Görme Yetersizliği

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.7. İki nesne 5.1.7.1. 1-20 arasında 5.1.8.4. 100’den küçük 5.1.8.7. 1000’den küçük 5.1.8.10. En çok altı grubunu bire bir aynı sayıdaki iki nesne en çok dört doğal sayıyı en çok beş doğal sayıyı basamaklı doğal sayıları eşleyerek, grupla- grubunu bire bir eşleye- karşılaştırarak büyük/en karşılaştırarak hangi- büyük/küçük sembolü rın nesne sayıları rek eşit olduğunu söyler. büyük olanı söyler. sinin büyük/en büyük kullanarak sıralar. arasında karşılaş- olduğunu söyler. tırma yapar. 5.1.7.2. 1-20 arasında 5.1.8.5. 100’den küçük farklı sayıdaki iki nesne en çok dört doğal sayıyı 5.1.8.8. 1000’den küçük 5.1.8. Doğal sayı- grubunu bire bir eşleye- karşılaştırarak küçük/en en çok beş doğal sayıyı ları karşılaştırır. rek bir nesne grubunun küçük olanı söyler. karşılaştırarak hangi- diğerinden daha az oldu- sinin küçük/en küçük ğunu söyler. 5.1.8.6. 100’den küçük olduğunu söyler. en çok dört doğal sayıyı 5.1.7.3. 1-20 arasında büyükten küçüğe/küçük- 5.1.8.9. 1000’den küçük farklı sayıdaki iki nesne ten büyüğe sıralar. en çok beş doğal sayıyı grubunu eşleyerek bir “>” ve “<” sembollerini nesne grubunun diğerin- kullanarak büyükten den daha fazla olduğunu küçüğe/küçükten büyüğe söyler. sıralar. 5.1.8.1. 10-20 arasındaki iki sayıyı karşılaştırarak iki sayının eşit olduğunu söyler. 5.1.8.2. 10-20 arasındaki iki sayıyı karşılaştırarak büyük olanı söyler. 5.1.8.3. 10-20 arasındaki iki sayıyı karşılaştırarak küçük olanı söyler. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 149

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler1505.1.9. Sayıları 5.1.9.1. Bir sıra dizisi sıra bildirmek içindeki nesnelerin/nes- amacıyla kullanır. ne resimlerinin sırasını söyler. 5.1.10. Belli bir kurala göre artan/ 5.1.9.2. Bir sıra dizisi azalan sayı örün- içinde sırası söylenen tüsü oluşturur. nesneyi/nesne resmini gösterir. 5.1.9.3. Sıra bildiren sayıyı okur. 5.1.9.4. Sıra bildiren sayıyı yazar. 5.1.11. Doğal 5.1.10.1. Aralarındaki 5.1.10.3. Aralarındaki 5.1.10.5. Belli bir kurala sayıları en yakın fark sabit olan sayı örün- fark sabit olan sayı örün- göre artan ya da azalan olduğu onluğa/ tüsünün kuralını söyler. tüsünü en çok 4 adım çift kurallı sayı örüntüsü yüzlüğe/binliğe devam ettirir. oluşturur. yuvarlar. 5.1.10.2. Aralarındaki fark sabit olan sayı örün- 5.1.10.4. Belli bir kurala 5.1.10.6. Çift kurala tüsünün eksik bırakılan göre artan ya da azalan göre oluşturduğu sayı ögesini yazar. tek kurallı sayı örüntüsü örüntüsünün kurallarını oluşturur. söyler. 5.1.11.1. 100’den küçük bir doğal sayının yakın 5.1.11.3. Üç basamaklı 5.1.11.5. Dört basamaklı olduğu onluğu söyler. bir doğal sayının yakın bir doğal sayının yakın olduğu onluğu/yüzlüğü olduğu onluğu/yüzlüğü/ 5.1.11.2. 100’den küçük söyler. binliği söyler. bir doğal sayıyı yakın ol- duğu onluğa yuvarlar. 5.1.11.4. Üç basamaklı 5.1.11.6. Dört basamaklı bir doğal sayıyı yakın bir doğal sayıyı yakın olduğu onluğa/yüzlüğe olduğu onluğa/yüzlüğe/ yuvarlar. binliğe yuvarlar.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.1.12. Doğal Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler sayıları tek ya da 5.1.14.1. Nesne grubu- 5.1.14.11. Toplamları 5.1.12.1. Nesneleri/ Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programıçift olmalarınana belirtilen sayı kadar100’ü geçmeyen iki sayınesne resimlerini grup- göre ayırt eder. nesne ekleyerek grubun ile eldesiz toplama işle- layarak nesne sayısının 5.1.14.23. En çok dört 151 sayısının arttığını/çoğal- mi yapar. tek ya da çift olduğunu basamaklı sayılarla 5.1.13. Sayıları dığını söyler. söyler. eldeli/eldesiz toplama Romen rakamla- işlemini yapar. rıyla ifade eder. 5.1.12.2. Verilen sayıla- rın tek ya da çift olduğu- 5.1.14. Doğal nu söyler. sayılarla toplama işlemi yapar. 5.1.12.3. İki tek doğal sayının toplamının çift olduğunu söyler. 5.1.12.4. İki çift doğal sayının toplamının çift olduğunu söyler. 5.1.12.5. Tek ve çift iki doğal sayının toplamının tek olduğunu söyler. 5.1.13.1. 20’ye kadar olan Romen rakamlarını okur. 5.1.13.2. 20’ye kadar olan sayıları Romen ra- kamlarıyla yazar. 5.1.14.17. Toplamları 1000’i geçmeyen iki sayı ile eldesiz toplama işlemi yapar.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 152Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.14.2. Toplamı 20’yi 5.1.14.12. Toplamları 5.1.14.18. Toplamları 5.1.14.24. Toplamları en geçmeyen toplama iş- 100’ü geçmeyen iki sayı 1000’i geçmeyen iki çok dört basamaklı olan lemlerini gerçek nesne- ile eldeli toplama işlemi sayı ile eldeli toplama iki sayının toplamını lerle/nesne resimleriyle yapar. işlemi yapar. tahmin eder. modelleyerek yapar. 5.1.14.13. Toplamları 5.1.14.19. Toplamları 5.1.14.25. Toplamları en 5.1.14.3. Toplamı 20’yi 100’ü geçmeyen iki 1000’i geçmeyen iki çok dört basamaklı olan geçmeyen nesneler/ sayının toplamında veril- sayının toplamında veril- iki sayının toplamındaki nesne resimleri ile gös- meyen toplananı bulur. meyen toplananı bulur. tahminini işlem sonucu terilen toplama işlemini ile karşılaştırır. sayılara dönüştürerek 5.1.14.14. Toplamları 5.1.14.20. Toplamları yapar. 100’ü geçmeyen iki sa- 1000’i geçmeyen iki 5.1.14.26. En çok dört yının toplamını tahmin sayının toplamını tahmin basamaklı sayıları 5.1.14.4. Eşittir sembo- eder. eder. 100’ün katlarıyla zihin- lünü kullanır. den toplar. 5.1.14.15. Toplamları 5.1.14.21. Toplamları 5.1.14.5. Toplama işlemi 100’ü geçmeyen iki sa- 1000’i geçmeyen iki sa- sembolünü (+) kullanır. yının toplamındaki tah- yının toplamındaki tah- minini işlem sonucuyla minini işlem sonucuyla 5.1.14.6. Toplamı 20’yi karşılaştırır. karşılaştırır. geçmeyen sayılarla top- lama işlemi yapar. 5.1.14.16. Toplamları 5.1.14.22. Toplamları 100’ü geçmeyen iki sa- 1000’i geçmeyen iki 5.1.14.7. Toplamı 20’yi yıyla zihinden toplama sayıyı zihinden toplar. geçmeyen üç tane bir ba- işlemi yapar. samaklı sayı ile toplama işlemi yapar. 5.1.14.8. Toplama iş- leminde toplananların yerleri değiştiğinde toplamın değişmediğini söyler. 5.1.14.9. Toplamı 20’yi geçmeyen sayılarla ya- pılan toplama işleminde verilmeyen toplananı yazar.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.15. Toplama 5.1.14.10. Toplamı 20’yi 5.1.15.3. Toplamları 5.1.15.5. Toplamları 5.1.15.7. En çok dört işlemi gerektiren geçmeyen sayılar ile 100’ü geçmeyen sayı- 1000’i geçmeyen üç basamaklı sayılarla en problemleri çö- zihinden toplama işlemi lar ile en çok iki işlem basamaklı sayılarla en çok dört işlem gerekti- zer. yapar. gerektiren problemleri çok üç işlem gerektiren ren problemleri çözer. çözer. problemleri çözer. 5.1.15.8. Verilenlere uy- 5.1.16. Doğal 5.1.15.1. Toplamı 20’yi gun, üç işlem gerektiren sayılarla çıkarma geçmeyen sayılar ile bir 5.1.15.4. Verilenlere 5.1.15.6. Verilenlere problemler kurar. işlemi yapar. toplama işlemi gerekti- uygun, toplamı 100’ü uygun, en çok iki işlem ren problemleri çözer. geçmeyen sayılar ile iki gerektiren problemler 5.1.16.22. En çok dört Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programıişlem gerektiren prob-kurar.basamaklı iki sayı ile 5.1.15.2. Verilenlere lemler kurar. onluk bozmadan çıkar- 153 uygun, toplamı 20’yi 5.1.16.14. En çok üç ba- ma işlemi yapar. geçmeyen sayılar ile bir 5.1.16.7. 100’e kadar samaklı sayılar ile onluk 5.1.16.23. En çok dört toplama işlemi gerekti- olan sayılar ile onluk bozmadan çıkarma işle- basamaklı iki sayı ile ren problemler kurar. bozmadan çıkarma işle- mi yapar. onluk bozarak çıkarma mi yapar. işlemi yapar. 5.1.16.1. Nesne grubun- 5.1.16.15. En çok üç ba- 5.1.16.24. En çok dört dan belirtilen sayı kadar 5.1.16.8. 100’e kadar samaklı sayılar ile onluk basamaklı sayılarla ya- nesne çıkararak grubun olan sayılar ile onluk bozarak çıkarma işlemi pılan çıkarma işleminde sayısının azaldığını/ek- bozarak çıkarma işlemi yapar. verilmeyen eksileni sildiğini söyler. yapar. bulur. 5.1.16.16. 100’e kadar 5.1.16.25. 100’e kadar 5.1.16.2. 20’ye kadar 5.1.16.9. 20’ye kadar olan sayılarla yapılan olan sayılarla yapılan olan sayılarla çıkarma olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde veril- çıkarma işleminde veril- işlemlerini gerçek nesne- çıkarma işleminde veril- meyen eksileni bulur. meyen çıkanı bulur. lerle/nesne resimleriyle meyen eksileni bulur. modelleyerek yapar. 5.1.16.17. 100’e kadar 5.1.16.10. 20’ye kadar olan sayılarla yapılan 5.1.16.3. 0-20 arasındaki olan sayılarla yapılan çıkarma işleminde veril- nesneler/nesne resimleri çıkarma işleminde veril- meyen çıkanı bulur. ile gösterilen çıkarma meyen çıkanı bulur. işlemini sayılara dönüş- türerek yapar. 5.1.16.4. Çıkarma işlemi sembolünü (-) kullanır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 154Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler5.1.17. Çıkarma 5.1.16.5. 20’ye kadar 5.1.16.11. 100’e kadar 5.1.16.18. Üç basamaklı 5.1.16.26. En çok dört işlemi gerektiren olan sayılarla çıkarma olan iki sayı ile yapılan sayılarla yapılan çıkarma basamaklı sayılar ile ya- problemleri yçö- işlemi yapar. çıkarma işleminin sonu- işleminin sonucunu tah- pılan çıkarma işleminin zer. 5.1.16.6. 20’ye kadar cunu tahmin eder. min eder. sonucunu tahmin eder. olan sayılarla zihinden çıkarma işlemi yapar. 5.1.16.12. 100’e kadar 5.1.16.19. Üç basamaklı 5.1.16.27. En çok dört olan iki sayı ile yapılan sayılarla yapılan çıkarma basamaklı sayılar ile ya- 5.1.17.1. 1-20 arası çıkarma işleminin sonu- işleminin sonucundaki pılan çıkarma işleminin sayılar ile bir çıkarma cundaki tahminini işlem tahminini işlem sonucu sonucundaki tahminini işlemi gerektiren prob- sonucu ile karşılaştırır. ile karşılaştırır. işlem sonucu ile karşı- lemleri çözer. laştırır. 5.1.17.2. Verilenlere uy- 5.1.16.13. 100 içinde 5.1.16.20. İki basamaklı gun, 1-20 arası sayılar 10’un katı olan iki sayıyı bir sayıdan 10’un katı 5.1.16.28. Üç basamaklı ile bir çıkarma işlemi zihinden çıkarır. olan iki basamaklı bir bir sayıdan 10’un katı gerektiren problemler sayıyı zihinden çıkarır. olan iki basamaklı bir kurar. 5.1.17.3. 0-100 arası sayıyı zihinden çıkarır. sayılar ile toplama ve 5.1.16.21. Üç basamaklı çıkarma işlemi gerek- ve 100’ün katı olan bir 5.1.16.29. 100’ün katı tiren en çok iki işlemli sayıdan 10’un katı olan olan üç basamaklı sayı- problemleri çözer. iki basamaklı bir sayıyı ları zihinden çıkarır. zihinden çıkarır. 5.1.17.4. Verilenlere uy- 5.1.17.7. En çok dört gun, 0-100 arası sayılar 5.1.17.5. 0-1000 arası basamaklı sayılar ile ile toplama ve çıkarma sayılar ile toplama ve toplama ve çıkarma iş- işlemi gerektiren en çok çıkarma işlemi gerek- lemi gerektiren en çok iki işlemli problemler tiren en çok üç işlemli dört işlemli problemleri kurar. problemleri çözer. çözer. 5.1.17.6. Verilenlere uy- 5.1.17.8. Verilenlere gun, 0-1000 arası sayılar uygun, en çok dört basa- ile toplama ve çıkarma maklı sayılar ile toplama işlemi gerektiren en çok ve çıkarma işlemi gerek- iki işlemli problemler tiren en çok üç işlemli kurar. problemler kurar.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.1.18. Doğal 5.1.18.1. 20’ye kadar 5.1.18.7. 10’a kadar 5.1.18.15. Üç basamaklı sayılarla çarpma olan sayılarla çarpma olan sayıları 6, 7, 8, 9 ile sayılarla iki basamaklı işlemi yapar. işlemini gerçek nesne- çarpar. sayıları çarpar. lerle/nesne resimleriyle Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler tekrarlı toplama işlemi 5.1.18.8. Çarpım tablo- 5.1.18.16. Üç doğal olarak modeller. sunu oluşturur. sayı ile yapılan çarpma işleminde çarpanların 5.1.18.2. Çarpma işlemi- 5.1.18.9. 100’e kadar yerinin değişmesinin, nin tekrarlı toplama işle- olan sayıları 10’a kadar sonucu değiştirmediğini mi olduğunu söyler. olan sayılarla eldesiz söyler. çarpar. 5.1.18.3. Nesneler/nesne 5.1.18.17. En çok üç resimleri ile gösterilen 5.1.18.10. 100’e kadar basamaklı doğal sayı- çarpma işlemini sayılara olan sayıları 10’a kadar ları; 10, 100 ve 1000’in dönüştürür. olan sayılarla eldeli çar- en çok dokuz katı olan par. sayılarla kısa yoldan 5.1.18.4. Çarpma işlemi çarpar. sembolünü (x) kullanır. 5.1.18.11. İki basamaklı bir sayıyı iki basamaklı 5.1.18.18. En çok iki 5.1.18.5. 10’a kadar olan bir sayı ile çarpar. basamaklı doğal sayıları sayıları 1, 2, 3, 4, 5 ve 5, 25 ve 50 ile kısa yol- 10 ile çarpar. 5.1.18.12. Üç basamaklı dan çarpar. bir sayıyı bir basamaklı 5.1.18.6. 5’e kadar (5 bir sayı ile çarpar. 5.1.18.19. En çok üç dâhil) çarpım tablosu basamaklı sayıları 10, oluşturur. 5.1.18.13. 10 ve 100 100 ve 1000 ile zihinden Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programısayıları ile 1000’e kadarçarpar. kısa yoldan çarpma işle- 155 mi yapar. 5.1.18.20. En çok iki basamaklı bir doğal sayı 5.1.18.14. Çarpma iş- ile bir basamaklı bir leminde çarpanlardan doğal sayının çarpımını biri artırıldığında veya tahmin eder. azaltıldığında sonuçtaki değişikliği söyler. 5.1.18.21. En çok iki basamaklı bir doğal sayı ile bir basamaklı bir do- ğal sayının çarpımındaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 5.1.19. Çarpma 156Bölüm 1. Sayılar ve İşlemlerile ilgili problem- 5.1.19.1. 1-100 arası 5.1.19.2. 1-100 arası 5.1.19.4. En fazla üç leri çözer. sayılar ile bir çarpma sayılar ile biri çarpma basamaklı sayılarla biri işlemi gerektiren prob- işlemi olmak üzere iki çarpma işlemi olmak 5.1.20. Doğal lemleri çözer. işlem gerektiren prob- üzere en çok üç işlem sayılarla bölme lemleri çözer. gerektiren problemleri işlemi yapar. 5.1.20.1. 20’ye kadar çözer. olan sayılarla bölme 5.1.19.3. Çarpma işlemi işlemini gerçek nesne- gerektiren problemler 5.1.19.5. En fazla üç leri/nesne resimlerini kurar. basamaklı sayılarla biri gruplama/paylaştırma ile çarpma işlemi olmak modeller. 5.1.20.6. 100’e kadar üzere en çok iki işlem 5.1.20.2. 20’ye kadar olan sayıları 10’a kadar gerektiren problemler olan sayılarla bölme iş- olan sayılara kalansız kurar. lemini gerçek nesneleri/ böler. nesne resimlerini grup- 5.1.20.9. Üç basamaklı layarak/paylaştırarak 5.1.20.7. 100’e kadar doğal sayıları en çok iki ardışık çıkarma işlemi olan sayıları 10’a kadar basamaklı doğal sayılara olarak modeller. olan sayılara kalanlı böler. 5.1.20.3. 0-20 arasındaki böler. nesneler/nesne resimleri 5.1.20.10. En çok dört ile gösterilen kalansız 5.1.20.8. 100’e kadar basamaklı bir sayıyı, bölme işlemini sayılara sayılarla birler basamağı tek basamaklı bir sayıya dönüştürür. sıfır olan bir doğal sayıyı böler. 5.1.20.4. Bölme işlemi 10’a kısa yoldan böler. sembolünü (+) kullanır. 5.1.20.11. Son üç ba- samağında sıfır olan en çok beş basamaklı doğal sayıları 10, 100 ve 1000’e zihinden böler. 5.1.20.12. Bir bölme işleminin sonucunu tah- min eder. 5.1.20.13. Bir bölme işleminin sonucundaki tahminini işlem sonucu ile karşılaştırır.

Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.1.20.5. Bölme işlemin- 5.1.21. Bölme 5.1.22.1. Bütün olan de 1’in rolünü söyler. 5.1.21.2. 100’e kadar 5.1.20.14. Çarpma ve işlemi gerektiren nesneyi/nesne resmini olan sayılarla biri bölme bölme arasındaki ilişkiyi problemleri çö- gösterir. 5.1.21.1. 1-20 arası sa- olacak şekilde iki işlem söyler. zer. 5.1.22.2. Yarım olan yılar kullanılarak 2’ye, gerektiren problemleri 5.1.20.15. Aralarında 5.1.22. Bütün, nesneyi/nesne resmini 3’e, 4’e, en fazla 5’e çözer. eşitlik ilişkisi olan iki yarım ve çey- gösterir. bölerek bölme işlemi 5.1.21.3. 100’e kadar matematiksel ifadeden rek modellerini 5.1.22.3. Bir bütünün iki gerektiren problemleri olan sayılarla bölme iş- birinde verilmeyen de- ilişkilendirerek eş parçasından birinin çözer. lemi gerektiren problem- ğeri belirler ve eşitliğin kesir gösterimini yarım olduğunu söyler. 5.1.22.5. Çeyrek olan ler kurar. sağlandığını söyler. kullanır. nesneyi/nesne resmini 5.1.22.10. Bütün, yarım 5.1.20.16. Aralarında gösterir. ve çeyrek modellerini eşitlik ilişkisi olmayan 5.1.22.6. Bir bütünün kesir biçiminde gösterir. iki matematiksel ifade- dört eş parçasından bi- 5.1.22.11. Yarımı, çey- nin eşit olması için ya- rinin çeyrek olduğunu reği, bütünü ifade eden pılması gereken işlemle- söyler. kesri söyler. ri açıklar. 5.1.22.7. Bir yarımın iki 5.1.22.12. Kesrin par- 5.1.21.4. En fazla dört eş parçasından birinin ça-bütün anlamını söy- basamaklı sayılarla biri çeyrek olduğunu söyler. ler. bölme olacak şekilde en çok üç işlem gerektiren problemleri çözer. 5.1.21.5. En fazla dört basamaklı sayılarla biri bölme olacak şekilde iki işlem gerektiren prob- lemler kurar. 5.1.22.13. Bir kesri okur. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 157

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 158 5.1.22.4. Bütün ile yarı- 5.1.22.8. Çeyrek ile yarı- mı ilişkilendirir. mı ilişkilendirir. 5.1.22.9. Bir bütünün bir yarım ve iki çeyrekten oluştuğunu söyler. Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.23. Birim 5.1.23.1. Bir bütünün eş 5.1.23.5. Birim kesirleri kesirlerini ayırt parçalarından her birini büyüklük-küçüklük iliş- eder. kesir biçiminde gösterir. kisine göre karşılaştırır. 5.1.23.6. Birim kesirleri 5.1.24. Bileşik ve 5.1.23.2. Bir bütünün eş büyüklük-küçüklük iliş- tam sayılı kesri parçalarından her birinin kisine göre sıralar. ayırt eder. birim kesir olduğunu söyler. 5.1.24.2. Basit, bileşik ve tam sayılı kesri mo- 5.1.23.3. Paydası 10, delleyerek söyler. 100 olan kesirlerin birim kesirlerini söyler. 5.1.23.4. Bir çokluğun belirtilen birim kesir kadarını modelleyerek söyler. 5.1.24.1. Payı payda- sından büyük kesirleri gösterir. 5.1.25. Bir çok- 5.1.25.1. Payı paydasın- 5.15.25.2. Bir çokluğun luğun belirtilen dan küçük kesirleri mo- belirtilen basit kesir basit kesir kadarı- delleyerek söyler. kadarını modelleyerek nı ayırt eder. söyler.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Bölüm 1. Sayılar ve İşlemler 5.1.26. Kesirleri 5.1.26.1. Verilen bir kes- 5.1.26.2. Paydaları eşit karşılaştırır. ri sayı doğrusu üzerinde olan en çok üç kesri gösterir. büyüklük-küçüklük iliş- 5.1.27. Paydaları kisine göre karşılaştırır. eşit kesirlerle toplama ve çıkar- 5.1.27.1. Paydaları eşit ma işlemlerini kesirlerle toplama ve yapar. çıkarma işlemi yapar. 5.1.27.2. Paydaları eşit kesirlerle toplama ve çı- karma işlemi gerektiren problemleri çözer. 5.2.1. Geometrik 5.2.1.1. Geometrik şekil- 5.2.1.4. Üçgen, kare, 5.2.1.7. Geometrik ci- 5.2.1.12. Üçgen, kare ve şekil ve cisimleri leri köşe ve kenar sayıla- dikdörtgen, daire ve simlerin yüzlerini, köşe- dikdörtgenin kenar ve ayırt eder. rına göre sınıflandırarak çemberin benzerlik ve lerini, ayrıtlarını söyler. köşelerini isimlendirir. adlandırır. farklılıklarını söyler. Bölüm 2. Geometri 5.2.1.8. Küp, kare 5.2.1.13. Kare ve dik- 5.2.1.2. Üçgen, kare, 5.2.1.5. Geometrik ci- prizma ve dikdörtgen dörtgenin kenar özellik- dikdörtgen, daire ve simleri modeller üstünde prizmanın benzerlik ve lerini söyler. çemberi modeller. ayırt eder. farklılıklarını söyler. 5.2.1.14. Üçgenleri ke- 5.2.1.3. Günlük hayatta 5.2.1.6. Gösterilen ge- 5.2.1.9. Cetvel kullana- nar uzunluklarına göre kullanılan basit cisimle- ometrik cismin adını rak kare, dikdörtgen ve sınıflandırır. ri, özelliklerine göre sı- söyler. üçgen çizer. nıflandırarak geometrik 5.2.1.15. Açınımı veri- şekillerle ilişkilendirir. 5.2.1.10. Kare ve dik- len küpü oluşturur. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programıdörtgen üzerinde köşe- genleri gösterir. 159 5.2.1.11. Şekillerin kenar sayılarına göre isimlen- dirildiklerini söyler.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 5.2.2. Uzamsal 160 ilişkileri ifade 5.2.2.1. Uzamsal (du- 5.2.2.2. Yer, yön ve ha- 5.2.2.5. Birden fazla 5.2.2.7. Ayna simetrisi eder. rum, yer, yön) ilişkileri reket belirtmek için ma- simetri doğrusuna sahip verilen şekiller üzerinde söyler. tematiksel dili kullanır. şekiller üzerinde simetri simetri doğrusu çizer. 5.2.3. Geometrik doğruları çizer. örüntüler oluş- 5.2.3.1. En çok üç ögesi 5.2.2.3. Çevresindeki 5.2.2.8. Verilen şeklin turur. olan örüntüyü geometrik simetrik şekilleri ayırt 5.2.2.6. Bir parçası doğruya göre simetrisini cisim ya da şekillerle eder. verilen simetrik şekli çizer. 5.2.4. Geometri- oluşturur. yatay ya da dikey simetri de temel kavram- 5.2.3.2. Geometrik şe- 5.2.2.4. Verilen simet- doğrusuna göre çizerek ları ayırt eder. killer veya geometrik rik şekli iki eş parçaya tamamlar. cisme benzeyen nesne- ayıracak şekilde simetri Bölüm 2. Geometri lerden oluşan bir örüntü- doğrusu çizer. 5.2.3.6. Şekil modelleri deki kuralı söyler. kullanarak noktalı ya 5.2.3.3. Örüntüde eksik 5.2.3.4. Tekrarlayan da kareli kâğıt üzerine bırakılan ögeleri belirle- bir geometrik örüntüde belirli bir örüntüye sahip yerek örüntüyü tamam- eksik bırakılan ögeleri desen çizer. lar. belirleyerek örüntüyü tamamlar. 5.2.3.5. Bir geometrik örüntüdeki ilişkiyi kul- lanarak farklı malzeme- lerle aynı ilişkiye sahip yeni örüntüler oluşturur. 5.2.4.1. Noktayı sembol- 5.2.4.4. Düzlemi söyler. le göstererek adlandırır. 5.2.4.5. Açıyı isimlen- 5.2.4.2. Doğruyu, ışını direrek sembollerle ve açıyı söyler. gösterir. 5.2.4.3. Çizgi modelleri ile dikey ve eğik ko- numlu doğru parçaları oluşturur.

Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 Bölüm 2. Geometri 5.3.1. Uzunluk 5.2.4.6. Açıları standart ölçer. açı ölçme araçlarıyla öl- 5.3.1.1. Nesneleri uzun- 5.3.1.6. Standart olma- 5.3.1.14. Bir metre, çerek dar, dik, geniş ve Bölüm 3. Ölçme lukları yönünden karşı- yan birimin iki ve dörde yarım metre, 10 cm ve doğru açı olarak belirler. laştırır. bölünmüş parçalarıyla 5 cm için standart olma- (örneğin bir kalemle, yan ölçme oluşturur. 5.2.4.7. Standart açı 5.3.1.2. Nesneleri uzun- sonra yarısıyla) tekrarlı ölçme araçları kullana- lukları yönünden sıralar. ölçümler yapar. 5.3.1.15. Bir metre, rak ölçüsü verilen açıyı yarım metre, 10 cm ve oluşturur. 5.3.1.3. Bir uzunluğu 5.3.1.7. Standart uzunluk 5 cm için oluşturduğu ölçmek için standart ölçme birimlerini söyler. standart olmayan ölçme 5.3.1.18. Standart uzun- olmayan uygun ölçme araçlarını kullanarak luk ölçmenin en küçük aracını seçer. 5.3.1.8. Standart uzunluk ölçme yapar. biriminin milimetre ol- ölçme birimlerinin kulla- duğunu söyler. 5.3.1.4. Bir uzunluğu nım yerlerini söyler. 5.3.1.16. Standart uzun- ölçmek için standart luk ölçme birimlerini 5.3.1.19. Standart uzun- olmayan uygun ölçme 5.3.1.9. Standart uzunluk ilişkilendirir ve birbiri luk ölçmenin en küçük aracı ile ölçme yapar. ölçme birimleri ile ölçüm cinsinden yazar. birimi milimetrenin kul- yaparak sonucunu söyler. lanım yerlerini söyler. 5.3.1.5. Standart olma- 5.3.1.17. Standart ölçü yan uzunluk birimlerinin 5.3.1.10. Uzunlukları birimlerinden metre ve 5.3.1.20. Standart uzun- kullanıldığı problemleri standart ölçübirimleri ile santimetre ile ilgili en luk ölçme birimlerini çözer. tahmin eder. çok iki işlem gerektiren ilişkilendirir. problemleri çözer. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.3.1.11. Tahmin ettiği5.3.1.21. Doğrudan öl- uzunluk ile ölçüm sonu- çebileceği uzunluklar 161 cunu karşılaştırır. için uygun bir birime göre tahminlerde bulu- 5.3.1.12. Standart olan nur. veya olmayan uzunluk ölçme birimleriyle uzun- 5.3.1.22. Standart ölçü luk modelleri oluşturur. birimlerinin kullanıldığı problemleri çözer.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 162 5.3.2. Çevre 5.3.1.13. Standart uzun- 5.3.2.5. Kare ve dikdört- uzunluklarını luk birimlerinin kullanıl- genin çevre uzunlukları ölçer. dığı problemleri çözer. ile kenar uzunluklarını ilişkilendirir. Bölüm 3. Ölçme 5.3.3. Alan uzun- 5.3.2.1. Nesnelerin çev- luklarını ölçer. relerini gösterir. 5.3.2.6. Aynı çevre uzunluğuna sahip farklı 5.3.2.2. Şekillerin çevre geometrik şekiller oluş- uzunluğunu standart turur. olmayan ve standart bi- rimlerden yararlanarak 5.3.2.7. Şekillerin çevre ölçer. uzunluklarını hesapla- mayla ilgili problemleri 5.3.2.3. Şekillerin çevre çözer. uzunluğunu hesaplar. 5.3.2.8. Şekillerin çevre 5.3.2.4. Şekillerin çev- uzunluklarını hesapla- re uzunlukları ile ilgili mayla ilgili problemler problemleri çözer. kurar. 5.3.3.1. Şekillerin ala- 5.3.3.3. Şekillerin alan- nını standart olmayan larının, bu alanı kapla- uygun malzeme ile kap- yan birim karelerin sayı- layarak ölçer. sı olduğunu söyler. 5.3.3.2. Belirli bir alanı, 5.3.3.4. Kare ve dikdört- standart olmayan alan genin alanını toplama ölçme birimleriyle tah- ve çarpma işlemleri ile min eder. ilişkilendirir.

Bölüm 3. Ölçme Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.3.4. Para ile 5.3.4.1. 1, 5, 10, 25, 50 ilgili kavramları kuruş ve 1, 5, 10, 20, 50 5.3.4.2. Kuruş ve lirayı 5.3.4.5. Kuruş ve lirayı 5.3.5.12. Zaman ölçme ayırt eder. TL değerindeki paraları ilişkilendirir. ilişkilendirir. birimlerini ilişkilendirir. ayırt eder. 5.3.4.3. Değeri 100 lira- 5.3.4.6. Paralar ile ilgili 5.3.5.13. Zaman ölçme 5.3.5. Zaman ile yı geçmeyecek biçimde problemleri çözer. birimlerinin kullanıldığı ilgili kavramları 5.3.5.1. Tam saatleri farklı miktarlardaki 5.3.4.7. Paralar ile ilgili problemleri çözer. ayırt eder. okur. paraları büyüklük-kü- problemler kurar. 5.3.5.14. Zaman ölçme 5.3.5.2. Yarım saatleri çüklük bakımından kar- birimlerinin kullanıldığı 5.3.6. Tartma ile okur. şılaştırır. 5.3.5.8. Zamanı dakika problemler kurar. ilgili kavramları 5.3.5.3. Takvim üzerin- 5.3.4.4. Paralar ile ilgili ve saat cinsinden söyler. ayırt eder. de günü, haftayı ve ayı problemleri çözer. 5.3.5.9. Zaman ölçme belirtir. 5.3.5.5. Çeyrek saatleri birimlerini ilişkilendirir. 5.3.5.4. Belirli olayları okur. 5.3.5.10. Olayların oluş ve durumları referans 5.3.5.6. Zaman ölçme sürelerini karşılaştırır. alarak zamansal sırala- birimlerini ilişkilendirir. 5.3.5.11. Zaman ölçme malar yapar. 5.3.5.7. Zaman ölçme birimlerinin kullanıldığı 5.3.6.1. Nesneleri kütle- birimleriyle ilgili prob- problemleri çözer. leri yönünden karşılaş- lemleri çözer. tırır. 5.3.6.2. Nesneleri kütle- leri yönünden sıralar. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.3.6.3. Nesneleri stan-5.3.6.5. Nesneleri gram/5.3.6.9. Yarım ve çeyrek dart araçlar kullanarak kilogram cinsinden öl- kilogramı gram cinsin- 163 kilogram cinsinden tarta- çer. den ifade eder. rak karşılaştırır. 5.3.6.6. Bir nesnenin 5.3.6.10. Kilogram ve 5.3.6.4. Kütle ölçme kütlesini tahmin eder. gramı kütle ölçerken birimiyle ilgili problem- 5.3.6.7. Ölçme yaparak birlikte kullanır. leri çözer. tahmin ettiği kütlenin 5.3.6.11. Ton ve miligra- doğruluğunu kontrol mın kullanıldığı yerleri eder. söyler. 5.3.6.8. Kilogramla/ gramla ilgili problemleri çözer.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 164 5.3.7. Sıvıları 5.3.7.6. Standart sıvı 5.3.6.12. Ton-kilog- ölçer. ölçme araç ve birimle- ram, kilogram-gram, Bölüm 3. Ölçme 5.3.7.1. Standart olma- 5.3.7.4. Standart olma- rinin gerekliliğini açık- gram-miligram birimle- yan birimleri kullanarak yan sıvı ölçme birimle- layarak litre veya yarım rini ilişkilendirir. sıvıları ölçer. rini kullanarak sıvıların litre birimleriyle ölçme- miktarını ölçerek karşı- ler yapar. 5.3.6.13. Ton-kilog- 5.3.7.2. En az üç özdeş laştırır. 5.3.7.7. Bir kaptaki sı- ram, kilogram-gram, kaptaki sıvı miktarını vının miktarını litre ve gram-miligramı birbiri- karşılaştırır. 5.3.7.5. Standart olma- yarım litre birimleriyle ne dönüştürür. yan sıvı ölçme birimle- tahmin eder. 5.3.7.3. En az üç özdeş riyle ilgili problemleri 5.3.7.8. Ölçme yaparak 5.3.6.14. Ton, kilogram, kaptaki sıvı miktarını çözer. tahmin ettiği sıvının gram ve miligram ile sıralar. miktarının doğruluğunu ilgili problemleri çözer. kontrol eder. 5.3.7.9. Litre ile ilgili 5.3.6.15. Ton, kilogram, problemleri çözer. gram ve miligram ile ilgili problemler kurar. 5.3.7.10. Mililitrenin kul- lanım alanlarını söyler. 5.3.7.11. Litre ile mili- litreyi ilişkilendirerek birbirine dönüştürür. 5.3.7.12. Litre ve mili- litreyi miktar belirtmek için bir arada kullanır. 5.3.7.13. Bir kaptaki sıvının miktarını litre/ mililitre birimleriyle tahmin eder. 5.3.7.14. Tahmin ettiği sıvının miktarını ölçme yaparak kontrol eder.

Bölüm 3. Ölçme Hedefler Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3 Düzey 4 5.4.1. Basit tablo- 5.4.1.1. Sembol, rakam 5.4.1.3. Oluşturduğu en 5.4.1.4. Şekil ve nesne 5.3.7.15. Litre ve mili- ları, grafikleri in- kullanılarak oluşturul- çok iki veri grubuna sa- grafiğinde gösterilen litre ile ilgili problemleri celeyerek yorum muş basit tabloları okur. hip basit tablolarla ilgili bilgileri açıklayarak çözer. ve tahminlerde sorulan sorulara cevap grafikten çeteleye/sıklık 5.3.7.16. Litre ve mili- bulunur. 5.4.1.2. En çok iki veri verir. tablosuna dönüşümler litre ile ilgili problemler grubuna sahip basit tab- yapar. kurar. loları okur. 5.4.2.3. Herhangi bir problem ya da bir ko- 5.4.1.5. En çok üç veri 5.4.1.6. Sütun grafiğini Bölüm 4. Veri İşleme nuda sorular sorarak grubuna sahip basit tab- inceleyerek yorum ve veri toplar, sınıflandırır, loları okur. tahminlerde bulunur. ağaç şeması, çetele veya 5.4.2. Çetele, sık- 5.4.2.1. Resimli davra- sıklık tablosu şeklinde 5.4.2.7. Herhangi bir lık tablosu, nes- nış/etkinlik tablolarını düzenler. problem ya da bir ko- ne, şekil ve sütun sembol kullanarak dol- nuda sorular sorarak grafiği oluşturur. durur. 5.4.2.4. Oluşturduğu en topladığı verilere uygun çok iki veri grubuna sa- sütun grafiği oluşturur. 5.4.2.2. Resimli davra- hip ağaç şeması, çetele, 5.4.2.8. Elde ettiği ve- nış/etkinlik tablolarını sıklık tablosu ile ilgili riyi sunmak amacıyla rakam kullanarak dol- sorulan sorulara cevap farklı gösterimler kul- durur. verir. lanır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı5.4.2.9. Sütun grafiği, tablo ve diğer grafiklere 165 göre tahminlerde bulu- nur.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerDüzey 1Düzey 2Düzey 3Düzey 4 Bölüm 4. Veri İşleme1665.4.3. Sütun 5.4.2.5. Herhangi bir grafiği, tablo ve problem ya da bir ko- diğer grafiklerle nuda sorular sorarak gösterilen bilgi- veri toplar, sınıflandırır, leri kullanarak nesne ve şekil grafiği günlük hayatla oluşturur. ilgili problemleri çözer. 5.4.2.6. Oluşturduğu en çok iki veri grubuna sa- hip nesne ve şekil grafiği ile ilgili sorulan sorulara cevap verir. 5.4.3.1. Verilen grafikleri 5.4.3.5. Sütun grafiği, kullanarak toplama/çı- tablo ve diğer grafikleri karma işlemi gerektiren problem çözümünde problemleri çözer. kullanır. 5.4.3.2. Problemde ve- rilen bilgileri kullanarak grafik oluşturur. 5.4.3.3. Oluşturduğu grafikleri kullanarak toplama/çıkarma işlemi gerektiren problemleri çözer. 5.4.3.4. Grafiklerden yararlanarak toplama/ çıkarma işlemleri gerek- tiren problemleri çözer.

6. Modülün Adı BAĞIMSIZ HAREKET 6. Modülün Amacı 6. Modüldeki Bölümler Bu modülde görme yetersizliği olan bireylere yönelimde duyusal beceriler, yönelim becerileri, hareket becerileri ve rota takibi becerilerinin kazandırılması hedeflenmektedir. Yönelimde Duyusal Beceriler, Yönelim Becerileri, Hareket Becerileri, Rota Takibi Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Bağımsız hareket becerileri, yönelim ve hareket becerileri olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Bu modülde bu amaçla 4 bölüm hazır- lanmıştır: Yönelimde Duyusal Beceriler, Yönelim Becerileri, Hareket Becerileri ve Rota Takibi. Yönelim becerileri hareket becerilerinin ön koşulu niteliğinde değildir. Dolayısıyla yönelim becerileri bir birey ile çalışılırken aynı zamanda bağımsız hareket becerileri de çalı- şılabilir. Rota takibi öğretimi yönelim ve hareket becerilerinin bir arada kullanılmasını gerektirir. Bir birey yönelim ve bağımsız hareket becerilerinden hedefler gerçekleştirmeye başladığında rota takibi öğretimine geçilmesi uygundur. Birey, hareket edeceği alandaki nesne kavramlarını isimlendirebiliyorsa ve sağa-sola dönüşler ile temel bağımsız hareket becerilerini bağımsız olarak gerçekleştirebiliyorsa rota öğretimine geçilir.  Bölüm 3’te yer alan hedefler sadece total kör bireylere değil, gereksinimlerine göre az gören bireylere de amaç olarak seçilebilir. Az gören bireyler, çevrede hareket etmede korunma teknikleri, baston becerileri ve diğer hareket becerilerini görme becerilerine destek olarak kul- lanabilir. Bazı durumlarda gece görmesinden faydalanamayan bireyler için de bu becerilerin öğretimi gereklidir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı Hedefler Hedef Davranışlar 167 6.1.1. İşitme becerisini Bölüm 6.1. Yönelimde kullanır. 6.1.1.1. Sesi takip ederek yolu bu- Açıklamalar Duyusal Beceriler lur. Hedef davranış 6.1.1.2. için birey önce sabit, sonra hareket hâlinde 6.1.1.2. Nesne algısını kullanır. iken sesleri belirlemesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. 6.1.1.3. Ses gölgelerini belirler. 6.1.1.4. Yankı algısını kullanır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 168 6.1.2. Dokunsal uyaran- 6.1.2.1. Eşyaların malzemelerini Bölüm 6.1. Yönelimde Duyusal Beceriler ları ayırt eder. ayırt eder. Açıklamalar 6.1.3. Görsel uyaranları 6.1.2.2. Eşyaların malzemesini söy- ayırt eder. ler. Hedef davranış 6.1.1.3.ün öğretimi için aşağıdaki örnek çalışma- 6.1.3.1. Bina içindeki çevresel ve ların benzerlerine yer verilmelidir. Örneğin bireyden kapalı bir ku- mimarî kavramları söyler. tuya konmuş sesli bir oyuncağın sesini dinleyerek yerini bulması 6.1.3.2. Kapıların yerini, köşelerin istenebilir. Örneğin kapalı bir kapının ardından konuşan kişinin yerini, pencerelerin pozisyonunu sesini dinleyerek yerini bulması istenebilir. Daha sonra bina dışı belirler. ortamda park hâlindeki kamyonun yanında durarak kamyonun 6.1.3.3. Koridorun genişliğini belirler. arabaların seslerinin ona ulaşmasını nasıl engellediği gösterilir. 6.1.3.4. Koridorda asansörlerin, açıl- mış kapıların yerlerini belirler. Hedef davranış 6.1.1.4. için önce iç mekânlarda, sonra dış mekân- 6.1.3.5. Tavan yüksekliğini tahmin larda çalışmalar yapılmalıdır. eder. 6.1.3.6. Baş hizasındaki engelleri Hedef 6.1.2.nin öğretiminde çevrede doğal olarak bulunan san- tespit eder. dalye, kapı, çöp kovası gibi eşyaların malzemelerini ayırt etmesi 6.1.3.7. Işık kaynaklarını tespit eder. ve ne olduğunu söylemesi istenir. Malzemeler cam, tahta, metal, 6.1.3.8. Pencerelerin açık/kapalı ol- kumaş vb. olarak çeşitlendirilmelidir. duğunu belirler. Hedef 6.1.3. az gören bireyler ile görme becerileri kullanılarak ça- lışılmalıdır. Gerektiğinde diğer duyular ile desteklenmelidir. Hedef davranış 6.1.3.1. için köşe, koridor, kalorifer peteği, pence- re, kapı vb. çevresel ve mimari kavramlar çalışılmalıdır.

Bölüm 6.1. Yönelimde Duyusal Beceriler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 6.1.4. Koklamaya daya- 6.1.3.9. Eşyaları (sıra, tahta vb.) Torbaların içine konmuş baharatlar vb. örneklerle başlayıp, hare- lı uyaranları ayırt eder. renklerine göre ayırt eder. ket ederken çevre içindeki karşılaştığı kokulara doğru genişletile- 6.1.5. Kinestetik uya- rek çalışılmalıdır. ranları ayırt eder. 6.1.3.10. Eşyaların yerlerini belirler. Hedef 6.1.5.in öğretiminde çevrede doğal olarak zemin yüzeyleri- 6.1.6. Çevresel uyaran- ni ayırt etmesi ve ne olduğunu söylemesi istenir. Çalışılan zeminler ları ayırt eder. 6.1.3.11. Otomatik döner kapılardan cam, parke, beton, mermer, toprak vb. olarak çeşitlendirilmelidir. girer- çıkar. Hedef 6.1.6. için görmeyen bireyler ile işitsel, dokunsal algılar kullanılarak çalışılmalıdır. 6.1.3.12. Kaldırım ve caddeyi belir- Hedef davranış 6.1.6.1. için köşe, koridor, kalorifer peteği, pence- leyip ikisini birbirinden ayırt eder. re, kapı vb. gibi çevresel ve mimarî kavramlar çalışılmalıdır. 6.1.3.13. Kaldırım üzerindeki engel- leri belirler. 6.1.3.14. Kaldırımın genişliğini/de- rinliğini doğru tahmin eder. 6.1.3.15. Caddenin başladığı yeri belirler. 6.1.3.16. Tek yönlü-çift yönlü yolu belirler. 6.1.4.1. Aynı olan kokuları söyler. 6.1.4.2. Farklı olan kokuları ayırt eder. 6.1.4.3. Kokuların ait olduğu varlığı/ nesneyi söyler. 6.1.5.1. Farklılaşan zemin yüzeyleri- ni ayırt eder. 6.1.5.2. Farklılaşan zemin yüzeyleri- ni söyler. 6.1.6.1. Bina içindeki çevresel ve mimari kavramları söyler. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 169

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 170 6.2.1. İpuçlarını kulla- Bölüm 6.1. Yönelimde Duyusal Beceriler nır. Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 6.2. 6.1.6.2. Kapıların yerini, köşelerin yeri- Hedef davranış 6.2.1.1.deki görsel uyaranlar odaya sızan güneş Yönelim Becerileri ni, pencerelerin pozisyonunu belirler. ışığı, eşyaları renklerine göre ayırt etmesi, etraftaki nesneler 6.1.6.3. Koridorun genişliğini belirler. vb. olarak düşünülmelidir. Bu hedef davranış az gören bireyler 6.1.6.4. Koridorda asansörlerin, açılmış ile çalışılmalıdır. kapıların yerlerini belirler. Hedef davranış 6.2.1.2.deki dokunsal uyaranlar çöp kovası, 6.1.6.5. Tavan yüksekliğini tahmin eder. sehpa, sandalye vb. olarak düşünülmelidir. 6.1.6.6. Pencerelerin açık/kapalı oldu- ğunu belirler. 6.1.6.7. Eşyaların yerlerini belirler. 6.1.6.8. Kaldırım ve caddeyi belirleyip ikisini birbirinden ayırt eder. 6.1.6.9. Kaldırım üzerindeki engelleri belirler. 6.1.6.10. Kaldırımın genişliğini/derinli- ğini doğru tahmin eder. 6.1.6.11. Caddenin başladığı yeri belir- ler. 6.1.6.12. Tek yönlü-çift yönlü yolu be- lirler. 6.2.1.1. Hareket ederken çevresindeki görsel uyaranları kullanır. 6.2.1.2. Hareket ederken çevresindeki dokunsal uyaranları kullanır. 6.2.1.3. Hareket ederken çevresindeki işitsel uyanları kullanır.

Bölüm 6.2. Yönelim Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 6.2.2. İşaretleri kullanır. 6.2.1.4. Hareket ederken çevresin- Hedef davranış 6.2.1.3.teki işitsel uyaranlar yürüyen merdivenin deki koku uyaranlarını kullanır. sesi, sekreter odasından gelen klâvye sesi, yazar kasa sesi vb. ola- 6.2.3. Bina içi/dışı nu- rak düşünülmelidir. maralama sistemlerini 6.2.1.5. Hareket ederken çevresin- kullanır. deki kinestetik uyaranları kullanır. Hedef davranış 6.2.1.4.teki koku uyaranları yiyecek kokusu, deter- 6.2.4. Ölçme becerileri- jan kokusu vb. olarak düşünülmelidir. ni kullanır. 6.2.1.6. Hedefine ulaşmak için kul- lanması gereken ipucunu/ipuçlarını Hedef davranış 6.2.1.5.deki kinestetik uyaranlar çimen zemin, top- seçer. rak zemin, rüzgâr, hava akımı, kaldırım yüksekliği, vb. olarak dü- şünülmelidir. 6.2.1.7. İpucuna/ipuçlarına yönele- rek hedefine yürür. Hedef davranış 6.2.2.1.de sabit olarak var olan ipuçlarını tespit ederek, daha sonra hedefine ulaşmak için ipuçlarını işaret olarak 6.2.2.1. Daha önceden var olan kullanabilir. Örneğin kantinden gelen ses ve koku ipuçların daha ipuçlarını işarete dönüştürür. sonra hedefine ulaşmak amacıyla işaret olarak kullanabilir. 6.2.2.2. Bina içi/bina dışı ortamlar- Hedef 6.2.3. önce dokunsal veya görsel olarak hazırlanmış kroki da farklı rotalarda işaretleri kullana- üzerinde, sonra gerçek ortamda çalışılmalıdır. rak hedefine ulaşır. Hedef 6.2.3. için krokiler öğretmen tarafından gerçekte var olan bir 6.2.3.1. Numaralama sistemini kul- ortama uygun olarak hazırlanmalıdır. lanarak bina içinde hedefine gider. Hedef davranış 6.2.4.1. ve 6.2.4.2. matematik dersinde doğal uzun- 6.2.3.2. Numaralama sistemini kul- luk ölçüleri ile ölçmeyi öğrenmiş bireyler ile çalışılmalıdır. lanarak bina dışında hedefine gider. Hedef davranış 6.2.4.1.ve 6.2.4.2.de adımla sayma, ayakla sayma, 6.2.4.1. Belirlenen hedefe yöne- nesne-kapı sayma olarak düşünülmelidir. lirken kullanacağı ölçme birimine karar verir. Hedef davranış 6.2.4.3., hedef 6.3.3.te yer alan 6.3.3.6. “Bastonla nesne inceler.” hedef davranışından önce öğretilmelidir. 6.2.4.2. Belirlenen hedefe yönelir- ken ölçme becerilerini kullanır. 6.2.4.3. Nesne incelemede bastonla ölçme becerilerini kullanır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 171

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 172 Bölüm 6.3. Hareket Becerileri 6.3.1. Arama becerileri- 6.3.1.1. Nesneyi dairesel arama Hedef davranış 6.3.1.3., 6.3.1.4. ve 6.3.1.5. için mekân içi arama- ni kullanır. yöntemiyle bulur. larda alçak-yüksek kol korunma teknikleri, baston becerileri, elle 6.3.1.2. Nesneyi paralel arama yön- duvar takibi becerilerini gerçekleştirebilen bireyler ile çalışılmalı- 6.3.2. Elle duvar (nes- temiyle bulur. dır. ne) takibi yaparak 6.3.1.3. Nesneyi ızgara arama yön- Hedef 6.3.1.de yer alan hedef davranışların öğretimi masa üzeri, yürür. temiyle bulur. yer zemini, duvar, oda içi vb. ortamlarda çalışılabilir. 6.3.1.4. Çevresel aramayla eşyaların Hedef davranış 6.3.1.1. ve 6.3.1.2. zemin üzerinde elle arama yön- 6.3.3. Korunma teknik- saat yönüne göre konumunu söyler. temleridir. lerini kullanarak yürür. 6.3.1.5. Zikzak arama yapar. Hedef davranış 6.3.1.4. ve 6.3.1.5. mekân içerisinde hareket bece- rileri ile birlikte yürüyerek kullanılan arama yöntemleridir. 6.3.4. Baston becerileri- 6.3.2.1. Pürüzlü yüzeylerde elle Hedef davranış 6.3.1.3.te hem elle arama hem de mekân içi arama ni kullanır. duvar (nesne) takibi yaparak yürür. yöntemi olarak kullanılır. 6.3.2.2. Pürüzsüz (düz) yüzeylerde Hedef davranış 6.3.2.3. sıralı sandalye, masa vb. nesnelerin takibi- elle duvar (nesne) takibi yaparak ni içermektedir. yürür. 6.3.2.3. Sıra takibi yaparak yürür. Hedef davranış 6.3.3.1. baston becerileri ve elle duvar takibi bece- 6.3.3.1. Yüksek kol korunma tekni- rileri ile birlikte de kullanılabilir. ğini kullanarak yürür. 6.3.3.2. Alçak kol korunma tekniği- Hedef 6.3.4.te yer alan baston becerileri yürüme becerisinde akıcı- ni kullanarak yürür. lığı olan, elinde bir nesne ile yürüyebilen bireyler ile çalışılmalıdır. 6.3.4.1. Çapraz baston tekniğiyle Mümkün olan en erken yaştan itibaren baston becerilerinin öğreti- duvar/kenar takibi yaparak yürür. mi çalışılmalıdır. 6.3.4.2. Sarkaç baston tekniğiyle yürür. 6.3.4.3. Bastonla merdiven iner.

Bölüm 6.3. Hareket Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Hedef 6.3.4.te bireyin boyuna uygun baston seçilmelidir. Baston 6.3.5. Rehberle hareket 6.3.4.4. Bastonla merdiven çıkar. becerilerini yeni öğrenen bireyler için top uçlu baston kullanılma- eder. 6.3.4.5. Bastonla nesne inceler. lıdır. 6.3.4.6. Bastonla kapıdan geçer. 6.4.1. Bina içindeki 6.3.4.7. Rehberle baston kullanır. Hedef davranış 6.4.1.1.de bina içi ortamlar tuvalet, kantin, yatak- ve dışındaki rotalarda 6.3.4.8. Bastonla yürüyen merdive- hane, okul kapısından sınıfa gitme, sınıftan okuldaki farklı sınıflara güvenli şekilde hedefini ni kullanır. gitme vb. olarak düşünülmelidir. bulur. 6.3.4.9. Bastonla asansörü kullanır. Hedef davranış 6.4.1.2.de bina dışı ortamlar bahçe, oyun parkı, 6.3.4.10. Bastonla döner kapıdan market, okuldan evine gitme vb. olarak düşünülmelidir. geçer. 6.3.4.11. Trafikte bastonla karşıdan karşıya geçer. 6.3.5.1. Rehberle yürür. 6.3.5.2. Rehberin hatalı tutuşunu düzeltir. 6.3.5.3. Rehberle taraf değiştirir. 6.3.5.4. Rehberle dar yerden geçer. 6.3.5.5. Rehberle merdiven çıkar/ iner. 6.3.5.6. Rehberle sandalyeye/koltu- ğa oturur. 6.3.5.7. Rehberle kapıdan girer/ çıkar. 6.4.1.1. Bina içi ortamlarda hedefini bulur. 6.4.1.2. Bina dışı ortamlarda hede- fini bulur. Bölüm 6.4. Rota Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı Takibi 173

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı7. Modülün AdıÖZ BAKIM BECERİLERİ 174 7. Modülün Amacı Bu modülde görme yetersizliği olan bireylerin öz bakım becerilerini bağımsız olarak gerçekleştirmeleri amaç- 7. Modüldeki Bölümler lanmaktadır. Kişisel Bakım ve Temizlik Becerileri, Tuvalet Kontrolü ve Tuvalet Becerileri, Giyinme ve Soyunma Becerileri, Yemek Yeme ve İçme Becerileri Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Beceri analizi yapılırken bireylerin kişisel bakım ve temizlik becerilerini bağlama uygun şekilde ve uygun sıklıkta sergilemelerine yönelik basamaklar da oluşturulmalıdır. Bölüm 7.1. Kişisel Bakım ve Temizlik Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 7.1.1. Kişisel bakım ve 7.1.1.1. Ellerini yıkar. Hedef 7.1.1.in çalışılması için birey bu hedefi gerçekleştirecek far- temizlik becerilerini 7.1.1.2. Yüzünü yıkar. kındalığa sahip olmalıdır. Örneğin yemek yedikten sonra dişlerini gerçekleştirir. 7.1.1.3. Ayaklarını yıkar. fırçalaması gerektiğinin farkında olmalıdır. Bu hedefte yer alan 7.1.1.4. Dişlerini fırçalar. hedef davranışların öğretiminde gerçek ortamlarda çalışılmasına 7.1.1.5. Burnunu temizler. özen gösterilmelidir. 7.1.1.6. Saçını tarar. 7.1.1.7. Saçını yıkar. Hedef davranış 7.1.1.8., 7.1.1.12. ve 7.1.1.14.ün kazandırılmasında 7.1.1.8. Banyo yapar. bireyin mahremiyeti dikkate alınarak maket üzerinde ya da benze- 7.1.1.9. El tırnaklarını keser. tilmiş ortamlarda çalışılmalıdır 7.1.1.10. Ayak tırnaklarını keser. 7.1.1.11. Sakal tıraşı olur. 7.1.1.12. Ped değiştirir. 7.1.1.13. Koku giderici/parfüm kul- lanır. 7.1.1.14. Vücut kıllarını temizler.

Bölüm 7.2. Tuvalet Kontrolü ve Tuvalet Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Becerileri 7.2.1. Tuvalet kontrolü- nü sağlar. 7.2.1.1. Tuvaletinin geldiğini Bölüm 7.2.de kazandırılması amaçlanan tuvalet eğitimine baş- Bölüm 7.3. Giyinme ve Soyunma Becerileri jest-mimik, fiziksel hareketlerle lamadan önce aile ile iş birliği yapılarak bireyin gündüz ve gece 7.2.2. Tuvalet becerisini ifade eder. kuruluk kaydı tutulmalıdır. Bu kayıtlar dikkate alınarak bireyin gerçekleştirir. 7.2.1.2. Tuvaletinin geldiğini söyler. tuvalet eğitimine hazır olup olmadığı değerlendirilmelidir. Ayrıca Bölüm 7.2.nin hedeflerinde yer alan hedef davranışlar için bireyin 7.3.1. Giysilerini çıka- 7.2.2.1. Yetişkin aracılığı ile tuvale- sağlık durumu ve kas gelişimi göz önünde bulundurularak bu he- rır. tini yapar. deflerin çalışılıp çalışılmayacağına karar verilmelidir. Geleneksel 7.2.2.2. Tuvaletini yapar. tuvalet eğitiminde istenen performansı gösteremeyen bireyler için 7.2.2.3. Tuvalet sonrası vücut te- yoğunlaştırılmış tuvalet eğitimi de kullanılabilir. mizliğini yapar. 7.2.2.4. Tuvalet sonrası tuvalet te- Hedef 7.3.1.de yer alan hedef davranışlar çalışılırken özellikle mizliğini yapar. pantolon çıkarma ve giyme becerilerini çalışırken lastikli pantolon- la öğretime başlanarak daha sonra fermuar ve düğmeli pantolon ile 7.3.1.1. Çoraplarını çıkarır. çalışılmalıdır. Ayrıca mont, palto ve kaban çıkarma giyme beceri 7.3.1.2. Pantolonunu çıkarır. analizleri benzer özellikler gösterdiğinden hedef davranış olarak 7.3.1.3. Kazağını çıkarır. bir arada ele alınmıştır. Öğretim süreci bireyin kullandığı giysiye 7.3.1.4. Tişörtünü çıkarır. göre planlanmalıdır. 7.3.1.5. Eteğini çıkarır. 7.3.1.6. Hırkasını çıkarır. Hedef 7.3.1.de yer alan hedef davranışların öğretiminde bireyin 7.3.1.7. Ceketini çıkarır. mahremiyeti dikkate alınarak gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. 7.3.1.8. Yeleğini çıkarır. Bununla beraber mevsim özellikleri dikkate alınmalıdır. Örneğin 7.3.1.9. Süveterini çıkarır. kış mevsiminde bot giyme ve çıkarma çalışılırken yaz mevsiminde 7.3.1.10. Montunu/paltosunu/kaba- tişört, şapka vb. giyme ve çıkarma çalışılmalıdır. Ayrıca kalıcılığın nını çıkarır. ve genellenebilirliğinin sağlanabilmesi için aile ile iş birliği yapıl- 7.3.1.11. Ayakkabısını/botunu/çiz- malıdır. Düğme açar-kapatır, fermuar açar-kapatır, kravat bağlar mesini çıkarır. vb. becerilerin kazandırılmasında bir maket üzerinde değil, bireyin 7.3.1.12. Şapkasını çıkarır. kendi üzerinde çalışılmalıdır Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı7.3.1.13. Eldivenini çıkarır. 175

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 7.3.2. Giysilerini giyer. Bölüm 7.3. Giyinme ve Soyunma Becerileri176 7.3.1.14. Atkısını çıkarır. 7.3.1.15. Atletini çıkarır. 7.3.1.16. Külotunu çıkarır. 7.3.1.17. Sütyenini çıkarır. 7.3.1.18. Külotlu çorabını çıkarır. 7.3.1.19. Elbisesini çıkarır. 7.3.2.1. Çoraplarını giyer. 7.3.2.2. Pantolonunu giyer. 7.3.2.3. Kazağını giyer. 7.3.2.4. Tişörtünü giyer. 7.3.2.5. Eteğini giyer. 7.3.2.6. Hırkasını giyer. 7.3.2.7. Ceketini giyer. 7.3.2.8. Yeleğini giyer. 7.3.2.9. Süveterini giyer. 7.3.2.10. Montunu/paltosunu/kaba- nını giyer. 7.3.2.11. Ayakkabısını/botunu/çiz- mesini giyer. 7.3.2.12. Şapkasını giyer. 7.3.2.13. Eldivenini giyer. 7.3.2.14. Atkısını bağlar. 7.3.2.15. Atletini giyer. 7.3.2.16. Külotunu giyer. 7.3.2.17. Sütyenini giyer. 7.3.2.18. Külotlu çorabını giyer. 7.3.2.19. Elbisesini giyer.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 7.3.3. Giysilerdeki apa- Bölüm 7.3. Giyinme ve Soyunma Becerileri ratları açar. 7.3.3.1. Çıtçıt açar. 7.3.3.2. Cırt cırt açar. 7.3.4. Giysilerdeki apa- 7.3.3.3. Fermuar açar. ratları kapatır. 7.3.3.4. Düğme açar. 7.3.3.5. Kopça açar. 7.3.5. Giysiyi tamamla- 7.3.3.6. Klips açar. yıcı aksesuar kullanır. 7.3.3.7. Bağcık çözer. 7.3.6. Yer, zaman ve 7.3.4.1. Çıtçıt kapatır. duruma uygun giyinir. 7.3.4.2. Cırt cırt kapatır. 7.3.4.3. Fermuar kapatır. 7.3.4.4. Düğme kapatır. 7.3.4.5. Kopça kapatır. 7.3.4.6. Klips kapatır. 7.3.4.7. Bağcık bağlar. 7.3.5.1. Kemer kullanır. 7.3.5.2. Kravat kullanır. 7.3.5.3. Takı kullanır. 7.3.6.1. Mevsimlere uygun giyinir. 7.3.6.2. Ortama uygun giyinir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 177

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 7.4.1. Yeme becerilerini 178 gerçekleştirir. Bölüm 7.4. Yemek Yeme ve İçme Becerileri Hedef Davranışlar Açıklamalar 7.4.2. İçme becerilerini gerçekleştirir. 7.4.1.1. Parmaklarını kullanarak ye- Hedef 7.4.1. ve 7.4.2. öğün ve ara öğün saatlerinde bireyin ihtiya- mek yer. cına göre planlanmalıdır. Ayrıca yemek yeme becerilerinin kalıcı- 7.4.3. Uygun yemek 7.4.1.2. Kaşık kullanarak yemek yer. lığının ve genellenebilirliğinin sağlanabilmesi için aile ile iş birliği yeme davranışlarını 7.4.1.3. Çatal kullanarak yemek yer. yapılmalıdır. Yemek yeme becerilerinin öğretiminde bireyin sev- gerçekleştirir. 7.4.1.4. Çatal ve bıçağı birlikte kul- diği yiyecekler ve içeceklerden başlanılması veya bireye seçenek lanarak yemek yer. sunulması bireyin güdülenmesine katkı sağlayacaktır. 7.4.2.1. Pipet kullanarak sıvı içer. 7.4.2.2. Bardaktan sıvı içer. 7.4.2.3. Şişeden sıvı içer. 7.4.3.1. Tabağına bitireceği kadar yemek alır. 7.4.3.2. Ağzında lokma varken ko- nuşmadan yer. 7.4.3.3. Sofrada peçete kullanır.

8. Modülün Adı SOSYAL BECERİLER 8. Modülün Amacı 8. Modüldeki Bölümler Bu modülde görme yetersizliği olan bireylerin sosyal becerilerden temel sosyal beceriler, etkileşim becerileri, duyguları tanıma, anlama ve ifade etme, duygu ve davranış yönetimi, sosyal problem becerileri, toplum tarafından kabul edilebilir davranışlar sergileme becerilerini kazanmaları hedeflenmektedir. Temel Sosyal Beceriler, Etkileşim Becerileri, Duyguları Tanıma, Anlama ve İfade Etme, Duygu ve Davranış Yönetimi, Sosyal Problem Becerileri, Toplum Tarafından Kabul Edilebilir Davranışlar Sergileme Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Birey sözel becerilere sahip olmadığı takdirde sosyal beceriler modülündeki hedef davranışlar; işaret dili, jest ve mimikler, vücut dili vb. şekilde kazandırılabilir.  Sosyal beceriler modülündeki hedef davranışların kazandırılmasında bireyin cinsiyetine, yaşına ve içinde bulunduğu kültüre bağlı olarak uyarlamalar yapılmalıdır. Bireyin gereksinimlerine göre hedef davranışlar çeşitlendirilebilir.  Sosyal beceriler modülündeki hedef davranışların ediniminden sonra, farklı ortam, kişi ve becerilere genelleme çalışmaları yapılmalıdır. Bölüm 8.1. Temel Sosyal Beceriler Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 8.1.1. Selamlaşma/ve- 8.1.1.1. Uygun şekilde selamlaşır. Hedef davranış 8.1.2.5.in kazandırılmasında “Elini uzatır, kendini dalaşma davranışlarını 8.1.1.2. Uygun şekilde vedalaşır. tanıtır, ‘Tanıştığıma memnun oldum.’ der.” basamakları göz önün- sergiler. de bulundurulmalıdır. 8.1.2.1. Kendisini tanıtır. 8.1.2. Tanıtma ve ta- 8.1.2.2. Ailesini tanıtır. nışma davranışlarını 8.1.2.3. Öğretmenini tanıtır. sergiler. 8.1.2.4. Arkadaşlarını tanıtır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı8.1.2.5. Tanışma kurallarına uygun davranır. 179 8.1.2.6. Tanıdığı kişileri başkalarıy- la tanıştırır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 8.1.3. Paylaşma davra- Bölüm 8.1. Temel Sosyal Beceriler180nışları sergiler. 8.1.3.1. Eşyalarını paylaşır. 8.1.3.2. Yiyeceklerini/içeceklerini 8.1.4. İş birliği yapar. paylaşır. 8.1.3.3. Bilgilerini paylaşır. 8.1.5. Nezaket kural- larına uygun ifadeler 8.1.4.1. Ortak çalışmalarda görev kullanır. ve sorumluluk alır. 8.1.4.2. Ortak çalışmalarda çalışma 8.1.6. Nezaket kuralla- arkadaşıyla/arkadaşlarıyla iş birliği rına uygun davranır. yapar. 8.1.4.3. Görev ve sorumluluklarını yerine getirir. 8.1.5.1. Teşekkür eder. 8.1.5.2. Özür diler. 8.1.5.3. Başarılar diler. 8.1.5.4. “Lütfen” der. 8.1.5.5. “Afiyet olsun” der. 8.1.5.6. “Geçmiş olsun” der. 8.1.6.1. Kantin, yemekhane vb. yer- lerde sıra alır. 8.1.6.2. Sofra kurallarına uyar. 8.1.6.3. Misafirlerine ikramda bu- lunur.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 8.2.1. Kişiler arası etki- Bölüm 8.2. Etkileşim Becerileri leşimde uygun davra- 8.2.1.1. Konuşanı dinlediğini jest ve mimik- nışları sergiler. leri ile belli eder. 8.2.1.2. Konuşan kişinin konuşması bitene 8.3.1. Duygu ve düşün- kadar bekler. celerini ifade eder. 8.2.1.3. Karşılıklı konuşmada sıralı konuş- maya dikkat eder. 8.2.1.4. Konuşan kişinin anlattıklarına katı- lıp katılmadığını ifade eder. 8.2.1.5. Kendisine sunulan seçenekler ara- sından tercihini belirtir. 8.2.1.6. Gerektiğinde başkalarından yardım ister. 8.2.1.7. Gerektiğinde başkalarına yardım eder. 8.2.1.8. Kendisine yapılan yardım teklifini ihtiyaç durumunda kabul eder. 8.2.1.9. Sosyal etkileşimde bulunduğu ki- şinin (yakınlık, konum, cinsiyet vb.) duru- muna göre bedensel temasını/mesafesini/ konumunu ayarlar. 8.3.1.1. Duruma uygun duyguyu ifade eder. 8.3.1.2. Yaşanan durum karşısında kendi hissettiği duyguyu ifade eder. 8.3.1.3. Bir konu hakkında düşüncelerini ifade eder. 8.3.1.4. Kendi ve başkalarının duygu ve düşüncelerinin farkında olur. 8.3.1.5. Karşısındaki kişinin duygularını (olumlu/olumsuz) ifade eder. Bölüm 8.3. Duyguları Tanıma, Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı Anlama ve İfade Etme 181

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef DavranışlarAçıklamalar 8.4.1. Yaşadığı durum, Bölüm 8.4. Duygu ve Davranış Yönetimi182duygu ve düşüncelere uygun davranır. 8.4.1.1. Ortamdaki duygulara uygun Hedef davranış 8.4.1.1.in görmeyen bireylere kazandırılmasında Bölüm 8.5. Sosyal Problem olarak jest ve mimiklerini kontrol başkasının yüzüne, dokunsal (kabartma) yüz ifadesi kartlarına ya Becerileri 8.5.1. Yaşadığı sosyal eder. da bireyin kendi yüzüne dokundurarak öğretim yapılmalı; aynı za- problemler karşısında 8.4.1.2. Karşısındakinin duyguları- manda yüz ifadelerine ilişkin betimlemelere (örneğin “Kaşlarım çözüm üretir. na uygun bir şekilde tepki verir. çatık.”, “Gözlerim kısık.” vb.) yer verilmelidir. 8.4.1.3. Yaşadığı duygulara uygun davranış sergiler. Hedef 8.5.1.de bireyin yaşadığı sosyal problemlerde, örneğin kız- 8.4.1.4. Yaşadığı duyguları kontrol gınlıkla başa çıkabilme, zarar verme, izinsiz eşyaları kullanma gibi eder. durumlarda, hedef davranışlar sırasıyla uygulanarak bireye çözüm 8.4.1.5. Yaşadığı duygularını neza- üretme becerisi kazandırılabilir. ket kuralları çerçevesinde karşısın- dakine ifade eder. 8.4.1.6. Yaşadığı duygulara ilişkin çözüm yollarını karşısındakine ifa- de eder. 8.5.1.1. Problemi belirler. 8.5.1.2. Problem durumlar karşısın- da hissettiklerini ifade eder. 8.5.1.3. Problem durumun çözümü- ne yönelik alternatif çözüm yolları üretir. 8.5.1.4. Probleme uygun alternatif çözümü seçer. 8.5.1.5. Çözümü uygular. 8.5.1.6. Çözümü değerlendirir.

Bölüm 8.6. Toplum Tarafından Kabul Edilebilir Davranışlar Sergileme Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 8.6.1. Ortama uygun davranışlar sergiler. 8.6.1.1. Okulda uygun davranışlar Hedef davranış 8.6.1.5.de görmeyen bireylere kazandırılmak iste- sergiler. nen beceriler arasında; konuşan kişiye yüzünü dönmesi, konuşan 8.6.2. Gruba uygun 8.6.1.2. Toplu taşıma araçlarında kişiyle mesafesini ayarlaması, körlük tikleri (örneğin ileri geri sal- davranış sergiler. uygun davranışlar sergiler. lanma) sergilemeden dik bir şekilde durarak etkileşimini sürdür- 8.6.1.3. Ziyaret ettiği ortamlarda mesi yer almaktadır. 8.6.3. Etkileşimin düze- uygun davranışlar sergiler. Hedef davranış 8.6.1.6.da görmeyen bireylere kazandırılmak iste- yine uygun davranışlar 8.6.1.4. Halka açık alanlarda uygun nen, girdiği ortama uygun giyinme, fiziksel olarak görüntüsünde sergiler. davranışlar sergiler. temiz ve düzgün olma becerileridir. 8.6.1.5. Bulunduğu ortama uygun Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programıbeden duruşu sergiler. 8.6.1.6. Bulunduğu ortama uygun 183 olarak dış görünüşüne dikkat eder. 8.6.2.1. Gruba katılmak istediğini ifade eder. 8.6.2.2. Gruba katılma teklifini de- ğerlendirir. 8.6.2.3. Gruba katılma kararını ifa- de eder. 8.6.2.4. Başkalarını gruba davet eder. 8.6.2.5. Grup arkadaşlarının hakla- rına saygı gösterir. 8.6.2.6. Grup kurallarına uyar. 8.6.3.1. Çocuk-aile etkileşimine uygun davranışlarda bulunur. 8.6.3.2. Akran etkileşimine uygun davranışlarda bulunur. 8.6.3.3. Öğrenci-öğretmen etkileşi- mine uygun davranışlarda bulunur. 8.6.3.4. Esnaf-müşteri etkileşimine uygun davranışlarda bulunur.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 184 9. Modülün Adı GÜNLÜK YAŞAM BECERİLERİ 9. Modülün Amacı 9. Modüldeki Bölümler Bu modülde görme yetersizliği olan bireylerin günlük yaşam becerilerini bağımsız olarak gerçekleştirmeleri amaçlanmaktadır. Mutfak Becerileri, Ev Araç Gereçlerini Kullanma, Giysi Düzeni ve Bakımı, Ev Düzeni ve Bakımı, Günlük Ya- şamı Planlama Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Bölüm 9.1.deki hedef ve hedef davranışlar çalışılırken Toplumsal Yaşam Becerileri modülünde yer alan güvenlik becerileri dikkate alına- rak bütünsel bir yaklaşımla çalışılmalıdır.  Günlük Yaşam Becerileri modülünde yer alan beceriler; keskin, elektrikli vb. aletlerin kullanımını gerektirdiği için güvenlik kuralları dik- kate alınarak çalışılmalıdır. Keskin aletler (bıçak, makas vb.) için öncelikli olarak çok keskin olmayan (plastik bıçak, kalın uçlu makas vb.) örnekler ile çalışılıp birey beceride ustalaştıkça daha keskin aletler ile öğretime devam edilmelidir.  Günlük Yaşam Becerileri modülünde yer alan hedef davranışlar bireyin gereksinimlerine göre çeşitlendirilebilir. Günlük Yaşam Becerileri modülünde hedef ve hedef davranışlar birbirleri ile ilişkilendirilerek çalışılmalıdır. Örneğin kek yapma becerisinin öğretiminde mikser kullanma ve fırın kullanma becerileri çalışılmalıdır.  Günlük Yaşam Becerileri modülünde hedef ve hedef davranışlar güvenlik becerileri dikkate alınarak çalışılmalıdır. Örneğin elektrikli ev aletleri ile çalışılırken oluşabilecek risklere yönelik tedbirlerin öğretimine yer verilmelidir. Günlük Yaşam Becerileri modülünde yer alan hedef davranışların öğretiminde kullanılan küçük ev aletlerinin ve araç gereçlerin rutin bakım ve temizliğine ilişkin öğretim yapılmalıdır.  Bölüm 9.1.de hedefler çalışılırken bireylerin becerileri bağımsız ve herhangi bir kaza durumu yaşamadan gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla yardımcı aparatlar kullanılmalıdır. Örneğin doğrama becerileri için parmak aparatı kullanılabilir.

Bölüm 9.1. Mutfak Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 9.1.1. Yiyecek hazır- Hedef 9.1.1. çalışılırken hijyen açısından eldiven, bone, önlük, lama öncesi becerileri 9.1.1.1. Yiyecek yıkar. maske gibi kişisel koruyucu donanımların kullanımına yer veril- gerçekleştirir. 9.1.1.2. Yiyecek doğrar. melidir. 9.1.1.3. Yiyecek rendeler. 9.1.2. Basit yiyecek 9.1.1.4. Yiyecek soyar. Hedef davranış 9.1.3.3. için başlangıçta hazır çorba ile çalışmaya hazırlar. başlanmalı, bireyin performansına göre farklı türde çorbaların öğ- 9.1.3. Yemek pişirir. 9.1.2.1. Sandviç yapar. retimine yer verilmelidir. 9.1.2.2. Salata yapar. 9.1.4. İçecek hazırlar. 9.1.2.3. Tost yapar. Hedef davranış 9.1.4.1.in kazandırılmasında sıcak ve soğuk su kul- 9.1.3.1. Yumurta pişirir. lanılarak öğretim çeşitlendirilmelidir. 9.1.5. Servis yapar. 9.1.3.2. Yiyecek haşlar. Hedef davranış 9.1.4.2.nin öğretiminde bireyin yaşantısı dikkate 9.1.6. Yemek masası 9.1.3.3. Çorba yapar. alınarak, elde sıkma, katı meyve sıkacağı kullanma vb. becerilerine hazırlar ve toplar. 9.1.3.4. Makarna yapar. yer verilmelidir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı9.1.3.5. Puding yapar. 9.1.3.6. Kek yapar. 185 9.1.4.1. Toz içecek hazırlar. 9.1.4.2. Meyve suyu hazırlar. 9.1.4.3. Ayran yapar. 9.1.4.4. Çay demler. 9.1.4.5. Türk kahvesi yapar. 9.1.5.1. Yiyecek servisi yapar. 9.1.5.2. İçecek servisi yapar. 9.1.6.1. Tüketilecek yiyecek türleri- ne göre uygun araç gereçleri hazırlar. 9.1.6.2. Kişi sayısına göre araç gereçleri masada sofra hazırlama kuralına göre yerleştirir. 9.1.6.3. Yemek masası toplar.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 9.1.7. Mutfakta güven- 186 lik tedbirlerini uygular. Bölüm 9.1. Mutfak Becerileri Hedef Davranışlar Açıklamalar 9.2.1. Beyaz eşyaları kullanır. 9.1.7.1. Ocakla/fırınla ilgili güven- Hedef davranış 9.1.7.1.de ocağın açık-kapalı olduğunun kontrol lik tedbirlerini uygular. edilmesi, ocak yanarken yakınında yanıcı bir madde olup olmama- 9.2.2. Küçük ev aletle- 9.1.7.2. Kesici/delici aletlerle ilgili sının kontrol edilmesi vb. durumlar düşülmelidir. rini kullanır. güvenlik tedbirlerini uygular. 9.1.7.3. Kırılgan malzemesi olan Hedef davranış 9.1.7.2. çalışılırken bıçak, çatal vb. aletler çekme- araçlarla ilgili güvenlik tedbirlerini ceye, bulaşık makinesine yerleştirilirken kesici kısımlarına dikkat uygular. edilmesi öğretilmelidir. 9.1.7.4. Aşırı sıcak ve soğuk malze- melerle ilgili güvenlik tedbirlerini Hedef davranış 9.1.7.3.te kırılgan malzemeleri olan araçlar tabak, uygular. bardak, porselen vb. olarak düşünülmelidir. 9.2.1.1. Televizyon kullanır. Hedef davranış 9.1.7.4. çalışılırken sıcak tencereyi koruyucu eldi- 9.2.1.2. Ocak kullanır. ven ile tutma, kaynayan suyun buharından sakınma vb. durumlar 9.2.1.3. Buzdolabı kullanır. düşülmelidir. 9.2.1.4. Bulaşık makinesi kullanır. Bölüm 9.2. Ev Araç Gereçlerini Kullanma 9.2.1.5. Çamaşır makinesi kullanır. 9.2.1.6. Fırın kullanır. 9.2.1.7. Mikrodalga fırın kullanır. 9.2.2.1. Su ısıtıcı kullanır. 9.2.2.2. Mutfak robotu kullanır. 9.2.2.3. Mikser kullanır. 9.2.2.4. Tost makinesi kullanır. 9.2.2.5. Saç kurutma makinesi kul- lanır. 9.2.2.6. Elektrikli süpürge kullanır. 9.2.2.7. Ütü kullanır. 9.2.2.8. Kahve makinesi kullanır.

Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 9.2.3. Kişisel elektro- Bölüm 9.2. Ev Araç Gereçlerini nik/elektrikli cihazları 9.2.3.1. Telefon kullanır. Kullanma kullanır. 9.2.3.2. Cep telefonu kullanır. 9.2.3.3. Tablet kullanır. Bölüm 9.4. Ev Düzeni ve Bölüm 9.3. Giysi Düzeni ve Bakımı 9.3.1. Giysilerin düze- 9.2.3.4. Bilgisayar kullanır. Hedef davranış 9.3.1.1. ve 9.3.1.2.de kalıcılığın ve genellemenin nini sağlar. 9.2.3.5. Dijital müzik çalar kullanır. sağlanabilmesi için aile ile iş birliği yapılmalıdır. 9.3.2. Giysilerin bakı- 9.2.3.6. Fotoğraf makinesi kullanır. mını yapar. 9.2.3.7. Saç şekillendirici kullanır. Hedef davranış 9.3.1.3.te görmeyen bireyler için giysilerin rengine 9.4.1. Mutfakta temiz- 9.2.3.8. Tıraş makinesi kullanır. ve birbirlerine uyumuna göre sınıflanmasına hizmet edecek dokun- lik ve düzeni sağlar. 9.2.3.9. Epilasyon makinesi kulla- sal uyarlamalara yer verilmelidir. nır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıBakımı 9.3.1.1. Giysileri katlar. 187 9.3.1.2. Giysileri dolaba yerleştirir. 9.3.1.3. Giysileri mevsimlerine göre sınıflandırarak dolabını düzenler. 9.3.2.1. Düğme diker. 9.3.2.2. Sökük diker. 9.3.2.3. Ayakkabı boyar. 9.3.2.4. Giysi fırçalar. 9.4.1.1. Bulaşıkları elde yıkar. 9.4.1.2. Bulaşıkları bulaşık makine- sinde yıkar. 9.4.1.3. Buzdolabını yerleştirir. 9.4.1.4. Buzdolabını temizler. 9.4.1.5. Ocak temizler. 9.4.1.6. Fırın temizler. 9.4.1.7. Aspiratör temizler.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 9.4.2. Yatak odasında 188 temizlik ve düzeni sağ- 9.4.1.8. Küçük mutfak aletlerini Bölüm 9.4. Ev Düzeni ve Bakımı lar. temizler. Açıklamalar 9.4.3. Ev içi temizlik ve 9.4.1.9. Temizliği yapılan araç ge- Bölüm 9.5. Günlük düzeni sağlar. reçleri yerlerine yerleştirir. Hedef davranış 9.4.2.1. ve 9.4.2.2.nin kazandırılmasında bireyin Yaşamı Planlama yatağının özellikleri göz önünde bulundurularak öğretim yapılan- 9.5.1. Günlük yaşamını 9.4.2.1. Yatak yapar. dırılmalıdır. planlar. 9.4.2.2. Yatak toplar. Hedef davranış 9.4.3.4.ün kazandırılmasında ütü yapılacak çama- 9.4.2.3. Nevresim değiştirir. şırlar seçilirken kolaydan zora sıralanmasına dikkat edilmelidir. 9.4.3.1. Çamaşır yıkar. Hedef davranış 9.5.1.1.in kazandırılmasında bireylerin becerileri 9.4.3.2. Çamaşır asar. doğal ortamlara genellemesi için aile ile iş birliği yapılmalıdır. Ek 9.4.3.3. Çamaşır katlar. olarak bireylerin öğretmenleri ile iş birliği yapılarak bu becerilerin 9.4.3.4. Ütü yapar. okul ortamına transferi sağlanmalıdır. 9.4.3.5. Dolap temizler. 9.4.3.6. Dolap düzeltir. 9.4.3.7. Toz alır. 9.4.3.8. Yer süpürür. 9.4.3.9. Yer siler. 9.4.3.10. Cam siler. 9.4.3.11. Lavabo temizler. 9.4.3.12. Tuvalet temizler. 9.4.3.13. Balkon yıkar. 9.4.3.14. Çöp atar. 9.5.1.1. Günlük/aylık/yıllık rutinini planlar. 9.5.1.2. Rutinlerdeki sıraya uygun zaman planı yapar. 9.5.1.3. Rutin içerisindeki etkinlik- leri zamanında tamamlar.

10. Modülün Adı TOPLUMSAL YAŞAM BECERİLERİ 10. Modülün Amacı 10. Modüldeki Bölümler Bu modülde görme yetersizliği olan bireylerin toplumsal yaşam becerilerinden; alışveriş becerileri, toplumsal mekânları kullanma becerileri, kamu kuruluşlarından yararlanma becerileri, ulaşım becerileri, teknoloji kullanım becerileri, sağlık ve tıbbi yardım becerileri ve güvenlik becerilerini kazanmaları hedeflenmektedir. Alışveriş Becerileri, Toplumsal Mekânları Kullanma Becerileri, Kamu Kuruluşlarından Yararlanma Becerileri, Ulaşım Becerileri, Teknoloji Kullanım Becerileri, Sağlık ve Tıbbi Yardım Becerileri, Güvenlik Becerileri Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  Gerektiğinde görevli personelden yardım isteme becerisi, bu modülde yer alan bütün hedeflerin ve hedef davranışların kazandırılmasında kullanılabilir. Ancak görmeyen bireylerin bazı durumlarda, örneğin karşıdan karşıya geçme, otobüse binme, para çekme vb. becerilerde tanımadığı kişilerden yardım istemesi gerekebilir. Bu durumlarda güvenlik tedbirleri açısından mesafeli iletişim kurmaya dikkat etmesi bireylere kazandırılmalıdır. Bölüm 10.1. Alışveriş Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 10.1.1. Alışverişe hazır- 10.1.1.1. Alışveriş listesini hazırlar. lık yapar. 10.1.1.2. Listedeki ürünlerin nere- Hedef davranış 10.1.1.1.in kazandırılmasında birey görme duru- den alınacağına karar verir. muna göre yazarak ya da ses kayıt cihazına (cep telefonu, mp3 vb.) 10.1.2. Alışveriş yapar. 10.1.1.3. Bütçesini planlar. kaydederek alışveriş listesini hazırlayabilir. 10.1.2.1. Alacağı ürünün bulunduğu Hedef davranış 10.1.1.2.nin kazandırılmasında kasap, manav, mar- reyonu/rafı bulur. ket, hırdavatçı, AVM reyonları gibi ihtiyacını nereden karşılayaca- 10.1.2.2. Alacağı ürünü seçer. ğına karar vermesi beklenir. 10.1.2.3. Ürünü kontrol eder. Hedef davranış 10.1.1.3.ün davranışının kazandırılması için bire- yin dört işlem becerisine sahip olması, paraları tanıyabilmesi ve ayırt edebilmesi ön koşuldur. Hedef davranış 10.1.2.2.nin kazandırılmasında ürün seçiminde be- den, renk, marka, tat, tazelik vb. özellikler dikkate alınmalıdır. Hedef davranış 10.1.2.3.ün kazandırılmasında ürün kontrolünde son kullanma tarihi, fiyatı vb. özellikler dikkate alınmalıdır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 189

Bölüm 10.1. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar Alışveriş Becerileri 190 10.2.1. Kültürel mekân- 10.1.2.4. Aldığı ürün için ödeme Bölüm 10.2. Toplumsal Mekânları Kullanma Becerileri ları kullanır. yapar. Açıklamalar 10.1.2.5. Ödemeyi kontrol eder. 10.2.2. Yiyecek/içecek Hedef davranış 10.1.2.5.in kazandırılmasında ödemeyi kontrol et- mekânlarını kullanır. 10.2.1.1. Gideceği kültürel etkinliği mesinde fatura, fiş, para üstü vb. özellikler dikkate alınmalıdır. seçer. Hedef davranış 10.1.2.4. ve 10.1.2.5.in kazandırılması için bireyin 10.2.3. Diğer mekânları 10.2.1.2. Biletini alır. dört işlem becerisine sahip olması, paraları tanıyabilmesi ve ayırt kullanır. 10.2.1.3. Etkinliğe gider. edebilmesi ön koşuldur. 10.2.1.4. Gittiği kültürel mekânların Hedef davranış 10.2.1.4.te kültürel mekânlara örnek olarak sine- kurallarına uygun davranır. ma, tiyatro, konser, müze vb. düşünülmelidir. Bireyin gereksinimi- 10.2.1.5. Haberdar olduğu etkinlik- ne göre kültürel mekânlar çeşitlendirilebilir. leri arkadaşları ile paylaşır. 10.2.2.1. Gideceği mekânı seçer. Hedef davranış 10.2.2.1.de yiyecek/içecek mekânlarına örnek ola- 10.2.2.2. Mekân içerisinde oturaca- rak restoran, kafe, yemekhane, kantin vb. düşünülmelidir. Bireyin ğı yeri seçer. gereksinimine göre yiyecek/içecek mekânları çeşitlendirilebilir. 10.2.2.3. Menüden/listeden istediği Hedef davranış 10.2.2.2.nin kazandırılmasında Sosyal Beceriler yiyeceği/içeceği seçer. modülü, “Bölüm 2 Etkileşim Becerileri” hedefinde bulunan hedef 10.2.2.4. Siparişini verir. davranışlar ön koşuldur. 10.2.2.5. Ödeme yapar. 10.2.2.6. Gittiği yiyecek/içecek Hedef davranış 10.2.3.1.de diğer mekânlara örnek olarak park, mekânlarının kurallarına uygun bahçe, havuz, otel, spor salonu vb. düşünülmüştür. Bireyin gerek- davranır. sinimine göre bu mekânlar çeşitlendirilebilir. 10.2.3.1. Gideceği mekânı seçer. 10.2.3.2. Gideceği mekâna uygun hazırlık yapar. 10.2.3.3. Gittiği mekâna göre giriş- te/çıkışta ödeme yapar. 10.2.3.4. Gittiği mekânın kuralları- na uygun davranır.

Bölüm 10.3. Kamu Kuruluşlarından Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Yararlanma Becerileri 10.3.1. Kamu kuruluş- Hedef davranış 10.3.1.1.de kamu kuruluşlarına örnek olarak has- larından yararlanır. 10.3.1.1. Yapacağı işleme göre gi- tane, nüfus müdürlüğü, emniyet, PTT, banka vb. düşünülmüştür. Bölüm 10.4.Ulaşım deceği kamu kuruluşuna karar verir. Bireyin gereksinimine göre kamu kuruluşları seçilebilir. Becerileri 10.4.1. Toplu taşıma araçlarını kullanır. 10.3.1.2. Randevu/sıra alır. Hedef davranış 10.4.1.1.de toplu taşıma araçlarına örnek olarak otobüs, metro, minibüs, tramvay vb. düşünülmüştür. Bireyin ge- 10.5.1. Teknolojik araç- 10.3.1.3. İşleme uygun evraklarını reksinimine göre toplu taşıma araçları seçilebilir. ları kullanır. hazırlar. Hedef davranış 10.5.1.1.de teknolojik aracı kullanıma hazır hâle 10.3.1.4. Prosedüre uygun olarak getirmesi, açması, başlatması, eline alması vb. düşünülmelidir. işlemleri gerçekleştirir. Hedef davranış 10.5.1.2.de büyüteç, teleskopik cihaz, CCTV, akıllı tahta, tablet, bilgisayar, cep telefonu, navigasyon, akıllı saat, vb. 10.3.1.5. İşlem sonrası evrakları teknolojik araçlar düşünülmelidir. kontrol eder. 10.4.1.1. Gideceği yere göre ulaşım aracına karar verir. 10.4.1.2. Ulaşım aracına bineceği noktaya gider. 10.4.1.3. Gitmek istediği yere göre uygun ulaşım aracına biner. 10.4.1.4. Ödeme yapar. 10.4.1.5. Belirlediği durağa gelince iner. 10.5.1.1. Kullanacağı teknolojik aracı kullanıma hazır hâle getirir. 10.5.1.2. Teknolojik aracı kendi görmesine/işitmesine/dokunmasına uygun konuma/düzeye getirir. 10.5.1.3. Teknolojik aracı amacına uygun kullanır Bölüm 10.5. Teknoloji Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı Kullanım Becerileri 191

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedeflerHedef Davranışlar 192 Bölüm 10.6. Sağlık ve Tıbbi Yardım Becerileri 10.6.1. İlk yardım bilgi- 10.6.1.1. Basit yaralanmalarda ge- Açıklamalar sini kullanır. rekli müdahaleyi söyler. Hedef davranış 10.6.1.1.de gerekli müdahâle içerisinde; pansuman 10.6.1.2. Boğulma, bayılma, kırık, yapma, yara bandı/sargı bezi kullanma vb. basit müdahaleler yer zehirlenme, yanık durumlarında almalıdır. yapılacak müdahaleyi söyler. Hedef davranış 10.6.1.2.de asıl amaçlanan model üzerinde göste- 10.6.1.3. Basit yaralanmalarda ge- rilmesi olmalıdır. Bu amacın uygulanamadığı durumlarda “söyler” rekli müdahaleyi yapar. amacı çalışılmalıdır. 10.6.1.4. Acil durumlarda 112’yi Materyal: araması gerektiğini söyler. Hedef davranış 10.6.1.1., 10.6.1.2. ve 10.6.1.3. için ilk yardım mankeni, ilk yardım seti materyalleri kullanılmalıdır. Bölüm 10.7. Güvenlik Becerileri 10.6.2. Sağlığı ile ilgili 10.6.2.1. Sağlık problemleri için Hedef davranış 10.6.2.2.nin kazandırılmasında randevu alma, ge- yapılması gerekenleri gidebileceği kurumları belirler. rekli evrakları hazırlama vb. düşünülmelidir. söyler. Hedef davranış 10.6.2.3.ün kazandırılmasında sağlıklı beslenme, 10.6.2.2. Alacağı sağlık hizmetini spor yapma, uyku saati vb. beceriler düşünülmelidir. 10.7.1. Tanımadığı/gü- planlar. venmediği kişilere karşı Hedef davranış 10.7.1.5.te özel bilgiler şifre, kimlik bilgisi vb. ola- güvenlik tedbirlerini 10.6.2.3. Sağlığını korumak için rak düşünülmelidir. uygular. yapılması gerekenleri söyler. 10.7.1.1. Tanımadığı/güvenmediği kişilerden yiyecek-içecek teklifleri- ni reddeder. 10.7.1.2. Tanımadığı/güvenmediği kişilere kapıyı açmayı reddeder. 10.7.1.3. Tanımadığı/güvenmediği kişilerin kendisine dokunmasını reddeder. 10.7.1.4. Tanımadığı/güvenmediği kişilerin bir yere gitme tekliflerini reddeder.

Bölüm 10.7. Güvenlik Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 10.7.2. Ev kazalarına 10.7.1.5. Tanımadığı/güvenmediği Hedef davranış 10.7.2.1.de tehlikeli malzemeler çamaşır suyu, ki- karşı güvenlik tedbirle- kişilerle özel bilgilerini paylaşma- reç sökücü, deterjan, ispirto vb. olarak düşünülmelidir. Görmeyen rini uygular. maya dikkat eder. bireyler için şişelerin dokunsal uyanlarla düzenlenmesi, kokuları- nın öğretilmesi vb. güvenlik tedbirleri olarak düşünülmelidir. 10.7.3. Trafikte güven- 10.7.2.1. Tehlikeli malzemelerin Hedef davranış 10.7.2.5.te görmeyen bireylere ev düzeni içerisin- lik tedbirlerini uygular. kullanımında güvenlik tedbirlerini de çarpma, düşme vb. yaralanmalara neden olabilecek nesnelerin uygular. ortada bırakılmamasına, pencerelerin/kapıların kapalı olmasına vb. 10.7.4. Acil durumlara dikkat etme becerisi kazandırılmalıdır. karşı güvenlik kuralla- 10.7.2.2. Kaygan zeminlerde gü- rına dikkat eder. venlik tedbirlerini uygular. Hedef davranış 10.7.3.1.de güvenli yollar olarak kaldırım, üst-alt geçit, trafik ışıkları, yaya geçidi vb. düşünülmelidir. 10.7.2.3. Merdiven kullanırken gü- Hedef davranış 10.7.3.3.te özellikle görmeyen bireylere trafikte- venlik tedbirlerini uygular. ki araçların seslerine göre trafik yoğunluğu, araçların geliş yönü, yakınlığına/uzaklığına vb. dikkat etme becerisi kazandırılmalıdır. 10.7.2.4. Elektrikli ev aletlerini Hedef davranış 10.7.3.4.te emniyet kemeri takma, şoförle konuş- kullanırken güvenlik tedbirlerini mama vb. kazandırılmalıdır. uygular. Hedef 10.7.4.te acil durumlar yaşanan bölge özelliklerine göre çe- 10.7.2.5. Basit yaralanmaya yol şitlendirilerek (sel, fırtına gibi) hedef davranışlar arttırılabilir. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programıaçabilecek güvenlik tedbirlerini uygular. 193 10.7.3.1. Trafikte güvenli yolları kullanır. 10.7.3.2. Duran araçların önünden ve arkasından geçerken güvenlik tedbirlerini uygular. 10.7.3.3. Karşıdan karşıya geçerken araçların seslerine dikkat eder. 10.7.3.4. Araç içi güvenlik tedbirle- rini uygular. 10.7.4.1. Yangına karşı güvenlik tedbirlerini uygular. 10.7.4.2. Deprem durumunda gü- venlik tedbirlerini uygular.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 194 11. Modülün Adı İŞLEVSEL GÖRME BECERİLERİ 11. Modülün Amacı 11. Modüldeki Bölümler Bu modülde görme yetersizliği olan bireylerin işlevsel görme becerilerinden yakın görme, görme alanı ve uzak görme becerilerini kazanmaları hedeflenmektedir. Yakın Görme Becerileri, Görme Alanı, Uzak Görme Becerileri Modüle İlişkin Genel Açıklamalar  İşlevsel görme becerileri modülü; ışık algısı ve daha fazla görme kalıntısına sahip olan az gören bireyler için verilmelidir. Modülde yer alan hedeflerin kazanılması, bir sonraki hedefin kazanılmasını kolaylaştıracağı için bütün hedefler basitten karmaşığa olacak şekilde çalışılmalıdır.  İşlevsel görme becerileri modülü çalışılırken doğal, günlük yaşamı temsil eden nesneler/materyaller kullanılmalıdır. Bu materyaller bon- cuklar, düğmeler, bakliyat taneleri, legolar, oyun küpleri, vb. arasından seçilebilir. Ayrıca, materyallerin seçilmesinde bireyin yaş, sınıf düzeyi vb. özelliklerine dikkat edilmelidir. Bireylerin işlevsel görme performansları değerlendirileceği için ses çıkarmayan ve sesli özelliği bulunmayan materyallerin seçilmesine dikkat edilmelidir.  Bireyin işlevsel görme performansını geliştirmek için öğretim faaliyetleri giderek zorlaştırılmalıdır. Örneğin birey sabit-nesne sabit, birey sabit-nesne hareketli, birey hareketli-nesne sabit, birey hareketli-nesne hareketli olacak şekilde aşamalı bir sıra izlenmelidir.  Bireyin işlevsel görme performansı geliştikçe becerilerde silikleştirme yapılmalıdır. Örneğin büyükten küçüğe, parlaktan mata, tam kont- rasttan az kontrasta, yakından uzağa vb. olacak şekilde uyarlamalar azaltılmalıdır.  İşlevsel görme modülünde yer alan beceriler kontrast duyarlılığı, renk görme, ışık duyarlılığı vb. becerileri kapsayacak şekilde çeşitlen- dirilmelidir. Hareket hâlindeki görme becerileri çalışılırken bireyin psikomotor gelişim düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin yürüme becerisine sahip olmayan bir birey için merdiven inme-çıkma hedefine yer verilmemelidir.

Bölüm 11.1. Yakın Görme Becerileri Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar 11.1.1. Sabit nesneye odaklanır. 11.1.1.1. Merkezde sabit duran nes- Hedef 11.1.1.in çalışılabilmesi için bireyin görsel dikkat ve ışık al- neye odaklanır. gısına sahip olması gerekir. Bu hedef çalışılırken örneğin duvara 11.1.2. Tek nesne ile yansıtılan ışığı görme, ışığa odaklanma, elektrik düğmesini bulma odaklanmayı sürdürür. 11.1.1.2. Sağ tarafta sabit duran ve basma, resim etiketleme, para tanıma gibi etkinlikler gerçek- nesneye odaklanır. leştirilebilir. Bu etkinlikler farklı materyaller ile çeşitlendirilebilir. 11.1.3. İki nesne ile odaklanmayı sürdürür. 11.1.1.3. Sol tarafta sabit duran nes- Hedef 11.1.2. çalışılırken sınırlı alan boyama, istenen renkteki neye odaklanır. boya kalemini bulma, dergi ve gazeteden istenen resmi/şekli bul- ma, telefon tuşlarını basma, klavyede istenen tuşlara basma gibi 11.1.1.4. Aşağıda sabit duran nesne- etkinlikler uygulanabilir. Bu etkinlikler farklı materyaller ile çeşit- ye odaklanır. lendirilebilir. 11.1.1.5. Yukarıda sabit duran nes- Hedef 11.1.3. çalışılırken bir ışıktan diğerine odaklanma, boncuk- neye odaklanır. ları arama, bulma, kavanoza atma, lego parçalarını birleştirme, düğme ilikleme, ipe boncuk dizme, meyve suyuna pipet takma, 11.1.2.1. Soldan sağa doğru hareket fermuarı takma, anahtar kullanma, haritada yer bulma, farklı ra- ettirilen nesneye odaklanır. kamlarla verilmiş resimleri rakamlara göre boyama, resimdeki eksiği söyleme gibi etkinlikler kullanılabilir. Bu etkinlikler farklı 11.1.2.2. Yukarıdan aşağıya doğru materyaller ile çeşitlendirilebilir. hareket ettirilen nesneye odaklanır. 11.1.2.3. Sağ üstten sol alta doğru hareket ettirilen nesneye odaklanır. 11.1.2.4. Sol üstten sağ alta doğru hareket ettirilen nesneye odaklanır. 11.1.3.1. Soldan sağa doğru hareket ettirilen nesnelere odaklanmayı sür- dürür. 11.1.3.2. Yukarıdan aşağıya doğru hareket ettirilen nesnelere odaklan- mayı sürdürür. 11.1.3.3. Sağ üstten sol alta doğru hareket ettirilen nesnelere odaklan- mayı sürdürür. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı 195

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 11.1.4. Hareketli nesne- 196 yi izler. Bölüm 11.1. Yakın Görme Becerileri Hedef Davranışlar Açıklamalar 11.2.1. Yakın görme Bölüm 11.2. Görme alanındaki nesneleri 11.1.3.4. Sol üstten sağ alta doğru Hedef 11.1.4. çalışılırken bireyin odaklanma becerilerine sahip ol- Alanı etiketler. hareket ettirilen nesnelere odaklan- ması gerekir. mayı sürdürür. Hedef 11.1.4.te hareket hâlindeki oyuncağı izleme, pinpon topunu izleme, bilyeleri izleme, atılan topu tutma, kitap tarama, labirent 11.1.4.1. Soldan sağa doğru hareket izleme, noktaları birleştirerek şekli tamamlama, resmi kesme gibi ettirilen nesneyi izler. etkinlikler kullanılabilir. Bu etkinlikler farklı materyaller ile çeşit- lendirilebilir. 11.1.4.2. Sağdan sola doğru hareket ettirilen nesneyi izler. Hedef 11.2.1.de yer alan bütün hedef davranışlar bir etkinlik/ma- teryal üzerinden değerlendirilebilir. Örneğin bireyin merkezi ve 11.1.4.3. Yukarıdan aşağıya doğru çevresel görme alanında olacak şekilde önüne konan materyaller hareket ettirilen nesneyi izler. ile değerlendirme yapılarak tüm hedef davranışlara ilişkin veri elde edilebilir. 11.1.4.4. Aşağıdan yukarıya doğru Hedef 11.2.1. için masa üzerine konulan büyük boy resmi betim- hareket ettirilen nesneyi izler. leme, masanın üzerinde bir nesneyi araştırma ve bulma, masanın üzerinde bulunan nesne veya nesne resimlerini etiketleme, pano- 11.1.4.5. Sol üstten sağ alta doğru da asılı olan belge/resim vb. sayma, market bültenlerinin her iki- hareket ettirilen nesneyi izler. 11.1.4.6. Sol alttan sağ üste doğru hareket ettirilen nesneyi izler. 11.1.4.7. Sağ üstten sol alta doğru hareket ettirilen nesneyi izler. 11.1.4.8. Sağ alttan sol üste doğru hareket ettirilen nesneyi izler. 11.2.1.1. Çevresel görme alanındaki nesneleri etiketler. 11.2.1.2. Merkezi görme alanındaki nesneleri etiketler. 11.2.1.3. Sol üst görme alanındaki nesneleri etiketler. 11.2.1.4. Sol alt görme alanındaki nesneleri etiketler.

Bölüm 11.2. Görme Alanı Hedefler Hedef Davranışlar Açıklamalar Bölüm 11.3. Uzak Görme Becerileri 11.2.2. Uzak görme 11.2.1.5. Sağ üst görme alanındaki sayfasındaki resimleri bulma gibi etkinlikler önerilebilir. Bu etkin- alanındaki nesneleri nesneleri etiketler. likler farklı materyaller ile çeşitlendirilmelidir. etiketler. 11.2.1.6. Sağ alt görme alanındaki Hedef 11.2.2.de yer alan bütün hedef davranışlar bir etkinlik/ma- 11.3.1. Uzak görme nesneleri etiketler. teryal üzerinden değerlendirilebilir. Örneğin bireyin merkezi ve mesafesindeki nesneleri çevresel görme alanında olacak şekilde uzak görme mesafesinde etiketler. 11.2.2.1. Çevresel görme alanındaki bulunan materyaller ile değerlendirme yapılarak tüm hedef davra- nesneleri etiketler. nışlara ilişkin veri elde edilebilir. 11.3.2. Nesneleri ya da Hedef 11.2.2.de daire şeklindeki numaralı kartlardan istenilen kâ- kişileri araştırır. 11.2.2.2. Merkezi görme alanındaki ğıda basma/zıplama, yerdeki araları/legoları/oyuncakları/boncuk- nesneleri etiketler. ları toplama, a-4 büyüklüğünde yazılmış olan market ürünlerini/ fiyatlarını etiketleme gibi etkinlikler uygulanabilir. Bu etkinlikler 11.2.2.3. Sol üst görme alanındaki farklı materyaller ile çeşitlendirilmelidir. nesneleri etiketler. Hedef 11.3.1. için duvara el feneri aracılığı ile yansıtılan ışıkları 11.2.2.4. Sol alt görme alanındaki takip etme, sınıf içerisinde farklı renklerde 4 farklı noktaya yerleş- nesneleri etiketler. tirilen ışık kaynağına tepki verme, kaldırım inme-çıkma, düz hatta yürüme, kalabalık ortamda yürüme, gösterilen yerdeki arkadaşının 11.2.2.5. Sağ üst görme alanındaki kim olduğunu tanıma, kaybolan nesnenin yerini tespit etme, öğ- nesneleri etiketler. retmenin beden hareketlerini betimleme, tahtadaki yazıyı okuma, tabela/afiş okuma, araç plakası okuma, sınıf adlarını okuma, kapı 11.2.2.6. Sağ alt görme alanındaki numarası okuma gibi etkinlikler yapılabilir. Bu etkinlikler farklı nesneleri etiketler. nesneler ve etkinlikler ile genişletilebilir. 11.3.1.1. Üç ve daha fazla metreden Hedef 11.3.2.nin kazandırılmasında amaç birden fazla nesne ya da nesneleri etiketler. kişinin bulunduğu ortamda uzak görme becerilerini kullanarak is- tenen nesne ya da kişiyi bulmasıdır. Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı11.3.1.2. İki metreden nesneleri etiketler. 197 11.3.1.3. Bir metreden nesneleri etiketler. 11.3.2.1. Üç ve daha fazla metreden nesneleri ya da kişileri araştırır. 11.3.2.2. İki metreden nesneleri ya da kişileri araştırır.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim ProgramıHedefler 198 11.3.3.Nesnelerden/en- Bölüm 11.3. Uzak Görme Becerileri gellerden sakınır. Hedef Davranışlar Açıklamalar 11.3.4. Aynı yönde 11.3.2.3. Bir metreden nesneleri ya Hedef 11.3.3.ün kazandırılmasında bireyin güvenliği için çalışma- giden insanlara çarpma- da kişileri araştırır. lar, yapılandırılmış ortamda gerçekleştirilmelidir. Birey beceride dan yürür. ustalaştıkça gerçek ortama genelleme çalışmaları yapılmalıdır. 11.3.3.1. Bir buçuk metre kala nes- 11.3.5. Karşı yönden neleri/engelleri fark ederek nesne- Hedef 11.3.4.ün kazandırılmasında bireyin güvenliği için çalışma- gelen insanlara çarpma- lerden/engellerden sakınır. lar, yapılandırılmış ortamda gerçekleştirilmelidir. Birey beceride dan yürür. ustalaştıkça gerçek ortama genelleme çalışmaları yapılmalıdır. 11.3.3.2. Bir metre kala nesneleri/ engelleri fark ederek nesnelerden/ Hedef 11.3.5.in kazandırılmasında bireyin güvenliği için çalışma- engellerden sakınır. lar, yapılandırılmış ortamda gerçekleştirilmelidir. Birey beceride ustalaştıkça gerçek ortama genelleme çalışmaları yapılmalıdır. 11.3.3.3. Yarım metre kala nesnele- ri/engelleri fark ederek nesnelerden/ engellerden sakınır. 11.3.4.1. Bir buçuk metre kala aynı yönde giden insanları fark ederek insanlara çarpmadan yürür. 11.3.4.2. Bir metre kala aynı yönde giden insanları fark ederek insanlara çarpmadan yürür. 11.3.4.3. Yarım metre kala aynı yönde giden insanları fark ederek insanlara çarpmadan yürür. 11.3.5.1. Bir buçuk metre kala karşı yönden gelen insanları fark ederek insanlara çarpmadan yürür. 11.3.5.2. Bir metre kala karşı yön- den gelen insanları fark ederek in- sanlara çarpmadan yürür. 11.3.5.3. Yarım metre kala karşı yönden gelen insanları fark ederek insanlara çarpmadan yürür.