Görme Yetersizliği

Bölüm 4.3. Sayılar Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 4.3.6. 1’den 4’e kadar Hedef 4.3.6.da az gören bireylerle büyük punto yazı, görmeyen sayıları sıralar. 4.3.6.1. 1’den 4’e kadar sayıları bireylerle Braille yazı kullanılmalıdır. sıralı bir şekilde yazar. Hedef davranış 4.3.6.2., 4.3.6.3., 4.3.6.4. ve 4.3.6.7.nin öğretimin- 4.3.7. İki nesne grubu- de bireyin yazması beklenmelidir. Ancak yazma becerilerine sahip nu bire bir eşleyerek, 4.3.6.2. 1-4 arası verilen bir sayıdan olamayan bireyde söyleme davranışı çalışılmalıdır. grupların nesne sayıları sonra gelen sayıyı yazar. arasında karşılaştırma Tüm hedef davranışlarda iki grup nesne (örneğin gazoz kapakları yapar. 4.3.6.3. 1-4 arası verilen bir sayıdan ve fasulyeler) bire bir eşleştirilir. İki nesne grubu ile eşleme çalış- önce gelen sayıyı yazar. maları yapılarak “daha fazla”, “daha az” ve “eşitlik” kavramları çalışılmalıdır. Eşleme çalışmaları sırasında bireylerin iki grup nes- 4.3.6.4. 1’den 4’e kadar verilen ne ve nesne resmini karşılaştırma sonucunu “4 kalem, 2 kalemden sıralı sayılardan eksik olan sayıyı fazladır.” ya da “1 çiçek, 3 çiçekten azdır.” gibi ifade etmeleri sağ- yazar. lanmalıdır. Eşleme çalışmalarında iki nesne grubu arasındaki fark bir ya da iki olacak şekilde bir fazla/iki fazla, bir eksik/iki eksik 4.3.6.5. Karışık sırada verilen 1’den ifadeleri üzerinde çalışmalıdır. 4’e kadar olan sayıları sıralar. 4.3.6.6. 1’den 4’e kadar verilen sayı dizisinde eksik bırakılan sayıyı/sa- yıları verilen sayılarla tamamlar. 4.3.6.7. 1’den 4’e kadar verilen sayı dizisinde eksik bırakılan sayıyı/sa- yıları yazar. 4.3.7.1. 1-4 arasında aynı sayıdaki iki nesne grubunu bire bir eşleyerek eşit olduğunu söyler. 4.3.7.2. 1-4 arasında farklı sayıdaki iki nesne grubunu bire bir eşleme yardımıyla bir nesne grubunun di- ğerinden daha az olduğunu söyler. 4.3.7.3. 1-4 arasında farklı sayıdaki iki nesne grubunu bire bir eşleme yardımıyla bir nesne grubunun diğerinden daha fazla olduğunu söyler. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 99

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 4.3.8. 1-4 arasındaki iki 100 sayıyı karşılaştırır. Bölüm 4.3. Sayılar Hedef Davranışlar Açıklamalar 4.4.1. Parça-bütün iliş- Hedef 4.3.8. için görmeyen bireylerle Braille rakamları az gören kisi kurar. 4.3.8.1. 1-4 arasındaki iki sayıyı bireylerle basılı yazı ile çalışılmalıdır. karşılaştırarak iki sayının eşit oldu- ğunu söyler. Hedef 4.4.1.in öğretiminde görmeyen bireylerle sadece nesneler 4.3.8.2. 1-4 arasındaki iki sayıyı kullanılarak çalışılmalıdır. Tüm hedef davranışlar, Öğrenmeye karşılaştırarak büyük olanı söyler. Destek modülünde bulunan parça-bütün ilişkisi ile ilgili hedef ve 4.3.8.3. 1-4 arasındaki iki sayıyı hedef davranışlarla ilişkilendirilerek çalışılmalıdır. karşılaştırarak küçük olanı söyler. Bölüm 4.4. Parça-Bütün İlişkisi 4.4.1.1. Bütün olan nesneyi/resmi gösterir. 4.4.1.2. Yarım olan nesneyi/resmi gösterir. 4.4.1.3. Çeyrek olan nesneyi/resmi gösterir. 4.4.1.4. Bir bütünü iki eş parçaya ayırır. 4.4.1.5. İki yarımı birleştirerek bir bütün oluşturur. 4.4.1.6. Bir bütünün iki eş parçasın- dan birinin yarım olduğunu söyler. 4.4.1.7. İki yarımın bir bütün oluş- turduğunu söyler. 4.4.1.8. Bir bütünün iki yarımdan oluştuğunu söyler. 4.4.1.9. Bir bütünü dört eş parçaya ayırır. 4.4.1.10. 4 çeyreği birleştirerek bü- tünü oluşturur. 4.4.1.11. Bir bütünün 4 eş parçasın- dan birinin çeyrek olduğunu söyler.

Bölüm 4.4. Parça-Bütün Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar İlişkisi 4.5.1. Toplamı 4’ü geç- 4.4.1.12. Bir bütünün 4 çeyrekten Hedef 4.5.1 için toplama işleminin aynı türden nesneleri bir araya Bölüm 4.5. Erken Toplama ve Çıkarma meyen sayılarla topla- oluştuğunu söyler. getirme, ekleme, çoğalma, artma anlamları, modelleme çalışmaları ma işlemi yapar. yapılarak fark ettirilmelidir. 4.4.1.13. İki çeyrekten bir yarım Hedef davranış 4.5.1.4. için görmeyen bireylerle sadece nesneler 4.5.2. Çıkarma işlemi oluşturur. kullanılarak çalışılmalıdır. yapar. Ayrıca bu hedef davranış çalışılırken bireye işlemin okunuşu ve- 4.4.1.14. İki çeyreğin bir yarım rilmelidir. Örneğin “2, 3 daha kaç eder?”, “2 ile 3’ü toplarsak kaç oluşturduğunu söyler. eder?”, “2’ye 3 eklersek kaç eder?” şeklinde ifadeler kullanılma- lıdır. Hedef davranışların kazandırılmasında toplama yaparken ve 4.5.1.1. Nesne grubuna belirtilen problem çözerken günlük hayattan örnekler verilmelidir. Problem sayı kadar nesne ekler. çözme sırasında “arttı”, “çoğaldı”, “ekleme”, “toplam” vb. toplama işlemine ilişkin anahtar kelimeler kullanılmalıdır. 4.5.1.2. Nesne eklediği grubun sayı- 3’e tamamlama, 4’e tamamlama, vb. toplama stratejileri öğretil- sının arttığını/çoğaldığını söyler. melidir. 4.5.1.3. Toplamı 4’ü geçmeyen top- Hedef davranış 4.5.2.3. çalışıldıktan sonra aynı nesne grubundan lama işlemlerini gerçek nesnelerle belirtilen sayı kadar nesne ekleme ve çıkarma ile nesne sayısının modelleyerek yapar. değişmediği durumlar da çalışılmalıdır. Hedef davranış 4.5.2.6 için problem çözme sırasında “azaldı”, 4.5.1.4. Toplamı 4’ü geçmeyen top- “çıktı”, “geriye kalan”, “kalan”, “kaldı” vb. çıkarma işlemine iliş- lama işlemlerini zihinden yapar. kin anahtar kelimeler kullanılmalıdır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 4.5.1.5. Toplamı 4’ü geçmeyen 101 toplama işlemi gerektiren sözel problemleri nesnelerle/nesne resim- leriyle modelleyerek çözer. 4.5.1.6. Toplamı 4’ü geçmeyen top- lama işlemi gerektiren sözel prob- lemleri zihinden toplama yaparak çözer. 4.5.2.1. En az üç farklı nesneden oluşan nesne grubundan çıkarılan bir nesnenin adını söyler. 4.5.2.2. Aynı nesnelerin bulunduğu bir gruptan belirtilen sayı kadar nesne ayırır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 102 4.6.1. Geometrik şekil- Bölüm 4.5. Erken Toplama ve Çıkarma leri ayırt eder. Hedef Davranışlar Açıklamalar 4.7.1. Standart olmayan Bölüm 4.6. ölçme araçlarıyla ölçüm 4.5.2.3. Nesne çıkardığı grubun sa- Hedef 4.6.1.de kare, daire, üçgen, dikdörtgen geometrik şekilleri Geometri yapar. yısının azaldığını/eksildiğini söyler. önceliklidir. Gerçek nesneler/nesne resimleri ve geometrik şekil- ler arasında ilişki kurmasına yönelik etkinlikler yaptırılmalıdır. Az Bölüm 4.7. Ölçme 4.5.2.4. 1-4 arasındaki sayılara kar- gören bireylerle nesne ve nesne resimleri, görmeyen bireylerle nes- şılık gelen gerçek nesnelerle model- neler kullanılmalıdır. leyerek çıkarma işlemini yapar. Hedef 4.7.1. için ölçme yapılırken bir başlangıç noktası alınması- na, birimlerin aynı doğrultuda, aralarında boşluk kalmayacak ve 4.5.2.5. 1-4 arasındaki sayılarla zi- üst üste binmeyecek şekilde yerleştirilmesine dikkat edilmelidir. hinden çıkarma işlemi yapar. Standart olmayan ölçme araçları olarak ip, kalem, lego, kitap, taş, bardak, kaşık gibi malzemeler ve adım, ayak, kulaç, karış, parmak, 4.5.2.6. 1-4 arasındaki sayılarla avuç gibi doğal ölçme araçları kullanılmalıdır. Öğretim sırasında çıkarma işlemi gerektiren sözel bu araçların uzunluğunun, ağırlığının ve hacminin esas alındığı problemleri nesnelerle/nesne resim- vurgulanmalıdır. leriyle modelleyerek çözer. 4.5.2.7. 1-4 arasındaki sayılarla çı- karma gerektiren sözel problemleri zihinden çıkarma yaparak çözer. 4.6.1.1. Geometrik şekilleri eşler. 4.6.1.2. Geometrik şekiller arasın- dan istenen geometrik şekli gösterir. 4.6.1.3. Gösterilen geometrik şeklin adını söyler. 4.7.1.1. Bir uzunluğu ölçmek için uygun olan standart olmayan ölçme aracını seçer. 4.7.1.2. Bir ağırlığı ölçmek için uygun olan standart olmayan ölçme aracını seçer. 4.7.1.3. Bir sıvının miktarını ölç- mek için uygun olan standart olma- yan ölçme aracını seçer. 4.7.1.4. Standart olmayan ölçme araçlarıyla belirtilen uzunluğu ölçer.

Bölüm 4.8. Veri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 4.8.1. Zamanın ölçüle- 4.7.1.5. Standart olmayan ölçme Hedef 4.8.1. için görmeyenlerde belirtilen olaylar arasında süre bilir bir nitelik olduğu- araçlarıyla belirtilen ağırlığı ölçer. karşılaştırması çalışılmalıdır. Bu hedefte bireyin olaylarda geçen nu ayırt eder. süreyi nitelerken “kısa” ve “uzun” kavramlarını kullanması sağ- 4.7.1.6. Standart olmayan ölçme lanmalıdır. Farklı sürelere sahip olaylar/olay resimleri için okula araçlarıyla belirtilen sıvı miktarını bisikletle gitmek, akşam yemeğini yemek, diş fırçalamak gibi ör- ölçer. nekler verilmelidir. “Akşam yemeğini yemek, diş fırçalamaktan uzun sürer.” şeklinde karşılaştırma yapılmalıdır. 4.7.1.7. Bir uzunluğu, standart ol- mayan birimler cinsinden tahmin eder. 4.7.1.8. Bir ağırlığı, standart olma- yan birimler cinsinden tahmin eder. 4.7.1.9. Bir sıvının miktarını, stan- dart olmayan birimler cinsinden tahmin eder. 4.7.1.10. Ölçüm sonuçlarını tahmin ettiği sonuçlarla karşılaştırır. 4.8.1.1. Gün içerisinde kısa ve uzun süreli olayları söyler. 4.8.1.2. Farklı sürelere sahip olayla- rı/olay resimlerini gruplandırır. 4.8.1.3. Farklı iki olayı/olay resmini kısa ya da uzun olmasına göre kar- şılaştırır. 4.8.1.4. Farklı sürelere sahip olayla- rı/olay resimlerini sıralar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 103

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 4.8.2. Zaman bildiren 104 kavramları konuşma 4.8.2.1. Bir günün bölümlerini ifa- Bölüm 4.8. Veri içinde bağlama uygun de eden kavramları (sabah, öğle, Açıklamalar kullanır. akşam, gece, gündüz vb.) konuşma içinde bağlama uygun kullanır. Hedef davranış 4.8.2.1 için “bağlama uygun” ifadesi ile zaman 4.8.3. En çok iki veri bildiren sözcüklerin gerçek hayattaki karşılığı ile kullanılması ge- grubuna sahip basit 4.8.2.2. “Dün”, “bugün” ve “yarın” rektiği anlatılmaktadır. Örneğin “Gece okula giderim.” veya “Dün tabloları okur. kavramlarını konuşma içinde bağla- okula gideceğim.” kullanımı bağlama uygun değildir. ma uygun kullanır. 4.8.4. En çok iki veri Hedef 4.8.3. için tablo okuma çalışmalarında bireylerin sıkça kar- grubuna sahip basit 4.8.2.3. Zaman bildiren ifadeleri şılaştığı günlük beslenme, davranış, kural, etkinlik tablosu gibi tab- tablolar oluşturur. (önce, şimdi, sonra, birazdan vb.) lolar kullanılmalıdır. Sembol (yıldız, gülen yüz vb.) kullanılmalı- konuşma içinde bağlama uygun dır. Görmeyen bireyler için dokunsal tablolar hazırlanmalıdır. kullanır. Veriler 1-4 sayıları ile sınırlandırılmalıdır. 4.8.3.1. Sembol kullanılarak oluştu- Hedef 4.8.4. için tablo oluşturma çalışmalarında bireylerin sıkça rulmuş basit tabloları okur. karşılaştığı günlük beslenme, davranış, kural, etkinlik tablosu gibi tablolar kullanılmalıdır. Görmeyen bireyler için dokunsal tablolar 4.8.3.2. Rakam kullanılarak oluştu- hazırlanmalıdır. rulmuş basit tabloları okur. Sembol olarak yıldız, gülen yüz, nesneler, resimler kullanılmalıdır. Veriler 1-4 sayıları ile sınırlandırılmalıdır. 4.8.3.3. En çok iki veri grubuna sahip basit tablolarla ilgili sorulan sorulara cevap verir. 4.8.4.1. Resimli davranış/etkinlik tablolarını sembol kullanarak dol- durur. 4.8.4.2. Resimli davranış/etkinlik tablolarını rakam kullanarak doldu- rur. 4.8.4.3. Oluşturduğu en çok iki veri grubuna sahip basit tablolarla ilgili sorulan sorulara cevap verir.

5. Modülün Adı: MATEMATİK 5. Modülün Amacı 5. Modüldeki Bölümler Bu modül ile görme yetersizliği olan ve az gören bireylerin okul döneminde matematiğin en temel becerilerini öğrenmelerini ve ileri matematik becerilerinde başarılı olmalarını sağlamak amaçlanmaktadır. Sayılar ve İşlemler, Geometri, Ölçme, Veri İşleme Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Bu modül MEB Matematik Dersi Öğretim Programı temel alınarak oluşturulmuştur. Modülde “Sayılar ve İşlemler, Geometri, Ölçme ve Veri İşleme” olmak üzere dört bölüm ve bu bölümlere ait hedefler bulunmaktadır. Hedef davranışlar ise Düzey 1, Düzey 2, Düzey 3, Dü- zey 4 olmak üzere dört ayrı düzeyde oluşturulmuştur. Düzeylerin kendi içindeki dikey sıralaması ve düzeyler arası yatay sıralama tablosu modülün sonunda yer almaktadır. Bireylerin matematik becerileri ile ilgili performansları ve modüldeki düzeyler dikkate alınarak bireyler için öğretimsel hedefler belirlenmelidir. Bireyler bir düzeydeki hedef ve hedef davranışları gerçekleştirdikten sonra bir sonraki düzeye geçmelidirler.  Görmeyen bireyler için rakam okuma ve yazmada Braille tableti/daktilosu ve küptaş kasa kullanılmalıdır.  3. Toplama, çıkarma, çarpma, bölme, eşittir, kesir, açı, doğru, doğru parçası ve ışın gibi matematiksel ifadelerin Braille yazısındaki sem- bolleri öğretilmelidir. Bu semboller için “Braille Matematik Kılavuzu (MEB, 2017)” kullanılabilir.  Görmeyen bireyler için sayı doğrusu, kabartma ve dokunsal olarak hazırlanmalıdır.  Görmeyen bireyler için yeterli tekrarlara yer verilmelidir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı Hedefler Hedef Davranışlar 105 5.1.1. Ritmik sayar. Bölüm 5.1. Sayılar ve Düzey 1 Açıklamalar İşlemler 5.1.1.1. 1’den 100’e kadar ileri doğ- ru birer ritmik sayar. Tüm ritmik sayma çalışmalarında el çırpma, parmak şıklatma, ma- 5.1.1.2. 1-20 arası verilen bir sa- rakas sallama vb. ritim ve fiziksel hareket içeren öğretim uygula- yıdan başlayarak ileri doğru birer malarına yer verilmelidir. ritmik sayar. Hedef davranış 5.1.1.5. için ileri doğru ikişer ritmik sayma 100’e 5.1.1.3. 1’den 100’e kadar ileri doğ- kadar genişletilmelidir. ru onar ritmik sayar. Sayma çalışmalarında sayı doğrusu, sayı şeritleri, yüzlük tablolar kullanılmalıdır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler106 5.1.1.4. 1’den 100’e kadar ileri doğ- ru beşer ritmik sayar. 5.1.1.5. 20’ye kadar ileri doğru iki- şer ritmik sayar. 5.1.1.6. 20’den başlayarak geriye doğru birer ritmik sayar. 5.1.1.7. 20’den başlayarak geriye doğru ikişer ritmik sayar. Düzey 2 5.1.1.8. 100’den geriye doğru ikişer ritmik sayar. 5.1.1.9. 1’den 30’a kadar ileri doğru üçer ritmik sayar. 5.1.1.10. 30’dan 1’e kadar geriye doğru üçer ritmik sayar. 5.1.1.11. 1’den 40’a kadar ileri doğ- ru dörder ritmik sayar. 5.1.1.12. 40’tan 1’e kadar geriye doğru dörder ritmik sayar. 5.1.1.13. 1-30 arası verilen bir sa- yıdan başlayarak ileri doğru üçer ritmik sayar. 5.1.1.14. 1-30 arası verilen bir sa- yıdan başlayarak geriye doğru üçer ritmik sayar. 5.1.1.15. 1-40 arası verilen bir sa- yıdan başlayarak ileri doğru dörder ritmik sayar. 5.1.1.16. 1-40 arası verilen bir sayı- dan başlayarak geriye doğru dörder ritmik sayar.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.1.2. Nesneleri/nesneDüzey 3 resimlerini sayar. 107 5.1.1.17. 1’den 60’a kadar ileri doğ- ru altışar ritmik sayar. Hedef 5.1.2. ve 5.1.3.ün öğretimi birlikte yapılmalıdır. Özellikle Düzey 1’de bireylerin belli sayıdaki nesne gruplarındaki nesneleri 5.1.1.18. 1’den 70’e kadar ileri doğ- sayarken son söyledikleri sayının nesne grubundaki nesne sayısı ru yedişer ritmik sayar. olduğunu kavramaları sağlanmalıdır. 5.1.1.19. 1’den 80’e kadar ileri doğ- Görmeyen bireyler için nesne resimleri yerine dokunsal resimler ru sekizer ritmik sayar. kullanılmalıdır. 5.1.1.20. 1’den 90’a kadar ileri doğ- ru dokuzar ritmik sayar. 5.1.1.21. 100’den 1000’e kadar ileri doğru yüzer ritmik sayar. 5.1.1.22. 1000’den geriye doğru yü- zer ritmik sayar. 5.1.1.23. 1-1000 arası verilen bir sayıdan başlayarak ileri doğru onar ritmik sayar. 5.1.1.24. 1-1000 arası verilen bir sa- yıdan başlayarak ileri doğru yüzer ritmik sayar. Düzey 4 5.1.1.25. 10.000’e kadar biner rit- mik sayar. Düzey 1 5.1.2.1. Yan yana sıralı olan 1-20 arası sayıda nesneyi/nesne resmini birer birer sayar. 5.1.2.2. Karışık olarak sıralanmış 1-20 arası sayıda nesneyi/nesne resmini birer birer sayar.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 108 5.1.3. 100’e kadar bir Düzey 2 Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler sayıya karşılık gelen Açıklamalar çokluğu tane olarak 5.1.2.3. Nesne sayısı 100’e kadar ifade eder. olan bir gruptaki nesneleri/nesne Hedef davranış 5.1.2.1. ve 5.1.2.2.de bireylere nesneleri/nesne re- resimlerini birer birer sayar. simlerini/dokunsal resimleri saymada nesne ya da resimlere tek tek dokunma, nesneleri bir yerden bir yere taşıma, saydıkça nesne re- 5.1.2.4. Nesne sayısı 100’e kadar simlerinin üzerini çizme, sayarken dikey ya da yatay sıra izleme olan bir gruptaki nesneleri/nesne gibi sayma stratejileri öğretilmelidir. resimlerini onar onar sayar. Hedef davranış 5.1.2.4., 5.1.2.5., 5.1.2.6., 5.1.2.7. ve 5.1.2.8.in- kazandırılmasında öncelikle nesneleri/nesne resimlerini/dokunsal 5.1.2.5. Nesne sayısı 100’e kadar resimleri bireyin kendisi gruplandırmalı daha sonra gruplandırıl- olan bir gruptaki nesneleri/nesne mış olarak verilen nesneler/nesne resimleri/dokunsal resimler ile resimlerini beşer beşer sayar. çalışılmalıdır. 5.1.2.6. Nesne sayısı 100’e kadar Hedef 5.1.3. çalışılırken rakam ile sayı arasındaki fark vurgulan- olan bir gruptaki nesneleri/nesne malıdır. Nesne ve nesne resimlerini saymada son söylenen sayının resimlerini ikişer ikişer sayar. nesne miktarını ifade ettiği vurgulanmalıdır. 5.1.2.7. Nesne sayısı 30’a kadar olan bir gruptaki nesneleri/nesne resimlerini üçer üçer sayar. 5.1.2.8. Nesne sayısı 40’a kadar olan bir gruptaki nesneleri/nesne resimlerini dörder dörder sayar. Düzey 1 5.1.3.1. 1-20 arası bir grup nesneyi sayarak sayısını söyler. 5.1.3.2. Resimdeki 1-20 arası bir grup nesneyi sayarak sayısını söy- ler. 5.1.3.3. 1-20 arası bir grup nesne içinden istenilen sayıda nesneyi sayarak ayırır.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.4. Doğal sayıları 5.1.3.4. 1-10 arası iki grup nesneyi Rakamlar, Erken Matematik Modülü’nde hedef olarak yer almakta- yazar. sayar. dır. Bu nedenle bu modülde doğal sayılar 10 ve üzeri olarak hedef- lenmiştir. Bireyin rakamlarla ilgili gereksinimi olması durumunda Düzey 2 öncelikle rakam okuma yazma çalışmaları yapılmalıdır. Rakam öğretiminde rakamlar sayı ile ilişkilendirilerek çalışılmalıdır. 5.1.3.5. Resimdeki 20-100 arası bir grup nesneyi sayarak sayısını söy- Hedef 5.1.4. çalışılırken model olarak onluk taban blokları ve on- ler. luk taban blok görselleri kullanılmalıdır. Düzey 1 Hedef 5.1.4.te görmeyen bireyler için çalışılırken gerekli uyarla- malar (rakam puntolarının büyüklüğü vb.) yapılmalı, uygun ma- 5.1.4.1. Aynı cins 10 varlıktan olu- teryallerin kullanımına yer verilmeli (Braille tableti/daktilosu ve şan çokluğun bir deste olduğunu küptaş kasa), yeterli tekrarlar yapılmalıdır. söyler. 5.1.4.2. Aynı cins 12 varlıktan olu- şan çokluğun bir düzine olduğunu söyler. 5.1.4.3. 10-20 arasında olan bir grup nesneyi/nesne resmini (10 ve 20 dâhil) onluk ve birliklerine ayırır. 5.1.4.4. 10-20 arasında olan bir grup nesnenin/nesne resminin onluk ve birlik sayısını söyler. 5.1.4.5. Onluk ve birliklerine ayır- dığı 10-20 arasındaki nesne grubuna karşılık gelen sayıyı yazar. 5.1.4.6. Onluk ve birliklerine ayır- dığı 10-20 arasındaki nesne grubuna karşılık gelen sayıyı okur. 5.1.4.7. 1-20 arası sayıları okur. 5.1.4.8. Söylenen 1-20 arası bir sa- yıyı rakamla yazar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 109

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler110 Düzey 2 5.1.4.9. Nesne sayısı 100’den az olan bir çokluğu model kullanarak onluk ve birliklerine ayırır. 5.1.4.10. Onluk ve birlik gruplarına ayırdığı çokluğun onluk ve birlik sayısını söyler. 5.1.4.11. Onluk ve birliklerine ayır- dığı 20-100 arasındaki bir çokluğa karşılık gelen sayıyı yazar. 5.1.4.12. Onluk ve birliklerine ayır- dığı 20-100 arasındaki bir çokluğa karşılık gelen sayıyı okur. 5.1.4.13. İki basamaklı doğal sayıları okur. 5.1.4.14. Söylenen iki basamaklı do- ğal sayıları rakamla yazar. Düzey 3 5.1.4.15. Nesne sayısı 100-1000 olan bir çokluğu model kullanarak yüzlük, onluk ve birliklerine ayırır. 5.1.4.16. Yüzlük, onluk ve birlikle- rine ayırdığı çokluğun yüzlük, onluk ve birlik sayısını söyler. 5.1.4.17. Yüzlük, onluk ve birlikleri- ne ayırdığı 100-1000 arasındaki bir çokluğa karşılık gelen sayıyı yazar. 5.1.4.18. Yüzlük, onluk ve birlikleri- ne ayırdığı 100-1000 arasındaki bir çokluğa karşılık gelen sayıyı okur.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.5. Doğal sayıların 5.1.4.19. Üç basamaklı doğal sayıla- Hedef 5.1.5. çalışılırken model olarak onluk taban blokları ve on- basamak adlarını ve rı okur. luk taban blok görselleri kullanılmalıdır. basamak değerlerini 5.1.4.20. Söylenen üç basamaklı do- yazar. ğal sayıları rakamla yazar. Hedef davranış 5.1.5.1., 5.1.5.2., 5.1.5.3., 5.1.5.4., 5.1.5.5. ve Düzey 4 5.1.5.6.nıın öğretiminde bireyin yazması beklenmelidir. Ancak 5.1.4.21. 4, 5 ve 6 basamaklı doğal yazma becerilerine sahip olamayan bireyde söyleme davranışı ça- sayıları okur. lışılmalıdır. 5.1.4.22. Söylenen 4, 5 ve 6 basa- maklı doğal sayıları rakamla yazar. Düzey 2 5.1.5.1. 100’den küçük doğal sa- yıların basamak adlarını modeller üzerinde yazar. 5.1.5.2. 100’den küçük doğal sayı- ların basamak değerlerini yazar. Düzey 3 5.1.5.3. Üç basamaklı sayıların ba- samak adlarını modeller üzerinde yazar. 5.1.5.4. Üç basamaklı sayıların ba- samak değerlerini modeller üzerin- de yazar. 5.1.5.5. Üç basamaklı sayıları çö- zümler. Düzey 4 5.1.5.6. 4, 5 ve 6 basamaklı doğal sayıların basamak adlarını yazar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 111

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 112 5.1.6. Doğal sayıları 5.1.5.7. 4, 5 ve 6 basamaklı doğal sıralar. sayıların basamak değerlerini söy- Açıklamalar ler/yazar. Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.5.8. 4, 5 ve 6 basamaklı sayıları Hedef 5.1.6. çalışılırken “önce”, “sonra” ve “arasında” ifadele- bölüklerine ayırır. ri kullanılarak sayılar arasındaki ardışıklık ilişkisinin kavranması 5.1.5.9. 4, 5 ve 6 basamaklı sayıları sağlanmalıdır. çözümler. Hedef davranış 5.1.6.2., 5.1.6.3., 5.1.6.5., 5.1.6.6., 5.1.6.7. ve 5.1.6.9.un öğretiminde bireyin yazması beklenmelidir. Ancak yaz- Düzey 1 ma becerilerine sahip olamayan bireyde söyleme davranışı çalışıl- 5.1.6.1. 1’den 20’ye kadar sayıları malıdır. sıralı bir şekilde yazar. 5.1.6.2. 1-20 arası verilen bir sayı- dan sonra gelen sayıyı yazar. 5.1.6.3. 1-20 arası verilen bir sayı- dan önce gelen sayıyı yazar. 5.1.6.4. Karışık sırada verilen 1’den 20’ye kadar olan sayıları sayma sırasına göre sıralar. 5.1.6.5. 1’den 20’ye kadar verilen sayı dizisinde eksik bırakılan sayı- yı/sayıları yazar. Düzey 2 5.1.6.6. 1-100 arası verilen bir sayı- dan sonra gelen sayıyı yazar. 5.1.6.7. 1-100 arası verilen bir sayı- dan önce gelen sayıyı yazar. 5.1.6.8. 1-100 arasında karışık sı- rada verilen en çok 4 doğal sayıyı sayma sırasına göre sıralar. 5.1.6.9. 100’den küçük doğal sayı- larla oluşturulmuş bir sayı dizisinde eksik bırakılan sayıları yazar.

Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.7. İki nesne grubu- nu bire bir eşleyerek, Düzey 1 Tüm hedef davranışların öğretiminde iki grup nesne (örneğin ga- grupların nesne sayıları 5.1.7.1. 1-20 arasında aynı sayıdaki zoz kapakları ve fasulyeler ) bire bir eşleştirilmelidir. İki nesne gu- arasında karşılaştırma iki nesne grubunu bire bir eşleyerek rubu ile eşleme çalışmaları yapılarak “daha fazla”, “daha az” ve yapar. eşit olduğunu söyler. “eşitlik” kavramları çalışılmalıdır. Eşleme çalışmaları sırasında 5.1.7.2. 1-20 arasında farklı sayıda- bireylerin iki grup nesne ve nesne resmini karşılaştırma sonucunu 5.1.8. Doğal sayıları ki iki nesne grubunu bire bir eşleye- “12 kalem, 5 kalemden fazladır.” ya da “8 çiçek, 11 çiçekten azdır.” karşılaştırır. rek bir nesne grubunun diğerinden gibi ifade etmeleri sağlanmalıdır. daha az olduğunu söyler. 5.1.7.3. 1-20 arasında farklı sayıda- Hedef davranış 5.1.8.1., 5.1.8.2. ve 5.1.8.3. çalışılırken 1-20 arası ki iki nesne grubunu eşleyerek bir sayıların karşılaştırılmasına da yer verilebilir. nesne grubunun diğerinden daha Hedef davranış 5.1.8.6. çalışılırken sayı sıralamalarında büyük- fazla olduğunu söyler. lük-küçüklük sembolleri kullanılmamalı, sayılar arası virgül kulla- nılarak sıralama yaptırılmalıdır. Düzey 1 Görmeyen bireyler için küptaş kasada bir kutu boşluk bırakarak 5.1.8.1. 10-20 arasındaki iki sayıyı sıralama yaptırılmalıdır. karşılaştırarak iki sayının eşit oldu- Hedef davranış 5.1.8.10. çalışılırken öncelikle dört basamaklı do- ğunu söyler. ğal sayılarla, sonra beş basamaklı ve altı basamaklı doğal sayılarla 5.1.8.2. 10-20 arasındaki iki sayıyı sembol kullanılarak sıralama çalışmaları yapılmalıdır. En son ola- karşılaştırarak büyük olanı söyler. rak dört, beş ve altı basamaklı sayılar karışık olarak verilerek sıra- 5.1.8.3. 10-20 arasındaki iki sayıyı lama çalışmaları yapılmalıdır. karşılaştırarak küçük olanı söyler. Hedef 5.1.8.de görmeyen bireylerle çalışılırken gerekli uyarlama- Düzey 2 lar (rakam puntolarının büyüklüğü vb.) yapılmalı, uygun materyal- 5.1.8.4. 100’den küçük en çok dört lerin kullanımına yer verilmeli (Braille tableti/daktilosu ve küptaş doğal sayıyı karşılaştırarak büyük/ kasa), birey için yeterli tekrarlar yapılmalıdır. en büyük olanı söyler. 5.1.8.5. 100’den küçük en çok dört doğal sayıyı karşılaştırarak küçük/ en küçük olanı söyler. 5.1.8.6. 100’den küçük en çok dört doğal sayıyı büyükten küçüğe/kü- çükten büyüğe sıralar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 113

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 114 5.1.9. Sayıları sıra bil- Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler dirmek amacıyla kul- Hedef Davranışlar Açıklamalar lanır. Düzey 3 Hedef 5.1.9. çalışılırken bir sıra dizisi 1-20 arası nesne/nesne 5.1.10. Belli bir kurala resminden oluşmalıdır. Bir sayı dizisi olarak bir bağlam çerçe- göre artan/azalan sayı 5.1.8.7. 1000’den küçük en çok beş vesinde sıralanmış görseller (araba yarışı, koşu yarışması vb.) örüntüsü oluşturur. doğal sayıyı karşılaştırarak hangisinin / dokunsal resimler kullanılmalıdır. büyük/en büyük olduğunu söyler. Hedef 5.1.10.daki sayı örüntüleri çalışılmadan önce Öğrenme- 5.1.8.8. 1000’den küçük en çok beş ye Destek modülü Görsel Algı ve Bellek bölümünde yer alan doğal sayıyı karşılaştırarak hangisinin örüntü hedefleri ve Matematik modülü Geometri bölümündeki küçük/en küçük olduğunu söyler. geometrik örüntüler ile ilgili hedefler (1. ve 2. Düzey) çalışıl- malıdır. 5.1.8.9. 1000’den küçük en çok beş doğal sayıyı “>” ve “<” sembollerini kullanarak büyükten küçüğe/küçükten büyüğe sıralar. Düzey 4 5.1.8.10. En çok altı basamaklı doğal sayıları büyük/küçük sembolü kullana- rak sıralar. Düzey 1 5.1.9.1. Bir sıra dizisi içindeki nesnele- rin/nesne resimlerinin sırasını söyler. 5.1.9.2. Bir sıra dizisi içinde sırası söy- lenen nesneyi/nesne resmini gösterir. 5.1.9.3. Sıra bildiren sayıyı okur. 5.1.9.4. Sıra bildiren sayıyı yazar. Düzey 2 5.1.10.1. Aralarındaki fark sabit olan sayı örüntüsünün kuralını söyler.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.11. Doğal sayıları 5.1.10.2. Aralarındaki fark sabit olan sayı Sayı örüntüleri ile ilgili çalışmalar yapılırken bireyin en yakın olduğu on- örüntüsünün eksik bırakılan ögesini yazar. aralarındaki fark sabit olarak artan veya azalan bir örün- luğa/yüzlüğe/binliğe tüde her bir terimi (ögeyi) adım sayısı ile ilişkilendir- yuvarlar. Düzey 3 mesi sağlanmalıdır. Örneğin 2, 5, 8, 11 … örüntüsünde birinci terim 2, ikinci terim 5 gibi. 5.1.10.3. Aralarındaki fark sabit olan sayı örüntüsünü en çok 4 adım devam ettirir. Hedef davranış 5.1.10.1. ve 5.1.10.2. çalışılırken örün- tülerde kuralın bulunabilmesi için baştan en az 3 öge 5.1.10.4. Belli bir kurala göre artan ya da aza- verilmelidir. Örneğin 5, 10, 15, …, 25, …, 35 gibi. lan tek kurallı sayı örüntüsü oluşturur. Hedef davranış 5.1.10.2. için en çok iki ögesi verilme- Düzey 4 yen sayı örüntüleri kullanılmalıdır. 5.1.10.5. Belli bir kurala göre artan ya da aza- Hedef davranış 5.1.10.2.nin öğretiminde bireyin yaz- lan çift kurallı sayı örüntüsü oluşturur. ması beklenmelidir. Ancak yazma becerilerine sahip olamayan bireyde söyleme davranışı çalışılmalıdır. 5.1.10.6. Çift kurala göre oluşturduğu sayı örüntüsünün kurallarını söyler. Düzey 2 5.1.11.1. 100’den küçük bir doğal sayının yakın olduğu onluğu söyler. 5.1.11.2. 100’den küçük bir doğal sayıyı yakın olduğu onluğa yuvarlar. Düzey 3 5.1.11.3. Üç basamaklı bir doğal sayının yakın olduğu onluğu/yüzlüğü söyler. 5.1.11.4. Üç basamaklı bir doğal sayıyı yakın olduğu onluğa/yüzlüğe yuvarlar. Düzey 4 5.1.11.5. Dört basamaklı bir doğal sayının ya- kın olduğu onluğu/yüzlüğü/binliği söyler. 5.1.11.6. Dört basamaklı bir doğal sayıyı yakın olduğu onluğa/yüzlüğe/binliğe yuvarlar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 115

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 5.1.12. Doğal sayıları 116 tek ya da çift olmaları- Düzey 3 Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler na göre ayırt eder. Açıklamalar 5.1.12.1. Nesneleri/nesne resimle- 5.1.13. Sayıları Romen rini gruplayarak nesne sayısının tek Hedef davranış 5.1.12.3., 5.1.12.4. ve 5.1.12.5. çerçevesinde yapı- rakamlarıyla ifade eder. ya da çift olduğunu söyler. lan toplama işlemi modellerle (nesneler, onluk bloklar vb.) ince- lenmelidir. 5.1.14. Doğal sayılarla 5.1.12.2. Verilen sayıların tek ya da toplama işlemi yapar. çift olduğunu söyler. Hedef 5.1.13.te görmeyen bireyler için Romen rakamlarının Brail- le sembolleri kullanılmalıdır. 5.1.12.3. İki tek doğal sayının topla- mının çift olduğunu söyler. Hedef 5.1.14.te birinci düzeyde toplama işlemleri önce yan yana, daha sonra alt alta yapılmalıdır. Alt alta yapılan toplama işleminde 5.1.12.4. İki çift doğal sayının top- işlem çizgisinin eşit işareti ile benzer anlam taşıdığı vurgulanma- lamının çift olduğunu söyler. lıdır. Toplamı 10’u geçmeyen toplama işlemleri üzerinde yeterin- ce çalışıldıktan sonra, toplamı 20’yi geçmeyen toplama işlemleri 5.1.12.5. Tek ve çift iki doğal sayı- üzerinde çalışılmalıdır. Toplama işlemini bireyin kendisinin oluş- nın toplamının tek olduğunu söyler. turması (sembollerle) sağlanarak eldeli/eldesiz toplama çalışmaları yapılmalıdır. Düzey 3 Hedef 5.1.14. çalışılırken toplama işleminin aynı türden (toplana- bilir olan) nesneleri bir araya getirme, ekleme, çoğaltma ve artma 5.1.13.1. 20’ye kadar olan Romen anlamları, modelleme çalışmalarıyla fark ettirilmeli ve günlük ha- rakamlarını okur. yat durumlarıyla kavramsal anlama vurgu yapılmalıdır. Hedef davranış 5.1.14.2 ve 5.1.14.3.te görmeyen bireyler için sade- 5.1.13.2. 20’ye kadar olan sayıları ce nesneler ile çalışılmalıdır. Romen rakamlarıyla yazar. Düzey 1 5.1.14.1. Nesne grubuna belirtilen sayı kadar nesne ekleyerek grubun sayısının arttığını/çoğaldığını söy- ler. 5.1.14.2. Toplamı 20’yi geçmeyen toplama işlemlerini gerçek nesne- lerle/nesne resimleriyle modelleye- rek yapar. 5.1.14.3. Toplamı 20’yi geçmeyen nesneler/nesne resimleri ile gösteri- len toplama işlemini sayılara dönüş- türerek yapar. 5.1.14.4. Eşittir sembolünü kullanır.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.14.5. Toplama işlemi sembolünü Hedef davranış 5.1.14.4., 5.1.14.5. ve 5.1.14.6. öğretimde birlik- (+) kullanır. te ele alınmalıdır. Bu aşamada bireyin yaptığı toplama işlemini sesli bir biçimde okuması sağlanmalıdır (2+3=5 için “2 ile 3’ün 5.1.14.6. Toplamı 20’yi geçmeyen toplamı 5’e eşittir.”, “2’ye 3 eklediğimizde 5’e eşittir.” gibi). sayılarla toplama işlemi yapar. “Toplanan”, “toplam” ve “toplama” terimlerinin anlamları vur- gulanmalıdır. 5.1.14.7. Toplamı 20’yi geçmeyen üç tane bir basamaklı sayı ile toplama Hedef davranış 5.1.14.4. ve 5.1.14.5. için ilgili sembolü göster- işlemi yapar. me, söyleme ve yazma boyutlarında çalışmalar yapılmalıdır. 5.1.14.8. Toplama işleminde topla- Hedef davranış 5.1.14.6. için 0 ile toplama işlemine yer verilme- nanların yerleri değiştiğinde toplamın lidir. 0 ile toplamanın diğer sayılarla toplamadan farkını bireyin değişmediğini söyler. anlaması ve gerekçelendirmesi sağlanmalıdır. 5.1.14.9. Toplamı 20’yi geçmeyen Hedef davranış 5.1.14.9. için çıkarma işlemi yapılmamalı, üze- sayılarla yapılan toplama işleminde rine ekleme yapılarak sonuca ulaşılmalıdır. verilmeyen toplananı yazar. Hedef davranış 5.1.14.9.un öğretiminde bireyin yazması bek- 5.1.14.10. Toplamı 20’yi geçmeyen sa- lenmelidir. Ancak yazma becerilerine sahip olamayan bireyde yılar ile zihinden toplama işlemi yapar. söyleme davranışı çalışılmalıdır. Düzey 2 Hedef davranış 5.1.14.10. çalışılırken 10’a tamamlama, sayı iki- lileri (4+4 gibi), üzerine ekleme, bir fazla/iki fazla vb. toplama 5.1.14.11. Toplamları 100’ü geçmeyen stratejileri öğretilmelidir. iki sayı ile eldesiz toplama işlemi ya- par. Hedef davranış 5.1.14.12. kapsamında toplama işleminde elde- nin anlamı gerçek nesnelerle, 10’luk taban blokları ve onluk ta- 5.1.14.12. Toplamları 100’ü geçmeyen ban blok görselleri vb. ile modellenerek açıklanmalıdır. iki sayı ile eldeli toplama işlemi yapar. Hedef davranış 5.1.14.13. kapsamında verilmeyen toplanan bu- 5.1.14.13. Toplamları 100’ü geçmeyen lunurken üzerine sayma, geriye sayma stratejisi veya çıkarma iki sayının toplamında verilmeyen işlemi kullandırılmalıdır. toplananı bulur. Hedef davranış 5.1.14.18 ve 5.1.14.20. için bireyin tahmin stra- 5.1.14.14. Toplamları 100’ü geçmeyen tejilerini (yuvarlama, sayı ikilileri (50+50 gibi), basamak değer- iki sayının toplamını tahmin eder. leri, üzerine ekleme ve sayıları parçalama) kullanması sağlan- malıdır. 5.1.14.15. Toplamları 100’ü geçmeyen iki sayının toplamındaki tahminini işlem sonucuyla karşılaştırır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 117

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 118 Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.14.16. Toplamları 100’ü geçmeyen iki Hedef davranış 5.1.14.20. için toplamları 100’ü geçmeyen sayıyla zihinden toplama işlemi yapar. iki basamaklı iki sayı, üç basamaklı ve tek basamaklı iki sayı,100’ün ve 10’un katı olan iki sayının zihinden topla- Düzey 3 ma işlemleri yapılmalıdır. Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.14.17. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayı ile eldesiz toplama işlemi yapar. 5.1.14.18. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayı ile eldeli toplama işlemi yapar. 5.1.14.19. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayının toplamında verilmeyen toplananı bulur. 5.1.14.20. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayının toplamını tahmin eder. 5.1.14.21. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayının toplamındaki tahminini işlem sonu- cuyla karşılaştırır. 5.1.14.22. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayıyı zihinden toplar. Düzey 4 5.1.14.23. En çok dört basamaklı sayılarla eldeli/eldesiz toplama işlemini yapar. 5.1.14.24. Toplamları en çok dört basamaklı olan iki sayının toplamını tahmin eder. 5.1.14.25. Toplamları en çok dört basamaklı olan iki sayının toplamındaki tahminini iş- lem sonucu ile karşılaştırır. 5.1.14.26. En çok dört basamaklı sayıları 100’ün katlarıyla zihinden toplar.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.15. Toplama işlemi Düzey 1 Hedef 5.1.15.te problem çözme sürecinde problem, şemalarla ya da gerektiren problemleri bireylerin kendi çizimleri ile görselleştirilmelidir. Görmeyen birey- çözer. 5.1.15.1. Toplamı 20’yi geçmeyen ler için dokunsal semboller/nesneler kullanılarak problem şemaları sayılar ile bir toplama işlemi gerek- oluşturulmalıdır. Problem çözme sürecinde problemi yüksek sesle tiren problemleri çözer. okuma, kendi cümleleri ile açıklama, bir görsele dönüştürme, tah- minde bulunma, işlemi yapma ve sürecin kontrol edilmesi aşama- 5.1.15.2. Verilenlere uygun, toplamı larında bireylere model olunmalıdır. Görmeyen bireyler için görse- 20’yi geçmeyen sayılar ile bir top- le dönüştürürken dokunsal materyaller kullanılmalıdır. lama işlemi gerektiren problemler Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler kurar. Düzey 2 5.1.15.3. Toplamları 100’ü geçme- yen sayılar ile en çok iki işlem ge- rektiren problemleri çözer. 5.1.15.4. Verilenlere uygun, toplamı 100’ü geçmeyen sayılar ile iki işlem gerektiren problemler kurar. Düzey 3 5.1.15.5. Toplamları 1000’i geçme- yen üç basamaklı sayılarla en çok üç işlem gerektiren problemleri çözer. 5.1.15.6. Verilenlere uygun, en çok iki işlem gerektiren problemler ku- rar. Düzey 4 5.1.15.7. En çok dört basamaklı sa- yılarla en çok dört işlem gerektiren problemleri çözer. 5.1.15.8. Verilenlere uygun, üç işlem gerektiren problemler kurar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 119

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 5.1.16. Doğal sayılarla 120 çıkarma işlemi yapar. Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Düzey 1 Hedef 5.1.16. için birinci düzeyde çı- karma işlemleri önce yan yana daha 5.1.16.1. Nesne grubundan belirtilen sayı kadar nesne çıkararak sonra alt alta yapılmalıdır. Alt alta grubun sayısının azaldığını/eksildiğini söyler. yapılan çıkarma işleminde işlem çiz- gisinin eşit işareti ile benzer anlam 5.1.16.2. 20’ye kadar olan sayılarla çıkarma işlemlerini gerçek taşıdığı vurgulanmalıdır. 10’a kadar nesnelerle/nesne resimleriyle modelleyerek yapar. olan çıkarma işlemleri üzerinde yete- rince çalışıldıktan sonra, 20’ye kadar 5.1.16.3. 0-20 arasındaki nesneler/nesne resimleri ile gösterilen olan çıkarma işlemleri üzerinde çalı- çıkarma işlemini sayılara dönüştürerek yapar. şılmalıdır. Çıkarma işlemini bireyin kendisinin oluşturması (sembollerle) 5.1.16.4. Çıkarma işlemi sembolünü (-) kullanır. sağlanarak onluk bozmadan ve onluk bozarak çıkarma çalışmaları yapılma- 5.1.16.5. 20’ye kadar olan sayılarla çıkarma işlemi yapar. lıdır. Çıkarma işleminin “bilinmeyen ekleneni bulma” olduğu vurgulanma- 5.1.16.6. 20’ye kadar olan sayılarla zihinden çıkarma işlemi ya- lıdır. par. Hedef davranış 5.1.16.3. ve 5.1.16.4. Düzey 2 öğretimde birlikte ele alınmalıdır. Bu aşamada bireyin yaptığı çıkarma işle- 5.1.16.7. 100’e kadar olan sayılar ile onluk bozmadan çıkarma mini sesli bir biçimde okuması sağ- işlemi yapar. lanmalıdır (5-3=2 için “5 eksi 3, 2’ye eşittir.”). Ayrıca “eksilen”, “çıkan” ve 5.1.16.8. 100’e kadar olan sayılar ile onluk bozarak çıkarma işle- “fark” terimlerinin anlamları vurgu- mi yapar. lanmalıdır. 5.1.16.9. 20’ye kadar olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde Hedef davranış 5.1.16.5. kapsamında verilmeyen eksileni bulur. 0’ın çıkan ve fark olduğu çıkarma iş- lemlerine ve sıfırın işlemdeki anlamı- 5.1.16.10. 20’ye kadar olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde na yer verilmelidir. verilmeyen çıkanı bulur. Zihinden çıkarma işlemlerinde çalı- 5.1.16.11. 100’e kadar olan iki sayı ile yapılan çıkarma işleminin şılırken üzerine ekleme, sayıları par- sonucunu tahmin eder. çalama, bir eksik/iki eksik, bir sayı- ya doğru geriye sayma, sayı ikilileri, 5.1.16.12. 100’e kadar olan iki sayı ile yapılan çıkarma işleminin 10’a tamamlama vb. stratejileri öğre- sonucundaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır. tilmelidir. 5.1.16.13. 100 içinde 10’un katı olan iki sayıyı zihinden çıkarır. Düzey 3 5.1.16.14. En çok üç basamaklı sayılar ile onluk bozmadan çı- karma işlemi yapar.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.16.15. En çok üç basamaklı sayılar ile onluk bozarak çıkarma işlemi yapar. 5.1.16.16. 100’e kadar olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde ve- rilmeyen eksileni bulur. 5.1.16.17. 100’e kadar olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde ve- rilmeyen çıkanı bulur. 5.1.16.18. Üç basamaklı sayılarla yapılan çıkarma işleminin sonucu- nu tahmin eder. 5.1.16.19. Üç basamaklı sayılarla yapılan çıkarma işleminin sonu- cundaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır. 5.1.16.20. İki basamaklı bir sayıdan 10’un katı olan iki basamaklı bir sayıyı zihinden çıkarır. 5.1.16.21. Üç basamaklı ve 100’ün katı olan bir sayıdan 10’un katı olan iki basamaklı bir sayıyı zihinden çıkarır. Düzey 4 5.1.16.22. En çok dört basamaklı iki sayı ile onluk bozmadan çıkar- ma işlemi yapar. 5.1.16.23. En çok dört basamaklı iki sayı ile onluk bozarak çıkarma işlemi yapar. 5.1.16.24. En çok dört basamaklı sayılarla yapılan çıkarma işleminde verilmeyen eksileni bulur. 5.1.16.25. 100’e kadar olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde ve- rilmeyen çıkanı bulur. 5.1.16.26. En çok dört basamaklı sayılar ile yapılan çıkarma işlemi- nin sonucunu tahmin eder. 5.1.16.27. En çok dört basamaklı sayılar ile yapılan çıkarma işlemi- nin sonucundaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır. 5.1.16.28. Üç basamaklı bir sayıdan 10’un katı olan iki basamaklı bir sayıyı zihinden çıkarır. 5.1.16.29. 100’ün katı olan üç basamaklı sayıları zihinden çıkarır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 121

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 122 5.1.17. Çıkarma işlemi gerektiren problemleri Düzey 1 Hedef 5.1.17.de problem çözme sürecinde problem, şema- çözer. larla ya da bireylerin kendi çizimleri ile görselleştirilmeli- 5.1.17.1. 1-20 arası sayılar ile bir çıkarma dir. Görmeyen bireyler için dokunsal sembollerle/nesnelerle işlemi gerektiren problemleri çözer. problem şemaları oluşturulmalıdır. Problem çözme sürecinde problemi yüksek sesle okuma, kendi cümleleri ile açıklama, 5.1.17.2. Verilenlere uygun, 1-20 arası bir görsele dönüştürme, tahminde bulunma, işlemi yapma ve sayılar ile bir çıkarma işlemi gerektiren sürecin kontrol edilmesi aşamalarında bireylere model olun- problemler kurar. malıdır. Görmeyen bireyler için görsele dönüştürme, dokun- sal materyallerle/nesnelerle sağlanmalıdır. Düzey 2 Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 5.1.17.3. 0-100 arası sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok iki işlemli problemleri çözer. 5.1.17.4. Verilenlere uygun, 0-100 arası sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok iki işlemli problemler kurar. Düzey 3 5.1.17.5. 0-1000 arası sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok üç işlemli problemleri çözer. 5.1.17.6. Verilenlere uygun, 0-1000 arası sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok iki işlemli problemler kurar. Düzey 4 5.1.17.7. En çok dört basamaklı sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok dört işlemli problemleri çözer. 5.1.17.8. Verilenlere uygun, en çok dört basamaklı sayılar ile toplama ve çıkarma işlemi gerektiren en çok üç işlemli prob- lemler kurar.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.18. Doğal sayılarla Düzey 2 Hedef 5.1.18. için çarpanların yeri değiştiğinde çarpımın değiş- çarpma işlemi yapar. mediği vurgulanmalıdır. 5.1.18.1. 20’ye kadar olan sayılarla Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler çarpma işlemini gerçek nesnelerle/nes- Hedef davranış 5.1.18.1. çalışılırken gruplar ikişerli, üçerli, ne resimleriyle tekrarlı toplama işlemi dörderli, beşerli ve onarlı şekilde oluşturulmalıdır. İkişerli çalı- olarak modeller. şılırken toplam nesne sayısı 20, üçerli çalışılırken 30, dörderli çalışılırken 40, beşerli çalışılırken 50 ve onarlı çalışılırken 100 5.1.18.2. Çarpma işleminin tekrarlı top- olmalıdır. lama işlemi olduğunu söyler. Hedef davranış 5.1.18.2. çalışılırken gerçek nesnelere yer ve- 5.1.18.3. Nesneler/nesne resimleri ile rilmelidir. gösterilen çarpma işlemini sayılara dö- nüştürür. Hedef davranış 5.1.18.1. ve 5.1.18.2. için önce yan yana daha sonra alt alta çarpma işlemi çalışmalarına yer verilmelidir. 5.1.18.4. Çarpma işlemi sembolünü (x) kullanır. Çarpma işlemi kazandırılırken bireylerin çarpma işleminin kat anlamını ifade etmeleri sağlanmalıdır. Kat anlamı çalışılırken 5.1.18.5. 10’a kadar olan sayıları 1, 2, örneğin 4x2=8 işleminde “4’ün 2 katı 8’e eşittir.”, “2’nin 4 katı 3, 4, 5 ve 10 ile çarpar. 8’e eşittir.” şeklinde ifade edilebilir. Ayrıca tekrarlı toplama ile kat anlamı ilişkilendirilmelidir. 5.1.18.6. 5’e kadar (5 dâhil) çarpım tablosu oluşturur. Düzey 3 5.1.18.7. 10’a kadar olan sayıları 5, 7, 8, 9 ile çarpar. 5.1.18.8. Çarpım tablosunu oluşturur. 5.1.18.9. 100’e kadar olan sayıları 10’a kadar olan sayılarla eldesiz çarpar. 5.1.18.10. 100’e kadar olan sayıları 10’a kadar olan sayılarla eldeli çarpar. 5.1.18.11. İki basamaklı bir sayıyı iki basamaklı bir sayı ile çarpar. 5.1.18.12. Üç basamaklı bir sayıyı bir basamaklı bir sayı ile çarpar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 123

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 124 5.1.18.13. 10 ve 100 sayıları ile Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler 1000’e kadar kısa yoldan çarpma Açıklamalar işlemi yapar. Hedef davranış 5.1.18.5. için 1 ile çarpma işleminin diğer sayılarla 5.1.18.14. Çarpma işleminde çar- çarpmadan farkını bireyin anlaması ve çarpmanın tekrarlı toplama panlardan biri artırıldığında veya anlamı ile gerekçelendirmesi sağlanmalıdır. Benzer şekilde 0 ile azaltıldığında sonuçtaki değişikliği çarpmanın diğer sayılarla çarpmadan farkı toplama-çarpma ilişki- söyler. sinden yararlanılarak (örneğin 0+0+0=0, 3x0=0) verilmelidir. Düzey 4 Hedef davranış 5.1.18.6 ve 5.1.18.8.de görmeyen bireyler çarpım tablosunu Braille tabletinde ya da daktilosunda yazarak oluştura- 5.1.18.15. Üç basamaklı sayılarla bilir. iki basamaklı sayıları çarpar. Hedef davranış 5.1.18.14. çalışılırken 5’e kadar (5 dâhil) çarpım 5.1.18.16. Üç doğal sayı ile yapılan tablosundaki sayılar kullanılmalıdır. Çarpanlardan biri 1 arttıkça çarpma işleminde çarpanların yeri- çarpımın diğer çarpan değeri kadar arttığı veya çarpanlardan biri nin değişmesinin, sonucu değiştir- 1 azaldıkça çarpımın diğer çarpan değeri kadar azaldığı örneklerle mediğini söyler. gösterilmelidir. 5.1.18.17. En çok üç basamaklı do- ğal sayıları; 10, 100 ve 1000’in en çok dokuz katı olan sayılarla kısa yoldan çarpar. 5.1.18.18. En çok iki basamaklı doğal sayıları 5, 25 ve 50 ile kısa yoldan çarpar. 5.1.18.19. En çok üç basamaklı sa- yıları 10, 100 ve 1000 ile zihinden çarpar. 5.1.18.20. En çok iki basamaklı bir doğal sayı ile bir basamaklı bir do- ğal sayının çarpımını tahmin eder. 5.1.18.21. En çok iki basamaklı bir doğal sayı ile bir basamaklı bir do- ğal sayının çarpımındaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır.

Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.19. Çarpma ile ilgili problemleri çözer. Düzey 2 Hedef 5.1.19.da problem çözme sürecinde problem, şema- larla ya da bireylerin kendi çizimleri ile görselleştirilmelidir. 5.1.20. Doğal sayılarla 5.1.19.1. 1-100 arası sayılar ile bir çarp- Görmeyen bireyler için dokunsal sembollerle/nesnelerle bölme işlemi yapar. ma işlemi gerektiren problemleri çözer. problem şemaları oluşturulmalıdır. Problem çözme sürecinde problemi yüksek sesle okuma, kendi cümleleri ile açıklama, Düzey 3 bir görsele dönüştürme, tahminde bulunma, işlemi yapma ve sürecin kontrol edilmesi aşamalarında bireylere model olun- 5.1.19.2. 1-100 arası sayılar ile biri çarp- malıdır. ma işlemi olmak üzere iki işlem gerekti- ren problemleri çözer. Hedef davranış 5.1.20.1. için bölme işlemi ile eş gruplara ayırma veya paylaştırma eylemlerini ilişkilendirme çalışma- 5.1.19.3. Çarpma işlemi gerektiren prob- ları yaptırılmalıdır. Nesne ve nesne resim/dokunsal resim lemler kurar. sayıları en fazla 20 ile sınırlandırılmalıdır. İşlemler en fazla 5’e kalansız bölünecek şekilde planlanmalıdır. Düzey 4 Hedef davranış 5.1.20.2. çalışılırken 20’ye kadar olan sayı- larla bölme işleminin gerçek nesneler/nesne resimleri/do- 5.1.19.4. En fazla üç basamaklı sayılarla kunsal resimler gruplanarak/paylaştırılarak ardışık çıkarma biri çarpma işlemi olmak üzere en çok üç işlemi olarak modellenmesine de yer verilmelidir. işlem gerektiren problemleri çözer. Hedef davranış 5.1.20.3 ve 5.1.20.4. öğretimde birlikte ele alınmalıdır. Bu aşamada bireyin yaptığı bölme işlemini sesli 5.1.19.5. En fazla üç basamaklı sayılarla biçimde okuması sağlanmalıdır (örneğin 20÷5=4 için “20 biri çarpma işlemi olmak üzere en çok bölü 5, 4’e eşittir.”). iki işlem gerektiren problemler kurar. Düzey 2 5.1.20.1. 20’ye kadar olan sayılarla bölme işlemini gerçek nesneleri/nesne resimlerini gruplama/paylaştırma ile mo- deller. 5.1.20.2. 20’ye kadar olan sayılarla bölme işlemini gerçek nesneleri/nesne resimlerini gruplayarak/paylaştırarak ardışık çıkarma işlemi olarak modeller. 5.1.20.3. 0-20 arasındaki nesneler/nesne resimleri ile gösterilen kalansız bölme işlemini sayılara dönüştürür. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 125

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 126 5.1.21. Bölme işlemi Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler gerektiren problemleri Hedef Davranışlar Açıklamalar çözer. 5.1.20.4. Bölme işlemi sembolünü (÷) kullanır. Verilen bir bölme işleminde bölünen, bölen, bölüm ile bölü çizgisinin anlamları vurgu- 5.1.20.5. Bölme işleminde 1’in rolünü söyler. lanmalıdır. Aynı zamanda Braille sembolle- rinin öğretimi yapılmalıdır. Düzey 3 Düzey 3’te bireyin bölme işleminde bölünen, 5.1.20.6. 100’e kadar olan sayıları 10’a kadar olan sayıla- bölen, bölüm ve kalanı uygun problem du- ra kalansız böler. rumlarıyla kavramsal olarak ilişkilendirmesi sağlanmalıdır. Bununla birlikte, bölme işle- 5.1.20.7. 100’e kadar olan sayıları 10’a kadar olan sayıla- minde bölünenin, bölen ve bölüm çarpımının ra kalanlı böler. kalan ile toplamına eşit olduğu, modelleme ve işlemlerle gösterilmelidir. 5.1.20.8. 100’e kadar sayılarla birler basamağı sıfır olan bir doğal sayıyı 10’a kısa yoldan böler. Hedef davranış 5.1.20.6. ve 5.1.20.7 için so- mut nesnelerle yapılan modellemelerin yanı Düzey 4 sıra, sayı doğrusu, onluk taban vb. model- ler de kullanılmalıdır. Ayrıca 5.1.20.7 hedef 5.1.20.9. Üç basamaklı doğal sayıları en çok iki basamak- davranışının öğretiminde bölme işleminde lı doğal sayılara böler. kalan, bölenden küçük olduğunda işleme de- vam edilmeyeceği belirtilmelidir. 5.1.20.10. En çok dört basamaklı bir sayıyı, tek basamaklı bir sayıya böler. 5.1.20.11. Son üç basamağında sıfır olan en çok beş basa- maklı doğal sayıları 10, 100 ve 1000’e zihinden böler. 5.1.20.12. Bir bölme işleminin sonucunu tahmin eder. 5.1.20.13. Bir bölme işleminin sonucundaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır. 5.1.20.14. Çarpma ve bölme arasındaki ilişkiyi söyler. 5.1.20.15. Aralarında eşitlik ilişkisi olan iki matematiksel ifadeden birinde verilmeyen değeri belirler ve eşitliğin sağlandığını söyler. 5.1.20.16. Aralarında eşitlik ilişkisi olmayan iki matema- tiksel ifadenin eşit olması için yapılması gereken işlemleri açıklar. Düzey 2 5.1.21.1. 1-20 arası sayılar kullanılarak 2’ye, 3’e, 4’e, en fazla 5’e bölerek bölme işlemi gerektiren problemleri çözer.

Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.22. Bütün, yarım Düzey 3 Hedef 5.1.21.de problem çözme sürecinde problem, şemalarla ya ve çeyrek modellerini da bireylerin kendi çizimleri ile görselleştirilmelidir. Görmeyen ilişkilendirerek kesir 5.1.21.2. 100’e kadar olan sayılarla bireyler için dokunsal sembollerle/nesnelerle problem şemaları gösterimini kullanır. biri bölme olacak şekilde iki işlem oluşturulmalıdır. Problem çözme sürecinde problemi yüksek ses- gerektiren problemleri çözer. le okuma, kendi cümleleri ile açıklama, bir görsele dönüştürme, tahminde bulunma, işlemi yapma ve sürecin kontrol edilmesi 5.1.21.3. 100’e kadar olan sayılarla aşamalarında bireylere model olunmalıdır. Görmeyen bireyler bölme işlemi gerektiren problemler için görsele dönüştürme, dokunsal sembollerle/nesnelerle yapıl- kurar. malıdır. Düzey 4 Hedef 5.1.22.de Düzey 1’deki hedef davranışlar çalışılırken ya- rım ve bütün arasındaki ilişki, modeller üzerinde incelenmelidir 5.1.21.4. En fazla dört basamaklı sa- (örneğin iki yarımın bir bütünü oluşturması, bir bütünün iki ya- yılarla biri bölme olacak şekilde en rımdan oluşması). çok üç işlem gerektiren problemleri Hedef davranış 5.1.22.1., 5.1.22.2. ve 5.1.22.3.te kesir gösteri- çözer. mine girilmemelidir. Ayrıca hedef davranış 5.1.22.3. için bir bü- tünü iki eş parçaya ayırma çalışmaları yapılmalıdır. 5.1.21.5. En fazla dört basamaklı sa- Hedef davranış 5.1.22.5. çalışılırken bir bütünü dört eş parçaya yılarla biri bölme olacak şekilde iki ayırma çalışmaları yapılmalıdır. işlem gerektiren problemler kurar. Düzey 1 5.1.22.1. Bütün olan nesneyi/nesne resmini gösterir. 5.1.22.2. Yarım olan nesneyi/nesne resmini gösterir. 5.1.22.3. Bir bütünün iki eş parçasın- dan birinin yarım olduğunu söyler. 5.1.22.4. Bütün ile yarımı ilişkilendi- rir. Düzey 2 5.1.22.5. Çeyrek olan nesneyi/nesne resmini gösterir. 5.1.22.6. Bir bütünün dört eş parça- sından birinin çeyrek olduğunu söyler. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 127

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 128 5.1.23. Birim kesirlerini 5.1.22.7. Bir yarımın iki eş parçasın- Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler ayırt eder. dan birinin çeyrek olduğunu söyler. Açıklamalar 5.1.22.8. Çeyrek ile yarımı ilişkilen- Hedef davranış 5.1.22.8.de çeyrek ile yarımı ilişkilendirme çalış- dirir. maları modeller kullanılarak yapılmalıdır (örneğin bir yarımın iki çeyrekten oluşması). Ayrıca bu hedef davranış için bir yarımı iki 5.1.22.9. Bir bütünün bir yarım ve iki eş parçaya ayırma çalışılmalıdır. çeyrekten oluştuğunu söyler. Hedef davranış 5.1.22.10. çalışılırken örneğin 1/4 kesri için bir bütünün 4’e bölünüp bir parçasının alındığı ifade edilmelidir. Düzey 3 Pay, payda ve kesir çizgisi, (Braille sembolleri verilmelidir) kul- lanılan örnekler üzerinde açıklanmalıdır. 5.1.22.10. Bütün, yarım ve çeyrek Hedef davranış 5.1.22.12. çalışılırken pay ve payda arasındaki modellerini kesir biçiminde gösterir. parça-bütün ilişkisi kurulmalıdır. Kesir gösterimlerinin okunma- sında parça-bütün ilişkisini vurgulayacak ifadeler kullanılmalıdır 5.1.22.11. Yarımı, çeyreği, bütünü ifa- (örneğin 1/4 kesri “dörtte bir” biçiminde okunmalıdır). de eden kesri söyler. Hedef 5.1.23.te bir bütünü eş parçalara ayırma çalışmalarına yer 5.1.22.12. Kesrin parça-bütün anlamı- verilmelidir. Görmeyen bireyler için dokunsal semboller/nesne- nı söyler. ler kullanılmalıdır, Braille sembolleri kullanılmalıdır. Hedef davranış 5.1.23.5. ve 5.1.23.6. için paydası en çok 20 olan Düzey 4 kesirler üzerinde çalışma yapılmalıdır. 5.1.22.13. Bir kesri okur. Düzey 3 5.1.23.1. Bir bütünün eş parçalarından her birini kesir biçiminde gösterir. 5.1.23.2. Bir bütünün eş parçalarından her birinin birim kesir olduğunu söy- ler. 5.1.23.3. Paydası 10, 100 olan kesirle- rin birim kesirlerini söyler. 5.1.23.4. Bir çokluğun belirtilen birim kesir kadarını modelleyerek söyler. Düzey 4 5.1.23.5. Birim kesirleri büyüklük-kü- çüklük ilişkisine göre karşılaştırır.

Bölüm 5.1. Sayılar ve İşlemler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.1.24. Bileşik ve tam 5.1.23.6. Birim kesirleri büyük- Hedef davranış 5.1.24.1. için kâğıt, kesir blokları, örüntü blokları sayılı kesri ayırt eder. lük-küçüklük ilişkisine göre sıralar. ve sayı doğrusu üzerinde çalışılmalıdır. 5.1.25. Bir çokluğun Düzey 3 Hedef davranış 5.1.25.1. için kâğıt, kesir blokları, örüntü blokları belirtilen basit kesir 5.1.24.1. Payı paydasından büyük ve sayı doğrusu gibi çeşitli modeller kullanılarak payı paydasından kadarını ayırt eder. kesirleri gösterir. küçük kesirlerle çalışılmalıdır. Düzey 4 Hedef davranış 5.1.25.2. için sayı doğrusu, alan modeli vb. kulla- 5.1.26. Kesirleri karşı- 5.1.24.2. Basit, bileşik ve tam sayılı nılmalıdır. Ayrıca bir çokluğun belirtilen basit kesir kadarını mo- laştırır. kesri modelleyerek söyler. dellemede çokluk sayısı en çok üç basamaklı olmalıdır. Bir doğal sayı ile kesrin çarpma işlemine girilmemelidir. 5.1.27. Paydaları eşit Düzey 3 kesirlerle toplama ve 5.1.25.1. Payı paydasından küçük Düzey 4’te uzunluk, alan modellerinin yanında sayı doğrusu üze- çıkarma işlemlerini kesirleri modelleyerek söyler. rinde de çalışmalar yapılmalıdır. yapar. Düzey 4 Hedef 5.1.26. için kesirler temsil ettikleri büyüklüklere göre bü- 5.1.25.2. Bir çokluğun belirtilen yüklük-küçüklük bakımından karşılaştırılmalıdır. Hangisinin bü- basit kesir kadarını modelleyerek yük, hangisinin küçük olduğunu söyleme, en büyük, en küçük sayı- söyler. yı söyleme çalışmaları yapılmalıdır. Karşılaştırmada büyük/küçük sembolleri kullanılmalıdır. Verilen bir kesri sayı doğrusu üzerinde Düzey 3 sıfır, yarım ve bütünle karşılaştırma çalışmalarına yer verilmelidir. 5.1.26.1. Verilen bir kesri sayı doğ- Hedef 5.1.27. çalışılırken toplama ve çıkarma işleminde payda sa- rusu üzerinde gösterir. bit iken payların kendi aralarında toplanması eylemi gerekçelendi- Düzey 4 rilmelidir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.1.26.2. Paydaları eşit olan en çok üç kesri büyüklük-küçüklük ilişkisi- 129 ne göre karşılaştırır. Düzey 4 5.1.27.1. Paydaları eşit kesirlerle toplama ve çıkarma işlemi yapar. 5.1.27.2. Paydaları eşit kesirlerle toplama ve çıkarma işlemi gerekti- ren problemleri çözer.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 130 5.2.1. Geometrik şekil ve cisimleri ayırt eder. Düzey 1 Hedef davranış 5.2.1.1. için öncelikle “kenar” ve “köşe” kavramla- rı tanımlanmalıdır. Çember, kare, dikdörtgen ve üçgenin kenar ve Bölüm 5.2. Geometri 5.2.1.1. Geometrik şekilleri köşe ve köşe özellikleri incelenmelidir. kenar sayılarına göre sınıflandırarak adlandırır. Hedef davranış 5.2.1.1. çalışılırken en çok dört kenarlı şekiller ve çember üzerinde modellenerek çalışılmalıdır. Önce şekilleri sınıf- 5.2.1.2. Üçgen, kare, dikdörtgen, landırma sonra tanımlama daha sonra adlandırma çalışması yapıl- daire ve çemberi modeller. malıdır. 5.2.1.3. Günlük hayatta kullanılan Hedef davranış 5.2.1.2. için geometri tahtası, ip, lastik, çubuk vb. basit cisimleri, özelliklerine göre araçlar kullanılarak modelleme çalışmaları yapılmalıdır. sınıflandırarak geometrik şekillerle ilişkilendirir. Hedef davranış 5.2.1.3. için kullanılacak nesneler geometrik cisim- lerden (prizma, küre vb.) seçilmelidir. Geometrik cisimler adlan- Düzey 2 dırılmadan, kutu, birim küp, pet şişe, kamp çadırı, pinpon topları gibi nesnelerin sınıflama yapılacak özellikleri (yuvarlak, köşeli, 5.2.1.4. Üçgen, kare, dikdörtgen, üstünde dikdörtgen olan vb.) listelenmeli ve buna göre sınıflandır- daire ve çemberin benzerlik ve fark- malar yapılmalıdır. Günlük hayattan geometrik cisim şeklindeki lılıklarını söyler. nesnelerin yüzleri inceletilerek geometrik şekillerle ilişkilendirme çalışmaları yapılmalıdır. 5.2.1.5. Geometrik cisimleri model- ler üstünde ayırt eder. Hedef davranış 5.2.1.7.nin öğretiminde bireyin söylemesi beklen- melidir. Ancak söyleme becerilerine sahip olamayan bireyde gös- 5.2.1.6. Gösterilen geometrik cis- terme davranışı çalışılmalıdır. min adını söyler. Hedef davranış 5.2.1.5. ve 5.2.1.6. çalışılırken geometrik cisimler Düzey 3 olarak kare prizma, dikdörtgen prizma, üçgen prizma, silindir, küre ve küp üzerinde çalışılmalıdır. Geometrik cisim ve şekillerin yön, 5.2.1.7. Geometrik cisimlerin yüzle- konum veya büyüklükleri değiştiğinde biçimsel özelliklerinin de- rini, köşelerini, ayrıtlarını söyler. ğişmediği öğretimde vurgulanmalıdır. 5.2.1.8. Küp, kare prizma ve dik- dörtgen prizmanın benzerlik ve farklılıklarını söyler. 5.2.1.9. Cetvel kullanarak kare, dik- dörtgen ve üçgen çizer.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.2. Geometri 5.2.1.10. Kare ve dikdörtgen üze- Düzey 2’de ele alınan geometrik cisimlere ek olarak Düzey 3’te rinde köşegenleri gösterir. koni üzerinde de çalışılmalıdır. 5.2.1.11. Şekillerin kenar sayılarına Hedef davranış 5.2.1.7. için öncelikle bireye “yüz”, “köşe” ve “ay- göre isimlendirildiklerini söyler. rıt” kavramları modeller üzerinde gösterilerek açıklanmalıdır. Düzey 4 Hedef davranış 5.2.1.8. için geometrik şekiller köşe, yüz ve ayrıt özellikleri bakımından karşılaştırılmalıdır. 5.2.1.12. Üçgen, kare ve dikdörtge- nin kenar ve köşelerini isimlendirir. Hedef davranış 5.2.1.10. için üçgenin köşegeni olmadığı vurgulan- malıdır. 5.2.1.13. Kare ve dikdörtgenin ke- nar özelliklerini söyler. Hedef davranış 5.2.1.12. için dörtgen, beşgen, altıgen ve sekizgen tanıtılmalıdır. 5.2.1.14. Üçgenleri kenar uzunluk- larına göre sınıflandırır. Hedef davranış 5.2.1.14. için bir üçgenin kenar ve köşelerini A ke- narı, A köşesi şeklinde isimlendirme çalışmaları yapılmalıdır. 5.2.1.15. Açınımı verilen küpü oluş- turur. 5.2.2. Uzamsal ilişkileri Düzey 1 Hedef davranış 5.2.2.1. için bir nesnenin bir başka nesneye göre ifade eder. yer veya yönü (altında-üstünde, etrafında-solda-sağda-arada-ön- 5.2.2.1. Uzamsal (durum, yer, yön) de-arkada, yüksekte-alçakta, uzakta-yakında, içinde-dışında) ça- ilişkileri söyler. lışılmalıdır. Günlük hayat durumlarında kullanılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Düzey 2 Hedef davranış 5.2.2.2. için basit bir kroki, harita ya da okul planı 5.2.2.2. Yer, yön ve hareket belirt- gibi mekânsal planlar üzerinde çalışılmalıdır. mek için matematiksel dili kullanır. Görmeyen bireyler için dokunsal harita ya da kroki planı kullanıl- 5.2.2.3. Çevresindeki simetrik şekil- malıdır. leri ayırt eder. Hedef davranış 5.2.2.4. çalışılırken verilen şekle göre çizilen si- 5.2.2.4. Verilen simetrik şekli iki metri doğrusu yatay ya da dikey olabilir. Verilen şekil birden fazla eş parçaya ayıracak şekilde simetri simetri doğrusuna sahip olsa da bireyin bir tane simetri doğrusu doğrusu çizer. çizmesi yeterlidir. Birden fazla simetri doğrusu olabileceği, bir üst düzeyde çalışılmalıdır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıDüzey 3 131 5.2.2.5. Birden fazla simetri doğru- suna sahip şekiller üzerinde simetri doğruları çizer.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 132 5.2.3. Geometrik örün- tüler oluşturur. 5.2.2.6. Bir parçası verilen simetrik şekli Hedef 5.2.2.de çizim gerektiren hedef davranışlarda görmeyen Bölüm 5.2. Geometri yatay ya da dikey simetri doğrusuna bireyler için kabartma çizim materyalleri kullanılmalıdır. göre çizerek tamamlar. Hedef davranış 5.2.3.4. için en çok dört ögeli örüntüler üze- Düzey 4 rinde çalışılmalıdır. Görmeyenler için örüntüler kabartmalı/ dokunsal şekiller kullanılarak oluşturulur. 5.2.2.7. Ayna simetrisi verilen şekiller üzerinde simetri doğrusu çizer. 5.2.2.8. Verilen şeklin doğruya göre si- metrisini çizer. Düzey 1 5.2.3.1. En çok üç ögesi olan örüntüyü geometrik cisim ya da şekillerle oluştu- rur. 5.2.3.2. Geometrik şekiller veya geo- metrik cisme benzeyen nesnelerden olu- şan bir örüntüdeki kuralı söyler. 5.2.3.3. Örüntüde eksik bırakılan ögeleri belirleyerek örüntüyü tamamlar. Düzey 2 5.2.3.4. Tekrarlayan bir geometrik örün- tüde eksik bırakılan ögeleri belirleyerek örüntüyü tamamlar. 5.2.3.5. Bir geometrik örüntüdeki ilişki- yi kullanarak farklı malzemelerle aynı ilişkiye sahip yeni örüntüler oluşturur. Düzey 3 5.2.3.6. Şekil modelleri kullanarak nok- talı ya da kareli kâğıt üzerine belirli bir örüntüye sahip desen çizer.

Bölüm 5.2. Geometri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.2.4. Geometride te- mel kavramları ayırt Düzey 3 Hedef 5.2.4.te görmeyen bireyler için “nokta”, “doğru” ve “ışın” eder. gibi kavramların kabartma modelleri üzerinden çalışılması gerek- 5.2.4.1. Noktayı sembolle göstere- mektedir. Geometride kullanılan nokta kavramının cümle sonunda 5.3.1. Uzunluk ölçer. rek adlandırır. kullanılan noktadan farklı olduğu vurgulanmalıdır. Hedef davranış 5.2.4.2. çalışılırken çevreden örnekler verilmelidir. 5.2.4.2. Doğruyu, ışını ve açıyı Hedef davranış 5.2.4.2. ve 5.2.4.4.ün öğretiminde bireyin söyle- söyler. mesi beklenmelidir. Ancak söyleme becerilerine sahip olamayan bireyde gösterme davranışı çalışılmalıdır. 5.2.4.3. Çizgi modelleri ile dikey Hedef davranış 5.2.4.6. ve 5.2.4.7. için açı ölçmeye yarayan araçla- ve eğik konumlu doğru parçaları rın (iletki, gönye vb.) yardımıyla açının, bir ışının başlangıç nokta- oluşturur. sı etrafında döndürülmesi ile oluştuğu fark ettirilmelidir. Düzey 4 Ölçme bölümünde ilgili dört işlem ve problem çözümlerinde düze- ye göre Sayılar ve İşlemler bölümünde dikkate alınan sınırlılıklar 5.2.4.4. Düzlemi söyler. içinde kalınmalıdır. Karşılaştırma çalışması yapılırken “daha uzun” ve “daha kısa” gibi ifadeler kullanılmalıdır. Beş nesneyi geçmeyen 5.2.4.5. Açıyı isimlendirerek sem- nesne ve nesne resimleri sıralanmalıdır. bollerle gösterir. 5.2.4.6. Açıları standart açı ölçme araçlarıyla ölçerek dar, dik, geniş ve doğru açı olarak belirler. 5.2.4.7. Standart açı ölçme araçla- rı kullanarak ölçüsü verilen açıyı oluşturur. Düzey 1 5.3.1.1. Nesneleri uzunlukları yö- nünden karşılaştırır. 5.3.1.2. Nesneleri uzunlukları yö- nünden sıralar. 5.3.1.3. Bir uzunluğu ölçmek için standart olmayan uygun ölçme ara- cını seçer. Bölüm 5.3.Ölçme Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 133

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 134 Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.3.1.4. Bir uzunluğu ölçmek için stan- Hedef davranış 5.3.1.7. için metre ve santimetre ile sınırlı ka- dart olmayan uygun ölçme aracı ile ölç- lınır. Uzunlukları ölçmek için standart araçlar kullanılırken me yapar. metre ve santimetre cinsinden ölçümler yapılmalıdır. 5.3.1.5. Standart olmayan uzunluk bi- Hedef davranış 5.3.1.9.da görmeyen bireyler için kabartama rimlerinin kullanıldığı problemleri çözer. cetvel kullanılmalıdır. Düzey 2 Hedef davranış 5.3.1.11. için renkli şeritler (görmeyenler için dokunsal farklılıklar) kullanılarak birim tekrarının da görüle- 5.3.1.6. Standart olmayan birimin iki ve bileceği modeller oluşturulmalıdır. Sayı doğrusu temel özel- dörde bölünmüş parçalarıyla (örneğin bir likleriyle tanıtılarak etkinliklerde kullanılmalı ve cetvelle iliş- kalemle, sonra yarısıyla) tekrarlı ölçüm- kilendirilmelidir. ler yapar. Bölüm 5.3.Ölçme 5.3.1.7. Standart uzunluk ölçme birimle- rini söyler. 5.3.1.8. Standart uzunluk ölçme birimle- rinin kullanım yerlerini söyler. 5.3.1.9. Standart uzunluk ölçme birimle- ri ile ölçüm yaparak sonucunu söyler. 5.3.1.10. Uzunlukları standart ölçü bi- rimleri ile tahmin eder. 5.3.1.11. Tahmin ettiği uzunluk ile öl- çüm sonucunu karşılaştırır. 5.3.1.12. Standart olan veya olmayan uzunluk ölçme birimleriyle uzunluk mo- delleri oluşturur. 5.3.1.13. Standart uzunluk birimlerinin kullanıldığı problemleri çözer. Düzey 3 5.3.1.14. Bir metre, yarım metre, 10 cm ve 5 cm için standart olmayan ölçme oluşturur.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.3.Ölçme 5.3.1.15. Bir metre, yarım metre, 10 cm ve 5 cm için oluşturduğu standart olma- yan ölçme araçlarını kullanarak ölçme yapar. 5.3.1.16. Standart uzunluk ölçme birim- lerini ilişkilendirir ve birbiri cinsinden yazar. 5.3.1.17. Standart ölçü birimlerinden metre ve santimetre ile ilgili en çok iki işlem gerektiren problemleri çözer. Düzey 4 5.3.1.18. Standart uzunluk ölçmenin en küçük biriminin milimetre olduğunu söyler. 5.3.1.19. Standart uzunluk ölçmenin en küçük birimi milimetrenin kullanım yerlerini söyler. 5.3.1.20. Standart uzunluk ölçme birim- lerini ilişkilendirir. 5.3.1.21. Doğrudan ölçebileceği uzun- luklar için uygun bir birime göre tah- minlerde bulunur. 5.3.1.22. Standart ölçü birimlerinin kul- lanıldığı problemleri çözer. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 135

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 5.3.2. Çevre uzunlukla- 136 rını ölçer. Düzey 3 Açıklamalar Bölüm 5.3.Ölçme 5.3.3. Alan uzunlukları- 5.3.2.1. Nesnelerin çevrelerini gös- nı ölçer. terir. Hedef 5.3.2. kapsamında çevre hesaplamalarında geometri tahtası, noktalı veya kareli kâğıt kullandırılmalıdır. 5.3.2.2. Şekillerin çevre uzunluğunu standart ve standart olmayan birim- Hedef 5.3.2. kapsamında geometri tahtasında, noktalı veya kareli lerden yararlanarak ölçer. kâğıtta verilmiş olan kare, dikdörtgen veya bunların birleşiminden oluşturulan şekillerin çevre uzunlukları hesaplatılmalıdır. Çem- 5.3.2.3. Şekillerin çevre uzunluğunu berin çevresine yer verilmemelidir. Görmeyen bireyler için kareli hesaplar. sayfa yerine iğneli sayfa kullanılmalıdır. 5.3.2.4. Şekillerin çevre uzunlukları Hedef davranış 5.3.2.1. kapsamında önce standart olmayan birim- ile ilgili problemleri çözer. lerle çalışılmalıdır. Düzey 4 Hedef davranış 5.3.2.5.te çevre ve bir kenar uzunluğu verilen dik- dörtgenin veya çevre uzunluğu verilen karenin bir kenarının uzun- 5.3.2.5. Kare ve dikdörtgenin çevre luğunu bulma etkinlikleriyle çevre ve kenar uzunluklarının ilişki- uzunlukları ile kenar uzunluklarını leri incelenmelidir. Bir karenin çevre uzunluğunun, bir kenarının ilişkilendirir. uzunluğunun dört katı olduğu buldurulmalıdır. Bu tür çalışmalarda kareli ya da noktalı kâğıt kullandırılacak (birim sayısıyla ilişkilen- 5.3.2.6. Aynı çevre uzunluğuna dirme yapılarak) çalışmalara yer verilmelidir. sahip farklı geometrik şekiller oluş- turur. 5.3.2.7. Şekillerin çevre uzunlukla- rını hesaplamayla ilgili problemleri çözer. 5.3.2.8. Şekillerin çevre uzunlukla- rını hesaplamayla ilgili problemler kurar. Düzey 3 5.3.3.1. Şekillerin alanını standart olmayan uygun malzeme ile kapla- yarak ölçer. 5.3.3.2. Belirli bir alanı, standart olmayan alan ölçme birimleriyle tahmin eder.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.3.Ölçme 5.3.4. Para ile ilgili Düzey 4 Hedef davranış 5.3.3.1.de Kaplama malzemesi olarak eş büyük- kavramları ayırt eder. 5.3.3.3. Şekillerin alanlarının, bu lükte renkli kâğıt, plastik vb. malzeme kullanılabilir. Kaplana- alanı kaplayan birim karelerin sayısı cak yüzeyin tek parça olmasına özellikle dikkat edilmelidir. Alan olduğunu söyler. ölçmede birim sayısı ve birim tekrarının önemi vurgulanmalıdır. 5.3.3.4. Kare ve dikdörtgenin alanı- Bireylerin birim sayısını sayarak söylemelerine yönelik çalışma- nı toplama ve çarpma işlemleri ile lara yer verilmelidir. İki farklı şeklin aynı türden standart olmayan ilişkilendirir. birimlerle kaplanarak ölçülmesi ve alanlarının karşılaştırılmasına yönelik çalışmalar yaptırılmalıdır. Bu çalışmalarda görmeyen birey Düzey 1 için kullanılan nesnelerin iki elle kavrandığında alan bilgisi vere- 5.3.4.1. 1, 5, 10, 25, 50 kuruş ve 1, cek büyüklükte olmasına dikkat edilmelidir. Çok büyük/çok küçük 5, 10, 20, 50 TL değerindeki parala- nesneler tercih edilmemelidir rı ayırt eder. Düzey 2 Hedef davranış 5.3.3.4.te kare ve dikdörtgenin alanları birim kare- 5.3.4.2. Kuruş ve lirayı ilişkilendi- leri sayılarak hesaplanmalıdır. Sayma, tekrarlı toplama ve çarpma rir. işlemleri yapılarak alan hesaplama çalışmaları yapılmalıdır. Bu ça- 5.3.4.3. Değeri 100 lirayı geçme- lışmalar yapılırken satır-sütun ilişkisinden yararlanılmalıdır. yecek biçimde farklı miktarlardaki paraları büyüklük-küçüklük bakı- Hedef davranış 5.3.4.2. için değeri 100 lirayı geçmeyecek şekilde mından karşılaştırır. işlem yapılır. Görmeyen bireyler için gerçek paralar tanıtılmalı ve 5.3.4.4. Para ile ilgili problemleri paraları ayırt edilebilmeleri için “para tanıma aracı” kullanılmalı- çözer. dır. Para tanıma aracı olmadığı takdirde, demir paraları, büyüklük- Düzey 3 lerine göre ayırt etme becerisi kazandırılmalıdır. 5.3.4.5. Kuruş ve lirayı ilişkilendi- rir. Hedef davranış 5.3.4.2.de on tane 10 kuruşun, dört tane 25 kuru- şun, iki tane 50 kuruşun 1 lira ettiği şeklinde örneklendirilmelidir. Ondalık gösterimlere yer verilmemelidir. 100 ve 200 TL tanıtılma- lıdır. Hedef davranış 5.3.4.5. için 325 kuruş, 3 lira 25 kuruş şeklinde örneklere yer verilmelidir. Ondalık gösterime yer verilmemelidir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 137

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 138 5.3.5. Zaman ile ilgili kavramları ayırt eder. 5.3.4.6. Para ile ilgili problemleri Hedef davranış 5.3.5.8.in öğretiminde bireyin zamanı dakika ve çözer. saat cinsinden söylemesinin yanı sıra okuması ve yazması da bek- Bölüm 5.3. Ölçme lenmelidir. 5.3.4.7. Para ile ilgili problemler kurar. Hedef davranış 5.3.5.4. için “önce/sonra”, “ilk/son”, “bugün/dün/ yarın”, “sabah/öğle/akşam”, “gece/gündüz” kelimeleri kullanılma- Düzey 1 lıdır. Düzey 2 için zaman ölçme birimleri dakika-saat, saat-gün, gün-hafta, gün-hafta-ay, ay-mevsim, mevsim-yıldır. Düzey 3 için 5.3.5.1. Tam saatleri okur. zaman ölçme birimleri yıl-hafta, yıl-gün, dakika-saniyedir. Düzey 4 için zaman ölçme birimleri saat-dakika, dakika-saniye, yıl-ay- 5.3.5.2. Yarım saatleri okur. hafta, ay-hafta-gündür. 5.3.5.3. Takvim üzerinde günü, haf- Hedef davranış 5.3.5.6. ve 5.3.5.9.da zaman ölçme birimleri ara- tayı ve ayı belirtir. sında dönüştürme işlemlerine girilmemelidir. 5.3.5.4. Belirli olayları ve durumları referans alarak zamansal sıralama- lar yapar. Düzey 2 5.3.5.5. Çeyrek saatleri okur. 5.3.5.6. Zaman ölçme birimlerini ilişkilendirir. 5.3.5.7. Zaman ölçme birimleriyle ilgili problemleri çözer. Düzey 3 5.3.5.8. Zamanı dakika ve saat cin- sinden söyler. 5.3.5.9. Zaman ölçme birimlerini ilişkilendirir. 5.3.5.10. Olayların oluş sürelerini karşılaştırır. 5.3.5.11. Zaman ölçme birimlerinin kullanıldığı problemleri çözer.

Bölüm 5.3. Ölçme Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 5.3.6. Tartma ile ilgili Düzey 4 Hedef davranış 5.3.5.12.de saat-dakika, dakika-saniye arasındaki kavramları ayırt eder. 5.3.5.12. Zaman ölçme birimlerini dönüştürmeler yaptırılmalıdır. Yıl-ay-hafta, ay-hafta-gün arasında- ilişkilendirir. ki dönüştürmeler yaptırılmalıdır. Dönüştürme yapılırken artık yıl 5.3.5.13. Zaman ölçme birimlerinin konusuna da değinilmelidir. kullanıldığı problemleri çözer. 5.3.5.14. Zaman ölçme birimlerinin Görmeyen bireylere saat öğretimi için kabartma/Braille rakamlı kullanıldığı problemler kurar. saat maketi hazırlanmalıdır. Düzey 1 Görmeyen bireyler için Braille ile hazırlanmış takvimler kullanıl- malıdır. Bu takvimlerin günlük yaşamda kullanılması takip edile- 5.3.6.1. Nesneleri kütleleri yönün- bilir. den karşılaştırır. Hedef davranış 5.3.6.1. için önce iki nesne karşılaştırılır. “Daha 5.3.6.2. Nesneleri kütleleri yönün- ağır”, “daha hafif”, “en ağır”, “en hafif” gibi ifadeler kullanılarak den sıralar. karşılaştırma sonuçlarının ifade edilmesi sağlanır. En az üç nesne- nin kütlelerine göre sıralaması yaptırılarak aralarındaki ilişki yo- Düzey 2 rumlatılır. “En ağır”, “en hafif” gibi ifadeler kullanılır. 5.3.6.3. Nesneleri standart araçlar Hedef davranış 5.3.6.1. için “daha ağır”, “daha hafif”, “en ağır”, kullanarak kilogram cinsinden tarta- “en hafif” gibi ifadeler kullanılmalıdır. rak karşılaştırır. Hedef davranış 5.3.6.7.de dönüştürme gerektiren problemlere yer 5.3.6.4. Kütle ölçme birimiyle ilgili verilmemelidir. problemleri çözer. Düzey 3 5.3.6.5. Nesneleri gram/kilogram cinsinden ölçer. 5.3.6.6. Bir nesnenin kütlesini tah- min eder. 5.3.6.7. Ölçme yaparak tahmin et- tiği kütlenin doğruluğunu kontrol eder. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 139

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 5.3.7. Sıvıları ölçer. 140 5.3.6.8. Kilogramla/gramla ilgili prob- Hedef davranış 5.3.6.10. için tonun ve miligramın kısaltma Bölüm 5.3. Ölçme lemleri çözer. kullanılarak gösterimine yer verilmelidir. Görmeyenler için Braille sembollerine yer verilmelidir. Düzey 4 Hedef davranış 5.3.6.11. için ondalık gösterim gerektirmeyen dönüştürmeler yapılmalıdır. 5.3.6.9. Yarım ve çeyrek kilogramı gram Hedef 5.3.6. için görmeyen bireylerde sesli tartılar, konuşan cinsinden ifade eder. etiketler kullanılabilir. 5.3.6.10. Kilogram ve gramı kütle ölçer- Hedef davranış 5.3.7.2. için karşılaştırma çalışmaları yapar- ken birlikte kullanır. ken “dolu/boş”, “daha çok/daha az”, “yarısı dolu” gibi ifade- ler kullanılmalıdır. Sıvıların ölçümlerinde görmeyenler için 5.3.6.11. Ton ve miligramın kullanıldığı sıvı seviyesi ölçme aletleri kullanılabilir. Sesli sıvı ölçme alet- yerleri söyler. leri tercih edilebilir. Standart sıvı ölçüm kapları (1litrelik, ya- rım litrelik sıvı ölçüm bardakları) üzerine dokunsal semboller 5.3.6.12. Ton-kilogram, kilogram-gram, yazılabilir. gram-miligram birimlerini ilişkilendirir. 5.3.6.13. Ton-kilogram, kilogram-gram, gram-miligramı birbirine dönüştürür. 5.3.6.14 Ton, kilogram, gram ve milig- ram ile ilgili problemleri çözer. 5.3.6.15. Ton, kilogram, gram ve milig- ram ile ilgili problemler kurar. Düzey 1 5.3.7.1. Standart olmayan birimleri kul- lanarak sıvıları ölçer. 5.3.7.2. En az üç özdeş kaptaki sıvı mik- tarını karşılaştırır. 5.3.7.3. En az üç özdeş kaptaki sıvı miktarını sıralar. Düzey 2 5.3.7.4. Standart olmayan sıvı ölçme bi- rimlerini kullanarak sıvıların miktarını ölçerek karşılaştırır. 5.3.7.5. Standart olmayan sıvı ölçme bi- rimleriyle ilgili problemleri çözer.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 5.3. Ölçme Düzey 3 5.3.7.6. Standart sıvı ölçme araç ve birimle- rinin gerekliliğini açıklayarak litre veya ya- rım litre birimleriyle ölçmeler yapar. 5.3.7.7. Bir kaptaki sıvının miktarını litre ve yarım litre birimleriyle tahmin eder. 5.3.7.8. Ölçme yaparak tahmin ettiği sıvının miktarının doğruluğunu kontrol eder. 5.3.7.9. Litre ile ilgili problemleri çözer. Düzey 4 5.3.7.10. Mililitrenin kullanım alanlarını söyler. 5.3.7.11. Litre ile mililitreyi ilişkilendirerek birbirine dönüştürür. 5.3.7.12. Litre ve mililitreyi miktar belirt- mek için bir arada kullanır. 5.3.7.13. Bir kaptaki sıvının miktarını litre/ mililitre birimleriyle tahmin eder. 5.3.7.14. Tahmin ettiği sıvının miktarını ölç- me yaparak kontrol eder. 5.3.7.15. Litre ve mililitre ile ilgili problem- leri çözer. 5.3.7.16. Litre ve mililitre ile ilgili problem- ler kurar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 141

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 5.4.1 Basit tabloları, 142 grafikleri inceleyerek Düzey 1 Bölüm 5.4. Veri İşleme yorum ve tahminlerde Açıklamalar bulunur. 5.4.1.1. Sembol, rakam kullanılarak oluşturulmuş basit tabloları okur. Hedef 5.4.1. için tabloları okumada verilerin farklı bölümlerinin 5.4.2. Çetele, sıklık karşılaştırılması sağlanmalıdır. Tablo okuma, tabloyu yorumlama- tablosu, nesne, şekil ve 5.4.1.2. En çok iki veri grubuna yı da içermelidir. sütun grafiği oluşturur. sahip basit tabloları okur. Hedef davranış 5.4.1.1. ve 5.4.1.2. için tablo okuma çalışmalarında bireylerin sıkça karşılaştıkları günlük beslenme, davranış, kural, Düzey 2 etkinlik tablosu gibi tablolar kullanılmalıdır. Öncelikle nesneler ve nesne resimleri kullanılmalıdır. Sembol (yıldız, gülen yüz vb.) ter- 5.4.1.3. Oluşturduğu en çok iki veri cih edilmelidir. grubuna sahip basit tablolarla ilgili Hedef davranış 5.4.1.1. ve 5.4.1.2. için veriler 1-20 sayıları ile sı- sorulan sorulara cevap verir. nırlandırılmalıdır. Düzey 3 Hedef 5.4.2. düzey 1 için tablo oluşturma çalışmalarında bireyle- rin sıkça karşılaştıkları günlük beslenme, davranış, kural, etkinlik 5.4.1.4. Şekil ve nesne grafiğinde tablosu gibi tablolar kullanılmalıdır. Öncelikle nesneler ve nesne gösterilen bilgileri açıklayarak resimleri kullanılmalıdır. Sembol (yıldız, gülen yüz vb.) kullanıl- grafikten çeteleye/sıklık tablosuna malıdır. Veriler 1-20 sayıları ile sınırlandırılmalıdır. Tablo en çok dönüşümler yapar. iki veri grubuna ait olmalıdır. 5.4.1.5. En çok üç veri grubuna sa- hip basit tabloları okur. Düzey 4 5.4.1.6. Sütun grafiğini inceleyerek yorum ve tahminlerde bulunur. Düzey 1 5.4.2.1. Resimli davranış/etkinlik tablolarını sembol kullanarak dol- durur. 5.4.2.2. Resimli davranış/etkinlik tablolarını rakam kullanarak doldu- rur.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Düzey 2 Hedef davranış 5.4.2.1. ve 5.4.2.2. için iki veya daha fazla özellik kullanılmalıdır. 5.4.2.3. Herhangi bir problem ya da bir konuda sorular sorarak veri Hedef davranış 5.4.2.6. için grafik oluştururken verinin en çok dört toplar, sınıflandırır, ağaç şeması, kategoride organize edilebilir olmasına ve her veri için bir nesne çetele veya sıklık tablosu şeklinde kullanılmasına, nesnelerin yan yana veya üst üste gelmesine dikkat düzenler. edilmelidir. 5.4.2.4. Oluşturduğu en çok iki veri Hedef davranış 5.4.2.9. için nesne veya şekil grafiğinden yararla- grubuna sahip ağaç şeması, çetele, nılmalıdır. Çetele ve sıklık tabloları da kullanılabilir. sıklık tablosu ile ilgili sorulan soru- Bölüm 5.4. Veri İşleme lara cevap verir. 5.4.2.5. Herhangi bir problem ya da bir konuda sorular sorarak veri toplar, sınıflandırır, nesne ve şekil grafiği oluşturur. 5.4.2.6. Oluşturduğu en çok iki veri grubuna sahip nesne ve şekil grafi- ği ile ilgili sorulan sorulara cevap verir. Düzey 4 5.4.2.7. Herhangi bir problem ya da bir konuda sorular sorarak topladığı verilere uygun sütun grafiği oluştu- rur. 5.4.2.8. Elde ettiği veriyi sunmak amacıyla farklı gösterimler kullanır. 5.4.2.9. Sütun grafiği, tablo ve diğer grafiklere göre tahminlerde bulunur. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 143

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 144 5.4.3. Sütun grafiği, Düzey 3 tablo ve diğer grafik- Açıklamalar lerle gösterilen bilgileri 5.4.3.1. Verilen grafikleri kullanarak kullanarak günlük ha- toplama/çıkarma işlemi gerektiren Hedef 5.4.3. için problemlerde bireyler “Ne kadar fazla? Ne kadar yatla ilgili problemleri problemleri çözer. az?” gibi soruları cevaplamalıdır. çözer. Grafikler en çok dört veri grubuna ait olmalıdır. 5.4.3.2. Problemde verilen bilgileri Bölüm 5.4. Veri İşleme kullanarak grafik oluşturur. 5.4.3.3. Oluşturduğu grafikleri kullanarak toplama/çıkarma işlemi gerektiren problemleri çözer. 5.4.3.4 .Grafiklerden yararlanarak toplama/çıkarma işlemleri gerekti- ren problemleri çözer. Düzey 4 5.4.3.5. Sütun grafiği, tablo ve di- ğer grafikleri problem çözümünde kullanır.

MATEMATİK MODÜLÜ HEDEF DAVRANIŞ YATAY-DİKEY SIRALAMA TABLOSU HEDEF DAVRANIŞLAR Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 DDüüzzeeyy 44 5.1.1. Ritmik sa- 5.1.1.1. 0’dan 100’e kadar 5.1.1.8. 100’den geriye 5.1.1.17. 0’dan 60’a kadar 5.1.1.25. 10.000’e kadar yar. ileri doğru birer ritmik doğru ikişer ritmik sayar. ileri doğru altışar ritmik biner ritmik sayar. sayar. sayar. Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.1.9. 0’dan 30’a kadar 5.1.1.2. 1-20 arası verilen ileri doğru üçer ritmik 5.1.1.18. 0’dan 70’e kadar bir sayıdan başlayarak sayar. ileri doğru yedişer ritmik ileri doğru birer ritmik sayar. sayar. 5.1.1.10. 30’dan 0’a kadar geriye doğru üçer ritmik 5.1.1.19. 0’dan 80’e kadar 5.1.1.3. 0’dan 100’e kadar sayar. ileri doğru sekizer ritmik ileri doğru onar ritmik sayar. sayar. 5.1.1.11. 0’dan 40’a kadar ileri doğru dörder ritmik 5.1.1.20. 0’dan 90’a kadar 5.1.1.4. 0’dan 100’e kadar sayar. ileri doğru dokuzar ritmik ileri doğru beşer ritmik sayar. sayar. 5.1.1.12. 40’tan 0’a kadar geriye doğru dörder rit- 5.1.1.21. 100’den 1000’e 5.1.1.5. 20’ye kadar ileri mik sayar. kadar ileri doğru yüzer doğru ikişer ritmik sayar. ritmik sayar. 5.1.1.13. 1-30 arası veri- 5.1.1.6. 20’den başlaya- len bir sayıdan başlayarak 5.1.1.22. 1000’den geriye rak geriye doğru birer ileri doğru üçer ritmik doğru yüzer ritmik sayar. ritmik sayar. sayar. 5.1.1.23. 1-1000 arası 5.1.1.7. 20’den başlaya- 5.1.1.14. 1-30 arası veri- verilen bir sayıdan baş- rak geriye doğru ikişer len bir sayıdan başlayarak layarak ileri doğru onar ritmik sayar. geriye doğru üçer ritmik ritmik sayar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programısayar. 5.1.1.24. 1-1000 arası 145 5.1.1.15. 1-40 arası veri- verilen bir sayıdan baş- len bir sayıdan başlayarak layarak ileri doğru yüzer ileri doğru dörder ritmik ritmik sayar. sayar. 5.1.1.16. 1-40 arası veri- len bir sayıdan başlayarak geriye doğru dörder rit- mik sayar.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 5.1.2. Nesneleri/ 146Bölüm 1. Sayılar ve İşlemlernesne resimlerini 5.1.2.1. Yan yana sıralı 5.1.2.3. Nesne sayısı sayar. olan 1-20 arası sayıda 100’e kadar olan bir grup- nesneyi/nesne resmini taki nesneleri/nesne re- 5.1.3. 100’e ka- birer birer sayar. simlerini birer birer sayar. dar bir sayıya 5.1.2.2. Karışık olarak karşılık gelen sıralanmış 1-20 arası 5.1.2.4. Nesne sayısı çokluğu tane ola- sayıda nesneyi/nesne 100’e kadar olan bir grup- rak ifade eder. resmini birer birer sayar. taki nesneleri/nesne re- simlerini onar onar sayar. 5.1.3.1. 1-20 arası bir grup nesneyi sayarak 5.1.2.5. Nesne sayısı sayısını söyler. 100’e kadar olan bir 5.1.3.2. Resimdeki 1-20 gruptaki nesneleri/nesne arası bir grup nesneyi sa- resimlerini beşer beşer yarak sayısını söyler. sayar. 5.1.2.6. Nesne sayısı 100’e kadar olan bir grup- taki nesneleri/nesne resim- lerini ikişer ikişer sayar. 5.1.2.7. Nesne sayısı 30’a kadar olan bir gruptaki nesneleri/nesne resimleri- ni üçer üçer sayar. 5.1.2.8. Nesne sayısı 40’a kadar olan bir gruptaki nesneleri/nesne resimleri- ni dörder dörder sayar. 5.1.3.4. Resimdeki 20- 100 arası bir grup nesneyi sayarak sayısını söyler.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.1.4. Doğal sayı- 5.1.3.3. 1-20 arası bir 5.1.4.9. Nesne sayısı 5.1.4.15. Nesne sayısı 5.1.4.21. 4, 5 ve 6 ba- ları yazar. grup nesne içinden isteni- 100’den az olan bir 100-1000 olan bir çok- samaklı doğal sayıları len sayıda nesneyi saya- çokluğu model kullana- luğu model kullanarak okur. Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler rak ayırır. rak onluk ve birlikleri- yüzlük, onluk ve birlik- 5.1.4.22. Söylenen 4, ne ayırır. lerine ayırır. 5 ve 6 basamaklı doğal 5.1.4.1. Aynı cins 10 var- 5.1.4.10. Onluk ve bir- 5.1.4.16. Yüzlük, onluk sayıları rakamla yazar. lıktan oluşan çokluğun bir lik gruplarına ayırdığı ve birliklerine ayırdığı deste olduğunu söyler. çokluğun onluk ve bir- çokluğun yüzlük, onluk 5.1.4.2. Aynı cins 12 var- lik sayısını söyler. ve birlik sayısını söyler. lıktan oluşan çokluğun bir 5.1.4.11. Onluk ve 5.1.4.17. Yüzlük, onluk düzine olduğunu söyler. birliklerine ayırdığı ve birliklerine ayırdığı 5.1.4.3. 10-20 arasında 20-100 arasındaki bir 100-1000 arasındaki bir olan bir grup nesneyi/ çokluğa karşılık gelen çokluğa karşılık gelen nesne resmini (10 ve 20 sayıyı yazar. sayıyı yazar. dâhil) onluk ve birlikleri- 5.1.4.12. Onluk ve 5.1.4.18. Yüzlük, onluk ne ayırır. birliklerine ayırdığı ve birliklerine ayırdığı 5.1.4.4. 10-20 arasında 20-100 arasındaki bir 100-1000 arasındaki bir olan bir grup nesnenin/ çokluğa karşılık gelen çokluğa karşılık gelen nesne resminin onluk ve sayıyı okur. sayıyı okur. birlik sayısını söyler. 5.1.4.13. İki basamaklı 5.1.4.19. Üç basamaklı 5.1.4.5. Onluk ve birlikle- doğal sayıları okur. doğal sayıları okur. rine ayırdığı 10-20 arasın- 5.1.4.14. Söylenen iki 5.1.4.20. Söylenen üç daki nesne grubuna karşı- basamaklı doğal sayıla- basamaklı doğal sayıları lık gelen sayıyı yazar. rı rakamla yazar. rakamla yazar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.1.4.6. Onluk ve bir- liklerine ayırdığı 10-20 147 arasındaki nesne grubuna karşılık gelen sayıyı okur. 5.1.4.7. 1-20 arası sayıları okur. 5.1.4.8. Söylenen 1-20 arası bir sayıyı rakamla yazar.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 148 5.1.5. Doğal sayı- 5.1.5.1. 100’den küçük 5.1.5.3. Üç basamaklı 5.1.5.5. 4, 5 ve 6 basa- ların basamak ve doğal sayıların basamak sayıların basamak adla- maklı doğal sayıların basamak değerle- adlarını modeller üzerin- rını modeller üzerinde basamak adlarını yazar. rini yazar. de yazar. yazar. 5.1.5.2. 100’den küçük 5.1.5.6. 4, 5 ve 6 basa- 5.1.6. Doğal sayı- doğal sayıların basamak 5.1.5.4. Üç basamaklı maklı doğal sayıların ları sıralar. değerlerini yazar. sayıların basamak değer- basamak değerlerini lerini modeller üzerinde yazar. 5.1.6.6. 1-100 arası ve- yazar. rilen bir sayıdan sonra 5.1.5.7. 4, 5 ve 6 basa- Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler gelen sayıyı yazar. maklı sayıları bölükleri- 5.1.6.7. 1-100 arası ve- ne ayırır. rilen bir sayıdan önce gelen sayıyı yazar. 5.1.5.8. 4, 5 ve 6 basa- 5.1.6.8. 1-100 arasında maklı sayıları çözümler. karışık sırada verilen en 5.1.6.1. 1’den 20’ye çok 4 doğal sayıyı say- kadar sayıları sıralı bir ma sırasına göre sıralar. şekilde yazar. 5.1.6.9. 100’den küçük doğal sayılarla oluştu- 5.1.6.2. 1-20 arası ve- rulmuş bir sayı dizisinde rilen bir sayıdan sonra eksik bırakılan sayıları gelen sayıyı yazar. yazar. 5.1.6.3. 1-20 arası ve- rilen bir sayıdan önce gelen sayıyı yazar. 5.1.6.4. Karışık sırada verilen 1’den 20’ye ka- dar olan sayıları sayma sırasına göre sıralar. 5.1.6.5. 1’den 20’ye ka- dar verilen sayı dizisinde eksik bırakılan sayıyı/ sayıları yazar.