แก้กรรม

พทุ ธวจน - หมวดธรรม เปดิ ธรรมทีถ่ ูกปิด : แกก้ รรม ? เหตทุ ที่ �ำใหม้ นษุ ยเ์ กดิ มาแตกตา่ งกนั 26 -บาลี อุปร.ิ ม. ๑๔/ ๓๗๖ /๕๗๙. สภุ มาณพ โตเทยยบตุ ร ไดท้ ลู ถามพระผมู้ พี ระภาค ดงั นว้ี า่ “ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ !   อะไรหนอแล  เป็นเหตุ เป็นปัจจัยใหพ้ วกมนษุ ย์ท่ีเกดิ เปน็ มนษุ ยอ์ ยู่ ปรากฏความเลวและ ความประณีต คือ มนษุ ย์ทง้ั หลายย่อมปรากฏมอี ายสุ ัน้ มอี ายุยนื มโี รคมาก มโี รคนอ้ ย มผี วิ พรรณทราม มผี วิ พรรณงาม มศี กั ดานอ้ ย มศี กั ดามาก มโี ภคะนอ้ ย มโี ภคะมาก เกดิ ในสกลุ ต�ำ่ เกดิ ในสกลุ สงู ไร้ปัญญา มีปัญญา. ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ !   อะไรหนอแล เป็นเหตุ เป็นปจั จัย ให้พวกมนษุ ยท์ ี่เกิดเป็นมนษุ ย์อยู่ ปรากฏ ความเลวและความประณตี ”. พระผ้มู พี ระภาคตรัสว่า มาณพ !   สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตน เป็นทายาทแหง่ กรรม มีกรรมเปน็ ก�ำ เนิด มีกรรมเปน็ เผา่ พนั ธ์ุ มกี รรมเป็นท่ีพง่ึ อาศยั กรรมย่อมจ�ำ แนกสัตว์ ใหเ้ ลวและประณตี ได.้ 79

พทุ ธวจน - หมวดธรรม “ขา้ พระองคย์ อ่ มไมท่ ราบเนอ้ื ความโดยพสิ ดารของอเุ ทศ ทพี่ ระโคดมผเู้ จรญิ ตรสั โดยยอ่ มไิ ดจ้ �ำแนกเนอื้ ความโดยพสิ ดารนไี้ ด้ ขอพระโคดมผู้เจริญ !   ได้โปรดแสดงธรรมแก่ข้าพระองค์โดย ประการทข่ี า้ พระองคจ์ ะพงึ ทราบเนอ้ื ความแหง่ อเุ ทศนโ้ี ดยพสิ ดาร ดว้ ยเถดิ ”. มาณพ !   ถา้ อยา่ งนนั้ ท่านจงฟัง จงใส่ใจใหด้ ี เราจะกลา่ วตอ่ ไป สุภมาณพ โตเทยยบุตร ทลู รับพระผู้มพี ระภาควา่ “ชอบแลว้ พระเจ้าขา้  !   ”. พระผมู้ พี ระภาคจึงไดต้ รัสดงั นว้ี ่า มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม เปน็ ผมู้ กั ท�ำชวี ติ สตั วใ์ หต้ กลว่ ง เปน็ คน เหยี้ มโหด มมี อื เปอ้ื นเลอื ด หมกมนุ่ ในการประหตั ประหาร ไม่เอ็นดูในเหลา่ สตั ว์มชี ีวิต เขาตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติ วนิ ิบาต นรก เพราะกรรมนัน้ อนั เขาใหพ้ ร่งั พร้อม สมาทานไว้อย่างน้ี หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วนิ บิ าต นรก ถ้ามาเปน็ มนษุ ย์เกดิ ณ ทใี่ ดๆ ในภายหลัง จะเปน็ คนมีอายุสน้ั . 80

เปดิ ธรรมทถ่ี ูกปิด : แกก้ รรม ? มาณพ !   ปฏิปทาที่เป็นไปเพื่อความมีอายุสั้น นค้ี ือ เป็นผู้มักท�ำ ชีวติ สตั วใ์ หต้ กลว่ ง เป็นคนเหี้ยมโหด มมี อื เปอ้ื นเลอื ด หมกมนุ่ ในการประหตั ประหาร ไมเ่ อน็ ดู ในเหล่าสัตวม์ ชี ีวิต. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ุษกต็ าม ละปาณาตบิ าตแล้ว เปน็ ผู้เวน้ ขาดจาก ปาณาติบาต วางอาชญา วางศัสตราได้ มคี วามละอาย ถึง ความเอน็ ดู อนเุ คราะหด์ ว้ ยความเกอ้ื กลู ในสรรพสตั วแ์ ละ ภตู อยู่ เขาตายไป จะเขา้ ถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค์ เพราะกรรมนน้ั อนั เขาใหพ้ รง่ั พรอ้ มสมาทานไวอ้ ยา่ งน้ี หากตายไป ไมเ่ ขา้ ถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค์ ถา้ มาเปน็ มนษุ ยเ์ กดิ ณ ทใ่ี ดๆ ในภายหลงั จะเป็นคนมีอายุยืน. มาณพ !   ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความมอี ายยุ นื น้ี คอื ละปาณาตบิ าตแลว้ เป็นผู้เว้นขาดจากปาณาติบาต วางอาชญา วางศสั ตราได้ มคี วามละอาย ถงึ ความเอน็ ดู อนเุ คราะห์ด้วยความเก้ือกูลในสรรพสัตว์และภตู อย.ู่ มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ ก็ตาม เป็นผ้มู ปี กตเิ บยี ดเบียนสัตวด์ ว้ ยฝ่ามือ 81

พทุ ธวจน - หมวดธรรม หรอื กอ้ นดนิ หรอื ทอ่ นไม้ หรอื ศสั ตรา เขาตายไป จะเขา้ ถงึ อบาย ทุคติ วินิบาต นรก เพราะกรรมนนั้ อันเขาให้ พรง่ั พรอ้ ม สมาทานไวอ้ ยา่ งนี้ หากตายไป ไมเ่ ขา้ ถงึ อบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลงั จะเป็นคนมีโรคมาก. มาณพ !   ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความมโี รคมากน้ี คือ เป็นผมู้ ีปกติเบยี ดเบยี นสัตว์ด้วยฝา่ มือ หรอื กอ้ น ดนิ หรอื ทอ่ นไม้ หรอื ศัสตรา. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม เปน็ ผมู้ ปี กตไิ มเ่ บยี ดเบยี นสตั วด์ ว้ ยฝา่ มอื หรอื กอ้ นดนิ หรอื ทอ่ นไม้ หรอื ศสั ตรา เขาตายไป จะเขา้ ถงึ สคุ ติโลกสวรรค์ เพราะกรรมนน้ั อนั เขาใหพ้ รั่งพร้อม สมาทานไวอ้ ยา่ งนี้ หากตายไป ไม่เขา้ ถึงสคุ ติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลัง จะเป็น คนมีโรคน้อย. มาณพ !   ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความมโี รคนอ้ ย น้ี คอื เปน็ ผมู้ ีปกตไิ มเ่ บยี ดเบยี นสัตวด์ ว้ ยฝา่ มอื หรอื ก้อนดิน หรือทอ่ นไม้ หรอื ศัสตรา. 82

เปดิ ธรรมท่ีถูกปดิ : แก้กรรม ? มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ ก็ตาม เป็นคนมกั โกรธ มากดว้ ยความ แค้นเคอื ง ถูกเขาวา่ เล็กน้อยก็ขัดใจ โกรธเคอื ง พยาบาท มาดร้าย ท�ำความโกรธ ความรา้ ย และความขึง้ เคียดให้ ปรากฏ เขาตายไป จะเข้าถงึ อบาย ทคุ ติ วินบิ าต นรก เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พร่ังพร้อมสมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไป ไมเ่ ข้าถึงอบาย ทคุ ติ วนิ บิ าต นรก ถ้ามาเปน็ มนษุ ยเ์ กดิ ณ ทใี่ ดๆ ในภายหลงั จะเปน็ คนมผี วิ พรรณทราม. มาณพ !   ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความมผี วิ พรรณ ทรามน้ี คอื เป็นคนมักโกรธ มากด้วยความแค้นเคอื ง ถกู เขาวา่ เลก็ นอ้ ยกข็ ดั ใจ โกรธเคอื ง พยาบาท มาดรา้ ย ทำ�ความโกรธ ความร้าย และความขึ้งเคยี ดใหป้ รากฏ. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรี ก็ตาม บุรุษกต็ าม เป็นคนไม่มกั โกรธ ไม่มากดว้ ยความ แคน้ เคอื ง ถกู เขาวา่ มากกไ็ มข่ ดั ใจ ไมโ่ กรธเคอื ง ไมพ่ ยาบาท ไมม่ าดรา้ ย ไมท่ �ำความโกรธ ความรา้ ย และความขง้ึ เคยี ดให้ ปรากฏ เขาตายไป จะเขา้ ถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค์ เพราะกรรมนน้ั อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างน้ี หากตายไป 83

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ไม่เข้าถึงสคุ ตโิ ลกสวรรค์ ถา้ มาเปน็ มนษุ ย์ เกิด ณ ทใ่ี ดๆ ในภายหลงั จะเปน็ คนน่าเลือ่ มใส. มาณพ !   ปฏิปทาที่เป็นไปเพ่ือความเป็น ผนู้ า่ เลอื่ มใสนี้ คอื เปน็ คนไม่มกั โกรธ ไม่มากด้วย ความแค้นเคอื ง ถกู เขาวา่ มากกไ็ ม่ขดั ใจ ไมโ่ กรธเคือง ไมพ่ ยาบาท ไม่มาดรา้ ย ไมท่ ำ�ความโกรธ ความร้าย ความขึ้งเคยี ดใหป้ รากฏ. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม มใี จรษิ ยา ยอ่ มรษิ ยา มงุ่ รา้ ย ผกู ใจอจิ ฉา ในลาภสักการะ ความเคารพ ความนบั ถือ การไหว้ และ การบชู าของคนอน่ื เขาตายไป จะเขา้ ถงึ อบาย ทคุ ตวิ นิ บิ าต นรก เพราะกรรมนน้ั อนั เขาใหพ้ รง่ั พรอ้ ม สมาทานไวอ้ ยา่ งน้ี หากตายไปไมเ่ ขา้ ถึงอบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต นรก ถา้ มาเปน็ มนษุ ย์เกิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนมีศกั ดาน้อย. มาณพ !   ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความมีศักดา น้อยนี้ คือ มีใจรษิ ยา ย่อมรษิ ยา มงุ่ รา้ ย ผกู ใจอจิ ฉา ในลาภสกั การะ ความเคารพ ความนบั ถอื การไหว้ และ การบชู าของคนอืน่ . 84

เปดิ ธรรมท่ีถกู ปดิ : แกก้ รรม ? มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ ามบรุ ษุ กต็ ามเปน็ ผมู้ ใี จไมร่ ษิ ยายอ่ มไมร่ ษิ ยาไมม่ งุ่ รา้ ย ไมผ่ กู ใจอจิ ฉาในลาภสกั การะ ความเคารพ ความนบั ถอื การไหว้ และการบชู าของคนอน่ื เขาตายไป จะเขา้ ถงึ สคุ ติ โลกสวรรค์ เพราะกรรมนน้ั อนั เขาให้ พรง่ั พรอ้ ม สมาทาน ไว้อยา่ งน้ี หากตายไปไม่เข้าถงึ สคุ ติโลกสวรรค์ ถ้ามาเปน็ มนุษยเ์ กิด ณ ทีใ่ ดๆ ในภายหลัง จะเปน็ คนมศี ักดามาก. มาณพ !   ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความมีศักดา มากนี้  คือ  มีใจไม่ริษยา  ย่อมไม่ริษยา  ไม่มุ่งร้าย  ไม่ผูกใจอิจฉาในลาภสักการะ  ความเคารพ  ความ นบั ถอื การไหว ้ และการบชู าของคนอ่นื . มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรี ก็ตาม บรุ ษุ ก็ตาม ย่อมไมเ่ ป็นผใู้ ห้ ขา้ ว น�ำ้ เครอ่ื งนุ่งห่ม ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เคร่ืองลูบไล้ ทนี่ อน ที่อยู่ และประทีปโคมไฟแก่สมณะหรือพราหมณ์ เขาตายไป จะเขา้ ถงึ อบาย ทคุ ติ วนิ บิ าต นรก เพราะกรรมนนั้ อนั เขา ให้พรั่งพรอ้ ม สมาทานไวอ้ ย่างนี้ หากตายไปไม่เข้าถงึ อบาย ทคุ ติ วินบิ าต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ท่ใี ดๆ ในภายหลังจะเปน็ คนมีโภคะนอ้ ย. 85

พทุ ธวจน - หมวดธรรม มาณพ !   ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความมีโภคะ นอ้ ยน้ี คอื ไม่ให้ข้าว นำ�้ เครอื่ งนุ่งห่ม ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครอื่ งลบู ไล้ ทนี่ อน ทอ่ี ยู่ และประทปี โคมไฟแก่สมณะหรือพราหมณ.์ มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม ยอ่ มเป็นผใู้ ห้ข้าว นำ�้ เครอ่ื งน่งุ หม่ ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เคร่อื งลูบไล้ ท่ีนอน ท่ีอยู่ และประทีปโคมไฟแก่สมณะหรือพราหมณ์ เขาตายไป จะเขา้ ถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค์ เพราะกรรมนนั้ อนั เขาใหพ้ รง่ั พรอ้ ม สมาทานไวอ้ ย่างน้ี หากตายไป ไม่เข้าถงึ สคุ ติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลัง จะเป็น คนมีโภคะมาก. มาณพ !   ปฏิปทาที่เป็นไปเพ่ือความมีโภคะ มากนี้ คอื ให้ขา้ ว น้�ำ เครอื่ งนุ่งหม่ ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ทนี่ อน ทอ่ี ยู่ และประทปี โคมไฟ แก่สมณะหรอื พราหมณ.์ มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม เปน็ คนกระดา้ งเยอ่ หยงิ่ ยอ่ มไมก่ ราบไหว้ คนทค่ี วรกราบไหว้ ไมล่ กุ รบั คนท่คี วรลกุ รับ ไม่ใหอ้ าสนะ 86

เปดิ ธรรมทถ่ี กู ปดิ : แกก้ รรม ? แกค่ นทส่ี มควรแกอ่ าสนะ ไมใ่ หท้ างแกค่ นทสี่ มควรแกท่ าง ไมส่ ักการะคนทีค่ วรสกั การะ ไม่เคารพคนท่ีควรเคารพ ไม่นบั ถอื คนทีค่ วรนบั ถอื ไมบ่ ูชาคนทคี่ วรบูชา เขาตายไป จะเข้าถงึ อบาย ทุคติ วนิ ิบาต นรก เพราะกรรมนั้น อันเขา ใหพ้ รงั่ พรอ้ ม สมาทานไว้อยา่ งน้ี หากตายไป ไม่เข้าถงึ อบาย ทุคติ วนิ บิ าต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลัง จะเปน็ คนเกดิ ในสกลุ ต่ำ� . มาณพ !   ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความเกิด ในสกุลต่ำ�นี้ คือ เปน็ คนกระด้าง เยอ่ หยง่ิ ยอ่ มไม่ กราบไหวค้ นที่ควรกราบไหว้ ไม่ลุกรบั คนทค่ี วรลกุ รบั ไมใ่ หอ้ าสนะ แกค่ นทีส่ มควรแกอ่ าสนะ ไม่ให้ทางแก่ คนที่สมควรแก่ทาง ไม่สักการะคนที่ควรสักการะ ไม่เคารพคนที่ควรเคารพ ไม่นับถือคนที่ควรนับถอื ไม่บูชาคนทค่ี วรบชู า. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ ก็ตาม เป็นคนไมก่ ระด้าง ไมเ่ ยอ่ หยง่ิ ย่อม กราบไหวค้ นท่คี วรกราบไหว้ ลกุ รบั คนท่ีควรลุกรบั ให้ อาสนะแกค่ นท่ีสมควรแกอ่ าสนะ ให้ทางแกค่ นที่สมควร 87

พทุ ธวจน - หมวดธรรม แก่ทาง สักการะคนทค่ี วรสกั การะ เคารพคนท่ีควรเคารพ นับถือคนที่ควรนับถือ บูชาคนที่ควรบูชา เขาตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้ พร่งั พร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไป ไมเ่ ข้าถึงสุคติ โลกสวรรค์ ถา้ มาเกดิ เปน็ มนษุ ยเ์ กดิ ณ ทใ่ี ดๆ ในภายหลงั จะเป็นคนเกิดในสกุลสงู . มาณพ !   ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพ่ือความเกิด ในสกุลสูงน้ี คอื เปน็ คนไมก่ ระด้าง ไม่เยอ่ หยง่ิ ย่อม กราบไหวค้ นทคี่ วรกราบไหว้ ลกุ รบั คนทค่ี วรลกุ รบั ใหอ้ าสนะ แกค่ นทส่ี มควรแกอ่ าสนะ ใหท้ างแกค่ นทส่ี มควรแกท่ าง สกั การะคนทคี่ วรสกั การะ เคารพคนทค่ี วรเคารพ นบั ถอื คนทีค่ วรนับถอื บูชาคนทค่ี วรบชู า. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บุรษุ กต็ าม ยอ่ มไมเ่ ปน็ ผูเ้ ข้าไปหาสมณะหรอื พราหมณ์แลว้ สอบถามว่า อะไรเป็นกุศล อะไรเป็นอกศุ ล อะไรมโี ทษ อะไรไมม่ ีโทษ อะไรควรเสพ อะไรไม่ควรเสพ อะไรเมอ่ื ท�ำ ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื ความไมเ่ กอ้ื กลู เพอ่ื ความทกุ ข์ ส้ินกาลนาน หรอื ว่าอะไรเมอื่ ทำ�ยอ่ มเปน็ ไปเพอื่ ประโยชน์ 88

เปิดธรรมทีถ่ ูกปดิ : แก้กรรม ? เกือ้ กูลเพื่อความสุขสิ้นกาลนานเขาตายไปจะเขา้ ถึงอบาย ทคุ ติ วนิ บิ าต นรก เพราะกรรมนน้ั อนั เขาใหพ้ รง่ั พรอ้ ม สมาทานไว้อย่างน้ี หากตายไป ไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินบิ าต นรก ถา้ มาเปน็ มนุษย์ เกดิ ณ ทีใ่ ดๆ ในภายหลัง จะเปน็ คนมีปัญญาทราม. มาณพ !   ปฏิปทาที่เป็นไปเพ่ือความมีปัญญา ทรามน้ี คอื ไมเ่ ปน็ ผเู้ ขา้ ไปหาสมณะหรอื พราหมณแ์ ลว้ สอบถามวา่ อะไร เปน็ กศุ ล อะไรเปน็ อกศุ ล อะไรมโี ทษ อะไรไมม่ โี ทษ อะไรควรเสพ อะไรไมค่ วรเสพ อะไรเมอ่ื ท�ำ ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื ความไมเ่ กอ้ื กลู เพอ่ื ความทกุ ขส์ น้ิ กาลนาน หรือว่า อะไรเมื่อทำ�ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสนิ้ กาลนาน. มาณพ !   บุคคลบางคนในโลกน้ีจะเป็นสตรี กต็ าม บรุ ษุ กต็ าม ยอ่ มเปน็ ผเู้ ขา้ ไปหาสมณะหรอื พราหมณ์ แลว้ สอบถามวา่ อะไรเปน็ กศุ ล อะไรเปน็ อกศุ ล อะไรมโี ทษ อะไรไมม่ โี ทษ อะไรควรเสพ อะไรไมค่ วรเสพ อะไรเมอ่ื ท�ำ ย่อมเป็นไปเพอ่ื ไม่เกอ้ื กูล เพือ่ ทกุ ขส์ ้นิ กาลนาน หรอื ว่า อะไรเมอ่ื ท�ำ ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื ประโยชนเ์ กอ้ื กลู เพอ่ื ความสขุ 89

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ส้ินกาลนาน เขาตายไป จะเข้าถงึ สุคตโิ ลกสวรรค์ เพราะ กรรมนน้ั อนั เขาใหพ้ รง่ั พรอ้ ม สมาทานไวอ้ ยา่ งน้ี หากตายไป ไมเ่ ข้าถงึ สคุ ติโลกสวรรค์ ถา้ มาเป็นมนษุ ยเ์ กิด ณ ท่ีใดๆ ในภายหลัง จะเป็นคนมปี ญั ญามาก. มาณพ !   ปฏิปทาที่เป็นไปเพ่ือความมีปัญญา มากน้ี คือ เป็นผ้เู ขา้ ไปหาสมณะหรือพราหมณ์แลว้ สอบถามวา่ อะไรเป็นกุศล อะไรเปน็ อกศุ ล อะไรมโี ทษ อะไรไมม่ โี ทษ อะไรควรเสพ อะไรไมค่ วรเสพ อะไรเมอ่ื ท�ำ ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื ความไมเ่ กอ้ื กลู เพอ่ื ความทกุ ขส์ น้ิ กาลนาน หรือวา่ อะไรเมื่อทำ�ย่อมเปน็ ไปเพอ่ื ประโยชนเ์ กือ้ กลู เพอื่ ความสขุ สิ้นกาลนาน. มาณพ !   ดว้ ยประการฉะนแี้ ล ปฏปิ ทาทเี่ ปน็ ไป เพื่อความมอี ายุส้นั ย่อมน�ำเขา้ ไปสู่ความเปน็ คนมอี ายสุ นั้ ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความมีอายุยืน ย่อมน�ำเข้าไปสู่ ความเปน็ คนมอี ายยุ นื ปฏปิ ทาเปน็ ไปเพอื่ ความมโี รคมาก ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสู่ความเป็นคนมีโรคมาก ปฏปิ ทาท่เี ปน็ ไป เพอื่ ความมโี รคนอ้ ย ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสคู่ วามเปน็ คนมโี รคนอ้ ย ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอื่ ความมผี วิ พรรณทราม ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสู่ 90

เปดิ ธรรมท่ีถกู ปิด : แกก้ รรม ? ความเปน็ คนมผี วิ พรรณทราม ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความเปน็ ผู้น่าเล่ือมใส ย่อมน�ำเข้าไปสู่ความเป็นคนน่าเล่ือมใส ปฏปิ ทาทเี่ ปน็ ไปเพอื่ ความมศี กั ดานอ้ ย ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสคู่ วาม เปน็ คนมศี กั ดานอ้ ย ปฏปิ ทาทเี่ ปน็ ไปเพอ่ื ความมศี กั ดามาก ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสคู่ วามเปน็ คนมศี กั ดามาก ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไป เพอื่ ความมโี ภคะนอ้ ย ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสคู่ วามเปน็ คนมโี ภคะนอ้ ย ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความมีโภคะมาก ย่อมน�ำเข้าไปสู่ ความเป็นคนมโี ภคะมาก ปฏิปทาทเี่ ปน็ ไปเพอ่ื ความเกิด ในสกุลต�่ำ ย่อมน�ำเข้าไปสู่ความเป็นคนเกิดในสกุลต่ำ ปฏปิ ทาทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความเกดิ ในสกลุ สงู ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสู่ ความเป็นคนเกิดในสกุลสูง ปฏิปทาท่ีเป็นไปเพื่อความ มปี ญั ญาทราม ยอ่ มน�ำเขา้ ไปสคู่ วามเปน็ คนมปี ญั ญาทราม ปฏิปทาทีเ่ ป็นไปเพือ่ ความมีปญั ญามาก ย่อมน�ำเข้าไปสู่ ความเปน็ คนมปี ญั ญามาก. มาณพ !   สัตวท์ ัง้ หลาย มีกรรมเปน็ ของตน เปน็ ทายาทแหง่ กรรม มีกรรมเปน็ กำ�เนิด มีกรรมเปน็ เผ่าพันธ์ุ มกี รรมเป็นท่พี งึ่ อาศยั กรรมย่อมจำ�แนกสัตว์ ให้เลวและประณตี . 91

พทุ ธวจน - หมวดธรรม เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสแลว้ อยา่ งน้ี สภุ มาณพ โตเทยยบตุ รไดก้ ราบทลู พระผมู้ พี ระภาคดงั นว้ี า่ “แจ่มแจ้งแล้ว พระเจ้าขา้  !   แจม่ แจ้งแลว้ พระเจา้ ข้า !   พระโคดมผเู้ จริญทรงประกาศธรรมโดยปรยิ ายมใิ ชน่ อ้ ย เปรียบ เหมอื นหงายของทค่ี ว�ำ่ หรอื เปดิ ของทป่ี ดิ หรอื บอกทางแกค่ นหลงทาง หรอื ตามประทีปในทม่ี ดื ด้วยหวงั วา่ ผ้มู ตี าดีจกั เห็นรูปได้ฉะนน้ั ขา้ พระองคน์ ข้ี อถงึ พระโคดมผเู้ จรญิ พระธรรม และพระภกิ ษสุ งฆ์ วา่ เปน็ สรณะ. ขอพระโคดมผเู้ จรญิ  !   จงทรงจ�ำ ขา้ พระองคว์ า่ เปน็ อุบาสก ผูถ้ ึงสรณะตลอดชวี ิต ตั้งแต่บดั นเ้ี ป็นต้นไป”. 92

พุทธวจน - หมวดธรรม เปดิ ธรรมทถ่ี กู ปิด : แกก้ รรม ? บรุ พกรรมของการไดล้ ักษณะ 27 “มหาบรุ ุษ” -บาลี ปา. ที. ๑๑/๑๕๙-๑๙๓/๑๓๐,๑๗๑. ภิกษุทั้งหลาย !   พวกฤาษีภายนอกจ�ำมนต์ มหาปุริสลักขณะไดก้ ็จรงิ แตห่ ารไู้ ม่ว่าการทม่ี หาบรุ ุษได้ ลักขณะอันน้ีๆ เพราะท�ำกรรมเชน่ น้ๆี ก.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ ่อน ในภพท่ีอยูอ่ าศัยก่อน ไดเ้ ป็นผู้บากบ่ันใน กศุ ล ถือมัน่ ในกายสจุ ริต วจีสุจริต มโนสจุ ริต ในการ บริจาคทาน การสมาทานศลี การรักษาอโุ บสถ การปฏบิ ัติ มารดา บดิ า การปฏบิ ตั สิ มณพราหมณ์ การอ่อนน้อมตอ่ ผเู้ จรญิ ในตระกลู และในอธกิ ศุ ลธรรมอน่ื . เพราะไดก้ ระท�ำ ไดส้ ร้างสม ไดพ้ อกพนู ได้มัว่ สุมกรรมนนั้ ๆ ไว้ ภายหลัง แต่การตาย เพราะกายแตก ยอ่ มเข้าถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค.์ ตถาคตน้ันถือเอาในเทพเหล่าอ่ืนโดยฐานะ ๑๐ คือ อายทุ พิ ย์ วรรณะทพิ ย์ สขุ ทพิ ย์ ยศทพิ ย์ อธบิ ดที พิ ย์ รปู ทพิ ย์ เสยี งทพิ ย์ กลนิ่ ทพิ ย์ รสทพิ ย์ สมั ผสั ทพิ ย;์ ครน้ั จตุ จิ ากภพนนั้ 93

พทุ ธวจน - หมวดธรรม มาสคู่ วามเปน็ มนษุ ยอ์ ยา่ งนี้ จงึ ไดม้ หาปรุ สิ ลกั ขณะขอ้ นค้ี อื มฝี า่ เทา้ เสมอ จดลงกเ็ สมอ ยกขน้ึ กเ็ สมอฝา่ เทา้ ถกู ตอ้ งพน้ื พรอ้ มกนั ... (ลกั ขณะที่ ๑) ยอ่ มเปน็ ผไู้ มห่ วาดหวนั่ ตอ่ ข้าศึกทัง้ ภายในและภายนอก คอื ราคะ โทสะ โมหะ กต็ าม สมณะพราหมณ์ เทวดา มาร พรหม หรอื ใครๆ กต็ าม ในโลก ทีเ่ ป็นศตั ร.ู ข.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ...1 ไดเ้ ปน็ ผนู้ �ำสขุ มาใหแ้ กม่ หาชนเปน็ ผู้ บรรเทาภยั คอื ความสะดงุ้ หวาดเสยี ว จดั การคมุ้ ครองรกั ษา โดยธรรม ไดถ้ วายทานมเี ครอื่ งบรวิ าร. เพราะไดก้ ระท�ำ... กรรมนนั้ ๆ ไว้ ... ครนั้ มาสคู่ วามเปน็ มนษุ ยอ์ ยา่ งนี้ จงึ ได้ มหาปรุ สิ ลกั ขณะขอ้ นค้ี อื ภายใตฝ้ า่ เทา้ มจี กั รทงั้ หลายเกดิ ขน้ึ มซี ต่ี งั้ พนั พรอ้ มดว้ ยกงและดมุ บรบิ รู ณด์ ว้ ยอาการทง้ั ปวง มรี ะยะอันจัดไวด้ ้วยดี .... (ลักขณะที่ ๒) ยอ่ มเปน็ ผู้มี บริวารมาก ภิกษุ ภกิ ษุณี อุบาสก อุบาสกิ า เทวดา มนษุ ย์ อสรู นาค คนธรรพ์ ยอ่ มเปน็ บรวิ ารของตถาคต. 1 ที่ละไว้ด้วยจุด ... ดังนี้ ทุกแห่งหมายความว่า ค�ำที่ละไว้น้ันซ้�ำกัน เหมอื นในข้อ (ก) ข้างบน. เตมิ เอาเองก็ได้ แม้ไม่เตมิ ก็ไดค้ วามเท่ากนั . 94

เปดิ ธรรมทถี่ ูกปดิ : แกก้ รรม ? ค.  ภิกษุท้ังหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติกอ่ น ... ได้เปน็ ผ้เู ว้นจากปาณาติบาต วางแล้วซึง่ ศสั ตราและอาชญา มีความละอาย เอน็ ดู กรณุ าเก้ือกลู แก่ สัตวม์ ีชีวิตทง้ั ปวง. เพราะ ... กรรมนน้ั ๆ คร้นั มาสคู่ วาม เป็นมนษุ ย์อยา่ งน้ี จงึ ได้มหาปุรสิ ลกั ขณะทัง้ ๓ ข้อนี้ คอื มีส้นยาว มีข้อนิ้วยาว มีกายตรงดุจกายพรหม ... (ลกั ขณะท่ี ๓  ๔  ๑๕) ยอ่ มเปน็ ผู้มีชนมายุยนื ยาว ตลอดกาลนาน; สมณะหรอื พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม กต็ าม หรอื ใครๆ ทเ่ี ป็นศัตรู ไมส่ ามารถปลงชวี ติ ตถาคตเสียในระหว่างได.้ ฆ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ได้เป็นผู้ให้ทานของควรเค้ียว ควรบริโภค ควรลม้ิ ควรจิบ ควรด่มื มรี สอนั ประณีต. เพราะ … กรรมนนั้ ๆ..ครนั้ มาสคู่ วามเป็นมนุษยอ์ ยา่ งน้ีแล้ว จงึ ได้ มหาปุริสลักขณะ ข้อนี้คือ มีเน้ือนูนหนาในท่ี ๗ แห่ง คอื ท่ีมือทั้งสอง ท่ีเท้าทั้งสอง ที่บ่าท้ังสองและที่คอ… (ลกั ขณะท่ี ๑๖) ยอ่ มไดข้ องควรเคย้ี ว ควรบรโิ ภค ควรล้มิ ควรจบิ ควรด่มื อันมรี สประณีต. 95

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ง.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ... ได้สงเคราะหผ์ ู้อ่ืนด้วยสงั คหวัตถทุ ง้ั ส่ี คอื การใหส้ ง่ิ ของ วาจาทไ่ี พเราะ การประพฤตปิ ระโยชนผ์ ูอ้ ืน่ และความมีตนเสมอกัน. เพราะ ... กรรม นนั้ ๆ ...ครั้นมา สู่ความเป็นมนุษย์อย่างน้ีแล้ว จึงได้มหาปุริสลักขณะ ๒ ข้อนี้คอื มมี ือและเทา้ อ่อนนุ่ม มีลายฝ่ามอื ฝา่ เท้าดุจ ตาขา่ ย .... (ลกั ขณะท่ี ๕ ๖) ยอ่ มเปน็ ผสู้ งเคราะหบ์ รษิ ทั คือ ภิกษุ ภกิ ษณุ ี อบุ าสก อุบาสกิ า เทวดา มนุษย์ อสูร นาค คนธรรพ์ ย่อมไดร้ ับความสงเคราะห์จากตถาคต. จ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ... ไดเ้ ปน็ ผู้กล่าววาจาประกอบดว้ ยอรรถ ด้วยธรรม แนะน�ำ ชนเปน็ อันมาก เป็นผู้น�ำ ประโยชน์สขุ มาใหแ้ ก่ชนทั้งหลาย ตนเองก็เป็นผบู้ ชู าธรรม. เพราะ ... กรรมนัน้ ๆ ... ครั้นมาส่คู วามเป็นมนษุ ย์อยา่ งนี้ จงึ ได้ มหาปรุ สิ ลกั ขณะ ๒ ขอ้ น้ี คอื มขี อ้ เทา้ อยสู่ งู มปี ลายขนชอ้ นขน้ึ ... (ลกั ขณะที่ ๗ ๑๔) ย่อมเป็นผู้เลิศประเสรฐิ เย่ียม สงู กวา่ สตั วท์ ้งั หลาย. 96

เปิดธรรมที่ถูกปิด : แกก้ รรม ? ฉ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ... ไดเ้ ปน็ ผบู้ อกศลิ ปะ วทิ ยา ขอ้ ประพฤติ และ ลทั ธิกรรม ด้วยความเคารพ ดว้ ยหวังวา่ สตั วเ์ หล่านนั้ พงึ รู้ ไดร้ วดเรว็ พงึ ปฏิบตั ไิ ด้รวดเรว็ ไม่พงึ เศรา้ หมองสิ้นกาล นาน. เพราะ ... กรรมนั้นๆ ... ครั้นมาสคู่ วามเปน็ มนษุ ย์ อยา่ งน้ี จงึ ไดม้ หาปรุ สิ ลกั ขณะขอ้ นค้ี อื มแี ขง้ ดงั แขง้ เนอ้ื … (ลกั ขณะ ที่ ๘) ย่อมได้วัตถุอันควรแกส่ มณะ เปน็ องค์ แหง่ สมณะ เปน็ เคร่ืองอุปโภคแก่สมณะ โดยเร็ว. ช.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติกอ่ น ... ได้เป็นผู้เขา้ ไปหาสมณพราหมณ์แล้ว สอบถามวา่ “ทา่ นผเู้ จรญิ  !   อะไรเปน็ กศุ ล อะไรเปน็ อกศุ ล อะไรมโี ทษ อะไรไมม่ โี ทษ อะไรควรเสพ อะไรไมค่ วรเสพ ท�ำ อะไรไมม่ ปี ระโยชน์ เปน็ ทกุ ขไ์ ปนาน ท�ำ อะไรมปี ระโยชน์ เป็นสุขไปนาน. เพราะ ... กรรมนั้นๆ ... ครนั้ มาสคู่ วาม เปน็ มนุษย์อยา่ งน้ี จงึ ไดม้ หาปรุ สิ ลกั ขณะข้อนี้คือมผี ิว ละเอียดออ่ น ธลุ ไี มต่ ิดอยู่ได้ ... (ลกั ขณะที่ ๑๒) ย่อม เปน็ ผมู้ ีปญั ญาใหญ่ มปี ญั ญาหนาแน่น มีปญั ญาเครอ่ื ง ปล้มื ใจ ปญั ญาแล่นปญั ญาแหลม ปัญญาแทงตลอด ไม่มสี ัตวอ์ ื่นเสมอหรือยง่ิ ไปกว่า. 97

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ซ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ ่อน ... ได้เป็นผ้ไู ม่มักโกรธ ไม่มากไปดว้ ยความ แค้น แม้ชนเปน็ อันมาก วา่ กล่าวเอา กไ็ ม่เอาใจใส่ ไมโ่ กรธ ไมพ่ ยาบาท ไม่คุมแคน้ ไมแ่ สดงความโกรธ ความรา้ ยกาจ ความเสียใจให้ปรากฏ.  ทั้งเป็นผู้ให้ทานผ้าเปลือกไม้ ผา้ ดา้ ย ผ้าไหม ผา้ ขนสัตว์ ส�ำ หรบั ลาดและน่งุ หม่ อนั มี เนื้อละเอียดออ่ น. เพราะ ... กรรมนน้ั ๆ ... ครน้ั มาสคู่ วาม เปน็ มนษุ ย์อย่างนี้ จงึ ไดม้ หาปุรสิ ลกั ขณะขอ้ นี้คอื มีกาย ดุจทอง มผี วิ ดจุ ทอง ... (ลกั ขณะที่ ๑๑) ยอ่ มเป็นผไู้ ด้ ผา้ เปลอื กไม้ ผา้ ดา้ ย ผา้ ไหม ผา้ ขนสตั วส์ �ำ หรบั ลาดและ หม่ มีเนอื้ ละเอียดอ่อน. ฌ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน...ได้เป็นผู้สมานญาติมิตร สหายชาวเกลอ ผูเ้ หนิ ห่างแยกกนั ไปนาน ได้สมานไมตรมี ารดากบั บุตร บุตรกับมารดา บิดากับบตุ ร บุตรกับบิดา พ่นี อ้ งชายกับ พน่ี อ้ งหญงิ พน่ี อ้ งหญงิ กบั พน่ี อ้ งชาย ครน้ั ท�ำความสามคั คี แลว้ พลอยชนื่ ชมยนิ ดดี ว้ ย. เพราะ ... กรรมนน้ั ๆ ... ครน้ั มา สู่ความเป็นมนษุ ยอ์ ย่างน้ี จึงไดม้ หาปุริสลกั ขณะข้อนค้ี อื 98

เปิดธรรมท่ถี ูกปดิ : แก้กรรม ? มคี ยุ หฐาน (อวยั วะทล่ี บั ) ซอ่ นอยใู่ นฝกั .... (ลกั ขณะท่ี ๑๐) ย่อมเป็นผู้มีบุตร  (สาวก)  มาก  มีบุตรกล้าหาญ มีแววแห่งคนกล้าอันเสนาแห่งบุคคลอ่ืนจะย่�ำยีมิได้ หลายพนั . ญ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน ได้เป็นผู้สังเกตชั้นเชิงของมหาชน รู้ได้ สม�ำ่ เสมอ รไู้ ดเ้ อง รจู้ กั บรุ ษุ ธรรมดาและบรุ ษุ พเิ ศษ วา่ ผนู้ ้ี ควรแกส่ ่ิงนี้ๆ ได้เปน็ ผทู้ �ำ ประโยชน์อย่างวเิ ศษในชนชั้น นั้น. เพราะ ... กรรมนนั้ ๆ ... ครนั้ มาสู่ความเปน็ มนุษย์ อย่างน้ี จึงได้มหาปุรสิ ลกั ขณะ ๒ ข้อน้ี คือมที รวดทรงดจุ ตน้ ไทร ยนื ตรงไมย่ ่อกาย ลูบถึงเข่าได้ดว้ ยมือทงั้ สอง.... (ลกั ขณะท่ี ๑๙  ๙) ยอ่ มมง่ั คง่ั มที รพั ยม์ าก มโี ภคะมาก. ทรพั ยข์ องตถาคตเหลา่ นค้ี อื ทรพั ยค์ อื ศรทั ธา ทรพั ยค์ อื ศลี ทรพั ย์คอื หิริ ทรพั ย์คอื โอตตัปปะ ทรัพยค์ ือการ ศกึ ษา (สตุ ะ) ทรัพย์คือจาคะ ทรพั ย์คอื ปญั ญา. ฎ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติกอ่ น ... ไดเ้ ป็นผู้ใคร่ตอ่ ประโยชน์ ใคร่ตอ่ ความ เก้ือกลู ใคร่ตอ่ ความผาสุข ใคร่ต่อความเกษมจากโยคะ 99

พุทธวจน - หมวดธรรม แก่ชนเป็นอันมากว่า “ไฉนชนเหล่าน้ีพึงเป็นผู้เจริญ ดว้ ยศรทั ธา ด้วยศลี ด้วยการศกึ ษา ดว้ ยความรู้ ดว้ ยการ เผื่อแผ่ ด้วยธรรม ดว้ ยปญั ญา ดว้ ยทรพั ย์ และขา้ วเปลอื ก ดว้ ยนาและสวน ด้วยสตั วส์ องเทา้ สีเ่ ทา้ ดว้ ยบุตรภรรยา ด้วยทาสกรรมกรและบุรษุ ดว้ ยญาตมิ ิตรและพวกพ้อง”. เพราะ ... กรรมนนั้ ๆ ... คร้นั มาสูค่ วามเปน็ มนุษยอ์ ยา่ งนี้ จงึ ไดม้ หาปรุ สิ ลกั ขณะ ๓ ขอ้ นี้ คอื มกี ง่ึ กายเบอ้ื งหนา้ ดจุ สหี ะ มีหลงั เตม็ มคี อกลม ... (ลักขณะท่ี ๑๗  ๑๘  ๒๐) ยอ่ มเปน็ ผไู้ มเ่ สอื่ มเปน็ ธรรมดา คอื ไมเ่ สอ่ื มจากศรทั ธา ศีล สุตะ จาคะ ปญั ญา ไมเ่ ส่อื มจากสมบตั ทิ ง้ั ปวง. ฏ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน ... ได้เปน็ ผู้ไมเ่ บยี ดเบียนสตั ว์ท้ังหลายด้วย ฝ่ามือกต็ าม ก้อนดินก็ตาม ท่อนไม้ก็ตาม ศสั ตราก็ตาม. เพราะ ... กรรมน้นั ๆ ... ครั้นมาสูค่ วามเปน็ มนุษย์อย่าง นี้ จึงไดม้ หาปรุ ิสลกั ขณะขอ้ นี้ คือมปี ระสาทรบั รสอันเลิศ มีปลายขน้ึ เบอื้ งบน เกิดแลว้ ท่คี อรับรสโดยสมำ่�เสมอ ... (ลักขณะที่ ๒๑) ย่อมเปน็ ผู้มอี าพาธน้อย มโี รคนอ้ ย มวี ิบากอันสม่ำ�เสมอ ไมเ่ ย็นเกนิ รอ้ นเกนิ พอควรแก่ ความเพยี ร. 100

เปดิ ธรรมทถ่ี ูกปิด : แก้กรรม ? ฐ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ ่อน ... ไดเ้ ปน็ ผู้ไมถ่ ลงึ ตา ไมค่ อ้ นควกั ไม่จอ้ งลบั หลงั เปน็ ผูแ้ ชม่ ชน่ื มองดูตรงๆ มองดูผอู้ ื่นด้วยสายตาอัน แสดงความรัก. เพราะ ... กรรมนนั้ ๆ ... ครัน้ มาสูค่ วาม เป็นมนุษย์อย่างนี้  จึงได้  มหาปุริสลักขณะ ๒ ข้อนี้คือ  มีตาเขียวสนทิ มีตาดุจตาโค ... (ลักขณะที่ ๒๙  ๓๐)  ย่อมเป็นท่ีต้องตาของชนหมู่มาก  เป็นที่รักใคร่พอใจ ของภกิ ษุ ภิกษุณี อบุ าสก อบุ าสิกา เทวดา มนุษย์ อสูร นาค คนธรรพ.์ ฑ.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน ... ได้เป็นหัวหน้าของชนเป็นอันมาก  ใน กุศลธรรมท้ังหลาย  ได้เป็นประธานของชนเป็นอันมาก ในกายสุจริต  วจีสุจริต  มโนสุจริต  ในการจ�ำแนกทาน การสมาทานศลี   การรกั ษาอโุ บสถ การประพฤตเิ กอ้ื กลู ใน มารดาบิดา  สมณพราหมณ ์ การนอบน้อมต่อผู้เจริญใน ตระกูล  ในอธกิ ศุ ลธรรมอยา่ งใดอย่างหนึง่   เพราะ ... กรรมน้นั ๆ ... ครน้ั มาส่คู วามเป็นมนษุ ยอ์ ย่างน ี้ จงึ ได้ มหาปรุ สิ ลักขณะข้อนี้คือ มีศรี ษะรับกับกรอบหน้า ... (ลักขณะที่ ๓๒)   ยอ่ มเป็นผ้ทู ่มี หาชนประพฤตติ าม 101

พทุ ธวจน - หมวดธรรม คอื ภกิ ษ ุ ภกิ ษณุ  ี อบุ าสก  อบุ าสกิ า  เทวดา  มนษุ ย ์ อสรู นาค  คนธรรพ ์ ประพฤติตาม. ฒ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมอ่ื ตถาคตเกดิ เปน็ มนษุ ย์ ในชาตกิ อ่ น ... ไดเ้ ปน็ ผลู้ ะเวน้ จากมสุ าวาท  พดู ค�ำจรงิ หลงั่ ค�ำสจั จ ์ เทย่ี งแท ้ ซอื่ ตรง  ไมห่ ลอกลวงโลก. เพราะ ... กรรมน้นั ๆ ... ครัน้ มาสู่ความเปน็ มนุษย์อยา่ งนแ้ี ล้ว จึงได้มหาปุริสลักขณะ ๒ ข้อน้ีคือ  มีขนขุมละเส้น  มี อณุ าโลมหวา่ งควิ้ ขาวออ่ นดจุ ส�ำลี ... (ลกั ขณะท่ี ๑๓  ๓๑) ยอ่ มเปน็ ผูท้ ีม่ หาชนเป็นไปใกล้ชิด คือ ภกิ ษุ ภิกษณุ ี อบุ าสก  อบุ าสกิ า  เทวดา  มนษุ ย ์ อสรู   นาค คนธรรพ์ ใกล้ชิด. ณ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ... ไดเ้ ปน็ ผลู้ ะเวน้ วาจาสอ่ เสยี ด (คอื ค�ำยใุ ห้ แตกกัน)  คือไม่ฟังจากข้างนี้แล้วไปบอกข้างโน้นเพ่ือ ท�ำลายชนพวกน้ี  ไม่ฟังจากข้างโน้นแล้วมาบอกข้างน้ี เพื่อท�ำลายชนพวกโน้น  เป็นผู้สมานพวกแตกกันแล้ว และส่งเสริมพวกที่พร้อมเพรียงกัน เป็นผู้ยินดีในการ พรอ้ มเพรยี ง เพลนิ ในการพรอ้ มเพรยี ง กลา่ วแตว่ าจาท่ี ทำใหเ้ กดิ ความพร้อมเพรียง. เพราะ ... กรรมน้ัน ๆ ... 102

เปดิ ธรรมท่ถี กู ปิด : แก้กรรม ? ครนั้ มาสคู่ วามเปน็ มนษุ ยอ์ ยา่ งนแี้ ลว้ จงึ ไดม้ หาปรุ สิ ลกั ขณะ ๒ อย่างนี้ คอื มีฟนั ครบ ๔๐ ซ่ี มีฟันสนิท ไมห่ ่างกัน ... (ลกั ขณะที่ ๒๓  ๒๕) ยอ่ มเปน็ ผมู้ บี รษิ ทั ไมก่ ระจดั กระจาย คอื ภกิ ษุ ภกิ ษณุ ี อบุ าสก อบุ าสกิ า เทวดา มนษุ ย์ อสรู นาค คนธรรพ์ เปน็ บรษิ ทั ไมก่ ระจดั กระจาย. ด.  ภิกษุทั้งหลาย !   เม่ือตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน ... ได้เป็นผลู้ ะเว้นการกลา่ วค�ำหยาบ กล่าว แต่วาจาที่ไมม่ ีโทษ เปน็ สขุ แกห่ ู เป็นท่ตี งั้ แหง่ ความรัก ซมึ ซาบถงึ ใจ เปน็ ค�ำพดู ของชาวเมอื ง เปน็ ทพี่ อใจและ ชอบใจของชนเปน็ อนั มาก. เพราะ ... กรรมนน้ั ๆ ... ครน้ั มา สคู่ วามเปน็ มนษุ ย์อย่างน้ี ยอ่ มได้มหาปุรสิ ลกั ขณะ ๒ ขอ้ นี้ คือมีลิ้นอันเพียงพอ มีเสียงเหมือนพรหม พูดเหมือน นกการวกิ ... (ลกั ขณะที่ ๒๗  ๒๘) ยอ่ มเปน็ ผมู้ วี าจาที่ ผู้อน่ื เอ้ือเฟอื้ เชอื่ ฟัง คือ ภิกษุ ภิกษุณี อบุ าสก อบุ าสิกา เทวดา มนุษย์ อสรู นาคคนธรรพ์ เออื้ เฟ้ือเชอื่ ฟัง. ต.  ภิกษุทั้งหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาตกิ อ่ น ... ไดเ้ ปน็ ผลู้ ะเวน้ การพดู เพอ้ เจอ้ เปน็ ผกู้ ลา่ ว ควรแกเ่ วลา กลา่ วค�ำ จรงิ กลา่ วเปน็ ธรรม กลา่ วมอี รรถ 103

พุทธวจน - หมวดธรรม กลา่ วเปน็ วินัย กลา่ วมีทีต่ งั้ มีหลกั ฐาน มีทส่ี ุด ประกอบ ดว้ ยประโยชน.์ เพราะ ... กรรมนั้นๆ ... ครนั้ มาสู่ความ เปน็ มนษุ ยอ์ ยา่ งนแี้ ลว้ ยอ่ มไดม้ หาปรุ ิสลกั ขณะข้อนี้ คอื มคี างดจุ คางราชสีห์ ... (ลักขณะที่ ๒๒) ย่อมเปน็ ผทู้ ่ี ศัตรูท้งั ภายในและภายนอกก�ำ จดั ไมไ่ ด้ ศตั รู คือ ราคะ โทสะ โมหะ หรือ สมณะ พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม หรอื ใครๆ ในโลก กำ�จดั ไมไ่ ด.้ ถ.  ภิกษุท้ังหลาย !   เมื่อตถาคตเกิดเป็นมนุษย์ ในชาติก่อน ... ได้เป็นผลู้ ะมิจฉาชพี มกี ารเล้ยี งชพี ชอบ เว้นจากการฉอ้ โกงด้วยตาชงั่ ดว้ ยของปลอม ดว้ ยเครอื่ ง ตวงเครื่องวัดจากการโกง การลวง เวน้ จากการตดั การฆา่ การผูกมัด การร่วมท�ำร้าย การปล้น การกรรโชก เพราะกรรมน้ันๆ ครั้นมาสู่ความเปน็ มนษุ ยอ์ ย่างน้ี จงึ ได้ มหาปุริสลักขณะ ๒ ข้อนั้น คือมีฟนั อันเรียบเสมอ มเี ข้ียว ขาวงาม ... (ลักขณะท่ี ๒๔  ๒๖) ย่อมเป็นผมู้ ีบริวาร เป็นคนสะอาด คอื มภี ิกษุ ภกิ ษุณี อุบาสก อุบาสิกา เทวดา มนษุ ย์ อสรู นาค คนธรรพ์ เปน็ บรวิ ารอนั สะอาด. 104

พุทธวจน - หมวดธรรม เปิดธรรมที่ถกู ปิด : แก้กรรม ? ท�ำไมคนทท่ี �ำบาปกรรมอยา่ งเดยี วกนั 28 แต่รบั วิบากกรรมต่างกนั -บาลี ติก. อ.ํ ๒๐/๓๒๐/๕๔๐. ภิกษุทงั้ หลาย !   ใครพึงกลา่ ววา่ คนท�ำกรรม อย่างใดๆ ยอ่ มเสวยกรรมนัน้ อยา่ งนั้นๆ ดังน้ี เม่ือเป็น อย่างน้ัน การอย่ปู ระพฤตพิ รหมจรรย์กม็ ีไมไ่ ด้ ชอ่ งทาง ทจ่ี ะท�ำทสี่ ุดทุกขโ์ ดยชอบก็ไมป่ รากฏ ส่วนใครกลา่ วว่า คนท�ำกรรมอนั จะพึงใหผ้ ลอย่างใดๆ ย่อมเสวยผลของ กรรมนน้ั อยา่ งนน้ั ๆ ดงั นี้ เมอ่ื เปน็ อยา่ งนี้ การอยปู่ ระพฤติ พรหมจรรยย์ อ่ มมไี ด้ ชอ่ งทางทจ่ี ะท�ำทสี่ ดุ แหง่ ทกุ ขโ์ ดยชอบ ก็ยอ่ มปรากฏ. ภกิ ษุท้ังหลาย !   บาปกรรมแม้ประมาณน้อย ที่ บุคคลบางคนท�ำ แลว้ บาปกรรมนน้ั ยอ่ มนำ�เขาไปนรกได้ บาปกรรมประมาณน้อย อย่างเดียวกันน้ัน บางคนทำ�แลว้ กรรมน้นั เป็นทฏิ ฐธรรมเวทนียกรรม (ใหผ้ ลในภพปัจจบุ ัน) ไมป่ รากฏผลมากตอ่ ไปเลย. 105

พุทธวจน - หมวดธรรม บาปกรรมแมป้ ระมาณนอ้ ย บคุ คลชนดิ ไร ท�ำ แลว้ บาปกรรมน้นั จึงน�ำ เขาไปนรกได ้ ? บคุ คลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มีกายมิได้อบรม มีศีลมิได้อบรม มีจิตมิได้อบรม มีปัญญามิได้อบรม มีคุณความดนี อ้ ย เป็นอปั ปาตมุ ะ (ผ้มู ใี จคบั แคบ ใจหยาบ ใจต�ำ่ ทราม) เปน็ อัปปทุกขวิหารี (มปี กตอิ ยูเ่ ป็นทุกขด์ ว้ ยเหตุ เลก็ น้อย คือเป็นคนเจ้าทกุ ข)์ บาปกรรมแมป้ ระมาณน้อย บคุ คลชนดิ นท้ี �ำ แลว้ บาปกรรมนน้ั ยอ่ มน�ำ เขาไปนรกได.้ บาปกรรมประมาณนอ้ ยอยา่ งเดยี วกนั บคุ คลชนดิ ไร ท�ำแลว้ กรรมนน้ั จงึ เปน็ ทฏิ ฐธรรมเวทนยี กรรม ไมป่ รากฏ ผลมากต่อไปเลย ? บุคคลบางคนในโลกน้ี เป็นผมู้ กี ายได้อบรมแลว้ มศี ลี ไดอ้ บรมแลว้ มจี ติ ไดอ้ บรมแลว้ มปี ญั ญาไดอ้ บรมแลว้ มีคณุ ความดมี าก เป็นมหาตมะ (ผู้มใี จกวา้ งขวาง ใจบุญ ใจสูง) เป็นอปั ปมาณวิหารี (มปี กตอิ ยดู่ ว้ ยธรรม อันหา ประมาณมิได้คือเป็นคนไมม่ หี รอื ไม่แสดงกิเลส ซึ่งจะเปน็ เหตใุ ห้ เขาประมาณไดว้ ่าเปน็ คนดแี คไ่ หน) บาปกรรมประมาณน้อย อยา่ งเดียวกันน้ัน บุคคลชนดิ นที้ �ำ แล้ว กรรมนัน้ เป็น ทฏิ ฐธรรมเวทนียกรรม ไมป่ รากฏผลมาก ตอ่ ไปเลย. 106

เปดิ ธรรมทถ่ี ูกปิด : แกก้ รรม ? ภิกษุท้ังหลาย !   ตา่ งวา่ คนใสเ่ กลอื ลงไปในถว้ ยนำ้� เลก็ ๆ หนง่ึ กอ้ น ทา่ นทงั้ หลายจะส�ำคญั วา่ กระไร นำ้� อนั นอ้ ย ในถว้ ยนำ�้ นน้ั จะกลายเปน็ นำ้� เคม็ ไมน่ า่ ดม่ื ไป เพราะเกลอื กอ้ นน้ันใชไ่ หม ? “เป็นเช่นนัน้ พระพุทธเจา้ ข้า !”. เพราะเหตุไร ? เพราะเหตวุ า่ น�ำ้ ในถว้ ยน�ำ้ นน้ั มนี อ้ ย มนั จงึ เคม็ ได.้ .. เพราะเกลือก้อนนน้ั . ตา่ งวา่ คนใสเ่ กลอื กอ้ นขนาดเดยี วกนั นน้ั ลงไปใน แมน่ �้ำ คงคา ท่านทง้ั หลายจะส�ำ คญั วา่ กระไร น้�ำ ในแม่น�ำ้ คงคานน้ั จะกลายเปน็ น�ำ้ เคม็ ดม่ื ไมไ่ ดเ้ พราะเกลอื กอ้ นนน้ั หรอื  ? “หามิได้ พระพทุ ธเจา้ ข้า !”. เพราะเหตไุ ร ? เพราะเหตุวา่ นำ้�ในแม่น้ำ�คงคามมี าก นำ้�นน้ั จึง ไมเ่ ค็ม...เพราะเกลือก้อนนัน้ . ฉันน้นั นัน่ แหละ. 107

พุทธวจน - หมวดธรรม ภิกษุทั้งหลาย !   บาปกรรมแม้ประมาณน้อย บุคคลบางคนท�ำแล้ว บาปกรรมน้ันย่อมน�ำไปนรกได้ ส่วนบาปกรรมประมาณน้อยอย่างเดียวกันน้ัน บางคน ท�ำแลว้ กรรมนั้นเป็นทิฏฐธรรมเวทนยี กรรม ไมป่ รากฏ ผลมากตอ่ ไปเลย... ภิกษุทั้งหลาย !   คนบางคนย่อมผูกพันเพราะ ทรัพย์ แม้กง่ึ กหาปณะ... แม้ ๑ กหาปณะ... แม้ ๑๐๐ กหาปณะ สว่ นบางคนไมผ่ กู พนั เพราะทรพั ยเ์ พยี งเท่านั้น คนอยา่ งไร จงึ ผกู พนั เพราะทรพั ยแ์ ม้ก่ึงกหาปณะ ฯลฯ คนบางคนในโลกน้ีเป็นคนจน มสี มบตั นิ อ้ ย มโี ภคะนอ้ ย คนอย่างนี้ยอ่ มผูกพันเพราะทรัพย์แม้กงึ่ กหาปณะ. ฯลฯ คนอยา่ งไรไมผ่ ูกพนั เพราะทรัพย์เพยี งเท่านน้ั  ? คนบางคนในโลกนี้เป็นผู้ม่ังค่ัง มีทรัพย์มาก มโี ภคะมาก คนอยา่ งนยี้ อ่ มไมผ่ กู พนั เพราะทรพั ยเ์ พยี งเทา่ นน้ั ฉนั นนั้ น่นั แหละ. ภิกษุท้ังหลาย !   บาปกรรมแม้ประมาณน้อย บคุ คลบางคนท�ำ แลว้ บาปกรรมนน้ั ย่อมนำ�เขาไปนรกได้ สว่ นบาปกรรมประมาณนอ้ ยอยา่ งเดยี วกนั นน้ั บคุ คลบางคน 108

เปิดธรรมท่ีถกู ปิด : แก้กรรม ? ท�ำ แลว้ กรรมนน้ั เปน็ ทฏิ ฐธรรมเวทนยี กรรม ไมป่ รากฏผลมาก ตอ่ ไปเลย... ภิกษุท้ังหลาย !   พรานแกะหรือคนฆ่าแกะ บางคนอาจฆ่า มัด ย่างหรือทำ�ตามประสงค์ซึ่งแกะที่ ขโมยเขามาได้ บางคนไมอ่ าจท�ำ อย่างน้ัน พรานแกะหรือ คนฆา่ แกะเชน่ ไร จึงอาจฆา่ มัด ย่าง หรอื ท�ำ ตามประสงค์ ซึง่ แกะท่ขี โมยเขามาได้ ? บางคนเปน็ คนยากจน มีสมบตั นิ อ้ ย มีโภคะน้อย พรานแกะหรอื คนฆ่าแกะเชน่ นี้ อาจฆ่า ฯลฯ ซึ่งแกะท่ี ขโมยเขามาได้. พรานแกะหรือคนฆ่าแกะเช่นไร  ไม่อาจทำ� อยา่ งนน้ั  ? บางคนเป็นผมู้ ่งั คงั่ มที รพั ย์มาก มโี ภคะมาก เป็นพระราชาหรือราชมหาอำ�มาตย์  พรานแกะหรือ คนฆ่าแกะเช่นน้ีไม่อาจทำ�อย่างนั้น  มีแต่ว่าคนอ่ืนจะ ประณมมือขอกะเขาว่าท่านผู้นิรทุกข์  ท่านโปรดให้แกะ หรอื ทรัพยค์ า่ ซ้ือแกะแกข่ ้าพเจ้าบา้ ง ดังนีฉ้ ันใด ฉันน้นั เหมือนกัน. 109

พุทธวจน - หมวดธรรม ภิกษุทั้งหลาย !   บาปกรรมแม้ประมาณน้อย บคุ คล บางคนท�ำ แล้ว บาปกรรมนัน้ น�ำ เขาไปนรกได้ สว่ น บาปกรรมประมาณน้อยอยา่ งเดยี วกันน้ัน บางคนทำ�แลว้ กรรมนัน้ เป็นทฏิ ฐธรรมเวทนียกรรม ไม่ปรากฏผลมาก ตอ่ ไปเลย... ภิกษุท้ังหลาย !   ใครกล่าวว่า  คนทำ�กรรม อย่างใดๆ ย่อมเสวยกรรมนั้นอย่างนัน้ ๆ ดังนี้ เมอ่ื เปน็ อย่างน้ันๆ  การอยู่ประพฤติพรหมจรรย์ย่อมมีไม่ได้ ช่องทางที่จะท�ำ ทีส่ ุดทุกขโ์ ดยชอบกไ็ ม่ปรากฏ ส่วนใครกล่าวว่า  คนทำ�กรรมอันจะพึงให้ผล อยา่ งใดๆ ยอ่ มเสวยผลของกรรมนนั้ อย่างนั้นๆ ดังน้ี เมือ่ เปน็ อย่างนี้ การอยปู่ ระพฤติพรหมจรรย์ย่อมมไี ด้ ชอ่ งทางทจี่ ะท�ำ ที่สดุ ทุกขโ์ ดยชอบกย็ อ่ มปรากฏ. 110

พทุ ธวจน - หมวดธรรม เปิดธรรมทถ่ี ูกปิด : แกก้ รรม ? อานสิ งสข์ องการรักษาศลี 29 -บาลี อฏฺก. อํ. ๒๓/๒๕๐/๑๒๙. ภกิ ษทุ ัง้ หลาย !   อรยิ สาวก ในกรณีนี้  ละปาณาตบิ าต  เว้นขาดจากปาณาตบิ าต. ภิกษุทั้งหลาย !   อริยสาวก  เว้นขาดจาก ปาณาติบาตแล้ว  ย่อมชื่อว่า  ให้อภัยทาน  อเวรทาน  อพั ยาปชั ฌทาน แกส่ ตั วท์ ง้ั หลายมากไมม่ ปี ระมาณ; ครน้ั ให้ อภยั ทาน อเวรทาน อพั ยาปชั ฌทาน แกส่ ตั วท์ ง้ั หลายมาก ไม่มีประมาณแล้ว  ย่อมเป็นผู้มีส่วนแห่งความไม่มีภัย ไม่มีเวร ไม่มีความเบียดเบียน อันไม่มีประมาณ. ภกิ ษุท้งั หลาย !   นเ้ี ป็น (อภยั ) ทานช้ันปฐม เปน็ มหาทาน รจู้ ักกนั ว่าเป็นของเลศิ เปน็ ของมมี านาน เป็นของประพฤติสืบกันมาแต่โบราณไม่ถูกทอดท้ิงเลย ไม่เคยถูกทอดทิ้งในอดีต  ไม่ถูกทอดทิ้งอยู่ในปัจจุบัน และจักไม่ถูกทอดทิ้งในอนาคต  อันสมณพราหมณ์ผู้รู้ ไม่คัดค้าน. 111

พุทธวจน - หมวดธรรม ภิกษทุ ง้ั หลาย !   ขอ้ นีเ้ ปน็ ทอ่ ธารแห่งบุญ เป็น ท่ีไหลออกแห่งกุศล นำ�มาซึง่ สุข เปน็ ไปเพือ่ ยอดสดุ อันดี มสี ุขเป็นวบิ าก เปน็ ไปเพ่ือสวรรค์ เป็นไปเพอื่ ประโยชนเ์ กอ้ื กลู เพอ่ื ความสขุ อนั พงึ ปรารถนา นา่ รกั ใคร่ นา่ พอใจ. ภิกษทุ ั้งหลาย !   ข้ออนื่ ยงั มอี กี อริยสาวก ละอทินนาทาน  เวน้ ขาดจากอทนิ นาทาน. ภิกษุท้ังหลาย !   อริยสาวก  เว้นขาดจาก อทินนาทานแล้ว  ย่อมช่ือว่าให้อภัยทาน  อเวรทาน  อพั ยาปชั ฌทาน แกส่ ตั วท์ ง้ั หลายมากไมม่ ปี ระมาณ ครน้ั ให้ อภยั ทาน อเวรทาน อพั ยาปชั ฌทาน แกส่ ตั วท์ ง้ั หลายมาก ไม่มีประมาณแล้ว  ย่อมเป็นผู้มีส่วนแห่งความไม่มีภัย ไม่มเี วร  ไม่มคี วามเบยี ดเบียน  อันไมม่ ีประมาณ. ภิกษทุ ง้ั หลาย !   นเี้ ปน็ (อภยั ) ทานอนั ดบั ทสี่ อง เปน็ มหาทาน รู้จกั กนั ว่าเป็นของเลศิ เปน็ ของมีมานาน เป็นของประพฤตสิ บื กันมาแต่โบราณ ไมถ่ ูกทอดท้งิ เลย ไมเ่ คยถกู ทอดทง้ิ ในอดตี ไมถ่ กู ทอดทง้ิ อยใู่ นปจั จบุ นั และ จกั ไมถ่ กู ทอดทงิ้ ในอนาคต อนั สมณพราหมณผ์ รู้ ไู้ มค่ ดั คา้ น. 112

เปิดธรรมท่ีถูกปดิ : แก้กรรม ? ภกิ ษุทง้ั หลาย !   ข้อนีเ้ ป็นท่อธารแห่งบญุ เปน็ ท่ไี หลออกแห่งกุศล น�ำ มาซง่ึ สุข เปน็ ไปเพ่ือยอดสดุ อนั ดี มีสุขเป็นวิบาก เปน็ ไปเพอื่ สวรรค์ เปน็ ไปเพื่อประโยชน์ เก้อื กลู เพื่อความสขุ อนั พงึ ปรารถนา น่ารกั ใคร่ นา่ พอใจ. ภิกษทุ ัง้ หลาย !   ข้ออ่ืนยังมีอีก อรยิ สาวก ละกาเมสมุ จิ ฉาจาร เวน้ ขาดจากกาเมสมุ จิ ฉาจาร. ภิกษุทั้งหลาย !   อริยสาวก  เว้นขาดจาก กาเมสุมิจฉาจารแล้ว ย่อมชื่อว่าให้อภัยทาน อเวรทาน อพั ยาปชั ฌทาน แกส่ ตั วท์ ง้ั หลายมากไมม่ ปี ระมาณ ครน้ั ให้ อภัยทาน อเวรทาน อัพยาปชั ฌทาน แก่สัตว์ทัง้ หลายมาก ไม่มีประมาณแล้ว  ย่อมเป็นผู้มีส่วนแห่งความไม่มีภัย ไมม่ ีเวร ไมม่ คี วามเบียดเบียน อันไม่มปี ระมาณ. ภิกษุทงั้ หลาย !   นเี้ ปน็ (อภยั ) ทานอนั ดบั ทสี่ าม เป็นมหาทาน  รู้จักกันว่าเป็นของเลิศ  เป็นของมีมานาน เป็นของประพฤติสืบกันมาแต่โบราณ  ไม่ถูกทอดทิ้งเลย ไม่เคยถูกทอดทิ้งในอดีต  ไม่ถูกทอดท้ิงอยู่ในปัจจุบัน และจักไม่ถูกทอดท้ิงในอนาคต  อันสมณพราหมณ์ผู้รู้ ไม่คัดค้าน. 113

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ภิกษทุ ัง้ หลาย !   ขอ้ นเ้ี ปน็ ทอ่ ธารแหง่ บญุ เปน็ ท่ี ไหลออกแห่งกุศลน�ำมาซึ่งสุข  เป็นไปเพ่ือยอดสุดอันดี มสี ุขเปน็ วบิ าก เปน็ ไปเพอื่ สวรรค์ เป็นไปเพ่อื ประโยชน์ เกื้อกลู เพอ่ื ความสขุ อันพึงปรารถนา น่ารกั ใคร่ นา่ พอใจ. 114

พุทธวจน - หมวดธรรม เปิดธรรมทีถ่ ูกปดิ : แก้กรรม ? สุคตขิ องผู้มีศีล 30 -บาลี ทสก. อ.ํ ๒๔/๓๑๑/๑๙๓. ภกิ ษทุ งั้ หลาย !   สตั วท์ งั้ หลาย เป็นผูม้ ีกรรมเป็นของตน เป็นทายาทแห่งกรรม มกี รรมเป็นกำ�เนิด มีกรรมเปน็ เผา่ พนั ธ์ุ มีกรรมเป็นทพ่ี ่ึงอาศยั กระท�ำ กรรมใดไว้ ดีก็ตาม ชั่วกต็ าม จักเป็นผรู้ ับผลแห่งกรรมนั้น. ภิกษุท้ังหลาย !   บุคคลบางคนในกรณีนี้ ละปาณาติบาต เว้นขาดจากปาณาติบาต วางท่อนไม้ วางศัสตรา มีความละอาย ถงึ ความเอ็นดกู รณุ าเกือ้ กลู แก่ สตั วท์ ง้ั หลาย. เขาไมก่ ระเสอื กกระสนดว้ ย (กรรมทาง) กาย ไมก่ ระเสอื กกระสนดว้ ย (กรรมทาง) วาจา ไมก่ ระเสอื กกระสน ดว้ ย (กรรมทาง) ใจ; กายกรรมของเขาตรง วจกี รรมของเขาตรง มโนกรรมของเขาตรง คติของเขาตรง อปุ บตั ิของเขาตรง. 115

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ภิกษุทงั้ หลาย !   ส�ำ หรบั ผมู้ คี ตติ รง มอี ปุ บตั ติ รง นน้ั เรากลา่ วคตอิ ยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ ในบรรดาคตสิ องอยา่ ง แกเ่ ขาคือเหล่าสตั ว์ผมู้ สี ุขโดยสว่ นเดียวหรือว่าตระกูล อันสงู ตระกูลขตั ติยมหาศาลตระกลู พราหมณม์ หาศาล หรอื ตระกูลคหบดมี หาศาล อันมัง่ คั่ง มีทรพั ยม์ าก มโี ภคะมาก มที องและเงนิ มาก มอี ปุ กรณแ์ หง่ ทรพั ยม์ าก. ภิกษุทั้งหลาย !   ภตู สตั วย์ อ่ มมดี ว้ ยอาการอยา่ งน้ี คอื อปุ บตั ิ (การเขา้ ถงึ ภพ) ยอ่ มมแี กภ่ ตู สตั ว์ เขาท�ำ กรรมใดไว้ เขาย่อมอปุ บตั ิด้วยกรรมนัน้ ผสั สะทัง้ หลายยอ่ มถูกตอ้ ง ภตู สตั วน์ ั้นผอู้ ปุ บตั ิแล้ว. ภิกษทุ งั้ หลาย !   เรากลา่ ววา่ สตั ว์ทั้งหลาย เปน็ ทายาทแหง่ กรรม ดว้ ยอาการอยา่ งน้ี ดังน.้ี (ในกรณแี หง่ บุคคลผูไ้ มก่ ระทำ�อทินนาทาน ไม่กระทำ� กาเมสมุ จิ ฉาจาร กไ็ ดต้ รสั ไวด้ ว้ ยขอ้ ความอยา่ งเดยี วกนั กบั ในกรณี ของผไู้ มก่ ระท�ำ ปาณาตบิ าต ดงั กลา่ วมาแลว้ ขา้ งบนทกุ ประการ และ ยงั ไดต้ รสั เลยไปถงึ วจสี จุ รติ ส่ี มโนสจุ รติ สาม ดว้ ยขอ้ ความอยา่ ง เดยี วกนั อกี ดว้ ย) 116

พทุ ธวจน - หมวดธรรม เปิดธรรมที่ถูกปิด : แกก้ รรม ? วบิ ากของผ้ทู ุศีล 31 -บาลี อฏฺ ก. อํ. ๒๓/๒๕๑/๑๓๐. ภิกษทุ ้งั หลาย !   ปาณาติบาต (ฆ่าสตั ว)์ ทเ่ี สพ ท่ัวแลว้ เจรญิ แลว้ ทำ�ให้มากแลว้ ยอ่ มเป็นไปเพอ่ื นรก เป็นไปเพ่อื ก�ำ เนดิ ดริ จั ฉาน เป็นไปเพื่อเปรตวสิ ัย. วบิ าก แห่งปาณาติบาตของผู้เป็นมนุษย์ท่ีเบากว่าวิบากท้ังปวง คือ วิบากท่เี ปน็ ไปเพ่ือมอี ายสุ ้นั . ภิกษทุ ้งั หลาย !   อทินนาทาน (ลกั ทรพั ย์) ทเ่ี สพ ทั่วแล้ว เจรญิ แลว้ ทำ�ใหม้ ากแลว้ ยอ่ มเป็นไปเพอื่ นรก เปน็ ไปเพ่อื กำ�เนดิ ดิรจั ฉาน เป็นไปเพื่อเปรตวสิ ัย. วิบาก แห่งอทินนาทานของผู้เป็นมนุษย์ที่เบากว่าวิบากท้ังปวง คอื วบิ ากทเี่ ปน็ ไปเพอื่ ความเสอ่ื มแหง่ โภคะ. ภิกษุทง้ั หลาย !   กาเมสมุ ิจฉาจาร (ประพฤตผิ ิด ในกาม) ทเ่ี สพทั่วแลว้ เจรญิ แลว้ ทำ�ให้มากแลว้ ย่อม เป็นไปเพอื่ นรก เปน็ ไปเพ่ือก�ำ เนดิ ดริ จั ฉาน เปน็ ไปเพ่ือ เปรตวิสัย. วิบากแห่งกาเมสมุ จิ ฉาจาร ของผูเ้ ป็นมนุษย์ ทเ่ี บากวา่ วบิ ากทง้ั ปวง คอื วบิ ากทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื กอ่ เวรดว้ ยศตั ร.ู 117

พทุ ธวจน - หมวดธรรม ภกิ ษทุ ัง้ หลาย !   มสุ าวาท (ค�ำเทจ็ ) ทเ่ี สพทว่ั แลว้ เจริญแล้ว  ท�ำให้มากแล้ว  ย่อมเป็นไปเพื่อนรก เป็นไปเพื่อก�ำเนิดดิรัจฉาน  เป็นไปเพ่ือเปรตวิสัย. วิบากแห่งมุสาวาทของผู้เป็นมนุษย์ท่ีเบากว่าวิบากทั้งปวง คือ วบิ ากทีเ่ ป็นไปเพื่อการถูกกล่าวตู่ด้วยค�ำไม่จรงิ . ภิกษุท้ังหลาย !   ปิสุณวาท  (คำ�ยุยงให้แตกกัน) ทเี่ สพทั่วแล้ว เจริญแล้ว ทำ�ให้มากแล้ว ย่อมเป็นไป เพอ่ื นรกเป็นไปเพือ่ กำ�เนิดดิรัจฉานเป็นไปเพอ่ื เปรตวสิ ยั . วบิ ากแหง่ ปสิ ณุ วาทของผเู้ ปน็ มนษุ ยท์ เ่ี บากวา่ วบิ ากทง้ั ปวง คอื วบิ ากท่เี ปน็ ไปเพือ่ การแตกจากมิตร. ภกิ ษทุ ้งั หลาย !   ผรสุ วาท (ค�ำหยาบ) ทเ่ี สพทวั่ แลว้ เจริญแล้ว  ท�ำให้มากแล้ว  ย่อมเป็นไปเพื่อนรก เป็นไปเพ่ือก�ำเนิดดิรัจฉาน  เป็นไปเพื่อเปรตวิสัย. วิบากแห่งผรุสวาทของผู้เป็นมนุษย์ที่เบากว่าวิบากท้ังปวง คอื วบิ ากที่เปน็ ไปเพ่ือการได้ฟงั เสียงที่ไม่น่าพอใจ. ภิกษุทั้งหลาย !   สัมผัปปลาปะ  (คำ�เพ้อเจ้อ) ทเ่ี สพทว่ั แลว้ เจรญิ แลว้ ท�ำ ใหม้ ากแลว้ ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื นรก เป็นไปเพื่อกำ�เนิดดิรัจฉาน เป็นไปเพื่อเปรตวิสัย. 118

เปิดธรรมทถ่ี กู ปิด : แก้กรรม ? วบิ ากแหง่ สมั ผปั ปลาปะของผเู้ ปน็ มนษุ ยท์ เ่ี บากวา่ วบิ ากทง้ั ปวง คือ วิบากท่ีเปน็ ไปเพือ่ วาจาทไ่ี มม่ ใี ครเชอ่ื ถอื . ภิกษุท้ังหลาย !   การดม่ื น�ำ้ เมาคอื สรุ าและเมรยั ทเ่ี สพทัว่ แล้ว เจริญแล้ว ทำ�ใหม้ ากแล้ว ย่อมเป็นไปเพือ่ นรก เปน็ ไปเพอ่ื ก�ำ เนิดดิรัจฉาน เปน็ ไปเพือ่ เปรตวิสยั . วิบากแห่งการดื่มน้ำ�เมาคือสุราและเมรัยของผู้เป็นมนุษย์ ทเ่ี บากวา่ วบิ ากทง้ั ปวง คอื วบิ ากทเ่ี ปน็ ไปเพอ่ื ความเปน็ บา้ (อมุ มฺ ตฺตก). 119

พุทธวจน - หมวดธรรม เปดิ ธรรมทถี่ กู ปดิ : แกก้ รรม ? ทคุ ติของผทู้ ุศลี 32 -บาลี ทสก. อํ. ๒๔/๓๐๙/๑๙๓. ภิกษุทั้งหลาย !   เราจักแสดงธรรมปริยาย อันเป็นเหตุแห่งความกระเสือกกระสนไปตามกรรม (ของหมสู่ ตั ว)์ แกพ่ วกเธอ. เธอทง้ั หลายจงตง้ั ใจฟงั ใหด้ .ี ธรรมปริยายอันแสดงความกระเสือกกระสนไป ตามกรรม (ของหมสู่ ตั ว)์ เปน็ อย่างไรเลา่  ? ภกิ ษทุ ัง้ หลาย !   สัตว์ท้ังหลาย เปน็ ผมู้ กี รรม เปน็ ของตน เป็นทายาทแห่งกรรม มกี รรมเป็นก�ำ เนดิ มีกรรมเป็นเผ่าพันธ์ุ  มีกรรมเป็นที่พ่ึงอาศัย  กระทำ� กรรมใดไว้ ดกี ต็ าม ชว่ั ก็ตาม จกั เปน็ ผูร้ ับผลกรรมน้ัน. ภิกษุท้ังหลาย !   คนบางคนในกรณีนี้  เป็น ผมู้ ีปกติท�ำ ปาณาตบิ าตหยาบช้า มีฝ่ามอื เป้อื นด้วยโลหติ มีแต่การฆา่ และการทุบตี ไม่มคี วามเอ็นดใู นสัตว์มชี วี ิต. เขากระเสือกกระสนด้วยกาย  กระเสือกกระสนดว้ ยวาจา  กระเสอื กกระสนดว้ ยใจ;  กายกรรมของเขาคด  วจีกรรม ของเขาคด  มโนกรรมของเขาคด;  คตขิ องเขาคด  อปุ บตั ิ (การเขา้ ถึงภพ) ของเขาคด. 120

เปิดธรรมที่ถูกปดิ : แกก้ รรม ? ภกิ ษทุ ้ังหลาย !   ส�ำ หรบั ผมู้ คี ตคิ ด มอี ปุ บตั คิ ดนน้ั เรากล่าวคตอิ ยา่ งใดอย่างหนึ่ง ในบรรดาคติสองอย่าง แกเ่ ขา คอื เหลา่ สตั วน์ รก ผมู้ ที กุ ขโ์ ดยสว่ นเดยี ว หรอื วา่ สตั วเ์ ดรจั ฉานผมู้ กี �ำ เนดิ กระเสอื กกระสน ไดแ้ ก่ งู แมลงปอ่ ง ตะขาบ พงั พอน แมว หนู นกเคา้ หรอื สตั วเ์ ดรจั ฉานเหลา่ อน่ื ท่เี ห็นมนษุ ย์แลว้ กระเสือกกระสน. ภิกษุท้ังหลาย !   ภตู สตั วย์ อ่ มมดี ว้ ยอาการอยา่ งน้ี คืออุปบัติย่อมมีแก่ภูตสัตว์  เขาท�ำกรรมใดไว้  เขาย่อม อปุ บตั ดิ ว้ ยกรรมนน้ั   ผสั สะทงั้ หลายยอ่ มถกู ตอ้ งภตู สตั วน์ น้ั ผู้อปุ บัตแิ ล้ว. ภิกษุท้ังหลาย !   เรากล่าวว่า  สัตว์ท้ังหลาย เปน็ ทายาทแหง่ กรรม  ด้วยอาการอย่างน้ี ดงั น้ี. (ในกรณแี หง่ บคุ คลผกู้ ระท�ำอทนิ นาทาน กาเมสมุ จิ ฉาจาร ก็ได้ตรัสไว้ด้วยข้อความอย่างเดียวกันกับในกรณีของผู้กระท�ำ ปาณาตบิ าตดงั กลา่ วมาแลว้ ขา้ งบนทกุ ประการ และยงั ไดต้ รสั เลยไปถงึ วจที ุจรติ สี่ มโนทจุ รติ สามดว้ ยข้อความอย่างเดียวกนั อีกดว้ ย). 121

พุทธวจน - หมวดธรรม เปดิ ธรรมที่ถูกปิด : แกก้ รรม ? ท�ำชวั่ ได้ชว่ั 33 -บาลี ฉกฺก. อํ. ๒๒/๓๙๒/๓๑๖. ความยากจน และการกู้หนี้ ท่านกล่าวว่าเป็น ความทกุ ขใ์ นโลก. คนจนกหู้ น้มี าเลี้ยงชวี ติ ยอ่ มเดือดรอ้ น เพราะ เจ้าหนีต้ ิดตามบา้ ง เพราะถูกจบั กุมบ้าง. การถูกจับกุมนน้ั เป็นความทกุ ข์ของผู้ไดก้ าม. ถึงแม้ในอรยิ วนิ ยั นี้กเ็ หมือนกนั ผูใ้ ด ไมม่ ีศรัทธา ไม่มหี ริ ิ ไม่มีโอตตัปปะ ส่ังสมแต่บาปกรรม กระท�ำ กายทุจริต-วจีทุจรติ -มโนทจุ รติ ปกปิดอยู่ด้วยการกระทำ�ทางกาย ทางวาจา ทางจติ เพอื่ ไมใ่ ห้ผูใ้ ดรจู้ กั เขา ผนู้ น้ั พอกพนู บาปกรรมอยเู่ นอื งนติ ย์ ในทน่ี น้ั ๆ. 122

เปิดธรรมท่ีถูกปิด : แก้กรรม ? คนชวั่ ทำ�บาปกรรม รสู้ ึกแตก่ รรมชั่วของตน เสมือนคนยากจนกหู้ นมี้ าบรโิ ภคอยู่ ย่อมเดือดร้อน. ความตรติ รึกทเ่ี กดิ จากวิปฏิสาร (ความรอ้ นใจ) อันเป็นเครอ่ื งทรมานใจ ยอ่ มติดตามเขาท้งั ในบ้าน และในปา่ . คนชว่ั ท�ำ บาปกรรม รสู้ กึ แตก่ รรมชว่ั ของตน ไปสู่ ก�ำ เนิดเดรัจฉานบางอย่าง หรือวา่ ถูกจองจำ� อยใู่ นนรก. การถูกจองจำ�นนั้ เป็นทุกข์ ชนิดท่ีธีรชนไม่เคยประสบเลย ... . 123

พุทธวจน - หมวดธรรม เปิดธรรมทีถ่ กู ปิด : แกก้ รรม ? บคุ คล ๔ จ�ำพวก 34 -บาลี สคา. สํ ๑๕/๑๓๖/๓๙๓. พระผู้มีพระภาคได้ตรัสแก่พระเจ้าปเสนทิโกศล ว่า มหาราช !   บุคคล ๔ จำ�พวกนี้ มปี รากฏอยู่ในโลก บุคคล ๔ จำ�พวกเป็นไฉน ? บุคคล ๔ จ�ำ พวกคือ (๑) บุคคลผ้มู ืดแลว้ มืดตอ่ ไปจ�ำ พวก (๒) บคุ คลผ้มู ืดแลว้ กลับสวา่ งตอ่ ไปจ�ำ พวก (๓) บคุ คลผู้สวา่ งแลว้ กลับมดื ต่อไปจ�ำ พวก (๔) บุคคลผสู้ ว่างแลว้ คงสว่างต่อไปจ�ำ พวก. มหาราช !   ก็อยา่ งไร บคุ คลชอื่ วา่ มดื แลว้ คงมดื ตอ่ ไป ? มหาราช !   บคุ คลบางคนในโลกน้ี เปน็ ผเู้ กดิ มา ภายหลงั ในตระกลู อนั ตำ่� คอื ในตระกลู จณั ฑาล ตระกลู พราน ตระกลู จกั สาน ตระกลู ท�ำรถ หรอื ตระกูลเทหยากเย่อื ซงึ่ เปน็ คนยากจน มขี า้ วและนำ้� นอ้ ย เปน็ อยฝู่ ดื เคอื ง มอี าหาร และเครอ่ื งนงุ่ หม่ หาไดโ้ ดยยาก เขาเปน็ ผมู้ ผี วิ พรรณทราม 124

เปดิ ธรรมทีถ่ ูกปดิ : แก้กรรม ? ไมน่ า่ ดู เตย้ี คอ่ ม ขโี้ รค ตาบอด งอ่ ยกระจอก มตี วั ตะแคงขา้ ง ไม่คอ่ ยจะมขี า้ ว น�้ำ เคร่อื งน่งุ หม่ ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ทน่ี อน ทอี่ ยู่ และประทีปโคมไฟ เขาซำ้� ประพฤตทิ จุ รติ ดว้ ยกาย วาจา ใจ ครนั้ เขาประพฤติ ทุจริตดว้ ยกาย วาจา ใจแลว้ คร้นั ตายไปยอ่ มเขา้ ถงึ อบาย ทคุ ติ วนิ บิ าต นรก. มหาราช !  บรุ ษุ พงึ ไปจากความมดื ทบึ สู่ความมืดทบึ หรือพึงไปจากความมดื มัวส่คู วามมืดมัว หรือพึงไปจากโลหิตอันมีมลทนิ สู่โลหติ อนั มีมลทนิ ฉนั ใด มหาราช !   ตถาคตกล่าววา่ บุคคลน้ี มอี ุปไมยฉนั นัน้ . มหาราช !   อยา่ งนแ้ี ล บคุ คลชอ่ื วา่ เปน็ ผมู้ ดื แลว้ คงมืดต่อไป. มหาราช !   กอ็ ยา่ งไร บคุ คลชอ่ื วา่ เปน็ ผมู้ ดื แลว้ กลับสวา่ งตอ่ ไป ? มหาราช !   บคุ คลบางคนในโลกน้ี เปน็ ผเู้ กดิ มา ภายหลังในตระกูลอันต่ำ�ทราม คือในตระกูลจัณฑาล ตระกูลพราน ตระกลู จักสาน ตระกูลทำ�รถ หรอื ตระกูล เทหยากเยอื่ ซง่ึ เป็นคนยากจน มขี า้ วและน้ำ�นอ้ ย เปน็ อยู่ ฝดื เคือง มอี าหารและเครือ่ งนงุ่ ห่มหาได้โดยยาก เขาเปน็ 125

พุทธวจน - หมวดธรรม ผมู้ ผี ิวพรรณทราม ไมน่ ่าดู เตยี้ คอ่ ม ขโี้ รค ตาบอด งอ่ ย กระจอกมีตวั ตะแคงขา้ ง ไมค่ ่อยจะมีขา้ ว น้ำ� เคร่ืองนุ่งห่ม ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครอื่ งลูบไล้ ทนี่ อน ท่อี ยู่ และประทีปโคมไฟ แม้กระนัน้ เขากป็ ระพฤติสจุ รติ ด้วย กาย วาจา ใจ ครั้นเขา ประพฤตสิ จุ ริตด้วยกาย วาจา ใจ แล้ว ครัน้ ตายไป ย่อมเขา้ ถึงสคุ ติโลกสวรรค.์ มหาราช !   บรุ ุษพึงข้นึ จากแผ่นดินสูบ่ ลั ลังก์ หรอื พงึ ข้ึนจากบัลลังก์สู่ หลงั มา้ หรือพงึ ข้ึนจากหลังม้าสคู่ อชา้ ง หรือพึงขึน้ จากคอ ช้างสู่ปราสาท แมฉ้ นั ใด มหาราช !   ตถาคตย่อมกล่าววา่ บุคคลน้ีมอี ุปไมยฉันนั้น. มหาราช !   อยา่ งนแ้ี ล บคุ คลชอ่ื วา่ เปน็ ผมู้ ดื แลว้ กลับสว่างตอ่ ไป. มหาราช !   กอ็ ยา่ งไร บคุ คลชอ่ื วา่ เปน็ ผสู้ วา่ งแลว้ กลับมดื ต่อไป ? มหาราช !   บคุ คลบางคนในโลกน้ี เปน็ ผเู้ กดิ มา ภายหลงั ในตระกลู สงู คือในสกุลกษัตรยิ ม์ หาศาล สกุล พราหมณม์ หาศาล หรือสกุลคหบดมี หาศาล อันมั่งค่ัง มที รัพยม์ าก มีโภคะมาก มีทองและเงินพอตวั มีอุปกรณ์ 126

เปดิ ธรรมทีถ่ ูกปิด : แก้กรรม ? แหง่ ทรพั ยพ์ อตวั มที รพั ยแ์ ละขา้ วเปลอื กพอตวั เขามรี ปู งาม น่าดู น่าเลื่อมใส ประกอบด้วยความเกล้ียงเกลาแห่ง ผิวพรรณอย่างย่งิ ร�ำ่ รวยด้วยขา้ ว ด้วยน้�ำ เครือ่ งนุ่งหม่ ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เครือ่ งลบู ไล้ ที่นอน ทอ่ี ยู่ และประทีปโคมไฟ แต่เขากลับประพฤติทุจริตด้วย กาย วาจา ใจ ครัน้ เขาประพฤตทิ จุ รติ ด้วยกาย วาจา ใจ แลว้ คร้นั ตายไป ย่อมเขา้ ถึงอบาย ทคุ ติ วนิ ิบาต นรก. มหาราช ! บรุ ษุ ลงจากปราสาทสคู่ อชา้ ง หรอื ลงจากคอชา้ ง สหู่ ลังม้า หรือลงจากหลงั มา้ สู่บัลลงั ก์ หรือลงจากบลั ลงั ก์ สพู่ น้ื ดนิ หรอื จากพน้ื ดนิ เขา้ ไปสทู่ มี่ ดื แมฉ้ นั ใด มหาราช ! ตถาคตกลา่ วว่า บคุ คลน้มี อี ปุ ไมยฉนั น้นั . มหาราช !   อย่างน้ีแล บคุ คลช่อื ว่าเปน็ ผสู้ ว่าง แล้วกลับมืดตอ่ ไป. มหาราช !   กอ็ ย่างไร บุคคลชื่อวา่ เปน็ ผ้สู ว่าง แลว้ คงสวา่ งตอ่ ไป ? มหาราช !   บคุ คลบางคนในโลกนี้ เปน็ ผเู้ กดิ มา ภายหลังในตระกูลสูง คอื ในสกุลกษตั ริยม์ หาศาล สกุล พราหมณ์มหาศาล หรือสกลุ คหบดมี หาศาล อนั มั่งคงั่ 127

พุทธวจน - หมวดธรรม มที รพั ยม์ าก มโี ภคะมาก มที องและเงนิ พอตวั มอี ปุ กรณแ์ ห่ง ทรัพย์พอตัว มีทรัพยแ์ ละขา้ วเปลือกพอตวั เขามรี ูปงาม น่าดู น่าเลื่อมใส ประกอบด้วยความเกลี้ยงเกลาแห่ง ผวิ พรรณอยา่ งย่ิง รำ่� รวยดว้ ยขา้ ว ด้วยนำ�้ เครอ่ื งนงุ่ หม่ ยานพาหนะ ดอกไม้ ของหอม เคร่อื งลูบไล้ ท่ีนอน ท่อี ยู่ และประทีปโคมไฟ เขาย่อมประพฤติสุจริตด้วยกาย วาจา ใจ คร้นั เขาประพฤติ สจุ รติ ด้วยกาย วาจา ใจแล้ว ครั้นตายไป ยอ่ มเข้าถึงสุคตโิ ลกสวรรค.์ มหาราช !   บุรุษ พึงก้าวไปดว้ ยดจี ากบัลลงั ก์สู่บัลลงั ก์ หรอื พึงก้าวไปด้วยดี จากหลงั มา้ สหู่ ลงั มา้ หรอื พงึ กา้ วไปดว้ ยดจี ากคอชา้ งสคู่ อชา้ ง หรือพึงก้าวไปด้วยดีจากปราสาทสู่ปราสาท แม้ฉันใด มหาราช !   ตถาคตยอ่ มกลา่ ววา่ บคุ คลนม้ี ี อปุ ไมยฉนั นน้ั . มหาราช !   อยา่ งน้ีแล บุคคลชื่อว่าเปน็ ผ้สู ว่าง แลว้ คงสว่างตอ่ ไป. มหาราช !   บคุ คล ๔ จำ�พวกนีแ้ ล มีปรากฏอยู่ ในโลก ดังน.้ี 128