กนกนคร พระนิพนธ์ของกรมหมื่นพิยาลงกรณ์

ปหานกรม สงั เขป 1290๑ ดตถ ๑ ๑ อ . ทา่ นา้ํ . แรงตบะ นศากร๓ ๐ . พระจนทร์. ตามอ'กษรวา่ ทำรศนิ แด ๑ ๙ . แดลาญ ใจพร,น. ในกลางกิน ( น ิ ส า 4 - ก ร ) ตบะ ต)่ . ความ!พยร!ผากเิ ลส. นฬย ๑ ๔ ๘ . ใจคอ. เนอความเชนนใช้ตาม เพยร!ผากเิ ลสอย่างยวดยง. ทํชนก'นในไทย. แท่จรงิ คำนอิ อกจากบาลวา่ ตรทพ ๔ ๑ . สวรรค์ ถนตรีกิพ แดนสวรรค์ นสิ สฺ โย ชงแปลวา่ เปนท่ีอาอัย ในบาง ถร ๑ ๔ ซา). ม่นั คง. กริ นาน มัน่ คงมานาน. แห่ง เลงอาจารย์ โดยความวา่ เปนท่ีอๅอัย ทโ)ษฎ ฅเ. เห็น่ ( อัวยทพยเนตริ).ทฤษฎ ชองศิษย์ คู่กบคำ นิสสติ โก ศอิ ย์ นิอัตค์ วา่ ผอู้ าอยั อาจารย.์ แตไ่ ฉนคํๅนิ จง!ลอนมา ตรภุ พ เลงทพิ ยเนฅรเ์ มั่นตลอด ๓ ภพ. ไกลทเ่ ดยี ว น่าจะเปนเพราะคำทออก!สิยง ทานพ ๑ ๓ ๓ . ยกษ,์ อสูร. ใกล ๆ อนั คอ อชั ญาส่ย หรีอ อธยๅอัย ทางน ๒ ๔ . พน\"ก. กรรมทำงน กรรมหนไา ซงึ แปลว่า ความนิยมในใจ, ความกติ อๅิ น, ความปราถนา อนั พอไปก'นได\"กบอดั ค์ คอครุกรรม. แห่งใจคอ ในภาษาไทย. ธรรมบถ ต่). คลองธรรม, ทางชอบ. นนน ๕ ๑ . มส่ี นน. ธาตร ๓ ๐ . โลก. ลงมาธาตรี ลงมาอังโลกน บก ๑ ๓ ๓ . ทาง. นพศขล ๒ ๘ . ยอดแหลม ๘ ยอด. บร ๒ ๘ . ข่าศิก. บรู ชาม ขา่ ศิกพร่น. นรเทพ ๓ ๘ . พระราชา. ตามอิกษรวา่ คน บวรณ ๔ ๓ . เต็ม. จาก ปรู ณในบาล ท่!ี !ผลง เทวดา หรีอ เทวดาชองคน. รปุ น ตารทก่ี วใชอ้ นั ในทางบทกลอน. นรเศรษฐ ๔ ๐ . พระราชา ตามอกั ษรว่า คน บ งํ ค ํล ๑ ๓ . เผา (กิรยิ าทไี่ ปหาเจา). ประเสริฐ หรีอ คนสงู อกั ด. บาปกรณ ๒ ๑ . ทำบาป. ประกาศต ๔ ๒ . ช้อความท่ปี ระกาศ. นเรสุร ๖ ๘ . พระราชา. ตามอักษรว่า ผูก้ ลา ปรมากเ ๓ ๒ . นบ. ปพาฬ ๑ ๘ ๑ . แกวิ ชนดิ หม่ีง ย่รํ่งเรยี กวา่ ในคน ( นเร 4- ส ูร ) เปนชนดิ อลคุ ์ต ไม่ลบวิภต อยา่ งทใ่ี ช้ในคำอนว่า เชจร 0 อ1 ล1 . ( เ ช 4 - จร) นาคร ๑ ๘ ๐ . ชาวเมอง.

ไ®ว0 1®0 ปทานกรม ส่งเ'ฃป บทมะ ๑ ๘ . บิ’ว. บทํ มะคนั ธน บิ'วมกลน มนทั ๕ ๗ . อ่อน, เชลา, ไง'. หอม. ผ้ใู หบาปฉิบหาย, ผู้ มนเทยร ๒ ๘ .ปราสาท. ตามธรรมดา หมาย ปา่ บน่ าศน ๒ ๒ . เปนเรอนชองใคร ๆ ห่วํ ไ่ ปก็่ได.ิ ทำลายบาป. มํนท ๙ . ดุ มนท.์ ม ํฅ ส ยา ๑ ๐ ๘ . คำน ตอ ม®ฉา น'นแล ผ ล ู ๖ ๔ . ทาง. แต่เปนรูปส,,สกฤต. เผดจ ๓๘. คัด. มาเครยว ๑ ๓ ๓ . มาลง. พบ ๘ ๔ . คำนหนไเสออนนตวิภาคแปลไวว้ ่า มานพ ๔ ๒ . คน, ประชา ถาเปนรปู น มาณพ หนไ ะ งาม. แต่ทจ่ี 'รง เห็นจะมาจากคำบาล่ ว่า วปุ แปลวา่ รปู , กาย, เนอํ้ ควั พรรค์ ๒ ๙ . ทว'ก, ‘ทลา่ . พลสห่ี วงค พล หมายว่า คนหนมุ่ . ส ี่เห ล ่า . มานต ๑ ๒ . นบถอ, เคารพ. มาฬก ๑ ๑ ๒ . เรอนหลวง. พรรณ ๓ ๗ . มผิว. คอ ผวิ งาม. มนพ ๑ ๑ ๓ . ม 6 สี่มณมนพคอมณนพร'ตน์. พํลลภ ๑๓. สฉทิ , จิ!ต. พนท ุ ๗ ๘ . ร,ู้ ชำนาช)ุ , คุ้นเคย. จากวินทฺ ุ แมนแมนขุด ๒ ๘ . ดุจเทพดาชด. แมน (^110^111^, 30ช!ุ !3111เธป 01 1:สฌ 11131 เทพดา. ทห1:11—]ฬ. IV!. ^11113๓ ร). ภลู พนทุ โมหนธ ๕ ๖ . หลงมด, หลงงม. เส่ียวชาญ, ชาชอง. พินพ็คำน ตามธรรมดา แปลว่า หยาด หรอ จุด หรอ วง ดุจคำ ( ไ มห 4 - คัน®5ะ ) ศศพินทุ, ( ต ) . ยรรยง ๔ ๑ . ชงช*’ง เชํมแชง. ภวล ๙ ๖ . เจรญ. จาก กลุ คำไทยคนั เอร ยน ๖ ๐ . นางสาว. โยคะ ๒ ๒ . เพิยรทำ, เพยิ รบำเพญ็ . ( ดุ บวรณ์ ). ภดดา ๒ ๒ . คัว. ตามคักษรวา่ ผ้เู ลยง. คำน แลไช้คนั เลอนไปเปน คัสดา ชงวิปรต. ลำรวมไขคะ เพิยรทำอยา่ งเครง่ คร'ด หรอ ภ ูดล ๑ ๓ ๓ . พ็นแผน่ ดิน. กุ แผ่นดิน ดล อยา่ งชมกเชม,น. รงค ๔ ๗ . ท่ี สลาน รงคส์ งคราม สนามรบ พน. คำนใชเํ ลอนมาเปน ภวู คล.

ป ท า น ุก ร ม ส ้ง เ ฃ ป 1890๓ รณรงค ๔ ฟ ่. สนามรบ. 1๓= ^5. ธรรมดาแปลว่า ลุกศร; หอก, หสาว, 1ล1 รด ๒ 0 . ความยินด, ความกำหนด. (รติกรรม แต่สำนวนทางธรรมใช่,เปนชอแหง่ ความโศก ด“งคำเติมวา่ โสกสลลํ ล11กศรคอโคก หรอ ว่า “อ''คจรรย” ). โศกดจุ ลกุ ศร ชงไทยใช้ว่า โศกศัลย์ ฉทั้น ราฆพ ๑ ๓ ๖ . พระราม. ตามอกษรว่า คำ ศัลย์ในทน จงิ หมายความเคราโศก. เหล่ากอแหง่ รข.ุ ศานต ๑ ๒ . สงบ. ในประโยคที่วา่ มานิต รางชาง ๔๔. งาม. รางจ)างไฉไล — งามงาม ภวุ ุนํยใสคานต หมาย น''บลอ่ ลุวน''ยดวย มอ‘ดล'วา งามเลิศล่น หรองามเลศิ พา. นกใจอ''นใสสงบ อย่างทเรยกวา่ น้าํ ใจใสจรงิ รป ๒ ๘ . น่าศก. หรอนํ้าใสใจจรงิ . รจุ เรฃ ๒ ๘ . ลวดลายงดงาม. รจ่ ๑ ๓ . งดงาม. คำเติม รุจ.ิ ศ กนุ ทุ ๑ 0 ๔ . นก. นชุิรปู ส0สกฤต (ไมใ่ ช'ต1',ว แรงดวจเสฮใหญ ๕ ๖. คอ แรงดุจเล่อ เมย่ ) คำเตมิ คกุนิ. ใหญ่. ดวจ จาก ดจุ ( ด ุ บวรณ). ส& โรช ๑ 0 .ดอกบ’'ว. ตามอ''กษรวา่ เกดในสร!:. ลาวณย ๑ 0 . สวยงาม, งามพรงํ้ . ลาเกา ๘๓. งาม. สระ1ใรชนงรามงามเจิอ หมายความงามแห่ง เลศ ๔ ๑ . กลอุบาย. วชชุ ๔ ๖. สายพา. รชิ ชโชตชิ ่วง สายพา ดอกบวั กบความงามแหง่ นางคละกํนไป. สวา่ งช''ชวาล. สงสนทนา ๑ ๑ 0 . เจรจาใตต้ อบก''น. คำท่ี เวยงคำ ๘ ฟ .่ เมองทอง. รุปเตมิ เปนด''งนิแท แตใ่ ช้กนรปิ ลาสมา ติ'ด ส\"'ง ออกเลย่ เหล่อแต่ สนทนา ซงริปรติ แม่คำ ส''งสนทนา อ''ฅยเ์ ตมิ แทว้ า่ เปรยี บ, เท่ยี บ, เท่ยี บเคยง. ส ิน ต ๒๑. สงบ. สากลย ๑ ๓ . ทง้ั หมด, ท้ัง!น. แวง (ฟ๔้ . ยาว. ไพรแวง บนปนทวยาว. สามนทร ๑ ๐ ๔ . เจาใหญ่. (สามื+อนิ ทร์). ศศพนท ุ ๘๖. พระจ'นทร.์ ตามอ''กษรวา่ วง สานง ๑ 0 0 . อาศัย. สกคา ๖ ๘ . นางงาม หญง่ สวย. ตามอ''กษร แห่งกระต่าย. วา่ ลงความเปนคนงาม (สภุ คา). ศํลย ๒ ๖ . คำน รปุ บาลเ่ ปน ส''ลละ ชงื้ ตาม

1 2 )0 ๔ ป ท า น ก ร ม ส งิ เ ข ป สุรามร ๒ ๘ . เทวดาผูไ้ ม่ตาย. อจกร!) ๑ ๖ ต)่ . โคมแฃวนของโบราณขนด เสาวภาค ๑ ๘ . สว่ นแห'3สวรรค์ เสาว หนง. แหง่ สวรรค์ (1162^6111^—^1. IV!. อม พ ๑ ๓ ๘ . น้าํ . อ ม พ ข , ‘ เกิดในนํ้า’ จ^ภก&เาวร ). หมาย เปนบวั คไ์ ด ปลาก์ไค้. เสาวรส ๘ ๘ . รสแห่งสวรรค์. หยาว ๔ ๔ . ฉาว อง. อ ิส ส ุ ๑ ๓ ๘ . นํา้ ตา. อดศย สูงศ่กด, ประเสรฐิ ยง. อากล ๑ ๓ ๖ . ยงุ่ เหยิง, วุ่นวาย. 6. อานํนท ๔ ๑ . เปนทีเ่ พติดเพกนิ . อนสุ นธ ๑ ๓ ๓ . ลบต่อ. อรพนท ๑ ๒ ๕ บัว, ดอกบวั . ไขในทน่ี เปนขอแห่งนาง โดยสมมติวา่ นางเปนดจุ อด!)ล ๑ ๐ . คำน กอ อมุ ่ปล ดอกอุบส ดอกบัว นํ่นแลเปนรุปสํสกฤต อรณย ๘ ๔ . คำน คอ์ อรไ)) น่นํ แล เปน อปุ เทศ ๓ ๔ . ขแจง, แนะนำ รปสลํ ฤต. อวนํ อ’โเรก0ดชท4อ๓ก๖ . นม, บัน. อวนนทร ๓ ๔ . พระเจาแผ่นตนิ ตามอกษรว่า แผน่ ตนิ . พ ม พ ์ท โ.,พ. น ,[ เม ว ท Iท 215 ย ำ โ ^ เม อ ง พระน?]โ น าใ]ใ]ระVโ พ ?เน าค ะ น พู้ มิ พ แ ล ะ น ใู้ ข V ณ า ม.?ๆ. 2503