scienceup_01_dijital

\" Uzay çalışmaları Güneş Sistemi’nde Space studies are focused on finding a \"NASA’nın önemli yaşama odaklanmış durumda. Uzayda suitable area for living. Where would be yatırımlar yaptığı Mars’a yaşam var mı, varsa nerede olabilir? a suitable life for us? yolculuk, 2030 – 2040 için planlanıyor. Dünyanın Dünya’da! Çok hassas bir dengeye On Earth! We live on a planet that dışına çıktığınız anda sizi oturmuş bir gezegende yaşıyo- is on a delicate balance. It is at uzun, meşakkatli bir yol ruz. Güneş’e hassas bir mesafe- a tender distance with the Sun, de, ne çok yakın ne de çok uzak. Yü- neither too close nor too far. An envi- bekliyor.\" zeyinde sıvı su bulunduran bir ortam, ronment that has liquid on its surface, \"As a project that NASA uygun sıcaklık, uygun basınç… Yaşamı, suitable temperature, suitable pres- invested a lot, the journey insanla dar bir eksene sıkıştırmaya- sure… Let’s not squeeze the life in a lım. Yaşam; mikroorganizmadan insan narrow axis with ‘’human’’. Life is, from to Mars is planned for gibi çok karmaşık sistemlere kadar her the microorganisms to very complex 2030-2040. A long, türlü yapının varlığını devam ettirebil- systems as humans, continuing exist- arduous path awaits mesidir. Ki bunun içinde gerekli tek ence, and the only necessary material madde sudur. Teknik olarak su bulu- for this is water. Technically, there can you when you leave the nan yerde yaşam olabilir. Bizim gidebi- be a life where water exists. There are World.\" leceğimiz yerler içinde, günümüz tek- two places that we can go with cur- nolojisiyle gidebileceğimiz, iki yer var: rent technology: Mars and the Moon. 49 Mars ve Ay. Mars’a gitmek kolay değil. It is not easy to go to Mars. There are Dünya’ya yakın, içeriğinde yüzey altın- areas close to the World with sur- da devasa su katmanları bulunduran faces and massive water layers in it. bölgeler var. Mars’ta yaşam mümkün mü? Mesela Is it possible to live on Mars? For you, Mars, size cazip geliyor mu? does that sound attractive? Asla, niye gelsin? Gittiğiniz yerde at- No way, why would it? There is no at- mosfer yok ya da çok ince. Bu ne de- mosphere, or it is too thin. What does mek? Bir anda güneşin her türlü zararlı that mean? It means you are exposed radyasyonuna maruz kalıyorsunuz. to the harmful radiation of the Sun Daima astronot kıyafetleriyle dolaş- instantly. You always have to wander mak zorundasınız. NASA’nın önem- around wearing an astronaut out- li yatırımlar yaptığı Mars’a yolculuk, fit. As a project that NASA invested 2030 – 2040 için planlanıyor. Dünya- a lot, the journey to Mars is planned nın dışına çıktığımız anda sizi uzun, for 2030-2040. A long, arduous path meşakkatli bir yol bekliyor. Üstelik awaits you when you leave the World. uzay aracı, 3 oda 1 salon değil. Dara- Moreover, the space shuttle is not as cık kapalı bir ortamda, altı ay süren large as a three bedrooms house. It’s a bir yolculuk…. Vardınız ve umduğunuz six-months journey in a very tight and gibi bir yer çıkmadı diyelim. “Vazgeç- closed environment... Let’s say you ar- tim, dönüyorum” diyemeyeceksiniz. rive, and it’s not the place you assumed Çünkü Dünya gibi Mars da güneş çev- it to be. You cannot give up and return. resinde yörüngede. Mars’ın Dünya’yla Because as the Earth, Mars is also in the eşit konumda olduğu bir noktada yola orbit of the Sun. You should set off at a çıkabilirsiniz. Bu açı en erken bir buçuk point where Mars and the Earth are in yıl sonra yakalanabilir. Yoksa yakıtınız the same position. This angle can also Dünya’yı yakalamaya izin vermez. Tüm be caught at least in 1.5 years, or your şartları oluşturduğunuzda geri dön- fuel will not make it to the Earth. Once meniz en erken 2,5 yılı alır. Ve Mars’ta, you attain the necessary conditions, it gece sıcaklığı -110 C derecelere varı- will take 2.5 years minimum. The night yor. O yüzden kimsenin yaşamayı arzu temperatures can reach -110 C. So, it is edeceği bir yer değil ki! not a place that you would want to live. Prof. Ersin Göğüş

Uzay Space İşte eğer Mars’ı bu Mars’ta niye koloniler kurmaya If this is the case, then why do we try kadar arzu ediyorsanız çalışıyoruz o zaman? Uzay to establish colonies on Mars? Rather şunu yapın: Banyo boşluğunda koloniler kurmak yerine, than establishing colonies in space, it is küvetinin içine uzanın, bir gezegende yapay bir “biyosfer” more plausible to create a living space üzerinizi örtün ve yaratarak yaşam alanı oluşturma by creating an artificial “biosphere” on orada bir gün geçirin. fikrini daha akla yatkın bulunuyor. a planet. Mars’taki yaşam odur! Mars’ta sıvı halde su var ama çok tuzlu. There is liquid on Mars, but it is very If you want Mars Arıtmak lazım. Temel besin maddelerini salty. It has to be purified. We should so much, do this: yetiştireceğiz. Suyun kaynaklarını bul- grow the essential nutrition substances lay into the bathtub, maya çalışacağız. Ve genel olarak bu and try to find water resources. What cover yourself and bize neyi gösterecek? Giden insanlar- will this show us in general? People who spend one day dan çok, burada kalıp onları seyreden- choose to stay will talk about the val- there. That’s what ler; bu dünyanın kıymetini anlatacak. ue of the Earth rather than those who life on Mars is! İşte eğer Mars’ı bu kadar arzu ediyor- leave. If you want Mars so much, do sanız şunu yapın: Banyo küvetinin içine this: lay into the bathtub, cover yourself 50 uzanın, üzerinizi örtün ve orada bir gün and spend one day there. That’s what geçirin. Mars’taki yaşam odur. life on Mars is. Yine de Uzay’da yaşam ihtimali kimi Still, who does not get excited about the heyecanlandırmaz? Niye bu merak? possibility of living in the space? Why is Muhtemelen siz de en çok bu soruya this curiosity? Probably you receive this maruz kalıyorsunuzdur? question the most? Bunu kendime de soruyorum. Hayatı- I also ask myself this question. Life is mız sayılar üzerine kuruludur. Sayıları built upon numbers. Let’s divulge these dökelim. Koca bir sistemde yaşıyoruz. numbers. We live in a massive system. Buna galaksi ya da Samanyolu diyoruz. We call it a galaxy or the Milky Way. Samanyolu’nda 100-200 milyar adet There are 100-200 billion stars, just like Güneş gibi yıldız var. Yaklaşık 200 mil- the Sun and 200 billion galaxies ap- yar galaksi var. Sayıları üst üste koyun. proximately. Pile up the numbers. Am Bu devasalık içinde bir ben mi varım? I the only one in this vast dimension? Başka yaşam formlarına inanıyor Do you believe in other life forms? Even musunuz? Kanıt henüz yoksa da… though there is no scientific proof… Tabi ki, olduğunu da olmadığını da Of course, I do, we did not prove that it kanıtlamadık. does not exist either. Siz yaşam arayacak olsaydınız nereye Where would you go if you search for gitmek isterdiniz? life? Satürn’ün uydusu Enceladus’a! Ben To Encledaus, the satellite of Saturn! I önce şunlara bakarım: kayaç bir geze- will look these in the first place; I want gen olmasını isterim ki üzerinde du- it to be a conglomerate planet so that I rayım, boşlukta olmasın. Su olsun ve can stand on it, and it is not on the va- kullanılabilir seviyedeki sıcaklığı dün- cancy. I wish that place to have water, yadaki gibi sıfır dereceden yüksek, and its proper temperature to be higher 100 dereceden aşağıda olsun. Yıldız- than 0 degrees and below 100 degrees sız da yaşayamayız. Enerjimizin yüz- as in the Earth. We also cannot live de yüzünü güneşten temin ediyoruz. without a star. We provide 100% of our Koruyucu kalkanlar olarak atmosfer energy from the Sun. There should be ve manyetosfer de olmalı. Satürn, an atmosphere and magnetosphere as Dünya’nın Güneş’e uzaklığının 10 katı a protective shield. Saturn is ten times mesafede. Çok uzakta yani. Ama çok further to the Sun than it is to the Earth.

ilginç, İzlanda’da bir gayzer vardır. Thus, it is far. But surprisingly, there is Satürn’e gitmek, Yüzeyinden sıcak hidrotermal etki- a geyser in Iceland that eructs water Mars’a gitmekten lerle su püskürtür. Bu bize yüzey altı from its surface with hot hydrothermal çok çok daha zor. Bir katmanlarının sıcak, o sıcak katmanın effects. That tells us that undersurface uzay aracının yaklaşık üzerinde de sıvı halde su olduğunu layers are warm, and there is liquid wa- olarak 10 yıl seyahat söyler. Aynı görüntü Enceladus’ta ter on that layer. The same image could etmesi gerekiyor. var. Yüzeyin altında yaşam formları also be seen in the Enceladus. There It is harder to go to olabilir. Bu olasılık bile beni heyecan- can be living forms under the surface. Saturn than to go landırıyor. Even this probability excites me. to Mars. A space Satürn’e gitmek mümkün mü? Diyelim Is it possible to go to Saturn? Assuming shuttle needs to gittik, başka bir gezegende yaşamaya we went, are we ready to live on another travel ten years fiziken, ruhen hazır mıyız? planet physically or psychologically? Satürn’e gitmek, Mars’a gitmekten çok It is harder to go to Saturn than to go approximately. çok daha zor. Bir uzay aracının Sa- to Mars. A space shuttle needs to travel türn'e yolculuğu yaklaşık 10 yıl sürer. ten years approximately. An essential 51 Önemli bir kısmı da gezegenler çevre- part of this journey is through an accel- sinde sapan etkisi dediğimiz bir hızlan- eration, which we call the sling effect mayla geçiyor. Çünkü bu teknolojide around the planet. Because no fuel is bizi Satürn’e götürecek yakıt yok. Ne enough to take us to Saturn. What will yapacaksınız? Yol üzerindeki cisimle- you do? You will use the objects on the rin sapan etkisini kullanacaksınız. Ama way as a sling. It is possible, but human- insanoğlu bu yoluculuğa hazır değil. ity is not ready for this journey. Nor we Mars’a da hazır değil. are prepared for Mars. NASA astronotları hazır olabilir, “Ben NASA astronauts may be ready. There tüm olumsuzlukları göğüsleyeceğim” may be people who would claim that diyen insanlar olabilir. they are “ready to face all problems.” Maalesef, NASA’nın en eğitimli ast- Unfortunately, not even the most edu- ronotları bile bu yolculuklara hazır cated astronauts of NASA are ready for değil. Mars’a öncelikle belli bir sevi- these journeys. First, the robots which yede koloninin yaşayabileceği inşayı will construct a certain level of the col- gerçekleştirecek robotlar gidecek. Bu ony will go to Mars. These robots are robotlar da sıradan robotlar değil, in- not ordinary ones; they can make de- san gibi karar alabilme yetisine sahip. cisions as humans do. Food production Mars’ta besin üretimleri de insanoğlu on Mars should also be provided before gitmeden sağlanmalı. human beings go there. “Mars’ın yüzeyinde insana benzeyen There is news such as \"a human-like bir canlı görüldü”... NASA’dan aralıklı creature was seen on the surface of servis edilen böyle haberler var... Mars’’... Which are published by NASA Yaşam belirtisi mi o görüntülerde occasionally. Is it a life signal that we canlıya benzettiğimiz şeyler? Niye resemble a organism in those footages? servis ediyorlar? Why do they disseminate such news? Aslında onlarda bir nevi PR yapıyor- Actually, they are doing some kind of lar. Algı oluşturmaya çalışıyorlar ki; PR work. They try to build a percep- merakı biraz daha güçlendirsinler. Bi- tion so that they can arouse people’s zim öncelikli baktığımız yerler, yüze- curiosity. We priorly search for the yinde su bulunduran yerler. Peki suyu places that have water on its surface. uzaktan görebiliyor muyuz? Uzaktan Can we see water remotely? Yes, we algılamayla görüyoruz. Su molekü- can. We can see the traces of the wa-

Uzay Space \"Haberleşmemiz için bir lünün izlerini görüyoruz. Ama her su ter molecules, too. But does any water mesaj yollasak, en yakın hayat demek mi? İşte orası büyük bir mean life? That’s a big question mark. yıldıza bile dört yıl sonra soru işareti. Çünkü 4 milyar yıl önce Because there was possibly water on ulaşacak. Yani o sinyaller Mars yüzeyinde de muhtemelen su the surface of Mars 4 billion years ago sizi heyecanlandırmasın, vardı. Mars’ın yüzeyi, özellikle kuzey when the surface of Mars, particularly orada bir uygarlık var yarım küresi suyla kaplıydı. Peki şim- the Northern hemisphere, was covered ve kurtarılmayı bekliyor di nerede yaşam? Eğer yüzeyde yok- with water. But where is life now? If demek değil.\" sa, yüzeyin altında cereyan edilebilir. there is none on the surface, it can hap- \"If we send a message Ancak bunun izini uzaktan algılamay- pen under the surface. But it is not pos- to communicate, it will la sürmek mümkün değil. Ama onun sible to trace it by remote perception. reach even to the nearest dışında başka biyolojik izler var. Eğer But there are other biological traces star after four years. Don’t uzak bir gezegende metan gözlüyor- other than that. If we observe methane, let those signals excite sak, canlılık faaliyetinden olması muh- it is probably from bioactivity. Is there you. They don’t mean that temel. Orada insan var mıdır? Belki human there? Maybe yes, maybe no. there is a civilization in vardır. Belki yoktur. 4,5 milyar yıldır The Earth has been here for 4.5 billion space which expects to dünya burada, insan dediğimiz tür years, and humanity only for 200 thou- be saved.\" sadece 200 bin yıldır var. Ve sadece sand years. We have known that there 400 yıldır dünya dışında bir şeyler ol- are some things in the outer space for duğundan haberdarız. Ve sadece 50 400 years. We have been able to go yıldır dünyanın dışına çıkabiliyoruz. beyond the Earth only for 50 years. Peki uzayın derinliklerinden alınan o What about the signals from the depths sinyaller? Bu düzenli sinyallerin hala of the space? The origins and meanings kökeni ve anlamı araştırılıyor. of these signals are still investigated. Elbette, elektromanyetik dalgaların Of course, we say ‘’what if’’ when we see sinyalini alınca uzayda yaşam ile il- the electromagnetic wave in the space. gili “Acaba” diyoruz. Aslında uzayda Most catastrophic astrophysical phe- çoğu zaman katastrofik astrofiziksel nomena spread radio waves. For exam- olaylar olur ve bunlar radyo dalgası ple, the solar flares also propagate radio yayar. Mesela güneş patlamaları da waves. But the periodical signals bring radyo dalgaları yayıyor. Ama periyo- about the question, ‘’Is there a techno- dik gelen sinyaller “Acaba bir teknolo- logical civilization out there?’’ For the jik uygarlık mı var?” sorusunu aklımıza last two years, these kinds of signals have getiriyor. Son iki yıldır bu tür sinyaller been observed more, thanks to the con- daha çok gözlenmeye başladı. Çünkü struction of telescopes that track such bu olayları takip eden teleskoplar inşa movements. But the signals are from far- edildi. Ama gelen sinyaller uzak ga- away galaxies, and the nearest is 150 mil- laksilerden, en yakını 150 milyon ışık lion light-years away. It means that that yılı mesafede. Yani o sinyal 150 milyon the signal has been traveling for 150 mil- yıldır yoluna devam ediyor. Ve astro- lion years, and that it is astrophysical but fiziksel. Yani bir teknoloji ürünü değil. not a product of technology. If we send Haberleşmemiz için bir mesaj yolla- a message to communicate, it will reach sak, en yakın yıldıza bile dört yıl sonra even to the nearest star after four years. ulaşacak. Yani o sinyaller sizi heye- Don’t let those signals excite you. They canlandırmasın, orada bir uygarlık var don’t mean thatthere is a civilization in ve kurtarılmayı bekliyor demek değil. space which expects to be saved. 52

UZAYIN VERECEĞİ DERSİ VİRÜS VERDİTHEVIRUSGAVE THE LESSON THAT SPACE WOULD GIVE Sadece bilim insanlarının değil, The question of whether there is life dünya yüzeyinde yaşayan herkesin out in the space twists the minds of everyone who lives on the surface aklını binlerce yıldır Uzay’da of the Earth, not only the scientists. yaşam olup olmadığı sorusu Now, because of the pandemic, kurcalıyor. Şimdi salgın yüzünden the number of those who say, “The “Dünya artık yaşanılacak bir yer world is no longer a place to live, if değil, uzayda yaşam olsaydı, there were life in space, we would kaçardık” diyenlerin sayısı da hiç have escaped” is not a few. Does this az değil. Bu salgın bize daha da pandemic demonstrate to us that geç kalınmadan uzayda alternatif we need to create alternative living areas in space before it is too late? yaşam alanları yaratmamız gerektiğini mi gösteriyor? Tam tersi. Böyle yaşamaya devam It’s quite the opposite. If we keep edersek dünya elimizden gide- on living like this, we will lose the cek. Bunu bize Mars öğretecekti. Earth. Mars would have taught us Şimdi onun öğreteceği şeyi bize this. Instead, now the virus teach- virüs öğretiyor. Eski alışkanlıklar- es us that if we stick with our old la devam edersek kendi sonumu- habits, we will bring the Earth to an zu getirdik, getiriyoruz. Dünyayı end. We are doing it. We started to çok sömürmeye başladık. Mesela exploit the Earth too much. For ex- içme suyuna, atık su atmak nedir? ample, what kind of action is to con- Dünyada bugüne kadar yaşamış taminate the drinking water with ve yaşayan 10 milyonu aşkın canlı sewage? There are over 10 million türü var. Bu 10 milyon değişik tü- creatures that lived and still living rün hiçbiri insan kadar hoyratça on Earth. None of these 10 million davranmadı. Özellikle son yüzyıl- different species acted this coarse da… Bu virüs 100 sene önce bu to the Earth than humans. Notably denli etki yapar mıydı? Yapmazdı. in the last century… Would this vi- Artık şunu daha sevinerek söyle- rus affect this much 100 years ago? yebiliyorum; eğer dünyada kalıcı No, it wouldn’t. I can now speak olmak istiyor isek, eski alışkanlık- more happily: if we want to stay on ları yani “eski biz”i terk etmemiz Earth permanently, we should leave lazım. Bu şekilde yoluna devam our old habits, our past selves. The edemeyecek dünya. Bunu bize Earth won’t be able to move on bir virüs göstermiş oldu. Benim like this. A virus revealed this fact. I tahminim; uzayın göstermesiydi. guessed that the space would have Uzay bize; dünyanın en güzel yer done this job. Space tells us the olduğunu söylüyor. Bizim başka Earth is the ideal place to live. We kapımız yok. have no other door. 53

İklim Climate DÖNÜLMEZ EŞIKTEYIZ! ON THE THRESHOLD OF NO RETURN! İklim değişikliğiyle mücadele; Paris According to the Paris Agreement, the Antlaşması’na göre 2020 itibariyle fight against climate change formally resmen başladı. Bilim insanlarının uyarı began in 2020. What will be the üstüne uyarı yaptığı, bir an önce adımlar consequences of global warming to atılması gerektiğini vurguladığı küresel which the scientists have been urging for ısınmanın sonuçları ne olacak? Sera immediate response? What is the effect gazının etkisi ne? Dünyayı kurtarmak of greenhouse gases? Is it still possible to hala mümkün mü? save the World? 54

Petrol ve kömür gibi fosil yakıtların Consumption of fossil fuels such tüketimi, endüstriyel ve tarımsal as oil and coal gives rise to the faaliyetler sonucu atmosferde climate change that occurs due karbondioksit gibi sera gazlarının artı- to an increase in greenhouse gases şıyla meydana gelen küresel ısınmaya (e.g., carbon dioxide) as a result of yani iklim değişikliğine neden oluyor. industrial and agricultural activities. Dünya Meteoroloji Örgütü verilerine According to data provided by the göre, atmosferdeki karbondioksit ve di- World Meteorological Organization, ğer sera gazlarının yoğunluğu 2018’de the density of the carbon dioxide and son on yılın ortalaması üzerinde sey- the other greenhouse gases in the at- retti. Umutlar, 2016’da imzalanan ve mosphere was above average in 2018. 2020’de mücadeleyi resmen başlatan Our hope lies in the Paris Agreement, Paris Anlaşması’nda… which was signed in 2016, and official- 2020 sonrası iklim değişikliği rejiminin ly embarked on the fight in 2020. çerçevesini oluşturan Paris Anlaşması, The Paris Agreement, which laid the 2015 yılında Paris’te düzenlenen Birleş- framework for the post-2020 climate miş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve change regime, was ratified in the 21st Sözleşmesi (BMİDÇS) 21. Taraflar Kon- Session of the Conference of the Par- feransı’nda kabul edilmişti. Anlaşma, 5 ties to the United Nations Framework Ekim 2016 itibariyle, küresel sera gazı Convention on Climate Change (UN- emisyonlarının yüzde 55’ini oluşturan FCCC) in Paris. The agreement came en az 55 tarafın anlaşmayı onaylaması into force on 4 November 2016, with koşulunun karşılanması sonucunda, 4 meeting the condition of getting ap- Kasım 2016 itibariyle yürürlüğe girdi. proval of at least 55 parties, which con- Paris Anlaşması’nın, BMİDÇŞ ile karşı- stitute 55 percent of the global green- laştırıldığında en belirgin özelliği, tüm house emissions on 5 October 2016. ülkelerin katkılarına dayanacak bir sis- The Paris Agreement distinguished tem öngörülmesiydi. 2020 sonrası sü- itself from the UNFCCC by providing reçte, iklim değişikliği tehlikesine karşı for a system based on contributions of küresel sosyo ekonomik dayanıklılığın all countries. In order to enhance the güçlendirilmesini hedefleyen Paris An- global socioeconomic endurance vis- laşması, endüstriyelleşme öncesi dö- a-vis the dangers of climate change neme kıyasla küresel sıcaklık artışını 2 after 2020, the Paris Agreement aims derecenin olabildiğince altında tutul- to keep the increase in global average masını hedefliyor. Bu hedef fosil yakıt temperature to well below 2 °C above (petrol, kömür) kullanımının tedricen pre-industrial levels. This requires a azaltılmasını ve yenilenebilir enerjiye gradual decrease in fossil fuels (oil, dönüşünü gerektiriyor. coal), and a transition to renewable Dünyada ortalama sıcaklık yaklaşık 15 energy sources. derece. Ancak geçmişte ortalama sı- The global average temperature is 15 caklığın bunun çok üzerine çıktığı ya da °C. However, there have been periods çok altında kaldığı dönemler de oldu. when the average temperature rose Bilim insanları, sıcaklıkların sera gazı or fell well below that. The scientists etkisi nedeniyle artık önceki dönemlere agree that temperature levels are ris- kıyasla çok daha hızlı bir şekilde arttığı- ing much more swiftly than before nı söylüyor. Dünyanın yüzeyinden uza- due to the greenhouse effect. The so- ya yansıyan güneş enerjisi, sera gazı lar energy, which rebounds from the nedeniyle uzaya ulaşamadan emiliyor Earth into space, is absorbed even be- ve buradan da tüm yönlere yayılıyor. fore reaching the latter, thanks to the Bu da hem atmosferin alt katmanlarının greenhouse gases. Then, it propagates hem de dünya yüzeyinin ısınmasına ne- in every direction. That, in turn, heats 55

İklim Climate Dünya Meteoroloji den oluyor. Sera gazı etkisi olmasaydı, the lower layers of the atmosphere as Örgütü, 2019 yılında dünya yaklaşık 30 derece daha soğuk well as the surface of the Earth. With- ortalama sıcaklığın bir yer olacak ve yaşam için elverişli bir out the greenhouse effect, the Earth sanayi öncesi döneme ortam sunamayacaktı. Sanayi ve tarım would be 30 °C colder. Thus, it would göre 1,1 derece daha faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan gaz- not be able to provide a suitable envi- yüksek olduğunu lar, daha fazla enerjiyi dünyada tutarak ronment for living creatures. The gas- açıkladı. sıcaklıkların yükselmesine ve doğal es that emerge because of the indus- World Meteorological sera gazı etkisinin daha fazla hissedil- trial and agricultural activities raise the Organization mesine neden oluyor. Bu durum iklim temperature and intensify the effects announced that the değişikliği ya da küresel ısınma olarak of the natural greenhouse effect by average temperature tanımlanıyor. keeping more energy on the Earth. in 2019 was 1.1 °C Isınmayı en fazla etkileyen sera gazı The greenhouse gas that affects above pre-industrial aslında su buharı... Su buharının atmos- warming the most is the water vapour. levels. ferde kalma süresi yalnızca birkaç gün- The time that the water vapour spends le sınırlı. Karbondioksit ise çok daha in the atmosphere is merely a few 56 kalıcı niteliğe sahip. Mevcut miktarın days, while the carbon dioxide is more okyanuslar gibi doğal rezervuarlar ta- lasting. Absorption of the carbon di- rafından emilerek, sanayileşme öncesi oxide by natural reservoirs such as the düzeylere geri dönülmesi için birkaç oceans and attainment of pre-industri- yüzyıllık bir zaman geçmesi gerekiyor. al levels in temperature necessitates a İnsan kaynaklı karbondioksit emisyon- few centuries. Human-induced carbon larının büyük bir bölümü fosil yakıtların emissions arise mostly from fossil fuel kullanımından geliyor. Karbon emen usage. Cutting or burning down the ormanların kesilmesi, çürümeye bırakıl- carbon absorber forests, or leaving ması ya da yanmasıyla birlikte tuttuk- them to rot, reveals the carbon they ları karbon da açığa çıkıyor ve bu da contain, which in turn exacerbates küresel ısınmanın artmasına yol açıyor. global warming. Dünya Meteoroloji Örgütü, 2019 yılında World Meteorological Organization ortalama sıcaklığın sanayi öncesi döne- announced that the average tempera- me göre 1,1 derece daha yüksek oldu- ture in 2019 was 1.1 °C above pre-indus- ğunu açıkladı. Kayıtlara geçen en sıcak trial levels. The 20 warmest years on

İklim değişikliği, sıra dışı iklim olaylarının BAŞWIMHIAZAT HDAAPHPAENNESLTERO GUESLNEECXEKT?? görülme sıklığını artıracak. Climate change will increase the frequency of unusual weather events. Dünya ısındıkça daha fazla su buharlaşacak. As the temperature warms, more water Bazı bölgeler daha yoğun yağmur alacak, evaporates. Some regions will get more bazı yerlerde ise daha fazla kar yağacak. rainfall, and some will get more snow. Denizden uzak kesimlerde kuraklık Drought risk might arise in inland riski de artabilir. Fırtına ve yükselen areas. Storms and rising sea levels deniz seviyesi nedeniyle daha fazla will probably lead to more floods. sel ve su baskını bekleniyor. Tatlı su kaynaklarının azalması, yiyecek Casualties stemming from maddelerinin yetiştirilmesinde sıkıntılar diminishing freshwater bodies, yaşanması ve sel, fırtına ve sıcak hava difficulties in cultivating foodstuffs, dalgaları nedeniyle görülen can kayıplarının and floods, storms, and heatwaves will possibly increase. artması söz konusu olacak. Bazı bitki ve hayvan türlerinin yok Some plant and animal species will olacağı tahmin ediliyor. predictably become extinct. Suyun kirlenmesinden kaynaklı rahatsızlıklar, Diseases originating from polluted water, sıtma ve yetersiz beslenme; milyonlarca malaria, and malnourishment may present kişinin sağlığını tehdit edebilir. a threat to millions of people’s health. Küresel ısınmayla sıcaklığın artmasına Other changes may occur that would increase yol açacak başka değişiklikler de olabilir. the temperatures. Melting permafrost in Yüksek bölgelerdeki bulunan donmuş toprak highlands could expose large amounts of tabakasının (permafrost) erimesiyle çok yüksek methane gas. miktarlarda metan gazının açığa çıkabilir. 57

İklim Climate BM Çevre Programı’nın 20 yılın tamamı son 22 yıl içerisinde ya- record have been in the past 22 years. raporunda özellikle şanırken, 2015 ile 2018 arasındaki yıllar Moreover, the years between 2015 and zengin ülkelerin ilk dört sırayı aldı. Dünya genelinde, or- 2018 have been the four warmest years rolüne dikkat çekiliyor. talama deniz suyu yüksekliği 2005 ile ever. The average global sea level rose En zengin 20 ülke 2015 yılları arasında yılda 3,6 milimetre 3.6 millimetres per year between 2005 dünyadaki sera gazı arttı. Bu artışın arkasındaki ana etkeni and 2015. The main reason behind this salınımlarının yüzde ısınmayla birlikte su düzeyinin de yük- is the rise of the waterline together 78’inden sorumlu. selmesi oluşturuyor. Ancak son dönem- with the temperatures. Nevertheless, The report of the United lerde kutuplardaki eriyen buzulların de- it is recently thought that the added Nations Environment niz suyu yüksekliğinin artmasının ana water from melting ice sheets is the Programme (UNEP) nedeni olduğu düşünülüyor. Havaların real cause of increasing sea levels. As emphasizes the ılınmasıyla birlikte birçok buz kütlesi de the temperature gets milder, many ice wealthiest countries’ küçülmeye başladı. Kuzey Kutup böl- masses tend to shrink. Since 1979 the role. The wealthiest gesindeki deniz buzu 1979 yılından bu sea ice in the North Pole has consider- 20 are responsible yana önemli ölçüde azaldı. Grönland ably diminished. The vast ice sheet of for 78 percent of the Buz Tabakası’ndaki erime rekor düzey- Greenland’s melting spiked to record global greenhouse gas lere ulaştı. Batı Antarktika Buz Tabakası levels. West Antarctic Ice Sheet is also emissions. da küçülüyor. Dünya Meteoroloji Örgü- dwindling.World Meteorological Or- tü’nün (WMO) “iklim değişikliğinin ana ganization’s (WMO) declaration show- 58 etmenlerinden atmosferdeki sera gazı ing the fact that “greenhouse gases in yoğunluğunun 2018’de rekor seviyele- the atmosphere, the main drivers of re ulaştığı” açıklaması endişeleri artırdı. climate change, reached record lev- Birleşmiş Milletlerin (BM) alt kuruluşla- els in 2018” raised concerns. As one rından WMO’nun son raporuna göre; of the subsidiary bodies of the United 2017’de 405,5 ppm (milyon parça ba- Nations (UN), WMO reports that the şına) olan atmosferdeki karbondioksit atmospheric carbon dioxide concen- konsantrasyonu, 2018’de 407,8 ppm’ye trations hit 407.8 ppm (parts per mil- çıkmış durumda. lion), up from 405.5 ppm in 2017. Atmosfere sera gazı salınım oranının In addition to pointing out the fact that geçen on yıl ortalamasından daha the greenhouse gas emission rates hızlı şekilde gerçekleştiği belirtilen grew greater than the average over the raporda, karbondioksitin, atmosferde past ten years, the report warns that yüzyıllarca, okyanuslarda ise daha da carbon dioxide remains for centuries in uzun süre kaldığı uyarısında bulunu- the atmosphere, and for even longer in luyor. Raporda, “Bu uzun süredir de- the oceans. “This continuing long-term vam eden eğilim yeni nesillerin, yük- trend means that future generations selen hava sıcaklıkları, hava koşulları, will be confronted with increasingly su stresi, deniz seviyesinin yükselmesi severe impacts of climate change, in- ile deniz ve kara ekosistemlerinde bo- cluding rising temperatures, more ex- zulma gibi iklim değişikliğinin giderek treme weather, water stress, sea level daha ciddi etkileriyle karşılaşacağı rise and disruption to marine and land anlamına geliyor” deniliyor. WMO Ge- ecosystems,” the report says. There- nel Sekreteri Petteri Taalas’ın şu açık- fore, WMO Secretary-General Petteri laması bu nedenle çok önemli: Taalas’s following statement is crucial: “Paris İklim Anlaşması’ndaki tüm ta- “There is no sign of a slowdown in ahhütlere rağmen atmosferdeki sera greenhouse gases concentration in gazı yoğunluğu seviyesinde düşüş the atmosphere despite all the com- işareti gözlenmedi. Taahhütlerin ey- mitments under the Paris Agreement leme dönüştürülmesi ve gelecek ne- on Climate Change. We need to trans- sillerin refahı uğruna daha fazla çaba late the commitments into action and gösterilmesi gerekli. Dünya’nın, kar- increase the level of ambition for the

şılaştırılabilir bir karbondioksit kon- sake of the future welfare of the man- Birleşmiş Milletler Çevre santrasyonuyla üç ila beş milyon kind. It is worth recalling that the last Programı (UNEP), küresel yıl önce karşılaştığını hatırlatmakta time the Earth experienced a compa- fayda var. O zamanlar, sıcaklık 2-3 rable concentration of CO2 was 3-5 iklim değişikliğinin yol derece daha fazlaydı, deniz seviyesi million years ago. Back then, the tem- açacağı kaosu önlemek de şu andan 10-20 metre daha yük- perature was 2-3°C warmer, sea level için sera gazı salımlarının sekti” was 10-20 meters higher than now.” Birleşmiş Milletler Çevre Programı United Nations Environment Pro- önümüzdeki 10 sene (UNEP), küresel iklim değişikliğinin gramme (UNEP) argues that green- boyunca her yıl yüzde yol açacağı kaosu önlemek için sera house gas emissions must be de- 7,6 oranında azaltılması gazı salımlarının önümüzdeki 10 sene creased by 7.6 percent per year for boyunca her yıl yüzde 7,6 oranında the next decade to prevent the cha- gerektiğini söylüyor. azaltılması gerektiğini söylüyor. UNEP, os that global climate change would United Nations Environment dünyadaki sıcaklık artışının bu yüzyıl create. To keep the global temper- sonunda 1,5 santigrat dereceyi aşma- ature rise lower than 1.5 °C at the Programme (UNEP) ması için, ülkelerin sera gazı salınımları- end of the century, UNEP underlines argues that greenhouse nı azaltma hedeflerini beş katına çıkar- that countries must quintuple their gas emissions must be ması gerektiğine dikkat çekiyor. Buna reduction targets for greenhouse decreased by 7.6 percent göre, yıllık sera gazı salınımlarını azalt- gas emissions. Even if the present mak için belirlenmiş mevcut hedeflere reduction targets are met, the tem- per year for the next uyulsa bile 2100 yılında dünyada sıcak- perature rise per year will find 3.2 °C decade to prevent the lık artışı 3,2 dereceyi bulacak. by 2100. chaos that global climate “Küresel sera gazı emisyonu artışını en- “Countries had collectively failed to change would create. gelleme konusunda ülkeler bir bütün stop the growth in global greenhouse olarak sınıfta kaldı. Karbon emisyonu- emissions, meaning that deeper and nun çok daha fazla ve çok daha hızlı faster cuts are now required,” says the azaltılması gerekiyor” diyen uzmanlar, experts. They express the fact that the en zengin ülkelerin sera gazı salınım- richest countries did not adopt the larını azaltmak için gereken tedbirleri necessary measures in time; thus, it is zamanında almadığı, bu gecikme ne- now more important than ever to act deniyle çok daha hızlı hareket etmek swiftly and to set further goals. ve daha yüksek hedefler belirlemek The report of the United Nations Envi- gerektiğini sürekli söylüyor. ronment Programme (UNEP) empha- BM Çevre Programı’nın raporunda sizes the wealthiest countries’ role. özellikle zengin ülkelerin rolüne dikkat The wealthiest 20 are responsible for çekiliyor. En zengin 20 ülke dünyadaki 78 percent of the global greenhouse sera gazı salınımlarının yüzde 78’inden gas emissions. G-20 members, most sorumlu. G20 ülkeleri arasında ABD, notably the USA, Australia, Brazil, Ja- Avustralya, Brezilya, Japonya, Kanada, pan, Canada, South Korea and, South Güney Kore ve Güney Afrika’nın, kar- Africa, must take more significant ac- bon emisyonunu azaltma konusunda tions to meet their existing targets mevcut hedeflerine ulaşmaları için çok with regards to the reduction of car- daha ciddi önlemler almaları gerekiyor. bon emissions. On the one hand, to re- Türkiye, Hindistan ve Rusya’nın sera duce their greenhouse gas emissions, gazı salınımlarını azaltmak için belirle- Turkey, India, and Russia exceed their dikleri hedefi yüzde 15 aşarak gereke- current targets with 15 percent. On the ni yaptı. Avrupa Birliği, Çin ve Meksi- other hand, the EU, China, and Mexico ka'nın da belirledikleri hedefe uyduğu seem to comply with the objectives görünüyor. that they established. 59

Tarih History GÖBEKLITEPETARIHINSIFIRNOKTASI: ZERO POINT IN HISTORY: GÖBEKLITEPE Tarihin en büyük arkeolojik keşfi olarak Göbeklitepe, defined as the biggest tanımlanan Göbeklitepe, dünyanın ilk archaeological discovery in history, is yaşam izlerinin bulunduğu alan olarak where the first traces of life are found. kayda geçti. Göbeklitepe ortaya çıkana Prior to the discovery of Göbeklitepe, kadar din ve inançların yerleşik hayat religions and beliefs were considered ile ortaya çıktığı sanılıyordu. Yapıların to emerge with settled life. Since it dini bir merkez olduğu kanıtlanınca, is proven to be a worship centre, the bilinen tarih akışı değişti. known flow of history has changed. 60

Göbeklitepe keşfine Hikaye; 1985 yılında, Şanlıurfalı The story begins in 1985 when kadar bilinen en eski Mahmut Yıldız’ın tarla sürerken Mahmut Yıldız from Şanlıurfa finds tapınak Malta’da ve bir heykel bulmasıyla başlıyor. a statue while plowing his field. The 5000 yaşında. Oysa Şanlıurfa Müzesi görevlileri, kendile- statue is considered to be a “limestone” rine getirilen heykeli “Kireç taşıdır” and put away in room by the officials Göbeklitepe 12 bin deyip bir odaya kaldırıyor. 1992’de working in Şanlıurfa Museum. In 1992, yaşında. Alman arkeologlar ise kazıdan çıkan German archaeologists saw that statue eserleri müzeye teslim etmeye geldik- at the museum while delivering some The oldest temple known leri sırada o heykeli görüyorlar. Sorup artefacts. They investigate and get per- until the discovery of soruşturuyor ve Yıldız ailesinden kazı mission from the Yıldız family for exca- Göbeklitepe is a 5000 için izin alıyorlar. Arkeologlar ilk sene vation. Archaeologists cannot find any- bir şey bulamıyor. İkinci sene geldikle- thing in the first year. When they arrive years old temple in Malta, rinde bir duvar buluyor. Üçüncü sene the second year, they find a wall. The tip whereas Göbeklitepe bir taşın ucu gözüküyor. Kazdıkça ta- of a stone appears in the third year. As dates back to 12 şın üzerinde boğa, tilki motifleri çıkı- they dig more, bull and fox reliefs on the thousand years. yor. Devlet, araziyi Yıldız ailesinden stone appear. The state eventually buys satın alıyor. Ve zaman içerisinde tari- the land from the Yıldız family. And the hin yeniden yazılmasına yol açan Gö- legend of Göbeklitepe, which has led to beklitepe efsanesi bereketli topraklar the rewriting of history over time, be- üzerinde yükselmeye başlıyor. gins to rise on fertile lands. Mahmut Yıldız’ın şimdi bekçilik ve gö- Mahmut Yıldız now serves as a secu- nüllü rehberlik yaptığı Göbeklitepe, rity guide at Göbeklitepe and volun- eskiden beri Urfalılar için kutsal bir tarily guides the tourists. Göbeklitepe ziyaret alanı. Her baharda gelip kur- has been a sacred place of visit for the ban kesip, dilek dileyenler, hastalarını people of Urfa since ancient times. It is şifa için getirenlerle dolup taşan Gö- not surprising for the people of Urfa, beklitepe’nin dünyanın ilk ibadet yeri who come and sacrifice every spring, olmasının ortaya çıkması Urfalıları pek make a wish, and bring their patients şaşırtmıyor. for healing. Göbeklitepe keşfine kadar bilinen en The oldest temple known until the dis- eski tapınak Malta’da ve 5000 ya- covery of Göbeklitepe is a 5000 years şında. Oysa Göbeklitepe 12 bin ya- old temple in Malta, whereas Göbek- şında. Tarih boyunca kültürel evrimin litepe dates back to 12 thousand years. şu şekilde gerçekleştiği biliniyordu: Throughout history, it was known that Tarım ile yerleşik hayata geçmemize; cultural evolution occurred as follows: dini öğretiler geliştirmemize ve iba- Our transition to settled life with agri- 61

Tarih History det yerleri inşa etmemize neden oldu. Oysa Gö- culture led us to develop religious teachings and build beklitepe; kültürel evrimin tarımdan önce gerçek- places of worship. Also, Göbeklitepe reveals that cul- leştiğini ortaya koyuyor. Kalıntılara göre aynı çatı tural evolution took place before agriculture. Accord- altında toplanmak için önce ibadet yeri yapılmış. ing to the ruins, a place of worship was built to gath- Sonrasında ise tarım hayatına uzanan yepyeni bir er under the same roof. Afterwards, a branding new süreç başlamış. Böylece medeniyetlerin oluşmasına process started, extending to the agricultural life. Thus, neden olan şeyin tarımdan önce din olduğunu is- it was proved that what caused the formation of civ- patlandı. Kültürel evrim sıralaması da böylelikle de- ilizations was religion before agriculture. The cultural ğişmiş oldu. Göbeklitepe’nin akla getirdiği bir diğer evolutionary order has also changed. Another impor- önemli soru da, Taş Devri zamanında çömlekle ve tant question that Göbeklitepe brought to mind is the tekerlekle bile tanışmamış insanlar bu alanı nasıl oluşturdu? Bu sorunun yanıtı hala bulunabil- following: “How could Stone Age's people who did miş değil. not even meet with potteries and wheels created Göbeklitepe, tarım öncesi bir toplulu- this area?”The answer to this question is still ğun eseri ve bu insanlar, sandığımı- missing. zın aksine oldukça bilinçli ve mü- Göbeklitepe is a masterpiece of a hendislik bilgisi olan topluluklar. pre-agricultural community and Taş Devri’ni yaşayan insanların, these people, unlike what we think, bu ibadet alanını yaparken bin- are quite conscious and have en- lerce yıl sonra ulaşılabilecek mü- gineering knowledge. It is very hendislik metotlarını kullanmış astonishing that the people from olması oldukça şaşırtıcı. İnsanlı- Stone Age, used the engineering ğın Göbeklitepe’deki gibi bir ya- methods while building this wor- pıyı inşa edebilmesi için yerleşik ship area. Göbeklitepe, settled bir yapıda olması gerekiyor. An- community structure should be cak kazılarda beslenme, barınma concerned. Nevertheless, excava- gibi ihtiyaçlara yönelik bulgulara tions do not reveal any evidence rastlanmıyor. Bu da, toplulukla- regarding needs such as nutrition rın burada günlerini taş çıkart- and shelter. This indicates that the mak, sütunlara şekil vermek için communities here spent their days zaman harcadığı ve sonrasında by collecting stones and shaping yerleşim yerine gittiğini göste- the columns and then go back to riyor. Bu yerleşim yerinin büyük the settlement. This settlement is bir olasılıkla Şanlıurfa olduğu sa- probably believed to be in Şanlıur- nılıyor. Şanlıurfa’da Taş Devri’ne ait fa. The sculptures belonging to the bulunan heykeller de bu yorumu des- Stone Age found in Şanlıurfa also sup- tekliyor. port this interpretation. Toprak altında tespit edilenlerle birlikte 20 There are 20 separate worship areas includ- adet ayrı ibadet alanı bulunuyor. İbadet yerle- ing the ones found under the ground. There are rinin merkezinde iki büyük dikilitaş yer alıyor. T biçimindeki dikilitaşların her biri ortalama 6 metre also two large obelisks in the centre of the places yüksekliğinde ve 40 ton ağırlığında. Arkeologlara of worship. Each of the T-shaped obelisks is an aver- göre, sütunlar stilize edilmiş insan tasvirleri… age of 6 meters high and weighs 40 tons. According Bu gizemli dikilitaşların 10-12 tanesi dairesel planda to archaeologists, the columns are the stylized human dizilerek araları taş duvarlar ile örülmüş. Ortadaki depictions… bir çift karşılıklı büyük dikilitaş ile çevresindeki diki- 10 to 12 of these mysterious obelisks are lined up in a litaşlar yuvarlak ya da oval kapalı mekanlar oluştu- circular plan and are interwoven with stone walls. The ruyor. Bu olağanüstü ibadet yerini kuranların daha large pair of obelisks in the middle facing each other sonra bu alanı gömdüğü düşünülüyor. and the obelisks around it form round or oval closed spaces. It is estimated that those who established this extraordinary place of worship later buried this area. 62

TARİHİN SIFIR NOKTASI ZERO POINT IN HISTORY Dikilitaşların Göbeklitepe Göbeklitepe Göbeklitepe anlamı nedir? kazısı ne tam olarak neden bu zaman nerede? kadar önemli? What do obelisks sonlanacak? mean? Where exactly is Why is Gobeklitepe Dikilitaşların üstteki When will the Gobeklitepe? so important? yatay kısmı başı, dikey excavation of Şanlıurfa merkezine İnsanoğlunun tarımla kısmı ise gövdeyi yani Gobeklitepe end? 20 km mesafedeki birlikte yerleşik bir insanı betimliyor. Göbeklitepe’nin Örencik Köyü sınırları hayata geçtiği tezi Taşların yüzeyi genelde gizlediği hazineleri içinde yer alıyor. Fırat çürümüş durumda. hayvan figürleri ile tümüyle açığa çıkarmak ve Dicle’nin arasındaki Çünkü yerleşik hayata bezenmiş, bazılarında için en az 200 yıla daha medeniyetin doğduğu geçişten önceki ise geometrik desenler ihtiyaç var. bölgeyi tanımlamak için döneme ait tapınak ve ve insan betimi var. At least 200 more kullanılan “Bereketli dini merkez bulundu. The horizontal part years are needed Hilal”in tam kalbinde The thesis that human of the obelisks on to entirely uncover bulunuyor. beings have settled top depicts the head, the treasures that It is located within down agriculture while the vertical part Gobeklitepe has the borders of the has been disproved. depicts the body, hidden. village of Orencik, 20 The temple and the that is, a person. The km from the centre of religious center of surface of the stones is Sanliurfa. It is at the the period before the usually decorated with heart of the “Fertile transition to settled life animal figures, while Crescent” between were found here. some have geometric the Euphrates and the patterns and human Tigris, the region where imagery. civilization was born. 63

Eğlenceli Bilim Science Fun ŞANSIN FORMÜLÜ! HERE IS THE FORMULA FOR THE FORTUNE! Şanslı mı doğarız yoksa kendi şansımızı mı yaratırız? Başarılı ve mutlu insanların sırrı; çok zeki veya üstün yeteneklere sahip olmalarından ileri gelmez. Onlar; doğru zamanda doğru yerde bulunur. Zira bilim; şans için bazı altın kurallara dikkat çekiyor. Konuya bir de usta karikatürist Yiğit Özgür’ün çizimlerinden bakalım… Are we born lucky or, do we create our own luck? The secret of successful and happy people does not lie in their intelligence or great talents. It is all about being in the right place at the right time. Science draws attention to some golden rules for being lucky. Let’s have a look at the topic by the illustrations of Yiğit Özgür, a master caricaturist. 64

Binlerce yıldır felsefecilerden For thousands of years, many bright Belki de artık, genetik bilimcilere kadar sayı- intellects from philosophers to ge- tam da şu anda sız üstün aklı kurcalamış, hak- neticists have been preoccupied sıra sizde... Nasıl mı? kında yüzlerce teori geliştirilmiş bu with this question, also hundreds of Çünkü şansın bir soru bilim dünyasını halen meşgul theories: Does the fortune exist? If so, etmeye devam ediyor: Şans var mı, where is it? formülü var... eğer varsa nerede? In fact, the answer is clear: According Maybe, now, this Oysa yanıt kesin: Bilimadamlarına to scientists, the fortune has nothing to has been your turn! göre şans; genetik değil, insanlar do with genetics; can not be born lucky. How, you ask? This şanslı doğamazlar. En temel tanı- With its simplest definition, the fortune is is because there is mıyla şans; “olayların beklenmedik “the fact that events, one way or anoth- a formula for the bir şekilde iyi ya da beklenmedik er, unexpectedly turn out well or badly.” bir şekilde kötü sonuçlanmasıdır”. And consequences might change de- fortune. Ve sonucun nasıl olduğu; duruma, pending on circumstances, events, and olaylara ve kişilere göre her defasın- people. In a sense, for you, the decision da değişebilir. Yani size göre ayrılık to break up with the lover is the end of kararı dünyanın sonuyken, sevgilini- the world, it might signify emancipation ze göre kurtuluş olabilir. Ya da işten for your lover. Or by anticipating that kovulmanız sizi berbat bir sürece getting sacked would lead you to a ter- sürükleyecek sanıp, hayatı kendinize rible period, you could make your life zindan edebilirsiniz. Oysa açabilece- miserable. However, if you cannot see ğiniz yeni kapıları göremiyorsanız, the new doors you might open, it means olumsuz bakış açınıza henüz el değ- that your viewpoint remains untouched. memiş demektir. “What does the viewpoint have to do “Ne ilgisi var şansın, bakış açısı ile” with fortune,” you say? Or always been mi diyorsunuz? Yoksa siz hep mi unlucky? Maybe, now, this has been şanssızdınız? Belki de artık, tam da your turn! How, you ask? This is because şu anda sıra sizde… \"Nasıl mı?\" diye there is a formula for the fortune. That is soruyorsunuz... Çünkü şansın bir for- neither the claim of a personal develop- mülü var… Bu bir kişisel gelişimci id- ment specialist nor a spiritual message. diası değil, spritüal bir mesaj hiç de- The conclusions the scientists study- ğil. Şans ve olasılıklar üzerine çalışan ing and the probabilities have drawn is bilimadamlarının vardığı sonuç net: straight: The fortune has a formula! Şansın bir formülü var! If people were born unlucky, they would Zira insanlar doğuştan şanssız olsay- have messed up anything that they lay dı, ellerini attıkları her işi berbat et- hands on. However, throughout histo- meleri gerekirdi. Oysa tarih boyunca ry, there is not a single story in which en az bir kez başına çok kötü bir olay a person does not get into trouble at gelmemiş, işleri tepetaklak olmamış, least once, nor a person never gets into eşiyle geçinememiş, sevdiklerini ya a nosedive, never leads a cat and dog da parasını kaybetmemiş tek bir in- life, never loses somebody they love nor san hikayesi bile yok. their money. 65

Eğlenceli Bilim Science Fun Fırsat, Ne kadar risk, çaba… şanslısın? Stanford’da psikolog olan ve şans ile Hayata İngiltere’de yapılan ve rastlantının insanların yaşantısına et- kumarbaz gibi tamamlanması sekiz kisini inceleyen Alfred Bandura şöyle bakmayın yıl süren bir çalışmada der:; “Hayatımızın gidişatına yön ve- katılımcılara “kendilerini ren en önemli olaylar, çoğunlukla en Şansın veya şanssızlığın uzun süre şanslı mı yoksa şanssız mı sıradan olaylardır.” devam etmesi durumunda bir gün buldukları” soruldu. Şanslı Hepimiz “hayatın; iyi ve kötü olasılık- mutlaka tam tersinin gerçekleşece- olduğunu düşünenlerin ların toplamı” olduğuna hemfikir mi- ğine inanmaya “kumarbaz yanılgısı” oranı yüzde 50’yi buldu. yiz? O halde; mutluluğun formülü çok denir. Kumar oynayan kişi, karşısın- Üstelik kendisini şanslı açık. Ya kovulmanız, hayattaki en bü- dakinin uzun süre kazandığını görün- hissedenler bu durumu özel yük şansınız ise? Ya da eşinizin sizi terk ce bahsi artırır çünkü bu durumun hayat, meslek gibi alanlara etmesi? Tüm birikiminizi kaybetmeniz, mutlaka iyi sonla biteceğini düşünür. ayırmıyordu. Kendilerini tüm umutlarınızı bağladığınız o çeyrek Ancak bu düşüncenin bilimsel bir da- şanslı veya şanssız olarak bilete amorti bile çıkmaması? yanağı yok. “Şans Faktörü” kitabının tanımlayan kişiler, “bu Biyolojik olarak insan dikkat süresi yazarı Richard Wiseman’a göre, “in- durumun daima sürdüğünü” aralığı, hayatta kalmak için gereken sanlar şansın kendilerine gelmesini belirtiyordu. Araştırmanın şartlara odaklanma üzerine kurulu. O beklememeli ve kendileri harekete sonuçlarından biri şuydu: yüzden seçim yaparken bildiğimiz ve geçmeli. Yani kendi şanslarını yarat- güvendiğimiz tarafa yöneliyoruz. O malı.” “Şansın zekâyla ya da sırada ne mi oluyor? İnsanların, olay- Ve şansın formülünü şöyle özetliyor: kötü şansın kötüyü ların, fırsatların, tesadüflerin yanından “İnanların şanslı olmak için uygulaya- kendine çekmekle ilişkisi geçip gidiyoruz. Oysa; tek yapmamız bilecekleri dört ilke vardır: Tesadüflere yoktur. Hayatta farkı gereken üç kelime üzerine odaklan- bağlı fırsatları çoğaltmak, sezgilerini yaratan çoğunlukla mak: Fırsat, risk ve çaba. Ve bakış açı- dinlemek, iyi kader beklemek ve kötü beklentilerinizdir!” sını değiştirmek. Bunu yapana bilim; şansı talihe dönüştürmek...” “şanslı” diyor. Şanslı olmayanlar ise, Şanslı insanların bu formülü bilmeyenler… Yani bilim; ortak özellikleri: şanslı insanların; fırsatları değerlendi- rebilen, çalışkan ve olumlu düşünme • Dışa dönüktürler. becerisine sahip olduğunu gösteriyor. Stanford’da matematikçi Jim Collins’e • Asabi değil, sakin göre ise başarının iki kaynağı var; bi- ve rahat davranırlar. linçli seçim ve disiplin… Ve büyük bi- lim insanı Louis Pasteur dediği gibi; • Açık fikirlidirler. “şans; hazırlıklı aklın yanında” oluyor. • Güvenilir ve dost canlısı olurlar. • Tanıştıkları insanlarla düzenli ve uzun süreli ilişkiler kurarlar. • Karşılarına çıkan fırsatları değerlendirebilirler. • Sezgilerine kulak verirler. • Başarı ihtimali düşük de olsa başarmak için çabalarlar. 66

Opportunity, How lucky risk, effort… are you? As Alfred Bandura, a psychologist at Do not look at In a study in England, which Stanford, studying the effects of the the world with took eight years, participants fortune and the contingency on peo- a gambler’s eyes were asked “whether they ple’s lives says, “The most important feel lucky or not”. Those who events that shape our lives are usually In the case of having a series of bad find themselves lucky was 50 the most ordinary ones.” fortunes, to believe that at some point, percent. Moreover, those who Do we all agree that “life is the aggre- it will inevitably reverse is called “gam- feel themselves lucky did not gate of good and bad possibilities”? bler’s fallacy.” The gambler, seeing his/ make a distinction between their Then, the formula for happiness is her opponent winning in a row, rais- spheres of life, such as private, clear. What if getting sacked is your es the bet because he/she thinks that professional, etc. Both who lifetime chance? Or getting dumped the streak will end one way or another. define themselves lucky and by your partner? Losing all your sav- However, this thought of the gambler unlucky pointed out that “their ings? Being unable to win even the does not have a scientific basis. “Peo- condition was everlasting.” One smallest prize by the quarter lottery ple should not expect the fortune to of the conclusions of the study ticket on which you place your hopes? come, but take action and create their was as follows: Biologically speaking, the attention own,” says Richard Wiseman, author of span of humans is programmed only the book “The Luck Factor.” “Luck has nothing to do with to focus on conditions required for sur- He goes on to explain the formula for intelligence nor does bad luck vival. Therefore, while making a choice, fortune: with appealing bad. What we always home in on the one we “There are four principles to embrace makes the difference is your know and rely on. Do you know what for people to be lucky: To increase the expectations!” happens? We pass by people, oppor- opportunities based on contingencies, tunities, contingencies. In fact, all we to give an ear to intuitions, to possess Common have to do is to concentrate on three good fate, and to change bad fortune characteristics words: opportunity, risk, effort. And to into luck.” of lucky people change our viewpoint. Science deems “lucky” people who do so. Those who * They are extroverted. are not lucky are the ones who are un- aware of this formula. In other words, * They are not short-tempered, science demonstrates that lucky peo- but calm and relaxed. ple are the hard-working ones who could seize opportunities and have the * They are open-minded. ability to think optimistically. According to Jim Collins, a mathe- * They are reliable, and friendly. matician at Stanford, success derives from two sources: conscious choice * They establish serious and and discipline. As the great scientist long-term relationships Louis Pasteur said, “Fortune favors with the people they meet. the prepared mind.” * They could seize opportunities whenever they find. * They listen to their intuitions. * They strive for being successful, despite the low prospects. 67

BEYNINNöroloji Neurology ŞIFRELERI THE CODES OF BRAIN Herkes daha zeki olmak ister. Daha Everybody yearns for more yetenekli, daha hızlı, daha mutlu, intelligence, talent, speed, happiness, creativity. The one and only condition daha üretken… Tek şartı; iyi bir beyin for that is to have a good brain. Well, sahibi olmak! Sadece 1,4 kilogram we are discussing about a miraculous system capable of, despite its 1.4 kg ağırlığında olmasına rağmen, isterse of weight, moving not only our own sadece bedenimizi değil, eşyaları, bodies but also objects and other people. How can’t we use our brain insanları bile yerinden oynatma gücüne at its best then? sahip mucizelerle dolu bir sistemden Neurosurgeon Prof. Kemal Yucesoy, bahsediyoruz. Peki nasıl oluyor da gave the secrets of having healthy and high-quality brain. beynimizi tam kapasite kullanamıyoruz? Beyin ve Sinir Cerrahı Prof. Dr. Kemal Yücesoy, iyi ve kaliteli bir beynin sırlarını anlattı. Beynin şifrelerini çözebildik mi? Do you think we could unlock the brain? Yoksa, tüm tıbbi ve teknolojik ilerlemelere Or, despite all the innovations in technology rağmen, hala bilinmezlerle mi dolu? and medicine, is it yet full of mysteries? Beynin yapısının kompleksliği doğ- The complexity of the brain structure rudan nöron sayısı ile bağlantılı. is directly associated with the num- Nöron sayısı arttıkça daha kompleks ber of neurons. The higher the num- bir hal alıyor. Bir solucanın sinir sistemi ber of neurons is, the more complex the 300 nörondan oluşurken, insan beyninde brain gets. A worm’s nervous system in- yaklaşık 100 milyar nöron var. İnsan bey- volves 300 neurons, while a human brain nindeki her nöronun diğerleri ile yaklaşık has about 100 billion neurons. Given that 10-15 bin konnektomu (nöronlar arasında- each individual nerve cell in the human ki bağlantılar) olduğunu da düşünürsek, brain has 10 to 15 thousand of neural con- yapının ne kadar kompleks olduğunu nections with other neurons, we could daha iyi anlamış oluruz. Dolayısıyla, hala understand the complexity of the human bir sürü bilinmez mevcut, evet... Ancak brain structure better. Therefore, lots of 1970’li yıllarda 300 nöronlu solucan beyin mysteries to unravel yet. However, in the bağlantılarının görüntülemesi ile başlayan 1970s a team of scientists traced the con- bir süreç, şimdilerde 20 milyon nöronu nections in a worm brain with only 300 olan meyve sineğinin beyin konnektom- nerve cells as a first attempt in mapping larını çözmeye kadar geldi. Her gün bir the brain connectivity. This process has adım öteye giden çalışmalar mevcut. ever since so advanced that researchers Zamanla daha fazla sayıda nöronun kon- have recently probed connectomes for nektom bağlantıları ve işleyişleri ortaya the fruit fly brain with 20 billion neurons. çıkacak. There are more studies going one step 68 further every day. More will be discovered about functions of the neurons and con- nectomes over time.

Beynimizin sadece yüzde 10’unu mu kullanıyoruz? Do we really use only 10 percent of our brains? Bu maalesef çok yanlış bilinen, çok da sık kullanı- This is a misconception and, unfortunately, a com- lan bir şehir efsanesi. Aslında işin başlangıcı 1890 mon urban legend about our brain. This miscon- yılında Harvard Üniversitesi’nde yapılan bir ça- ception originated from a research conducted by lışmaya dayanıyor. “Rezerv Enerji Teorisi” başlıklı Harvard psychologists in 1890. In the research on bu çalışmada, IQ değerinin maksimum 250-300 “Reserve Energy Theories”, it is suggested that the olacağı ve insanların sadece yüzde 10’unun bu ra- maximum IQ level would be 250-300 and conclud- kama erişebileceği sonucuna ulaşılmıştı. Buradaki ed that only 10 percent of all humanity could reach yüzde 10 rakamı da, kulaktan kulağa “Beynin yüz- this level. This statement was later misinterpreted in de 10’unu kullanılıyoruz” yanlış yayılmasına neden popular culture and evolved into “You only use 10 oldu. Oysa, 1908 yılında Amerikalı fizyolog ve filo- percent of your brain”. However, in 1908 American zof William James “The Energies of Men” başlıklı physiologist and philosopher wrote in his book “The kitabında beynin sadece bir kısmını kullandığımızı Energies of Men” that “We are making use of only yazdı. Gerçek anlamda yüzde 10 rakamını ise 1936 a small part of our possible mental and physical re- yılında Dale Carnegie “Dost kazanma ve insanla- sources.” Later in 1936 Dale Carnegie used the 10 rı etkileme sanatları” isimli kitabının önsözünde percent for the very first time in the preface of his kullandı. Oysa EEG elektrotları ile beynin her bir book “How to Win Friends and Influence People”. noktasından sinyal alıyoruz. Fonksiyonel MRG’ler- Yet we can receive signals from all parts of the brain de en basit işlem sırasında bile beynin birçok mer- through EEG electrons. With Functional Magnetic kezinin çalıştığını görüyoruz. PET tetkiki sırasında Resonance Imaging, we can see that most areas of verdiğimiz işaretli glukoz; beynin tamamı tarafın- our brains are active even while doing a simple task. dan kullanılıyor. Üstelik cerrahi operasyonlarda The labelled glucose in a PET scan is used by the beynin birçok bölgesini çıkarmamıza rağmen bey- whole brain. Moreover, although we remove many nin kalan kısımlarının fonksiyonlarını sürdürme- parts of brain in a surgical operation, the brain main- si beynin asla yüzde 10’unu kullanmadığımı- zı kanıtlıyor. tains the remaining functions, which proves that Beynimizin tamamını mı kullanıyoruz o zaman? we do not use only 10 percent of our brains. Buna da cevabım hayır. Her ne kadar tüm Do we use the full capacity of our brains then? bölgelerini kullansak bile, beyni tam kapa- Not really. Even though we use all areas of site ile çalıştırmıyoruz. Eğer bir gün beyni our brains, we cannot operate it at its full po- tam kapasite ile kullanacak olsak; oturduğu- tential. If we could start using its full capacity muz yerden tüm nesneleri hareket ettirebi- one day, we would be able to move an ob- lir, uzaktan kumandaları dahi beynimizle ject with no physical effort, even con- uzaktan kumada edebilirdik. Konnek- trol the remote with our mind. We tomlarımızı uzaya yollayıp evreni could send our connectomes to keşfedebilir, üstelik emir vererek space to discover the whole uni- vücudumuzun her noktasını kont- verse and control each cell in our rol edebilirdik. Tüm vücudumuzu body with our conscious orders kontrol edebilmek başlangıçta ku- as well. Taking control of your lağa hoş gelse de “hadi kalbim sen whole body might sound nice. dur” diyerek kalbimizi durdurabil- But if you think about it, be- mek veya “Dur bir nefes almaya- ing able to stop our hearts yım”, “Hadi şimdi nefes alayım” by simply ordering it to stop diyerek bile kendimizi soluksuz or to leave ourselves breath- bırakabilmek, biraz ürkütücü gel- less by saying “Oh, I’m drop- miyor mu? ping breathing now” “Oh, I’ll start breathing now” is a bit creepy after all. Prof. Dr. Kemal Yücesoy 69

Nöroloji Neurology Peki beynimiz nasıl oluyor da bu kabiliyetlere How come the brain has such capacities sahip olabiliyor, bedeni nasıl yönetiyor?  and manages the entire body itself? Beynimiz aslında aldığı kararların birçoğunu hiç Our brain makes many of its decisions unconsciously, düşünmeden, kendine has özel yöntemler ve kısa using its own methods and shortcuts. It is the hypo- yollar kullanarak alır. Burada esas rolü oynayan “il- thalamus, i.e. the “primitive brain”, located deep in the kel beyin” dediğimiz beynin derinlerinde bulunan brain what plays the main role here. Here we have ba- “hipotalamus”tur. Burada kendini koruma, türün sic functions such as self-defensive behaviour, repro- sürdürülmesi, yemek yeme gibi temel duygula- ductivity/sexual behaviour and controlling appetite. rımız var. Buranın üzerini örten ve kabuk denilen The “cortex”, the outermost layer covering this area, “korteks” kısmı ise daha sonra edinilen, öğretilen, on the other hand, is the area where gained, taught, yaşanılan deneyimlerin kaydedildiği yer... En de- undergone experiences are stored. All the information rinden en üste kadar var olan bilgiler; nöronların within all layers of the brain turns into actions when konnektomlar aracılığı ile bağlantılar kurup eyleme the neurons communicate with each other through dönüşüyor. Ve beyindeki nöronlar ve konnektomlar connectomes. And these neurons and connectomes aracılığı ile “zihin” oluşuyor. Asıl olan ve bizi yöneten de zihindir! form the “mind”, which is de facto what con- Her beyin düşünür ve yönetir mi?  trols our body. Tabi ki her beyin düşünür, her Does every brain think or manage?  beyin yönetir. Ancak temel duy- Yes, of course, every brain thinks gular dışındaki davranışlar do- and manages the whole body. ğal olarak yaşanılan, görülen, However, except the basic deneyimlenen şeylerin miktarı emotions, all behaviours are ile doğrudan bağlantılıdır. Üst naturally shaped by personal beyin de diyebileceğimiz ka- and social experiences. The buk kısmı eğitimli kısım olup, cortex, or the “neopallium”, is düşüncelerin eyleme dönme- the rational part of the brain, sinde bir süzgeç görevi görür. where the thoughts are filtered Her beyin düşünme beceresine and turn into the actions. sahip ise; nasıl oluyor da bazılarımız If every brain has the ability to daha akıllı, daha mutluyken, bazılarımız think, how come some of us are daha az akılı ya da mutsuz olabiliyor? more intelligent and happier, or less İnsan beyninin “cut-copy” yani “kes-yapıştır” özel- liği vardır. Çocukluk döneminde- özellikle ilk 6 yaşa than the others? kadar- yaşananlar doğrudan kopyalanıp, kaydedi- Human brain has the function of “cut-paste”. In child- lir. Bu dönemde iyi bakılan, sevgi gören, vücudu hood period, particularly till the age of 6, we copy and ve ruhu iyi beslenen çocuklar doğal olarak ileri dö- store our experiences. The children who are cared nemlerde daha mutlu, sevgi dolu ve aldığı eğitim after and fed well both emotionally and physically doğrultusunda da bir o kadar bilgi sahibi ve akıllı during this period tend to become happy, loving, in- olurlar. Burada atlanmaması gereken bir nokta da tellectual and smart adults depending on the level of doğumdan gelen zekâ... Zekâ düzeyi arttıkça be- education they received. Another notable factor here yinde protein sentezi artıyor, bu da daha çok dal- is the intelligence determined by genetics. The higher lanma ve “konnektom”lar oluşmasını sağlıyor. Bağ- the IQ level is the higher amount of protein is synthe- lantı miktarı arttıkça öğrenme kolaylaşır, başka bir sised, which results in more wiring and connectomes. deyimle “kayıt” hızlanır. Bir başkasının 5-6 kez de- The more neural connection means the easier learning neyimleyerek öğrendiğini, zeki bir beyin 1-2 kerede process, or in other words, the quicker the “storing” öğrenebilir. gets. While an average person can learn a thing by experiencing it for 5 to 6 times, an intelligent brain can learn the same thing after one or two experiences. 70

BEYNTheİFNoodsGOf TIhDe BrAain LARI Kaliteli uyku Prof. Yücesoy, Sleep well Biliyoruz ki beyne yani harddisk’e It is known that the memories and experiences are stored in the brain or the kayıt, uyku sırasında oluyor. Bu human hard disc during sleep. That is nedenle çocukta 11-12 saat, erişkinde kaliteli bir beynin why children need to get 11 to 12 hours of 8-9 saat uyku, belleği güçlendirir. ihtiyaçlarını ve şartlarını sleep while adults need 8 to 9 hours to Zenginleştirilmiş Çevre have a strong sleep memory. şöyle sıralıyor: Mesleki deneyim arttıkça bellek o kadar Enriched environment güçlü oluyor. Örneğin bir beyin cerrahının The more professional experience an binlerce ameliyat yapması, yani her tür Professor individual has, the stronger their memory sorunu deneyimlemiş olması hakimiyetini Yucesoy lists gets. For instance, a neurosurgeon who ve becerisini artırır. what it takes has done thousands of operations has Beyin egzersizleri to have a experienced any kind of conditions, which quality brain makes them more talented and experienced. Akronim, parçalara bölme, beyni şaşırtma (diş fırçalarken el değiştirmek, her gün as follows: Brain exercises gidilen yolu değiştirmek gibi), fotoğraf Acronym, fragmenting, confusing the brain çekme, bulmaca çözme beyni sürekli (by changing hands while brushing teeth aktif tutar ve kanlanmasını artırır. or changing the road you use every day to commute), taking pictures and puzzles keep the Sosyal ağ brain active and fastens the blood stream in it. İnsan ne kadar çok ve derin ilişkileri olan bir sosyal Social network ağda yaşarsa, beyni de o kadar çok güçlü bir bağ A social network with multiple close interpersonal yaratıyor. Yapılan uzun süreli çalışmalarda 50 yaşına gelip güçlü bir sosyal ağ, iyi bir aile, bir eş sahibi olan relationships makes the brain connections stronger. kişilerde Alzheimer olma oranı çok düşük bulundu. Longitudinal studies show us that 50 years old people who have a strong social network, a good family or Rahatlama partner are very unlikely to have Alzheimer’s. Meditasyon, mildfulness, Japonların Relaxing yaptığı gibi çay içimini bile bir seremoni şeklinde uzun saatlere yaymak gibi Meditation, mindfulness, and alışkanlıklar beynin aldığı bilgileri rituals such as the Japanese tea sindirmede yardımcı oluyor. ceremony help the brain digest the Fiziksel aktivite information input. Yeni bir şey öğrendikten Physical activity sonra egzersiz yapanlar If you exercise after learning daha iyi hatırlıyor. something new, you are more likely to remember it. Stres Stress Hafif düzeyde stres; Mild stress has a positive öğrenmeyi pozitif influence on learning while olarak etkiliyor. Fazla more stress makes it harder stres hem öğrenmeyi zorlaştırmakta hem de and drag individuals into depresyon eğilimini depression which leads to artırarak öğrenme isteğini azaltıyor. less interest in learning. Beslenme Healthy diet Beyin yaklaşık 1,5 kilo ağırlığına Despite weighing only rağmen vücuda giren besine bağlı olarak about 1.5 kilos, the brain enerjisinin yaklaşık yüzde 25’ini tüketiyor. consumes about 25 percent Bu nedenle iyi beslenme çok önemli. of our baseline energy budget depending on the diet. That is why a healthy diet is essential. 71

Nöroloji Neurology Bizi biz yapan çocukluğumuz ve ilk öğrendiklerimiz Is it our childhood and first memories what makes us mi o zaman? Genlerimiz ne kadar etkin? who we are then? What about our genes? İnsan beyninin “zihin” oluşturmasında yüzde 30 Genetic factors are 30 percent and environmen- genetik, yüzde 70 çevresel faktörler rol oynar. tal factors are 70 percent on human brain forming Başlangıçta nöron sayısı ne olursa olsun, yaşam- the “mind”. Regardless of the number of neurons, sal fonksiyonların çeşitliliğini sağlayan; konnektom connectomes are what determines the variety of miktarıdır. Bir beyinde ne kadar çok konnektom functions. The more connectomes a brain has, the varsa, o kadar çok fonksiyon var demektir. Bunu more function the body has. Our experiences are sağlayan en önemli kilit; deneyimlerimiz. Hepimi- the keys to these connectomes. The widely known zin artık çok iyi bildiği “10 bin saat deneyim, sizi theory “10,000 hours of practice makes you an ex- usta yapar” sözü ne kadar önemli bir öğreti... Yine pert” is a great teaching… Again, Prof. Aziz San- Prof. Dr. Aziz Sancar da “Çoğu insan zekâya inanır, car mentions the importance of learning process in ben inanmıyorum. Bizi birbirimizden ayıran emek- this statement “Most people believe in intelligence, tir, ben çalışmaya inanmıyorum” diyerek, öğrenme I do not. What distinguishes us from each other is sürecinin önemini anlatıyor. hard work, I believe in hard work”. Beyni doğru kullanmak mümkün mü? Bir beyinde ne kadar Is it possible to use the brain properly? If Ne yapmak, nasıl çalıştırmak, neyi çok konnektom varsa, yes, what it takes to do so? What do we öğretmek lazım? o kadar çok fonksiyon need to do, work on, or teach it? Çok doğal olarak herkes beynini ye- var demektir. Bunu As a matter of course, not everyone terince doğru kullanamıyor. Genetik sağlayan en önemli kilit; can use their brains properly enough. ve üzerine eklenen çevresel faktörler deneyimlerimiz. Genetics and environmental factors beynin doğru kullanılıp, kullanılmama- The more connectomes are directly associated with the proper sı ile doğrudan bağlantılı. Burada iki a brain has, the more use of the brain. There are two things önemli şey var: Birincisi konnektom function the body to work on here: First, increasing the denilen bağlantıların sayısını artırmak, has. Our experiences connectomes, i.e. neural connections; ikincisi de tekrarlar yaparak kaydı ar- are the keys to these and the second is storing more through tırmak; yani “belleği” güçlendirmek. connectomes. exercises; in other words, strengthen- Burada özellikle temel duyguları yö- ing the “memory”. Here, especially the neten ilkel beyinin bulunduğu hipo- paleopallium where the hypothalamus talamus bölgesi büyüyor. Bu bölgeyi which manages the essentials is located büyüten dış etkenlere de “beynin güb- grows. We call the external factors that releri” diyoruz. grow this part “fertilisers of the brain.” Beyni kullanmadığımızda Does the brain shrink when we cannot küçülüyor mü?  make use of it? Kesinlikle evet. Öncelikle tek başına, Definitely yes. Especially brains of asosyal olarak yaşayan kişilerin beyin- those who live alone antisocially grow leri normal popülasyona göre daha küçük çıkıyor. smaller than those of the normal population. There Aralık 2019 New England Journal’de yayınlanan is a recent study published in the New England çok yeni bir çalışma var; Antartika’da Neumayer III Journal in December 2019; a group of scientists isimli bir araştırma istasyonunda çalışmak üzere 14 stayed isolated for 14 months on a research station ay geçiren bilim adamlarına dönüşlerinde MR çek- Neumayer III in Antarctica. Their brain MRI scanned tiler. Beyinlerinde küçülme saptandı. Küçülme en after their return revealed that their brains shrank. belirgin olarak ilkel beyin dediğimiz ve ana kayıt- The shrinkage was more effective on the hypothal- ların yapıldığı “hipotalamus” bölgesinde izleniyor. amus area which is responsible for memory. In the Makalede, beyindeki küçülmenin en önemli sebebi study, the main reason for the shrinkage is claimed olarak da “monotonluk” gösteriliyor. to be “monotonousness.” 72

Çok kullanılan, iyi ve kaliteli bir yetişkin beynini How do you tell if an adult brain is well functioning, nasıl anlarız? Zekâ testleri şart mı? healthy and quality? Are the IQ tests essential here? Zekâ testleri çok doğal olarak bilgi ve deneyimle- IQ tests are designed for testing our knowledge rimizi gösterir. Ama kaliteli beyinin göstergesi çok and experiences. However, indicator of a quality farklı. İlkel beynin üzerinde yer alan korteks kabuğu brain is quite different than that. The cortex cover- deneyimlerle gelişiyor. Sanat, okumak, sosyal akti- ing the paleopallium evolves through experiences. viteler, mesleki kazanımlar mesela çok etkili. Bu ka- For instance, arts, reading, social activities, profes- buk ne kadar kalın, nöronlar arasındaki bağlantılar sional experiences are utterly effective. The thicker ne kadar fazla ise; hayattan alınan zevkler artıyor this cortex is and the higher number of neural con- ve gelişiyor. Son yıllarda manyetik rezonans görün- nections there is, the higher pleasure an individual tüleme (MRG) tekniklerinin gelişmesi ile beynin ak- can get from life. Thanks to the recent innovations tiviteleri hakkında daha kolay bilgi edinebiliyoruz. in MRI techniques, we can now trace activities of En basiti korteks ve hipotalamus kalınlığının ölçebiliyoruz. Fonksiyonel MRG ile beynin the brain even better. We can now measure the aktivitelerini görebiliyoruz, beynin fonk- thickness of the cortex and hypothalamus. siyonel patikalarını inceliyoruz, be- Functional MRI helps us map brain activ- yin haritalarını çıkarıyoruz. Önü- ities, trace the functional pathways in müzdeki dönemde bu konuda the brain and create a wiring dia- daha keskin bilgilere sahip gram. I believe we will have more olacağımız açık. detailed information on this Beynini iyi kullanmayanlar field in the upcoming period. için gelecekte cerrahi bir Is there any hope for a surgery umut var mı? Ameliyatla for the people who have trouble zekâ sahibi olunur mu making use of their brains? mesela? Is it possible to enhance Buna da cevabım evet! As- intelligence through a surgery, lında uzunca bir süredir for instance? “Fonksiyonel Beyin Cerra- My answer is yes, again! In hisi” başlığı altında beyine fact, we have been doing küçük küçük müdahaleler small interventions in the yapıyoruz. Başlangıçta Par- brain under the title of “func- kinson hastalarında küçük tional neurosurgery”. In the bir delik aracılığı ile sorun- beginning, through a small lu olduğunu düşündüğümüz hole we implanted a device beyin noktalarına ulaşıp buraları in brain areas involved in the yaktık ve özellikle ellerdeki titreme- patients with Parkinson’s disease leri önledik. Çok başarılı sonuçlar elde and treated the movement disorders, ediyoruz. Sonra başta obsesif-kompülsif especially in hands. We are having great (saplantılı zorlayıcı düşünceler) gibi vakalar ol- outcomes. Through lesioning we can also mak üzere bir çok psikiyatrik bozukluğu olan has- tada yine benzer lezyonlar oluşturularak tedavile- treat the patients with psychiatric disorders, es- rini yapabiliyoruz. MR teknolojisi geliştikçe, beyin pecially the obsessive- compulsive disorder (OCD) tümör ameliyatlarını dahi fonksiyon yapan alanla- cases, among others. As the MRI technologies are ra zarar vermeden sonuçlandırmaya başladık. Son developed even more, we can now complete brain dönemde görüntülenmeye başlanan konnektomlar tumour surgeries with no harm to the functioning ile rutin cerrahimiz bambaşka bir boyuta taşındı. areas in the brain. Thanks to being able to trace Artık bu bağlantılarda yapılacak küçük oynamalar connectomes, which happened very recently, our ile bazı yetenekler daha kolay ortaya çıkacak veya routine medical devices are even more advanced belki de olumsuz davranışların önü açılabilecek. today. Through small interventions in these con- Göreceğiz… nectomes, we can now discover our potential skills easier or prevent our unwanted or negative behav- iours. And the mystery yet to be unearthed… 73

Dahiler Geniuses Koronavirüsün ilk kez görüntülenmesi The first-ever monitorization of the aslında bundan 56 yıl öncesine new coronavirus type actually dates dayanıyor: back 56 years from now: SARS-CoV-2’nin ait olduğu The first human-infected member of the coronavirus family, belonging to koronavirüs ailesinin insana bulaşan SARS-CoV-2, was discovered in 1964. ilk üyesini 1964 yılında Dr. June by June Almeida. In addition, her first article about this discovery under Almeida keşfetti… Üstelik St. Thomas the auspices of St. Thomas Medical Tıp Okulu çatısı altındaki bu keşfini School was rejected by the academic anlattığı ilk makalesi, başvurduğu publications she applied for. akademik yayınlar tarafından reddedilmişti. JUNE ALMEIDASCKIOENRTOINSATVWİRHÜOSÜDIKSECŞOFVEEDREENDBCİOLİRMOİNNASVAIRNUI S Yeni tip koronavirüsün ortaya Virologist June Almeida was the çıkmasıyla beraber yürütülen first scientist to monitor a new araştırmaların yeniden odak type of coronavirus belonging noktası olan virolog June Almeida; to SARS-CoV-2, which caused almost dünyada iki milyona yakın insanın two million people worldwide to be- hastalanmasına nedean olan SARS- come ill in 1964, as the focus of the CoV-2’nin ait olduğu yeni tip korona- research carried out with the emer- virüsü, 1964 yılında görüntüleyen ilk gence of a new coronavirus.… bilim insanı… Almeida was born in the 1930s. She Almeida 1930’da doğdu. Glasgow’un grew up in an old building near Al- kuzeydoğusunda Alexandra Park exandra Park in the north-east of yakınında eski bir binada büyü- Glasgow. After leaving school at the dü. İskoç bir otobüs şoförünün kızı age of 16, Almeida, the daughter of olan Almeida, 16 yaşında okuldan a Scottish bus driver, began working ayrıldıktan sonra Glasgow Kraliyet as a laboratory technician in the His- Reviri’nde histopatoloji bölümünde topathology Department at Glasgow laboratuar teknisyeni olarak çalışma- Royal Infirmary. Almeida settled in ya başladı. Almeida, bir süre sonra London some time later and took the 74

75

Dahiler Geniuses 1960 yılında Surrey’deki bir öğrencinin burun mukozasından alınan örnekteki virüs üzerinde yapılan çalışmada, virüsün soğuk algınlığı semptomlarını devam ettirdiği ancak rutin hücre kültürü ile büyümediği keşfedildi. In 1960, a study of the Londra’ya yerleşti ve 1954 yılında surname of Almeida and married the virus in a student’s nasal Venezuelalı ressam Enriques Almeida Venezuelan painter Enriques Almeida mucosa sample in Surrey ile evlenerek Almeida soyadını aldı. in 1954. She used the surname of Hart found that the virus Evlenmeden önce ise Hart soyadını before she got married. perpetuated cold symptoms kullanıyordu. The couple moved to Toronto, Cana- but did not grow with Çift, daha sonra Kanada’nın Toronto da, later. Almeida began working at routine cell culture. şehrine taşındı. Almeida, bu şehir- the Ontario Cancer Institute in the de Ontario Kanser Enstitüsü’nde city. She improved her electron mi- 76 çalışmaya başladı. Elektron mik- croscopy skills quickly, and pioneered roskobu konusunda yeteneklerini a method that could better visualize hızla geliştirdi ve antikor kullanarak viruses in clusters using antibodies. virüsleri kümeler halinde daha iyi Her work in Toronto was also heard görselleştirebilen bir yönteme ön- in England, and she was invited to St. cülük etti. Toronto’daki çalışmaları Thomas Medical School by the Unit- İngiltere’de de duyuldu ve Birleşik ed Kingdom in 1964. Today, the insti- Krallık tarafından 1964’te St Thomas tution is known as the place where Tıp Okulu’na çağrıldı. Kurum, bu- British Prime Minister Boris Johnson günlerde İngiltere Başbakanı Boris was treated when she was caught Johnson’ın Covid-19’a yakalanınca in Covid-19. Almeida began working tedavi gördüğü yer olarak bilini- with Dr.David Tyrrell, who was work- yor. Almeida burada soğuk algınlığı ing on the common cold here. The üzerine çalışma yürüten Dr. David team was able to detect a number Tyrrell’la beraber çalışmaya başladı. of common cold-associated viruses, Ekip, soğuk algınlığı ile ilişkili birkaç but found that they weren’t all. In ortak virüsü çıkarabildi ancak hepsin- 1960, a study of the virus in a stu- de olmadığını keşfetti. 1960 yılında dent’s nasal mucosa sample in Sur- Surrey’deki bir öğrencinin burun rey found that the virus perpetuat- mukozasından alınan örnekteki virüs ed cold symptoms but did not grow üzerinde yapılan çalışmada, virüsün with routine cell culture. Scientists soğuk algınlığı semptomlarını devam who have done other experiments ettirdiği ancak rutin hücre kültürü ile with the virus have discovered that büyümediği keşfedildi. Virüsle bera- B814 is growing in the organ culture. ber başka denemeler de yapan bilim Almeida, who made the discovery, insanları, B814’ün organ kültüründe wanted to study the virus under an büyüdüğünü keşfettiler. Keşfi yapan electron microscope. They sent sam-

Almeida, daha sonra virüsü elektron ples to Almeida, who took a sample Dış kısmında bulunan taç mikroskobunda incelemek istedi. of the virus particles. Dr. Almeida, benzeri yapılar nedeniyle Virüs partiküllerini numune şeklinde who was examining samples collect- virüse, koronavirüs ismini alan Almeida’ya örnek gönderdiler. ed under an electron microscope verdiler. Bu ismin nedeni Virüs partiküllerinden alınan numu- from virus particles, became the first neleri elektron mikroskobunda ince- scientist to identify and monitor the virüse ait görüntünün leyen Dr. Almeida, o gün koronavi- coronavirus that day. Dr. Almeida tepesinde bulunan bir taç rüsü tespit eden ve görüntüleyen ilk stated that she had also seen such bilim insanı oldu. Dr. Almeida daha particles while studying the hepatitis veya hale imgesiydi. önce fare hepatitlerini ve tavukların mouse and infectious bronchitis of Gave the virus the name bulaşıcı bronşitini incelerken de böy- chickens. le partiküller gördüğünü açıkladı. Although Dr.Almeida made a signif- coronavirus due to the Dr. Almeida, önemli bir keşfe imza icant discovery, the first scientific crown-like structures found atsa da koronavirüs hakkında ha- publications dismissed her paper on the outside of the virus. zırladığı makale ile başvurduğu This name was influenced ilk akademik yayınlar tarafın- on coronavirus. The reason for by an image of a crown or dan reddedildi. Gerekçe ise; this was that the images were görüntülerin grip virüsünün poor flu virus images. B814, aureola placed at the top kötü görüntüleri oldu- which was identified as of the virus images. ğuydu. İnsana bulaşan the first human-infect- ilk koronavirüs olarak ed coronavirus, was 77 tespit edilen B814, an- only published in the cak 1965 yılında British British Medical Jour- Medical Journal’de nal in 1965. In 1967 the yayınlanabildi. Virüsün first images of the vi- ilk fotoğrafları ise 1967 rus were published in yılında General Virology the Journal of Gener- Journal’de yayınlandı. al Virology. As a result Koronavirüsün ismi de of this study also the bu çalışmanın sonucun- name coronavirus was da verildi. Prof. Tony Wa- given. Dr. David Tyrrell terson’la birlikte Dr. David and Dr. June Almei- Tyrrell ve Dr. June Almeida, da, along with Prof. Tony virüsün dış kısmında bulunan Waterson, gave the virus the taç benzeri yapılar nedeniyle vi- name coronavirus due to the rüse koronavirüs ismini verdiler. Bu ismin nedeni virüse ait görüntünün crown-like structures found on tepesinde bulunan bir taç veya hale the outside of the virus. This name imgesiydi. was influenced by an image of a Dr. Almeida kariyerini, görüntüleme crown or aureola placed at the top virüsleri alanında öncü kurumlar- of the virus images. dan Wellcome Enstitüsü’nde bitirdi. Dr. Almeida finished her career at Mesleğine veda ettikten sonra yoga the Wellcome Institute, one of the öğretmeni oldu ancak HIV virüsünün leading imaging virus institutions. yeni fotoğraflarını çekmeye yardımcı Upon leaving her career, she be- olduğu 1980’lerin sonunda danışman came a yoga instructor but in the olarak virolojiye geri döndü. Bilimsel late 1980s, when she helped to take keşfinin yıllar sonra tüm dünya tara- new images of the HIV virus, she fından konuşulacağından habersiz, returned to virology as consultant. 2007 yılında 77 yaşındayken hayata Unaware that the world will talk gözlerini yumdu. about her scientific discovery years later, she passed away in 2007 at the age of 77.

Tarım Agriculture GERÇEKTEN ORGANİK Mİ? REALLY ORGANIC? Yazar / Writer: Gürkan Akgüneş Markettesiniz. İki yumurta paketi yan yana duru- Lets imagine that you are in a shop looking at two yor. İkisinin de içinde eşit sayıda adet yumurta different packs of eggs put side by side with ex- var. Ancak birinin fiyatı, diğerinin iki katı. Ara- act same number of eggs in it, yet one is twice as daki farkın nereden kaynaklandığını merak edip pake- expensive. When you wonder why and take a closer ti inceleyince; pahalı olanın üzerinde “organik” ibare- look, you’ll see that the expensive one is labelled or- sini ve “organik tarım” logosunu görüyorsunuz. İşte o ganic with an organic agriculture logo on it. That very logo, paketteki ürünün “insan, hayvan ve çevre sağlı- same logo ensures that “the product was produced ğına zarar verecek herhangi bir kimyasal girdi ya da without using any chemical input or additive that katkı maddesi kullanılmadan üretildiği”nin mührü de- may have damage on humans, animals or environ- mek. O mührü vuran ise aslında bu işi para karşılığın- ment”. The one who affixed that logo there is actually da yapan bir şirket. Yani; bir sertifikasyon kuruluşu… a company paid for its services, a certification body. Hikayeye baştan başlayalım. Türkiye’de bir gıda Let’s start from the beginning. There are 35 different ürününü “organik” olarak nitelendirebilecek 35 certification bodies that can qualify a food product as ayrı sertifikasyon firması var. Bu firmalar, tüketici- “organic” in Turkey. These companies are obliged to ye sunulan ürünün ‘Organik Tarım Esasları”na uy- check whether the product offered to the consumer gun olup olmadığını denetlemekle mükellef. Peki is in accordance with “Organic Agricultural Principles” bunu nasıl yapılıyorlar? Ürün, toprak ve sudan dö- . How do they do it then? From time to time, they get nem dönem numuneler alıp analizler yaptırıyor ve samples of the soil and product used in the produc- gübre, pestisit gibi üretimde kullanılan girdilerin tion and from the final product, analyse them and organik tarıma uygunluğunu kontrol ediyorlar. Bu- check the compatibility of inputs used in production nun karşılığında da denetledikleri üreticiden para such as fertilisers and pesticides to the organic agri- alıyorlar. Sistemin “bam teli” de burası. Zira, “para- culture. In return they get paid by the manufacturer yı verenin düdüğü çaldığı” bir ortamda bu işleyiş; they audit. This is the sore spot of the system. “Pay 78

suistimal endişesi yaratabilir. Neyse ki Tarım Ba- the piper, call the tune.” The system seems open to kanlığı, sertifikasyon firmalarını denetliyor. Hatta misuse. Fortunately, Ministry of Agriculture supervises o denetlemeler neticesinde, bazı firmaların serti- the certification bodies. If any of them fails to follow fikasyon yetkilerinin iptal edildiğini de belirtelim. the regulations, Ministry cancels their authorisation of Yetkisi iptal olan firma, en az 2 yıllığına sistem- certification, and companies with cancelled authorisa- den siliniyor. O firmanın kontrol ettiği üreticiler de tion are removed from the list not to be re-listed for at eğer bir usulsüzlükleri tespit edilmişse yüklü para least two years, and if the producers they have audited cezalarına çarptırılıyorlar. are involved in the irregularities, they face hefty fines. Diğer taraftan endüstriyel tarım diyebileceğimiz On the other hand, there are almost no requirements konvansiyonel üretimde ise üreticiyi bağlayan he- imposed for the producers of conventional produc- men hemen hiçbir koşul yok. Üretici, yetiştirdiği tion, also known as industrial agriculture. Producer ürünü ister kendi, isterse de tüccar aracılığıyla ne- can access, with their products, to the market either redeyse hiçbir denetim olmadan pazara ulaştıra- by themselves or through a merchant almost with no bilir. Bu cephede tek kontrol enstrümanı; il tarım inspection. The only inspection bodies here are pro- müdürlükleri. Bu nedenle de organik vincial directorates of agriculture. With ürünler, konvansiyonele göre daha sıkı this respect, organic products are obvi- bir denetime tabi diyebiliriz. Ön kabul; organik ously regulated more strictly than those Aslında meseleye salt denetim ek- ürünlerin daha sağlıklı of conventional production. senli bakmak da organik tarımın fel- olduğudur… Peki bu Actually, seeing it purely from the point sefesini ıskalamak anlamına gelebilir. algı gerçekten of inspection may mean missing the Zira, organik tarımda temel prensip, philosophy behind organic agriculture, “doğal yöntemlerle sürdürülebilir since the basic principle of organic ag- üretim” … Toprağa, suya, solucana, doğru mu? riculture is “sustainable production kurda, kuşa yaşam hakkı tanımak, through natural methods”. Cultivating ekosistemin tüm paydaşlarını dikkate with caring for all sharers of the ecosys- alarak ekip biçmek... Haliyle bu felse- tem, providing right to life to the soil, feyi benimseyen bir üreticinin güven water, worms, wolves and birds… Thus, endeksi, daha fazla ürün için çevreye credibility of a producer adopting such ve mikro canlılara ölüm saçan kimya- philosophy is considerably higher than salları hiç düşünmeden kullanan çift- Premise is that organic a farmer who uses chemicals that bring çiye göre hayli yüksek. Ancak bazı death to environment and microliving çevreler, sertifika şartı aramadan do- products are healthier. for more products with no thoughts ğal yöntemlerle yapılan tarımsal üre- But is it really correct? on it. However, some circles argue that timin de aynı organik kadar değerli agricultural production through natural olduğunu savunuyor ve sertifikanın methods without seeking certification çiftçiye ek yük olduğunu dile getiriyor. Özellikle requirement is just as valuable as organic and the cer- son yıllarda büyükşehirlerde artan topluluk des- tification is an additional burden to the farmer – which tekli tarım örgütlenmelerinin temel çıkış noktası is the main outlet of community-backed agricultural da bu... organisations, especially in metropolitan areas. Bir tarım ürünün organik olması, “kimyasal güb- Organicity of an agricultural product means that it re, pestisit, hormon ve GDO tohum kullanılmadan was produced “with no chemical fertiliser, pesticides, üretildiği” anlamına gelir. Konvansiyonel olması ise, hormones and GMO seeds”. Conventional, on the muhtemelen suni gübre ve pestisitlerle yetiştirildi- other hand, is probably produced with synthetic fer- ğine işaret eder. Söz konusu Türkiye ise, GDO’lu to- tiliser and pesticides. When Turkey is in question, it hum her iki tarım sisteminde de kullanılamıyor. Zira, is not possible to use GMO in either methods as it is Biogüvenlik Kanunu’na göre GDO’lu tohumla üretim not allowed to be engaged in GMO farming already yapmak zaten yasak. according to Biosafety Law. Diğer taraftan et, süt ya da yumurtanın organik ol- Organicity of meat, milk or eggs, on the other hand, ması; “hayvanın refahına dikkat edilerek yetiştirildiği- means that “the animal was raised taking into con- ni”, “doğal yemlerle mümkün olduğunca meralarda sideration its welfare”, “fed in meadows so far as 79

Tarım Agriculture beslendiğini”, “GDO’lu yem tüketmediğini” ve “anti- possible with natural fodder”, “never consumed GMO biyotiğe sadece hasta olduğunda maruz kaldığını” fodder” and “exposed to antibiotics only when it fell gösterir. Konvansiyonel hayvancılıkta ise, “GDO’lu sick”. In conventional breeding, however, “GMO fod- yem kullanılır” ve “Antibiyotik, kümeslerde hastalık der is used” and “antibiotics are used routinely to yaşanmaması amacıyla ve düzenli olarak uygulanır”. avoid any sickness to take over the hen yard”. AB: Besinin içeriği, üretim sisteminden etkilenmez EU: Nutritional content is unaffected by production system Ön kabul; organik ürünlerin daha sağlıklı olduğu- Premise is that organic products are healthier. But dur… Peki bu algı gerçekten doğru mu? Yani, or- is it really correct? Will organic consumption let us ganik tüketim bizi daha sağlıklı yapar mı? Yanıt; be healthier? The answer is in an EU report: “Human AB’nin hazırladığı “Organik gıda ve organik tarımın health implications of organic food and organic ag- insan sağlığına etkisi” başlıklı raporda. riculture” . The main argument of the Raporun temel savunusu şu: report is: “Bitkilerin besin içeriği büyük ölçüde Ürünlerin son kullanım “The nutritional content of crops is üretim sisteminden etkilenmez… Or- tarihlerini haftalar ya largely unaffected by the production ganik de olsa konvansiyonel de olsa system… Vitamins and minerals are fark etmez; vitamin ve mineraller, ben- da aylarca uzatan bazı found in similar concentrations in crops zer konsantrasyonlarda bulunur. Sa- koruyucu kimyasalların from both systems. One exception is dece organik ür fenolik bileşenler, bazı the increased content of phenolic com- antioksidanlar ve aminoasitler organik kullanılmaması da maddi pounds, some antioxidants and amino bir miktar daha fazla olur.” kaybı artırıyor. acids found in organic crops.” Ancak iki tarım sistemi arasındaki te- But the main difference between the mel fark; son üründeki pestisit yoğun- two systems rise from pesticide con- luğu, antibiyotik direnci ve kimyasal centration in the final product, antibiot- gübre kaynaklı kadmiyum yoğunlu- ic resistance and chemical fertiliser-in- ğunda ortaya çıkıyor. Rapor, tüm bu flicted cadmium content. The report risklerin organik tarımla azaltılabile- advocates that all these risks can be ceğini savunuyor; “Organik tüketim, Absence of some reduced through organic agriculture: böcek ilacına maruz kalmayla ilişkili conservative chemicals “Consumption of organic food substan- kronik ve akut riskleri azaltır” diyor. tially decreases the consumer’s dietary Tabii öyle az buz bir riskten de bah- extending the expiration pesticide exposure, as well as acute setmiyoruz. Zira, tarımsal üretimde dates of the products for and chronic risks from such exposure” kullanılan kimyasalların; kanserden IQ – which is indeed not a small risk as the kayıplarına, Alzheimer’dan alerjik re- weeks or maybe months chemicals used in agricultural products aksiyonlara çok çeşitli hastalıklara ne- also increases material causes various diseases from cancer to den olduğu biliniyor. Hatta aslında ze- loss of IQ, from Alzheimer’s to allergic hir olan ama “böcek ilacı” olarak lanse loss. reactions. In fact, these formulas, which edilen bu formüllerin, kapsamlı bir risk are actually poison yet touted as “pes- değerlendirmesine tabi tutulmadan ticides”, are presented to the market piyasaya sunulduğu da aşikar. Bu da insana sirayet without being subjected to a comprehensive risk as- etmesi halinde tam olarak ne gibi bir etkiye neden sessment – meaning that it is not know exactly what olacağının bilinmediği anlamına geliyor. Bu açıdan effect it will have on humans if exposed to. In this organik bir ürünü raftan aldığınızda, aslında bes- respect, when you buy an organic product off the lenmek isterken farkında olmadan maruz kalacağı- shelf, you also eliminate a large number of harmful nız çok sayıda zararlı maddeyi de bertaraf etmiş substances that you may be unwittingly exposed to oluyorsunuz. Diğer taraftan ekosistemi koruyan bir when you want to feed, and also you are supporting üreticiyi destekliyor olmak da cabası. a producer who cares for ecosystem. Bir diğer avantaj da mevsime uygun beslenmek me- One other advantage is seasonal diet as organic selesi. Zira organik tarım yapan çiftçiler çoğunlukla farmers often grow seasonal products and green- mevsime uygun ürünleri yetiştiriyor. Sera üretimi kı- house production is limited. In conventional agricul- 80

sıtlı oranda yapılıyor. Konvansiyonel tarımda ise, sera ture, greenhouse production is quite common which tipi üretim oldukça yaygın. Bu da tarım zehri anlamına means agricultural poison because the chemicals ap- geliyor. Çünkü, kapalı alanda yapılan üretim esnasın- plied during the indoor production are dissolved late da uygulanan kimyasallar, rüzgar ve yağmura maruz for they are not exposed to wind and rain. Further- kalmadığı için geç çözünüyor. Ayrıca yapılan çalışma- more, studies have proven that more chemicals are larla, mevsim dışı sera üretiminde daha fazla oranda used in the production of extra-season greenhouses. kimyasal kullanıldığı da kanıtlandı. Greenpeace Ak- deniz’in yaptığı domates, salatalık ve biber araş- Greenpeace Mediterranean’s survey on tomato, tırması, sonbaharda üretilen sebzede 3 kat daha cucumber and pepper suggests that there are fazla tarım kimyasalının bulunduğunu söylüyor… 3 times more agricultural chemicals in vegeta- Neden pahalı? bles produced during autumn. Peki madem organik tarımın bu kadar avan- Why expensive? tajı var, neden tüm üreticiler organik tarıma So, if organic agriculture has so many ad- geçmiyor? İşte bu noktada devreye, verim, vantages, why don’t all producers switch to maliyet, karlılık ve pazar gibi kapitalist sis- organic farming? At this very point, the param- temin parametreleri giriyor. Öncelikle organik üretimi; emek yoğun bir süreç. Mesela, araziniz- eters of capitalist system such as efficiency, cost, de ot öldüren zehir kullanmıyorsanız, düzenli profitability and market come into play. First of all, olarak ot temizliği yapmalısınız. Bu; daha çok organic production is labour-intensive. For exam- çalışan ve dolayısıyla daha fazla maliyet de- ple; if you don’t use poison that kills weed on your mek. Ayrıca verimde de biyoteknoloji ve kim- land, you should regularly clean it, which requires yasal bileşenlerin etkisiyle konvansiyonel tarım more workers hence more cost. In addition, conven- daha önde. Endüstriye bağımlı hale gelindiğini tional agriculture is ahead in efficiency due to bi- de not düşelim. Diğer taraftan organik üretimde otechnology and chemical components. Let’s note pazar bulmak da güç. Bir hal ya da büyük kapa- that we are becoming more and more addicted to siteli depolar yok. Haliyle ürün kaybı daha fazla. the industry. On the other hand, it is difficult to find a Ürünlerin son kullanım tarihlerini haftalar ya da market for organic production as there are no whole- aylarca uzatan bazı koruyucu kimyasalların kulla- sale markets or large-capacity warehouses thus the nılmaması da maddi kaybı artırıyor. Tüm bunlara loss of products is greater. Absence of some conserv- bir de sertifika maliyeti ve nakliyat giderlerini ative chemicals extending the expiration dates of the de eklerseniz fatura iyice kabarıyor. products for weeks or maybe months also increas- Son yıllarda şampuan, el ve yüz krem- leri gibi kozmetik ürünler de “organik” es material loss. Besides all, adding certification ibaresiyle satılmaya başladı. Fakat, bir and transportation costs on the expenses, the kozmetik ürününün organik olarak nite- bill swells. lendirilebilmesi için, ürünün en az yüzde In recent years, cosmetic products such 95’inin organik bileşenlerden oluşması as shampoo, hand and face lotions have gerektiği çok bilinmiyor. (5) Ancak bir- also started to be sold labelled “organic”. çok ürün, içeriğinde sadece yüzde 1’e tekabül However, it is not widely known that for a eden bitki oranı organik iken “organik” etiketiyle cosmetic product to be labelled as “organ- satılabiliyor. ic”, 95% of it should be of organic ingredients. Şaşırdık mı? Hayır… However many products can be sold labelled as 1) Tarım Bakanlığı, Denetlemeye Yetkili Kuruluşlar Listesi, https://www. “organic” while the organic ingredient proportion is tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Organik-Tarim/Yetkili-Kuru- only around 1%. luslar-KSK Surprised? Of course not... 2) 2004 yılında Organik Tarım Kanunu çıktı. Tarım ve Orman Bakanlı- ğı da 2010 yılında ‘Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin 1) Ministry of Agriculture and Forestry, List of Bodies Authorised for Inspe- Yönetmeliği’ yayınladı. ction, https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Organik-Ta- 3) AP Organik Tarım Raporu https://www.europarl.europa.eu/RegData/ rim/Yetkili-Kuruluslar-KSK etudes/STUD/2016/581922/EPRS_STU(2016)581922_EN.pdf 2) Organic Agriculture Law was issued in 2004. Ministry of Agriculture and 4) Soframızdaki Tehlike: Pestitist https://www.greenpeace.org/turkey/ Forestry issued “Principles and Regulations on the Application of Organic raporlar/soframizdaki-tehlike-pestisit/ Agriculture” in 2010 5) Organik Gerçeği, Yeni İnsan Yayınları, 2018 3) EU Report on Organic Agriculture https://www.europarl.europa.eu/Reg- Data/etudes/STUD/2016/581922/EPRS_STU(2016)581922_EN.pdf 4) Soframızdaki Tehlike: Pestisit (Danger on the table: Pesticides) https:// www.greenpeace.org/turkey/raporlar/soframizdaki-tehlike-pestisit/ 5) Organik Gerçeği, Yeni İnsan Yayınları, 2018 81

Genetik Genetic K“AANKISLELRI”DEDÖNEM “SMART” PHASE OF CANCER Tıp dünyasının, görülme sıklığı gün geçtikçe artan kanser tedavisinde yöntem değişikliğine gitmesi tüm kanser türleri için umut vaat ediyor. Klasik kemoterapi terk ediliyor, yerini akıllı moleküller ve kişiye özgü tedavi uygulamaları alıyor.  *The fact that the medical world’s introduction of new methods in treating cancer, which is getting increasingly frequent, is promising for all types of cancer. Classical chemotherapy is now being replaced by smart molecules and individual practices of treatment. 82

Sağlık Bakanlığı verilerine göre Tür- According to data provided by the kiye’de her yıl ortalama 163 bin kişi Ministry of Health, in Turkey an- kanser tanısı alıyor.  Dünya Sağlık nually 163,000 people on average Örgütü ise daha vahim bir tabloya işa- are diagnosed with cancer. On the other ret ediyor.  Dünya çapında ortalama 18 hand, World Health Organization’s indica- milyon kişiye kanser tanısı konuyor, 9 tions are much worse. Globally 18 million milyonu aşkın kişi kanser nedeniyle ha- people on average are diagnosed with yatını kaybediyor. Yapılan araştırmalar, cancer, while over 9 million people pass tablonun bu şekilde devam etmesi halin- away due to cancer. Research shows that de 2030 yılında tüm dünyada 22 milyon if the figures persist as such, there would yeni tanı konulacağını gösteriyor.   be 22 million new diagnoses in 2030. Rakamlar korkutucu düzeylere ulaşırken While the figures reach alarming lev- tıp dünyası iyileşme oranlarını artırıp, els, in the meantime the medical world ölüm oranlarını düşürme yönünde çalış- keeps conducting its studies incessantly malarını aralıksız sürdürüyor. both to improve the recovery rates and Son dönemde kanserle mücadelede er- to decrease the mortality rates. Lately, ken tanı, bilinçlenme gibi koruyucu smart treatment methods have become önlemlerin yanı sıra akıllı tedavi prominent for fighting cancer as well as yöntemleri öne çıkıyor. Yakın geçmişe kadar aynı tanıyı alan protective measures such as early di- hastalara benzer kemoterapi agnosis and awareness. Until quite ilaçları veriliyordu. Artık has- recently, people sharing the same talıklara moleküler ve genetik diagnosis were prescribed similar özelliklere göre tedavi başla- chemotherapy medications. Now, nıyor.  the treatments are initiated con- Maltepe Üniversitesi Tıp Fakülte- sidering the molecular and genetic si Tıbbı Onkoloji Bilim Dalı features of the disease. Prof. Orhan Başkanı Prof. Dr. Orhan Türken, MD, Chief of Medical Oncol- Türken kanserde ki- ogy Department of Medical şiye özgü uygula- School at the University maları ve kanserle of Maltepe, explains mücadelenin ge- individual-oriented leceğini anlattı.    treatment practices and the future of Prof. Dr. Orhan Türken cancer-fighting. 83

Genetik Genetic Kemoterapi Yan etkileri Tedavide başarı terk mi ediliyor? daha mı az? sağlanıyor mu?  Prof. Dr. Türken, kanserin yıllar Klasik kemoterapinin tümör hüc- Kişiye özgü tedavide hastaya han- içinde giderek artış  gösterdiğine relerine karşı bir reaksiyon gös- gi ilaç fayda sağlayacaksa onun dikkat çekerek, en sık görülen tür- termekle birlikte vücudun sağlıklı belirlendiğini, tespit edilen tümöre lerin erkeklerde akciğer ve prostat, hücrelerini de etkileyebildiğine faydası olacak ilacın kullanıldığını kadınlarda ise meme ve akciğer dikkat çeken Prof. Dr. Türken, “Ke- belirten Prof. Dr. Türken, genetik kanserleri olduğunu söyledi.   moterapi gören hastalarda saç değişiklikler ortaya çıkarıldıktan Kanser tedavisinin giderek kişiye dökülmesi, aşırı bulantı, kusma, ve bunlara yönelik ilaçlar araştırılıp özgü hale gelmeye başladığına kan değerlerinde düşme, kansızlık bulunduktan sonra kanser tedavi- dikkat çeken Türken, “Halen pek ve bunun tetiklediği  enfeksiyon- sindeki başarının artmaya başladı- çok hastada kullandığımız klasik lar  ortaya çıkabiliyor. Hedefe yö- ğını söyledi. Buna karşın kanserin kemoterapi yavaş yavaş terk edi- nelik tedavilerde bu yan etkilerin tedavisine yönelik daha kat edil- liyor. Bunun yerini akıllı moleküller, büyük kısmını görmüyoruz” dedi.  mesi gereken yol olduğunu belir- hedefe yönelik ilaçlar alıyor. Ba-   ten Türken, şöyle devam etti: ğışıklık sistemini aktif kılarak kan- “Şu an için bazı moleküller ve akıl- serle mücadelede daha güçlü hale lı ilaçlar var ve sürekli yenileri de getiren  immünoterapi  de giderek tedavilerimize ekleniyor ama yine daha fazla hastada kullanılıyor” de daha alınacak yol var. Tedavi- diye konuştu. Türken, kişiye özel den fayda gören hastalarda bir tedavinin aşamalarını şöyle anlattı:  süre sonra ortaya çıkan ilacın et- kisiz hale gelmesi (ilaç direnci) so- “Kanser tanısı konduktan sonra rununun giderilmesi, tedaviden hiç ameliyat veya biyopsi yöntemiyle fayda görmeyen hastalarda yeni alınan parça genetik  laboratuar- akıllı ilaçların keşfi ve  immünote- lara  gönderiliyor. Burada tümör rapi spektrumunun genişlemesi ile hücrelerinin genetik profili çıkartı- kanser tedavisinde sanırım şimdi lıyor. Hangi genlerde sorun varsa, olduğundan çok daha güçlü  ola- mutasyon görülüyorsa bunlar be- cağız\" lirleniyor.  Prof. Dr. Türken, tüm kanser tip- leri için erken dönemde tespit Böylece hücrelerin hızlı bir şekilde edildiğinde tamamen iyileşme- çoğalmasına neden olan bu genetik nin de mümkün olduğunun altını değişiklikler üzerinden tümöre di- çizerek, tedaviye başlanmasında rekt etkili ilaçlar kullanılabiliyor. İm- geç kalındığında ise tamamen iyi- münoterapi  yönteminde de vücu- leşme mümkün olmasa da daha dun kansere karşı doğal savunma uzun ve kaliteli yaşam sağlanabil- mekanizmalarının daha etkin ve diğine dikkat çekti. güçlü hale gelmesi sağlanıyor.”  84

Is chemotherapy Do the side Is there a success being abandoned? effects less? in treatment? Prof. Türken, pointing out the inc- Türken reminds us that even thou- After remarking that during indi- rease in cancer cases, states that gh classical chemotherapy reacts vidual treatment the medication the most frequent types of the which would heal the identified disease are lung and prostate for against the tumor cells, it may tumor cells is used, Prof. Türken males, and breast and lung for fe- also affect the healthy ones. “Pa- draws attention to the fact that males. tients who receive chemotherapy success rate in cancer treatment Türken says, “Classical chemot- might suffer from hair loss, exces- improved following the revelation herapy that we still use for many sive sickness, vomiting, low blood of genetic changes and the inqu- patients is gradually being aban- iry of the medication accordingly. doned. Instead, molecules and counts, anemia and infections However, there is much progress target treatments are being intro- that are triggered by this. Such to be made in treating cancer, says duced. The immunotherapy which side effects are not observed in Türken and continues: strengthens the immune system “For now, there are some mole- through activating it is being inc- target treatments,” he says. cules and smart medications. Alt- reasingly used, as well”. He also hough their number grows cons- stresses the growing importance tantly, we have much progress to of individual treatment and desc- make. By eliminating the problem ribed the phases of that as follows: that the medication gets ineffec- “After the cancer is diagnosed, the tive (drug resistance) after pro- piece, that is obtained through viding benefits, discovering new surgery or biopsy, is sent to gene- smart medications to be used for tic laboratories where the genetic patients who cannot benefit from profile of the tumor is developed the treatment, and broadening the and the problematic genes and spectrum of immunotherapy, I be- mutations, if any, are identified. lieve that we will be much stronger This enables use of directly effec- tomorrow in treating cancer than tive medications through the afo- we are today.” rementioned genetic changes that Underlining the possibility of the lead to the multiplication of cells total recovery in any type of can- quickly. The immunotherapy met- cer in the case of early diagnosis, hod ensures that natural defense Prof. Türken adds that even this mechanisms of the body against does not apply to late diagnosis, it cancer are rendered more effecti- is still attainable to enjoy a longer ve and stronger.” and better life. 85

Zekâ Intelligence ÇOK ÇALIŞAN KAZANIYOR! HARDWORKERS WIN 86

“Herkesin Yıllardır aynı sorular etrafında dönüyoruz: Zekâ mı bir yeteneği var. yetenek mi? IQ testleri doğru söylüyor mu? Yeni Nadir olan, yeteneği, nesil daha mı zeki? Desteklenmeyen zekâ geriler seni götürdüğü mi? Çocuklarımız ‘zeki ama tembel’ mi? o karanlık bilinmeyen Her toplumun en az yüzde 2’si üstün zekâlılardan olu- yere kadar izleyecek şuyor. Onları bulup ortaya çıkarmak -toplumun kade- cesareti bulmak.” rini değiştirecek güçte olduğundan- büyük maharet. Zira; keşfedilmeyen zekâ da büyük oranda geriliyor. (Erica Jong) Üstün tanısı almış sayısız çocuk ise bu ağır yükün al- tında eziliyor. Ailelerin beklentileri büyük ama çocuğun “Everyone has a ta- tek derdi, okulda oyuna karışmak olunca işler karışıyor. lent. What is rare is Dr. Bahar Eriş, çocuklarda üstün zekâ ve yetenek ala- the courage to follow nında uzman, eğitimbilimci-yazar. “Her Çocuk Üstün it to the dark places Yeteneklidir”, “Korkmasaydın Ne Yapardın” kitapların- da, MomTalks seminerlerinde, eğitimlerinde hep aynı where it leads.” vurguyu yapıyor: Her çocuk en iyisini hak eder! Bu (Erica Jong) soruya çokça aile “elinden gelenin en iyisini yaptığı” yanıtını verir zaten... Peki acaba çocuklar da böyle dü- şünüyor mu? Eriş, aile-okul-çevre üçgeni içinde sıkışan, en çok da zeki ve yetenekli olan, çocukların yaşadıklarını anlattı… We have been around the same questions for years: Intelligence or talent? Do IQ tests tell the truth? Is the new generation more intelli- gent? Does unsupported intelligence drop back? Are our children “intelligent but lazy”? At least 2 percent of each society consists of gifted people. Finding and discovering them is a great dex- terity since they have the power to change the fate of the society. Yet undiscovered intelligence drops down to a great extent. Countless children, who have been diagnosed as superior, are crushed under this heavy load. Parents’ expectations are high, neverthe- less things get complicated since the children’s only concern is to join the games with other students at school. Dr. Bahar Eriş, an expert on giftedness and talent in children, education scientist- author, emphasises the following in her books namely “Every Child is Gifted” and “What Would You Do, if You Were Not Afraid” and MomTalks seminars: Every child deserves the best! Most families say that “they are doing their best”. However do their children agree with that? Eris spoke about the experiences of intelligent and tal- ented children trapped in the family-school-environ- ment triangle... Dr. Bahar Eriş 87

Zekâ Intelligence Yetenek dediğimiz şey nedir? What is actually what we call talent? Herkeste bir yetenek var mıdır? Does anyone have a talent? Doğal eğilimler önemli. Bu eğilimlerin eğitimle, di- Natural tendencies are important. What we call talent siplinli ve bilinçli bir çalışmayla, çevrenin desteği ile is the skill that arises as a result of the maturation of olgunlaşması sonucu ortaya çıkan ve toplumda de- these tendencies through education, disciplined and ğer gören beceriye; yetenek diyoruz. Her çocuğun conscious work, the support of the environment and içerisinde bir potansiyel var. Aramak ve bulmak which are valued in the society. There is potential in gerekiyor. Ancak çoğu zaman yeteneklerin ortaya every child. We must search for and find it. Neverthe- çıkacağı bir ortam sağlanmıyor. less, most of the time, an environment where talents will emerge is not created. Genetik midir temelde yetenek? Is talent basically genetic? Evet, doğuştan getirdiğimiz belli birtakım yapısal özelliklerimiz var. Buna mizacımızı bile dahil ede- Yes, we have a certain set of structural features that biliriz. Bir çocuk kimsenin zorlaması olmadığında we bring from birth. We can even include our charac- dahi; kendiliğinden bir eğilim gösteri- ter to this. The child shows a tendency by yor. Ama tek başına yeterli değil. Di- himself even when he/she is not forced. siplin ve içsel motivasyon da işin çok However this is not solely enough. Dis- önemli bir parçası. Çocuk, ailesinin \"Nasıl bir ülkede, nasıl cipline and intrinsic motivation are also iteklemesiyle belki bir alanda beceri bir ailede doğduğunuz, crucial. Children may be able to gain kazanabilir ama ya bir gün o dış mo- skills in a field with the encouragement tivasyon durursa? O nedenle, yetenek nasıl öğretmenlerle of their family, but what if one day that olgunlaşması temelde içsel motivas- çalıştığınız… Bunlar external motivation stops? Hence, tal- yon, irade ve azme bağlıdır. ent ripening depends mainly on intrinsic Zaten asıl sorun burada değil mi, çok önemli.\" motivation, willpower and perseverance. o azim ve irade nasıl kazanılacak? \"In what country, in what The real problem is here anyway, isn’t it? Yapılan çalışmalar iradenin de; genetik family you were born, How will perseverance and willpower be ve çevrenin etkisiyle geliştiğini gösteri- how you worked with gained? yor. Bu konuda en bilinen çalışma “lo- Studies show that the willpower devel- kum” (Marshmallow Experiment) ça- ops with the influence of genetics and lışmasıdır. 1960’larda Walter Mischel’in teachers… These facts environment. The most well-known yürüttüğü araştırmada, araştırmacılar are very important.\" study on this subject is the Marshmallow lokumu çok seven çocukları teker teker Experiment. In the research conducted bir odaya alıyor ve diyor ki; “15 dakika by Walter Mischel in the 1960s, the re- boyunca önünde duran lokumu yemezsen sana ikinci searchers took the children who love the marshmal- lokum vereceğim.” Çocukların üçte biri, çok iradeli low into a room one by one and said; “If you don’t bir biçimde bekliyor. Üçte biri bir süre bekliyor ama eat the marshmallow in front of you for 15 minutes, I dayanamayıp yiyor. Üçte biri hemen yiyor. Yaş iler- will give you another one.” One-third of the children ledikçe dayanma süresi uzuyor. Bununla birlikte, yaş waited very willingly. One-third waited for a while, but ve diğer koşullardaki farklılıklar ortadan kalktığında could not stand and ate. One third ate right away. As daha uzun süreyle bekleyebilen çocuklar olması, ira- the age progresses, the stay time becomes longer. denin doğal eğilimlerle de ilişkili olabileceğini göste- Nevertheless, having children, who can wait longer riyor. İkinci konu ise; anne ve babanın nasıl bir model regardless of any differences in age and other con- teşkil ettiği. Çocuğunun iradeli olmasını bekliyor ama ditions, indicates that willpower is also related to nat- her pazartesi günü diyete başlayıp salı günü bozu- ural tendencies. Second question is related to role yorsa ne olacak? Aynı zamanda çocukların isteklerini modelling of the parents. They expect their child to anında yerine getirmek, irade kapasitelerini sekteye be strong-willed, but what if they start the diet every uğratıyor. Çocuklara beklemeyi ve sabretmeyi öğret- Monday and spoil it on Tuesday? At the same time, ful- mek gerekiyor. Pozitif düşünmek ve güven algısı da filling the wishes of children instantly disrupts their will iradede çok önemli. Çocuklar çevrelerindeki yetiş- capacity. It is necessary to teach children to wait and kinlere güvenmediğinde, irade kapasiteleri zayıflıyor. be patient. Thinking positively and perception of trust 88

Yeteneği ortaya kim çıkaracak? Çocuğun kendi are also very important in the formation of willpower. başına bulmasını her zaman bekleyemeyiz değil mi? When children do not trust adults around them, their Nasıl bir ülkede, nasıl bir ailede doğduğunuz, na- will capacity is weakened. sıl öğretmenlerle çalıştığınız… Bunlar çok önemli. Who will reveal the talent? We cannot always wait for Picasso’nun babası; çocuğuna çok düşkün bir res- the children to reveal it by themselves, can we? sam ve resim öğretmeni. Onu doğru yöntemlerle In what country, in what family you were born, how büyütüyor. Fazıl Say’ın annesi klasik müziğe aşık. you worked with teachers… These facts are very im- İdil Biret’e bebekten piyanoda ninni çalıyorlarmış. portant. Picasso’s father was a painter and painting Şimdi düşünüyorum; “Benim anneannem piyano teacher who was very fond of his child. He raised his çalacak…” İmkansız. En fazla “Yatağını yap” derdi child with the right methods. Fazıl Say’s mother was bana… in love with classical music. İdil Biret’s family was play- Ama hepsi dâhi. Başarılı olmamaları garip ing lullabies on the piano. Now I imagine...”Would my olmaz mıydı? grandmother play the piano?” It’s impossible. She Yetişkinliklerinde üstün başarıya ulaşmış insanlar- mostly said “Make your bed”... la yapılan çalışmalara da bakalım. Çoğunun sıradı- But they are all genius. Wouldn’t it be strange, şı bir farkı yok. Aileleri sıradan. Çoğu devlet oku- if they were not successful? lundan mezun. O halde nasıl bu potansiyeli ortaya Let’s also look at the studies with people who have koymuşlar? Bir şeyleri doğru yapmışlar. Aileleri iç- achieved great success in adulthood. Most of them have sel motivasyon alanlarını bulmalarına alan tanımış, no extraordinary difference. Their families are also ordi- ardından da çok rutin bir çalışma programı belirle- nary. Most of them graduated from public schools. So miş onlar için. Ve bu programa da sadık kalmışlar. how did they reveal this potential? They did some things Ve bir şekilde bu ortamın oluşturulmuş olması, kişi- in a right way. Their families gave them space to find their nin içsel çalışma motivasyonuyla birleşince yetene- inner motivation areas, and then they set a very routine ğin olgunlaşmasını sağlamış work schedule for them. And they remained loyal to this Bir çok anne, baba, çocukların süper zeki, akıllı, program. Somehow, the creation of this environment müthiş yetenekli olduklarını düşünüyor, üstelik IQ combined with their motivation to work internally, which testleri patlaması yaşanıyor Türkiye’de. Aileler bu allowed the talent to ripen. yanılgılara nasıl düşüyorlar? Many parents think that their children are super- Bu konuda Türkiye’deki ailelerle bir araştırma yap- intelligent, smart, and incredibly talented and even mıştım. Belli bir sosyo-kültürel düzeyin üzerindeki IQ tests in Turkey are experiencing a boom. How do aileler, genellikle çocuklarını olumlu görme eğilim- families fall into these illusions? liydi. Daha düşük sosyo-e- konomik seviyeden aileler I did a research with families in Tur- ise, üstün potansiyel tanısı key in this regard. Families above alınca bile diyordu ki, “Yok a certain socio-cultural level often yahu bizimki aptal. Durma- tended to see their children from dan soru soruyor, bir rahat a positive point of view. Families bırakmıyor”... with lower socio-economic levels, Bu hiperaktivite için de ge- on the other hand, said even when çerli. Çocuğu çok hareketli they were diagnosed with supe- olan üst sosyo-kültürel sınıf rior potential, “No, ours is stupid. velileri, bu durumu üstün He constantly asks questions, and zekâyla özdeşleştiriyor. Di- does not leave us alone. ”This also ğer uçtaki aile ise “Bu çok applies to hyperactivity. Parents yaramaz” diyor. Bir diğer of the upper socio-cultural class, durum da şu: Çocuklara na- whose children are very active, sıl davranıyorsak, biz de er- identify this with superior intelli- ken yaşlardan itibaren ben- gence. The family at the other end says, “Ours is very naughty.” An- 89

Zekâ Intelligence zer bir tavırla karşı karşıya kalmış olabiliyoruz. Ve other point is the following: Just as we treat children, çocuklarımızı kendimizle kıyaslıyoruz. Kendi yapa- we may have faced a similar attitude from an early age. madıklarımızı çocuk yapınca, onu üstün sanıyoruz. And we compare our children with ourselves. When Mesela çocuklarının dijital alandaki maharetlerini they do what we cannot do, we think they are supe- görünce üstün olduğunu düşünenler var. rior. For instance, there are those who think that their Ama dijital devrim ve nesiller arası kültürel sıçrama children are superior when they see their skills in the çok sert oldu. Aileler ne yapsın? digital field. Ailelerin bilinçlenmesi gerekli. Bilgiye açık olmaları, But the digital revolution and intergenerational cultural gelişmeleri gerekli. Çocuklarımızı kendimizle veya leap have been very harsh. What should families do? başka çocuklarla kıyaslamaktan uzak durmalıyız. Families need to be conscious. They need to be open Kıyas kötü bir şey. Çocuğu olduğu gibi görmek la- to knowledge and develop themselves. We should zım. Gözlemci göz, çocuğu olduğu gibi görür. “Bu avoid comparing our children with ourselves or other çocuk kim” diye bakar. Algılayan göz ise, çocuğu children. Comparison is bad thing. We have to accept görmek istediği gibi görür. Zor olsa da, çocuklara the children as they are. The observer’s eye sees the bilimsel araştırmacı gibi olabildiğince objektif göz- children as they are. He/she asks the following ques- lerle bakabilmeliyiz. tion: \"Who is this child?\" The perceiving eye sees the Sizce her çocuğa zekâ testi children as he/she wants to see it. Albeit difficult, we yapılabilir mi? should be able to look at children as objectively as possible, like a scientific researcher. Hayır; her çocuğa zekâ testi yapılma- \"Zekâ testi merakı Do you think that every child can be tested malı! Zekâ testi merakı gidermek için gidermek için for intelligence? yapılmaz. Çocuk yalnızdır. Veya aşırı bir yapılmaz!\" No; not every child should be tested for in- hassasiyet içerisindedir. Bu yüksek bir telligence! Intelligence testing is not done zekâyla bağlantılı olabiliyor. Sınıfta çok to satisfy curiosity. Maybe the child is alone, sıkılıyordur ama öğretmenin her sordu- ğunu biliyordur. Çocuğa uygun bir eği- or in an extreme sensitivity. This can be tim için test yapılabilir. Üstelik, yaygın \"Intelligence testing linked to a high intelligence. He/She gets uygulanan WISC-R bu nesile uygun ve is not done to bored in the classroom, but he/she knows güncel bir test değil. Çocukların puanları satisfy curiosity!\" whatever the teacher asks. Testing can be yüksek geliyor, şişmiş bir puan ortaya çı- done for a child-friendly education. Moreo- kıyor. Güncel olan test: WISC-4. ver, the widely implemented WISC-R is not a current and up-to-date test. Children re- Zekâ desteklenmezse geriler mi? Üstün ceive very high and swollen scores. Current zekâlı çocukların potansiyeli değerlendirilmezse and up-to-date test is WISC-4. sıradanlaşır mı bu çocuklar? Will the intelligence drop back unless supported? Doğru yönlendirme ile uzun vadeye potansiyeli ta- If the potential of gifted children is not utilised correctly, şıyabilmek çok önemli. Erken dönemde çocuğa üs- will they become ordinary? tün zekâ etiketi yapıştırılıyor. Sonra çocuklar “Ailem beni sadece bunun için seviyor.” diye düşünüyor. Ve It is very important to be able to carry the potential yeni bir şey deneyemiyor. Denerse ve yanılırsa zeki to the long term with the right directions. The child is unvanını kaybedeceğini düşünüyor. Oysa zekâ be- associated with superior intelligence at the very ear- yinde yeni bağlantılar kurulunca gelişiyor. Ve uzun ly ages. He/she then thinks “My family loves me just vadede bu zekâda bir körelme yaşanabiliyor. for this.” He/she can’t try anything new, since he/she thinks he/she will no longer be considered intelligent, Eğitim sistemi içinde neler yaşıyorlar, if he/she tries something new and is wrong. Neverthe- zorlanmıyorlar mı? less, intelligence develops when new connections are Akademik olarak çocuklara ihtiyaçlarının gereği established in the brain. Atrophy in intelligence may eğitim verilmediğinde olumsuz sonuçlar ortaya occur in the long term. çıkıyor. Potansiyellerini ortaya koyamadıkları gibi, What do they experience in the education system, duygusal sorunlar da yaşıyorlar. Çok ilginç baş do they have difficulties? 90

etme stratejileri izliyor bu çocuklar. Arkadaşları When the children are not educated according to their tarafından kabul görülmek için sanki potansiyeli needs, some negative results occur. Not only they are yokmuş gibi davranıyor. Başarabilecekken, yapabi- not able to reveal their potential, but also have some lecekken, kendilerini geri çekebiliyorlar. O yüzden emotional problems. They follow very interesting cop- anlamak çok önemli. ing strategies. They act as if they have no potential in Anne babalar gelecekleri için hangi hedeflere göre order to be accepted by their friends. When they can, ilerlesin çocuklarını büyütürken? they can pull themselves back. That’s why it’s so im- Herkesin çocuğuyla ilgili ideali farklı olabilir. 4k’nın portant to understand. While they can, while they suc- uyumu önemli: Karakter, kabiliyet, kalp ve kariyer. ceed, they pull themselves back. Therefore, it is very Psikolog William James’in bir sözü var; ‘’Potansi- important to understand them. yelini gerçekleştirmemiş organizma zamanla hasta What goals should parents move forward for their future olur.” O yüzden potansiyele ulaşmak başta sağlık of the children while raising them? açısından önemli. Çocuğun mizacı nedir? Kapasi- Everyone’s ideal for their child may be different. The tesi nedir? harmony of 4k is important: character, ability, heart Ailenin buna saygı duyma- and career. As Psychologist William James states ‘’ sı ve desteklemesi lazım. Bir hedef belirleyip bilinç- The organism that has not realized li, disiplinli, sistematik bir its potential becomes ill over time. ” şekilde çalışması çocuğa Therefore, reaching the potential is öğretilirse, mutlaka sonu- important for health. How is the char- cu güzel oluyor. Ailenin acter of the child? What is his/her ca- çocuk için yapması gere- pacity? The family needs to respect ken, ona koşulsuz sevmesi. and support this. If a child is taught to Yani “Ben seni; sen oldu- work in a conscious, disciplined and ğun için, evladım olduğun systematic way, the result will be ab- için seviyorum” demek. solutely positive. What the family has Etiketlerin ötesindeki ço- to do for the child is to love him/her cuğu görebilmek... unconditionally. So they should say Uzun yıllardır annelerle this: “I love you; I love you because çalışıyorsunuz. it is you, because you are my child.” Türkiye’deki anneleri nasıl Seeing the child beyond the labels... tanımlarsınız? You have been working with mothers Türkiye’de kadın, anne ol- for many years. How would you duğu anda bir anlamda describe the mothers in Turkey? yok oluyor. Kendi kimliği In Turkey, women disappear in a sense yerine sadece çocuk üzerinden, annelik üzerinden as soon as they become mother In- tanımlanmaya başlıyor. Ama şimdi farklı akımları stead of their own identity, they start to be defined only görüyoruz. Birincisi “Başarı Odaklı Annelik” trendi... through the child and motherhood. Nevertheless we Sezgi yerine bilimsel bilgiyi baz alıyor, kontrolcü- currently see new trends... The first one is the “Success lük var. Kuralcı, hatasız, mükemmeliyetçi... İkincisi; Focused Motherhood”… Instead of intuition, it is based bağlanmaya dayalı ebeveynlik anlayışı. Tamamen on scientific knowledge and includes controlling. Pre- çocuk odaklı. Bezi ne zaman bırakacak? Memeyi ne scriptive, flawless, perfectionist ... Second one is “con- zaman kesecek? Çocuk karar veriyor. Son olarak da nection based parenting”... It is completely child-ori- doğallığı ve serbestliği savunan bir grup anne var. ented. When will he/she leave the diaper? When will Tüm kuralları ve uzman tavsiyelerini kenara koyup he/she cut breastfeeding? The child decides. Finally, “Anneliğin iç sesini dinle. İçgüdün sana en doğru- there is a group of mothers who advocate naturalness sunu söyleyecektir.” diyorlar. and freedom. They put all the rules and expert advice aside and say, “Listen to the inner voice of mother- hood. Your instinct will tell you the best. ” 91

Bilişim Information Tecnology HİPERVİZOR TABAN MI, BULUT BİLİŞİM Mİ? HYPERVISOR OR CLOUD COMPUTING? Bilgisayarların veri merkezleri “Hypervisor-based virtualisation altyapısı için en çok “hipervizör technologies” and “container tabanlı sanallaştırma teknolojileri” technologies (a.k.a. cloud computing)” ve bulut bilişim diye bilinen are used mostly for infrastructure of “konteyner teknolojileri” kullanılıyor. data centre computers. So, which is Peki hangisi, hangi alanda daha stronger and which is lagging behind güçlü, hangisi geri kalıyor? and in which area? Günümüzde bilişim alanındaki tekno- Recent innovations in information lojik gelişmeler, internet hızlarındaki technologies increase in the internet artış, bellek hızlarında ve güçlerindeki speed, memory speed and power in artışlar, bilgisayarların ve akıllı telefonlarla the present day lead us live connected to bağlı hayatlar yaşamamıza neden oluyor. the computers and smartphones. These Akıllı telefonlar yüksek internet hızı ile her uses in daily life and the fact that the data an ve her yerden ihtiyaç duyduğumuz veri- to be processed in the industry have in- lere erişim sağlamamıza olanak sunuyor. Ve- creased in size enable the development rilerin boyutlarının büyümesi, daha yüksek and spread of software and applications kaynak ihtiyacı olan yazım ve uygulamaların that require higher resources. Both the geliştirilmesine ve yaygınlaşmasına neden number of servers used in information in- oluyor. Bu talepleri karşılamak için gerek frastructures and the physical resources bilişim altyapılarında kullanılan sunucu sayı- used in the servers increase significantly to larında, gerekse sunucularda kullanılan fizik- meet these demands. sel kaynaklarda büyük artışlar yaşanıyor. This huge growth brought many prob- Bu devasa büyüme beraberinde birçok lems. Many administrative and financial sorun getiriyor: Sunucuların yönetimi, problems have arisen, such as the man- güncellenmesi, yedeklenmesi, bakım iş- agement, updating, backing up, main- lemleri, veri merkezlerinde kapladıkla- tenance operations of the servers, the rı alanlar, elektrik tüketim maliyetleri… areas they cover in data centers and elec- Bilgisayar dünyasında veri altyapısı için tricity consumption costs. The two most kullanılan “hipervizör tabanlı sanallaştır- used technologies in the computer world ma teknolojileri” ve bulut bilişim denilen are “hypervisor-based virtualisation tech- 92

“konteyner teknolojileri” en çok kullanılan iki tek- nologies” and “container technologies”, also known noloji... Bu teknolojiler, günümüzde kullanılan veri as cloud computing. This feature is vital to measure merkezlerinin altyapılarını oluşturuyor. Bu nedenle and compare performance loss rates for hardware performans kayıp oranlarının donanım kaynakları resources. için ölçülmesi ve karşılaştırılması hayati değerde. New developments in server hardware such as pro- İşlemci, bellek, network, sabit disk gibi sunucu cessor, memory, network, hard disk and their com- donanımlarındaki yeni gelişmeler ve bunların sa- patibility with virtualization technologies are chang- nallaştırma teknolojileri ile uyumluluğu her geçen ing day by day. Ali Dogru, from Maltepe University gün değişiyor. Maltepe Üniversitesi Bilgisayar Mü- Department of Computer Engineering, examined hendisliği Anabilim Dalı’ndan Ali Doğru, “Sunucu the most widely used Vmware and Docker technol- Sanallaştırma ve Uygulama Sanallaştırma Tekno- ogies in the industry with his thesis on “Server Vir- lojileri Performans Karşılaştırması” konulu teziyle, tualisation and Application Virtualisation Technol- sektörde en çok kullanılan Vmware ve Docker tek- ogies Performance Compariso. Ultimately, Docker nolojilerini mercek altına alıyor. Endüstride sıkça proved that container technology performed better kullanılan LAMP (Linux, Apache, My- than Vmware solution in the majority of SQL, PHP vs) kurulumu üzerinde farklı tests. büyüklüklerdeki yük altında nasıl dav- randığı değerlendirilip, analizlerine de İki teknoloji arasında en The most important clue is to compare baktı. büyük fark depolama the performance of virtualisation and Günümüzde kurumsal veri merkez- container technologies frequently used lerinde ve bulut bilişim ortamlarında alanlarına yapılan veri in corporate data centres and cloud computing environments in the pres- sıklık ile kullanılan sanallaştırma ve ent day, regarding physical server and konteyner teknolojilerinin fiziksel su- sıkıştırma işlemlerinde each other and to see which technolo- nucuya göre ve birbirlerine göre per- çıktı. formans değerlerini karşılaştırmak, gy is more suitable for which situations or what type of applications. With this hangi teknolojinin hangi durumlar ya respect the hardware that determines da hangi uygulama tipleri için daha the performance of a server – proces- uygun olduğunu görmek; en önemli The greatest difference sor, drive, memory, network hardware ipucu. Bu nedenle ilk olarak, bir su- between two technologies – were taken into consideration as sep- nucunun performansı belirleyen do- is processor-intensive data arate areas and tests were carried out nanımlarının yani işlemci, disk, bellek compression operations in on these separate areas. ve network donanımları ayrı ayrı bir storage areas. etki alanı olarak ele alıp, bu ayrı alanlar Differences between two technologies üzerinde ayrı ayrı testler yapıldı. varying depending on the size, dura- tion and type of operations performed Yapılan testlerde iki teknoloji arasında were seen in the tests. The greatest farklılıkların, boyut, süre ve yapılan iş- difference between two technologies lemlerin türüne göre farklılık gösterdiği is writing and processor-intensive data görüldü. İki teknoloji arasında en büyük fark depola- compression operations in storage areas. The least, ma alanlarına yapılan yazma ve işlemci yoğun işlem on the other hand, was seen in network latency de- olan veri sıkıştırma işlemlerinde çıktı. En az fark ise pending on network bandwidth and message size. network bant genişliği ve mesaj boyutuna bağlı ola- However, in present day data centres and cloud rak network gecikme sürelerinde görüldü. Günümüz computing environments, these physical resources veri merkezlerinde ve bulut bilişim ortamlarında bu are shared by multiple virtual servers or contain- fiziksel kaynaklar birden fazla sunucu ya da kontey- ers. In such a case, it is also possible that servers or ner tarafından paylaşılıyor. Sunucu performansları containers may have changes in their performance. bu durum fazlaca etkiliyor. Üstelik, hipervizör kat- Moreover, sharing and management of the hyper- manının ve çekirdek sistemin sınırlı kaynakları bir- visor layer and the core system’s limited resources den fazla sunucu ve konteyner arasında paylaştırıl- between multiple servers and containers are still a ması ve yönetmesi de problem olarak yerli yerinde problem, and its performance evaluation is still in duruyor… place yet to be solved. 93

Astroloji Astrology DİJİTAL ÇAĞ ŞİMDİ BAŞLIYOR THE DIGITAL AGE BEGINS NOW Siz hala astrolojiye şüpheli bakanlardan Are you still skeptical about astrology? mısınız? O halde Astrolog Dinçer Then on what do you attribute the words Güner’in 2019 Aralık’ta gökyüzü ‘’In 2020, we will see the bottom, it will be a year of big destructions and changes. hareketlerini okuduktan sonra, yaptığı Economy and the elders will be affected analizde “2020 büyük yıkımların ve mostly.’’ said by astrologist Dinçer Güner in December 2019 after reading the sky değişimlerin yaşanacağı bir yıl olacak. movements and analyzing them. Is it a En çok ekonomi ve yaşlılar etkilenecek” prophecy? No. You’re wrong. Of course, demesini neye bağlıyorsunuz? Kehanete there are millions of people who are mi? Yanılıyorsunuz… Elbette, astrolojiye prejudiced on astrology. However, studies that rely on statistical calculations of sun önyargılı milyonlarca insan var. Oysa and moon keeps giving correct results for Güneş’in, Ay’ın ve samanyolu içindeki hundreds of years. How? For ScienceUp, Dinçer Güner answered all of the questions hareketlerin istatiksel hesaplarına that are wondered. dayanan çalışmalar, yüzyıllardır doğru sonuçlar veriyor. Nasıl mı? Dinçer Güner, ScienceUp için astrolojiyle ilgili merak edilen tüm soruları yanıtladı. Dinçer Güner 94

İlk çağlardan buyana, her coğrafyadan her Since the early ages, every people from every kesimden insan astrolojiye büyük ilgi duydu, geography and segment were and still, really duymaya devam ediyor. Hayatına rehber gören, interested in astrology. Some people see astrology başına neler geleceğini merak eden, sorularına as a guide to their lives, wonder what will happen to yanıt arayanlar var. Neden insanlar “geleceği” bu them, and search answers to their questions. Why do kadar merak ediyor? people wonder about ‘’the future’’ that much? Astroloji; kehanet aracıymış gibi görüldüğü, üstelik Astrology bloats the sense of curiosity as it is seen as çok mistik, gizemli öğeleri içinde barındırdığı için a prophecy tool and being so mystical and contain- insanların merak duygusunu kabartıyor. Oysa ast- ing mysterious matters in itself. However, the ways rolojiyi ele alma ve yaklaşım biçimleri çoğunlukla of handling and approaching astrology are mostly hatalı. Aslında bir meteoroloji uzmanının yaptı- erroneous. What we do is no different than what a ğından farklı bir işimiz yok. Bir küreye ya da bir meteorology expert does. We do not look at a sphere fincana bakmıyoruz. Geometrinin, matematiğin ve or a cup. We use a system that involves geometry, istatistiğin olduğu bir sistemden yararlanıyoruz. mathematics, and statistics. Even though astrology Astrolojiyi eskiden daha fazla kadim bilginler, ezo- was adopted by the ancient scholars with esoteric in- terik bilgilerle sahiplenirken, bugünkü algı değişti. formation, today, the perception has changed. Eski çağlardan beri yıldızları yorumlamak bir From an early age, interpreting stars is a discipline, bilim, bunu yapabilme becerisine sahip olanlar and the ones who are capable of doing it are the da toplumun en önde gelen aydınları oysa. Nerede most prominent intellectuals of the society. Where kırılma yaşanıyor da astroloji ile fal birlikte does the fracture occur and the fortune starts to be anılmaya başlıyor? mentioned together with astrology? Ortaçağ’da, cadı avcılığının ve yozlaşmış muha- It is true that in the medieval ages when witch-hunt- fazakar yönetimlerin etkin olmaya başladığı dö- ing and degenerated conservative administrations nemde astroloji dışlanmaya başlıyor, doğru. Ra- were forceful; astrology was started to be alienated sathaneler, gözlemevleri, kütüphaneler yıkılıyor. from society. Observatories and libraries were de- İçeriğinde mistik bilgileri, tarihi olayları barındıran molished. Very important pieces containing mystical çok önemli külliyatlar yok oluyor. Astrologlar yaka- information and historical events were destroyed. lanıyor ve kelleleri uçuruluyor. Çok enteresandadır Astrologists were caught and beheaded. It is so in- ki Orta Çağ’da Avrupa’da bunlar yaşanırken, Orta- teresting that while these are happening in the medi- doğu’da sahiplenme başlıyor. Arap Yarımadası’nda eval ages in Europe, the middle east started to place din adamları, din alimleri astrolojiyi geliştirmek adı- importance on astrology. Ecclesiastics and religious na çok önemli katkılarda bulunuyorlar. Mesela kul- scholars in the Arabic Peninsula contributed a lot to landığımız diyetetik bazı noktalar var. Hatta ismi- the development of astrology. For example, there are ne de Arap noktaları denir. Gökyüzündeki iki tane some dietetic points which are called as Arab points. göksel cismin arasındaki mesafeden yola çıkarak They’ve created a mathematical formula from the matematiksel bir formül üretmişler. Böyle binlerce distance between two celestial substance. There are Arap noktası var. thousands of Arab points like that. Tarihte ve bilimde izleri var mı astrolojinin? Does the astrology bear the traces of history and science? Kaldeliler, Babil ve Asur uygarlıklarının altında ku- Communities established under Chaldean, Babylon, rulan topluluklar gezegenleri gözlemleyip Satürn’ü and Assyria civilizations discover even the hoops halkaları dahil keşfediyorlar. Teleskopun icat edil- around Saturn by observing planets. We are talk- mediği dönemden bahsediyoruz. Jung’a psikolojik ing about the times that the telescope hadn’t been astrolojinin babası diyebiliriz. Arketipsel, astrolo- invented. We can call Jung as the father of psycho- joyi kişisel danışmanlıklarında her zaman kullan- logical astrology. He used archetypal astrology fre- mıştır. Örneğin Hipokrat dönemin en iyi astrolog- quently at his counseling sessions. For example, Hip- larından bir tanesidir. ‘’Astroloji bilgisi olmayan bir pocrates is one of the best astrologists of its period. insanın, tıp eğitimini tamamlanmış sayamayız” der. He says ‘’A physician without the knowledge of as- Pisagor, Platon, Aristoteles, Aristo... Bunlar hep trology has no right to call himself a physician’’. Py- astrolojinin varlığıyla alakalı büyük sorgulamalar thagoras, Plato, Aristotle, Aristo… These had always 95

Astroloji Astrology içerisinde olmuş. Ayrıca astrolojinin gelişimi been in great inquiries about the existence of as- dinle de paralel gitmiştir. Bizim astrolojide kul- trology. Moreover, the development of astrology landığımız bazı teknik puanlama tabloları var. had gone parallel with religion. Today, there are Bir gezegenin ne kadar güçlü olduğunu anlaya- some technical scoring tables that we use in as- bilmek için bir hesap kullanıyoruz. Proteston ve trology. To understand how strong a planet is, we Katoliklerin kullandığı puanlama tabloları gibi… use a kind of calculation just like the scoring ta- Kuran-ı Kerim’deki “Allah O yüce yaratıcıdır ki; bles that Protestants and Catholics had used. The yedi kat göğü ve yerden de onların benzerini verse in the Koran ‘’Allah is He Who created seven yaratmıştır” ayeti bize samanyolunu işaret eder. Firmaments and of the earth a similar number.’’ Güneş’ten Satürn’e kadar ve bu da göğün yedi points us the Milky Way. It dispreads from Sun to katmanını gösteriyor. Saturn and shows the seven layers of the sky. Siz elinizdeki bulgulara nasıl ulaşıyorsunuz? How do you obtain the findings you have? Gökyüzünü nasıl okuyorsunuz? How do you interpret the sky? Astrolojide ise bir eş zaman- Astrology has a principle of concur- lılık ilkesi vardır: Gökyüzünde rence: what happens in the sky occurs bir şey oluyorsa yeryüzünde de İki yıldız sistemi var: on the earth as well. Or when some- oluyordur. Ya da yeryüzünde bir Mevsimler olayları thing happens on the earth, it also has şey oluyorsa, bir yansıması gök- a reflection in the sky. The earth and yüzünde vardır. Yer ve gök her kapsayan “Tropikal the sky always work in harmony. Nei- zaman bir korelasyon içerisin- Zodyak” ve yıldızlarla ilgili ther of them happens before or after de çalışır. Biri; önce veya sonra the other. It interprets the nature. Like olmaz. Doğayı okur. Güneş ve olan “Sidereal”. the solar and lunar eclipses… In histo- ay tutulmaları gibi... Tarihte di- ry saying that ‘’The moon was swal- yorlar ki; “Ay, güneş tarafından lowed by sun and it got dark.’’ It was yutuldu, karanlık oldu.” Fark There are two star realized that when this happened, the ediyorlar ki bu olay olunca, bit- plants started to die. Then they start- kiler ölüyor. Sormaya başlıyor- systems: the ‘’Tropical ed to ask: ‘’Why the weather gets lar: Hava neden soğudu? Niye Zodiac’’ which relates cold? Why do we feel cold? Why is üşüyoruz? Niye kar yağıyor? it snowing? Why is it raining?” The Niye yağmur yağıyor?... “Ay tak- to the seasonal events, lunar calendar is the most important vimi” en önemli örneğidir; ast- and the ‘’Sidereal’’ which example to this; it is an astrological rolojik bir takvimdir ve çiftçiler, calendar and the farmers used it until çok yakın bir tarihe kadar, ay relates to the stars. a very recent past. They were doing takvimi kullanırlardı. Yıldızların plans for growing crops according to hareketine göre mahsul planla- the movement of the stars. They knew ması yapıyorlardı. Gökyüzünde yeni ay oldu- it would not be appropriate to plant a seed when ğu zaman toprağa bir tohumun ekilmeyeceği- the new moon was out. They also knew that heavy ni bilirlerdi. Dolunay zamanları çok ciddi ağır irrigation was something that should not be done sulamaların yapılmayacağını bilirlerdi. Ya da when the moon was full besides learning when the toprakta böceğin ne zaman çıkacağını, topra- insects would show up on the soil or when the soil ğın ne zaman böcekleneceğini ay takvimiyle would become bug-infested with the help of the öğrenirlerdi. Hala kullanıyorlar aslında. lunar calendar. They are still using this calendar. Günümüzde nasıl bir hesap yapıyorsunuz? How would you interpret today? İki yıldız sistemi var: Mevsimler olayları kapsa- There are two star systems: the ‘’Tropical Zodiac’’ yan “Tropikal Zodyak” ve yıldızlarla ilgili olan relates to the seasonal events, and the ‘’Sidereal’’ “Sidereal”. Klasikçiler, Tropikal Zodyak yönte- which relates to the stars. The classicists are using mini kullanıyor. Örneğin; 21 Mart’ta bahar baş- the Tropical Zodiac. For instance; on March 21, the lar. Bu mevsimseldir. Bizim kullandığımız klasik Spring starts. This is a seasonal event. The system sistemdir ve tamamen mevsimsel değerlendir- we are using is the classical one and it only carries me yapar. Vedik Astrologlar ise gezegenlerin out seasonal evaluation. Indic astrologists, calcu- 96

NASIL BİLDİ? NE ZAMAN BİTECEK? YAKIN GELECEKTE NELER OLACAK? HOW DID HE KNOW? WHEN DO YOU EXPECT “Plüton ve Satürn döngüsü başla- IT TO END? WHAT WILL HAPPEN yacaktı. Plüton güneşin çevresini “Haziran sonu ve Temmuz başında IN NEAR FUTURE? 248 yılda dolaşıyor. Satürn ise 30 Mars burç değiştirip Koç burcu- “Yıl sonunda Satürn ve Jüpiter yılda. Plüton’un Satürn’ü yakalama- na geçiş yapacak. Ama ilk defa 6 Kova burcunun sıfır derecesinde sı nadirdir. Bu etkileşim zamanı, ta- buçuk ay kalacak. Ve bu süre içe- birlikte olacak. Bu astrolojik olarak rihte hep çok büyük olaylar olmuş. risinde, astrolojinin kötücül dedi- yeni döngünün ve çağın başlangı- Haçlı Seferleri, 2. Dünya Savaşı, 11 ğimiz Satürn ve daha da kötücül cı anlamına geliyor. Avrupa Birliği Eylül olayları gibi. Üstelik bu dön- dediğimiz Plüton’la sert bir kontak dağılacak. Amerika’nın toprak kay- gü oğlakta oldu. Oğlak burcu ast- kuracak. Sonra salgın sembolü yok. bedeceği, güç kaybedeceği, bü- rolojide para demektir, iş, finans ve Ama harita Suriye’ye işaret ediyor. tünlüğünü kaybedeceği bir dönem daha da önemlisi yaşlılar demekte- Harekatlar, belki sınır ötesi operas- başladı. Çin ve Rusya, dünyanın dir. Salgınla birlikte bunların hepsi yonları olabilir, patlamalar, büyük yeni güç odakları olacak. Ve dijital oldu.” yangınlar görülebilir.” bir çağ başlayacak. Hayatın, üreti- “The Pluto - Saturn cycle was about \"At the end of June or at the begin- min, tarımın, insanın ne kadar de- to start. It takes 248 Earth years for ning of July, Mars will change sign ğerli olduğunu göreceğiz. Tekno- Pluto to complete one orbit around and pass to the Aries. Yet, for the lojinin ne kadar yapay ve ne kadar the Sun while it takes 30 years for first time, it will last six and a half aslında insanları tatmin etmeyen Saturn. It is rarely seen that Pluto months. During this process, it will bir şey olduğunu öğreneceğiz.” catches up to Saturn. Throughout contact harshly with Saturn that we “At the end of this year, Saturn and history big events occurred at the call as the malicious of the astro- Jupiter will form their next con- time of this interaction, for instan- logy, and with Pluto, the more ma- junction in the zero degree of the ce, The Crusades, World War Two, licious one. There is no sign of pan- Aquarius. This new cycle astrologi- and the September 11 Attacks. Mo- demic afterward, however, the map cally means the start of the era. The reover, this cycle occurred at the points Syria. There can be operati- European Union will be dissolved. Capricorn. In Astrology, the Cap- ons, cross border operations, exp- An era during which America loses ricorn means money, finance, and losions, and massive fires.’’ lands, power, and unity has started. more importantly the elders. All of China and Russia will be the new them have come true with the pan- powers of the world. Moreover, A demic.’’ digital age will start. We will see how life, manufacturing, agricultu- re, and human is important. We will learn how much the technology is artificial and unsatisfactory.” 2020’NİN EN İYİ GÜNÜ VAR MI? IS THERE A BEST DAY OF 2020? “Yok. En kötü günü de yok. Evren bir denge prensibi üzerine kurulu. Çok kötü bir gün dediğin günde dahi çok iyi şeyler de olur.” “No, there is not. There is no worst day as well. The universe is built on a principle of balance. Even on a day, we call the worst day, so many good things can happen.” 97

Astroloji Astrology ve yıldızların anlık yerlerini hesaplar, mevsim- late the momentous places of the planets and the lere bakmazlar. Güneş, Koç burcuna girdiği va- stars. They don’t take the seasons into account. kit, Güneş gerçekten de Koç takım yıldızında When the Sun enters the Aries, the Sun really stands oluyor. Fakat, presesyon dediğimiz bir hareket in the Aries star cluster. There is a movement start- başladı dünyada. Yalpalama hareketi. Yani ku- ed in the world which is called \"Pression’’. It is a roll- tupların kayması diye bildiğimiz bir ing movement known as gliding of the hareket. Bunların başlamasıyla bir- poles. After these, the system started likte, sistem kaymaya başladı. Ve to glide causing the difference to get makas açılmaya başladı. Şu an Ve- Şu an Vedik; anlık bigger. Now, Indic is using the momen- dik; anlık gökyüzü izlemini kullanı- gökyüzü izlemini tous sky monitoring while on the other yor. Biz ise, varsayımsal bir Zodyak kullanıyor. Biz hand we are using a hypothetical Zodi- kullanıyoruz. Ve iki yöntemin ara- varsayımsal Zodyak ac. There are 24 degrees between two sında 24 derece var. methods. Bu nedenle mi bir astroloğun dediği- kullanıyoruz. Ve iki Is that the reason why the astrologists ni, diğeri tutmuyor? yöntemin arasında are carrying out different evaluations? Hayır, günün sonunda aynı şeyi söy- 24 derece var. No, at the end of the day what we say lüyoruz aslında. Sadece farkımız şu is the same thing. The only difference oluyor; batı ve klasik astrolojinin dili, between us is that; the west and the mükemmel bir sembolizme ve ista- classical astrology rely on perfect tistiğe dayanıyor. Ama şu bir gerçek; Now, Indic is using symbolism and statistics. On the oth- ben “Güneş Koç burcuna geçti ve the momentous sky er hand, I say ‘’the Sun has passed to bahar başladı” diyorum ama aslında monitoring. We are the Aries and the spring has started’’, Güneş henüz Koç takım yıldızından using a hypothetical however, the truth is that the Sun has geçmiyor. Benim kullanıldığım ista- Zodiac. There are 24 not passed through the ram yet. What tistikler ve semboller bunu söylüyor. degrees between two tells this is the statistics and the sym- Vedikçiler ise, gerçekten de Güneş methods. bols I am using. And what the Indices Koç takım yıldızına geçtiği tam o anı have actually done is to wait for the bekliyorlar bunu söylemek için. Bu very moment that the Sun passes to açı; 24 güne tekabül ediyor. Biz on- the ram to say the same thing. This an- lardan her zaman 24 gün önde hare- gle accounts for 24 days. That is why ket ediyoruz bu yüzden. we are always 24 days ahead. Astroloji her soruya cevap verir mi? Does astrology give answers any questions? Her soruya cevap verir ama gökyüzünü bu ka- It gives answers to all questions, however, how dar iyi okuyabilecek kalifiye astrolog ne kadar many qualified astrologists are there to interpret var? the sky that good? Yetenek ve önsezi midir, yoksa bu haritaları oku- Is it a matter of talent and intuition or can anyo- mayı öğrenen herkes bu işi yapabilir mi? ne who learn to read such maps can do this job? İkisi de… Bir kere iyi bir klasik eğitim almak gere- Both... Firstly you should have a good education kir. Çok açık bir algı yapısı gerekiyor. Yani hayat- in classical methods. It requires a clear structure ta her şeyin olabileceğini ve olabildiğine inan- of perception. Also, you are supposed to believe mak, aynı zamanda her türlü disipline ve bilgiye the idea that anything can happen and be men- zihnen açık olmak gerekiyor. Ve mevcut tüm ön- tally open to any discipline and information. You yargılardan sıyrılmak gerekiyor. Salt akıl ve salt should overcome any kind of prejudice. Nothing ruhla hiçbir iş yapılmaz . Akıl ve ruh ne zaman can be done with pure reason nor the spirit. It is ki birlikte çalışmaya başlar, o zaman iyi astrolog whenever the reason and the spirit start work to- olursunuz. gether that you become a good astrologist. 98