หนังสือคู่มืออนุศาสนาจารย์-ว่าด้วยการเยี่ยมไข้

บทท ๑๔ เร ือ ง เบ ด เต ล ด ๓ ๘ . ความส์มพนํ ธกบํ ผบป. อศจ. รพ. ทีจ่ ะปฎบิ ํตงานได้ผลดี ตองทำต*,'ทนนอนหนง อนเดยี วก*นก*บคณะของ ผอ. รพ. มีงานมากมายใน รพ. ทเ่ี กย่ี วของ ก*บ อศจ. ฉะนน การวางแผนจึงควรมี อศจ. รว่ มดว้ ย ถไ อสจ. พสี จู นด์ ว้ เองว่า เบนส่วนหนงของกลมุ่ ผบซ. ได้ ชึอ๋ วา่ เบนผู้ทำดว้ ให้เบนประโยชนแ์ ดว้ โดยการทำงานเกยี่ วพน ใกล้ชดิ ก*บ ผบซ. อศจ. สามารทไดร้ ไ]ขา่ วสารเกย่ี วกบสวํสดภิ าพ ทางอารมณ์ของคนไข้ สามารททราบลว่ งหนำวา่ บญหาเก่ียวกบ ขวญ่ จะเกิดขน และอาจใหค้ ำแนะนำเพอบรรเทาความยุ่งยากท่จี ะ ตามมา ด้งน,น ทาหาก อคจ. ทำหนำทมี่ เี บนแตเ่ พยี งสว่ นหน๋งึ ชองชดุ อายุรเวช แตเ่ บนส่วนของกลมุ่ ผบ. รพ. ด้วย ความสิ'มพนธ์ก่บ ผบช. ใกลช้ ิด ได้ประโยชน์ ๒ ทาง คอ ทำให้ไดข้ า่ วสารและสามารทให้คำแนะนำแก่ ผบช. วา่ อะไรกำด้ง เบนไปในงานทีเ่ บนส่วนของ อศจ. ผบ. รพ. อาจใหข้ ่อเสนอแนะ .และให้ความชว่ ยเหลือ ทาทราบวา่ อศจ. กำด้งทำอะไรอยู่

©พ'๖ เบนความจรงิ วา่ อ?)จ. ทกระฉบกระเฉงและรคุ หนำในงาน- มกมธี รุ ะวุ่นอยู่ตลอดเวลา ๓ ๙ . แผนงานบอง ฝ็สจ์ . การทำงานเบนผลสำเรจ็ ไปวนหน่ึง ๆ องิ โมเ่ บนการเพยี งพอ การทำงานให้ได้ผลประโยชน์อยา่ งแทจ้ รงิ นน งานจะตอ้ งมีความ ต้อเนอ่ึ งอิน อ?เจ. จะอิองวางแผนไว้ล่วงหนำ เพอี่ สอดิ ล่องคู-ว่า คนไขม้ ีความตไ)งการอะไร แผนงานทำใหเ้ กิดความมนใจวา่ เมอ มีเหตฉุ กุ เฉนเกดิ ชนจะแก้สกานการณ์ได้อิน ๓๙.* เพีอ่ ให้งานต,อเน่ึองกน อ?เจ. รพ. ควรปรบปรงุ ระเบียบปฏบิ ํตงานให้อิาวหนำอยเู่ สมอ ระเบียบปกบิ ตํ งานน่ึจะ กำหนดความอบิ ผดชอบของบรรดาสมาชกิ อ่ืน ๆ ในแผนกของ อศจ. ไวช้ *ด้เจน เหอวา่ จะไดบ้ รรลุผลรวมตามท่ีต,องการ ระเบยี บปฎบต้ - งานควรจดใหก้ รอบคลมดลอดเวลา ๒๔ ช.ม. ในหนึ่งอนิ และ คลอดเวลา ๗ อนิ ในหนง่ึ นปํ คาห้ อศจ. จะตองริเคราะห์ความต,อง การตามท่กี ำหนดไวใ้ นหนำท่ขี องตน และตามท่ตี นไดอ้ บิ มอบหมาย ใหร้ บผดชอบ การมอบหมายใหร้ บผดชอบน่ึควรจะเขียนไว้เบน ลายอิกษณ์อิกษร เพอี่ วา่ เมอี อิวเองไม่อยู่ เช่นกกล่ง'ไปปฏํบตงาน.

90๗ ท่ยี ืน หรือออกไปธรุ ะภายนอกช,วเวลาสน ๆ งานจะไลค้ ำเนนํ คอไปตามปกต ในการกำหนคหน'าทร่ี บ่ ผดิ ชอบ อ?เจ. ควรพจารเนา รปจ. ทใ่ี ชอ้ ยูใ่ นเรือนคนไข้ การรบและการวางแผนเพอตดํ ตอ่ คนไขใ้ หม่ รวมท,งการจดตารางกฑเยยมประจำ รพ. ควย ในตารางน,น อ?!จ. อาจบอกขา่ วสารอน ๆ รวมไวค้ วํ ยกใ์ ล้ เช่นว่ากนไขจ้ ะคํดต่อกบ อคจ. ไล้อยา่ งไร เบนตน เม่อึ เขย้ นกำหนดการอ,นเบนระเมยี บปฎบตงานเรยี บรอ่ ยแล่ว อศจ.ควรสง่ ผ่านคณะ ผบ.รพ. การทำเช่นน จะเบนชอ่ งทแให้ อศจ. ไล้รบทำแนะนำจากบุคคลยืนชงมีส่วนรบผิดชอบงานของ รพ. พน,กงาน รพ. สว่ นมากย่อมจะมป่ ระสบการณใน รพ. มากกวา่ อศจ. อศจ. ควรรีบพงการคเํ ห๋ึอก่อดว้ ยความเตม'ใจ แตก่ ควรยืนหยดตอ่ สงทตี่ นคดวา่ มคี วามส่าค'ญอย่างยืงยวคตอ่ งานของตนต่วยเช่นกน การที่ อ?เจ. เสนอระเมียบปฎบตงานของคนให้กบเจา่ หนำที่ รพ. รพี ากษร์ ีจารท่เนนํ ยอ่ มเบนการสง่ เสรมี ใหเ้ กดทวามรู้สึกใหมใ่ น การรว่ มมีอกน เบนธรรมดาของกนเรา เมีอมีผุ้มาขอคำแนะนำ ในเรืองใดยอ่ มจะเกดิ ความสนใจมากขนในเรืองน,น คอื เกดิ ความ รู้สึกว่า ตนเข่าไปมสี ่วนรบผิดชอบในงานของผ้ยู นื ประดุจวา่ เบนงาน, ของตนเอง.

• «๙ ๓๙.to หนว่ ยแยกสบทบของรพ. อศจ.รพ. รบผดิ ชอบ แต่เฉพาะคนไขใ้ น รพ. เหยงเหา่ นนกหาผไิ ด้ แต่ควรต่องร*บผิดชอบ หนว่ ยปฏิบัติการ รพ. อีกตว้ ย อศจ. ต้องจดเตรียมการแนะแนวนํต้ย เตรียมการให้คำปรกึ ษารายตว้ และจ*ดเตรยี มบริการอนึ่ ๆ แก่หนว่ ย ขนซอง รพ. ดวํ ย ในการติดต่อกบหน่วยแยกสมทบ อศจ. ศึกษา บางสงี เกียวก*บบญี หาของพน'กงาน รพ. และให้ความชว่ ยเหลอื แก่ เขา การทำเชน่ น เบนการผกู ผิตรเพ่ีองานของตนเอง นอกจากน อศจ. ย'โงจะตอ้ งเกีย่ วข*องกบกรอบค1วของพน*กงานเหล่านน่ อีกดว้ ย เช่นมการตายเกิดขนในครอบครวํ ใด อศจ. จะตอ้ งไปปรากฏต้วและ ให้ความชว่ ยเหลอื ท*นที โดยผติ ้องรอให้มีผไู้ ปบอก ทำการปลอบใจ ให้คลายความเศรำโศก และช่วยพํธกรรมทางศาสนา เบนต้น. ๔๐. ความรวมมอระหวา่ ง อคจ. อศจ.รพ. และ อศจ. ประจำหนว่ ย จะตองรว่ มมอประสาน งานก*นอยา่ งใกล้ช๊ดแม้ระเบียบปฏบิ ตั งิ านจะจ*ดไวอั ย่างอที ีสดุ แตว้ กิ คาม เหตุฉกุ เฉนอาจเกิดขนได้อย่างกระทนห*นจน อศจ. หนว่ ยกว่า จะทราบกสายเกินการเสียแตว้ อ?เจ. หนว่ ยจึงควรไดร้ บแจไใหท้ ราบ เมอ่ี มทหารในหน่วยของตนถูกสง่ เขา รพ. อศจ. ประจำหน่วยควร

©«๙ fluffอก,บ อ?เจ.fรพ. โดยตรงเมอ'โปเย่ียม รพ. การแลกเปลี่ยน ข่าวสารทสี่ ำคญํ ระหว่างอ?เจ.รพ. ตบ้ ์ อ?เจ. ประจำหน่วยยอ่ มเบน, ไปได้ ทำตา่ งผายมนี าใจเออเพอ่ื ทอยท่ีทอยอา?โยก*น เพ่ือสว*สตภิ าพ ของคนไข้ อคจ. ประจำหน่วยควรได้ร*บการสน*'บสนุนให้ไปเยีย่ ม ทหารของตนโดยสมาี เสมอ เพราะ อศจ. ประจำหน่วยสามารทเบน สะพานทบโลกภายนอกไดด้ ีกว่า อศจ.รพ. อยา่ งไ,รกตาม อศจ. รพ. ทดี่ ี จะต้องไมม่ ีอคติ ทอเราทอเขา และเตมิ ใจให้ความสน*บสนุนรว่ มมอื กบ อ?เจ. ประจำหนว่ ยทกุ วททาง โดยมุ่งเอาสว*สติภาพซองคนไขเ้ บนที่ต,ง ( ร ี! ® . คผุ สมบ'ตเฉพาะนอ4 อสจ. ๔©.๑ คุณสมบติทางกายและทางอารมณ์ ตามหนาที่ ๆ ไดร้ ่บมอบหมาย อศจ. รพ. ต้องวุ่นก*บงานบริการคนไข้ บางครืงจะ ต้องทำงานตลอด ๒๔ ช.ม. จะตอ้ งย่ีนเบนเวลาหลาย ๆ ช.ม. หรอื ทกุ ตามต*'วให้ ไปชว่ ยกน'ใขพ้ ื่ ได้ร*บความ กระทบกระเทอื นอารม[นอย่าง รนุ แรง ทง่ี ๆ ที่ อคจ. เองก็ไดป้ ฎปิ ตงานมาแล*วอยา่ งเหนด็ เหน่อื ย อศจ. จงึ จำตอ้ งมสี ุขภาพทางกายดี เพือ่ เบนเรือนรา่ งรองร*บอารมณ์ ของตนไวใ้ ห้เบนปกติคงที่ อย่างไรกด็ ี ไมม่ ใี ครสามารทปฎบํ ตงาน นืไ่ ด้ ทำสขุ ภาพของเขาไม่ดี

«๔0 อ?เจ. จะดไนมสี ขุ ภาพ!ทไ ๒ ทาง คือท1งทางกาย และทาง อารมณ์ อ?เจ. จะคืองบไ!?ฒัต*วเองได้ ในเมีอจะคอื งชว่ ยเหลอคน อ๋นึ ๆ ชงกลายเบนคนเจไอารมณ์ไป เนอื่ งจากการIขำไปพํกรกิ ษา คืวอยใู น รพ. อ?!จ. ควรจะมองเหตกุ ารณ์ต่าง ๅ ในทางดี เดมี ไป คืวยความหริง แตอ่ ยา่ ลกุ ลลุกลนจนเกนไปเพราะความหรงิ ดฃี องคน อศจ. ควรมีความสขุ ุมหน'กแน่น สามารทแยกบญหาส่วนควื ออกจาก การตดตอ่ กบคนอีนท่เี บนผายตรงขา้ ม และเตม็ ใจยอมริบ ''ความ รบิ ผดชอบ,, ทีส่ บึ ต่อกไเมา ควบคู่ไปกบงานรกิ ษาพยาบาล ๔®.๒ การผกอบรมทีจำเบน อ?เจ. ควรไดร้ บการผก ฝนอบรมเกยวกบงานพยาบาลในหน่วย สร. เบนเวลา ๑ บ เบน อย่างนอยทสี่ ุด และควรตรวจตราคกื ษางานคืงกล่าวนนอย่างละเอยี ด ถีถ่ ‘'วนถึงระคบื มาตรฐานตามแผนการผกพยาบาลชนื่ บนทรี่ *'บรองแล*ว การผกฝนงาน รพ. ควรหำใหถ้ งึ ซนดีท่สี ดุ เห่าทจ่ี ะเบนไปได้ เพอ อศจ. จะไดม้ ีความรคู้ วามชำนาญในการปฎปํ ต้ งานให้ได้ผล งาน รพ. คืงก์ ล่าวน่ ไม่สามารทเรยนรไู้ ด้ควยการอา่ นจากตำรา ถงึ แมว้ า่ การอ่านตำราอย่างถท่ี ‘'วนจะเบนสงสำค*'ญก็ตาม อศจ. ควรเต็มใจอทุ ?เค'ื วไว้กบสภาพการณข์ อง รพ. ภายใต้ การส'งเกตการณ์และควรมีความรอบรู'้ พอทจี่ ะประเม้นค่างานของตน

\\ 0๔0 อยา่ งททวน เมีอ อศจ. เรืม่ มองเหนว่า การมทวามรู้สึกไวมความ สำค*ญตํองานของตนอยา่ งไรแล*ว เขากส็ ามารทมองเหนภาพแห่ง ความสามารถและขดจำกดของเราไตต้ ีขน ทำไม่สามารถชดั หา อศจ. ทีใ่ ต้รบการผกฝนพิเศษมาปฎํบด หนำท่ี ๆ ไตร้ บมอบหมายใน รพ. ไต้ กต็ องพยายามหาบุคคลท่มี ี ความชำนาญงานมาหา่ หนำทน่ี นแทน มีคนบางคนสามารทเรืย่ นรู้ ใต้บ่างจากการปฏบตงานซองตนใน รพ. ผลของการปฏํบต่ ้งาน'ไน อดตเบนเครอื่ งแสดงทงความสามารถของพวกเขา ในการกำหนด หนำทรี่ บิ ผดชอบในตำแหนง่ สำค'ญใน รพ. ควรพยายามชัดหาคนท่ี ตที ีส่ ุดเท่าทีจ่ ะเบนไปไต้ ทาหาผ้ทู ,่ีไตร้ บ้ ก,ารผกื อบรมงานพยาบาล หรือ่ ผู้,ท่เี คยปฎบ่ตง้ าน'ใน รพ. มาแลว้ ไม่ ได้ กค็ วรชดั หาคนทมี ความสนใจและเตีมใจไนงานนํมาปฏมํ ่ตแทน ๔©.(ท การแบ่งแยกประเภทและการกำหนดหนาท ริบผดชอบ อศจ. แตล่ ะคนหรอิ มจะปฏํปต้ หนำท่ี ๆ ไต้ริบมอบ หมายทุกชนดิ ปรากฏชดั ว่า อศจ. บางคนสามารถพฒนาทกษะของ ตนไตต้ ีกว่า อศจ. อน ๆ อศจ. ใดได้พิสูจนิความสามารทของตน ในการปฎบต่ หนำที่ภายใน รพ. กค็ วรเกบ็ สทตผิ ลงานของ อศจ.

8 0๔10 นํนไํ ว้ โดยปกต อศจ. ทปี่ ฏบํตหนำท่ีใน รท. ดี ก็จะปฏบต หนำทข่ี อง อ?เจ. ทไี่ ด้รบมอบหมายดีด,วย อ?เจ. ท่ปี ฎบิ ดงานเบนผล ลำเรจมากเทา่ ใด กพ็ ร,อมทีจ่ ะประกอบงานใด ๆ ไดเ้ ท่าน,น บางดี ภายในสาย อ?เจ. ไม่มกนพอที่จะจ*ดผ้มู ความรุ้ความชำนาญเบน พเศษ กึงกระนน อศจ. แตล่ ะนายกค็ วรพยายามหากวามชำนาญ ในหนำที่ ๆ ไดร้ บมอบหมาย1ในบจจุบ่นชองตน.

บทท่ี ค ๕. บทสรุป ๔๒. อวสานกถา หนไทีอนหนงในบรรดาหนำที *1 สำค*ญทีสุดสำหรบ อ?เจ. คอื การทำงานภายในส๋ึงแวดลอ้ มชอง รพ. เหดุการทเ่ นา่ เศรา้ สลดยอ่ ม เกดขนภาย'ในรพ. เบนปกดธรรมดา ในหนํงสอเลม่ เลก ๅ น เราได้ พยายามเตอื น อศจ. ใหร้ ะม*คระว*งบญหาต่าง ๆทีจะดองพบ แนน่ อน เราไม่สามารถนำบญหาทงี หมดมาบรรจไุ ว้ในหนไสึอน ได้ แด่ท พยายามเลอกสรรบญหาสำค*ญ ๅ ทเี กดขนทีว ๆ ไปมาประมวลไว้ ความรบผํดชอบของ อ?เจ.รพ. คือการป/]บดภารกจํ ภายใน รพ. ให้บ*งเกดผล เพอสง่ เสรมสขุ ภาพของคนไข้ สขุ ภาพนนม่ไค้ หมายถงึ ความสมบูรณ์ทางรา่ งกายและทางจติ ใจเท่านน แต่รวมทง ความสมบรู ณ์ทางท*สนค?!และความสมบูรณท์ างอารมณดวย ความจำเบนในการปกครองตามหน่วย รพ. แตล่ ะแห่งย่อน แตกต่างกน ถงกระนใเ เมอนำเคร๋ึองบอกเหตตุ า่ ง ๆ ไม่ว่าจ- เทีนคนหร้อสึ๋งอีน่ ใดทจี ํดไวใ้ นหน่วยนน ๆ มาประยุกตเ์ ซ’าแลว้ กจะ

«๔๔ ช่วย อศจ. ใหเ้ ห็นลงจำเบนในหนำที่ ๆ ไหร้ บมอบหมายโดยเฉพาะ และชว่ ยให้เหน็ ทางปฎํน่ดเพอบรรลุจดุ หมายไดเ้ รวี ขน ในวิชา แพทย์ การศึกษาเบนสงตองปฎบํ ตต่อเนองกนไป แพทยไ์ ม่เคย เรียนพอ อศจ. ผ้ทู ำงานเทีย่ วของก*บ, พนกํ งานแพทย์ ควรมี ทศนกตเชน่ เดียวกนในเร่ืองการเรียน อศจ. ควรแสวงหาเหค็ นคํ ท่ี วเิ คราะห์แล*'ว และงานของตนทป่ี ระเมีนค่าแล*ว่ อศจ. ควรต*องการ ทจี่ ะทำงานโดยร่วมมอี กบคนอน่ึ ๆ มากกวา่ ถ*าอศจ. มีทศนคตติ อ่ การศึกษาของเขาเองเชน่ นน เขาจะกลายเบนผมู้ คี ่ายง1ใหญต่ ่อคน ทมี่ สี ุขภาพดี ตอ่ คนเจบบวย และตอ่ คนที่กำลไจะตาย.

ภาคธรรม



ศลิ า,โนวาท คำสอนคนเจบ สมเด็จพระพทุ ธโฆษาจารย์ วคเทพดร้ ินทราวาส เรียบเรยี ง คนเจบควรพจารโนาภายนอกกอ่ นวา่ ความเจบ์ เบนทุกข- เวทนา จะไม่ให้เจบ็ ดามใจไม่ได้ ลางคนเม่ือเจ็บปวดขน กอ็ ยาก ใหเ้ จ็บปวดน*นไปเบน'ในท่ตี า่ ง ๆ เช่นเทไเจ็บ ก็บ่นว่าเจไกรรม เฉพาะมาเบนทเี ทไ จะเด้นไปไหนกไ็ ม่ได้ เจ็บมือดกวา่ ทำเจบ็ มอ กบ็ ่นวา่ เจบ็ มอื ชา่ งลำบากจรงิ ๆ จะทำอะไรก็ไมท่ นด ปวดศีรษะ ศีกว่า กรนปวดศรี ษะ กบ็ ่นอกี ว่า ปวดศีรษะเหลอ๓ น คดิ อะไร ก็ไม่โปร่ง จะหลบนอนกไ็ มผ่ าสุกเจ็บทีอนึ๋ อีกว่า ขอเปล่ยี นอยู่เสมอ ทกุ แหง่ ทีแทก้ ็ไมอ่ ยากใหเ้ จ็บเบนอะไรหมด ลางทีเมอื เบนอะไร สํกนํต มํกหงดุ หงดถึงบน่ วา่ ไมก่ วรจะเบนเลย ทำไมคนอนี เขาจ็งไม่เบน เฉพาะมาเบนแดเ่ รา ด่งนก็มื กวามเจ็บไข้หไมวลชงึ๋ มืจำนวนนบไม่ทวํ น เบนของลำหรไ] มนษยสตรีบรษทวทํนตไ)งรบ จะปลกี ดไเสยี ไมไ่ ด้เลยเบนอนขาด

๑๙๔' สมเดจพระโลกนาทสมมาส*มพุทธเจไจงตรสํ สอนไว้ ใหส้ ตรบรุ ษุ พ)ห'สทบรรพชตํ หมนพจารณาบ่อย ๆ วา่ เรามความเจบใข้เบนึ ธรรมคา ไมล่ ว่ งพน้ ความเจ์บไขไ้ ปไค้ ควรพจารณาใหเ้ ห็นตาม ความจรงิ ท่ีปรากฏอยู่ ทำการบ่นว่าทำให้เจบไขห้ ายไค้แพว้ ทุกคน ทบวยควรบน่ ว่าให้มาก เจ็บไข้คงหายหมด จะต,องร'กษาเยยี วยา ทำไม บ่ น' ] ว ่ า ๅ เอากนพ้วกน คงหายสมความปรารถนา เมอื รู้ แน่วา่ เบนการจำเบ่นจะต*,องเจบ็ ไข้แพว้ ไม่ควรทจี่ ะบน่ ว่าหรอื ครวญ ครางใหเ้ ปลอื งเสียงเปล่า ๆ พงใครค่ รวญวา่ การครางนนจะหาย ไค้หรอื พ้าหายไค้ คนทไหลายควรครางพน้ ทวํ บไนทวํ เมอื ง ไม่ ตองหาหมอร*กษา ทแี่ ทก้ ารครวญครางมืแต่จะให้ผู้อ่ีนรำคาญหนวกหุ และทำให้ผรู้ กษาพยาบาลรสู้ กึ อีดอดหน'กใจไม่สบาย ผู้เจ็บมววนุ่ วาย กบครางเสยี แพ้ว กไม,ไคเ้ พ่งพจารณาตามธรรมให้ช*ดเจนตามความ จรงิ เมือตายจะไม่มืสตี ไมม่ ใื ครสรรเสริญเลย เวลาจะตายนน พงนึกวา่ เราตองตายเบนแน่แท้ ควรทำแตค่ วามตี ไม่ควรประพฤตี ชไให้ความชไตีคต่วไป ควรทำกายวาจาใจก*บทวามเหน็ ใหบ้ ริสุทธ อย่าให้มโื ทษ อนึงว,าทงบุญคณุ ของคนร*กษาพยาบาล เราไม่สามารททีจ่ ะ ทดแทนคณุ เขาไค้ ในเวลาท่เี ราตายไปแพ้ว เพราะเขาตํงใจจะให้

•๔ ๔ เราหายเจ็บ ให้เบนสขุ สบาย สู้อดทนไมเ่ บนอนกนํ อนนอน ทะนุ บำรุงเราทกุ อยา่ ร ทาเราหายเจ็บ กจะ'ใตส้ นองทุทนขา ทาไมห่ าย กไมม่ ่เวลาจะสมนาทณุ เขา เทราะฉะน,น ควรพุดกะเขาดว้ ยทอยคำ ทไพเราะออ่ นหวานจบใจ ให้คลใหพ้ รเขา อย่าทำอยา่ พุดใหเ้ ขา เดอดร่อนรำคาญดา้ ง ๆ ได้ เบนอยา่ งดทีสดุ จะไดไ้ มเ่ บนเวรเบนึ กรรมตอ่ ไป และจะซอวา่ สนองคุณเขาด้วย ตามส่วนทีเ่ รากำลํง์เจ็บ อยพู่ อจะทำได้ เพราะฉะนน ทำพลาดพล,งดว้ ยกายวาจาใจ กค็ วร ขอขมาโทษเสย จะไดไ้ มเ่ บนเวรเบนกรรมต่อไป ลางคนเมอท่ีวยหน*กมกมโทสะมาก ดุคน'โนน่ตา่ คนน เช่น โกรธต,งแต่ใหไ้ ปตามหมอ ไปตามชำไปหนอ่ ยก็โกรธ หมอไม่อย่กู ็ โกรธ หมอมาชำกโ็ กรธ บดยาไม่ทนใจก็โกรธ หรือเนอ'ไดย้ ามา นทวํ ม่ คี นทำทวยยาพล,ด้ตกแตก'ไมท่ ไแทงมอื ก'็ โกรธ เก็คความทุกข์ เรา่ รอนลงโทษตวเองอีกมาก องึ กลา่ ววาจาคดุ ่า หรือลางท่ีคนเด้น ด้ง กเ็ รยื กดว้ ์มา เอาไมเ้ คาะตาตมุ่ เบนดน้ รวมความวา่ เมอเจ็บ ก็เบนทุกขมากอยูแ่ ล่ว ยไเที่มทุกขท์ ี่ทำใจให้รำคาญเดอดรอ่ นอดึ อด เคองแคนแนน่ หนา่ อกเท่มี เตมฃนอีก ขาดทุนเปลา่ ๆ ควรพจํ ารณา ดรกื ตรองดวา่ เจบ็ ก็เบนสว่ นเจ็บ ยอมไปตามเรืองของความเจบ็ ไม่ควรจะทุกข์รอนเก็นไป แสดงอาการทรุ นทุรายกระวนกระวายใจ

©๕0 อยากใหห้ าย ขวนขวายจนเกนส่วน ควรปฎบติ สง่ ขารไปตาม สมควร เม่ือเจ็บไข้ขน ไม่ว่าจะเบนโรคชนดไหนหมดไมค่ วรประมาท ควรนึกวา่ เจ็บน*อยนึ่ อาจเจบ็ มากและอาจผตี ายกได้ เพราะ ฉะนํน เมอมธุระอะไรตดิ ตวํ อยู่ ควรชำระสะสาง'ให้เรยี บร1อ์ย เชน่ ใชห้ นเ่ึ งนทอง แบง่ ทรพย์มรดกใหแ้ ก่บตุ รธดาหรือภรรยาสามี และญาตพํ ี่น*องผูส้ มควรจะ'ใตร้ บ ทาตายลง ชะไดเ้ รียกวา่ มาตไี ปตี ไม่เกิดแก่งแย่งพองร,องวํวาทกนภายหลไ การทำเชน่ นนึ ไม่1ใช่ แช่งต,ว ลางคนทอกนตา่ ง ๆ เช่นก่ายรปู หรือทำหน้ ยกรรมแส่'ว รู้สกึ ว่าเท่ากไทบนลางสอ่ ใหต้ *'วตาย ที่จริงไม่เบนเช่นน1นเลย กล*บเบนผ้รู ้เู ทา่ ทนิ ตามธรรมดาตขี ้นํ อกี และชอว่าเบนผู้ไมก่ ล*'ว ตาย ลางคนมกหลงต่าง ๆ วา่ ให้ทรพย์สมบิตแกล่ กู หลานภรรยา สามีแล,ว เวลาท่ยี ไไมต่ ายเขาอาจปกครองสมบติ ไม่ได้ มักจะเอา ไปทุ่มเทเสยึ หายบา่ ง หรือจะไมป่ ระคบประคองดูแลปฏบติ ร*'กษา พยาบาลต*'วใหเ้ ตม็ มอี เหมีอนเมี่อยไไมไ่ ด้แบ่งมรดก คอื กล*'วเขาจะ ทอดธรุ ะไมด่ ูแลต*'วบไง อนึ่ง เวลาจะตายจริง อย่านกึ เลอกเวลาสถานท่ีบ่านเมือง หรอื เลือกโรค เพราะเบนลืงทีเ่ ลอื กไมไ่ ด้ เมื่อเลอื กไมไ่ ด้แส'่ ว ไม่

«<f© วา่ เวลาไร ไม่วา่ โรคอะไรจะตายทไ่ี หน อีไค้ทรนน จะบไคบหรือ สไใหเ้ บนไปตามความพอใจไมไ่ ค้เลย เชน่ ไปไหน ๆ อาจเบนลม ลมตกลงในท่อชา่ งทนนตายกไค้ หรือไปไกล ๆ เช่นขำมประเทศ สทานท่อี ยูไ่ ป อาจไปตายกไค้ สงงตหรอื ผนื ความตายไมไ่ ค้ หรือ จะเลือกโรควา่ ขอใหต้ ายเพราะโรคท่สี บาย ๆ เทดิ เบนการ ฝะ็ ตวกดี จะ'ไค้'ไมต่ ,องทนทุกชเ่ วทนาตา่ ง ๆ คไนกไมไ่ ค้ ทำเลอื ก ไดแ้ ลว้ คนท่ีงหลายครไบู1่ ยา่ ตายาย คงไมต่ ายเพราะโรคทุรนทุราย กระสบกระส่ายตายลำบากยากเข์ญ คงตายเพราะโรคท่ีสบาย ๆ กน หมต ทำเบนจริงอย่างนน่ โรคที่เหลอื ทนตา่ ง ๆ อจี ะตกอยู่แกค่ น ภายหลไ สทานท่ีต่าง ๆ จะเลอื กอีไมไ่ ค้ เชน่ จะตายในที่ของต*ว ไมอ่ ยากตาย1ในท่ีอึน๋ อยากตายบนท่นี อนทอี่ ่อนนมุ่ กเลอื กไม่ไค้ ยไมืการทือลทธติ ่าง ๅ อีก เช่นคนจะตาย ต*องเอาเสิอผ้า ใหมม่ าสวมและนุ่งห่มให้ จะไคม้ ืของดดี ด*'วใหมๆ่ ไปเมอื งมื ช่อน ไม่น่าเชอเลย คนตายแล*วจะหอบหว้ เอาของเชน่ น,นไปไม่ไค้ชาจะ เพมความลำบา กใหแ้ กผ่ ู้จะตายเช่าอกี ท่าให้พง*'บพงอ่ นน่าทุเรศ กล*'บช่าเบนอ*'นต รายแกก่ ารตงสดี แต่ร่างกายชงเบนของร*'กยงี่ อจี ำ ต*'องทอดที่งไว้เอาไปไม่ไค้ ของเหลา่ น่นจะเอาไปไค้อย่างไร มแื ต่ จะเบอนเหมน็ ตวํ ยนา่ เหลืองน่าเลือด ในทีส่ ดุ อีคงเบนขเทำ

เพราะถกไพเ่ ผาไหมเ้ บนจณุ ไปทมดไม่เหลอหลอ หรอื ผงกจมด้น ผุยอ่ ย เบนตนไป ความเจบ'ให้พงเหนวา่ มนกดบซองม,นอยู่เสมอเบนธรรมดา แคเปลยนท่ายกยำยไป เซ่นเคย่ี วนเบนอยา่ งน บ*คเคย่ี วกกลายเบน อยา่ งใหม่อกี เกดนลวดบเรอื ยไป หนอยไู่ มไ่ ด้ เซ่น ปวดคีร่ ษะ จะปวดอยเู่ สมอไม่ได้ ตองแปรปรวนเปลี่ยนแปลงไปจนตายหรอื • หาย ปวดคืรษะอีดิบ ปวดอยูไ่ ม่ได้ คป่ี วดถงึ ตายอีคือร่างกายทน ไมไ่ หว ต้องแดกดบิ ลงท่ายดบิ หมดท,่วกน ต่อนใป ควรพจารณากายในร่างกายจํตใจน ซงึ่ แบง่ เบน ขนธ dr คอื รปู ® เวทนา® สญญา๑ ดงิ ขาร® วญญาณ• รปู ได้แก่รา่ งกายน เวทนาไดแ้ กส่ ขุ ทกุ ข์ ไมท่ กุ ข์ไม่สขุ ดิญญาได้ แกจ่ ำรูป จำเสยง จำกลน จำรส จำเอนี รอ้ นอ่อนแซงคม่ี าทุกกาย' จำเรืองในใจ ดงิ ขาร ไดแ้ ก่นกึ ถึงรูป นกึ ถงึ เสยง นกึ ถึงกล่นี นกึ ถงึ รส นกึ ถึงเยนรอ้ นออ่ นแข์งคีม่ าทุกกาย นึกถึงเรืองในใจ: วญํ ญาณไดแ้ ก่รู้สึกทางตา รูส้ ึกทางหู ร้สู ึกทางจมกุ รสู้ ึกทางล่นี รสู้ กึ ทางกาย รสู้ ึกทางใจ พงพจารณาดิวยบญญาวา่ รูปเถึดขน ไมเ่ ค่ียง ย*,กยำยผนแปรเสึอมดบไปเบนธรรมดา และไม,อย่ใู น บไคบบญชาของใคร เวทนาเกดขนไม่เค่ียง ยกยำยผนแปรเสึอน

©(ร'*ท ตบไปเบนธรรมดา และไม่อยู่ในบ*งคบบญั ชาของใคร ส'ญญาเกดิ ขนไมเ่ ทีย่ ง ยกยไยบนั แปรเสือ่ มคับไปเบนธรรมดา และไมอ่ ยใู่ น บงั คับบญั ชาของใคร ส่งขารเกดิ ซน'ไม่เท่ยี ง ย'กยา้ ยยน่ แปรเสือ่ ม คับไปเบนธรรมดา และไมอ่ ยูใ่ นบไคับบัญชาของใคร วิญญาณ เกดิ ขนไมเ่ ที่ยง บักยไยบนั แปรเสอื่ มคบั ไปเบนธรรมดา และไมอ่ ยู่ ในบังคับบัญชาของใคร เม่ีอพิจารณาพสิ ดารอย่างนึ่แบวั จงย่อข*นธ๕์ เช่า เบนนาม© รปู ๑ เวทนา ส*ญญา บังฃาร วญิ ญาณ ๔ นเบนนาม ๑ รูปคง เบนรูป © แลว้ พจิ ารณานามรปู นึ่ควั ยบญญาวา่ เวทนา สุข ทุกข์ ไมท่ ุกข์ไมส่ ขุ ปรากฏขนแบวั กค็ บั วิบ'ไป ไมม่ เี หลอ ผบัดเปลี่ยน เกดิ คับไปจนตาย บัญญา ๖ มจี ำรปู เบนคนั ปรากฏขนอยา่ งหน่ึง แบวั ก็คับวิบไป จำอย่างส่นื แบัวก็คับวบิ 'ไปอกี เชน่ น่ไึ ปจนตาย บงั •ขาร b มนี ่ึกกึงรปู เบนคนั นึ่กแบวั กค็ บั วบิ ไปหายไป ไม่มอี ะไร เหลือจนตาย วิญญาณ ๖ มีความรู้สกึ ทางตาเบนคัน ร้สู ึกซนทาง ไหนกค็ ับไปทางน,น ผล*ดเปลี่ยนคนั อยไู่ มห่ ยุดหยอ่ นไปจนตาย เหลว ๅ ไมม่ สี าระแกน่ สาร ยงกวา่ ลม ไม่มเี ราเขา ทง ๔ อาการน เหลว ๆ ทไ ๔ ไมม่ อี ะไรเทย่ี ง มแี ต่เสื่อมไป จางไป สน'ไป คบั ไปเบนท่สี ดุ ไม่ควรยึดกอึ อะไรหมด นามทไ ๔ นเึ่ กดิ จากรูป

®<f๔ รปู กเกดผสมดว้ ยธาตุ ๔ คอื ดนิ น่า ไฟ ลม อากาศ ธาตเุ หล่าน่ Iข้ามาIบนรูปแล'ว กเ็ สอึ่ มสนย*กย้ายแปรโป ท่สี ดุ ?ไกล่บไปอยูก่ บ ธาตเุ ดมิ ภายนอก เช่น ผม ขน เลบ์ ด้ดโกนรว่ งหลน่ ก็ใปอยู่กบ ธาตเุ ดมิ คือดนิ พนกกรอ่ นเขา้ ไป กายก็คูเบนไคลรว่ งหลน่ ไป ถา่ ยเบนอุจจาระตกไปอยู่กบดนิ อยา่ งเดมิ นา่ ดมเขา่ ไปนล*'วกบ,วน ออกมาเบนเขฬะ ถ่ายเบนบสสาวะไหลเบนเหงอ เบนนา่ ตา นา่ มูก เบนน่าเหลอง น่าเลอด ธาตุไฟ คอื ความอบอุ่นตามดว้ ธาตลุ ม เชน่ ลมหายใจ อากาศธาตุ เช่นในชอ่ งจมูก ก็เสอมดิดธาตดุ นิ ธาตุนา่ ออกมาด้วยทุกคราว ทกุ ลมหายใจเขา่ ออกเสมอ ทไหลบ คนื เดิน ยนื นง นอน ไมไ่ ดห้ ยุดหย่อนไปจนตาย รูปแลเห์น ได้แลเบนทอ่ี าศไเของนาม กไ็ ม่มสี าระแก่นสารเทยี่ งถาวร มีแต่ เคือมสนแตกนบ่ ไมม่ ีเราเขา หาเราเขาไมไ่ ด้ ควรหรือจะไปนยิ ม ยนิ ดี หลงร*กใครย่ ึดทอนามซึง่ เหลว ๅ เกดขนแน่วก็ด*'บไป ๆ เบน นามรูปเหมอี นนน่ หมลนว่ ทง่ี โลก ดูสว่ นท่ลี ว่ งไปแล้ว กห็ มดไปแน่ว จรืง ๆ ทอยมาดบู จจุบ'น ก็กำนง่ หมด'ไปเปล่ียน'ไป เหมอี นท่ลี ว่ งมา แนว่ อย่างเดยี วกน แม้ในอนาคตก็จ*'กเบนเหมอี นก*'บอดดี และบจจบุ น ไมแ่ ตกดา้ งอะไรกน

•๔ ๔ ควรพึจารทเาอย่างย่อ ในเวลาจวนจะตาย?แตอ่ ไปน้ํ นาม- รุ*ป อนฬํ ุ่ นามรุปไมเ่ ทยี่ ง ไม่คงทน ไมค่ งท่ี ไม่ย่งยน ไมท่ าวร ไมต่ ไอยูเ่ สมอราไป นามร*ู ป ทกุ ฃฺ ํ นามรปู เบนทกุ ข์ ทนอยู่ไมไ่ ค้ม ความเสอมสนหักยา่ ยแปรหันเกา่ แก,คราครา่ ชำรคุ ทรุด'โทรมแตกค*บไป เบนธรรมดา นามร*ู ป อนตตฺ า นามรปู ไม่อยใู่ นอำนาจบไคบบญชา ออนวอนขอรองของใคร ไม่มหี ัวตน ไมใ่ ช่ของเรา ไมใ่ ชเ่ รา เบน ของกลาง ๆ ไม่เบนชองใคร เบนแตน่ าม © รูป © แทน่ น ลางคนจะฉงนว่า พจํ าร[นาไม,เทีย่ งเบนทกุ ขเ์ บนอนต่ ตาน ดุไมเ่ กีย่ วก'บพระพุทธพระสง?รเลย ไม่ไค้บริกรรมวา่ พุทโฺ ธ ๅ หรือ อรหํ ๅ เซ่นน พึงเชา่ ใจวา่ การท่บี รกิ รรมอยา่ งนถึดดี อก ทาไมร่ พู้ ระคุณของทา่ น ก็ถงึ แต่ซอของทา่ น ไม่ถึงหัวใจทา่ น ส่วนการพจึ ารณาไม่เท่ยี งเบนทกุ ข์เบนอนตดาน ถึงหวั ใจทา่ น การ ถึงชี่อท่านกบถึงหัวใจท่าน อย่างไหนจะดกว่า เพราะความจรงิ ทง่ ๓ ออกมาจากหวั ใจท่าน ท่านเหน็ กอ่ นใคร ๆ หมด และโปรด ปรานมาก ทรงส่งสอนศษยสาวกมากกว่าคำส่งสอนอน ๆ ที่งหมด ทไพระองคและพระสงฆไ์ ม่รูค้ วามจรงิ ท1ง์ ๓ น กเบนพระพุทธเจา้ ไม่ไค้ เบนพระสงฆ์ไม่ได้ ผูพ้ ึจารณาความจรงิ ทง่ ๓ น เบนผ้,ู ถงึ หวั ใจพระพทุ ธเจ้าและหัวใจพระสงฆ์ทกุ องค์ สว่ นความจริงท1ง เท น

๑(f ๖ เบนพระธรรมทแทจ้ รง เมื่อพิจารเนาเหนความจรงิ ท1ง เทน ก็ช่อื ว่า อยูก่ บพะธรรพ!แท้จรง เพราะฉะนน ผใู้ ดพจิ ารณาความจรงคือ ไม่เทยงเบนทกุ ขเ์ บนอนตํ ตาน ผู้นนชอื่ วา่ อย่กู บห*'วใจพระพทุ ธเจ่า ห*'ว่ใจพระธรรมและทว'ใจพระสงฆ์ จงอุตสา่ ห์พิจารณาใหเั หนจรงิ แจ่มแจไชคเจนตามความจริงเทค ควรพจิ ารณากำหนดให้มาก เม่อื เวลายไสบายดไี ม่บี่วยไข้ ตไ)งช*กชไ)มผกหไฌญญานไวใ้ หช้ ำนชำนาญ ในเวลาจะนอนควร พิจารณาควํ ย เพราะลางคนนอนหลบตายไปก็มื พงิ สะสมอบรมขไ) ปฏบตให้ชำนาญแคล่วคส่องไวแ้ ตย่ ง่ ดี ๆ จนหมดสงสไ) เมอื่ เจ็บ นอ้ ยเจ็บมากหรือจะตาย กใ็ ชเ้ ครือ่ งมอื กำจ*'ดบ่ีองก'นชน้ดเดยี วก*'น ดุจนายทหารม่คื าบหรือมกระบี่เบนต่น ก็ใชย้ ุทธรธิ ฟี ่าดพินชำศกึ ใหย้ อ่ ยยบ จนสุดความสามารทไม่ทอยทไ)ย่อหย่อนเลย และควร ผกหดใชด้ าบหรอื กระบเ่ี บี่นตนไว้ให้คลอ่ งแคล่ว เม่อื ทงเชำเวลาไร จะไดใ้ ชส้ ะดวกดี เกํดมาชาด้หนงจะตายดีหรอื ไม่ดี กต็ ายหนเดียวเท่านน จะ ตายแก้ต่วอกหน © หรอื ๒ หนไมไ่ ด้ ไมเ่ หมือนการคำขาย จะได้ แก้ต*'วคราวหลไได้ ควรจะตายอย่างดีทีส่ ุดทจะตายได้ คือมืความ องอาจกล่าหาญ และมือาการอดทนแชม่ ช่นื บรสิ ุทธสะอาด

«(f ๗ ปราศจากโทษโดยประการทีง่ บ่วง พร*อมท*งกายวาจา!จนละทฎฐ ศวา«1หน์ มสติสม้ ปชไ!)ญะและนญญา สามารถอยา่ •รดทส่ี ดุ ผู้ใด รปู้ ฏบํ ิตไดัด,งอธบายมานล้วน ผ้,ูน*นไ่ ม่ส้องเกรงกล''วตอ่ ความตายเลย เบนผ้ตู ายดีอย่างท่สี ุด สมกํบทเ่ี กดมาเบนมนษุ ย์พบพระพุทธศาสนา ซึง๋ เบนของดปี ระเสรฐิ อย่างยอดยง์ ท้าปฏิบต้ ทงึ ที่สดุ กหมดภพซาด ทาย,โงไม่กงื ทส่ี ดุ กไปสคุ ตไิ มต่ อ้ งไปทุคติเบนอยา่ งแน่แทท้ ีเ่ ดียว.

มรโณบาย สมเดจ็ พระวนรต (ท*บ) ว*ด้โลมน,ลว่ หิ าร เรียบเรยี ง เมอี ชะเจริญมรณสตพํ งึ เจริญดง้ น กไ็ ดว้ า่ มรณ แปลวา่ เรามความ ตายเบนธรรมดา ลว่ งความตายไปไม่ไดแ้ ล1ว ความตายนน คือ!นลมหายใจกายแตก วญิ ญาณตบ อนงึ พึงเจรญิ ดง้ นก็ไดว้ า่ อธุวํ ชวี ติ 0 ชวี ิตของเรามนไม่ยไ­ ยน ธวุ * มรณํ ความตายของเรามนยไยนี อวลฺล้ มยา มรติ พฺพํ เรา คงจะตายเบนแน่ มรณปรโิ ยสาน* เม ชีวิตํ ชวี ิตของเรามีความตาย เบนที่สุด ชีวติ ํ เม อนิยต* ชีวิตของเรามนไมเ่ ท่ยี ง มรณํ เม นย่ ด้ ความตายของเราม,นเท่ียงแล้ว

©๔๙ อ{น พึงเจริญคไนึ่กไตว้ า่ สพฺ1พ สตฺตา มานตุ จ แควทีค่ าย อยเู่ ต๋ยี วนทดิ มาสุ จ มริสสฺ เร ทตี ายตบสูญไปแล้ว, กคี จ*กตายต่อ ไปขา้ งหนา้ ทคิ ี ตเทวาหํ มาสสามิ เรากจ็ ะตายต*บสญู 'ไปเช่นน้น เหนอนกนนึนแหละ นตฺทิ เม เอตทฺ ส’ลโย ความสงสไ)ในความ ตายน่ไึ ม่มแี กเ่ รา เราไมส่ งฝยื ในความตายนแลว้ เหตุนน เราจง เร่งขวนขวายก่อสร้างบญุ กศุ ล ชงเบนทพี งึ ของตนเสียใหไ้ ตท้ ',นมีชวี ิต อยู่นเทิด อย่าใหท้ *นความตายมาทิงเข้า ล้าความตายมาทงเขา้ แล้ว จะเสียทที ีไตม้ าเทิดเบนมนษุ ยพ์ บพระพุทธศาสนานทีเคยี ว ผ้ใู ดไตเ้ จรญิ มาแเสติ นกึ ถงึ ความตายไต้เหนจริงจนเทิดความ สไเวชไค้ ผ้นู นยอ่ มไมเ่ มาในชีวติ ละอาล*,ยในชวี ติ เสยี ไต้ เบน ผู้ไม่ประมาทรบี รอ้ นปฏปํ ต ละบาปปา้ Lพญึ บุญกุศล ชำระตนใหเ้ บน ผบู้ รสิ ุทธโดยเรว็ พลน้ เพราะเหตุนึน พระพทุ ธเขา้ จึงตา,สสรรเสริญ มรณสตทิ ีบคุ คลเจรญิ หำให้มากนึ วา่ มผี ลานิสงสใ์ หญ่ยง์ มากนก น',บ เข้าในพระนพิ พาน เบนธรรมมี ผูต้ ายไม่มีดไนึ มรณสตมิ ีผลานิสงส์ มากอย่างนึ่ อนึง่ พระพทุ ธเข้าทติ ข้สไว้ ให้ติดถงึ ความตายให้ไต้ พุกขน้ ๆ มาในอภณหบจเวกขณ์ เหตุน,น เราทไหลายจงอตุ สา่ ห์ เจริญมรณสติติดถงึ ความตายให้เหน็ จรงิ จนเทดิ ความสไเวชใหไ้ ต้ พกุ วน ๆ เทิด จะไต้ประสบผลอานิสงสท์ ีวิเศษ เบนเหตไุ มป่ ระมาท ในอนก่อสขา้ งบญุ กศุ ลชงี เบนทีพงึ ของตน

©๖๐ นวธเจรญิ มรณสติ ทีน่ กึ ทิงคุณพระร่ดนตรไ) และเจรํญเมคตานละอสุภะและ มรณสติ ทไ ๔ อย่างชงวา่ มาน ทา่ นกล่าวว่าจตุรารกํ ษ เพราะ เบนธรรมบองก*นปกครองรกิ ษาผูท้ เ่ี จริญน1น ใหพ้ นจากทุกขภ์ ไ) ย่นตรายวบ*'ตทไสน'ใต้ และเบนทางสวรรค์และนพึ พานค1')ย เหตุนน เราทไหลายจงอตุ สา่ ห์เจริญใหไ้ ด้ททุ วน่ ๆ เทิด อย่าใหช้ าดไดเ้ ลย จะได้เบนความดดี วามชอบอย่างยึ๋งของเราทีไ่ ดม้ าเทิดเบนมนษุ ย์พบ พ’ระพ1ทุ \"ธศาส' น. านไ เท' อ,ญ นรี ธิ เจริญจตรุ ารกิ ษ์ ต่อน!ปริบสสนา เม่ือเจบไข้หรอื เม่ือจะตายพงึ ศึกษาทำไวใ้ นใจดไนวึ ่า อาตรุ - กายสฺส เ1ม; .สโ“ต Zเมอกายของเราอาดูร กระวนกระ”วายอยูค1วย1ทกุ ข- เวทนา จิตต’ อนาตรุ ํ ภวสิ ุสต จติ ของเราจกไม่อาดรู เดอื ดรไ)นไป ตามกาย ภิทุราย’ กาโย กายนม'นจ*กแตก จิราคธมมฺ ํ จฌิ ฺญานํ จญิ ญาณจิต ผรุ้ แู จํงนึมนจะดบ'ไป เบนของไมเ่ ทีย่ ง เบนทกุ ข์ไมใ่ ช่ ของเราไมใ่ ช่เราไม่ใชต่ *วไมใ่ ช่ตน ชไมน่ เทดิ อนึจจฺ า สงขารา สงํ ์ขาร ดอื รา่ งกายจิตใจนึมนไม่เทยี่ ง เทดิ ฃน้ํ แล,วแตกดบไปเบนธรรมดาของ

๑๖0 มนอย่างน,นเอง ตํ กเตคทฺ ลพภฺ า ความเท่ียงยงยนื อยูน่ *นจ่ึ ะพงึ 'ไค้ มาแค่ไหน ในสงิ ขารคอื ว่างกายจติ ใจเหลา่ นเ่ึ ล่า อนงึ่ พึงเหน็ จรงิ แจไซด้ ด์ ไยบญญาติงนว่ึ ่า เปล่าไม่มใี ค:เกดิ ไม่มใี ครตาย รูป เวทนา ส'ิ ญญา สงิ ขา: วญิ ญาณ ซนธ £ มนเกิดขน ฃนธ์ ๕ มไนเดกไป ตา่ งหาก ไมใ่ ช่ของเราไม่ใช่เราไมใ่ ช่ติ'วใมใ่ ชต่ น ฃนธ์ £ ต่างหาก ชงมนเกดิ เปลา่ ไมม่ ใี ครเกดิ ไม่มีใครตาย จ'กิขุ โสตะ ฆานะ ชิวหา กาย ใจ อายตนะ๖ ม*'นเกิดขน อายตนะ๖ มนต'ิ บไปต่างหาก ไม่ใช่ ของเราไมใ่ ชเ่ ราไม่ใชต่ ิ'วไมใ่ ช่ตน อายตนะ ๖ ต่างหาก ชงมนเกิด เปลา่ ไม่มีใครเกดิ ไมม่ ใี ครตาย ดิน นา ไฟ ลม อากาศ วิญญาณ ธาตุ ๖ ม*'นเกดิ ขน ธาตุ ๖ มนแตกไปต่างหาก ไม่ใชซ่ องเราไมใ่ ช่ เราไม่ใชต่ ิ'วไม่ใชต่ น ธาตุ ๖ ต่างหาก ธงมนเกิด เปลา่ ไมม่ ีใครเกิด ไม่มีใครตายนามรูปม'่ นเกิดขน นามต'ิ บรปู แตกไปตา่ งหาก ไมใ่ ช่ ซองเราไม่ใชเ่ ราไมใ่ ชต่ 'ิ วไม่ใช่ตน นามรปู ตา่ งหาก ช'งมนเกิด อนึ่ง เมอื่ เกดิ กใ็ มไ่ ต้เอาอะไรมา เมือ่ ตายก็ไม่ไต้เอาอะไรไปเขไของที่มี วญิ ญาณและไมม่ วี ิญญาณหมดท,งสน. เบนของกลางสำหรบแผ่นดนิ ไม่ใชข่ องใคร ชงม*'นเกดิ เมอ่ื พิจารณาติ'วยบญญา เหน็ จริงแจไซ้ล อย่างว่าน่แึ สวิ จติ ก็ใมอ่ าดรู เดอื ดว่อนไปตามกาย ท่ีกระวนกระวาย อยูต่ วิ ย่ ทุกขเวทนา อนึง่ กไ็ มอ่ าสิ'ยฟ'วฟนดลิ ซ้องอย่ใู นเขไของเหลา่

©๖ใB> นนํ หมดทีง่ สน ดไยความท่เี ห็นจรงแจไช*ดดไนึ่ เมอี่ ปฏบต1ใจทำ'ได้ อยา่ งน ขณะหน่งึ ครู่หนึง่ นนกดิ กไิ ดช้ อวา่ คืมกนิ ชงรสคอื พระนพ- พาน เบนธรรมมีพูต้ ายไมม่ ี เบึนอ*นได้ประสบพระสมมาส*มพุทธเจา้ คไยนาใจ ในขณะหน่งึ นนครูห่ นง่ึ นน เพราะพระองคืตร'ลไวว้ ่า พูใ้ ดเห็นธรรมพู้นไนห็นเราพูต้ ถาคตด้งนึ่ อนึ่ง พงึ พิจารณาดไย บญญาใหเ้ หน็ จรงแจไช'ดดไน่ึว่า ร*ู ป อนจึ่ จฺ ํ รูปเบนของทรดุ โทรม ไม่ เท่ยี งเกดิ ขนแลไแตกหำลายไป ดไฟองกไ)นใหญ่ตไข้นํ แลไแตกละลาย เบนนาไปฉะนน เวทนา อนจจฺ า ความสบายและไม่สบายและเฉย ๆ อย่ทู ว่ี ญิ ญาณรู้แจง้ มนไมเ่ ทย่ี งเกิดขํ้นแลได*บไป ดไตอ่ มนไตไขน ใด ๆ แลไแตกไปโดยเร็วฉะนน สณฺญา อนิจฺจา ความสำค*ญจำ หมายไว้ม'นใหเ้ ทีย่ งปรากฏซนแลไหายไป คไพย'บแดด เขไใกล้ แลไหายไปหมดไมป่ รากฏฉะนน สง.ขารา อนิจฺจา ความคดื เบน เกรอ่ี งตกแต่งวิตทีเ่ บนบญุ และเบนบาป ม่นไมเ่ ทย่ี งเกดขนแลไดบ้ สญไป ไมม่ ีแกน่ สารอนใดดง้ ด้นกลไยฉะนน วญิ ญาณ0 อนจจฺ ้ จิต พรู้ ูแ้ จ้งอารมณ์ม'นไมเ่ ที่ยง เกดิ ขนหลอกลวงใหส้ 'ตว้ลุ่มหลงว่าของเรา วา่ ตไว่าตนแลไดบ้ ไป ดง้ มายาหลอกลวงใหล้ มุ่ หลงเหมอื นกะเล่น กลฉะน1น รู*ป อนคตฺ า รูปเบนของทรดุ โทรมไมใ่ ชต่ ไไม่ใช่ตน เวทนา อนตตฺ า สขุ ทกุ ข์เฉย ๆที่วิญญาณรู้แจง้ ไมใ่ ช่ตไไมใ่ ช่ตน สญญา

©๖๓ อนตฺตา ความสำค้ญ่จำหมายไว้ไมใ่ ชต่ *,วไมใ่ ชต่ น สงฺฃารา อนตดฺ า Iจดนาเบนเครึ๋องตกแตง่ จติ ทเ่ี บนบญุ และเบนบาปไม่ใชต่ *วไมใ่ ชต่ น วิญญาณ’ อนตดา จติ ผู้รูแ้ จไอารมณไ์ ม่ใชต่ *วไม่ใช่ตน สพเฺ พ สงขารา อนิจจา ธรรมท่ีบจจไ]ตกแตง่ สร้างข์น คือ รูป เวทนา ส*,ญญา สํงฃาร วิญญาณ หมดทงสนี มนไม่เที่ยงเก็ดขนํ้ แลว้ แปรปรวนแตกค้บไป สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทง่ี สน'ไม'่ ใช่ต*'ว่ไม'่ ใช่ตน ไม่ใชส่ *ตรไ์ มใ่ ช่ บุคคล ไมใ่ ชเ่ ราไมใ่ ชข่ องเรา เพราะว่าต*วตนลต้ รบ์ คุ คลไมม่ ี มแี ต่ รูป เวทนา ส*ญญ่ า สไขาร วิญญาณ เบนต*วทกุ ข์ และมีทุกขค์ บ หมดคือพระนิพพาน นละมสี ภาวธรรมอยา่ งหนง ๆ ไปต่างหาก ไมม่ ี ใครผู้'ใดผ้หู นง่ึ เมื่อพิจารณาคไยบญญาเห็นจวิงแจไช'ดว่า เราเขา สตรบ์ ุคคลดว้ ตนไมม่ ีดไนแลว้ ก็ปล่อยวางเสยี ไค้ไมถ่ ือวา่ ของเราวา่ เราว่าตไ]ว่าตน ละส'กกายทฏิ จไิ ดใ้ นขณะหนง่ึ คร่หู นงึ่ น1นก็ดี กไ็ ค้ ชอวา่ ด่ีมกนิ ซงึ่ รสคือพระนิพพานเบนธรรมมผี ู้ตาย'ไม่มี และไค้ ประสบพระล้มมาสมพทุ ธเจา่ ควยนาใจ ในขณะหน่ึงนนครู่หนง่ึ นน เพราะพระองคตื ร้สไวัวา่ ผใู้ ดเห็นธรรมผูน้ ึ่นเห็นเราผตู้ ถาคตดงน อนง่ึ เมอ่ื พจิ ารณาด้วยบญญาเห็นจวิงแจไซ*ดว่า เราเขาส*ตรบ์ คุ คลตว ตนไมม่ ีด้งนแลว้ ใจบวสิ ุทธเบนสขุ ใหญ่ยงี่ ทกุ ขโหมนสคบแคน้ เครองร้อนใจ ก็คบเสยี ไค้ คณุ คอื 1ใจบวิสทุ ธฃองพระพุทธเจ้าและ คุณพระธรรมทีด่ *บเพลิงเคร่ืองรอ้ น,ใจ'ไค้ และคุณพระสงมีทปฏปิ ้ตดี

๑๖๙ คือละกเลสIครื่องเศรา้ หมองเสยี ได้ กยอ่ มปรากฏชนในใจของตน เบนผ้มู ีความเชอกวามเล่ือมไส หดง้ ลรมน่ในคณุ พระรตั นตร,ยเบน อนได้ถึงสรณะด้ง (ท น เบนทีพ๋ึงของตนด้วยดี ดว้ ยบญญาทมา พจารณาเหน ชงี่ สภาวธรรมด้งสนเทนี อน*ตตาด้งวา่ มาน กวิบสสนาน่ึมผี ลอานิสงส์ใหญย่ ่ีงกวา่ ทานศีลพรหมริหาร ภาวนา ย่อมทำผทุ เี จริญนนใหม้ สี ตไม่หลงกาลกิริยา มีสคุ ตภพคอื มนุษยแ์ ละโลกสวรรค์ เบนท่'ี ไป1ในเบองหน’า น่วึ ่าโดยด้งไมบ่ *ลลุ ผลทำ1ใหแ้ จ,โงซง่ึ พระนพิ พาน ดา้ อปุ นิสสย่ มรรคผลมี กยอ่ มทำพนู้ ,น บลลมุ รรคผลทำให้แดง้ พระนพิ พานใต้ ในชาตนิ นนเทียว อนง เมือ่ เกดิ กไิ ม่ไตเ้ อาอะไรมา เม่อื ตายกไิ มไ่ ตเ้ อาอะไรไป ทด้พย์สมปต้ ิ เขไของเงนทองหมดด้งสนไม่ใชข่ องเรา เบนซองกลางสำหดบ้ แผ่น คืน ตายแลวทงี เสยหมดเอาไปกิไมไต้ อย่าหลงดว้ เมาไปเลย แต่ ความแก่ความเจ็บความตายนเบนของ ๆ เราแท้หนไี ม่ด้น เหตนุ น เราจงอุตสา่ ห์รีบเรง่ ก่อสด้างบุญกุศลซงึ่ เบนทีพืง่ ของตน จงอุตสา่ ห์ ป้าเพญศีลและเจริญจตุรารไษแ์ ละริบสสนา ซง่ึ ว่ามานเี บนทางสวรค์ และนิพพานเกิด ดกี วา่ ประกอบกจิ อน ๆ ทไี ม่เทีนประโยชนแ์ ก่ตน เตรียมตนไว้ทา่ ความตายเกิดดกี วา่ เพราะเราจะด้องตายเบนแน่แท้ แต,่ไมร่ ู้ว่าเม่ือ'ไร อนงึ่ ยากนํกทีจะไดเ้ กดิ เบนมนุษย์ . เพราะตอง ต1งอย่ในธรรมของมนุษย์ คือศลี ๕ ■ และกุศลกรรมบถ ©๐ จงจะได้

©๖๕ มาเกดเบนมนุษย์ได้ ชีวิตท่เี บนมานก็ได้ดไยยากยี่งนไก เพราะ อไเตรายของชีวติ ทไภายในภายนอกกายมีมากต่าง ๆการท่ีได้พงธรรม ของสไ]บรุ ุษ คอื พระสมมาสมพุทธเจไน่ึกไ็ ดด้ ไยยากยึงนไา เพราะ กาลท่ีเปลา่ ว่างอยู่ไม่มีพระพุทธเจไเกดิ ขนในโลกยึดยาวนานนไไ บางคาบบางสมไ)จงึ จะมพี ระพุทธเจไเกดิ ขนในโลกสก่ ครไสไไคราว หนง่ึ เหตุน1น เราทไหลายพึงอยู่ดไยความไมป่ ระมาทเกดิ อย่าให้ เสียทท่ี ี,่ได้มาเกดิ เบนมนุษย์พบพระพทุ ธศาสนาน่ึเลย ขอทา่ นผสู้ ่ปบุรษุ ท่'ี ได้รบ้ หน,งสือน่ไึ ป จงอา่ นใหไ้ ด้บุก ๆ วน เกดิ เมอ่ื อ่านจงตรองตามไปใหไ้ ดค้ วามเห็นจริง เมอื่ ไดค้ วามเหน็ จรงิ แลไ กเ็ บนอ้นไดป้ ระสบพระสมมาสมพทุ ธเจไดไยนา้ ใจ อน่ึง เบนอ้นได้เจริญภาวนามย่ กุศล มีผลใหญ่เลศิ เกิดขนแก่ตนดไย เพราะทำความเห็นจรงิ ให้เกดิ ขนในจึตไดน้ ึ่ จึงเบนภาวนามไ)กุศล มผี ลเลศิ อา้ กิจการมีมากไมม่ ีโอกาสทจ่ี ะอา่ นนลไ เมอ่ื จะนอนพงึ อ่านเสยี กอ่ นจบหนึง่ แลไจึงนอน จะไดเ้ บนนพ่ึ ่ทธกศุ ลมีผลเลิศเกิด แก่ตนบุก ๆว*น เพราะภาวนามไ)กศุ ลน่ึ พระพุทธเจาตรสสรรเสรญิ วา่ มีผลใหญ่กวา่ ทานและคลื ในสตู รมีเวลามีสตู รเบนตไอยา่ ง เหตุนน้ ควรทีเ่ ราทไหลายจะพงึ ไมป่ ระมาท ในภาวนามไ)กุศลน่ึ อุตส่าห์ เจรญิ ใหไ้ ดท้ ุกว‘น ๆ เทอญ.

คาถาแปล ภาค ๑ Q. อนิจจฺ า วต สงฃารา สไขารทไหลายไมเ่ ทยี งหนอ อปุ ปฺ าทวยธมมฺ โํ น มีความเกดขนแลความเส่ือมไป เบนธรรมดา อปุ ุปชฺซตฺวา นิรชุ ผฺ นฺติ เดสํ วปู สโม สุโซ เกดขนแล,ว ย่อมดบิ ไป สพฺเพ สตตา มรนตํ จ ความระงบแห่งส่งซารทงหลาย มรีสุ จ มรสิ สฺ เร นนเบนสุข สตวท์ *งหลายท*งปวง กำดิงตาย ดเทวาห่ มรสสฺ าม แลตายไปแลว้ แลจ,กดาย นตท เม เอตฺถ สสํ โย เรากClจกตายอย1างนbนเหม4อนกน%ร ๒. อจรํ ่ วตยํ กาโย ปฐว อธเสสฺสต ความสงลย้ ในเรี่องตายน ไมม่ ี ฉทุ โฺ ฑ อเปตวญิ ญฺ าโณ แกเ่ รา รา่ งกายนไมน่ านหนอ นริ คฺทํว กสิงฺครํ ชํกถมทบแผน่ คน เมีอปราศจากวญิ ญาณ อนบทคล ทงเสยแลว กเ์ บนเหมือนดุ้นพนทีใม่มปื ระโยธน์

«๖๗ อปุ นย้ ติ ชวี ตมปปฺ มาฆุ่ ชีวิตคืออายุเบนชองนไ)ย อนชรา นำเซไไปอยเู่ สมอ ๓. ชรูปนีตศสฺ น สนุต ตา[นา Lมอึ๋ ส่ตวอ์ ่นชรานำเซาใปเสมอ แล,ว สตวิแลสไขาร ชงเบนทพ่ี ึง่ ชว่ ยบองก,น ยอ่ มไมม่ Z.Kเอต’ ภย’ มรเณ เปกขฺ มาโน บทคลเม่อื พ่จึ ารณาเหนภไ]'ใน ค_วามตายนน ปฌุ ญฺ านํ กรราถ สขุ าวหาน พ่งึ หมน่ ทำบุญทไหลาย อนจะ นำความสขุ มาไหไทต ภาค ๒ ๒๙. อจุจยนฺติ อโหรตุตา คนื แลว*นล่วงไป ๆ ชีวิตํ อุปรุชฌฺ ติ ชวี ิตยอ่ มรกุ รนเช่ามา อายุ ขยี ติ มจฺจาน’ อายขุ องส*ติวน์ ้งหลาย ยอ่ มสนไป กนุ ุนทน่ี มํโวทกํ เหมือนน้าแหง่ แม่นาน้อย ๓๐. อโห อนํจฺจา สงซารา โอ ส้งขารท1งหลายไม่เที่ยง เตกาลกิ า อสณฐฺ ิตา เบนไปในกาลหง ๓ ไมต่ ไอยู่ได้ สกาลา กาลิกา สพเฺ พ ส่วนเบนไปชีวยุค เบนไปช'วกราว หตุ วฺ า หตุ วา น โหนุติ เต สง่ ขารเหล่าน1น มืนล่วๅกไม่มืเล่า

«๖๙ ๓®. สVแพ สตฺตา มรสสฺ นตุ ิ สตวท์ งํ หลายจ*กตายคํวยกนทง้สํ น มรณนุต* ห ชวี ต* ชรมุบ ปตวฺ า มรณํ เพราะชีวํตมีความตายเบนท่ีสุด เอวํธมมฺ า หิ ปาณโน แมอ้ ยู่ได้ถงึ ชรากึตไแตาย ๓๒. ทหรา จ มหนุตา จ เย พาลา เย จ ปณฺฑตํ า เพราะ สตวทงี่ หลายมี อยา่ งนเบน- สพเพ มจฺจุวสํ ยนุต สพฺเพ มจจฺ ุปรายนา ธรรมดา ๓ ๓ . อปฺบม่ ายุ มนุสฺลาน' ททผ,งงกู เ้ ด\"น็กไ' ง. ทไ!ผ้ใู หญ่ หิเฬยย นํ สโุ ปริโส ทIงคนฉลาด จเรยยฺ าตติ ตฺ สีโสว ยอ่ มไปส่อู ำนาจของความตายหมด นตฺทิ มจจสุ ฺส นาคโม มคี วามตายเบนที่ไปในเบองหนำ ๓๔. เปกขต*เยว ญานีตํ หมดทกุ คน ปสสฺ ลาลปฺปต* ปทุ ุ, อายขุ องสตํ ว์ท่ีงหลายมนี อํ ย สาธชุ นพึงดหู มนี ชวํตอํนนํอยนน เสยี ควรประพฤติเบนเหมือนคนมี ศีรษะอ*นไฟไหม้ เพราะมไ)จรุ าชจะไม่มาถงึ เบน อไ;ไมม่ ี แลดเู ถดึ หมญู่ าติกำล่งเผามองดู คราํ่ ครวญอยูเ่ บนอินมาก

• ๖๙ เอกเมโกว มจจฺ าน’ มฤตยกู น*าผุ้ตายไปคนเคยว โควชฺโผ วิย นย้ ยฺ ติ เหมือนโคทเี ขานำไปฆา่ ฉะนน m£ ชีรนฺติ เว ราชรถา สุจตตุ า แมแ้ ตร่ าชรทอนวจิ ตรดีแล้ว ยไ อโท สรรมุบ ชร’ อุเปติ รู้จ้กชำรดุ สตญฺจ ธมุโม น ชรํ อุเปติ อนึง๋ สรระก็ยอ่ มIชำทงชงชรา แตธ่ รรมขอาสตบรุ ุษ หาเข้าถึง ชงึ๋ ชราไม่ สนุโต หเว สพฺภ ปเวทยนติ สตบุรษุ เท่านนแล ยอ่ มยไ ส*ตบรุ ุษดไยกนให้รชู้ ดได้ ภาค ๓ ๖®. อนมํ ต้ ฺตมนฌญฺ าต’ มจจานํ ■ชclีวติ ของสตว์ทงหลายในโลกนึไม่ อธ ชีวติ ’, มีอะไรเบนเคร่อื งกำหนดหมาย ใครๆ ถรึ ไู้ มไ่ ด้ว่าจะด้บเมือไรกน กสริ ญฺจ ปรติ ตณจฺ ชวี ติ น1น ทไเบนไปโดยยากเยน็ ทงเบนของนอ้ ย ตญจฺ ทกุ เฺ ขน ส่ยุต่ ทไยไประกอบด้วยทกขอ์ กี เล่า **-' -ะ i£ - £ ___ ______________________ -

« ฟ้ o ๖๒. นหโิ ส อุปกุกโม อตทฺ เยน ความเพยรอนเบนเหตุไมต่ าย แหง่ ชาตาน มยี ยเร, สตวท์ ่งี หลายผเู้ กดิ มาแลว้ ย่อม ไม่มีเลย ชรมุบ ปตฺตา มวณํ แมอ้ ยู่ไต้จนทงชราก็ต*องตาย เอวํธมฺมา หิ ปาทเโน เพราะสตวทิ 1งหลายมีอยา่ งนเบน ธรรมดา ๖๓. ผลานมว ปกกานํ ปาโต ภยเพราะตอ้ งหลน่ ในเวลาเชา้ ของ ปตนโต ภยํ ผลไม้ที่สุกแลว้ ฉนั 1ใด เอวํ ชาตาน มจฺจานํ ภ*'ยเพราะตอ้ งตายแน่ ของสิตว์ ท่งี หลายผเู้ กดมาแล้วกฉ็ แั น่น นจิ จ’ มรณโต ภย’ ๖๔. ยท’าป«1 กุมฺภการสฺส กตา ภาชนะดินทีง่ หลาย อ'นนายช่าง มตตฺ กิ ภาชนา สพเพ หมอ่ ทำแล่ว ล*'วนมีความแตก เภทปรยนตา, เบนท่ีสุด แมฉ้ ินใค เอวฺ มจจฺ าน ชวี ติ ’ ชวี ิตของสิตว์ท่ีงหลาย กฉ็ นิ นิน ๖๔. นคร’ ยทา ปจฺจนตฺ ํ คตุ ฺตํ เมอื งที่ตไอยสู่ ดุ แดน อนชน สนตุ รพาหริ ,ิ ทีง่ หลายรกษาแสวิ ท,งภายใน แลภายนอก ฉนั ใด

เอวํ โคเปก อคตุ าน่ 9๗0 ฃโณ มา โว อุปจจฺ คา ท่านพ1หลายจงร*กษาตน ฉนํ น่น ขณาตีตา หิ โสจนตฺ ิ ขณะคราวอยา่ ไตล้ ่วงท่านทไหลาย ไปเสยี นิรยผฺหิ สิมปฺบืตา เพราะรำชนทไหลายอนขณะ คราวล่วงไปเสยี แล*ว ย่อมโศกเศรำ เตมี แนน่ ก*นอยู่ ในนริ ยาบาย.