ngu-van-9-t2

b) N¨m 19 tuæi chÞ ®Î ®øa con trai, sau ®ã chång m¾c bÖnh, èm liÒn trong hai n¨m råi chÕt. ChÞ lμm quÇn quËt phông d−ìng cha mÑ chång, hÇu h¹ chång, bó mím cho con. Cã nh÷ng ngμy ng¾n ngñi c¬n bÖnh t¹m lui, chång chÞ yªu th−¬ng chÞ v« cïng. (DÉn theo TrÇn Ngäc Thªm) 4. ChØ ra vμ nªu c¸ch söa c¸c lçi liªn kÕt h×nh thøc trong nh÷ng ®o¹n trÝch d−íi ®©y : a) Víi bé r¨ng khoÎ cøng, loμi nhÖn khæng lå nμy cã thÓ c¾n thñng c¶ giμy da. Mäi biÖn ph¸p chèng l¹i nã vÉn ch−a cã kÕt qu¶ v× chóng sèng s©u d−íi mÆt ®Êt. HiÖn nay, ng−êi ta vÉn ®ang thö t×m c¸ch b¾t chóng ®Ó lÊy näc ®iÒu trÞ cho nh÷ng ng−êi bÞ nã c¾n. (B¸o) b) T¹i v¨n phßng, ®ång chÝ Bé tr−ëng ®· gÆp gì mét sè bμ con n«ng d©n ®Ó trao ®æi ý kiÕn. Mçi lóc bμ con kÐo ®Õn héi tr−êng mét ®«ng. (B¸o) Tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 5 1. VÊn ®Ò nghÞ luËn ®· ®−îc nhËn thøc râ ch−a ? Bμi viÕt ®· tr×nh bμy ®Çy ®ñ c¸c khÝa c¹nh cña sù viÖc, hiÖn t−îng ®êi sèng ®ã ch−a vμ cã s¸t víi thùc tÕ kh«ng ? 2. Bμi lμm ®· cã hÖ thèng luËn ®iÓm râ rμng vÒ c¸i ®óng, c¸i sai, c¸i lîi, c¸i h¹i cña sù viÖc, hiÖn t−îng ®−a ra nghÞ luËn ch−a ? Cã luËn ®iÓm nμo hay vμ c¸ch diÔn ®¹t phï hîp ? 3. LuËn ®iÓm vμ luËn cø trong bμi cã phï hîp víi nhau kh«ng ? 4. Gi÷a c¸c phÇn trong bμi ®· cã liªn kÕt, m¹ch l¹c chÆt chÏ ch−a ? 5. Söa c¸c lçi chÝnh t¶ vμ dïng tõ, diÔn ®¹t. c¸ch lμm bμi nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ I  ®Ò bμi nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ §äc c¸c ®Ò bμi sau vμ tr¶ lêi c©u hái. §Ò 1. Suy nghÜ tõ truyÖn ngô ng«n §Ïo cμy gi÷a ®−êng. 51

§Ò 2. §¹o lÝ Uèng n−íc nhí nguån. §Ò 3. Bμn vÒ tranh giμnh vμ nh−êng nhÞn. §Ò 4. §øc tÝnh khiªm nh−êng. §Ò 5. Cã chÝ th× nªn. §Ò 6. §øc tÝnh trung thùc. §Ò 7. Tinh thÇn tù häc. §Ò 8. Hót thuèc l¸ cã h¹i. §Ò 9. Lßng biÕt ¬n thÇy, c« gi¸o. §Ò 10. Suy nghÜ tõ c©u ca dao : C«ng cha nh− nói Th¸i S¬n  NghÜa mÑ nh− n−íc trong nguån ch¶y ra. C©u hái : a) C¸c ®Ò bμi trªn cã ®iÓm g× gièng nhau ? ChØ ra sù gièng nhau ®ã. b) Mçi em tù nghÜ ra mét vμi ®Ò bμi t−¬ng tù. II  C¸ch lμm bμi nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ Cho ®Ò bμi : Suy nghÜ vÒ ®¹o lÝ \"Uèng n−íc nhí nguån\". 1. T×m hiÓu ®Ò vμ t×m ý  TÝnh chÊt cña ®Ò : NghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ.  Yªu cÇu vÒ néi dung : Nªu suy nghÜ vÒ c©u tôc ng÷ Uèng n−íc nhí nguån.  Tri thøc cÇn cã : + HiÓu biÕt vÒ tôc ng÷ ViÖt Nam. + VËn dông c¸c tri thøc vÒ ®êi sèng.  T×m ý : T×m nghÜa c©u tôc ng÷ b»ng c¸ch gi¶i thÝch nghÜa ®en vμ nghÜa bãng cña nã. Néi dung c©u tôc ng÷ thÓ hiÖn truyÒn thèng ®¹o lÝ g× cña ng−êi ViÖt ? Ngμy nay ®¹o lÝ Êy cã ý nghÜa nh− thÕ nμo ? 2. LËp dμn bμi a) Më bμi : Giíi thiÖu c©u tôc ng÷ vμ nªu t− t−ëng chung cña nã. b) Th©n bμi :  Gi¶i thÝch néi dung c©u tôc ng÷.  §¸nh gi¸ néi dung c©u tôc ng÷. 52

c) KÕt bμi :  Kh¼ng ®Þnh mét truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc.  Nªu ý nghÜa cña c©u tôc ng÷ ®èi víi ngμy h«m nay. 3. ViÕt bμi a) Më bμi : Cã nhiÒu c¸ch më bμi tuú theo gãc ®é nh×n nhËn vÊn ®Ò.  §i tõ chung ®Õn riªng : Trong kho tμng tôc ng÷ ViÖt Nam cã nhiÒu c©u tôc ng÷ s©u s¾c thÓ hiÖn truyÒn thèng ®¹o lÝ cña ng−êi ViÖt. Mét trong nh÷ng c©u ®ã lμ c©u \"Uèng n−íc nhí nguån\". C©u tôc ng÷ nμy nãi lªn lßng biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng ai ®· lμm nªn thμnh qu¶ cho con ng−êi h−ëng thô.  §i tõ thùc tÕ ®Õn ®¹o lÝ : §Êt n−íc ViÖt Nam cã nhiÒu ®Òn chïa vμ nhiÒu lÔ héi. Mét trong nh÷ng ®èi t−îng ®−îc thê cóng, suy t«n lμ c¸c anh hïng, c¸c vÞ tæ tiªn cã c«ng víi d©n, víi lμng, víi n−íc. TruyÒn thèng ®ã ®−îc ph¶n ¸nh vμo mét c©u tôc ng÷ rÊt hay vμ c« ®äng : \"Uèng n−íc nhí nguån\". b) Th©n bμi : D−íi ®©y lμ nh÷ng ý cã thÓ vμ cÇn viÕt. C¸c em tËp viÕt thμnh nh÷ng c©u vμ ®o¹n v¨n cã liªn kÕt hoμn chØnh.  Gi¶i thÝch néi dung c©u tôc ng÷ Uèng n−íc nhí nguån : + Uèng n−íc : H−ëng thô thμnh qu¶, s¶n phÈm vËt chÊt vμ tinh thÇn. + Nguån : Nguån gèc, céi nguån cña tÊt c¶ nh÷ng thμnh qu¶ mμ con ng−êi ®−îc h−ëng, bao gåm con ng−êi, lÞch sö, truyÒn thèng. + Nhí nguån : Thμnh qu¶ kh«ng tù nhiªn mμ cã, cho nªn ng−êi h−ëng thô ph¶i hiÓu biÕt, tri ©n, g×n gi÷, ph¸t huy c¸c thμnh qu¶ cña ng−êi lμm ra chóng.  NhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ (tøc lμ b×nh luËn) c©u tôc ng÷ : + C©u tôc ng÷ lμ lêi d¹y, lêi khuyªn, lêi nh¾c nhë, bëi cuéc ®êi cã nhiÒu ng−êi tèt, nh−ng còng kh«ng Ýt kÎ v« ¬n mμ d©n gian ®· kh¸i qu¸t thμnh c¸c c©u tôc ng÷, thμnh ng÷ nh− : Khái vßng cong ®u«i, Cã míi níi cò, Qua cÇu rót v¸n, Khái rªn quªn thÇy,... + Ngμy nay c©u Êy cã nhiÒu líp nghÜa : kh«ng quªn tæ tiªn, nßi gièng (nguån lμ ®Êt n−íc) ; kh«ng quªn nh÷ng ng−êi ®· chiÕn ®Êu, hi sinh ®Ó b¶o vÖ quª h−¬ng, kh«ng quªn ¬n nh÷ng ng−êi d¹y dç, gióp ®ì m×nh (nguån lμ x· héi) ; kh«ng quªn ¬n «ng bμ, cha mÑ, ng−êi th©n (nguån lμ gia ®×nh). 53

+ Mét ®Êt n−íc, x· héi, gia ®×nh mμ gi÷ ®−îc truyÒn thèng ®¹o lÝ Uèng n−íc nhí nguån lμ mét ®Êt n−íc, x· héi, gia ®×nh tèt ®Ñp, bÒn v÷ng. Ng−êi mμ biÕt Uèng n−íc nhí nguån lμ ng−êi cã ®¹o ®øc tèt ®Ñp. + Nhí nguån kh«ng chØ lμ biÕt ¬n, biÕt g×n gi÷, b¶o vÖ thμnh qu¶ ®· cã, mμ b¶n th©n mçi ng−êi ph¶i cè g¾ng cèng hiÕn ®Ó ng−êi sau ®−îc h−ëng thªm thμnh qu¶ míi, cã nh− thÕ x· héi míi ph¸t triÓn, míi nhí nguån mét c¸ch thiÕt thùc. c) KÕt bμi  KÕt bμi ®i tõ nhËn thøc tíi hμnh ®éng : C©u tôc ng÷ ®· nh¾c nhë mäi ng−êi ghi nhí mét ®¹o lÝ cña d©n téc, ®¹o lÝ cña ng−êi ®−îc h−ëng thô. H·y sèng vμ lμm viÖc theo truyÒn thèng tèt ®Ñp ®ã.  KÕt bμi cã tÝnh chÊt tæng kÕt : C©u tôc ng÷ ng¾n gän mμ hμm ý s©u xa, nãi vÒ nghÜa vô cña nh÷ng ai ®ang h−ëng thô c¸c thμnh qu¶. 4. §äc l¹i bμi viÕt vμ söa ch÷a §©y lμ kh©u cÇn thiÕt, gióp häc sinh söa ®−îc nh÷ng lçi nh− viÕt c¸c c©u, c¸c ®o¹n thiÕu liªn kÕt hoÆc liªn kÕt ch−a hîp lÝ, kh«ng chÆt chÏ do viÕt véi, viÕt nhÇm, nghÜ ch−a tíi g©y nªn. Ghi nhí  Muèn lμm tèt bμi nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ, ngoμi c¸c yªu cÇu chung ®èi víi mäi bμi v¨n, cÇn chó ý vËn dông c¸c phÐp lËp luËn gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, tæng hîp.  Dμn bμi chung :  Më bμi : Giíi thiÖu vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ cÇn bμn luËn.  Th©n bμi : + Gi¶i thÝch, chøng minh néi dung vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ. + NhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ ®ã trong bèi c¶nh cña cuéc sèng riªng, chung.  KÕt bμi : KÕt luËn, tæng kÕt, nªu nhËn thøc míi, tá ý khuyªn b¶o hoÆc tá ý hμnh ®éng.  Bμi lμm cÇn lùa chän gãc ®é riªng ®Ó gi¶i thÝch, ®¸nh gi¸ vμ ®−a ra ®−îc ý kiÕn cña ng−êi viÕt. 54

III  LuyÖn tËp LËp dμn bμi cho ®Ò 7 ë môc I. L−u ý : §äc kÜ ®Ò, t×m ý. (Gîi ý : Gi¶i thÝch râ thÕ nμo lμ tù häc vμ cÇn cã tinh thÇn tù häc nh− thÕ nμo.) Bμi 23 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  C¶m nhËn ®−îc c¶m xóc tr−íc mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt n−íc vμ kh¸t väng ®Ñp ®Ï cña nhμ th¬ muèn ®−îc d©ng hiÕn cho cuéc ®êi trong bμi th¬ Mïa xu©n nho nhá. Ph©n tÝch ®−îc nh÷ng ®Æc s¾c trong h×nh ¶nh, tø th¬ vμ giäng ®iÖu cña bμi th¬. C¶m nhËn ®−îc niÒm xóc ®éng thiªng liªng, tÊm lßng tha thiÕt, thμnh kÝnh cña t¸c gi¶ tõ miÒn Nam võa ®−îc gi¶i phãng ra viÕng B¸c Hå trong bμi th¬ ViÕng l¨ng B¸c. N¾m ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña bμi th¬ vÒ giäng ®iÖu, h×nh ¶nh vμ ng«n ng÷.  HiÓu râ yªu cÇu ®èi víi mét bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch), biÕt c¸ch lμm bμi v¨n ®óng víi yªu cÇu Êy. V¨n b¶n Mïa xu©n nho nhá Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc ¥i con chim chiÒn chiÖn(1) Hãt chi mμ vang trêi 55

Tõng giät long lanh r¬i T«i ®−a tay t«i høng. Mïa xu©n ng−êi cÇm sóng Léc(2) gi¾t ®Çy trªn l−ng Mïa xu©n ng−êi ra ®ång Léc tr¶i dμi n−¬ng m¹ TÊt c¶ nh− hèi h¶ TÊt c¶ nh− x«n xao... §Êt n−íc bèn ngμn n¨m VÊt v¶ vμ gian lao §Êt n−íc nh− v× sao Cø ®i lªn phÝa tr−íc. Ta lμm con chim hãt Ta lμm mét cμnh hoa Ta nhËp vμo hoμ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn. Mét mïa xu©n nho nhá LÆng lÏ d©ng cho ®êi Dï lμ tuæi hai m−¬i Dï lμ khi tãc b¹c. Mïa xu©n  ta xin h¸t C©u Nam ai, Nam b×nh(3) N−íc non ngμn dÆm m×nh N−íc non ngμn dÆm t×nh NhÞp ph¸ch tiÒn(4) ®Êt HuÕ. 11 1980 (Thanh H¶i(), trong Th¬ ViÖt Nam 1945 1985, NXB Gi¸o dôc, Hμ Néi, 1987) Chó thÝch () Thanh H¶i (1930 1980) tªn khai sinh lμ Ph¹m B¸ Ngo·n, quª ë huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn  HuÕ. ¤ng ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ cuèi nh÷ng 56

n¨m kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Trong thêi k× chèng MÜ cøu n−íc, Thanh H¶i ë l¹i quª h−¬ng ho¹t ®éng vμ lμ mét trong nh÷ng c©y bót cã c«ng x©y dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng ë miÒn Nam tõ nh÷ng ngμy ®Çu. Bμi th¬ Mïa xu©n nho nhá ®−îc viÕt kh«ng bao l©u tr−íc khi nhμ th¬ qua ®êi, thÓ hiÖn niÒm yªu mÕn thiÕt tha cuéc sèng, ®Êt n−íc vμ −íc nguyÖn cña t¸c gi¶. (1) ChiÒn chiÖn : loμi chim nhá h¬n chim sÎ, th−êng ë ruéng hay b·i quang ®·ng, khi hãt bay vót lªn cao nªn tiÕng hãt vang xa. (2) Léc : chåi non. ë ®©y dïng víi nghÜa réng lμ nhμnh non, c©y non. (3) Nam ai, Nam b×nh : hai ®iÖu ca HuÕ. §iÖu Nam ai giai ®iÖu buån th−¬ng, cßn Nam b×nh th× dÞu dμng, tr×u mÕn. (4) Ph¸ch tiÒn : ph¸ch lμ nh¹c khÝ ®Ó gâ nhÞp, lμm b»ng hai miÕng tre hoÆc gç cøng ; ph¸ch tiÒn lμ ph¸ch cã ®Ýnh thªm cäc tiÒn ®ång. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. §äc nhiÒu lÇn bμi th¬ vμ t×m hiÓu m¹ch c¶m xóc trong bμi (gîi ý : tõ c¶m xóc vÒ thiªn nhiªn, ®Êt n−íc dÉn ®Õn suy nghÜ, −íc nguyÖn cña t¸c gi¶). Tõ viÖc nhËn ra m¹ch c¶m xóc, h·y nªu bè côc cña bμi th¬. 2. Mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt n−íc ®· ®−îc miªu t¶ nh− thÕ nμo qua nh÷ng h×nh ¶nh, mμu s¾c, ©m thanh trong hai khæ th¬ ®Çu ? C¶m xóc cña t¸c gi¶ tr−íc vÎ ®Ñp vμ søc sèng cña mïa xu©n ®Êt n−íc nh− thÕ nμo ? 3. Ph©n tÝch ®o¹n th¬ \"Ta lμm con chim hãt... Dï lμ khi tãc b¹c\" (chó ý nh÷ng h×nh ¶nh biÓu t−îng, tõ ng÷ vμ c¸ch diÔn ®¹t rÊt gîi c¶m thÓ hiÖn mét −íc nguyÖn ch©n thμnh cña t¸c gi¶). §o¹n th¬ Êy gîi cho em nh÷ng c¶m nghÜ g× vÒ ý nghÜa cuéc sèng cña mçi con ng−êi ? 4. Bμi th¬ cã nh¹c ®iÖu trong s¸ng, thiÕt tha, gîi c¶m, gÇn gòi víi d©n ca. Nh÷ng yÕu tè nh− thÓ th¬, c¸ch ng¾t nhÞp, gieo vÇn, ®iÖp ng÷,... ®· ®−îc sö dông nh− thÕ nμo ®Ó t¹o ®−îc nh¹c ®iÖu Êy ? 5. Em hiÓu thÕ nμo vÒ nhan ®Ò Mïa xu©n nho nhá ? H·y nªu chñ ®Ò cña bμi th¬. 57

Ghi nhí  Bμi th¬ Mïa xu©n nho nhá lμ tiÕng lßng tha thiÕt yªu mÕn vμ g¾n bã víi ®Êt n−íc, víi cuéc ®êi ; thÓ hiÖn −íc nguyÖn ch©n thμnh cña nhμ th¬ ®−îc cèng hiÕn cho ®Êt n−íc, gãp mét \"mïa xu©n nho nhá\" cña m×nh vμo mïa xu©n lín cña d©n téc.  Bμi th¬ theo thÓ n¨m tiÕng, cã nh¹c ®iÖu trong s¸ng, tha thiÕt, gÇn gòi víi d©n ca, nhiÒu h×nh ¶nh ®Ñp, gi¶n dÞ, gîi c¶m, nh÷ng so s¸nh vμ Èn dô s¸ng t¹o. LuyÖn tËp 1. Häc thuéc lßng bμi th¬. 2. ViÕt mét ®o¹n v¨n b×nh mét khæ th¬ trong bμi mμ em thÝch. V¨n b¶n ViÕng l¨ng b¸c Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c §· thÊy trong s−¬ng hμng tre b¸t ng¸t ¤i ! Hμng tre xanh xanh ViÖt Nam B·o t¸p m−a sa ®øng th¼ng hμng. Ngμy ngμy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á. Ngμy ngμy dßng ng−êi ®i trong th−¬ng nhí KÕt trμng hoa(1) d©ng b¶y m−¬i chÝn mïa xu©n(2)... B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn VÉn biÕt trêi xanh lμ m·i m·i Mμ sao nghe nhãi ë trong tim ! 58

L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh Mai vÒ miÒn Nam th−¬ng trμo n−íc m¾t Muèn lμm con chim hãt quanh l¨ng B¸c Muèn lμm ®o¸ hoa to¶ h−¬ng ®©u ®©y Muèn lμm c©y tre trung hiÕu(3) chèn nμy. 4 1976 (ViÔn Ph−¬ng(★), trong Th¬ ViÖt Nam 1945  1985, S®d) Chó thÝch (★) ViÔn Ph−¬ng (1928  2005), tªn khai sinh lμ Phan Thanh ViÔn, quª ë tØnh An Giang. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vμ chèng MÜ, «ng ho¹t ®éng ë Nam Bé, lμ mét trong nh÷ng c©y bót cã mÆt sím nhÊt cña lùc l−îng v¨n nghÖ gi¶i phãng ë miÒn Nam thêi k× chèng MÜ cøu n−íc. N¨m 1976, sau khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ kÕt thóc th¾ng lîi, ®Êt n−íc thèng nhÊt, l¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng võa kh¸nh thμnh, ViÔn Ph−¬ng ra th¨m miÒn B¾c, vμo l¨ng viÕng B¸c Hå. Bμi th¬ ViÕng l¨ng B¸c ®−îc s¸ng t¸c trong dÞp ®ã vμ in trong tËp th¬ Nh− m©y mïa xu©n (1978). 59

(1) Trμng hoa : hoa kÕt thμnh chuçi dμi, hoÆc thμnh vßng trßn (ph©n biÖt víi trμng hoa theo nghÜa kh¸c : bé phËn bªn trong ®μi hoa, gåm nhiÒu c¸nh hoa). (2) B¶y m−¬i chÝn mïa xu©n : B¸c Hå qua ®êi ngμy 2 th¸ng 9 n¨m 1969, h−ëng thä 79 tuæi. Trong Di chóc, B¸c viÕt : \"Nay t«i ®· ngoμi b¶y m−¬i xu©n...\". (3) Trung hiÕu : hai phÈm chÊt quan träng trong ®¹o ®øc cña con ng−êi. D−íi x· héi phong kiÕn, kÎ lμm t«i ph¶i trung thμnh víi vua, víi chñ ; con c¸i ph¶i hiÕu th¶o víi cha mÑ. Ngμy nay, trung vμ hiÕu cßn ®−îc vËn dông vμo nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc míi réng lín h¬n, vÝ dô : \"Trung víi n−íc, hiÕu víi d©n\". §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. §äc nhiÒu lÇn bμi th¬, t×m hiÓu c¶m xóc bao trïm cña t¸c gi¶ vμ tr×nh tù biÓu hiÖn trong bμi. 2. Ph©n tÝch h×nh ¶nh hμng tre bªn l¨ng B¸c ®−îc miªu t¶ ë khæ th¬ ®Çu. T¸c gi¶ ®· lμm næi bËt nh÷ng nÐt nμo cña c©y tre vμ ®iÒu ®ã mang ý nghÜa Èn dô nh− thÕ nμo ? C©u th¬ cuèi bμi trë l¹i h×nh ¶nh c©y tre ®· bæ sung thªm ph−¬ng diÖn ý nghÜa g× n÷a cña h×nh ¶nh c©y tre ViÖt Nam ? 3. T×nh c¶m cña nhμ th¬ vμ cña mäi ng−êi ®èi víi B¸c ®· ®−îc thÓ hiÖn nh− thÕ nμo trong c¸c khæ th¬ 2, 3, 4 ? Chó ý ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô ®Æc s¾c trong c¸c khæ th¬ nμy. 4. NhËn xÐt vÒ sù thèng nhÊt gi÷a néi dung t×nh c¶m, c¶m xóc vμ c¸c yÕu tè nghÖ thuËt (thÓ th¬, nhÞp ®iÖu, ng«n ng÷, h×nh ¶nh) cña bμi th¬. Ghi nhí  Bμi th¬ ViÕng l¨ng B¸c thÓ hiÖn lßng thμnh kÝnh vμ niÒm xóc ®éng s©u s¾c cña nhμ th¬ vμ cña mäi ng−êi ®èi víi B¸c Hå khi vμo l¨ng viÕng B¸c.  Bμi th¬ cã giäng ®iÖu trang träng vμ tha thiÕt, nhiÒu h×nh ¶nh Èn dô ®Ñp vμ gîi c¶m, ng«n ng÷ b×nh dÞ mμ c« ®óc. luyÖn tËp 1. Häc thuéc lßng bμi th¬. 2. ViÕt mét ®o¹n v¨n b×nh khæ 2 hoÆc 3 cña bμi th¬. 60

nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) cã thÓ ®Ò cËp nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau nh− nh©n vËt, sù kiÖn, chñ ®Ò hay nghÖ thuËt. I  t×m hiÓu bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) §äc v¨n b¶n sau vμ tr¶ lêi c©u hái. GÊp l¹i truyÖn ng¾n \"LÆng lÏ Sa Pa\", lßng ta cø xao xuyÕn, vÊn v−¬ng tr−íc vÎ ®Ñp cña nh÷ng con ng−êi, tr−íc nh÷ng t×nh c¶m ch©n t×nh, nång hËu trong mét cuéc sèng ®Çy tin yªu. ViÕt vÒ mét m¶ng hiÖn thùc trªn miÒn ®Êt Sa Pa trong giai ®o¹n x©y dùng chñ nghÜa x· héi vμ chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc MÜ, thiªn truyÖn nh− muèn nãi víi ta r»ng : Bªn trong vÎ lÆng lÏ cña nói rõng, cuéc sèng ë ®©y chøa bao vÎ ®Ñp ®¸ng yªu, ®ang cã kh«ng Ýt sù hi sinh thÇm lÆng. Dï ®−îc miªu t¶ nhiÒu hay Ýt, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, nh©n vËt nμo cña \"LÆng lÏ Sa Pa\" còng hiÖn lªn víi nÐt cao quý ®¸ng kh©m phôc. Trong ®ã, anh thanh niªn lμm c«ng t¸c khÝ t−îng kiªm vËt lÝ ®Þa cÇu  nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm  ®· ®Ó l¹i cho chóng ta nhiÒu Ên t−îng khã phai mê. Tr−íc tiªn, nh©n vËt anh thanh niªn nμy ®Ñp ë tÊm lßng yªu ®êi, yªu nghÒ, ë tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc l¾m gian khæ cña m×nh. Trong lêi giíi thiÖu víi «ng ho¹ sÜ giμ vμ c« g¸i, b¸c l¸i xe gäi anh lμ \"ng−êi c« ®éc nhÊt thÕ gian\". §· mÊy n¨m nay, anh sèng mét m×nh trªn ®Ønh Yªn S¬n cao hai ngh×n s¸u tr¨m mÐt, bèn bÒ chØ cã c©y cá vμ m©y mï l¹nh lÏo. C«ng viÖc h»ng ngμy cña anh lμ ®o giã, ®o nhiÖt ®é, ®o m−a, ®o n¾ng råi ghi chÐp, råi gäi vμo m¸y bé ®μm b¸o vÒ trung t©m. NhiÒu mïa, nhiÒu ®ªm anh ph¶i ®èi chäi víi giã tuyÕt vμ lÆng im. VËy mμ anh rÊt yªu c«ng viÖc cña m×nh. Chóng ta h·y nghe lêi nãi cña anh thanh niªn víi «ng ho¹ sÜ : \"[...] khi ta lμm viÖc, ta víi c«ng viÖc lμ ®«i, sao gäi lμ mét m×nh ®−îc ? Huèng chi viÖc cña ch¸u g¾n liÒn víi viÖc cña bao anh em, ®ång chÝ d−íi kia. C«ng viÖc cña ch¸u gian khæ thÕ ®Êy, chø cÊt nã ®i, ch¸u buån ®Õn chÕt mÊt\". Cßn ®©y lμ t©m sù cña anh víi c« kÜ s− trÎ : \"[...] lóc nμo t«i còng cã ng−êi trß chuyÖn. NghÜa lμ cã s¸ch Êy mμ !\". Tuy sèng trong ®iÒu kiÖn thiÕu thèn c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn nh−ng ng−êi thanh niªn Êy vÉn ham mª c«ng viÖc, vÉn biÕt s¾p xÕp, lo toan cuéc sèng riªng ng¨n n¾p, æn ®Þnh. Anh nu«i gμ, trång hoa, ®äc s¸ch. ThØnh tho¶ng 61

anh xuèng ®−êng, t×m gÆp b¸c l¸i xe cïng hμnh kh¸ch ®Ó trß chuyÖn cho ngu«i nçi nhí nhμ, vîi bít c« ®¬n. Sèng trong hoμn c¶nh nh− thÕ, sÏ cã ng−êi dÇn thu m×nh l¹i trong nçi c« ®¬n. Nh−ng anh thanh niªn nμy thËt ®¸ng yªu ë nçi \"thÌm ng−êi\", lßng hiÕu kh¸ch ®Õn nång nhiÖt, ë sù quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c mét c¸ch chu ®¸o. Ngay tõ nh÷ng phót gÆp gì ban ®Çu, lßng mÕn kh¸ch, nhiÖt t×nh cña anh ®· g©y ®−îc thiÖn c¶m tù nhiªn ®èi víi ng−êi ho¹ sÜ giμ, c« kÜ s− trÎ. NiÒm vui ®−îc ®ãn kh¸ch dμo d¹t trong lßng anh, to¸t lªn trªn nÐt mÆt, qua tõng cö chØ. Anh biÕu b¸c l¸i xe cñ tam thÊt ®Ó mang vÒ cho vî b¸c míi èm dËy. Anh mõng quýnh ®ãn quyÓn s¸ch b¸c mua hé. Anh hå hëi ®ãn mäi ng−êi lªn th¨m \"nhμ\" m×nh vμ hån nhiªn kÓ vÒ c«ng viÖc, cuéc sèng cña m×nh, cña b¹n bÌ n¬i Sa Pa lÆng lÏ. Chóng ta khã cã thÓ quªn viÖc lμm ®Çu tiªn cña anh thanh niªn khi cã kh¸ch lªn th¨m n¬i ë cña m×nh : h¸i mét bã hoa rùc rì s¾c mμu tÆng ng−êi con g¸i ch−a hÒ quen biÕt. \"Anh con trai, rÊt tù nhiªn nh− víi mét ng−êi b¹n ®· quen th©n, trao bã hoa ®· c¾t cho ng−êi con g¸i, vμ còng rÊt tù nhiªn, c« ®ì lÊy\". Cñ tam thÊt göi vî b¸c l¸i xe, lμn trøng, bã hoa tiÔn ng−êi ho¹ sÜ giμ, c« g¸i trÎ tiÕp tôc cuéc hμnh tr×nh, ®ã lμ nh÷ng kØ niÖm cña mét tÊm lßng sèt s¾ng, tËn t×nh ®¸ng quý. C«ng viÖc vÊt v¶, cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho ®Êt n−íc nh− thÕ nh−ng ng−êi thanh niªn hiÕu kh¸ch vμ s«i næi Êy l¹i rÊt khiªm tèn. Anh c¶m thÊy ®ãng gãp cña m×nh b×nh th−êng, nhá bÐ so víi bao ng−êi kh¸c. Bëi thÕ, anh ng−îng ngïng khi «ng ho¹ sÜ giμ ph¸c th¶o ch©n dung cña m×nh vμo cuèn sæ tay. Con ng−êi khiªm tèn Êy hμo høng giíi thiÖu cho ho¹ sÜ nh÷ng ng−êi ®¸ng ®Ó vÏ h¬n m×nh. §ã lμ «ng kÜ s− ë v−ên rau d−íi Sa Pa v−ît qua bao khã kh¨n, vÊt v¶ ®Ó t¹o ra nh÷ng cñ su hμo to h¬n, ngon h¬n cho nh©n d©n toμn miÒn B¾c, lμ anh c¸n bé khÝ t−îng d−íi trung t©m suèt m−êi mét n¨m nay chuyªn t©m nghiªn cøu vμ thiÕt lËp mét b¶n ®å sÐt. Dï cßn trÎ tuæi, anh thÊm thÝa c¸i nghÜa, c¸i t×nh cña m¶nh ®Êt Sa Pa mμ m×nh ®−îc sinh ra, lín lªn, thÊm thÝa sù hi sinh lÆng thÇm cña nh÷ng con ng−êi ngμy ®ªm lμm viÖc, lo nghÜ cho ®Êt n−íc. B»ng mét cèt truyÖn kh¸ nhÑ nhμng, nh÷ng chi tiÕt ch©n thùc, tinh tÕ, b»ng ng«n ng÷ ®èi tho¹i sinh ®éng, NguyÔn Thμnh Long ®· kÓ l¹i mét cuéc gÆp gì t×nh cê mμ thó vÞ n¬i Sa Pa lÆng lÏ. Ch−a ®Çy ba m−¬i phót tiÕp xóc víi anh thanh niªn khiÕn ng−êi ho¹ sÜ giμ thªm suy ngÉm vÒ vÎ ®Ñp cuéc ®êi 62

mμ m×nh kh«ng bao giê thÓ hiÖn hÕt ®−îc, khiÕn c« kÜ s− trÎ lßng bao c¶m mÕn, b©ng khu©ng. Víi truyÖn ng¾n nμy, ph¶i ch¨ng nhμ v¨n muèn kh¼ng ®Þnh : Cuéc sèng cña chóng ta ®−îc lμm nªn tõ bao phÊn ®Êu, hi sinh lín lao vμ thÇm lÆng ? Nh÷ng con ng−êi cÇn mÉn, nhiÖt thμnh nh− anh thanh niªn Êy thËt ®¸ng tr©n träng, thËt ®¸ng tin yªu. (Quúnh T©m) C©u hái : a) VÊn ®Ò nghÞ luËn cña v¨n b¶n nμy lμ g× ? H·y ®Æt mét nhan ®Ò thÝch hîp cho v¨n b¶n. b) VÊn ®Ò nghÞ luËn ®−îc ng−êi viÕt triÓn khai qua nh÷ng luËn ®iÓm nμo ? T×m nh÷ng c©u nªu lªn hoÆc c« ®óc luËn ®iÓm cña v¨n b¶n. c) §Ó kh¼ng ®Þnh c¸c luËn ®iÓm, ng−êi viÕt ®· lËp luËn (dÉn d¾t, ph©n tÝch, chøng minh) nh− thÕ nμo ? NhËn xÐt vÒ nh÷ng luËn cø ®−îc ng−êi viÕt ®−a ra ®Ó lμm s¸ng tá cho tõng luËn ®iÓm. (Gîi ý : Nh÷ng luËn cø ®ã ®−îc lÊy ë ®©u, gåm nh÷ng ®iÒu g× ?) Ghi nhí  NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) lμ tr×nh bμy nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ nh©n vËt, sù kiÖn, chñ ®Ò hay nghÖ thuËt cña mét t¸c phÈm cô thÓ.  Nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ truyÖn ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý nghÜa cña cèt truyÖn, tÝnh c¸ch, sè phËn cña nh©n vËt vμ nghÖ thuËt trong t¸c phÈm ®−îc ng−êi viÕt ph¸t hiÖn vμ kh¸i qu¸t.  C¸c nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) trong bμi nghÞ luËn ph¶i râ rμng, ®óng ®¾n, cã luËn cø vμ lËp luËn thuyÕt phôc.  Bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) cÇn cã bè côc m¹ch l¹c, cã lêi v¨n chuÈn x¸c, gîi c¶m. II  LuyÖn tËp §äc ®o¹n v¨n sau råi tr¶ lêi c©u hái : VÊn ®Ò nghÞ luËn cña ®o¹n v¨n lμ g× ? §o¹n v¨n nªu lªn nh÷ng ý kiÕn chÝnh nμo ? C¸c ý kiÕn Êy gióp ta hiÓu thªm g× vÒ nh©n vËt l·o H¹c ? 63

Tõ viÖc miªu t¶ ho¹t ®éng cña c¸c nh©n vËt, Nam Cao ®· gi¸n tiÕp ®−a ra mét t×nh thÕ lùa chän ®èi víi l·o H¹c mμ c¸c dÊu hiÖu cña nã ®· ®−îc chuÈn bÞ ngay tõ ®Çu. §ã lμ viÖc gi¶i quyÕt c¸i sèng vμ c¸i chÕt : sèng liÖu cã gi÷ ®−îc m¶nh v−ên cho con mμ vÉn cã c¸i ®Ó mμ ¨n hay kh«ng (b¸n mÊt m¶nh v−ên sÏ lμ mét träng téi kh«ng thÓ tha thø ®−îc trong l−¬ng t©m cña l·o ®èi víi ng−êi vî ®· khuÊt vμ ®øa con ®ang ë xa) ; hay lμ chÕt th× sÏ gi÷ ®−îc m¶nh v−ên, l−¬ng t©m yªn æn ? Nh−ng nÕu chÕt th× ph¶i chÕt nh− thÕ nμo, chuÈn bÞ cho nã ra sao ?... Cuèi cïng, l·o H¹c lùa chän c¸i chÕt. §Çu tiªn l·o ®Ó cho cËu Vμng chÕt tr−íc. Sau ®ã míi ®Õn m×nh. L·o ©m thÇm chuÈn bÞ, dän dÑp chu tÊt mét con ®−êng s¹ch sÏ ®Ó b−íc ®Õn nhμ må (nhê «ng gi¸o gi÷ v−ên ®Ó khái ai tranh chiÕm, nhßm ngã, göi cÇm 30 ®ång b¹c ®Ó cËy bμ con lo liÖu ma chay nÕu m×nh cã mÖnh hÖ g×). L·o ®· chän c¸i chÕt trong cßn h¬n ph¶i sèng khæ, sèng nhôc. L·o ®· chÕt mét c¸ch cao ng¹o vμ th¶m khèc. ChØ cã b»ng c¸ch nμy l·o míi khái ph¹m vμo m¶nh ®Êt thiªng dμnh cho con m×nh, míi cã thÓ chÊm døt kiÕp sèng lay l¾t, hÐo óa. C¸i chÕt cña l·o H¹c khiÕn ta ®au ®ín nhËn ra mét t×nh phô tö thiªng liªng vμ th¨m th¼m. Téi nghiÖp cho l·o, ch¾c h¼n l·o nung nÊu ý ®Þnh chÕt tõ l©u råi, tõ c¸i ngμy ®Çu sang nãi chuyÖn b¸n cËu Vμng víi «ng gi¸o, râ nhÊt lμ c¸i h«m l·o sang göi v−ên vμ tiÒn. Ch¶ thÕ mμ c©u chuyÖn cña l·o rÒ rμ, vßng vo, nÆng nhäc, nhøc nhèi mét ®iÒu g× ®ã thËt khã nãi ; t©m can l·o bÞ ®Ì nÆng bëi ý ®Þnh tù tö ph¶i giÊu. L·o ®· lμm tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ lμm ®−îc tr−íc khi ®i ®Õn c¸i chÕt, tuy lÆng lÏ, ©m thÇm mμ thËt døt kho¸t, quyÕt liÖt. §Ó b¶o toμn nh©n c¸ch cña m×nh, l·o kh«ng cã con ®−êng nμo kh¸c lμ ph¶i chñ ®éng t×m ®Õn c¸i chÕt. L·o H¹c ®· dïng c¸i chÕt cña m×nh ®Ó cÊy c¸i sèng cho ®øa con trai ®ang ®i phu ®ån ®iÒn biÒn biÖt. §ã lμ mét lùa chän tét cïng ®au ®ín cña th©n phËn con ng−êi. ý nghÜa c©u chuyÖn chñ yÕu ®−îc ph¸t s¸ng tõ ®iÓm then chèt nμy. (Theo V¨n Gi¸, ChiÒu s©u truyÖn \"L·o H¹c\") c¸ch lμm bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) I  ®Ò bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) §äc c¸c ®Ò bμi sau vμ tr¶ lêi c©u hái. §Ò 1. Suy nghÜ vÒ th©n phËn ng−êi phô n÷ trong x· héi cò qua nh©n vËt Vò N−¬ng ë ChuyÖn ng−êi con g¸i Nam X−¬ng cña NguyÔn D÷. 64

§Ò 2. Ph©n tÝch diÔn biÕn cèt truyÖn trong truyÖn ng¾n Lμng cña Kim L©n. §Ò 3. Suy nghÜ vÒ th©n phËn Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cña NguyÔn Du. §Ò 4. Suy nghÜ vÒ ®êi sèng t×nh c¶m gia ®×nh trong chiÕn tranh qua truyÖn ng¾n ChiÕc l−îc ngμ cña NguyÔn Quang S¸ng. C©u hái : a) C¸c ®Ò bμi trªn ®· nªu ra nh÷ng vÊn ®Ò nghÞ luËn nμo vÒ t¸c phÈm truyÖn ? b) C¸c tõ suy nghÜ, ph©n tÝch trong ®Ò bμi ®ßi hái bμi lμm ph¶i kh¸c nhau nh− thÕ nμo ? (Gîi ý : §Ò ph©n tÝch yªu cÇu ph©n tÝch t¸c phÈm ®Ó nªu ra nhËn xÐt. §Ò suy nghÜ yªu cÇu ®Ò xuÊt nhËn xÐt vÒ t¸c phÈm trªn c¬ së mét t− t−ëng, gãc nh×n nμo ®ã, vÝ dô quyÒn sèng cña con ng−êi, ®Þa vÞ cña ng−êi phô n÷ trong x· héi,...) II  c¸c b−íc lμm bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) Cho ®Ò bμi : Suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n \"Lμng\" cña Kim L©n. 1. T×m hiÓu ®Ò vμ t×m ý  §Ò yªu cÇu nªu nh÷ng suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n Lμng cña Kim L©n : CÇn nªu ®−îc t×nh yªu lμng quyÖn víi lßng yªu n−íc ë nh©n vËt nμy, mét nÐt rÊt míi trong ®êi sèng tinh thÇn cña ng−êi n«ng d©n trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.  Khi t×m ý cho bμi v¨n, nªn suy nghÜ theo c¸c c©u hái : C¸i g× lμ nÐt næi bËt nhÊt ë nh©n vËt «ng Hai ? T×nh yªu lμng, yªu n−íc cña nh©n vËt «ng Hai ®−îc béc lé trong t×nh huèng nμo ? T×nh c¶m Êy cã ®Æc ®iÓm g× ë hoμn c¶nh cô thÓ lóc bÊy giê (thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p) ? Nh÷ng chi tiÕt nghÖ thuËt nμo chøng tá mét c¸ch sinh ®éng, thó vÞ t×nh yªu lμng vμ lßng yªu n−íc Êy (vÒ t©m tr¹ng, vÒ cö chØ, hμnh ®éng, lêi nãi,...) ? 65

2. LËp dμn bμi a) Më bμi : Giíi thiÖu truyÖn ng¾n Lμng vμ nh©n vËt «ng Hai  nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm, mét trong nh÷ng nh©n vËt thμnh c«ng bËc nhÊt cña v¨n häc thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. b) Th©n bμi : TriÓn khai c¸c nhËn ®Þnh vÒ t×nh yªu lμng, yªu n−íc cña nh©n vËt «ng Hai vμ nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña nhμ v¨n.  T×nh yªu lμng, yªu n−íc cña nh©n vËt «ng Hai lμ t×nh c¶m næi bËt, xuyªn suèt toμn truyÖn : + Chi tiÕt ®i t¶n c− nhí lμng. + Theo dâi tin tøc kh¸ng chiÕn. + T©m tr¹ng khi nghe tin ®ån lμng Chî DÇu theo T©y. + NiÒm vui khi tin ®ån ®−îc c¶i chÝnh.  NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt : + Chän t×nh huèng tin ®ån thÊt thiÖt ®Ó thÓ hiÖn nh©n vËt. + C¸c chi tiÕt miªu t¶ nh©n vËt. + C¸c h×nh thøc trÇn thuËt (®èi tho¹i, ®éc tho¹i,...). c) KÕt bμi : Søc hÊp dÉn cña h×nh t−îng nh©n vËt. Thμnh c«ng cña nhμ v¨n khi x©y dùng nh©n vËt «ng Hai. 3. ViÕt bμi a) Më bμi Nªn giíi thiÖu ng¾n gän truyÖn ng¾n Lμng vμ nh©n vËt «ng Hai, ®Æc biÖt cÇn nªu lªn ®−îc vÊn ®Ò m×nh sÏ ph©n tÝch : t×nh yªu lμng vμ lßng yªu n−íc  vÎ ®Ñp næi bËt cña nh©n vËt «ng Hai ®−îc nhμ v¨n thÓ hiÖn sinh ®éng trong truyÖn ng¾n nμy. Cã thÓ më bμi theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n :  §i tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ (tõ nhμ v¨n ®Õn t¸c phÈm vμ nh©n vËt) : Trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i, Kim L©n lμ mét g−¬ng mÆt ®éc ®¸o. Do hoμn c¶nh sèng cña m×nh, «ng am hiÓu s©u s¾c sinh ho¹t, t©m lÝ cña ng−êi n«ng d©n. Kim L©n ®−îc xem lμ nhμ v¨n cña n«ng th«n, cña ng−êi d©n quª ViÖt Nam víi nh÷ng vÎ ®Ñp méc m¹c mμ ®Ëm ®μ. \"Lμng\" lμ mét trong nh÷ng truyÖn ng¾n ®Æc s¾c nhÊt cña Kim L©n. T¸c phÈm nμy ®−îc viÕt trong 66

thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, thÓ hiÖn mét c¸ch sinh ®éng vÎ ®Ñp cña t×nh yªu lμng, lßng yªu n−íc ë ng−êi n«ng d©n. Ai ®Õn víi \"Lμng\", ch¾c khã quªn ®−îc «ng Hai  mét nh©n vËt n«ng d©n mang nh÷ng nÐt ®Ñp thËt ®¸ng yªu qua ngßi bót kh¾c ho¹ tμi t×nh cña Kim L©n.  Nªu trùc tiÕp nh÷ng suy nghÜ cña ng−êi viÕt : T×nh yªu lμng, sù g¾n bã víi n¬i ch«n rau c¾t rèn vèn lμ mét t×nh c¶m s©u nÆng ë con ng−êi ViÖt Nam nãi chung, ®Æc biÖt ë ng−êi n«ng d©n nãi riªng. LÞch sö v¨n häc d©n téc tõng x©y dùng thμnh c«ng nhiÒu nh©n vËt mang t×nh c¶m ®¸ng quý Êy. Nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n \"Lμng\" cña Kim L©n lμ mét trong nh÷ng tr−êng hîp tiªu biÓu nh− thÕ. b) Th©n bμi LÇn l−ît tr×nh bμy c¸c luËn ®iÓm vÒ nh©n vËt «ng Hai theo dμn bμi. Trong qu¸ tr×nh viÕt phÇn nμy, cÇn chó ý :  Nªu râ c¸c nhËn xÐt, ý kiÕn cña m×nh vÒ t×nh yªu lμng, lßng yªu n−íc cña nh©n vËt «ng Hai, vÒ c¸ch thÓ hiÖn ®Æc s¾c cña Kim L©n.  ë tõng luËn ®iÓm, cÇn cã sù ph©n tÝch, chøng minh cô thÓ, chÝnh x¸c b»ng nh÷ng dÉn chøng trong t¸c phÈm (vÒ t©m tr¹ng, suy nghÜ ; vÒ lêi nãi, cö chØ, hμnh ®éng ; vÒ th¸i ®é cña «ng Hai ®èi víi c¸c nh©n vËt kh¸c,...).  Gi÷a c¸c luËn ®iÓm, ®o¹n v¨n cÇn cã sù liªn kÕt, chuyÓn tiÕp. c) KÕt bμi ¤ng Hai trong \"Lμng\" lμ mét nh©n vËt t¹o Ên t−îng s©u s¾c ®èi víi ng−êi ®äc. Qua truyÖn ng¾n nμy, b»ng nh÷ng t×nh huèng, chi tiÕt ch©n thùc, thó vÞ, b»ng nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ sinh ®éng, Kim L©n ®· ®em ®Õn cho chóng ta mét h×nh t−îng hÊp dÉn vÒ ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. T×nh yªu thiÕt tha, sù g¾n bã s©u nÆng víi lμng quª, ®Êt n−íc cña nh©n vËt «ng Hai lu«n lu«n cã ý nghÜa gi¸o dôc thÊm thÝa ®èi víi c¸c thÕ hÖ b¹n ®äc. 4. §äc l¹i bμi viÕt vμ söa ch÷a §äc l¹i c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi xem cã phï hîp víi vÊn ®Ò nghÞ luËn, víi dμn bμi kh«ng, gi÷a c¸c phÇn cã sù liªn kÕt hîp lÝ ch−a. Söa ch÷a bμi viÕt cho hoμn chØnh. 67

Ghi nhí  Bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) cã thÓ bμn vÒ chñ ®Ò, nh©n vËt, cèt truyÖn, nghÖ thuËt cña truyÖn.  Bμi lμm cÇn ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c phÇn cña mét bμi nghÞ luËn :  Më bμi : Giíi thiÖu t¸c phÈm (tuú theo yªu cÇu cô thÓ cña ®Ò bμi) vμ nªu ý kiÕn ®¸nh gi¸ s¬ bé cña m×nh.  Th©n bμi : Nªu c¸c luËn ®iÓm chÝnh vÒ néi dung vμ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ; cã ph©n tÝch, chøng minh b»ng c¸c luËn cø tiªu biÓu vμ x¸c thùc.  KÕt bμi : Nªu nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ chung cña m×nh vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch).  Trong qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c luËn ®iÓm, luËn cø, cÇn thÓ hiÖn sù c¶m thô vμ ý kiÕn riªng cña ng−êi viÕt vÒ t¸c phÈm.  Gi÷a c¸c phÇn, c¸c ®o¹n cña bμi v¨n cÇn cã sù liªn kÕt hîp lÝ, tù nhiªn. III  LuyÖn tËp Cho ®Ò bμi : Suy nghÜ cña em vÒ truyÖn ng¾n \"L·o H¹c\" cña Nam Cao. H·y viÕt phÇn Më bμi vμ mét ®o¹n phÇn Th©n bμi. LuyÖn tËp lμm bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) I  ChuÈn bÞ ë nhμ 1. ¤n l¹i c¸c b−íc lμm bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) häc ë tiÕt häc tr−íc, ®äc kÜ phÇn Ghi nhí ®Ó n¾m v÷ng yªu cÇu cña tõng phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi. 2. §äc l¹i truyÖn ng¾n ChiÕc l−îc ngμ cña NguyÔn Quang S¸ng (Ng÷ v¨n 9, tËp mét, bμi 15). II  LuyÖn tËp trªn líp Cho ®Ò bμi : C¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n trÝch truyÖn \"ChiÕc l−îc ngμ\" cña NguyÔn Quang S¸ng. 68

H·y lËp dμn ý chi tiÕt. (Gîi ý :  §Ò yªu cÇu nªu lªn vÊn ®Ò g× ? CÇn chó ý ®Õn c¸c tõ nμo trong ®Ò ®Ó ®Þnh h−íng ®óng ph−¬ng h−íng lμm bμi ?  Em biÕt g× vÒ hoμn c¶nh lÞch sö cô thÓ cña miÒn Nam n−íc ta tr−íc ®©y khiÕn cho nhiÒu ng−êi nh− «ng S¸u ph¶i xa nhμ ®i chiÕn ®Êu vμ chÞu nhiÒu mÊt m¸t vÒ t×nh c¶m gia ®×nh ?  Nªu nh÷ng nhËn xÐt (ý kiÕn) vÒ hai nh©n vËt «ng S¸u vμ bÐ Thu trong ®o¹n trÝch : nh÷ng mÊt m¸t, thiÖt thßi, sù chÞu ®ùng, hi sinh vμ nghÞ lùc, niÒm tin,...  Nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ cña t×nh cha con trong tõng nh©n vËt : t×m vμ ph©n tÝch c¸c chi tiÕt ®Æc s¾c vÒ cö chØ, hμnh ®éng, lêi nãi, diÔn biÕn t©m tr¹ng..., nhÊt lμ viÖc c«ng phu, tØ mÈn lμm chiÕc l−îc cho con g¸i cña nh©n vËt «ng S¸u ; hμnh ®éng bÊt ngê khi nhËn ba ë giê phót chia li cuèi cïng cña nh©n vËt bÐ Thu ®Ó chøng minh nh÷ng nhËn xÐt cña m×nh.  NghÖ thuËt t¹o t×nh huèng, c¸ch trÇn thuËt, c¸ch lùa chän chi tiÕt,... cña NguyÔn Quang S¸ng cã t¸c dông gîi c¶m xóc nh− thÕ nμo ?) ViÕt bμi tËp lμm v¨n sè 6  NghÞ luËn v¨n häc (lμm ë nhμ) §Ò bμi tham kh¶o §Ò 1. Suy nghÜ cña em vÒ t×nh mÉu tö trong ®o¹n trÝch Trong lßng mÑ (Nh÷ng ngμy th¬ Êu cña Nguyªn Hång). §Ò 2. TruyÖn ng¾n Lμng cña Kim L©n gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ng−êi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p ? Ngoμi c¸c ®Ò bμi trªn, cã thÓ tham kh¶o c¸c ®Ò bμi nªu ë bμi 23, tr. 64  65. 69

Bμi 24 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  HiÓu ®−îc nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ cña nhμ th¬ H÷u ThØnh vÒ sù biÕn ®æi cña ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang ®Çu thu. C¶m nhËn ®−îc t×nh yªu quª h−¬ng th¾m thiÕt, niÒm tù hμo vÒ søc sèng m¹nh mÏ, bÒn bØ cña d©n téc m×nh qua c¸ch diÔn t¶ ®éc ®¸o cña nhμ th¬ Y Ph−¬ng.  Ph©n biÖt ®−îc nghÜa t−êng minh vμ hμm ý.  HiÓu râ c¸c yªu cÇu ®èi víi bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ ; n¾m v÷ng c¸ch lμm bμi v¨n ®¸p øng tèt c¸c yªu cÇu Êy. V¨n b¶n sang thu 70 Bçng nhËn ra h−¬ng æi Ph¶ vμo trong giã se S−¬ng chïng ch×nh(1) qua ngâ H×nh nh− thu ®· vÒ S«ng ®−îc lóc dÒnh dμng(2) Chim b¾t ®Çu véi v· Cã ®¸m m©y mïa h¹ V¾t nöa m×nh sang thu VÉn cßn bao nhiªu n¾ng §· v¬i dÇn c¬n m−a SÊm còng bít bÊt ngê Trªn hμng c©y ®øng tuæi. Thu 1977 (H÷u ThØnh(), Tõ chiÕn hμo ®Õn thμnh phè, NXB V¨n häc, Hμ Néi, 1991)

Chó thÝch () Nhμ th¬ H÷u ThØnh tªn ®Çy ®ñ lμ NguyÔn H÷u ThØnh, sinh n¨m 1942, quª ë huyÖn Tam D−¬ng, tØnh VÜnh Phóc. N¨m 1963, H÷u ThØnh nhËp ngò, vμo binh chñng T¨ng  ThiÕt gi¸p råi trë thμnh c¸n bé v¨n ho¸, tuyªn huÊn trong qu©n ®éi vμ b¾t ®Çu s¸ng t¸c th¬. ¤ng ®· tham gia Ban chÊp hμnh Héi Nhμ v¨n ViÖt Nam c¸c kho¸ III, IV, V. Tõ n¨m 2000, H÷u ThØnh lμ Tæng th− kÝ Héi Nhμ v¨n ViÖt Nam. Tõ n¨m 2005, «ng lμ Chñ tÞch Héi Nhμ v¨n ViÖt Nam. N¨m 2010, «ng lμ Chñ tÞch Uû ban toμn quèc Liªn hiÖp c¸c héi V¨n häc nghÖ thuËt ViÖt Nam kiªm Chñ tÞch Héi Nhμ v¨n ViÖt Nam. N¨m 2012, «ng ®−îc Nhμ n−íc tÆng Gi¶i th−ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc NghÖ thuËt. (1) Chïng ch×nh : cè ý chËm l¹i. (2) DÒnh dμng : chËm ch¹p, thong th¶. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. Sù biÕn ®æi cña ®Êt trêi sang thu ®−îc H÷u ThØnh c¶m nhËn b¾t ®Çu tõ ®©u vμ gîi t¶ qua nh÷ng h×nh ¶nh, hiÖn t−îng g× ? 2. Ph©n tÝch sù c¶m nhËn tinh tÕ cña nhμ th¬ vÒ nh÷ng biÕn chuyÓn trong kh«ng gian lóc sang thu. (Gîi ý : qua h−¬ng vÞ, qua vËn ®éng cña giã, s−¬ng, cña dßng s«ng, c¸nh chim, ®¸m m©y, qua n¾ng, m−a, tiÕng sÊm. Chó ý c¸c tõ ng÷ ph¶ vμo, chïng ch×nh, dÒnh dμng...) 3. Theo em, nÐt riªng cña thêi ®iÓm giao mïa h¹  thu nμy ®−îc H÷u ThØnh thÓ hiÖn ®Æc s¾c nhÊt qua h×nh ¶nh, c©u th¬ nμo ? Em hiÓu thÕ nμo vÒ hai dßng th¬ cuèi bμi : SÊm còng bít bÊt ngê Trªn hμng c©y ®øng tuæi. (Gîi ý :  ý nghÜa t¶ thùc vÒ thiªn nhiªn (hiÖn t−îng sÊm, hμng c©y) lóc sang thu.  TÝnh Èn dô cña h×nh ¶nh (sÊm : nh÷ng vang ®éng bÊt th−êng cña ngo¹i c¶nh, cuéc ®êi ; hμng c©y ®øng tuæi : con ng−êi ®· tõng tr¶i). Ghi nhí Tõ cuèi h¹ sang ®Çu thu, ®Êt trêi cã nh÷ng biÕn chuyÓn nhÑ nhμng mμ râ rÖt. Sù biÕn chuyÓn nμy ®· ®−îc H÷u ThØnh gîi lªn b»ng c¶m nhËn tinh tÕ, qua nh÷ng h×nh ¶nh giμu søc biÓu c¶m trong bμi Sang thu. 71

LuyÖn tËp Dùa vμo c¸c h×nh ¶nh, bè côc cña bμi th¬, viÕt mét bμi v¨n ng¾n diÔn t¶ c¶m nhËn cña H÷u ThØnh tr−íc sù biÕn chuyÓn cña ®Êt trêi lóc sang thu. V¨n b¶n nãi víi con Ch©n ph¶i b−íc tíi cha Ch©n tr¸i b−íc tíi mÑ Mét b−íc ch¹m tiÕng nãi Hai b−íc tíi tiÕng c−êi Ng−êi ®ång m×nh(1) yªu l¾m con ¬i §an lê(2) cμi nan hoa V¸ch nhμ ken(3) c©u h¸t Rõng cho hoa Con ®−êng cho nh÷ng tÊm lßng Cha mÑ m·i nhí vÒ ngμy c−íi Ngμy ®Çu tiªn ®Ñp nhÊt trªn ®êi. Ng−êi ®ång m×nh th−¬ng l¾m con ¬i Cao ®o nçi buån Xa nu«i chÝ lín DÉu lμm sao th× cha vÉn muèn Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh Sèng trong thung(4) kh«ng chª thung nghÌo ®ãi Sèng nh− s«ng nh− suèi Lªn th¸c xuèng ghÒnh Kh«ng lo cùc nhäc Ng−êi ®ång m×nh th« s¬ da thÞt Ch¼ng mÊy ai nhá bÐ ®©u con Ng−êi ®ång m×nh tù ®ôc ®¸ kª cao quª h−¬ng Cßn quª h−¬ng th× lμm phong tôc 72

Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt Lªn ®−êng Kh«ng bao giê nhá bÐ ®−îc Nghe con. 1980 (Y Ph−¬ng(★), trong Th¬ ViÖt Nam 1945 1985, S®d) Chó thÝch (★) Nhμ th¬ Y Ph−¬ng tªn khai sinh lμ Høa VÜnh S−íc, d©n téc Tμy, sinh n¨m 1948 ; quª ë huyÖn Trïng Kh¸nh, tØnh Cao B»ng. Y Ph−¬ng nhËp ngò n¨m 1968, phôc vô trong qu©n ®éi ®Õn n¨m 1981 chuyÓn vÒ c«ng t¸c t¹i Së V¨n ho¸  Th«ng tin Cao B»ng. Tõ n¨m 1993, «ng lμ Chñ tÞch Héi V¨n häc nghÖ thuËt Cao B»ng, Uû viªn Ban chÊp hμnh Héi Nhμ v¨n ViÖt Nam kho¸ VI. Th¬ «ng thÓ hiÖn t©m hån ch©n thËt, m¹nh mÏ vμ trong s¸ng, c¸ch t− duy giμu h×nh ¶nh cña con ng−êi miÒn nói. N¨m 2007, Y Ph−¬ng ®−îc tÆng Gi¶i th−ëng Nhμ n−íc vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. (1) Ng−êi ®ång m×nh : ng−êi vïng m×nh, ng−êi miÒn m×nh. §©y cã thÓ hiÓu cô thÓ lμ nh÷ng ng−êi cïng sèng trªn mét miÒn ®Êt, cïng quª h−¬ng, cïng mét d©n téc. (2) Lê : mét lo¹i dông cô dïng ®Ó ®Æt b¾t c¸, ®−îc ®an b»ng nh÷ng nan tre vãt trßn. (3) Ken : lμm cho thËt kÝn b»ng c¸ch ®Öm thªm vμo nh÷ng chç hë. Ng−êi miÒn nói th−êng dïng nhiÒu tÊm v¸n gç dùng ch¾c s¸t nhau thμnh v¸ch nhμ. Ken ë ®©y lμ ®éng tõ, ®−îc hiÓu nh− ®an cμi, kÕt. (4) Thung (thung lòng) : d¶i ®Êt tròng vμ kÐo dμi n»m gi÷a hai s−ên ®åi, nói. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. M−în lêi nãi víi con, nhμ th¬ gîi vÒ céi nguån sinh d−ìng mçi con ng−êi, gîi vÒ søc sèng m¹nh mÏ, bÒn bØ cña quª h−¬ng m×nh. Bè côc cña bμi th¬ ®· thÓ hiÖn ý t−ëng ®ã nh− thÕ nμo ? 2. Con ®−îc lín lªn trong t×nh yªu th−¬ng cña cha mÑ, trong sù ®ïm bäc cña quª h−¬ng. H·y t×m vμ ph©n tÝch c¸c c©u th¬ nãi lªn ®iÒu Êy. 3. Ng−êi cha nãi víi con vÒ nh÷ng ®øc tÝnh cao ®Ñp g× cña ng−êi \"®ång m×nh\", tõ ®ã nh¾c nhë con trªn ®−êng ®êi cÇn ph¶i nh− thÕ nμo ? 73

4. Em c¶m nhËn nh− thÕ nμo vÒ t×nh c¶m cña ng−êi cha ®èi víi con trong bμi th¬ ? §iÒu lín lao nhÊt mμ ng−êi cha muèn truyÒn cho con qua nh÷ng lêi nμy lμ g× ? 5. NhËn xÐt vÒ c¸ch diÔn t¶ t×nh c¶m vμ suy nghÜ b»ng h×nh ¶nh cña nhμ th¬. (Gîi ý : Ng−êi miÒn nói th−êng cã c¸ch nãi giμu h×nh ¶nh, cô thÓ, méc m¹c mμ cã tÝnh kh¸i qu¸t, giμu chÊt th¬. Ch¼ng h¹n bèn dßng th¬ ®Çu bμi hay c¸c c©u : \"§an lê cμi nan hoa  V¸ch nhμ ken c©u h¸t\", \"Ng−êi ®ång m×nh tù ®ôc ®¸ kª cao quª h−¬ng\"...) Ghi nhí Qua bμi Nãi víi con, b»ng nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh giμu søc gîi c¶m, Y Ph−¬ng ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m gia ®×nh Êm cóng, ca ngîi truyÒn thèng cÇn cï, søc sèng m¹nh mÏ cña quª h−¬ng vμ d©n téc m×nh. Bμi th¬ gióp ta hiÓu thªm vÒ søc sèng vμ vÎ ®Ñp t©m hån cña mét d©n téc miÒn nói, gîi nh¾c t×nh c¶m g¾n bã víi truyÒn thèng, víi quª h−¬ng vμ ý chÝ v−¬n lªn trong cuéc sèng. LuyÖn tËp §Æt m×nh lμ nh©n vËt ng−êi con trong bμi th¬, so¹n mét bμi nãi ng¾n vÒ c¶m xóc, suy nghÜ cña m×nh khi nghe lêi cha nãi víi con. nghÜa t−êng minh vμ hμm ý i  ph©n biÖt nghÜa t−êng minh vμ hμm ý §äc ®o¹n trÝch sau vμ tr¶ lêi c©u hái.  Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót ! ChÝnh lμ anh thanh niªn giËt m×nh nãi to, giäng c−êi nh−ng ®Çy tiÕc rÎ. Anh ch¹y ra nhμ phÝa sau, råi trë vμo liÒn, tay cÇm mét c¸i lμn. Nhμ ho¹ sÜ tÆc l−ìi ®øng dËy. C« g¸i còng ®øng lªn, ®Æt l¹i chiÕc ghÕ, thong th¶ ®i ®Õn chç b¸c giμ.  ¤ ! C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nμy ! 74

Anh thanh niªn võa vμo, kªu lªn. §Ó ng−êi con g¸i khái trë l¹i bμn, anh lÊy chiÕc kh¨n tay cßn vo trßn cÆp gi÷a cuèn s¸ch tíi tr¶ cho c« g¸i. C« kÜ s− mÆt ®á öng, nhËn l¹i chiÕc kh¨n vμ quay véi ®i. (Theo NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) 1. Qua c©u \"Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót ! \", em hiÓu anh thanh niªn muèn nãi ®iÒu g× ? V× sao anh kh«ng nãi th¼ng ®iÒu ®ã víi ho¹ sÜ vμ c« g¸i ? 2. C©u nãi thø hai cña anh thanh niªn cã Èn ý g× kh«ng ? Ghi nhí NghÜa t−êng minh lμ phÇn th«ng b¸o ®−îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u. Hμm ý lμ phÇn th«ng b¸o tuy kh«ng ®−îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nh−ng cã thÓ suy ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy. Ii  luyÖn tËp 1. §äc l¹i ®o¹n trÝch ®· dÉn ë môc I vμ cho biÕt : a) C©u nμo cho thÊy ho¹ sÜ còng ch−a muèn chia tay anh thanh niªn ? Tõ ng÷ nμo gióp em nhËn ra ®iÒu Êy ? b) T×m nh÷ng tõ ng÷ miªu t¶ th¸i ®é cña c« g¸i trong c©u cuèi ®o¹n v¨n. Th¸i ®é Êy gióp em ®o¸n ra ®iÒu g× liªn quan tíi chiÕc mïi soa ? 2. H·y cho biÕt hμm ý cña c©u in ®Ëm trong ®o¹n trÝch sau ®©y : B¸c l¸i xe d¾t anh ta l¹i chç nhμ héi ho¹ vμ c« g¸i :  §©y, t«i giíi thiÖu víi anh mét ho¹ sÜ l·o thμnh nhÐ. Vμ c« ®©y lμ kÜ s− n«ng nghiÖp. Anh ®−a kh¸ch vÒ nhμ ®i. Tuæi giμ cÇn n−íc chÌ : ë Lμo Cai ®i sím qu¸. Anh h·y ®−a ra c¸i mãn chÌ pha n−íc m−a th¬m nh− n−íc hoa cña Yªn S¬n nhμ anh. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) 3. T×m c©u chøa hμm ý trong ®o¹n trÝch sau vμ cho biÕt néi dung cña hμm ý. MÑ nã ®©m næi giËn qu¬ ®òa bÕp do¹ ®¸nh, nã ph¶i gäi nh−ng l¹i nãi træng :  V« ¨n c¬m ! 75

Anh S¸u vÉn ngåi im, gi¶ vê kh«ng nghe, chê nã gäi \"Ba v« ¨n c¬m\". Con bÐ cø ®øng trong bÕp nãi väng ra :  C¬m chÝn råi ! Anh còng kh«ng quay l¹i. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) 4. §äc c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y (trÝch tõ truyÖn ng¾n Lμng cña Kim L©n), cho biÕt nh÷ng c©u in ®Ëm cã ph¶i lμ c©u chøa hμm ý kh«ng. V× sao ? a) Cã ng−êi hái :  Sao b¶o lμng Chî DÇu tinh thÇn l¾m c¬ mμ ?...  Êy thÕ mμ b©y giê ®æ ®èn ra thÕ ®Êy ! ¤ng Hai tr¶ tiÒn n−íc, ®øng dËy, chÌm chÑp miÖng, c−êi nh¹t mét tiÕng, v−¬n vai nãi to :  Hμ, n¾ng gím, vÒ nμo... ¤ng l·o vê vê ®øng l¶ng ra chç kh¸c, råi ®i th¼ng. TiÕng c−êi nãi x«n xao cña ®¸m ng−êi míi t¶n c− lªn Êy vÉn dâi theo. b) Nμy, thÇy nã ¹. ¤ng Hai n»m rò ra ë trªn gi−êng kh«ng nãi g×.  ThÇy nã ngñ råi μ ?  G× ? ¤ng l·o khÏ nhóc nhÝch.  T«i thÊy ng−êi ta ®ån... ¤ng l·o g¾t lªn :  BiÕt råi ! Bμ Hai nÝn bÆt. Gian nhμ lÆng ®i, hiu h¾t. nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ I  t×m hiÓu bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ §äc v¨n b¶n sau vμ tr¶ lêi c©u hái. 76

Kh¸t väng hoμ nhËp, d©ng hiÕn cho ®êi Mïa xu©n lμ mïa cña thiªn nhiªn th¾m t−¬i, cña v¹n vËt sinh s«i n¶y në. V¨n häc ViÖt Nam tõng cã kh«ng Ýt vÇn th¬ thÓ hiÖn c¶m xóc r¹o rùc, trÎ trung tr−íc mïa xu©n. Ngay tõ khi ra ®êi, Mïa xu©n nho nhá cña Thanh H¶i ®· chiÕm ®−îc c¶m t×nh cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc. Bμi th¬ to¸t lªn mét kh«ng khÝ võa r¹o rùc võa trong s¸ng, ªm dÞu ®Õn dÔ th−¬ng, thÓ hiÖn t×nh yªu thiÕt tha ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt n−íc vμ mét nguyÖn −íc cèng hiÕn thËt ®¸ng tr©n träng. H×nh ¶nh mïa xu©n trong bμi th¬ cña Thanh H¶i mang nhiÒu tÇng ý nghÜa. Tõ h×nh ¶nh mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt n−íc trong lao ®éng vμ chiÕn ®Êu, nhμ th¬ ®i ®Õn nguyÖn −íc lμm Mét mïa xu©n nho nhá  LÆng lÏ d©ng cho ®êi, cÊt lªn khóc h¸t xao xuyÕn, t−¬i vui hoμ trong b¶n t×nh ca, anh hïng ca cña c¸ch m¹ng. Trong ®ã, mïa xu©n nμo còng thËt gîi c¶m, còng thËt ®¸ng yªu. Bøc tranh xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt n−íc ®−îc t¹o nªn tõ c¸c chi tiÕt rÊt tiªu biÓu, ®−îc vÏ b»ng c¶ mμu s¾c lÉn ©m thanh. §ã lμ dßng s«ng xanh, b«ng hoa tÝm biÕc, lμ léc gi¾t ®Çy trªn l−ng ng−êi ra trËn vμ tr¶i dμi trªn nh÷ng c¸nh ®ång (t−îng tr−ng cho sù n¶y në, sinh s«i, cho sù dåi dμo, thμnh ®¹t). §ã lμ tiÕng chim chiÒn chiÖn l¶nh lãt vang trêi. H×nh ¶nh mïa xu©n hiÖn lªn trong c¶m xóc thiÕt tha, tr×u mÕn cña nhμ th¬, trong lêi kªu, giäng hái : ¬i..., hãt chi mμ,... §Æc biÖt, t×nh c¶m n©ng niu vÎ ®Ñp cña mïa xu©n, kh¸t väng thu nhËn vμ gi÷ g×n vÎ ®Ñp Êy ®−îc thÓ hiÖn qua t− thÕ ®éc ®¸o : T«i ®−a tay t«i høng tõng giät ©m thanh tõ trêi xanh r¬i xuèng. TiÕng chim chiÒn chiÖn th¶ vμo kh«ng gian trong suèt cña mïa xu©n ®−îc c¶m nhËn thμnh tõng giät mang mμu s¾c long lanh. C¶m gi¸c Êy, ®éng t¸c Êy chØ cã ®−îc ë mét t©m hån thi sÜ, ë mét tÊm lßng thiÕt tha yªu mÕn cuéc sèng nμy. Tõ h×nh ¶nh mïa xu©n gÇn gòi, nhμ th¬ liªn t−ëng kh¸i qu¸t ®Õn truyÒn thèng bèn ngh×n n¨m, ®Õn søc xu©n cø ®i lªn phÝa tr−íc cña ®Êt n−íc. Khi ®óc kÕt, kh¸i qu¸t nh− thÕ, lêi th¬ dÔ kh« khan. Nh−ng khæ th¬ thø ba cø nh− tù nhiªn ®−îc cuèn ®i trong dßng c¶m xóc dÞu dμng, ®»m th¾m, do ®ã vÉn n»m trong m¹ch t©m t×nh. Tõ rung c¶m thiÕt tha tr−íc mïa xu©n ®Ñp cña quª h−¬ng, ®Êt n−íc, Thanh H¶i béc lé mét nguyÖn −íc ch©n thμnh : Ta lμm con chim hãt Ta lμm mét cμnh hoa Ta nhËp vμo hoμ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn. 77

§ã chÝnh lμ h×nh ¶nh Mét mïa xu©n nho nhá  LÆng lÏ d©ng cho ®êi thÓ hiÖn kh¸t väng ®−îc hoμ nhËp, ®−îc d©ng hiÕn. §Õn ®©y, ta bçng thÊm thÝa ý nghÜa cña nhan ®Ò bμi th¬. Tr−íc Thanh H¶i qu¶ ch−a tõng cã h×nh ¶nh th¬ võa l¹, võa hån nhiªn, th©n th−¬ng nμy. H×nh ¶nh mïa xu©n nho nhá chøa ®ùng sù khiªm nh−êng mμ còng tù tin, tù hμo biÕt mÊy cña con ng−êi ý thøc s©u s¾c vÒ gi¸ trÞ cuéc ®êi, vÒ h¹nh phóc cña hiÕn d©ng vμ ®ãn nhËn. Nèt trÇm xao xuyÕn cña mïa xu©n nho nhá nμy cø tù nhiªn hoμ vμo mïa xu©n lín cña thiªn nhiªn, ®Êt n−íc nhê sù chiÕu øng gi÷a hai phÇn cña bμi th¬. Khæ ®Çu ®· xuÊt hiÖn h×nh ¶nh b«ng hoa tÝm, con chim chiÒn chiÖn gi÷a trêi xanh víi tiÕng hãt tõng giät long lanh. Giê ®©y, ®Õn khæ thø t−, nguyÖn −íc cña nh©n vËt tr÷ t×nh, cña mïa xu©n nho nhá chÝnh lμ sù l¸y l¹i c¸c h×nh ¶nh Êy cña mïa xu©n. Nh− vËy, gi÷a c¸c khæ, c¸c phÇn cña Mïa xu©n nho nhá cã sù g¾n kÕt tù nhiªn, chÆt chÏ, võa luyÕn l¸y võa ®−îc n©ng cao. Bμi th¬ nμy lay ®éng t©m hån chóng ta bëi chÊt ho¹ gîi c¶m, chÊt nh¹c vÊn v−¬ng, quyÕn luyÕn, bëi nguyÖn −íc tha thiÕt, ch©n thμnh. C¸i nguyÖn −íc lÆng lÏ d©ng cho ®êi mét mïa xu©n nho nhá kia ®©u cßn cña riªng Thanh H¶i mμ cã lÏ ®· trë thμnh tiÕng lßng cña nhiÒu b¹n ®äc. (Hμ Vinh) C©u hái : a) VÊn ®Ò nghÞ luËn cña v¨n b¶n nμy lμ g× ? b) V¨n b¶n nªu lªn nh÷ng luËn ®iÓm g× vÒ h×nh ¶nh mïa xu©n trong bμi th¬ Mïa xu©n nho nhá ? Ng−êi viÕt ®· sö dông nh÷ng luËn cø nμo ®Ó lμm s¸ng tá c¸c luËn ®iÓm ®ã ? c) ChØ ra c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi ; nhËn xÐt vÒ bè côc cña v¨n b¶n. d) C¸ch diÔn ®¹t trong tõng ®o¹n cña v¨n b¶n cã lμm næi bËt ®−îc luËn ®iÓm kh«ng ? Ghi nhí  NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ lμ tr×nh bμy nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ néi dung vμ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bμi th¬ Êy.  Néi dung vμ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bμi th¬ ®−îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ, h×nh ¶nh, giäng ®iÖu,... Bμi nghÞ luËn cÇn ph©n tÝch c¸c yÕu tè Êy ®Ó cã nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cô thÓ, x¸c ®¸ng.  Bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ cÇn cã bè côc m¹ch l¹c, râ rμng ; cã lêi v¨n gîi c¶m, thÓ hiÖn rung ®éng ch©n thμnh cña ng−êi viÕt. 78

II  LuyÖn tËp Ngoμi c¸c luËn ®iÓm ®· nªu vÒ h×nh ¶nh mïa xu©n trong bμi Mïa xu©n nho nhá ë v¨n b¶n trªn, h·y suy nghÜ vμ nªu thªm c¸c luËn ®iÓm kh¸c n÷a vÒ bμi th¬ ®Æc s¾c nμy. C¸ch lμm bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ I  ®Ò bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ §äc c¸c ®Ò bμi sau vμ tr¶ lêi c©u hái. §Ò 1. Ph©n tÝch c¸c tÇng nghÜa trong ®o¹n th¬ sau : Nμo ®©u nh÷ng ®ªm vμng bªn bê suèi Ta say måi ®øng uèng ¸nh tr¨ng tan ? §©u nh÷ng ngμy m−a chuyÓn bèn ph−¬ng ngμn Ta lÆng ng¾m giang s¬n ta ®æi míi ? §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi, TiÕng chim ca giÊc ngñ ta t−ng bõng ? §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta ®îi chÕt m¶nh mÆt trêi gay g¾t, §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËt ?  Than «i ! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u ? (ThÕ L÷, Nhí rõng) §Ò 2. C¶m nhËn vμ suy nghÜ cña em vÒ ®o¹n kÕt trong bμi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u : §ªm nay rõng hoang s−¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo. §Ò 3. C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña T¶n §μ qua bμi th¬ Muèn lμm th»ng Cuéi. §Ò 4. H×nh t−îng ng−êi chiÕn sÜ l¸i xe trong Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh cña Ph¹m TiÕn DuËt. 79

§Ò 5. Bμi th¬ ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× ? §Ò 6. Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu trong bμi Sang thu cña H÷u ThØnh. §Ò 7. Nh÷ng ®Æc s¾c trong bμi th¬ ViÕng l¨ng B¸c cña ViÔn Ph−¬ng. §Ò 8. C¶m nhËn vμ suy nghÜ cña em vÒ t×nh c¶m cha con trong bμi Nãi víi con cña Y Ph−¬ng. C©u hái : a) C¸c ®Ò bμi trªn ®−îc cÊu t¹o nh− thÕ nμo ? b) C¸c tõ trong ®Ò bμi nh− ph©n tÝch, c¶m nhËn vμ suy nghÜ (hoÆc cã khi ®Ò bμi kh«ng cã lÖnh) biÓu thÞ nh÷ng yªu cÇu g× ®èi víi bμi lμm ? (Gîi ý : Tõ ph©n tÝch chØ ®Þnh vÒ ph−¬ng ph¸p, tõ c¶m nhËn l−u ý ®Õn Ên t−îng, c¶m thô cña ng−êi viÕt, tõ suy nghÜ nhÊn m¹nh tíi nhËn ®Þnh, ph©n tÝch cña ng−êi lμm bμi. Tr−êng hîp kh«ng cã lÖnh, ng−êi viÕt bμy tá ý kiÕn cña m×nh vÒ vÊn ®Ò ®−îc nªu ra trong ®Ò bμi. Sù kh¸c biÖt trªn chØ ë s¾c th¸i, kh«ng ph¶i lμ c¸c \"kiÓu bμi\" kh¸c nhau.) II  c¸ch lμm bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ 1. C¸c b−íc lμm bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ Cho ®Ò bμi : Ph©n tÝch t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬ \"Quª h−¬ng\" cña TÕ Hanh. a) T×m hiÓu ®Ò vμ t×m ý §Ò bμi yªu cÇu ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬ Quª h−¬ng cña TÕ Hanh. §Ó thùc hiÖn ®óng yªu cÇu Êy, tr−íc tiªn cÇn t×m hiÓu vÒ bμi th¬ :  §äc kÜ bμi th¬ ®Ó x¸c nhËn t×nh yªu quª h−¬ng cïng nh÷ng biÓu hiÖn cña nã.  Bμi th¬ ®−îc s¸ng t¸c vμo thêi gian nμo, ë ®Þa ®iÓm nμo, trong t©m tr¹ng nh− thÕ nμo ? Tõ ®ã tr¶ lêi c¸c c©u hái : + Trong c¸ch xa, nhμ th¬ nhí vÒ quª h−¬ng nh− thÕ nμo ? H×nh ¶nh lμng quª hiÖn lªn trong nçi nhí cña TÕ Hanh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vμ vÎ ®Ñp g× ? + Bμi th¬ cã c¸c h×nh ¶nh, c©u th¬ nμo g©y Ên t−îng s©u s¾c ®èi víi em ? Ng«n tõ, giäng ®iÖu cña Quª h−¬ng cã g× ®Æc s¾c ? 80

Tõ viÖc t×m hiÓu kÜ bμi th¬ Quª h−¬ng, cã thÓ kh¸i qu¸t thμnh nh÷ng luËn ®iÓm nμo vÒ t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬ ? b) LËp dμn bμi  Më bμi : Giíi thiÖu bμi th¬ Quª h−¬ng, nªu ý kiÕn kh¸i qu¸t cña m×nh vÒ t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬.  Th©n bμi : Ph©n tÝch t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬ : + Kh¸i qu¸t chung vÒ bμi th¬ : Mét t×nh yªu tha thiÕt, trong s¸ng, ®Ëm chÊt lÝ t−ëng, l·ng m¹n. + C¶nh ra kh¬i : VÎ ®Ñp trÎ trung, giμu søc sèng, ®Çy khÝ thÕ v−ît tr−êng giang. + C¶nh trë vÒ : §«ng vui, no ®ñ, b×nh yªn. + Nçi nhí : H×nh ¶nh ®äng l¹i : vÎ ®Ñp, søc m¹nh, mïi nång mÆn cña quª h−¬ng.  KÕt bμi : C¶ bμi th¬ lμ mét khóc ca quª h−¬ng t−¬i s¸ng, ngät ngμo. Nã lμ s¶n phÈm cña mét hån th¬ trÎ trung, tha thiÕt, ®Çy m¬ méng. c) ViÕt bμi Dùa vμo dμn bμi ®· lËp, viÕt thμnh bμi v¨n hoμn chØnh. Trong qu¸ tr×nh viÕt, cÇn chó ý tíi sù liªn kÕt gi÷a c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi ; chó ý tíi c¸ch dÉn d¾t, chuyÓn tiÕp gi÷a c¸c luËn ®iÓm. d) §äc l¹i bμi viÕt vμ söa ch÷a §äc l¹i bμi ®Ó söa c¸c lçi diÔn ®¹t, chÝnh t¶ (nÕu cã). 2. C¸ch tæ chøc, triÓn khai luËn ®iÓm §äc v¨n b¶n sau vμ tr¶ lêi c©u hái. Quª h−¬ng trong t×nh th−¬ng, nçi nhí Quª h−¬ng trong xa c¸ch lμ c¶ mét dßng c¶m xóc d¹t dμo, lÊp l¸nh suèt ®êi th¬ TÕ Hanh. C¸i lμng chμi nghÌo ë mét cï lao trªn s«ng Trμ Bång n−íc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngμy s«ng ®· nu«i d−ìng t©m hån th¬ TÕ Hanh, ®· trë thμnh nçi nhí da diÕt ®Ó «ng viÕt nªn nh÷ng vÇn th¬ thiÕt tha, lai l¸ng. Trong dßng c¶m xóc Êy, Quª h−¬ng lμ thμnh c«ng khëi ®Çu rùc rì. Nhμ th¬ ®· viÕt Quª h−¬ng b»ng tÊt c¶ t×nh yªu tha thiÕt, trong s¸ng, ®Çy th¬ méng cña m×nh. Næi bËt lªn trong bμi th¬ lμ c¶nh ra kh¬i ®¸nh c¸ cña trai lμng trong mét sím mai ®Ñp nh− m¬ : 81

Khi trêi trong, giã nhÑ, sím mai hång D©n trai tr¸ng b¬i thuyÒn ®i ®¸nh c¸. T©m hån nhμ th¬ n¸o nøc nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy søc m¹nh : ChiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh− con tuÊn m· Ph¨ng m¸i chÌo, m¹nh mÏ v−ît tr−êng giang. C¸nh buåm gi−¬ng to nh− m¶nh hån lμng R−ín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã... Gi÷a trêi n−íc bao la næi bËt h×nh ¶nh con thuyÒn hiªn ngang, h¨ng h¸i, ®Çy sinh lùc d−íi bμn tay ®iÒu khiÓn thμnh th¹o cña d©n trai tr¸ng ®ang nhÑ l−ít trªn sãng qua h×nh ¶nh so s¸nh nh− con tuÊn m·. B»ng c¸c tõ ng÷ sinh ®éng, nhμ th¬ ®· kh¾c ho¹ t− thÕ kiªu h·nh chinh phôc s«ng dμi, biÓn réng cña ng−êi lμng chμi. Lêi th¬ nh− b¨ng b¨ng vÒ phÝa tr−íc, nh− r−ín lªn cao bao la cïng víi con thuyÒn, víi c¸nh buåm ! TÕ Hanh ®· c¶m nhËn cuéc sèng lao ®éng cña lμng quª b»ng c¶ t©m hån thiÕt tha g¾n bã nªn míi liªn t−ëng : C¸nh buåm gi−¬ng to nh− m¶nh hån lμng. Bao nhiªu tr×u mÕn thiªng liªng, bao nhiªu hi väng m−u sinh cña ng−êi lao ®éng ®−îc göi g¾m ë ®Êy. C¶nh ®ãn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ ån μo, tÊp nËp còng ®−îc miªu t¶ víi mét t×nh yªu tha thiÕt : Ngμy h«m sau, ån μo trªn bÕn ®ç Kh¾p d©n lμng tÊp nËp ®ãn ghe vÒ. \"Nhê ¬n trêi biÓn lÆng c¸ ®Çy ghe\", Nh÷ng con c¸ t−¬i ngon th©n b¹c tr¾ng. ë ®o¹n tr−íc, khi t¶ c¶nh ra ®i m¹nh mÏ v−ît tr−êng giang cña ®oμn thuyÒn, h¬i th¬ b¨ng b¨ng, ph¬i phíi. §Õn ®o¹n nμy, ©m ®iÖu th¬ th− th¸i vμ dÇn l¾ng l¹i theo niÒm vui no Êm, b×nh yªn cña d©n lμng. ChÝnh tõ ®©y, xuÊt hiÖn nh÷ng c©u th¬ hay nhÊt, tinh tÕ nhÊt cña Quª h−¬ng : D©n chμi l−íi lμn da ng¨m r¸m n¾ng, C¶ th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ; ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá. ChØ ai lμ ng−êi con cña mét v¹n chμi míi viÕt ®−îc nh÷ng c©u th¬ nh− thÕ. TÕ Hanh nh− kh¾c t¹c bøc t−îng ®μi ng−êi d©n chμi gi÷a ®Êt trêi léng giã víi h×nh khèi, mμu s¾c vμ c¶ h−¬ng vÞ kh«ng thÓ lÉn : bøc t−îng ®μi nång thë vÞ xa x¨m  vÞ muèi mÆn mßi cña biÓn kh¬i, cña nh÷ng ch©n trêi tÝt 82

t¾p mμ hä th−êng chinh phôc. ChÊt muèi mÆn mßi Êy ngÊm vμo th©n h×nh ng−êi d©n chμi quª h−¬ng, thÊm dÇn trong thí vá chiÕc thuyÒn hay ®· ngÊm s©u vμo lμn da thí thÞt, vμo t©m hån TÕ Hanh ®Ó thμnh niÒm c¶m xóc b©ng khu©ng, k× diÖu ? Mét t©m hån nh− thÕ khi nhí nhung tÊt ch¼ng thÓ nhμn nh¹t, b×nh th−êng. Nçi nhí quª h−¬ng trong ®o¹n kÕt ®· ®äng thμnh nh÷ng kØ niÖm ¸m ¶nh, vÉy gäi. T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸  c©u th¬ cuèi cïng cho ta râ thªm t©m hån thiÕt tha, thμnh thùc cña TÕ Hanh. Quª h−¬ng cña TÕ Hanh ®· cÊt lªn mét tiÕng ca trong trÎo, nång nμn, th¬ méng vÒ c¸i lμng v¹n chμi tõng «m Êp, ru vç tuæi th¬ m×nh. Bμi th¬ ®· gãp phÇn båi ®¾p cho mçi ng−êi ®äc chóng ta t×nh yªu quª h−¬ng th¾m thiÕt. (Bμi lμm cña häc sinh) C©u hái : a) Trong v¨n b¶n trªn, ®©u lμ phÇn Th©n bμi ? ë phÇn nμy, ng−êi viÕt ®· tr×nh bμy nh÷ng nhËn xÐt g× vÒ t×nh yªu quª h−¬ng trong bμi th¬ Quª h−¬ng ? Nh÷ng suy nghÜ, ý kiÕn Êy ®−îc dÉn d¾t, kh¼ng ®Þnh b»ng c¸ch nμo, ®−îc liªn kÕt víi phÇn Më bμi vμ KÕt bμi ra sao ? b) V¨n b¶n cã tÝnh thuyÕt phôc, søc hÊp dÉn kh«ng ? V× sao ? Tõ ®ã cã thÓ rót ra bμi häc g× qua c¸ch lμm bμi nghÞ luËn v¨n häc nμy ? Ghi nhí  Bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ cÇn ®−îc bè côc m¹ch l¹c theo c¸c phÇn :  Më bμi : Giíi thiÖu ®o¹n th¬, bμi th¬ vμ b−íc ®Çu nªu nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh. (NÕu ph©n tÝch mét ®o¹n th¬ nªn nªu râ vÞ trÝ cña ®o¹n th¬ Êy trong t¸c phÈm vμ kh¸i qu¸t néi dung c¶m xóc cña nã.)  Th©n bμi : LÇn l−ît tr×nh bμy nh÷ng suy nghÜ, ®¸nh gi¸ vÒ néi dung vμ nghÖ thuËt cña ®o¹n th¬, bμi th¬.  KÕt bμi : Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ, ý nghÜa cña ®o¹n th¬, bμi th¬.  Bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ cÇn nªu lªn ®−îc c¸c nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vμ sù c¶m thô riªng cña ng−êi viÕt. Nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ Êy ph¶i g¾n víi sù ph©n tÝch, b×nh gi¸ ng«n tõ, h×nh ¶nh, giäng ®iÖu, néi dung c¶m xóc,... cña t¸c phÈm. 83

III  LuyÖn tËp Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu bμi Sang thu cña H÷u ThØnh. (Gîi ý :  Néi dung c¶m xóc cña khæ th¬ nμy lμ g× ? C¶m xóc cña nhμ th¬ ®−îc gîi lªn tõ h−¬ng vÞ, ®Æc ®iÓm g× cña thiªn nhiªn ? H×nh ¶nh, ng«n tõ trong khæ th¬ ®Æc s¾c nh− thÕ nμo ?  LËp dμn ý chi tiÕt theo c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi.) §äc thªm ë mçi ng−êi ViÖt Nam chóng ta, niÒm kÝnh yªu, lßng biÕt ¬n B¸c Hå lu«n lu«n lμ t×nh c¶m thiªng liªng, s©u s¾c. ViÕng l¨ng B¸c cña ViÔn Ph−¬ng lμ bμi th¬ nãi lªn mét c¸ch thiÕt tha, c¶m ®éng t×nh c¶m Êy. Tõ m¶nh ®Êt miÒn Nam mÊy chôc n¨m trêi chiÕn ®Êu gian khæ, anh lμm cuéc \"hμnh h−¬ng\" vÒ ®Êt B¾c. Båi håi xóc ®éng, anh t×m ®Õn viÕng B¸c ë Ba §×nh  Hμ Néi. Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c §· thÊy trong s−¬ng hμng tre b¸t ng¸t ¤i ! Hμng tre xanh xanh ViÖt Nam... §o¹n th¬ më ®Çu thiªng liªng, thμnh kÝnh nh−ng vÉn gîi mét kh«ng khÝ Êm ¸p, gÇn gòi, kh«ng chØ ë c¸ch x−ng h« mμ cßn nhê t¸c gi¶ ®· chän mét h×nh ¶nh rÊt th©n thuéc : c©y tre. Nãi ®Õn c©y tre lμ ta nghÜ tíi ®Êt n−íc, tíi con ng−êi ViÖt Nam víi bao ®øc tÝnh cao quý nhÊt, trong s¸ng nhÊt. Song, h×nh ¶nh c©y tre míi nh− mét khóc d¹o ®Çu ®Ó më ra mét lo¹t nh÷ng suy t−ëng kh¸c, s©u l¾ng h¬n, mªnh m«ng h¬n. B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn VÉn biÕt trêi xanh lμ m·i m·i... VÇng tr¨ng... trêi xanh... c¸c h×nh ¶nh k× vÜ, réng lín nèi tiÕp nhau xuÊt hiÖn, khiÕn ta ph¶i suy ngÉm. NgÉm vÒ c¸i bÊt diÖt, c¸i v« cïng cña vò trô ®Õn c¸i bÊt diÖt, c¸i v« cïng cao c¶ ë mét con ng−êi. 84

Bμi th¬ ®−îc viÕt theo m¹ch c¶m xóc thêi gian. Cßn ®øng trªn ®Êt B¾c, t¸c gi¶ ®· ph¶i bÞn rÞn nghÜ tíi lóc chia tay, ph¶i xa n¬i B¸c nghØ. Vμ ®©y còng lμ dßng c¶m xóc ®−îc ®Èy tíi møc cao nhÊt, tu«n trμo m¹nh mÏ nhÊt : Mai vÒ miÒn Nam th−¬ng trμo n−íc m¾t C©u th¬ nh− lêi nãi th−êng, kh«ng cÇn dïng ®Õn kÜ thuËt. Giäng th¬ kh«ng ån μo. ThÕ mμ ®äc lªn thÊy xóc ®éng. Tr−íc hÕt bëi c¸ch nãi, c¸ch béc lé cã mét c¸i g× rÊt Nam Bé. Ch©n thμnh, béc trùc mμ kh«ng th«. T¸c gi¶ thay mÆt cho ®ång bμo miÒn Nam  nh÷ng ng−êi con ë xa  bμy tá niÒm tiÕc th−¬ng v« h¹n. Ng−êi ®äc ®ång c¶m víi anh, bëi nçi th−¬ng nhí, xãt xa, ©n hËn khi ®Õn tr−íc B¸c, nμo ph¶i cña riªng ai ! C¶ c¸i −íc nguyÖn ch©n thμnh ë cuèi bμi th¬ còng kh«ng cña riªng ng−êi nμo : Muèn lμm con chim hãt quanh l¨ng B¸c Muèn lμm ®o¸ hoa to¶ h−¬ng ®©u ®©y Muèn lμm c©y tre trung hiÕu chèn nμy. H×nh ¶nh c©y tre l¹i ®Õn, thËt tù nhiªn, nhuÇn nhÞ ®Ó khÐp bμi th¬ l¹i, song kh«ng cßn lμ hμng tre  kh¸ch thÓ ë trªn mμ ®· tan hoμ vμo chñ thÓ. Nhμ th¬ nãi cho m×nh, còng lμ nãi hé ý nguyÖn cña mçi chóng ta : muèn ®−îc ho¸ th©n lμm c©y tre trung hiÕu, m·i m·i ®øng bªn B¸c. ViÕng l¨ng B¸c giμu chÊt suy t−ëng, chÊt tr÷ t×nh ®»m th¾m víi c¸ch sö dông nhiÒu luyÕn l¸y trong ng«n ng÷, phong phó ©m ®iÖu, khiÕn bμi th¬ mau chãng ®−îc ®«ng ®¶o b¹n ®äc tiÕp nhËn. Còng chÝnh v× vËy nã ®· sím ®−îc phæ nh¹c ®Ó trë thμnh mét bμi h¸t giμu søc truyÒn c¶m, quen thuéc víi mçi ng−êi chóng ta. (Theo §øc Th¶o, b¸o V¨n nghÖ, sè 1186, ngμy 26 7 1985) 85

Bμi 25 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  C¶m nhËn ®−îc mét c¸ch thÊm thÝa t×nh mÑ con thiªng liªng qua lêi thñ thØ ch©n t×nh cña em bÐ víi mÑ vÒ nh÷ng cuéc ®èi tho¹i t−ëng t−îng gi÷a em víi nh÷ng ng−êi sèng trªn \"m©y vμ sãng\". Nhí tªn c¸c bμi th¬, t¸c gi¶, n¾m ch¾c néi dung vμ ®Æc ®iÓm næi bËt cña tõng bμi th¬ ®· häc trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 9. B−íc ®Çu thÊy ®−îc thμnh tùu, ®Æc ®iÓm vÒ néi dung vμ nghÖ thuËt cña th¬ ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 qua c¸c t¸c phÈm ®· häc.  N¾m ®−îc hai ®iÒu kiÖn sö dông hμm ý liªn quan ®Õn ng−êi nãi, ng−êi nghe.  Th«ng qua giê tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 6, n¾m v÷ng h¬n c¸ch lμm bμi v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch), rÌn luyÖn thªm kÜ n¨ng viÕt bμi nghÞ luËn v¨n häc. V¨n b¶n m©y vμ sãng MÑ ¬i, trªn m©y cã ng−êi gäi con : \"Bän tí ch¬i tõ khi thøc dËy cho ®Õn lóc chiÒu tμ. Bän tí ch¬i víi b×nh minh vμng, bän tí ch¬i víi vÇng tr¨ng b¹c\". Con hái : \"Nh−ng lμm thÕ nμo m×nh lªn ®ã ®−îc ?\". Hä ®¸p : \"H·y ®Õn n¬i tËn cïng tr¸i ®Êt, ®−a tay lªn trêi, cËu sÏ ®−îc nhÊc bæng lªn tËn tÇng m©y\". \"MÑ m×nh ®ang ®îi ë nhμ\"  con b¶o  \"Lμm sao cã thÓ rêi mÑ mμ ®Õn ®−îc ?\". ThÕ lμ hä mØm c−êi bay ®i. Nh−ng con biÕt cã trß ch¬i thó vÞ h¬n, mÑ ¹. Con lμ m©y vμ mÑ sÏ lμ tr¨ng. Hai bμn tay con «m lÊy mÑ, vμ m¸i nhμ ta sÏ lμ bÇu trêi xanh th¼m. 86

Trong sãng cã ng−êi gäi con : \"Bän tí ca h¸t tõ s¸ng sím cho ®Õn hoμng h«n. Bän tí ngao du n¬i nμy n¬i nä mμ kh«ng biÕt tõng ®Õn n¬i nao\". Con hái : \"Nh−ng lμm thÕ nμo m×nh ra ngoμi ®ã ®−îc ?\". Hä nãi : \"H·y ®Õn r×a biÓn c¶, nh¾m nghiÒn m¾t l¹i, cËu sÏ ®−îc lμn sãng n©ng ®i\". Con b¶o : \"Buæi chiÒu mÑ lu«n muèn m×nh ë nhμ, lμm sao cã thÓ rêi mÑ mμ ®i ®−îc ?\". ThÕ lμ hä mØm c−êi, nh¶y móa l−ít qua. Nh−ng con biÕt trß ch¬i kh¸c hay h¬n. Con lμ sãng vμ mÑ sÏ lμ bÕn bê k× l¹, Con l¨n, l¨n, l¨n m·i råi sÏ c−êi vang vì tan vμo lßng mÑ. Vμ kh«ng ai trªn thÕ gian nμy biÕt mÑ con ta ë chèn nμo. (R. Ta-go(), NguyÔn Kh¾c Phi dÞch, cã tham kh¶o b¶n dÞch cña §μo Xu©n Quý, Th¬ Ta-go, NXB V¨n ho¸  Th«ng tin, Hμ Néi, 2000) Chó thÝch R. Ta-go () Ra-bin-®ra-n¸t Ta-go (1861  1941) lμ nhμ th¬ hiÖn ®¹i lín nhÊt cña Ên §é, sinh ë Can-cót-ta, bang Ben-gan, trong mét gia ®×nh quý téc. Ta-go lμm th¬ tõ rÊt sím vμ còng tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ vμ x· héi. N¨m 1929, Ta-go ghÐ th¨m Sμi Gßn vμ ®· ®Ó l¹i mét Ên t−îng s©u s¾c trong lßng nh÷ng ng−êi d©n ViÖt Nam mÕn mé «ng. Ta-go ®· ®Ó l¹i mét gia tμi v¨n ho¸ nghÖ thuËt ®å sé : 52 tËp th¬, 42 vë kÞch, 12 bé tiÓu thuyÕt, kho¶ng mét tr¨m truyÖn ng¾n, rÊt nhiÒu bót kÝ, luËn v¨n, diÔn v¨n, th− tÝn,... trªn 1 500 bøc ho¹ vμ mét sè l−îng 87

ca khóc cùc lín. Víi tËp Th¬ D©ng, «ng lμ nhμ v¨n ®Çu tiªn cña ch©u ¸ ®−îc nhËn gi¶i th−ëng N«-ben vÒ v¨n häc (1913). Th¬ Ta-go thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc vμ d©n chñ s©u s¾c, tinh thÇn nh©n v¨n cao c¶ vμ tÝnh chÊt tr÷ t×nh triÕt lÝ nång ®−îm. Th¬ «ng sö dông rÊt thμnh c«ng nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn mang ý nghÜa t−îng tr−ng, nh÷ng h×nh thøc liªn t−ëng so s¸nh vμ thñ ph¸p trïng ®iÖp. M©y vμ sãng vèn ®−îc viÕt b»ng tiÕng Ben-gan, in trong tËp th¬ Si-su (TrÎ th¬ ), xuÊt b¶n n¨m 1909 vμ ®−îc chÝnh Ta-go dÞch ra tiÕng Anh, in trong tËp Tr¨ng non, xuÊt b¶n n¨m 1915. §äc  hiÓu v¨n b¶n 1. Lêi nãi cña em bÐ gåm hai phÇn cã nhiÒu nÐt gièng nhau. a) H·y chØ ra nh÷ng ®iÓm gièng nhau vμ kh¸c nhau (vÒ sè dßng th¬, vÒ c¸ch x©y dùng h×nh ¶nh, vÒ c¸ch tæ chøc khæ th¬,...) gi÷a hai phÇn vμ ph©n tÝch t¸c dông cña nh÷ng chç gièng nhau vμ kh¸c nhau Êy trong viÖc thÓ hiÖn chñ ®Ò cña bμi th¬. b) Gi¶ thiÕt kh«ng cã phÇn thø hai th× ý th¬ cã ®−îc trän vÑn vμ ®Çy ®ñ kh«ng ? 2. X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña dßng th¬ \"Con hái : ...\" ë mçi phÇn. (Gîi ý : H·y lÝ gi¶i v× sao em bÐ ch−a tõ chèi ngay lêi mêi gäi cña nh÷ng ng−êi sèng \"trªn m©y\" vμ nh÷ng ng−êi sèng \"trong sãng\".) 3. H·y so s¸nh nh÷ng cuéc vui ch¬i cña nh÷ng ng−êi \"trªn m©y\" vμ \"trong sãng\" gi÷a thÕ giíi tù nhiªn vμ nh÷ng trß ch¬i cña \"m©y vμ sãng\" do em bÐ t¹o ra. Sù gièng nhau còng nh− sù kh¸c nhau gi÷a c¸c cuéc ch¬i ®ã nãi lªn ®iÒu g× ? 4. H·y chØ ra nh÷ng thμnh c«ng vÒ mÆt nghÖ thuËt cña bμi th¬ trong viÖc x©y dùng c¸c h×nh ¶nh thiªn nhiªn (chó ý c¸c h×nh ¶nh m©y, tr¨ng, sãng, bê biÓn). 5. Ph©n tÝch ý nghÜa cña c©u th¬ \"Con l¨n, l¨n, l¨n m·i... ë chèn nμo\". 6*. Ngoμi ý nghÜa ca ngîi t×nh mÑ con, bμi th¬ cßn cã thÓ gîi cho ta suy ngÉm thªm ®iÒu g× n÷a ? 88

Ghi nhí Víi h×nh thøc ®èi tho¹i lång trong lêi kÓ cña em bÐ, qua nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn giμu ý nghÜa t−îng tr−ng, bμi th¬ M©y vμ sãng cña Ra-bin-®ra-n¸t Ta-go ®· ngîi ca t×nh mÉu tö thiªng liªng, bÊt diÖt. «n tËp vÒ th¬ 1. LËp b¶ng thèng kª c¸c t¸c phÈm th¬ hiÖn ®¹i ViÖt Nam ®· häc trong s¸ch Ng÷ v¨n 9 (c¶ hai tËp) theo mÉu d−íi ®©y : Sè Tªn T¸c gi¶ N¨m ThÓ th¬ Tãm t¾t §Æc s¾c nghÖ thuËt TT bμi th¬ s¸ng t¸c néi dung L−u ý :  ChØ thèng kª c¸c t¸c phÈm th¬ hiÖn ®¹i ViÖt Nam (tõ bμi 10 trong Ng÷ v¨n 9, tËp mét).  Víi nh÷ng bμi th¬ kh«ng ghi n¨m s¸ng t¸c chÝnh x¸c, cã thÓ ghi n¨m xuÊt b¶n lÇn ®Çu cña tËp th¬ cã in bμi th¬ ®ã.  Cã thÓ dùa vμo phÇn Ghi nhí ë c¸c bμi häc ®Ó tãm t¾t néi dung vμ ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña tõng bμi th¬. 2. C¸c t¸c phÈm th¬ thèng kª ë trªn ®Òu lμ th¬ ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. Em h·y ghi l¹i tªn c¸c bμi th¬ theo tõng giai ®o¹n d−íi ®©y : a) Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1945  1954). b) Giai ®o¹n hoμ b×nh ë miÒn B¾c sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1954  1964). c) Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng MÜ (1964  1975). d) Giai ®o¹n tõ sau n¨m 1975. C¸c t¸c phÈm th¬ ®· thÓ hiÖn nh− thÕ nμo vÒ cuéc sèng cña ®Êt n−íc vμ t− t−ëng, t×nh c¶m cña con ng−êi ? 89

3. NhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm chung vμ nÐt riªng trong néi dung vμ c¸ch biÓu hiÖn t×nh mÑ con trong c¸c bμi th¬ : Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn l−ng mÑ, Con cß, M©y vμ sãng. 4. NhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh ng−êi lÝnh vμ t×nh ®ång ®éi cña hä trong c¸c bμi th¬ : §ång chÝ, Bμi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh, ¸nh tr¨ng. 5. NhËn xÐt bót ph¸p x©y dùng h×nh ¶nh th¬ trong c¸c bμi : §oμn thuyÒn ®¸nh c¸ (Huy CËn), ¸nh tr¨ng (NguyÔn Duy), Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i), Con cß (ChÕ Lan Viªn). 6. Ph©n tÝch mét khæ th¬ mμ em thÝch trong c¸c bμi th¬ ®· häc. nghÜa t−êng minh vμ hμm ý (tiÕp theo) i  ®iÒu kiÖn sö dông hμm ý §äc ®o¹n trÝch sau vμ tr¶ lêi c©u hái. ChÞ DËu võa nãi võa mÕu :  Th«i u kh«ng ¨n, ®Ó phÇn cho con. Con chØ ®−îc ¨n ë nhμ b÷a nμy n÷a th«i. U kh«ng muèn ¨n tranh cña con. Con cø ¨n thËt no, kh«ng ph¶i nh−êng nhÞn cho u. C¸i TÝ ch−a hiÓu hÕt ý c©u nãi cña mÑ, nã x¸m mÆt l¹i vμ hái b»ng giäng luèng cuèng :  VËy th× b÷a sau con ¨n ë ®©u ? §iÓm thªm mét \"gi©y\" nøc në, chÞ DËu ngã con b»ng c¸ch xãt xa :  Con sÏ ¨n ë nhμ cô NghÞ th«n §oμi. C¸i TÝ nghe nãi gi·y n¶y, gièng nh− sÐt ®¸nh bªn tai, nã liÖng cñ khoai vμo ræ vμ oμ lªn khãc :  U b¸n con thËt ®Êy − ? Con van u, con l¹y u, con cßn bÐ báng, u ®õng ®em b¸n con ®i, téi nghiÖp. U ®Ó cho con ë nhμ ch¬i víi em con. (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) 1. Nªu hμm ý cña nh÷ng c©u in ®Ëm. V× sao chÞ DËu kh«ng d¸m nãi th¼ng víi con mμ ph¶i dïng hμm ý ? 90

2. Hμm ý trong c©u nãi nμo cña chÞ DËu râ h¬n ? V× sao chÞ DËu ph¶i nãi râ h¬n nh− vËy ? Chi tiÕt nμo trong ®o¹n trÝch cho thÊy c¸i TÝ ®· hiÓu hμm ý trong c©u nãi cña mÑ ? Ghi nhí §Ó sö dông hμm ý, cÇn cã hai ®iÒu kiÖn sau ®©y :  Ng−êi nãi (ng−êi viÕt) cã ý thøc ®−a hμm ý vμo c©u nãi.  Ng−êi nghe (ng−êi ®äc) cã n¨ng lùc gi¶i ®o¸n hμm ý. II  LuyÖn tËp 1. Ng−êi nãi, ng−êi nghe nh÷ng c©u in ®Ëm d−íi ®©y lμ ai ? X¸c ®Þnh hμm ý cña mçi c©u Êy. Theo em, ng−êi nghe cã hiÓu hμm ý cña ng−êi nãi kh«ng ? Nh÷ng chi tiÕt nμo chøng tá ®iÒu ®ã ? a)  Anh nãi n÷a ®i.  ¤ng giôc.  B¸o c¸o hÕt !  Ng−êi con trai vôt trë l¹i giäng vui vÎ.  N¨m phót n÷a lμ m−êi. Cßn hai m−¬i phót th«i. B¸c vμ c« vμo trong nhμ. ChÌ ®· ngÊm råi ®Êy. Th× giê ng¾n ngñi cßn l¹i thóc giôc c¶ chÝnh ng−êi ho¹ sÜ giμ. ¤ng theo liÒn anh thanh niªn vμo trong nhμ, ®¶o nh×n qua mét l−ît tr−íc khi ngåi xuèng ghÕ. (NguyÔn Thμnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) b)  [...] Anh TÊn nμy ! Anh b©y giê sang träng råi, cßn cÇn qu¸i g× c¸c thø ®å gç h− háng nμy n÷a. Chuyªn chë l¹i lÞch kÞch l¾m. Cho chóng t«i khu©n ®i th«i. Chóng t«i nhμ nghÌo dïng ®−îc tÊt.  Cã g× ®©u mμ sang träng ! Chóng t«i cÇn ph¶i b¸n c¸c thø nμy ®i ®Ó...  ¸i chμ ! Anh b©y giê lμm quan råi mμ b¶o lμ kh«ng sang träng ? Nh÷ng ba nμng hÇu. Mçi lÇn ®i ®©u lμ ngåi kiÖu lín t¸m ng−êi khiªng, cßn b¶o lμ kh«ng sang träng ? Hõ ! Ch¼ng c¸i g× giÊu næi chóng t«i ®©u ! T«i biÕt kh«ng thÓ nãi lμm sao ®−îc ®μnh ngËm miÖng, ®øng trÇm ng©m.  ¤i dμo ! ThËt lμ cμng giμu cã cμng kh«ng d¸m rêi mét ®ång xu ! Cμng kh«ng d¸m rêi ®ång xu l¹i cμng giμu cã ! (Lç TÊn, Cè h−¬ng) 91

c) Tho¾t tr«ng nμng ®· chμo th−a : \"TiÓu th− còng cã b©y giê ®Õn ®©y ! §μn bμ dÔ cã mÊy tay, §êi x−a mÊy mÆt ®êi nμy mÊy gan ! DÔ dμng lμ thãi hång nhan, Cμng cay nghiÖt l¾m cμng oan tr¸i nhiÒu.\" Ho¹n Th− hån l¹c ph¸ch xiªu, KhÊu ®Çu d−íi tr−íng liÖu ®iÒu kªu ca. (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) 2. Hμm ý cña c©u in ®Ëm d−íi ®©y lμ g× ? V× sao em bÐ kh«ng nãi th¼ng ®−îc mμ ph¶i sö dông hμm ý ? ViÖc sö dông hμm ý cã thμnh c«ng kh«ng ? V× sao ? Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn :  C¬m s«i råi, ch¾t n−íc giïm c¸i !  Nã còng l¹i nãi træng. T«i lªn tiÕng më ®−êng cho nã :  Ch¸u ph¶i gäi \"Ba ch¾t n−íc giïm con\", ph¶i nãi nh− vËy. Nã nh− kh«ng ®Ó ý ®Õn c©u nãi cña t«i, nã l¹i kªu lªn :  C¬m s«i råi, nh·o b©y giê ! Anh S¸u vÉn ngåi im [...]. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l−îc ngμ ) 3. H·y ®iÒn vμo l−ît lêi cña B trong ®o¹n tho¹i sau ®©y mét c©u cã hμm ý tõ chèi. A : Mai vÒ quª víi m×nh ®i ! B : /.../ A : §μnh vËy. 4. T×m hμm ý cña Lç TÊn qua viÖc «ng so s¸nh \"hi väng\" víi \"con ®−êng\" trong c¸c c©u sau : T«i nghÜ bông : §· gäi lμ hi väng th× kh«ng thÓ nãi ®©u lμ thùc, ®©u lμ h−. Còng gièng nh− nh÷ng con ®−êng trªn mÆt ®Êt ; k× thùc trªn mÆt ®Êt vèn lμm g× cã ®−êng. Ng−êi ta ®i m·i th× thμnh ®−êng th«i. (Lç TÊn, Cè h−¬ng) 92

5. T×m nh÷ng c©u cã hμm ý mêi mäc hoÆc tõ chèi trong c¸c ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a em bÐ víi nh÷ng ng−êi ë trªn m©y vμ sãng (trong bμi th¬ M©y vμ sãng cña Ta-go). H·y viÕt thªm vμo mçi ®o¹n mét c©u cã hμm ý mêi mäc râ h¬n. Tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 6 1. §äc kÜ lêi nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o, ®äc l¹i bμi viÕt cña m×nh, l¾ng nghe sù h−íng dÉn söa ch÷a cña thÇy, c« gi¸o, ph¸t biÓu cña c¸c b¹n. Trong qu¸ tr×nh nμy, cÇn suy nghÜ theo c¸c c©u hái sau :  Bμi lμm cña m×nh ®· ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu vÒ bè côc cña mét bμi v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) ch−a ? (theo c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi)  C¸c luËn ®iÓm cña bμi v¨n cã ®óng víi vÊn ®Ò mμ ®Ò bμi yªu cÇu ph©n tÝch, tr×nh bμy kh«ng, ®· ®−îc s¾p xÕp, triÓn khai mét c¸ch hÖ thèng, m¹ch l¹c ch−a ?  Tõng luËn ®iÓm cña bμi v¨n ®· ®−îc ph©n tÝch, chøng minh nh− thÕ nμo ? C¸c luËn cø ®· ®Çy ®ñ, sinh ®éng ch−a ?  Bμi v¨n ®· cã c¸c nhËn xÐt, ý kiÕn riªng cña m×nh ®Õn møc nμo ? CÇn bæ sung ®iÓm g× ? 2. Söa ch÷a c¸c lçi vÒ diÔn ®¹t vμ chÝnh t¶, lçi liªn kÕt c©u vμ liªn kÕt ®o¹n v¨n (nÕu cã). Bμi 26 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  N¾m mét c¸ch t−¬ng ®èi cã hÖ thèng néi dung, ý nghÜa vμ c¸ch tiÕp cËn c¸c v¨n b¶n nhËt dông ®· häc trong ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS. Trªn c¬ së «n tËp kÜ c¸c t¸c phÈm th¬, lμm tèt bμi kiÓm tra vÒ th¬ (chñ yÕu lμ c¸c bμi trong häc k× II).  BiÕt chuyÓn tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng sang tõ ng÷ toμn d©n t−¬ng øng.  VËn dông ®−îc c¸c kiÕn thøc ®· häc ë bμi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) vμ bμi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ ®Ó lμm tèt bμi tËp lμm v¨n sè 7. 93

Tæng kÕt phÇn V¨n b¶n nhËt dông I  kh¸i niÖm v¨n b¶n nhËt dông Ch−¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS x¸c ®Þnh râ : \"Kh¸i niÖm v¨n b¶n nhËt dông kh«ng ph¶i lμ kh¸i niÖm thÓ lo¹i, còng kh«ng chØ kiÓu v¨n b¶n. Nã chØ ®Ò cËp tíi chøc n¨ng, ®Ò tμi vμ tÝnh cËp nhËt cña néi dung v¨n b¶n mμ th«i\". Nh− vËy, ®iÓm ®Çu tiªn vμ chñ yÕu cÇn nhÊn m¹nh lμ \"chøc n¨ng, ®Ò tμi vμ tÝnh cËp nhËt cña néi dung v¨n b¶n\". CËp nhËt cã nghÜa lμ kÞp thêi, ®¸p øng yªu cÇu, ®ßi hái cña cuéc sèng h»ng ngμy, cuéc sèng hiÖn t¹i. TÝnh cËp nhËt thÓ hiÖn râ nhÊt ë chøc n¨ng vμ ®Ò tμi : ®Ò cËp, bμn luËn, thuyÕt minh, t−êng thuËt, miªu t¶, ®¸nh gi¸,... nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng hiÖn t−îng,... gÇn gòi, bøc thiÕt ®èi víi cuéc sèng tr−íc m¾t cña con ng−êi vμ céng ®ång. Mçi m«n häc ®Òu cã thÓ ®Ò cËp mét khÝa c¹nh nμo ®ã trong c¸c vÊn ®Ò bøc thiÕt nãi trªn, tuy nhiªn, Ng÷ v¨n lμ m«n häc cã thÓ chän ®−îc nh÷ng v¨n b¶n hay, do ®ã cã thÓ g©y ®−îc t¸c ®éng s©u vμ m¹nh. Gi¸ trÞ v¨n ch−¬ng kh«ng ph¶i lμ yªu cÇu cao nhÊt ®èi víi v¨n b¶n nhËt dông. Tuy nhiªn, ®ã vÉn lμ mét yªu cÇu quan träng v× v¨n cã hay míi lμm cho ng−êi ®äc thÊm thÝa vÒ tÝnh chÊt thêi sù nãng hæi cña chÝnh vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra vμ cßn gióp cho viÖc båi d−ìng, rÌn luyÖn kh«ng Ýt kiÕn thøc, kÜ n¨ng ®Æc thï cña m«n Ng÷ v¨n. II  Néi dung c¸c v¨n b¶n nhËt dông ®· häc V¨n b¶n nhËt dông ph¶i g¾n chÆt víi thùc tiÔn mμ thùc tiÔn l¹i lu«n thay ®æi trong khi mét trong nh÷ng yªu cÇu lín cña néi dung gi¸o dôc, cña ch−¬ng tr×nh, SGK lμ ®¶m b¶o tÝnh t−¬ng ®èi æn ®Þnh. Bëi vËy, c¸c v¨n b¶n nhËt dông ®−îc chän trong SGK tuy cã tÝnh cËp nhËt cao song ®Òu lμ nh÷ng v¨n b¶n \"viÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi cã ý nghÜa l©u dμi h¬n lμ chØ cã tÝnh chÊt nhÊt thêi\". ë líp 6, ®ã lμ nh÷ng bμi viÕt vÒ di tÝch lÞch sö (CÇu Long Biªn  chøng nh©n lÞch sö), vÒ danh lam th¾ng c¶nh (§éng Phong Nha), vÒ quan hÖ gi÷a thiªn nhiªn vμ con ng−êi (Bøc th− cña thñ lÜnh da ®á). 94

ë líp 7, ®ã lμ nh÷ng bμi viÕt vÒ gi¸o dôc, vÒ vai trß cña ng−êi phô n÷ (Cæng tr−êng më ra, MÑ t«i, Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª), vÒ v¨n ho¸ (Ca HuÕ trªn s«ng H−¬ng). ë líp 8, ®ã lμ vÊn ®Ò m«i tr−êng (Th«ng tin vÒ Ngμy Tr¸i §Êt n¨m 2000), tÖ n¹n ma tuý, thuèc l¸ (¤n dÞch, thuèc l¸), d©n sè vμ t−¬ng lai loμi ng−êi (Bμi to¸n d©n sè). ë líp 9, ®ã lμ vÊn ®Ò quyÒn sèng cña con ng−êi (Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®−îc b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn cña trÎ em), b¶o vÖ hoμ b×nh, chèng chiÕn tranh (§Êu tranh cho mét thÕ giíi hoμ b×nh), héi nhËp víi thÕ giíi vμ gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc (Phong c¸ch Hå ChÝ Minh). III  H×nh thøc v¨n b¶n nhËt dông Nh÷ng néi dung trªn \"®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c gióp häc sinh hoμ nhËp víi x· héi\" nh− yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh ®· ®Æt ra. MÆt kh¸c, nh÷ng néi dung trªn ®· ®−îc thÓ hiÖn, tr×nh bμy d−íi nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n ®a d¹ng (t¸c phÈm v¨n ch−¬ng cã Ýt nhiÒu h− cÊu, th−, bót kÝ, håi kÝ, th«ng b¸o, c«ng bè, x· luËn,...), b»ng c¸c ph−¬ng thøc biÓu ®¹t kh¸c nhau. Mét sè v¨n b¶n ®· cã sù kÕt hîp kh¸ nhuÇn nhuyÔn gi÷a c¸c ph−¬ng thøc biÓu ®¹t nh− tù sù vμ miªu t¶ (Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª), thuyÕt minh vμ miªu t¶ (§éng Phong Nha, Ca HuÕ trªn s«ng H−¬ng), tù sù, miªu t¶ vμ biÓu c¶m (CÇu Long Biªn  chøng nh©n lÞch sö ), nghÞ luËn vμ biÓu c¶m (Bøc th− cña thñ lÜnh da ®á, §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoμ b×nh), thuyÕt minh, nghÞ luËn vμ biÓu c¶m (¤n dÞch, thuèc l¸). Cã mét sè v¨n b¶n mang tÝnh chÊt hμnh chÝnh sö dông nhiÒu yÕu tè nghÞ luËn nh− Th«ng tin vÒ Ngμy Tr¸i §Êt n¨m 2000, Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®−îc b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn cña trÎ em. Bëi vËy, mÆc dï \"v¨n b¶n nhËt dông kh«ng ph¶i lμ kh¸i niÖm thÓ lo¹i, còng kh«ng chØ kiÓu v¨n b¶n\", ta vÉn cã thÓ xem mét sè \"v¨n b¶n nhËt dông cã gi¸ trÞ nh− mét t¸c phÈm v¨n häc\", qua ®ã, ta vÉn cã thÓ vËn dông vμ cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vμ kÜ n¨ng ®· ®−îc häc vμ luyÖn tËp ë c¸c phÇn kh¸c trong ph©n m«n TËp lμm v¨n vμ TiÕng ViÖt. IV  Ph−¬ng ph¸p häc v¨n b¶n nhËt dông §Ó b¶o ®¶m hiÖu qu¶ mong muèn trong viÖc häc lo¹i v¨n b¶n ®Æc biÖt nμy, cÇn l−u ý c¸c ®iÓm sau : 95

1. Bªn c¹nh viÖc ®äc c¸c chó thÝch vÒ nghÜa cña tõ, cÇn l−u ý ®Æc biÖt ®Õn lo¹i chó thÝch vÒ c¸c sù kiÖn (lÞch sö, x· héi, chÝnh trÞ, khoa häc,...) cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra trong v¨n b¶n. 2. Ph¶i t¹o ®−îc thãi quen liªn hÖ vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra víi cuéc sèng b¶n th©n còng nh− t×nh h×nh ®êi sèng cña céng ®ång, tõ céng ®ång nhá, gÇn gòi (tæ, líp häc, gia ®×nh, khèi phè, th«n x·) ®Õn céng ®ång lín (d©n téc, nh©n lo¹i) mμ tr−íc hÕt lμ céng ®ång nhá, gÇn gòi. HÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra trong v¨n b¶n nhËt dông ®Òu cã liªn quan nhiÒu mÆt víi cuéc sèng cña ®Þa ph−¬ng. Bëi vËy, häc v¨n b¶n nhËt dông \"còng lμ mét c¸ch gióp cho häc sinh hoμ nhËp víi ®Þa bμn sinh ho¹t cña c¸c em\". 3. Kh«ng chØ \"liªn hÖ ®Ó liªn hÖ\" mμ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®Æt ra, mçi häc sinh cÇn cã kiÕn gi¶i riªng, quan ®iÓm riªng, vμ ë mét sè tr−êng hîp cô thÓ, cßn cã thÓ ®Ò xuÊt nh÷ng kiÕn nghÞ vμ gi¶i ph¸p (nh− vÒ vÊn ®Ò thuèc l¸, r¸c th¶i sinh ho¹t...). 4. V× néi dung mμ v¨n b¶n nhËt dông ®Æt ra rÊt ®a d¹ng nªn cÇn vμ cã thÓ vËn dông kiÕn thøc c¸c m«n häc kh¸c ®Ó lμm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong v¨n b¶n nhËt dông vμ ng−îc l¹i. 5. Nh− ®· tr×nh bμy ë trªn, h×nh thøc cña v¨n b¶n nhËt dông rÊt ®a d¹ng. CÇn ph¶i c¨n cø vμo nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh thøc cña v¨n b¶n vμ ph−¬ng thøc biÓu ®¹t trong lóc ph©n tÝch néi dung. Ghi nhí  TÝnh cËp nhËt vÒ néi dung lμ tiªu chuÈn hμng ®Çu cña v¨n b¶n nhËt dông. §iÒu ®ã ®ßi hái häc v¨n b¶n nhËt dông nhÊt thiÕt ph¶i liªn hÖ víi thùc tiÔn cuéc sèng.  H×nh thøc cña v¨n b¶n nhËt dông rÊt ®a d¹ng. CÇn c¨n cø vμo ®Æc ®iÓm vÒ h×nh thøc, tr−íc hÕt lμ h×nh thøc v¨n b¶n cô thÓ, thÓ lo¹i vμ ph−¬ng thøc biÓu ®¹t ®Ó ph©n tÝch t¸c phÈm. KiÓm tra vÒ th¬ Gîi ý mét sè néi dung kiÓm tra 1. S¾p xÕp cho ®óng c¸c d÷ kiÖn cña mçi bμi th¬ trong mét b¶ng thèng kª mμ trËt tù ®· bÞ x¸o trén (tªn bμi th¬, t¸c gi¶, n¨m s¸ng t¸c, thÓ th¬, néi dung chÝnh). 96

2. Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng (m¹ch c¶m xóc tr÷ t×nh) trong c¸c bμi th¬ : Con cß (ChÕ Lan Viªn), Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i), ViÕng l¨ng B¸c (ViÔn Ph−¬ng). 3. Ph©n tÝch ý nghÜa biÓu t−îng cña h×nh ¶nh con cß trong bμi Con cß cña ChÕ Lan Viªn, mïa xu©n trong bμi Mïa xu©n nho nhá cña Thanh H¶i. 4. Ph©n tÝch nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh thÓ hiÖn sù c¶m nhËn tinh tÕ cña H÷u ThØnh vÒ nh÷ng biÕn chuyÓn cña trêi ®Êt lóc giao mïa trong bμi Sang thu. 5. Nh÷ng ®iÒu −íc nguyÖn ch©n thμnh vμ tha thiÕt cña nhμ th¬ Thanh H¶i trong bμi Mïa xu©n nho nhá. 6. Nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô (mÆt trêi, vÇng tr¨ng, trμng hoa) trong bμi th¬ ViÕng l¨ng B¸c ®· cã t¸c dông nh− thÕ nμo trong viÖc biÓu hiÖn t×nh c¶m, c¶m xóc cña nhμ th¬ vμ cña mäi ng−êi ®èi víi B¸c Hå ? 7. Qua lêi trß chuyÖn víi con, ng−êi cha trong bμi th¬ Nãi víi con cña Y Ph−¬ng ®· thÓ hiÖn nh÷ng t×nh c¶m vμ suy nghÜ g× vÒ quª h−¬ng, d©n téc ? 8. Ph©n tÝch nÐt riªng trong c¸ch biÓu hiÖn c¶m xóc vμ s¸ng t¹o h×nh ¶nh cña c¸c bμi th¬ : Con cß, Mïa xu©n nho nhá, Nãi víi con. 9. C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh yªu th−¬ng, sù che chë cña lßng mÑ trong bμi Con cß (ChÕ Lan Viªn). ch−¬ng tr×nh ®Þa ph−¬nG (phÇn TiÕng ViÖt) 1. T×m tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y (trÝch tõ truyÖn ng¾n ChiÕc l−îc ngμ cña NguyÔn Quang S¸ng) vμ chuyÓn nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng ®ã sang tõ ng÷ toμn d©n t−¬ng øng. a) Mçi lÇn bÞ xóc ®éng, vÕt thÑo dμi bªn m¸ ph¶i l¹i ®á öng lªn, giÇn giËt, tr«ng rÊt dÔ sî. Víi vÎ mÆt xóc ®éng Êy vμ hai tay vÉn ®−a vÒ phÝa tr−íc, anh chÇm chËm b−íc tíi, giäng lÆp bÆp run run :  Ba ®©y con !  Ba ®©y con ! b) Nghe mÑ nã b¶o gäi ba vμo ¨n c¬m th× nã b¶o l¹i :  Th× m¸ cø kªu ®i. 97

MÑ nã ®©m næi giËn qu¬ ®òa bÕp do¹ ®¸nh, nã ph¶i gäi nh−ng l¹i nãi træng :  V« ¨n c¬m ! Anh S¸u vÉn ngåi im, gi¶ vê kh«ng nghe, chê nã gäi \"Ba v« ¨n c¬m\". Con bÐ cø ®øng trong bÕp nãi väng ra :  C¬m chÝn råi ! Anh còng kh«ng quay l¹i. Con bÐ bùc qu¸, quay l¹i mÑ vμ b¶o :  Con kªu råi mμ ng−êi ta kh«ng nghe. c) B÷a sau, ®ang nÊu c¬m th× mÑ nã ch¹y ®i mua thøc ¨n. MÑ nã dÆn, ë nhμ cã g× cÇn th× gäi ba gióp cho. Nã kh«ng nãi kh«ng r»ng, cø lui cui d−íi bÕp. Nghe nåi c¬m s«i, nã gië n¾p, lÊy ®òa bÕp s¬ qua  nåi c¬m h¬i to, nh¾m kh«ng thÓ nh¾c xuèng ®Ó ch¾t n−íc ®−îc, ®Õn lóc ®ã nã míi nh×n lªn anh S¸u. T«i nghÜ thÇm, con bÐ ®ang bÞ dån vμo thÕ bÝ, ch¾c nã ph¶i gäi ba th«i. Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn :  C¬m s«i råi, ch¾t n−íc giïm c¸i !  Nã còng l¹i nãi træng. 2. §èi chiÕu c¸c c©u sau ®©y (trÝch tõ truyÖn ng¾n ChiÕc l−îc ngμ cña NguyÔn Quang S¸ng), cho biÕt tõ kªu ë c©u nμo lμ tõ ®Þa ph−¬ng, tõ kªu ë c©u nμo lμ tõ toμn d©n. H·y dïng c¸ch diÔn ®¹t kh¸c hoÆc dïng tõ ®ång nghÜa ®Ó lμm râ sù kh¸c nhau ®ã. a) Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn :  C¬m s«i råi, ch¾t n−íc giïm c¸i !  Nã còng l¹i nãi træng. b)  Con kªu råi mμ ng−êi ta kh«ng nghe. 3. Trong hai c©u ®è sau, tõ nμo lμ tõ ®Þa ph−¬ng ? Nh÷ng tõ ®ã t−¬ng ®−¬ng víi nh÷ng tõ nμo trong ng«n ng÷ toμn d©n ? (C¸c c©u ®è lÊy trong Hîp tuyÓn V¨n häc d©n gian c¸c d©n téc ë Thanh Ho¸, 1990.) Kh«ng c©y kh«ng tr¸i kh«ng hoa Cã l¸ ¨n ®−îc, ®è lμ l¸ chi. (C©u ®è vÒ l¸ bón) KÝn nh− b−ng l¹i kªu lμ trèng Trèng hæng trèng h¶ng l¹i kªu lμ buång. (C©u ®è vÒ c¸i trèng vμ buång cau) 98

4. H·y ®iÒn nh÷ng tõ ®Þa ph−¬ng t×m ®−îc ë c¸c bμi tËp 1, 2, 3 vμ c¸c tõ toμn d©n t−¬ng øng vμo b¶ng tæng hîp theo mÉu sau ®©y : Tõ ®Þa ph−¬ng Tõ toμn d©n t−¬ng øng v« vμo 5*. §äc l¹i c¸c ®o¹n trÝch ë bμi tËp 1 vμ b×nh luËn vÒ c¸ch dïng tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng b»ng c¸ch tr¶ lêi c¸c c©u hái sau ®©y : a) Cã nªn ®Ó cho nh©n vËt Thu trong truyÖn ChiÕc l−îc ngμ dïng tõ ng÷ toμn d©n kh«ng ? V× sao ? b) T¹i sao trong lêi kÓ chuyÖn cña t¸c gi¶ còng cã nh÷ng tõ ng÷ ®Þa ph−¬ng ? ViÕt bμi tËp lμm v¨n sè 7  nghÞ luËn v¨n häc I  ®Ò bμi tham kh¶o §Ò 1. Suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt chÞ DËu qua ®o¹n trÝch Tøc n−íc vì bê (tiÓu thuyÕt T¾t ®Ìn cña Ng« TÊt Tè). §Ò 2. Sè phËn vμ tÝnh c¸ch nh©n vËt l·o H¹c trong truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao. §Ò 3. LÊy nhan ®Ò \"T×nh ®êi trong chiÕc l¸\", em h·y viÕt bμi nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ ®o¹n trÝch truyÖn ng¾n ChiÕc l¸ cuèi cïng cña O Hen-ri. §Ò 4. VÎ ®Ñp méng m¬ vμ ý nghÜa s©u s¾c cña bμi th¬ M©y vμ sãng cña Ta-go. §Ò 5. Bμi th¬ Tøc c¶nh P¸c Bã cña Hå ChÝ Minh. §Ò 6. Tr×nh bμy suy nghÜ vÒ khæ th¬ kÕt thóc bμi ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy. §Ò 7. H×nh ¶nh bÕp löa trong bμi th¬ BÕp löa cña B»ng ViÖt. Ngoμi c¸c ®Ò bμi trªn, cã thÓ tham kh¶o c¸c ®Ò bμi ®· nªu ë bμi 24, tr. 79  80. 99

II  Yªu cÇu 1. Bμi v¨n cã c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi víi néi dung ®óng yªu cÇu ®· häc, ®−îc liªn kÕt chÆt chÏ, hîp lÝ. 2. VËn dông mét c¸ch linh ho¹t, nhuÇn nhuyÔn c¸c phÐp lËp luËn ph©n tÝch, gi¶i thÝch, chøng minh,... ®Ó gi¶i quyÕt tèt yªu cÇu cña ®Ò bμi. 3. Bμi v¨n cÇn cã ý kiÕn vμ sù c¶m thô riªng. bμi 27 KÕt qu¶ cÇn ®¹t  C¶m nhËn ®−îc ý nghÜa cña triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi con ng−êi mμ t¸c gi¶ göi g¾m trong truyÖn BÕn quª. ThÊy vμ ph©n tÝch ®−îc nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña truyÖn : t¹o t×nh huèng nghÞch lÝ, trÇn thuËt qua dßng néi t©m nh©n vËt, ng«n ng÷ vμ giäng ®iÖu giμu chÊt suy t−, h×nh ¶nh biÓu t−îng.  N¾m v÷ng c¸c kiÕn thøc vÒ TiÕng ViÖt ®· häc ë häc k× II.  RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph¸t biÓu miÖng : nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bμi th¬ trªn c¬ së biÕt t×m ý, lËp ý ®óng víi yªu cÇu cña bμi nghÞ luËn v¨n häc. V¨n b¶n BÕn quª (TrÝch) Ngoμi cöa sæ bÊy giê nh÷ng b«ng hoa b»ng l¨ng(1) ®· th−a thít  c¸i gièng hoa ngay khi míi në, mμu s¾c ®· nhît nh¹t. H¼n cã lÏ v× ®· s¾p hÕt mïa, hoa ®· v·n trªn cμnh, cho nªn mÊy b«ng hoa cuèi cïng cßn sãt l¹i trë nªn ®Ëm s¾c h¬n. õ còng ch¶ ph¶i, NhÜ võa ngåi ®Ó cho vî bãn tõng th×a thøc ¨n võa nghÜ, chÝnh v× thêi tiÕt ®· thay ®æi, ®· s¾p lËp thu(2) råi, c¸i nãng 100