμi th¬ ?) II  LuyÖn nãi trªn líp 1. Bμi ph¸t biÓu cÇn b¸m s¸t nhan ®Ò ®· cho. 2. Tr×nh bμy theo dμn ý, chó ý liªn kÕt gi÷a c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi. 3. T×m c¸ch nãi sao cho truyÒn c¶m, thu hót sù chó ý cña ng−êi nghe, kh«ng ®−îc ®äc thuéc lßng. §Ó ®¹t yªu cÇu trªn, cÇn t×m tßi, c©n nh¾c ph−¬ng ph¸p tr×nh bμy ë tõng phÇn cña bμi nãi, ch¼ng h¹n lμm sao cuèn hót ng−êi nghe ngay tõ lóc vμo ®Ò mét c¸ch thÝch hîp. Cã thÓ vμo ®Ò b»ng nhiÒu c¸ch : lùa chän, nªu c©u hái, ®èi lËp,... VÝ dô :  Vμo ®Ò b»ng ph−¬ng ph¸p lùa chän qua so s¸nh : Th−a c¸c b¹n ! Chóng ta ®· ®−îc häc, ®−îc ®äc nhiÒu ¸ng th¬ hay vÒ t×nh yªu quª h−¬ng, t×nh c¶m gia ®×nh. Cã b¹n thÝch vÎ thiÕt tha, nång nμn cña TÕ Hanh ë bμi \"Quª h−¬ng\". Cã b¹n yªu sù méng m¬, l·ng m¹n cña t×nh mÑ con trong bμi \"M©y vμ sãng\" cña Ta-go,... Riªng t«i, t«i ®ång c¶m cïng t×nh bμ ch¸u nång ®−îm, ®»m th¾m trong bμi \"BÕp löa\" cña B»ng ViÖt.  Vμo ®Ò b»ng c¸ch nªu Ên t−îng : §èi víi nh÷ng ng−êi ®i xa nhí nhμ, cã lÏ kh«ng cã h×nh ¶nh nμo gîi c¶m h¬n h×nh ¶nh bÕp löa. BÕp löa Êm ¸p, bÕp löa no ®ñ, bÕp löa qu©y quÇn. 112

B»ng ViÖt ®· chän mét h×nh ¶nh thËt tiªu biÓu ®Ó viÕt vÒ t×nh c¶m cña m×nh ®èi víi ng−êi bμ kÝnh yªu : \"BÕp löa\". §Ó t¹o nªn tÝnh truyÒn c¶m, hÊp dÉn cña bμi nãi, cïng víi néi dung tr×nh bμy cßn cÇn chó ý ®Õn ng÷ ®iÖu. Tèc ®é nhanh, chËm, c¸ch lªn xuèng giäng, c¸ch nhÊn m¹nh,... ph¶i linh ho¹t, phï hîp víi néi dung ®ang nãi vμ thÓ hiÖn ®−îc t×nh c¶m cña m×nh. Bμi 28 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  C¶m nhËn ®−îc t©m hån trong s¸ng, tÝnh c¸ch dòng c¶m, hån nhiªn vμ cuéc sèng chiÕn ®Êu nhiÒu gian khæ, hi sinh nh−ng vÉn l¹c quan cña c¸c nh©n vËt n÷ thanh niªn xung phong trong truyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i. ThÊy ®−îc nÐt ®Æc s¾c trong c¸ch miªu t¶ nh©n vËt vμ nghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña t¸c gi¶.  ViÕt ®−îc bμi nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn t−îng ë ®Þa ph−¬ng, cã ý kiÕn x¸c ®¸ng vμ rót kinh nghiÖm chung vÒ c¸ch viÕt lo¹i bμi nμy. Th«ng qua giê tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 7, tù nhËn râ c¸c −u ®iÓm, nh−îc ®iÓm trong bμi v¨n cña m×nh, n¾m v÷ng h¬n c¸ch lμm bμi nghÞ luËn v¨n häc. N¾m ®−îc môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung vμ c¸ch viÕt biªn b¶n. V¡n b¶n Nh÷ng ng«i sao xa x«i (TrÝch) Chóng t«i cã ba ng−êi. Ba c« g¸i. Chóng t«i ë trong mét hang d−íi ch©n cao ®iÓm(1). Con ®−êng qua tr−íc hang, kÐo lªn ®åi, ®i ®Õn ®©u ®ã, xa ! §−êng bÞ ®¸nh lë loÐt, mμu ®Êt ®á, tr¾ng lÉn lén. Hai bªn ®−êng kh«ng cã l¸ 113

xanh. ChØ cã nh÷ng th©n c©y bÞ t−íc kh« ch¸y. Nh÷ng c©y nhiÒu rÔ n»m l¨n lãc. Nh÷ng t¶ng ®¸ to. Mét vμi c¸i thïng x¨ng hoÆc thμnh « t« mÐo mã, han gØ n»m trong ®Êt. ViÖc cña chóng t«i lμ ngåi ®©y. Khi cã bom næ th× ch¹y lªn, ®o khèi l−îng ®Êt lÊp vμo hè bom, ®Õm bom ch−a næ vμ nÕu cÇn th× ph¸ bom. Ng−êi ta gäi chóng t«i lμ tæ trinh s¸t mÆt ®−êng. C¸i tªn gîi sù kh¸t khao lμm nªn nh÷ng sù tÝch anh hïng. Do ®ã, c«ng viÖc còng ch¼ng ®¬n gi¶n. Chóng t«i bÞ bom vïi lu«n. Cã khi bß trªn cao ®iÓm vÒ chØ thÊy hai con m¾t lÊp l¸nh. C−êi th× hμm r¨ng lo¸ lªn khu«n mÆt nhem nhuèc. Nh÷ng lóc ®ã, chóng t«i gäi nhau lμ \"nh÷ng con quû m¾t ®en\". §¬n vÞ ch¨m chóng t«i ra trß. Cã g× l¹i b¶o \"§Ó cho bän trinh s¸t, chóng nã ë trªn ®ã v¾ng\". §iÒu ®ã còng dÔ hiÓu th«i. §¬n vÞ th−êng ra ®−êng vμo lóc mÆt trêi lÆn. Vμ lμm viÖc cã khi suèt ®ªm. Cßn chóng t«i th× ch¹y trªn cao ®iÓm c¶ ban ngμy. Mμ ban ngμy ch¹y trªn cao ®iÓm kh«ng ph¶i chuyÖn ch¬i. ThÇn chÕt lμ mét tay kh«ng thÝch ®ïa. H¾n ta lÈn trong ruét nh÷ng qu¶ bom. T«i b©y giê cßn mét vÕt th−¬ng ch−a lμnh miÖng ë ®ïi. TÊt nhiªn, t«i kh«ng vμo viÖn qu©n y. ViÖc nμo còng cã c¸i thó cña nã. Cã ë ®©u nh− thÕ nμy kh«ng : ®Êt bèc khãi, kh«ng khÝ bμng hoμng, m¸y bay ®ang Çm × xa dÇn. ThÇn kinh c¨ng nh− ch·o, tim ®Ëp bÊt chÊp c¶ nhÞp ®iÖu, ch©n ch¹y mμ vÉn biÕt r»ng kh¾p chung quanh cã nhiÒu qu¶ bom ch−a næ. Cã thÓ næ b©y giê, cã thÓ chèc n÷a. Nh−ng nhÊt ®Þnh sÏ næ... Råi khi xong viÖc, quay l¹i nh×n c¶nh ®o¹n ®−êng mét lÇn n÷a, thë phμo, ch¹y vÒ hang. Bªn ngoμi nãng trªn 30 ®é, chui vμo hang lμ sμ ngay ®Õn mét thÕ giíi kh¸c. C¸i m¸t l¹nh lμm toμn th©n rung lªn ®ét ngét. Råi ngöa cæ uèng n−íc, trong ca hay trong bi ®«ng. N−íc suèi pha ®−êng. Xong th× n»m dμi trªn nÒn Èm, l−êi biÕng nheo m¾t nghe ca nh¹c tõ c¸i ®μi b¸n dÉn nhá mμ lóc nμo còng cã pin ®Çy ®ñ. Cã thÓ nghe, cã thÓ nghÜ lung tung... h×nh nh− ta s¾p më chiÕn dÞch lín. §ªm nμo xe còng n−êm n−îp ngoμi ®−êng. Ban ®ªm chóng t«i ®−îc ngñ. Nh−ng mÊy ®ªm nay th× chÞu. §øa nμo còng leo tãt lªn träng ®iÓm(2), cÇm xÎng xóc, nãi vμi c©u buån c−êi víi mét anh l¸i xe nμo ®ã. Vui. ChØ khæ ®øa ph¶i trùc m¸y ®iÖn tho¹i trong hang. B©y giê lμ buæi tr−a. Im ¾ng l¹. T«i ngåi dùa vμo thμnh ®¸ vμ khe khÏ h¸t. T«i mª h¸t. Th−êng cø thuéc mét ®iÖu nh¹c nμo ®ã råi bÞa ra lêi mμ h¸t. Lêi 114

t«i bÞa lén xén mμ ngí ngÈn ®Õn t«i còng ng¹c nhiªn, ®«i khi bß ra mμ c−êi mét m×nh. T«i lμ con g¸i Hμ Néi. Nãi mét c¸ch khiªm tèn, t«i lμ mét c« g¸i kh¸. Hai bÝm tãc dμy, t−¬ng ®èi mÒm, mét c¸i cæ cao, kiªu h·nh nh− ®μi hoa loa kÌn. Cßn m¾t t«i th× c¸c anh l¸i xe b¶o : \"C« cã c¸i nh×n sao mμ xa x¨m !\". Xa ®Õn ®©u mÆc kÖ, nh−ng t«i thÝch ng¾m m¾t t«i trong g−¬ng. Nã dμi dμi, mμu n©u, hay nheo l¹i nh− chãi n¾ng. Kh«ng hiÓu sao c¸c anh ph¸o thñ vμ l¸i xe l¹i hay hái th¨m t«i. Hái th¨m hoÆc viÕt nh÷ng th− dμi göi ®−êng d©y, lμm nh− ë c¸ch xa nhau hμng ngh×n c©y sè, mÆc dï cã thÓ chμo nhau h»ng ngμy. T«i kh«ng s¨n sãc, vån v·. Khi bän con g¸i xóm nhau l¹i ®èi ®¸p víi mét anh bé ®éi nãi giái nμo ®Êy, t«i th−êng ®øng ra xa, khoanh tay l¹i tr−íc ngùc vμ nh×n ®i n¬i kh¸c, m«i mÝm chÆt. Nh−ng ch¼ng qua t«i ®iÖu thÕ th«i. Thùc t×nh trong suy nghÜ cña t«i, nh÷ng ng−êi ®Ñp nhÊt, th«ng minh, can ®¶m vμ cao th−îng nhÊt lμ nh÷ng ng−êi mÆc qu©n phôc, cã ng«i sao trªn mò. [...]  ThÕ nμo, chuÈn bÞ th«i chø ?  C¸i g× ?  T«i giËt m×nh. Tõ n·y ®Õn giê t«i vÉn h¸t. H¸t vμ nghÜ ví vÈn. Nho cuén trßn c¸i gèi, cÊt nhanh vμo tói. ChÞ Thao nh×n ra cöa hang. Qu¶ thËt, m¸y bay trinh s¸t. Cuéc sèng ë ®©y ®· d¹y cho chóng t«i thÕ nμo lμ sù im lÆng. Sù im lÆng tõ s¸ng ®Õn giê kh«ng b×nh th−êng. C¸i kh«ng b×nh th−êng ®ã ®ang ®Õn. TiÕng m¸y bay trinh s¸t rÌ rÌ. Ph¶n lùc gÇm gμo lao theo sau. Hai thø tiÕng ®ã trén lÉn vμo nhau, rãt vμo tai con ng−êi mét c¶m gi¸c khã chÞu vμ c¨ng th¼ng.  S¾p ®Êy !  Nho quay l−ng l¹i chóng t«i, chôp c¸i mò s¾t lªn ®Çu. ChÞ Thao mãc b¸nh bÝch quy trong tói, thong th¶ nhai. Nh÷ng khi biÕt r»ng c¸i s¾p tíi sÏ kh«ng ªm ¶ th× chÞ tá ra b×nh tÜnh ®Õn ph¸t bùc. Nh−ng thÊy m¸u, thÊy v¾t lμ chÞ nh¾m m¾t l¹i, mÆt t¸i mÐt. ¸o lãt cña chÞ c¸i nμo còng thªu chØ mμu. ChÞ l¹i hay tØa ®«i l«ng mμy cña m×nh, tØa nhá nh− c¸i t¨m. Nh−ng trong c«ng viÖc, ai còng gêm chÞ : c−¬ng quyÕt, t¸o b¹o. Nh÷ng c¸i x¶y ra h»ng ngμy : m¸y bay rÝt, bom næ. Næ trªn cao ®iÓm, c¸ch c¸i hang nμy kho¶ng 300 mÐt. §Êt d−íi ch©n chóng t«i rung. MÊy c¸i kh¨n 115

mÆt m¾c ë d©y còng rung. TÊt c¶, cø nh− lªn c¬n sèt. Khãi lªn, vμ cöa hang bÞ che lÊp. Kh«ng thÊy m©y vμ bÇu trêi ®©u n÷a. ChÞ Thao cÇm c¸i th−íc trªn tay t«i, nuèt nèt miÕng bÝch quy ngon lμnh : \"§Þnh ë nhμ. LÇn nμy nã bá Ýt, hai ®øa ®i còng ®ñ\", råi kÐo tay ¸o Nho, v¸c xÎng lªn vai vμ ®i ra cöa. T«i kh«ng c·i chÞ. QuyÒn h¹n ph©n c«ng lμ ë chÞ. Thêi gian b¾t ®Çu c¨ng lªn. TrÝ n·o t«i còng kh«ng thua. Nh÷ng g× ®· qua, nh÷ng g× s¾p tíi... kh«ng ®¸ng kÓ n÷a. Cã g× lÝ thó ®©u, nÕu c¸c b¹n t«i kh«ng quay vÒ ? §iÖn tho¹i rÐo. §¹i ®éi tr−ëng hái t×nh h×nh. T«i nãi nh− g¾t vμo m¸y :  Trinh s¸t ch−a vÒ ! Kh«ng hiÓu v× sao m×nh g¾t n÷a. L¹i mét ®ît bom. Khãi vμo hang. T«i ho sÆc sôa vμ tøc ngùc. Cao ®iÓm b©y giê thËt v¾ng. ChØ cã Nho vμ chÞ Thao. Vμ bom. Vμ t«i ngåi ®©y. Vμ cao x¹(3) ®Æt bªn kia qu¶ ®åi. Cao x¹ ®ang b¾n. TiÕng sóng ë d−íi ®Êt lªn qu¶ lμ cã hiÖu lùc. Kh«ng g× c« ®¬n vμ khiÕp sî h¬n khi bom gμo thÐt chung quanh mμ kh«ng nghe mét tiÕng tr¶ lêi nμo d−íi ®Êt. Dï chØ mét tiÕng sóng tr−êng th«i, con ng−êi còng thÊy mªnh m«ng bªn m×nh mét sù che chë ®ång t×nh. C¶m gi¸c ®ã còng gièng nh− thÊy m×nh cã mét kh¶ n¨ng tù vÖ rÊt v÷ng vËy... Sèt ruét, t«i ch¹y ra ngoμi mét tÝ. Kh«ng thÊy g× ngoμi khãi bom. T«i lo. §ét nhiªn cao ®iÓm bªn c¹nh vang lªn dån dËp tiÕng 12 li 7(4). Hay qu¸, tiÓu ®oμn c«ng binh ®Êy. Hä chi viÖn cho c¸c anh cao x¹, cho chóng t«i. Bçng d−ng t«i muèn la to¸ng lªn v× thÝch thó. Xung quanh cao ®iÓm v¾ng vÎ nμy cã bao nhiªu lμ ng−êi. C¸c anh cao x¹, th«ng tin vμ c«ng binh ®Òu rÊt mÕn chóng t«i. ChØ cÇn chóng t«i b¾n mét ph¸t sóng b¸o hiÖu yªu cÇu gióp ®ì lμ hä sÏ ch¹y ®Õn ngay. Nöa tiÕng ®ång hå sau, chÞ Thao chui vμo hang. B×nh th¶n, mÖt l¶ vμ c¸u kØnh, chÞ kh«ng nh×n t«i : \"H¬n ngh×n khèi !\", råi ngåi xuèng, uèng n−íc trong bi ®«ng. N−íc nhá tõ c»m xuèng ¸o, liªn tiÕp nh− nh÷ng giät m−a. T«i quay ®iÖn vÒ ®¬n vÞ. §¹i ®éi tr−ëng b¶o :  ThÕ μ, c¶m ¬n c¸c b¹n ! §¹i ®éi tr−ëng rÊt hay dïng nh÷ng tõ tÕ nhÞ nh− \"c¶m ¬n\", \"xin lçi\", \"chóc may m¾n\". Anh trÎ, ng−êi gÇy, hay ®au khíp, hay lμm ca dao cho b¸o t−êng. Nhμ ®©u nh− cuèi phè Lß §óc. 116

Nho võa t¾m ë d−íi suèi lªn. Khóc suèi ®ã còng hay cã bom næ chËm. Cø quÇn ¸o −ít, Nho ngåi, ®ßi ¨n kÑo. T«i mãc trong tói, may cßn hai c¸i kÑo chanh, dÝnh ®Çy c¸t, ch¶y n−íc.  Bèn qu¶ bom chËm, Ýt th«i. Nho chèng tay vÒ ®»ng sau, ng¶ h¼n ng−êi ra. C¸i cæ trßn vμ nh÷ng chiÕc cóc ¸o nhá nh¾n. T«i muèn bÕ nã lªn tay. Tr«ng nã nhÑ, m¸t mÎ nh− mét que kem tr¾ng. §¹i ®éi tr−ëng hái chóng t«i cã cÇn ng−êi kh«ng. T«i b¶o kh«ng. Nh− mäi lÇn, chóng t«i sÏ gi¶i quyÕt hÕt.  Hay l¾m, c¶m ¬n c¸c b¹n !  §¹i ®éi tr−ëng l¹i c¶m ¬n  C¶ ®¬n vÞ ®ang lμm ®−êng cho mét trung ®oμn tªn löa qua rõng. §i tõ s¸ng kh«ng ngñ. T«i còng ®i b©y giê. C¸c b¹n cè g¾ng nhÐ. ThÕ lμ tèi l¹i ra ®−êng lu«n. Th−êng xuyªn... T«i, mét qu¶ bom trªn ®åi. Nho, hai qu¶ d−íi lßng ®−êng. ChÞ Thao, mét qu¶ d−íi ch©n c¸i hÇm ba-ri-e(5) cò. V¾ng lÆng ®Õn ph¸t sî. C©y cßn l¹i x¬ x¸c. §Êt nãng. Khãi ®en vËt vê tõng côm trong kh«ng trung, che ®i nh÷ng g× tõ xa. C¸c anh cao x¹ cã nh×n thÊy chóng t«i kh«ng ? Ch¾c cã, c¸c anh Êy cã nh÷ng c¸i èng nhßm cã thÓ thu c¶ tr¸i ®Êt vμo tÇm m¾t. T«i ®Õn gÇn qu¶ bom. C¶m thÊy cã ¸nh m¾t c¸c chiÕn sÜ dâi theo m×nh, t«i kh«ng sî n÷a. T«i sÏ kh«ng ®i khom. C¸c anh Êy kh«ng thÝch c¸i kiÓu ®i khom khi cã thÓ cø ®μng hoμng mμ b−íc tíi. Qu¶ bom n»m l¹nh lïng trªn mét bôi c©y kh«, mét ®Çu vïi xuèng ®Êt. §Çu nμy cã vÏ hai vßng trßn mμu vμng... T«i dïng xÎng nhá ®μo ®Êt d−íi qu¶ bom. §Êt r¾n. Nh÷ng hßn sái theo tay t«i bay ra hai bªn. ThØnh tho¶ng l−ìi xÎng ch¹m vμo qu¶ bom. Mét tiÕng ®éng s¾c ®Õn gai ng−êi, cøa vμo da thÞt t«i. T«i rïng m×nh vμ bçng thÊy t¹i sao m×nh lμm qu¸ chËm. Nhanh lªn mét tÝ ! Vá qu¶ bom nãng. Mét dÊu hiÖu ch¼ng lμnh. HoÆc lμ nãng tõ bªn trong qu¶ bom. HoÆc lμ mÆt trêi nung nãng. ChÞ Thao thæi cßi. Nh− thÕ lμ ®· hai m−¬i phót qua. T«i cÈn thËn bá gãi thuèc m×n xuèng c¸i lç ®· ®μo, ch©m ngßi. D©y m×n dμi, cong, mÒm. T«i kho¶ ®Êt råi ch¹y l¹i chç Èn nÊp cña m×nh. Håi cßi thø hai cña chÞ Thao. T«i nÐp ng−êi vμo bøc t−êng ®Êt, nh×n ®ång hå. Kh«ng cã giã. Tim t«i còng ®Ëp kh«ng râ. D−êng nh− vËt duy nhÊt vÉn 117

b×nh tÜnh, phít lê mäi biÕn ®éng chung lμ chiÕc kim ®ång hå. Nã ch¹y, sinh ®éng vμ nhÑ nhμng, ®Ì lªn nh÷ng con sè vÜnh cöu. Cßn ®»ng kia, löa ®ang chui bªn trong c¸i d©y m×n, chui vμo ruét qu¶ bom... Quen råi. Mét ngμy chóng t«i ph¸ bom ®Õn n¨m lÇn. Ngμy nμo Ýt : ba lÇn. T«i cã nghÜ tíi c¸i chÕt. Nh−ng mét c¸i chÕt mê nh¹t, kh«ng cô thÓ. Cßn c¸i chÝnh : liÖu m×n cã næ, bom cã næ kh«ng ? Kh«ng th× lμm c¸ch nμo ®Ó ch©m m×n lÇn thø hai ? T«i nghÜ thÕ, nghÜ thªm : ®øng cÈn thËn, m¶nh bom ghim vμo c¸nh tay th× kh¸ phiÒn. Vμ må h«i thÊm vμo m«i t«i, m»n mÆn, c¸t l¹o x¹o trong miÖng. Nh−ng qu¶ bom næ. Mét thø tiÕng k× qu¸i, ®Õn v¸ng ãc. Ngùc t«i nhãi, m¾t cay m·i míi më ra ®−îc. Mïi thuèc bom buån n«n. Ba tiÕng næ n÷a tiÕp theo. §Êt r¬i lép bép, tan ®i ©m thÇm trong nh÷ng bôi c©y. M¶nh bom xÐ kh«ng khÝ, lao vμ rÝt v« h×nh trªn ®Çu. T«i phñi ¸o, c¨ng m¾t nh×n qua khãi vμ ch¹y theo chÞ Thao. Muèn xuèng chê Nho ®Ó ®i vÒ hang, chÞ Thao ph¶i qua chç t«i. ChÞ c−êi, r¨ng tr¾ng, vÕt sÑo bãng lªn, m¶nh dï bay trªn l−ng, chÞ lao lªn tr−íc t«i. Giã cè t×nh giËt m¶nh dï trªn l−ng chÞ, nh−ng kh«ng giËt næi. ChÞ Thao vÊp ng·, t«i ®ì chÞ. Nh−ng chÞ vïng ra, m¾t më to, mê tr¾ng ®i nh− kh«ng cßn sù sèng. Sao vËy ? T«i kh«ng hiÓu. ChÞ kÐo lu«n tay t«i, sμ xuèng m« ®Êt. V©ng, mét m« ®Êt nhá, h¬i dμi, phñ ®Çy thuèc bom mμu x¸m.  Nho, bÞ th−¬ng ë chç nμo ? BÞ ë ®©u, em ? ChÞ nghÑn ngμo, kh«ng n−íc m¾t. T«i moi ®Êt, bÕ Nho ®Æt lªn ®ïi m×nh. M¸u tóa ra tõ c¸nh tay Nho, tóa ra, ngÊm vμo ®Êt. Nã kh«ng gièng c¸i que kem tr¾ng cña t«i khi n·y n÷a. Da xanh ®i, m¾t nh¾m nghiÒn, quÇn ¸o ®Çy bôi. Qu¶ bom tung lªn vμ næ trªn kh«ng. HÇm nã nÊp bÞ sËp. ThÕ ®Êy ! T«i röa cho Nho b»ng n−íc ®un s«i trªn bÕp than. B«ng b¨ng tr¾ng. VÕt th−¬ng kh«ng s©u l¾m, vμo phÇn mÒm. Nh−ng v× bom næ gÇn, Nho bÞ cho¸ng. T«i tiªm cho Nho. Nho lim dim m¾t, dÔ chÞu, cã lÏ kh«ng ®au l¾m. ChÞ Thao luÈn quÈn bªn ngoμi, lóng tóng nh− ch¼ng biÕt lμm g× mμ l¹i rÊt cÇn ®−îc lμm viÖc. ChÞ Êy sî m¸u.  Gäi ®iÖn vÒ ®¬n vÞ nhÐ ! 118

ChÞ Thao l¹i gÇn khi Nho ®· n»m tinh t−¬m, s¹ch sÏ trªn chiÕc gi−êng ghÐp b»ng nh÷ng thanh gç to.  Kh«ng chÕt ®©u. §¬n vÞ ®ang lμm ®−êng kia mμ. ViÖc g× ph¶i khiÕn cho nhiÒu ng−êi lo l¾ng. ¬, c¸i bμ nμy ! Sao bμ cø cuèng quýt lªn vËy ?  Th−êng thÕ, ng−êi ngoμi c¶m thÊy ®au h¬n ng−êi bÞ th−¬ng mμ. ChÞ Thao quay mÆt ra cöa hang, l¹i uèng n−íc trong bi ®«ng. Nho g¸c mét c¸nh tay lªn mÆt. Nã còng biÕt b©y giê kh«ng nªn uèng n−íc. T«i pha s÷a cho nã trong c¸i ca s¾t.  Cho nhiÒu ®−êng vμo. Pha ®Æc !  ChÞ Thao b¶o. Uèng s÷a xong. Nho ngñ. M¸y bay trinh s¸t vÉn n¹o vÐt sù yªn lÆng cña nói rõng. ChÞ Thao dùa vμo t−êng, hai tay quμng sau g¸y, kh«ng nh×n t«i,  H¸t ®i, Ph−¬ng §Þnh, mμy thÝch bμi g× nhÊt, h¸t ®i ! T«i thÝch nhiÒu bμi. Nh÷ng bμi hμnh khóc bé ®éi hay h¸t trªn nh÷ng ng¶ ®−êng mÆt trËn. T«i thÝch d©n ca quan hä mÒm m¹i, dÞu dμng. ThÝch Ca-chiu-sa(6) cña Hång qu©n Liªn X«. ThÝch ngåi bã gèi m¬ mμng : \"VÒ ®©y khi m¸i tãc cßn xanh xanh...\". §ã lμ d©n ca ý tr÷ t×nh giμu cã, ph¶i lÊy giäng thËt trÇm. ThÝch nhiÒu. Nh−ng t«i kh«ng muèn h¸t lóc nμy. T«i ®©m c¸u víi chÞ Thao, mÆc dï, t«i hiÓu, nh÷ng t×nh c¶m g× ®ang quay cuång trong chÞ. ChÞ cø ®−a m¾t nh×n Nho, lÊy tay söa c¸i cæ ¸o, c¸i ve ¸o vμ tãc nã. ChÞ kh«ng khãc ®ã th«i, chÞ kh«ng −a c¶ n−íc m¾t. N−íc m¾t ®øa nμo ch¶y trong khi cÇn c¸i cøng cái cña nhau nμy lμ bÞ xem nh− b»ng chøng cña mét sù tù nhôc m¹. Kh«ng ai nãi víi ai, nh−ng nh×n nhau, chóng t«i ®äc thÊy trong m¾t nhau ®iÒu ®ã. ChÞ Thao h¸t : \"§©y Th¨ng Long, ®©y §«ng §«... Hμ Néi...\". Nh¹c sai bÐt, cßn giäng th× chua, chÞ kh«ng h¸t tr«i ch¶y ®−îc bμi nμo. Nh−ng chÞ l¹i cã ba quyÓn sæ dμy, chÐp bμi h¸t. Rçi lμ ngåi chÐp bμi h¸t. ThËm chÝ, say mª chÐp c¶ nh÷ng lêi t«i tù bÞa ra n÷a. Cã mét ®¸m m©y kÐo ngoμi cöa hang. Mét ®¸m n÷a. Råi mét ®¸m n÷a bay qua ngμy cμng nhanh. BÇu trêi më réng tr−íc cöa hang ®en ®i. C¬n d«ng ®Õn. C¸t bay mï. Giã quËt lªn, quËt xuèng nh÷ng cμnh c©y kh« ch¸y. L¸ bay lo¹n x¹. §ét ngét nh− mét biÕn ®æi bÊt th−êng trong tim con ng−êi vËy. ë rõng mïa nμy th−êng nh− thÕ. M−a. Nh−ng m−a ®¸. Lóc ®Çu t«i kh«ng 119

biÕt. Nh−ng råi cã tiÕng lanh canh gâ trªn nãc hang. Cã c¸i g× v« cïng s¾c xÐ kh«ng khÝ ra tõng m¶nh vôn. Giã. Vμ t«i thÊy ®au, −ít ë m¸.  M−a ®¸ ! Cha mÑ ¬i ! M−a ®¸ ! T«i ch¹y vμo, bá trªn bμn tay ®ang xoÌ ra cña Nho mÊy viªn ®¸ nhá. L¹i ch¹y ra, vui thÝch cuèng cuång. [...] ë ®©y, trªn cao ®iÓm ®Çy bom nμy còng cã m−a ®¸. Nh÷ng niÒm vui con trÎ cña t«i l¹i në tung ra, say s−a, trμn ®Çy. Ch¼ng ai cã th× giê mμ g¾t t«i. ChÞ Thao ®ang lói hói hèt c¸i g× d−íi ®Êt. Ch¾c lμ ®¸. Cßn Nho th× nhæm dËy, m«i hÐ më :  Nμo, mμy cho tao mÊy viªn n÷a. Nh−ng t¹nh mÊt råi. T¹nh rÊt nhanh nh− khi m−a ®Õn. Sao chãng thÕ ? T«i bçng thÉn thê, tiÕc kh«ng nãi næi. Râ rμng t«i kh«ng tiÕc nh÷ng viªn ®¸. M−a xong th× t¹nh th«i. Mμ t«i nhí mét c¸i g× ®Êy, h×nh nh− mÑ t«i, c¸i cöa sæ, hoÆc nh÷ng ng«i sao to trªn bÇu trêi thμnh phè. Ph¶i, cã thÓ nh÷ng c¸i ®ã... HoÆc lμ c©y, hoÆc lμ c¸i vßm trßn cña nhμ h¸t, hoÆc bμ b¸n kem ®Èy chiÕc xe chë ®Çy thïng kem, trÎ con h¸o høc b©u xung quanh. Con ®−êng nhùa ban ®ªm, sau c¬n m−a mïa h¹ réng ra, dμi ra, lÊp lo¸ng ¸nh ®Ìn tr«ng nh− mét con s«ng n−íc ®en. Nh÷ng ngän ®iÖn trªn qu¶ng tr−êng lung linh nh− nh÷ng ng«i sao trong c©u chuyÖn cæ tÝch nãi vÒ nh÷ng xø së thÇn tiªn. Hoa trong c«ng viªn. Nh÷ng qu¶ bãng sót v« téi v¹ cña bän trÎ con trong mét gãc phè. TiÕng rao cña bμ b¸n x«i s¸ng cã c¸i mñng(7) ®éi trªn ®Çu... Chao «i, cã thÓ lμ tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã. Nh÷ng c¸i ®ã ë thiÖt xa... Råi bçng chèc, sau mét c¬n m−a ®¸, chóng xo¸y m¹nh nh− sãng trong t©m trÝ t«i... (Lª Minh Khuª(), Nh÷ng ng«i sao xa x«i, tËp truyÖn ng¾n, NXB Kim §ång, Hμ Néi, 2001) Chó thÝch () Lª Minh Khuª sinh n¨m 1949, quª ë huyÖn TÜnh Gia, tØnh Thanh Ho¸. Trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ, gia nhËp thanh niªn xung phong vμ b¾t ®Çu viÕt v¨n vμo ®Çu nh÷ng n¨m 70. Lª Minh Khuª lμ c©y bót n÷ chuyªn vÒ truyÖn ng¾n. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, truyÖn cña Lª Minh Khuª viÕt vÒ cuéc sèng chiÕn ®Êu cña tuæi trÎ ë tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n. Sau n¨m 1975, t¸c phÈm cña nhμ v¨n b¸m s¸t nh÷ng biÕn chuyÓn cña ®êi sèng x· héi vμ con ng−êi trªn tinh thÇn ®æi míi. N¨m 2012, bμ ®−îc tÆng Gi¶i th−ëng Nhμ n−íc vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. TruyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i ë trong sè nh÷ng t¸c phÈm ®Çu tay cña Lª Minh Khuª, viÕt n¨m 1971, lóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc ®ang diÔn ra ¸c liÖt. V¨n b¶n ®−a vμo s¸ch gi¸o khoa cã l−îc bít mét sè ®o¹n. (1) Cao ®iÓm : chç cao h¬n mÆt ®Êt nh− gß, ®åi nói hoÆc trªn nãc c«ng tr×nh kiÕn tróc cao. 120

(2) Träng ®iÓm : ®iÓm, n¬i ®−îc x¸c ®Þnh lμ cã vai trß quan träng so víi nh÷ng ®iÓm, n¬i kh¸c. (3) Cao x¹ (ph¸o cao x¹) : lo¹i ph¸o dïng ®Ó b¾n c¸c môc tiªu trªn kh«ng. (4) 12 li 7 : sóng m¸y cì nßng 12,7 mi-li-mÐt, cã thÓ dïng b¾n môc tiªu d−íi mÆt ®Êt hoÆc trªn kh«ng ë tÇm thÊp. (5) Ba-ri-e (phiªn ©m tõ tiÕng Ph¸p) : thanh hoÆc vËt dông dïng ch¾n ngang ®−êng, cã thÓ di chuyÓn ®−îc. (6) Ca-chiu-sa : tªn mét bμi h¸t Nga phæ biÕn trong Hång qu©n Liªn X« thêi k× chiÕn tranh VÖ quèc (1941 1945). (7) Mñng : ®å ®an sÝt b»ng tre, miÖng trßn, s©u lßng, nhá h¬n thóng, dïng ®Ó ®ùng. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. KÓ tãm t¾t néi dung truyÖn. TruyÖn ®−îc trÇn thuËt tõ nh©n vËt nμo ? ViÖc chän vai kÓ nh− vËy cã t¸c dông g× trong viÖc thÓ hiÖn néi dung truyÖn ? 2. TruyÖn kÓ vÒ ba c« g¸i thanh niªn xung phong ë mét tæ trinh s¸t ph¸ bom trªn cao ®iÓm. ë hä cã nh÷ng nÐt g× chung ®· g¾n bã thμnh mét khèi thèng nhÊt vμ nh÷ng g× lμ nÐt riªng ë mçi ng−êi ? 3. T¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn ch©n thùc vμ sinh ®éng, tù nhiªn t©m lÝ cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong tuæi ®êi cßn rÊt trÎ. H·y ph©n tÝch t©m lÝ nh©n vËt Ph−¬ng §Þnh, tËp trung vμo nh÷ng ®o¹n :  Nh©n vËt tù quan s¸t vμ ®¸nh gi¸ vÒ m×nh ë phÇn ®Çu cña truyÖn.  T©m tr¹ng cña c« trong mét lÇn ph¸ bom ë phÇn cuèi truyÖn.  C¶m xóc tr−íc trËn m−a ®¸ ë cuèi truyÖn. 4*. Em cã nhËn xÐt g× vÒ ng«n ng÷, giäng ®iÖu cña truyÖn ? 5. §äc truyÖn ng¾n nμy, em h×nh dung vμ c¶m nghÜ nh− thÕ nμo vÒ tuæi trÎ ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ ? 121

Ghi nhí  TruyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª ®· lμm næi bËt t©m hån trong s¸ng, m¬ méng, tinh thÇn dòng c¶m, cuéc sèng chiÕn ®Êu ®Çy gian khæ, hi sinh nh−ng rÊt hån nhiªn, l¹c quan cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong trªn tuyÕn ®−êng Tr−êng S¬n. §ã chÝnh lμ h×nh ¶nh ®Ñp, tiªu biÓu vÒ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng MÜ.  TruyÖn sö dông vai kÓ lμ nh©n vËt chÝnh, cã c¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, ng«n ng÷ sinh ®éng, trÎ trung vμ ®Æc biÖt thμnh c«ng vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt. LuyÖn tËp 1. T×m ®äc vμ ghi l¹i mét sè bμi th¬, ®o¹n th¬ hay viÕt vÒ thÕ hÖ trÎ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n−íc. (Gîi ý : t×m ®äc th¬ cña Ph¹m TiÕn DuËt, NguyÔn Duy, NguyÔn Khoa §iÒm, L©m ThÞ MÜ D¹,...). 2. Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ nh©n vËt Ph−¬ng §Þnh trong truyÖn. Ch−¬ng tr×nh ®Þa ph−¬ng (phÇn TËp lμm v¨n) (tiÕp theo) (Thùc hiÖn c«ng viÖc ®· chuÈn bÞ ë bμi 19) Tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 7 1. §äc kÜ lêi nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o vμ ®äc l¹i bμi viÕt cña m×nh, l¾ng nghe sù h−íng dÉn söa ch÷a cña thÇy, c« gi¸o, ph¸t biÓu cña c¸c b¹n. Chó ý c¸c yªu cÇu sau :  Bμi lμm cã bè côc râ rμng kh«ng ? C¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi ®· ®óng víi yªu cÇu cña bμi nghÞ luËn v¨n häc ch−a ?  Bμi lμm cßn thiÕu nh÷ng ý nμo vμ ®· thÓ hiÖn sù c¶m thô, quan ®iÓm riªng cña m×nh ®Õn møc nμo ? 2. Söa ch÷a c¸c lçi ng÷ ph¸p, dïng tõ, chÝnh t¶, lçi liªn kÕt c©u vμ liªn kÕt ®o¹n v¨n (nÕu cã). 122

Biªn b¶n I  §Æc ®iÓm cña biªn b¶n 1. §äc c¸c v¨n b¶n sau ®©y : V¨n b¶n 1 liªn ®éi TNTP hå chÝ minh tr−êng THCS kÕt ®oμn chi ®éi líp 9d Biªn b¶n sinh ho¹t chi ®éi TuÇn : 6 Khai m¹c lóc 10 giê, ngμy 7 th¸ng 10 n¨m 2005. Thμnh phÇn tham dù : 43 b¹n ®éi viªn chi ®éi 9D. §¹i biÓu : TrÇn ThÞ Thanh Hμ  Liªn ®éi tr−ëng. Chñ to¹ : Lª Thμnh S¬n. Th− kÝ : Phan ThÞ Thuú Linh. Néi dung sinh ho¹t (1) B¹n Lª Thμnh S¬n thay mÆt Ban chØ huy chi ®éi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña chi ®éi trong tuÇn qua.  VÒ häc tËp : Toμn chi ®éi häc tËp ch¨m chØ. VÉn cßn mét sè b¹n nãi chuyÖn riªng trong giê häc m«n TiÕng Anh, m«n §Þa lÝ.  VÒ nÒn nÕp, vÖ sinh m«i tr−êng : VÉn cßn hiÖn t−îng kh«ng mÆc ®ång phôc, ¨n mÆc ch−a chØnh tÒ. (2) ý kiÕn cña c¸c b¹n dù häp :  Phª b×nh mét sè b¹n c¸n sù líp ch−a nghiªm tóc trong sinh ho¹t.  CÇn ch¨m chØ häc tËp ®Ó chμo mõng Ngμy Nhμ gi¸o ViÖt Nam. (3) Ph¸t biÓu cña ®¹i biÓu TrÇn ThÞ Thanh Hμ :  BiÓu d−¬ng sù cè g¾ng cña chi ®éi 9D. 123

 T¸n thμnh ý kiÕn tæ chøc th¸ng thi ®ua häc tËp chμo mõng Ngμy Nhμ gi¸o ViÖt Nam. (4) B¹n Lª Thμnh S¬n phæ biÕn c«ng t¸c §éi tuÇn tíi. Buæi sinh ho¹t chi ®éi kÕt thóc vμo lóc 10 giê 45 phót. Chñ to¹ Th− kÝ Lª Thμnh S¬n Phan ThÞ Thuú Linh V¨n b¶n 2 Céng hoμ x· héi chñ nghÜa viÖt nam bé C«ng an §éc lËp  Tù do  H¹nh phóc C«ng An TP Hµ Néi Sè : ... BB/TLTV, PT biªn b¶n tr¶ l¹i giÊy tê, tang vËt, ph−¬ng tiÖn vi ph¹m hμnh chÝnh cho chñ së h÷u, ng−êi qu¶n lÝ hoÆc ng−êi sö dông hîp ph¸p  C¨n cø §iÒu 46, §iÒu 57, §iÒu 61 Ph¸p lÖnh xö lÝ vi ph¹m hμnh chÝnh ngμy 02/07/2002 ;  C¨n cø QuyÕt ®Þnh/Biªn b¶n sè : . . . ngμy . . . th¸ng . . . n¨m . . . do : ¤ng (bμ) : ... Chøc vô : ... kÝ vÒ viÖc : ... H«m nay, håi ... giê ... phót, ngμy ... th¸ng ... n¨m ... T¹i : ... T«i : ... CÊp bËc : ... Chøc vô : ... §¬n vÞ c«ng t¸c : ... 124

 TiÕn hμnh lËp biªn b¶n tr¶ l¹i giÊy tê, tang vËt, ph−¬ng tiÖn vi ph¹m hμnh chÝnh cho «ng (bμ) hoÆc tæ chøc : ... lμ : ... giÊy tê, tang vËt, ph−¬ng tiÖn. N¬i c− tró (hoÆc ®Þa chØ) : ... NghÒ nghiÖp (hoÆc lÜnh vùc ho¹t ®éng) : ...  GiÊy tê, tang vËt, ph−¬ng tiÖn vi ph¹m hμnh chÝnh ®−îc tr¶ l¹i bao gåm : TT Tªn tang vËt, §Æc ®iÓm, chñng lo¹i, Ghi chó ph−¬ng tiÖn vi ph¹m Sè sè hiÖu, nh·n hiÖu, kÝ hiÖu, l−îng sè ®¨ng kÝ (nÕu cã), hμnh chÝnh xuÊt xø, t×nh tr¹ng ... ... ... ... ... Biªn b¶n ®−îc lËp thμnh hai b¶n cã néi dung vμ gi¸ trÞ nh− nhau. Mét b¶n ®−îc giao cho c¸ nh©n, ®¹i diÖn tæ chøc vi ph¹m vμ mét b¶n l−u hå s¬. ¤ng (bμ) hoÆc tæ chøc cã tªn trªn ®· nhËn ®ñ sè giÊy tê, tang vËt, ph−¬ng tiÖn vi ph¹m hμnh chÝnh nªu trªn. Biªn b¶n lËp xong håi ... giê ... phót cïng ngμy, ®· ®äc l¹i cho nh÷ng ng−êi cã tªn nªu trªn cïng nghe c«ng nhËn ®óng vμ cïng kÝ tªn d−íi ®©y. Ng−êi vi ph¹m Ng−êi lËp biªn b¶n (hoÆc ®¹i diÖn tæ chøc vi ph¹m) (KÝ vμ ghi râ hä tªn) (KÝ vμ ghi râ hä tªn) 2. Tr¶ lêi c©u hái : a) Biªn b¶n ghi l¹i nh÷ng sù viÖc g× ? (môc ®Ých) b) Biªn b¶n cÇn ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu g× vÒ néi dung vμ h×nh thøc ? c) V¨n b¶n 1 lμ biªn b¶n héi nghÞ, v¨n b¶n 2 lμ biªn b¶n sù vô. Em h·y kÓ tªn mét sè lo¹i biªn b¶n th−êng gÆp trong thùc tÕ. II  C¸ch viÕt biªn b¶n §äc l¹i c¸c v¨n b¶n ë môc I vμ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau : 1. PhÇn më ®Çu cña biªn b¶n gåm nh÷ng môc g× ? Tªn cña biªn b¶n ®−îc viÕt nh− thÕ nμo ? (Chó ý : C¸c lo¹i v¨n b¶n kh¸c nhau cã c¸ch ghi kh¸c nhau.) 125

2. PhÇn néi dung biªn b¶n gåm nh÷ng môc g× ? NhËn xÐt c¸ch ghi nh÷ng néi dung nμy trong biªn b¶n. TÝnh chÝnh x¸c, cô thÓ cña biªn b¶n cã gi¸ trÞ nh− thÕ nμo ? 3. PhÇn kÕt thóc biªn b¶n cã nh÷ng môc nμo ? Môc kÝ tªn d−íi biªn b¶n nãi lªn ®iÒu g× ? 4. Lêi v¨n cña biªn b¶n ph¶i nh− thÕ nμo ? Ghi nhí  Biªn b¶n lμ lo¹i v¨n b¶n ghi chÐp mét c¸ch trung thùc, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ mét sù viÖc ®ang x¶y ra hoÆc võa míi x¶y ra. Ng−êi ghi biªn b¶n chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh x¸c thùc cña biªn b¶n.  Tuú theo néi dung cña tõng sù viÖc mμ cã nhiÒu lo¹i biªn b¶n kh¸c nhau : biªn b¶n héi nghÞ, biªn b¶n sù vô,...  Biªn b¶n gåm cã c¸c môc sau :  PhÇn më ®Çu (phÇn thñ tôc) : Quèc hiÖu vμ tiªu ng÷ (®èi víi biªn b¶n sù vô, hμnh chÝnh), tªn biªn b¶n, thêi gian, ®Þa ®iÓm, thμnh phÇn tham dù vμ chøc tr¸ch cña hä.  PhÇn néi dung : DiÔn biÕn vμ kÕt qu¶ cña sù viÖc.  PhÇn kÕt thóc : Thêi gian kÕt thóc, ch÷ kÝ vμ hä tªn cña c¸c thμnh viªn cã tr¸ch nhiÖm chÝnh, nh÷ng v¨n b¶n hoÆc hiÖn vËt kÌm theo (nÕu cã).  Lêi v¨n cña biªn b¶n cÇn ng¾n gän, chÝnh x¸c. III  LuyÖn tËp 1. H·y lùa chän nh÷ng t×nh huèng cÇn viÕt biªn b¶n trong c¸c tr−êng hîp sau : a) DiÔn biÕn vμ kÕt qu¶ cña §¹i héi chi ®éi (hoÆc chi ®oμn). b) NguyÖn väng vμ ®Ò nghÞ cña líp göi ®Õn thÇy HiÖu tr−ëng. c) Mét vô tai n¹n giao th«ng. d) NghiÖm thu phßng thÝ nghiÖm. e) Mét nhãm häc sinh tù ý tæ chøc ®i tham quan, kh«ng xin phÐp c« gi¸o chñ nhiÖm. 2. H·y ghi l¹i phÇn më ®Çu, c¸c môc lín trong phÇn néi dung, phÇn kÕt thóc cña biªn b¶n cuéc häp giíi thiÖu ®éi viªn −u tó cña chi ®éi cho §oμn TNCS Hå ChÝ Minh. 126

Bμi 29 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  H×nh dung ®−îc cuéc sèng gian khæ vμ tinh thÇn l¹c quan cña R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang qua bøc ch©n dung tù ho¹ cña nh©n vËt.  HÖ thèng ho¸ ®−îc c¸c kiÕn thøc vÒ tõ lo¹i vμ côm tõ.  N¾m ch¾c lÝ thuyÕt vμ biÕt c¸ch viÕt biªn b¶n. N¾m ®−îc môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung vμ c¸ch lμm hîp ®ång. V¨n b¶n R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang (TrÝch R«-bin-x¬n Cru-x«) NÕu cã ai ®ã ë n−íc Anh gÆp mét kÎ nh− t«i lóc bÊy giê, ch¾c t«i sÏ lμm cho hä ho¶ng sî hoÆc ph¸ lªn c−êi s»ng sÆc ; vμ l¾m khi t«i ®øng lÆng ng¾m nghÝa b¶n th©n m×nh, t«i cø mØm c−êi t−ëng t−îng t«i lang thang kh¾p miÒn Y-oãc-sai víi trang bÞ(1) vμ ¸o quÇn nh− vËy. Xin c¸c b¹n vui lßng h×nh dung bé d¹ng cña t«i nh− d−íi ®©y. T«i ®éi mét chiÕc mò to t−íng cao lªu ®ªu ch¼ng ra h×nh thï g× lμm b»ng da cña mét con dª, víi m¶nh da rñ xuèng phÝa sau g¸y, võa ®Ó che n¾ng, võa ®Ó ch¾n kh«ng cho m−a h¾t vμo cæ ; ë miÒn khÝ hËu nμy, ch¼ng g× tai h¹i b»ng n−íc m−a luån trong ¸o thÊm vμo da thÞt. T«i mÆc mét chiÕc ¸o b»ng tÊm da dª, v¹t ¸o dμi tíi kho¶ng l−ng chõng hai b¾p ®ïi, vμ mét c¸i quÇn loe ®Õn ®Çu gèi còng b»ng da dª ; quÇn may b»ng tÊm da mét con dª ®ùc giμ, l«ng dª thâng xuèng mçi bªn ®Õn gi÷a b¾p ch©n, ch¼ng kh¸c nμo quÇn dμi ; t«i kh«ng cã bÝt tÊt mμ còng ch¼ng cã giμy, nh−ng ®· lμm cho m×nh ®−îc mét ®«i, ch¼ng biÕt gäi lμ g×, gièng nh− ®«i ñng, bao quanh b¾p ch©n vμ buéc d©y hai bªn..., nh−ng h×nh d¸ng hÕt søc k× côc(2) ch¼ng kh¸c g× ¸o quÇn cña t«i. Quanh ng−êi t«i lμ mét chiÕc th¾t l−ng réng b¶n b»ng da dª ph¬i kh« th¾t l¹i b»ng hai sîi d©y còng b»ng da dª ®Ó thay cho kho¸, hai bªn cã hai quai ®eo, nh−ng kh«ng ®eo kiÕm vμ dao g¨m mμ lñng l¼ng bªn nμy mét 127

chiÕc c−a nhá, bªn kia mét chiÕc r×u con. Quμng qua vai t«i lμ mét ®ai da kh¸c hÑp b¶n h¬n, hai ®Çu còng buéc l¹i b»ng d©y nh− thÕ ; vμ ë cuèi ®ai, phÝa d−íi c¸nh tay tr¸i cña t«i, ®eo lñng l¼ng hai c¸i tói, c¶ hai còng ®Òu lμm b»ng da dª, mét tói ®ùng thuèc sóng vμ tói kia ®ùng ®¹n ghÐm. T«i ®eo gïi(3) sau l−ng, kho¸c sóng bªn vai, vμ gi−¬ng trªn ®Çu mét chiÕc dï lín b»ng da dª, xÊu xÝ vông vÒ, nh−ng l¹i lμ thø cÇn thiÕt nhÊt cho t«i, bªn khÈu sóng cña t«i. Cßn vÒ diÖn m¹o t«i, nã kh«ng ®Õn nçi ®en ch¸y nh− c¸c b¹n cã thÓ nghÜ vÒ mét kÎ ch¼ng quan t©m tÝ g× ®Õn da dÎ cña m×nh l¹i sèng ë vμo kho¶ng chÝn hoÆc m−êi ®é vÜ tuyÕn miÒn xÝch ®¹o(4). R©u ria cña t«i ®· cã lóc t«i ®Ó mÆc cho nã mäc dμi ®Õn h¬n mét gang tay(5) ; nh−ng v× t«i cã c¶ kÐo vμ dao c¹o(6) ®ñ dïng, nªn t«i c¾t ®i kh¸ ng¾n gän, trõ hμng ria ë m«i trªn t«i xÐn tØa thμnh mét cÆp ria mÐp to t−íng kiÓu Håi gi¸o(7) nh− ria vμi g· Thæ NhÜ K× t«i gÆp ë Xa-lª(8), v× ng−êi Ma-rèc kh«ng ®Ó ria theo kiÓu nh− ng−êi Thæ ; t«i ch¼ng d¸m nãi cÆp ria mÐp Êy dμi ®Õn møc cã thÓ dïng treo mò cña t«i ; nh−ng chiÒu dμi vμ h×nh d¸ng k× qu¸i cña chóng còng khiÕn cho mäi ng−êi ph¶i khiÕp sî nÕu nh− lμ ë n−íc Anh. (§. §i-ph«(), R«-bin-x¬n Cru-x«, Tñ s¸ch cho mäi nhμ, Lu©n §«n, 1992. §o¹n trÝch do NBS dÞch vμ ®Æt nhan ®Ò) Chó thÝch §. §i-ph« () §e-ni-¬n §i-ph« (1660  1731) lμ nhμ v¨n lín cña Anh ë thÕ kØ XVIII. ¤ng ®Õn víi tiÓu thuyÕt kh¸ muén, khi ®· gÇn s¸u m−¬i tuæi. R«-bin-x¬n Cru-x« (1719) lμ tiÓu thuyÕt ®Çu tay vμ còng næi tiÕng nhÊt cña «ng. Sau ®ã «ng cßn viÕt mét sè cuèn kh¸c nh− Thñ lÜnh Xin-g¬n-t¬n (1720), R«-xa-na (1724)... V¨n b¶n R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang trÝch tõ tiÓu thuyÕt R«-bin-x¬n Cru-x«. T¸c phÈm ®−îc viÕt d−íi h×nh thøc tù truyÖn. R«-bin-x¬n, tøc R«-bin-x¬n Cru-x«, 128

x−ng ''t«i'' tù kÓ chuyÖn m×nh. Mét ngμy cuèi th¸ng chÝn, n¨m 27 tuæi, R«-bin-x¬n quª ë miÒn Y-oãc-sai, n−íc Anh, bÞ b·o ®¾m tμu, mét m×nh sèng sãt d¹t vμo ®¶o hoang kh«ng cã dÊu ch©n ng−êi. Sau 28 n¨m 2 th¸ng 19 ngμy, R«-bin-x¬n, khi Êy ®· 55 tuæi, míi trë vÒ ®−îc n−íc Anh. §o¹n trÝch R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang kÓ chuyÖn lóc R«-bin-x¬n ®· mét m×nh sèng ngoμi ®¶o hoang kho¶ng 15 n¨m. (1) Trang bÞ : ë ®©y lμ c¸c vËt dông mang theo ng−êi. (2) K× côc : kh¸c th−êng ®Õn møc v« lÝ. (3) Gïi : giá lín ®an b»ng tre hoÆc m©y ®eo sau l−ng b»ng hai quai quμng qua vai. (4) ChÝn hoÆc m−êi ®é miÒn xÝch ®¹o : vÞ trÝ cña ®¶o hoang n¬i R«-bin-x¬n bÞ ®¾m tμu vμ d¹t vμo. (5) H¬n mét gang tay : nguyªn v¨n viÕt lμ kho¶ng mét phÇn t− iat (iat lμ ®¬n vÞ ®o chiÒu dμi cña Anh, b»ng 0,914m). (6) KÐo, dao c¹o : nh÷ng vËt dông nμy, còng nh− c¸i c−a, c¸i r×u, khÈu sóng, thuèc ®¹n trªn kia lμ do R«-bin-x¬n vít ®−îc mang lªn ®¶o tõ ngμy con tμu bÞ ®¾m. (7) KiÓu Håi gi¸o : kiÓu (®Ó ria mÐp) cña nh÷ng ng−êi theo ®¹o Håi. (8) Xa-lª : h¶i c¶ng cña Ma-rèc, mét n−íc ë B¾c Phi. R«-bin-x¬n tr−íc khi bÞ ®¾m tμu, d¹t vμo ®¶o hoang, ®· cã lÇn ®Õn h¶i c¶ng nμy. §äc  HiÓu v¨n b¶n 1. XÐt xem nÕu ph¶i t¸ch ®o¹n cuèi cïng cña v¨n b¶n thμnh hai ®o¹n riªng biÖt th× nªn ng¾t ra ë chç nμo. T×m bè côc cña v¨n b¶n vμ ®Æt tiªu ®Ò cho tõng phÇn. 2. VÞ trÝ vμ ®é dμi phÇn R«-bin-x¬n kÓ vÒ diÖn m¹o cña chμng cã g× ®¸ng chó ý so víi c¸c phÇn kh¸c ? Thö gi¶i thÝch v× sao l¹i nh− vËy nÕu xem xÐt tõ gãc ®é nh©n vËt x−ng ''t«i'' tù kÓ chuyÖn m×nh. 3. Cuéc sèng hÕt søc khã kh¨n cña R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang vμo thêi gian nμy hiÖn lªn thÊp tho¸ng qua nh÷ng chi tiÕt cña bøc ch©n dung tù ho¹ Êy ra sao ? 129

4. Tinh thÇn l¹c quan bÊt chÊp mäi gian khæ cña R«-bin-x¬n ®−îc thÓ hiÖn nh− thÕ nμo qua bøc ch©n dung tù ho¹ vμ qua giäng kÓ cña nh©n vËt ? Ghi nhí Qua bøc ch©n dung tù ho¹ vμ giäng kÓ cña R«-bin-x¬n trong ®o¹n trÝch R«-bin-x¬n ngoμi ®¶o hoang cña §e-ni-¬n §i-ph«, ta h×nh dung ®−îc cuéc sèng v« cïng khã kh¨n gian khæ vμ c¶ tinh thÇn l¹c quan cña nh©n vËt khi chØ cã mét m×nh n¬i ®¶o hoang vïng xÝch ®¹o suèt m−êi mÊy n¨m rßng r·. tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p A  tõ lo¹i I  danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ 1. Trong sè c¸c tõ in ®Ëm sau ®©y, tõ nμo lμ danh tõ, tõ nμo lμ ®éng tõ, tõ nμo lμ tÝnh tõ ? a) Mét bμi th¬ hay kh«ng bao giê ta ®äc qua mét lÇn mμ bá xuèng ®−îc. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) b) Mμ «ng, th× «ng kh«ng thÝch nghÜ ngîi nh− thÕ mét tÝ nμo. (Kim L©n, Lμng) c) X©y c¸i l¨ng Êy c¶ lμng phôc dÞch, c¶ lμng g¸nh g¹ch, ®Ëp ®¸, lμm phu hå cho nã. (Kim L©n, Lμng) d) §èi víi ch¸u, thËt lμ ®ét ngét [...]. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e)  V©ng ! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i ! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lμ sung s−íng. (Nam Cao, L·o H¹c) 2. H·y thªm c¸c tõ cho sau ®©y vμo tr−íc nh÷ng tõ thÝch hîp víi chóng trong ba cét bªn d−íi. Cho biÕt mçi tõ trong ba cét ®ã thuéc tõ lo¹i nμo. a) nh÷ng, c¸c, mét 130

b) h·y, ®·, võa c) rÊt, h¬i, qu¸ /.../ hay /.../ c¸i (l¨ng) /.../ ®ét ngét /.../ ®äc /.../ phôc dÞch /.../ «ng (gi¸o) /.../ lÇn /.../ lμng /.../ ph¶i /.../ nghÜ ngîi /.../ ®Ëp /.../ sung s−íng 3. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ë bμi tËp 1 vμ bμi tËp 2, h·y cho biÕt danh tõ cã thÓ ®øng sau nh÷ng tõ nμo, ®éng tõ ®øng sau nh÷ng tõ nμo vμ tÝnh tõ ®øng sau nh÷ng tõ nμo trong sè nh÷ng tõ nªu trªn. 4. KÎ b¶ng theo mÉu cho d−íi ®©y vμ ®iÒn c¸c tõ cã thÓ kÕt hîp víi danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ vμo nh÷ng cét ®Ó trèng. B¶ng tæng kÕt vÒ kh¶ n¨ng kÕt hîp cña danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ Kh¶ n¨ng kÕt hîp ý nghÜa kh¸i qu¸t KÕt hîp Tõ lo¹i KÕt hîp cña tõ lo¹i vÒ phÝa tr−íc vÒ phÝa sau ChØ sù vËt (ng−êi, vËt, hiÖn danh tõ t−îng, kh¸i niÖm) ®éng tõ ChØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i cña sù vËt tÝnh tõ ChØ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña sù vËt, ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i 5. Trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y, c¸c tõ in ®Ëm vèn thuéc tõ lo¹i nμo vμ ë ®©y chóng ®−îc dïng nh− tõ thuéc tõ lo¹i nμo ? a) Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh kh«ng gh×m næi xóc ®éng. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) b) Lμm khÝ t−îng, ë ®−îc cao thÕ míi lμ lÝ t−ëng chø. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) 131

c) Nh÷ng b¨n kho¨n Êy lμm cho nhμ héi ho¹ kh«ng nhËn xÐt ®−îc g× ë c« con g¸i ngåi tr−íc mÆt ®»ng kia. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) II  c¸c tõ lo¹i kh¸c 1. H·y xÕp c¸c tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u sau ®©y vμo cét thÝch hîp (theo b¶ng mÉu) ë d−íi. a) Mét l¸t sau kh«ng ph¶i chØ cã ba ®øa mμ c¶ mét lò trÎ ë tÇng d−íi lÇn l−ît ch¹y lªn. (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª ) b) Trong cuéc ®êi kh¸ng chiÕn cña t«i, t«i chøng kiÕn kh«ng biÕt bao nhiªu cuéc chia tay, nh−ng ch−a bao giê, t«i bÞ xóc ®éng nh− lÇn Êy. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) c) Ngoμi cöa sæ bÊy giê nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng ®· th−a thít  c¸i gièng hoa ngay khi míi në, mμu s¾c ®· nhît nh¹t. (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª ) d)  Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót ! (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e)  Quª anh ë ®©u thÕ ?  Ho¹ sÜ hái. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) g)  §· bao giê TuÊn... sang bªn kia ch−a h¶ ? (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª ) h)  Bè ®ang sai con lμm c¸i viÖc g× l¹ thÕ ? (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª ) B¶ng tæng kÕt vÒ c¸c tõ lo¹i kh¸c (ngoμi ba tõ lo¹i chÝnh) Sè §¹i L−îng ChØ Phã Quan hÖ Trî T×nh Th¸n tõ tõ tõ tõ tõ tõ tõ th¸i tõ tõ 132

2. T×m nh÷ng tõ chuyªn dïng ë cuèi c©u ®Ó t¹o c©u nghi vÊn. Cho biÕt c¸c tõ Êy thuéc tõ lo¹i nμo. B  côm tõ 1. T×m phÇn trung t©m cña c¸c côm danh tõ in ®Ëm. ChØ ra nh÷ng dÊu hiÖu cho biÕt ®ã lμ côm danh tõ. a) Nh−ng ®iÒu k× l¹ lμ tÊt c¶ nh÷ng ¶nh h−ëng quèc tÕ ®ã ®· nhμo nÆn víi c¸i gèc v¨n ho¸ d©n téc kh«ng g× lay chuyÓn ®−îc ë Ng−êi, ®Ó trë thμnh mét nh©n c¸ch rÊt ViÖt Nam, mét lèi sèng rÊt b×nh dÞ, rÊt ViÖt Nam, rÊt ph−¬ng §«ng, nh−ng còng ®ång thêi rÊt míi, rÊt hiÖn ®¹i. (Lª Anh Trμ, Phong c¸ch Hå ChÝ Minh, c¸i vÜ ®¹i g¾n víi c¸i gi¶n dÞ ) b) ¤ng khoe nh÷ng ngμy khëi nghÜa dån dËp ë lμng. (Kim L©n, Lμng) c) ¤ng l·o vê vê ®øng l¶ng ra chç kh¸c, råi ®i th¼ng. TiÕng c−êi nãi x«n xao cña ®¸m ng−êi míi t¶n c− lªn Êy vÉn dâi theo. (Kim L©n, Lμng) 2. T×m phÇn trung t©m cña c¸c côm tõ in ®Ëm. ChØ ra nh÷ng dÊu hiÖu cho biÕt ®ã lμ côm ®éng tõ. a) Võa lóc Êy, t«i ®· ®Õn gÇn anh. Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vμo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) b) ¤ng chñ tÞch lμng em võa lªn c¶i chÝnh... (Kim L©n, Lμng) 3. T×m phÇn trung t©m cña c¸c côm tõ in ®Ëm. ChØ ra nh÷ng yÕu tè phô ®i kÌm víi nã. a) Nh−ng ®iÒu k× l¹ lμ tÊt c¶ nh÷ng ¶nh h−ëng quèc tÕ ®ã ®· nhμo nÆn víi c¸i gèc v¨n ho¸ d©n téc kh«ng g× lay chuyÓn ®−îc ë Ng−êi, ®Ó trë thμnh mét nh©n c¸ch rÊt ViÖt Nam, mét lèi sèng rÊt b×nh dÞ, rÊt ViÖt Nam, rÊt ph−¬ng §«ng, nh−ng còng ®ång thêi rÊt míi, rÊt hiÖn ®¹i. (Lª Anh Trμ, Phong c¸ch Hå ChÝ Minh, c¸i vÜ ®¹i g¾n víi c¸i gi¶n dÞ ) 133

b) Nh÷ng khi biÕt r»ng c¸i s¾p tíi sÏ kh«ng ªm ¶ th× chÞ tá ra b×nh tÜnh ®Õn ph¸t bùc. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i ) c) Kh«ng, lêi göi cña mét NguyÔn Du, mét T«n-xt«i cho nh©n lo¹i phøc t¹p h¬n, còng phong phó vμ s©u s¾c h¬n. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) luyÖn tËp viÕt biªn b¶n I  ¤n tËp lÝ thuyÕt 1. Biªn b¶n nh»m môc ®Ých g× ? 2. Ng−êi viÕt biªn b¶n cÇn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vμ th¸i ®é nh− thÕ nμo ? 3. Nªu bè côc phæ biÕn cña biªn b¶n. 4. Lêi v¨n vμ c¸ch tr×nh bμy mét biªn b¶n cã g× ®Æc biÖt ? II  LuyÖn tËp 1. Líp 9A võa tæ chøc Héi nghÞ trao ®æi kinh nghiÖm häc tËp m«n Ng÷ v¨n, phÊn ®Êu ®Ó cuèi n¨m häc cã 100% häc sinh ®¹t yªu cÇu, trong ®ã 60% ®¹t lo¹i kh¸, giái. H·y viÕt biªn b¶n cho cuéc häp Êy dùa vμo c¸c t×nh tiÕt sau ®©y : a) Thμnh phÇn : C« Lan, gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n, toμn thÓ líp, ®¹i biÓu c¸c líp 9B, 9C. C« Lan ®iÒu khiÓn héi nghÞ. b) Héi nghÞ b¾t ®Çu lóc 10 giê vμ kÕt thóc lóc 11 giê 30 phót. c) B¹n HuÖ, líp tr−ëng b¸o c¸o s¬ l−îc t×nh h×nh häc m«n Ng÷ v¨n :  NhiÒu b¹n ch−a ®äc kÜ v¨n b¶n, chuÈn bÞ bμi s¬ sμi.  NhiÒu b¹n ch−a lμm hÕt c¸c bμi tËp, nhÊt lμ bμi tËp phÇn TiÕng ViÖt vμ TËp lμm v¨n.  NhiÒu b¹n ch−a biÕt c¸ch lμm thÕ nμo ®Ó viÕt mét bμi v¨n hay. Bμi viÕt cßn sai chÝnh t¶, ng÷ ph¸p, lan man, xa ®Ò.  KÕt qu¶ : kh¸, giái : 40% ; trung b×nh : 50% ; yÕu : 10%. 134

d) C« Lan khai m¹c, nªu yªu cÇu vμ néi dung héi nghÞ :  Môc ®Ých : t×m biÖn ph¸p ®Ó häc tèt m«n Ng÷ v¨n. PhÊn ®Êu cuèi n¨m 100% ®¹t yªu cÇu, trong ®ã cã 60% kh¸, giái.  Néi dung : + Líp tr−ëng s¬ kÕt t×nh h×nh häc m«n Ng÷ v¨n trong thêi gian qua. + C¸c b¹n häc sinh giái b¸o c¸o kinh nghiÖm (Thu Nga, Thuý Hμ). + TËp thÓ líp trao ®æi, bæ sung vμ ®Ò ra chØ tiªu phÊn ®Êu. e) Kinh nghiÖm cña Thu Nga :  §äc kÜ v¨n b¶n ®Ó hiÓu néi dung, nghÖ thuËt, ý nghÜa cña v¨n b¶n, sau ®ã míi chuÈn bÞ bμi.  Ph¶i cè g¾ng t−ëng t−îng, liªn t−ëng, ®μo s©u suy nghÜ ®Ó cã xóc c¶m vμ ph¸t hiÖn ra ý ®éc ®¸o.  Cè g¾ng lμm hÕt bμi tËp, ®Æc biÖt lμ c¸c bμi tËp luyÖn nãi, luyÖn viÕt. g) Kinh nghiÖm cña Thuý Hμ :  Mçi v¨n b¶n cã nh÷ng nÐt ®éc ®¸o riªng. Ph¶i t×m cho ra nÐt ®éc ®¸o ®ã.  Ph¶i th−êng xuyªn tÝch luü t− liÖu v¨n häc.  N¾m ch¾c c¸ch lμm bμi theo tõng lo¹i thÓ. Dμnh thêi gian thÝch ®¸ng ®äc kÜ ®Ò bμi ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bμi viÕt.  NhÊt thiÕt ph¶i lμm dμn ý tr−íc khi viÕt.  Khi viÕt cÇn ph¶i chñ ®éng vμ theo c¸ch diÔn ®¹t cña m×nh, tr¸nh lÖ thuéc bμi mÉu. h) C« Lan tæng kÕt :  Ph¶i ®äc kÜ v¨n b¶n, t×m hiÓu xem t¸c gi¶ muèn nãi g×, nãi b»ng c¸ch nμo, th¸i ®é ra sao.  Th−êng xuyªn tÝch luü t− liÖu vμ biÕt vËn dông t− liÖu khi lμm bμi.  RÌn luyÖn n¨ng lùc c¶m thô, ®Æc biÖt lμ kh¶ n¨ng liªn t−ëng, t−ëng t−îng.  So¹n bμi vμ lμm bμi tËp ®Çy ®ñ, chu ®¸o.  Khi lμm bμi, ph¶i n¾m ch¾c yªu cÇu cña ®Ò bμi, lμm dμn ý. Cè g¾ng viÕt m¹ch l¹c, trong s¸ng, cã c¶m xóc.  Tin t−ëng vμo kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña líp. 135

2. H·y ghi l¹i biªn b¶n häp líp tuÇn võa qua. 3. H·y ghi l¹i biªn b¶n bμn giao nhiÖm vô trùc tuÇn cña chi ®éi em cho chi ®éi b¹n. 4. H·y viÕt biªn b¶n xö ph¹t vi ph¹m hμnh chÝnh (vi ph¹m quy ®Þnh vÒ an toμn giao th«ng, vÖ sinh ®−êng phè, qu¶n lÝ x©y dùng,...). hîp ®ång I  §Æc ®iÓm cña hîp ®ång 1. §äc v¨n b¶n sau : Céng hoμ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc lËp  Tù do  H¹nh phóc  Hîp ®ång mua b¸n s¸ch gi¸o khoa  C¨n cø vμo Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngμy ... th¸ng ... n¨m ... cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh cña c¸c cÊp c¸c ngμnh.  C¨n cø vμo nhu cÇu vμ kh¶ n¨ng cña hai bªn. H«m nay, ngμy ... th¸ng ... n¨m ... T¹i ®Þa ®iÓm : ... Chóng t«i gåm : Bªn A : C«ng ti cæ phÇn S¸ch vμ ThiÕt bÞ tr−êng häc ... Së Gi¸o dôc vμ §μo t¹o ... §Þa chØ : ... §iÖn tho¹i : ... Fax : ... Tμi kho¶n : ... M· sè thuÕ : ... §¹i diÖn lμ «ng (bμ) : ... Chøc vô : ... 136

Bªn B : C«ng ti TNHH : ... §Þa chØ : ... §iÖn tho¹i : ... Fax : ... Tμi kho¶n : ... M· sè thuÕ : ... §¹i diÖn lμ «ng (bμ) : ... Chøc vô : ... Hai bªn tho¶ thuËn kÝ kÕt Hîp ®ång mua b¸n s¸ch gi¸o khoa víi néi dung vμ c¸c ®iÒu kho¶n sau : §iÒu 1. Néi dung giao dÞch : giao, nhËn vμ tiªu thô s¸ch gi¸o khoa. §iÒu 2. Tr¸ch nhiÖm vμ nghÜa vô cña bªn A  B¶o ®¶m cung øng ®Çy ®ñ, kÞp thêi s¸ch gi¸o khoa cho bªn B.  VËn chuyÓn hμng ho¸ ®Õn giao cho bªn B. §iÒu 3. Tr¸ch nhiÖm vμ nghÜa vô cña bªn B  KiÓm tra sè l−îng, chñng lo¹i, chÊt l−îng vμ bèc xÕp hμng ho¸ tõ ph−¬ng tiÖn chuyªn chë vμo cöa hμng.  B¶o qu¶n hμng ho¸ cÈn thËn, kh«ng ®Ó mÊt m¸t, h− háng.  Thanh to¸n ®Çy ®ñ vμ ®óng thêi gian cho bªn A.  B¸n ®óng gi¸ ®· quy ®Þnh. §iÒu 4. Ph−¬ng thøc thanh to¸n  Bªn B ®−îc h−ëng chiÕt khÊu ... % tæng gi¸ trÞ hμng ho¸ b¸n ®−îc.  H»ng th¸ng tõ ngμy 25 ®Õn 30, hai bªn thanh to¸n víi nhau mét lÇn vμ thèng nhÊt kÕ ho¹ch th¸ng tíi.  §Ó hμng ho¸ h− háng, mÊt m¸t, bªn B ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi th−êng cho bªn A. §iÒu 5. HiÖu lùc cña hîp ®ång Hîp ®ång nμy cã hiÖu lùc tõ ngμy ... th¸ng ... n¨m ... ®Õn hÕt ngμy... th¸ng ... n¨m ... Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, nÕu cã ®iÓm nμo ch−a phï hîp th× hai bªn sÏ bμn b¹c ®i ®Õn thèng nhÊt c¸ch gi¶i quyÕt. 137

Hîp ®ång nμy ®−îc lËp thμnh hai b¶n cã gi¸ trÞ nh− nhau, mçi bªn gi÷ mét b¶n. §¹i diÖn bªn A §¹i diÖn bªn B (Chøc vô, kÝ, ghi râ hä tªn vμ ®ãng dÊu) (Chøc vô, kÝ, ghi râ hä tªn vμ ®ãng dÊu) 2. Tr¶ lêi c©u hái : a) T¹i sao cÇn ph¶i cã hîp ®ång ? b) Hîp ®ång ghi l¹i nh÷ng néi dung g× ? c) Hîp ®ång cÇn ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu nμo ? d) H·y kÓ tªn mét sè hîp ®ång mμ em biÕt. II  C¸ch lμm hîp ®ång §äc l¹i Hîp ®ång mua b¸n s¸ch gi¸o khoa ë môc I vμ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau : 1. PhÇn më ®Çu cña hîp ®ång gåm nh÷ng môc nμo ? Tªn cña hîp ®ång ®−îc viÕt nh− thÕ nμo ? 2. PhÇn néi dung hîp ®ång gåm nh÷ng môc g× ? NhËn xÐt c¸ch ghi nh÷ng néi dung nμy trong hîp ®ång. 3. PhÇn kÕt thóc hîp ®ång cã nh÷ng môc nμo ? 4. Lêi v¨n cña hîp ®ång ph¶i nh− thÕ nμo ? Ghi nhí  Hîp ®ång lμ lo¹i v¨n b¶n cã tÝnh chÊt ph¸p lÝ ghi l¹i néi dung tho¶ thuËn vÒ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô, quyÒn lîi cña hai bªn tham gia giao dÞch nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng tho¶ thuËn ®· cam kÕt.  Hîp ®ång gåm cã c¸c môc sau :  PhÇn më ®Çu : Quèc hiÖu vμ tiªu ng÷, tªn hîp ®ång, thêi gian, ®Þa ®iÓm, hä tªn, chøc vô, ®Þa chØ cña c¸c bªn kÝ kÕt hîp ®ång.  PhÇn néi dung : Ghi l¹i néi dung cña hîp ®ång theo tõng ®iÒu kho¶n ®· ®−îc thèng nhÊt.  PhÇn kÕt thóc : Chøc vô, ch÷ kÝ, hä tªn cña ®¹i diÖn c¸c bªn tham gia kÝ kÕt hîp ®ång vμ x¸c nhËn b»ng dÊu cña c¬ quan hai bªn (nÕu cã).  Lêi v¨n cña hîp ®ång ph¶i chÝnh x¸c, chÆt chÏ. 138

III  LuyÖn tËp 1. H·y lùa chän nh÷ng t×nh huèng cÇn viÕt hîp ®ång trong c¸c tr−êng hîp sau : a) Tr−êng em ®Ò nghÞ víi c¸c c¬ quan cÊp trªn cho phÐp söa ch÷a, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c phßng häc. b) Gia ®×nh em vμ cöa hμng vËt liÖu x©y dùng thèng nhÊt víi nhau vÒ mua b¸n. c) X· em vμ C«ng ti Thiªn N«ng thèng nhÊt ®Æt ®¹i lÝ tiªu thô s¶n phÈm ph©n bãn, thuèc trõ s©u. d) ThÇy HiÖu tr−ëng chuyÓn c«ng t¸c, cÇn bμn giao c«ng viÖc cho thÇy HiÖu tr−ëng míi. e) Hai bªn tho¶ thuËn víi nhau vÒ viÖc thuª nhμ. 2. H·y ghi l¹i phÇn më ®Çu, c¸c môc lín trong phÇn néi dung, phÇn kÕt thóc vμ dù kiÕn c¸c ®iÒu cÇn cô thÓ ho¸ b¶n hîp ®ång thuª nhμ. Bμi 30 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  Qua ®o¹n trÝch truyÖn Bè cña Xi-m«ng, t×m hiÓu diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt d−íi ngßi bót cña nhμ v¨n vμ rót ra bμi häc vÒ lßng th−¬ng yªu con ng−êi. N¾m ch¾c c¸c t¸c phÈm truyÖn hiÖn ®¹i ViÖt Nam ®· häc trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 9 : tªn t¸c phÈm, t¸c gi¶, thêi gian s¸ng t¸c, nh©n vËt chÝnh, cèt truyÖn, ý nghÜa néi dung vμ ®Æc s¾c nghÖ thuËt. Cñng cè nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÓ lo¹i truyÖn : c¸ch trÇn thuËt, x©y dùng nh©n vËt, cèt truyÖn vμ t×nh huèng truyÖn.  HÖ thèng ho¸ ®−îc c¸c kiÕn thøc vÒ c©u. 139

V¨n b¶n Bè cña Xi-m«ng (TrÝch) Trêi Êm ¸p v« cïng, dÔ chÞu v« cïng. ¸nh mÆt trêi ªm ®Òm s−ëi Êm b·i cá. N−íc lÊp l¸nh nh− g−¬ng. Vμ Xi-m«ng cã nh÷ng gi©y phót khoan kho¸i, cã c¸i c¶m gi¸c uÓ o¶i th−êng thÊy sau khi khãc, em rÊt thÌm ®−îc n»m ngñ ë ®©y, trªn mÆt cá, d−íi n¾ng Êm. Mét chó nh¸i con mμu xanh lôc nh¶y d−íi ch©n em. Em ®Þnh b¾t nã. Nã nh¶y tho¸t. Em ®uæi theo nã vμ vå hôt ba lÇn liÒn. Cuèi cïng em tãm ®−îc hai ®Çu ch©n sau cña nã vμ bËt c−êi nh×n con vËt cè gi·y giôa tho¸t th©n. Nã thu m×nh trªn ®«i c¼ng lín, råi bËt ph¾t lªn, ®ét ngét duçi c¼ng, ngay ®¬ nh− hai thanh gç ; trong lóc gi−¬ng trßn con m¾t cã vμnh vμng, nã dïng hai ch©n tr−íc ®Ëp vμo kho¶ng kh«ng, hu¬ lªn nh− hai bμn tay. ThÊy vËy, em nhí ®Õn mét thø ®å ch¬i lμm b»ng nh÷ng thanh gç hÑp ®ãng ®inh ch÷ chi(1) chång lªn nhau, vμ víi ®éng t¸c còng gièng nh− vËy, ®iÒu khiÓn c¸c chó lÝnh nhá(2) cμi bªn trªn tËp tμnh. ThÕ lμ em nghÜ ®Õn nhμ, råi nghÜ ®Õn mÑ, vμ thÊy buån v« cïng, em l¹i khãc. Ng−êi em rung lªn, em quú xuèng vμ ®äc kinh cÇu nguyÖn(3) nh− tr−íc khi ®i ngñ. Nh−ng em kh«ng ®äc hÕt ®−îc, v× nh÷ng c¬n nøc në l¹i kÐo ®Õn, dån dËp, xèn xang cho¸n lÊy em. Em ch¼ng nghÜ ngîi g× n÷a, ch¼ng nh×n thÊy g× quanh em n÷a mμ chØ khãc hoμi. Bçng mét bμn tay ch¾c nÞch ®Æt lªn vai em vμ mét giäng åm åm hái em : ''Cã ®iÒu g× lμm ch¸u buån phiÒn ®Õn thÕ, ch¸u ¬i ?''. Xi-m«ng quay l¹i. Mét b¸c c«ng nh©n cao lín, r©u tãc ®en, qu¨n, ®ang nh×n em víi vÎ nh©n hËu. Em tr¶ lêi, m¾t ®Ém lÖ(4), giäng nghÑn ngμo :  Chóng nã ®¸nh ch¸u... v×... ch¸u... ch¸u... kh«ng cã bè... kh«ng cã bè.  Sao thÕ  b¸c ta mØm c−êi b¶o  ai mμ ch¼ng cã bè. Em bÐ nãi tiÕp mét c¸ch khã kh¨n, gi÷a nh÷ng tiÕng nÊc buån tñi :  Ch¸u... ch¸u kh«ng cã bè. B¸c c«ng nh©n bçng nghiªm l¹i ; b¸c nhËn ra th»ng bÐ con nhμ chÞ Bl¨ng-sèt, vμ tuy míi ®Õn vïng nμy, b¸c còng ®· mong manh biÕt chuyÖn cña chÞ.  Th«i nμo  b¸c nãi  ®õng buån n÷a, ch¸u ¬i, vμ vÒ nhμ mÑ ch¸u víi b¸c ®i. Ng−êi ta sÏ cho ch¸u... mét «ng bè. 140

Hai b¸c ch¸u lªn ®−êng, ng−êi lín d¾t tay ®øa bÐ, vμ b¸c l¹i mØm c−êi, v× b¸c ch¼ng khã chÞu ®−îc ®Õn gÆp chÞ Bl¨ng-sèt, nghe ®ån chÞ lμ mét trong nh÷ng c« g¸i ®Ñp nhÊt vïng ; cã lÏ trong th©m t©m(5), b¸c nhñ thÇm r»ng mét tuæi xu©n ®· lÇm lì(6) rÊt cã thÓ lì lÇm lÇn n÷a. Hä ®Õn tr−íc mét ng«i nhμ nhá, quÐt v«i tr¾ng, hÕt søc s¹ch sÏ.  §©y råi  ®øa trÎ nãi, vμ em gäi to  MÑ ¬i ! Mét thiÕu phô(7) xuÊt hiÖn, vμ b¸c c«ng nh©n bçng t¾t nô c−êi, v× b¸c hiÓu ra ngay lμ kh«ng bìn cît ®−îc n÷a víi c« g¸i cao lín, xanh xao, ®øng nghiªm nghÞ tr−íc cöa nhμ m×nh, nh− muèn cÊm ®μn «ng b−íc qua ng−ìng cöa ng«i nhμ n¬i chÞ ®· bÞ mét kÎ kh¸c lõa dèi. E dÌ, mò cÇm tay, b¸c Êp óng :  §©y, th−a chÞ, t«i d¾t vÒ tr¶ cho chÞ ch¸u bÐ bÞ l¹c ë gÇn bê s«ng. Nh−ng Xi-m«ng nh¶y lªn «m lÊy cæ mÑ, l¹i oμ khãc vμ b¶o :  Kh«ng, mÑ ¬i, con ®· muèn nh¶y xuèng s«ng cho chÕt ®uèi, v× chóng nã ®¸nh con... ®¸nh con... t¹i con kh«ng cã bè. §«i m¸ thiÕu phô ®á bõng vμ, tª t¸i ®Õn tËn x−¬ng tuû(8), chÞ «m con h«n lÊy h«n ®Ó, trong khi n−íc m¾t l· ch· tu«n r¬i. Ng−êi ®μn «ng xóc ®éng vÉn ®øng ®ã, kh«ng biÕt bá ®i thÕ nμo cho ph¶i. Nh−ng Xi-m«ng bçng ch¹y ®Õn bªn b¸c vμ nãi :  B¸c cã muèn lμm bè ch¸u kh«ng ? Im lÆng nh− tê. ChÞ Bl¨ng-sèt hæ thÑn, lÆng ng¾t vμ qu»n qu¹i, dùa vμo t−êng, hai tay «m ngùc. ThÊy ng−êi ta kh«ng tr¶ lêi m×nh, em bÐ l¹i nãi :  NÕu b¸c kh«ng muèn, ch¸u sÏ quay trë ra nh¶y xuèng s«ng chÕt ®uèi. B¸c c«ng nh©n c−êi ®¸p coi nh− chuyÖn ®ïa :  Cã chø, b¸c muèn chø.  ThÕ b¸c tªn lμ g×  em bÐ liÒn hái  ®Ó ch¸u tr¶ lêi chóng nã khi chóng nã muèn biÕt tªn b¸c ?  Phi-lÝp  ng−êi ®μn «ng ®¸p. Xi-m«ng im lÆng mét gi©y, ®Ó ghi nhí c¸i tªn Êy trong ãc, råi hÕt c¶ buån, em v−¬n hai c¸nh tay nãi :  ThÕ nhÐ ! B¸c Phi-lÝp, b¸c lμ bè ch¸u. 141

B¸c c«ng nh©n nhÊc bæng em lªn, ®ét ngét h«n vμo hai m¸ em, råi s¶i tõng b−íc dμi, bá ®i rÊt nhanh. Ngμy h«m sau, khi em bÐ ®Õn tr−êng, mét tiÕng c−êi ¸c ý(9) ®ãn em. Vμ lóc tan häc, khi th»ng kia(10) l¹i muèn trªu chäc, Xi-m«ng qu¸t vμo mÆt nã nh÷ng lêi nμy, nh− nÐm mét hßn ®¸ : ''Bè tao Êy μ, bè tao tªn lμ Phi-lÝp''. Kh¾p chung quanh bËt lªn nh÷ng tiÕng la hÐt thÝch thó :  Phi-lÝp g× ?(11)... Phi-lÝp nμo ?... Phi-lÝp lμ c¸i g× ?... Mμy lÊy ®©u ra Phi-lÝp cña mμy thÕ ? Xi-m«ng kh«ng tr¶ lêi g× hÕt, vμ mét mùc tin t−ëng s¾t ®¸, em ®−a con m¾t th¸ch thøc chóng, s½n sμng chÞu hμnh h¹, cßn h¬n lμ bá ch¹y. ThÇy gi¸o gi¶i tho¸t cho em vμ em vÒ nhμ. (G. ®¬ M«-pa-x¨ng(), Bè cña Xi-m«ng, theo b¶n dÞch cña Lª Hång S©m, trong TuyÓn tËp truyÖn ng¾n Ph¸p thÕ kØ XIX, NXB §¹i häc vμ THCN, Hμ Néi, 1986) Chó thÝch G. ®¬ M«-pa-x¨ng () Guy ®¬ M«-pa-x¨ng (1850 1893) lμ nhμ v¨n Ph¸p. Tuy chØ sèng h¬n bèn m−¬i tuæi, «ng ®· s¸ng t¸c khèi l−îng t¸c phÈm lín gåm mét sè tiÓu thuyÕt nh− Mét cuéc ®êi (1883), ¤ng b¹n ®Ñp (1885),... vμ ®Æc biÖt lμ h¬n ba tr¨m truyÖn ng¾n. C¸c t¸c phÈm cña «ng ph¶n ¸nh s©u s¾c nhiÒu ph−¬ng diÖn cña x· héi Ph¸p nöa cuèi thÕ kØ XIX. V¨n b¶n Bè cña Xi-m«ng trÝch truyÖn ng¾n cïng tªn. ChÞ Bl¨ng-sèt trong truyÖn nμy bÞ mét ng−êi ®μn «ng lõa dèi, sinh ra Xi-m«ng. V× vËy, Xi-m«ng trë thμnh mét ®øa trÎ kh«ng cã bè d−íi con m¾t mäi ng−êi. TruyÖn b¾t ®Çu khi Xi-m«ng lóc ®ã kho¶ng b¶y, t¸m tuæi, lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr−êng bÞ ®¸m häc trß chÕ giÔu lμ kh«ng cã bè. 142

Em buån bùc, lang thang ra bê s«ng, chØ muèn chÕt cho xong. §o¹n trÝch kÓ nh÷ng sù viÖc tiÕp theo. (1) §ãng ®inh ch÷ chi : ®ãng ®inh theo h×nh hÕt chÐo lªn l¹i chÐo xuèng. (2) C¸c chó lÝnh nhá : ®©y lμ nãi mét ®å ch¬i lμm b»ng gç. (3) Kinh cÇu nguyÖn : bμi kinh cña nh÷ng ng−êi theo ®¹o Thiªn Chóa. (4) §Ém lÖ : ®Ém n−íc m¾t (lÖ : n−íc m¾t). (5) Th©m t©m : chç s©u kÝn trong lßng, ®¸y lßng (th©m : s©u, t©m : tim). (6) LÇm lì : v× v« ý hoÆc nhÑ d¹ c¶ tin mμ sai lÇm ; ë ®©y nãi viÖc chÞ Bl¨ng-sèt sinh ra Xi-m«ng khi kh«ng cã chång hîp ph¸p. (7) ThiÕu phô : ng−êi phô n÷ ®· cã gia ®×nh, cßn trÎ. (8) Tª t¸i ®Õn tËn x−¬ng tuû : hÕt søc ®au ®ín, xãt xa. (9) ¸c ý : cã ý ®éc ¸c. (10) Th»ng kia : chØ cËu häc sinh nãi cho c¸c b¹n biÕt Xi-m«ng kh«ng cã bè h«m Xi-m«ng ®Õn tr−êng lÇn ®Çu tiªn. (11) Phi-lÝp g× : ý nãi Phi-lÝp míi chØ lμ tªn, ch−a cã hä cña bè. Ng−êi Ph¸p, còng nh− ng−êi nhiÒu n−íc kh¸c ë ph−¬ng T©y, tªn ®Æt ë tr−íc, hä ®Æt ë sau. §äc  HiÓu v¨n b¶n 1. H·y x¸c ®Þnh tõng phÇn nÕu chia bμi v¨n trªn thμnh bèn phÇn c¨n cø vμo diÔn biÕn cña truyÖn : nçi tuyÖt väng cña Xi-m«ng ; Phi-lÝp gÆp Xi-m«ng vμ nãi sÏ cho em mét «ng bè ; Phi-lÝp ®−a Xi-m«ng vÒ nhμ tr¶ cho chÞ Bl¨ng-sèt vμ nhËn lμm bè cña em ; Xi-m«ng ®Õn tr−êng nãi víi c¸c b¹n lμ cã bè vμ tªn bè em lμ Phi-lÝp. 2. Xi-m«ng ®au ®ín v× sao ? Nçi ®au ®ín Êy ®−îc nhμ v¨n kh¾c ho¹ nh− thÕ nμo qua nh÷ng ý nghÜ, sù béc lé t©m tr¹ng vμ c¸ch nãi n¨ng cña em trong bμi v¨n ? 3. Qua h×nh ¶nh ng«i nhμ cña chÞ Bl¨ng-sèt, th¸i ®é cña chÞ ®èi víi kh¸ch vμ nçi lßng cña chÞ khi nghe con nãi, chøng minh chÞ Bl¨ng-sèt ch¼ng qua v× lÇm lì mμ sinh ra Xi-m«ng, chø c¨n b¶n chÞ lμ ng−êi tèt. 143

4. Nªu lªn diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Phi-lÝp qua c¸c giai ®o¹n : khi gÆp Xi-m«ng ; trªn ®−êng ®−a Xi-m«ng vÒ nhμ ; khi gÆp chÞ Bl¨ng-sèt ; lóc ®èi ®¸p víi Xi-m«ng. Ghi nhí Nhμ v¨n Guy ®¬ M«-pa-x¨ng ®· thÓ hiÖn s¾c nÐt diÔn biÕn t©m tr¹ng cña ba nh©n vËt Xi-m«ng, Bl¨ng-sèt, Phi-lÝp trong ®o¹n trÝch truyÖn Bè cña Xi-m«ng, qua ®ã nh¾c nhë chóng ta vÒ lßng th−¬ng yªu bÌ b¹n, më réng ra lμ lßng th−¬ng yªu con ng−êi, sù th«ng c¶m víi nh÷ng nçi ®au hoÆc lì lÇm cña ng−êi kh¸c. «n tËp vÒ truyÖn 1. LËp b¶ng thèng kª t¸c phÈm truyÖn hiÖn ®¹i ViÖt Nam ®· häc trong s¸ch Ng÷ v¨n 9 (c¶ hai tËp) theo mÉu d−íi ®©y : STT Tªn t¸c phÈm T¸c gi¶ N¨m s¸ng t¸c Tãm t¾t néi dung L−u ý : NÕu v¨n b¶n lμ ®o¹n trÝch tõ mét t¸c phÈm dμi th× sau tªn ®o¹n trÝch ghi c¶ tªn t¸c phÈm vμ ®Ó trong ngoÆc ®¬n. Cã thÓ dùa vμo phÇn Ghi nhí ë c¸c bμi häc ®Ó tãm t¾t néi dung. 2. C¸c t¸c phÈm truyÖn sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 trong b¶ng thèng kª trªn ®· ph¶n ¸nh ®−îc nh÷ng nÐt g× vÒ ®Êt n−íc vμ con ng−êi ViÖt Nam ë giai ®o¹n ®ã. 3. H×nh ¶nh c¸c thÕ hÖ con ng−êi ViÖt Nam yªu n−íc trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vμ chèng MÜ ®· ®−îc miªu t¶ qua nh÷ng nh©n vËt nμo ? H·y nªu nh÷ng nÐt phÈm chÊt chung cña c¸c nh©n vËt Êy vμ nÐt tÝnh c¸ch næi bËt ë mçi nh©n vËt. 4. Trong sè c¸c nh©n vËt cña nh÷ng t¸c phÈm truyÖn ®−îc häc ë líp 9, em cã Ên t−îng s©u s¾c víi nh÷ng nh©n vËt nμo ? Nªu c¶m nghÜ cña em vÒ mét nh©n vËt. 144

5. C¸c t¸c phÈm truyÖn ë líp 9 ®· ®−îc trÇn thuËt theo c¸c ng«i kÓ nμo ? Nh÷ng truyÖn nμo cã nh©n vËt kÓ chuyÖn trùc tiÕp xuÊt hiÖn (nh©n vËt x−ng \"t«i\") ? C¸ch trÇn thuËt nμy cã −u thÕ nh− thÕ nμo ? 6. ë nh÷ng truyÖn nμo t¸c gi¶ s¸ng t¹o ®−îc t×nh huèng truyÖn ®Æc s¾c ? tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p (tiÕp theo) C  thµnh phÇn c©u I  Thμnh phÇn chÝnh vμ thμnh phÇn phô 1. KÓ tªn c¸c thμnh phÇn chÝnh, thμnh phÇn phô cña c©u ; nªu dÊu hiÖu nhËn biÕt tõng thμnh phÇn. 2. H·y ph©n tÝch thμnh phÇn cña c¸c c©u sau ®©y : a) §«i cμng t«i mÉm bãng. (T« Hoμi, DÕ MÌn phiªu l−u kÝ ) b) Sau mét håi trèng thóc vang déi c¶ lßng t«i, mÊy ng−êi häc trß cò ®Õn s¾p hμng d−íi hiªn råi ®i vμo líp. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc ) c) Cßn tÊm g−¬ng b»ng thuû tinh tr¸ng b¹c, nã vÉn lμ ng−êi b¹n trung thùc, ch©n thμnh, th¼ng th¾n, kh«ng hÒ nãi dèi, còng kh«ng bao giê biÕt nÞnh hãt hay ®éc ¸c... (B¨ng S¬n, U t«i ) ii  thμnh PhÇn biÖt lËp 1. KÓ tªn vμ nªu dÊu hiÖu nhËn biÕt c¸c thμnh phÇn biÖt lËp cña c©u. 2. H·y cho biÕt mçi tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c ®o¹n trÝch d−íi ®©y lμ thμnh phÇn g× cña c©u. a) Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng−êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr−íc tíi nay lμ cao quý, lμ vÜ ®¹i, nghÜa lμ rÊt ®Ñp. (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt ) 145

b) NgÉm ra th× t«i chØ nãi lÊy s−íng miÖng t«i. (T« Hoμi, DÕ MÌn phiªu l−u kÝ ) c) Trªn nh÷ng chÆng ®−êng dμi suèt 50, 60 ki-l«-mÐt, chóng ta chØ gÆp c©y dõa : dõa xiªm thÊp lÌ tÌ, qu¶ trßn, n−íc ngät, dõa nÕp l¬ löng gi÷a trêi, qu¶ vμng xanh m¬n mën, dõa löa l¸ ®á, vá hång,... (Theo Hoμng V¨n HuyÒn, Nh÷ng mÈu chuyÖn ®Þa lÝ ) d) Cã ng−êi khÏ nãi :  BÈm, dÔ cã khi ®ª vì ! Ngμi cau mÆt, g¾t r»ng :  MÆc kÖ ! (Ph¹m Duy Tèn, Sèng chÕt mÆc bay) e) ¬i chiÕc xe vËn t¶i Ta cÇm l¸i ®i ®©y NÆng biÕt bao ©n ng·i Quý h¬n bao vμng ®Çy ! (Tè H÷u, Bμi ca l¸i xe ®ªm) D  c¸c kiÓu c©u I  c©u ®¬n 1. T×m chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c¸c c©u ®¬n sau ®©y : a) Nh−ng nghÖ sÜ kh«ng nh÷ng ghi l¹i c¸i ®· cã råi mμ cßn muèn nãi mét ®iÒu g× míi mÎ. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) b) Kh«ng, lêi göi cña mét NguyÔn Du, mét T«n-xt«i cho nh©n lo¹i phøc t¹p h¬n, còng phong phó vμ s©u s¾c h¬n. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) c) NghÖ thuËt lμ tiÕng nãi cña t×nh c¶m. (L. T«n-xt«i) 146

d) T¸c phÈm võa lμ kÕt tinh cña t©m hån ng−êi s¸ng t¸c, võa lμ sîi d©y truyÒn cho mäi ng−êi sù sèng mμ nghÖ sÜ mang trong lßng. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) e) [Lóc ®i, ®øa con g¸i ®Çu lßng cña anh  vμ còng lμ ®øa con duy nhÊt cña anh, ch−a ®Çy mét tuæi.] Anh thø s¸u vμ còng tªn S¸u. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) 2. Trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y, c©u nμo lμ c©u ®Æc biÖt ? a) Chît «ng l·o lÆng h¼n ®i, ch©n tay nhñn ra, t−ëng chõng nh− kh«ng cÊt lªn ®−îc... Cã tiÕng nãi lÐo xÐo ë gian trªn. TiÕng mô chñ... Mô nãi c¸i g× vËy ? Mô nãi c¸i g× mμ lμo xμo thÕ ? Trèng ngùc «ng l·o ®Ëp th×nh thÞch. (Kim L©n, Lμng) b) Kh«ng hiÓu sao nãi ®Õn ®©y, b¸c l¸i xe l¹i liÕc c« g¸i. C« bÊt gi¸c ®á mÆt lªn.  Mét anh thanh niªn hai m−¬i b¶y tuæi ! §©y lμ ®Ønh Yªn S¬n, cao hai ngh×n s¸u tr¨m mÐt. Anh ta lμm c«ng t¸c khÝ t−îng kiªm vËt lÝ ®Þa cÇu. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) T«i bçng thÉn thê, tiÕc kh«ng nãi næi. Râ rμng t«i kh«ng tiÕc nh÷ng viªn ®¸. M−a xong th× t¹nh th«i. Mμ t«i nhí mét c¸i g× ®Êy, h×nh nh− mÑ t«i, c¸i cöa sæ, hoÆc nh÷ng ng«i sao to trªn bÇu trêi thμnh phè [...]. Nh÷ng ngän ®iÖn trªn qu¶ng tr−êng lung linh nh− nh÷ng ng«i sao trong c©u chuyÖn cæ tÝch nãi vÒ nh÷ng xø së thÇn tiªn. Hoa trong c«ng viªn. Nh÷ng qu¶ bãng sót v« téi v¹ cña bän trÎ con trong mét gãc phè. TiÕng rao cña bμ b¸n x«i s¸ng cã c¸i mñng ®éi trªn ®Çu... Chao «i, cã thÓ lμ tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã. Nh÷ng c¸i ®ã ë thiÖt xa... Råi bçng chèc, sau mét c¬n m−a ®¸, chóng xo¸y m¹nh nh− sãng trong t©m trÝ t«i... (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) II  c©u ghÐp 1. H·y t×m c©u ghÐp trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y : a) T¸c phÈm nghÖ thuËt nμo còng x©y dùng b»ng nh÷ng vËt liÖu m−în ë thùc t¹i. Nh−ng nghÖ sÜ kh«ng nh÷ng ghi l¹i c¸i ®· cã råi mμ cßn muèn nãi 147

mét ®iÒu g× míi mÎ. Anh göi vμo t¸c phÈm mét l¸ th−, mét lêi nh¾n nhñ, anh muèn ®em mét phÇn cña m×nh gãp vμo ®êi sèng chung quanh. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ) b) T«i röa cho Nho b»ng n−íc ®un s«i trªn bÕp than. B«ng b¨ng tr¾ng. VÕt th−¬ng kh«ng s©u l¾m, vμo phÇn mÒm. Nh−ng v× bom næ gÇn, Nho bÞ cho¸ng. T«i tiªm cho Nho. Nho lim dim m¾t, dÔ chÞu... (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i ) c) ¤ng l·o võa nãi võa ch¨m ch¾m nh×n vμo c¸i bé mÆt l× x× cña ng−êi bμ con hä bªn ngo¹i d·n ra v× kinh ng¹c Êy mμ «ng l·o h¶ hª c¶ lßng. ¤ng thÊy c¸i l¨ng Êy mét phÇn nh− cã «ng. (Kim L©n, Lμng ) d) Nh÷ng nÐt hín hë trªn mÆt ng−êi l¸i xe chît duçi ra råi b½ng ®i mét lóc, b¸c kh«ng nãi g× n÷a. Cßn nhμ ho¹ sÜ vμ c« g¸i còng nÝn bÆt, v× c¶nh tr−íc mÆt bçng hiÖn lªn ®Ñp mét c¸ch k× l¹. N¾ng b©y giê b¾t ®Çu len tíi, ®èt ch¸y rõng c©y. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa ) e)  ¤ ! C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nμy ! Anh thanh niªn võa vμo, kªu lªn. §Ó ng−êi con g¸i khái trë l¹i bμn, anh lÊy chiÕc kh¨n tay cßn vo trßn cÆp gi÷a cuèn s¸ch tíi tr¶ cho c« g¸i. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa ) 2. ChØ ra c¸c kiÓu quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong nh÷ng c©u ghÐp t×m ®−îc ë bμi tËp 1. 3. Quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong nh÷ng c©u ghÐp sau ®©y lμ quan hÖ g× ? a) Anh mong ®−îc nghe mét tiÕng \"ba\" cña con bÐ, nh−ng con bÐ ch¼ng bao giê chÞu gäi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) b) ¤ng x¸ch c¸i lμn trøng, c« «m bã hoa to. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa ) c) Gi¸ mμ anh Êy cßn, anh Êy sÏ lμm thªm ®−îc bao nhiªu lμ viÖc n÷a ! (§ç Chu, Mïa c¸ bét ) 148

4. Tõ mçi cÆp c©u ®¬n sau ®©y, h·y t¹o ra nh÷ng c©u ghÐp chØ c¸c kiÓu quan hÖ nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn, t−¬ng ph¶n, nh−îng bé (theo chØ dÉn) b»ng quan hÖ tõ thÝch hîp. <= Nguyªn nh©n  Qu¶ bom tung lªn vμ næ trªn kh«ng. HÇm cña Nho bÞ sËp. => <= §iÒu kiÖn <= T−¬ng ph¶n  Qu¶ bom næ kh¸ gÇn. HÇm cña Nho kh«ng bÞ sËp. => <= Nh−îng bé iII  biÕn ®æi c©u 1. T×m c©u rót gän trong ®o¹n trÝch sau : D−êng nh− vËt duy nhÊt vÉn b×nh tÜnh, phít lê mäi biÕn ®éng chung lμ chiÕc kim ®ång hå. Nã ch¹y, sinh ®éng vμ nhÑ nhμng, ®Ì lªn nh÷ng con sè vÜnh cöu. Cßn ®»ng kia, löa ®ang chui bªn trong c¸i d©y m×n, chui vμo ruét qu¶ bom... Quen råi. Mét ngμy chóng t«i ph¸ bom ®Õn n¨m lÇn. Ngμy nμo Ýt : ba lÇn. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) 2. Trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y (trÝch tõ truyÖn ng¾n Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª), nh÷ng c©u nμo vèn lμ mét bé phËn cña c©u ®øng tr−íc ®−îc t¸ch ra ? Theo em, t¸c gi¶ t¸ch c©u nh− vËy ®Ó lμm g× ? a) §¬n vÞ th−êng ra ®−êng vμo lóc mÆt trêi lÆn. Vμ lμm viÖc cã khi suèt ®ªm. b) ThÕ lμ tèi l¹i ra ®−êng lu«n. Th−êng xuyªn. c) Vá qu¶ bom nãng. Mét dÊu hiÖu ch¼ng lμnh. 3. H·y biÕn ®æi c¸c c©u sau ®©y thμnh c©u bÞ ®éng. a) Ng−êi thî thñ c«ng ViÖt Nam lμm ra ®å gèm kh¸ sím. b) T¹i khóc s«ng nμy tØnh ta sÏ b¾c mét c©y cÇu lín. c) Ng−êi ta ®· dùng lªn nh÷ng ng«i ®Òn Êy tõ hμng tr¨m n¨m tr−íc. 149

IV  c¸c kiÓu c©u øng víi nh÷ng môc ®Ých giao tiÕp kh¸c nhau 1. Trong ®o¹n trÝch sau ®©y, nh÷ng c©u nμo lμ c©u nghi vÊn ? Chóng cã ®−îc dïng ®Ó hái kh«ng ? Bμ hái :  Ba con, sao con kh«ng nhËn ?  Kh«ng ph¶i.  §ang n»m mμ nã còng giÉy lªn.  Sao con biÕt lμ kh«ng ph¶i ? Ba con ®i l©u, con quªn råi chø g× ! (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) 2. Trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y, nh÷ng c©u nμo lμ c©u cÇu khiÕn ? Chóng ®−îc dïng ®Ó lμm g× ? a) §øa con g¸i lín gång ®«i thóng kh«ng b−íc vμo. ¤ng cÊt tiÕng hái :  ë ngoμi Êy lμm g× mμ l©u thÕ mμy ? Kh«ng ®Ó ®øa con kÞp tr¶ lêi, «ng l·o nhám dËy v¬ lÊy c¸i nãn :  ë nhμ tr«ng em nh¸ ! §õng cã ®i ®©u ®Êy. (Kim L©n, Lμng) b) Nghe mÑ nã b¶o gäi ba vμo ¨n c¬m th× nã b¶o l¹i :  Th× m¸ cø kªu ®i. MÑ nã ®©m næi giËn qu¬ ®òa bÕp do¹ ®¸nh, nã ph¶i gäi nh−ng l¹i nãi træng :  V« ¨n c¬m ! Anh S¸u vÉn ngåi im, gi¶ vê kh«ng nghe, chê nã gäi \"Ba v« ¨n c¬m\". Con bÐ cø ®øng trong bÕp nãi väng ra :  C¬m chÝn råi ! Anh còng kh«ng quay l¹i. Con bÐ bùc qu¸, quay l¹i mÑ vμ b¶o :  Con kªu råi mμ ng−êi ta kh«ng nghe. Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu võa c−êi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) 150