Қуат Қайранбаев-АҚ ЖАУЫН

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лқ жауыи Мен де бос әңгімені жиілегем, Қонақтың мұндай кезде куйі бөтен. Ақынның өзүйінде қалбалақтап, Қазанға жүгіргені қиын екен. Тұрса да шырқалсам деп шанақта өлең, Досымның жағдайына қарап көрем. Шыныны дәміл-дэміл толтырады, ІІІаймақ боп жайсыздықты шараппенен. Шалқытып элдилемей ән-бөпені, Татымсыз әңгімемен таң да өтеді. Иесі үй - ошақтың отырмаса, Сөзден де, ас-судан да мән кетеді. Мал емес ақын қояр түсап қашық, 50 Жан да емес жасап жүрген үсақ кәсіп. Қоштаспай жөней бердің ертеңгісін, Қос ақын жатқан кезде қүшақтасып. Әуелден омырауға таққан елес, Өмірі ақындардың жатқан егес. Ауыр жүк арқаладым деп есепте, Ақынның жары болу мақтан емес. Ш ат басса қажай бермей бетін үңгіп, Ақынга қараулэзім кешірім қып. Жан сырын бөлІсе алсаң бақыттысың, Боларсың түсінбесең екі мұңлық. Болмайтын жан едің-ау ісіңде мін, Ж азгырма қатты айтқаным үшІн менің. Жарты өмір бірге өтсе де ақынменен, Осыны уқпауыңды түсінбедім.

Лқ жауын /■ ”/ П Журсм деп жанұямнан саяқ көп күн, Мен-дағы жаныммен сан таяқты оптім. Олең деп өксік жеген өмірінен, Оны да, озімді де аяп кеттім. ҚАПАЛ ЖАСТАРЫНЫҢ ВАЛЬСІ Қапалым - гүл өңің, Бар сенің мың емің. Өзің деп соғады, Қашанда жүрегім. Өмірдіңесігін, Ашкызған бесігім. Ғашықпын десем мен, СезІмнің несі мін. Атқанда таң ерте, 51/ ТөгілдІ ән ерке. Жүректі тербеткен, Қапалым сән өлке. Жеріңде бақ түнар, Тауың бар ақ шынар. Бақытгын мекені, Сендей жер жоқ шығар. ҚАЙРАУ Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Үмтылып көңіл өнерге, Жолдарға үзақ шақырган. Деуші едім, қайта келер ме, Абайдан асқан ақылман. Тектілер кетіп ақырғы, ӨмІрді мынау сүр етгі.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лқ жауын Керем бе деуші ем батырды, Бауыржан тектес - жүрекгі. Қосылмай топка қазанат, Көңілді басты қайғы, алаң. Туар ма деуші ем азамат, Димекендей елді ойлаған. Есірткі келігі, қүтқармай, Сауданың шапты жиі аты. Келер ме алып - Мүхтардай, Халқымның болған үяты. Ардақтап ардың өлшемін, Журсем де бүгін дара емен. Керек пе жазу деуші едім, Мұкагалидан соң қара өлең. Тірлікке мэңгі кім ие, Басылды арын алгашқы. Ұршьіқша ойнап дүшие, Өмір де әрі жалгасты. Үлылар салған жолменен, Журе алмай кетсем сөкпес тым. Жырларым кетпес кермеден, Қуат боп қалсам деп шештім. БАТЫР ЕСІМІ БЕРІЛГЕН АУЫЛ - Журналистің журтқа жетер сөзі елті, Тақырып бар ауыдыңда өзекті. Барып қайт,-деп айтқаннан соң бастыгым. Ш ыққан едім іссапарга кезекті.

оЛң жауын / ///> Іііаншығандай мыңсан найзажерге күн, Бір бүл емес жол азабын көргенім. Отырғанмын терезеден көз алмай, Бір баланың эңгімесі - ермегім. Енді бір сәт мотор үні қылқынып, Токтады да, үлгерместен жұрт ұғып. Қайта жүрді қара жолмен қаскайған, Аялдама жанында сәл іркІліп. Болсадағы қыран көзді, қырағы, Тез оқуга жастау екен тым әлі. - Есе... Есе. Мама не деп жазылған? Бүл жаңағы балақайдьщ сүрағы. - Жүруші едік осы жолмен күнде ептеп, 53 Жаттатушы ең ауыл атын міндеттеп. Сан окыға.м, тақтайдағы эріпті, Онда ылғи жазылатын ‘‘Діңгек'’деп. - Жөн айтасың, ұмытпапсың, жэ, тыңда, Ауыл аты ‘\"Діңгек\" болған расында. Енді бүгін батыры болған Кеңестің, Есеболатов Нұрсүдтанның атында. Көңілі пэк бала сырын ақтарды: Қуат ҚАЙРАНБАЕВ - Сонда кімге сілтеген ол шокпарды. Кімдерменен шайкасқан бұл бабамыз, Кенес деген немене ол? - деп қалды. Анасы айтты: - Былай болсын келісім?! Бүгіндері дұшгіан емес немісІң. Бұл атамыз, бір сөзбенен айтқанда, Канын төгіп, жанын берген ел үшІн.

Лң жауын Баласы отыр үсті-үстіне сүракка-ап, КөңілІмді шарпып отті бір аптап. Ой-түйсігім тыпыршыды түра алмай,, Ал автобус бара жатты жырақтап. Жанын берген қасіретпен өңшең ер, Зүлмат бүгін уакытпенен елшенер. “Мен не айтар ш ? '' деп киналам кей кезде, Осы сауал бір күн маган келсе егер?! ТОЙҒА ШАҚЫРУ Ш ақырса жолдарға нүр - арман, Жақсылық алдагы қүралган. Жүректер жұптасса еркімен, Қай заман қарсы оған түра алган. Осылай бой түзеп, ер жетіп, Есті өмір қалыпты торге өтіп. Табыстық сезімнің көлінде, Махаббат бесІгін тербетіп. Аялап жастықтың бақ-гүлін. Арайлап бІздерге атты күн. Ағайын, дос-жаран, керІңдер, Қосылған қос жүрек шаттыгын! МЕШІН ЖЫЛЫ Төрткүл әлем танып бүгін есімін, Түгырым да түлғаланды осы күн. Жылқы мен қой жарылқаган халқыма, Не бересің, қазаққа жат мешінім?

А қ жауын /; V,/ / /; / / / Киялга көк берілген соң, ойғаерік, Шындықты аршып, шиырлана сөйледік. Сэйгүлік жыл алга шықса көшіміз, Аққа ауызды тигізген-ед қой келіп. Тамсанумен қарсы алатын таң нурын, Жылқы мінез тарпаңдығым, пандығым. Қошақандай момындығым жэне бар, 'Гэңіріне тапсыратын тағдырын. Аргтырумен азаттықтың айбынын, Қазағыма жақсылығын жайды күн. Қай жағыңнан таянарын таппадым, МінезІ жат мақұлығым, маймылым. Жүрегім де, пейілім де, ойым да ақ, 55 Оны бэрІ түсінген-ді, пайымдап. Сыры мәлім, соры қалың жүртыма, Келіп едің не сиыңды дайындап? Қалдық бүгін оң мен солды аңғарып, Содан болар, қадам бастық алға нық. Жаңа жыл боп келдің міне, мешінім, Жүтіреміз үлкен-кіші таң қалып. Мешін едің, маймыл емес тордағы, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Саған түсгі тәуелсіз ел салмагы. Зоопарк, циркте емес,тірлікте, Бізге күлкі сыйлай берсең болғаны!

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лц жауын АСПАНДАҒАН АСЫЛЫМ Қазағыма тарту етіп бас ұлын, Қабағыма қарағандай ғасырым. Жаймашуақ жаздай құшақ жаюмен, Жетісуым қарсы алады асылын. Қырағылық қалғығанда көз іліп, Қыранның да қия басқан кезін ұқ. Қаламыздыңжан бітірген бойына, Жетісуға перзенттігін сезініп. Момын елден жамандықты жасқаған, Молшылық кеп, жала-бэле қашты одан. Гұлдеп жатыр Талдықорған, Көкшетау, Көркеюде ел ордасы - Астанам. 56 Тарқап елдең таршылық пен уайым, Төбемізде күлімдейді күн —айым. Терілуде ел ырысы -астығым, Төгілуде қара алтыным —мұнайым. Жүргендерге үй ішінен қос тігіп, Жөн айтасыз эрқашанда көштілік. Жақындарды туыс етіп пейілмен, Жат жұрттарды жүресІз-ау дос қылып. Сақтап өтер жайсаңдарын ел есте, Сақтың елІ бүгің жаңа белесте. Саялаған мейіріңнен мынау жұрт, Сарқылмайтын ақыл кені демес пе. Әділ шыгып айтқаныңыз әмэнда, Әлем жұрты беріп жатыр бағаңды. Алашым деп атқа қонған азамат, Ақыл айтар жайға келді ғаламға.

Лң жауын аіҮ днУ сЩ Ү М /:.і ' / / У ҚЫРҚАСЫНДАҚЫРЫҚТЫҢ Желкеден басып желікті, Ақ шашпен эрлеп көрікті. Келмесе деген бір белес, Қырықта мынау келіпті. Жүгендеп асау ерікті, Ағаға енді теліпті. Алыс қой деген бір белес, Қырық та жетіп келіпті. Жан-жарың болып серік-ті, ¥л-қызды тағдыр беріпті. Айтқызып ақыл жастарға, Қырықта, сырдаң, келіпті. Жетелеп а,лға үмітті, Күндерім маған күліпті. Тойлатып бірге қайтыңдар, Келіп бір қалған қырықты. Е. ЖАЙСАҢБАЕВҚА Қараша тау бүлтпен түрған таласа, Қараша өмір алға үмтылған балаша. Шатқалда мал мамыражай күй кешкен, Төскейінде шопан үйі қараша. Қиял жүйрік көкіректе мүң барда, Асқақ арман шақырмаған кімді алга. Қарт Жоңғардай болсам дейтін еңселі, Қара бала қарап қойып шыңдарға.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ А ң жауын Қозғалмаған жоламайды жанға түк. Галаптыға кез болады ән-бақыт. Баласаздан басгалатын соқпақпен, Астанаға кеткен еді шандатып. Дарын-күшін халқына арнап төгер мың, Азаматпен аяулы елім көгергін. Бата беріп ақ бас таулар қалды артта, Қарсы алды алдан шаңырағы өнердің. Кім айта алар тартты қанша азап-мұң, Тізгін, ерін тең үстады боз аттын. Баласаздан жолға шыққан Есболған, Хантәңірдей дара шыңы қазақтың. Атағына айбар қосып тектінІң, 58 Содан бері талай-талай өтті күн. Сахнаның сзні болған Есагаң, Әттең, әттең, арамызда жоқ бүгін. .. Атар элі алдымыздан таң күліп. Алыстаса шыңнан шығар жаңғырық. Жоқ деп бізбен айта алмаймыз, өйткені, Нагыз өнер жасай бермек мәңгілік! “ЖЕТІСУДЫҢ\" СОБКОРЫ Уяламай жүрегіме оЙ бөтен, Аға жайлы қызьш тілді сөйлетем. Жаркентті жергілікті түрғындар, Ш ағын ғана “Жетісуым” дейді екен.

Лң жауын /у^//7 Сол өлксден андып басқан эр адым, Бір ачамат иіьнарады саналы үн. Ол кім дссең - Мырзағали Нұрсейіт! Қару қылған қағазы мен каламын. Оралымды ойлар айтқан от өрім, Жаркенттен жер-жаьанға жетер үн. Талдықорган, Алматыға шақырса, Келмей қойған. қимай жаннат-мекенін. Ку тірлІкпен қабыспағанайласы, Қарсы алады келсе дагы қай досы. Бар жиғаны - алдындағы төрт бала, Бар бақыты - жанындағы Сайрашы. Сол олкеде тамыр жайды, көктеді, 59 Сол өлкеде шығатұғын көп төрІ. Жәркентте жатып алып жазатын, Ес білгелі “Жетісудың” собкоры. “Жәркентім, сен не деген көркем ең, Жырлау үшін бір өзінді тер төгем!” Дейсің дағы боратасың хаттарды, Шын мәнінде жазиралы өлкеден. Журналист пен жазушыныңарасы,, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ БІрі жиен, ал біреуі нагашы. Екеуі де ой мен қалам жемісі, Содантуған “Әжесініңбаласы” * ҚаламгерлІк жүрек пенен арға сын, Содан таптың өміріңнін жалғасын. Жәркенттегі Мырзажанға бір тілек, Қаламың да, қиялың да талмасын! (*М. Нұрсейіттің кітабы).

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ А ң жауын ЕГІНСУ — ҚҰТТЫ МЕКЕН Сездірген журегіме дала мұңын, Есімің естіледі дара бүгін. Көңілім сен дегенде алып ұшар, Бал дэурен өзіңде өтті балалыгым. Суыңда шомылып, Құмында ойнадым. Кегіңе көміліп, Қызыққа тоймадым. АңсаймынегілІп, Сол кездей қайда күн. Нұр болып жүректерге шашырадың. 60 Өзіңе арналады асыл энім. ¥ р п ақ деп ұран салған бабаларға, МәңгілІк мекен болды топырағың. Көліңе қармақ ұстап талай барғам, Сагыныш саган деген жанайды алдан. Келесің болып көпке құтты мекен. Атынды затыңа сай қалай қойған?! Осылай қоштастым да бала күнмен, ¥ям нан ұштым сенің талабыңмен. Бұрылам қай қиырда жүрсем-дағы. Тыньгстап кету үшін самалыңмен.

А қ жауын АЗАМАТ Бақыт Смаиловқа Шамырқанып аласың, Буырқанып аласың. Азамаатар ішінде ауылдағы дарасың. Ллға сүйреп бар істі, алаулатып намысты, Шыңнан көргің келеді бүкіл қазақ баласын. Жинай алмай ел есін, 1'алпағанда кеңес үн, Көтеріп ең ер жүгін, үміт нэрін себе шын. “Мем жанбасам лапылдап, сен жанбасаң лапылдап'5, Осы үранды ту етіп, жалындаумен келесің. Жақсыларға бар асың, 61 Жамандарға —дарасың. Таусылмайды қашандатіршілікпен таласың. Менмендерге —қырсығып, мәймөңкеге - күрсініп, Жалгыз жортқан жапанда батырға үқсап қаласың. Ж оқ-жітіктің үлесін, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Өлсіздердің бір өшің. Әперем деп әрқашан арпалысып жүресік. Биліктімен —тіресіп, білектімен -күресіп, Копке тисе көмегІң шатганасың, күлесің. Болмайды екен тата бақ, Алады ол да жазалап. Бірде қалып, бірде озды, сен баптаған қазанат. Кейбіреуге жақпайтын, халкы бірақ мақтайтын, Көп болса екен қазақта езің сынды азамат.



II БӨЛІМ ~Ко 'уі.ииіи^ ицры Тспідарга табындырдыц, ертецге еліктірдіц. Тірлікке аттандырдыц, талайын көрікті ұлдыц. Түрлахлы мекеніце, аң кептер көцілменен, Ту қылып тілегімді, қуана келіп турмын.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВо Лң жауын МАҢДАЙ ЖАЙЛЫ ЕКІ Ә Ң ГІМ Е “ТірлІгің Сократтың маңдайындай шекеңе сэйкес келмейтін сияқты. Неліктен?!” - деді бірде маған жазушы, драматург Тәкен Әліпбаев. (эзілі) Заман еді ол, қоғам қалған тоқырап, Не бар, не жоқ? Кім шарлаған жер - көкті. Жеті әлемге аты жеткен Сократ, БіздІң елге қыдырып та келмептІ. М ұң шалмауын маңдайы сор ел ішін, Жүретінбіз кундІз-түні тілеп мың. 64 Бізге дөкей-орысың мен немісің, Білмей өстік дана шалын Гректің. Бүл қазақтың таңы өзгеден жай атты, Содан болар, ерте есейдік, сөз үға. Қобыланды боп ат қып мініп таяқты, Ғашық болсақ еліктедік Қозыға. Басы түгел тұратұгын маңдайдан, Ленин болсам деп армандап өсіппІн. Оның дағы бал тамғанмен таңдайдан, Тажал сепкен жан екенін кеш ұқтым. Арманымның алау етіп жалауын, Тілеуші едім аспанда аққан жұлдыздан. Көңілімнің орындадеп қалауын, Айырма деп жырдан... жэне бір қыздан.

А ц жауын Осы-тұғын маған мэңгі төр - ұғым, Кімнен көрем қиялымның кемісін. Сол қыз - жарым, ал өлеңім - серігім, Одан басқа бақыт бөтен мен үшін. Шықпасам да шыңдарға, аға, сірә тым, Жыр дейтүғын қонып жүрмін жиі атқа. Бұл қазаққа артық болмас бір ақын, Ал, Сократты қалдырмаймын үятқа. (шыны) Тірлігім қоңырқай, 65 күпініп не дейін. Түн қатып, түз кезіп тың соқпақ салмадым. Тас бауыр тағдырдың тап басып көмейін. Суырылып шықпадым, көп едІ арманым. Күпініп не қылам, аз еді көргенім. Жаз еді дей алман әкесіз балалық. Жетексіз жетімдІ шығарған төрге кім? Сондықтан үшпадым сүңқардай таранып. Ауылдьгң шетІнен басталып боз дала, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Қиялға тартатын түңғиық аспаны. Ұшқыш па, ғалым ба, қайтесің, қозғама, Армандап өсіп-ек қол жетер басқаны. Қой бақтық, ойнадық үйіріп асықты. Қол созып көріпті шыңырауцан айғакім? Меңгеріп көпшілік үйренген кәсіпті, Мен болсам тағдырды жырға әкеп байладым.

Лқ жауын И '//! Сол ғана ед арманым, қиялым пәк қана. Ө леңдеп ұғынып дүниенІң думанын. Сократты білгем жоқ, қайтемін ақтала, Бар кінэм, бэлкім сол қазақ боп туғаным. Әркімнің өзіне арналған несібе, Көк нүрын аңсамай тұра алмас қыран да. Біздағы ІлестІктіршілік көшіне, Болуға көндігіп тұлға емес - бұранда. Ағалар аз ба еді айтатын ақылын, Шапқам жоқ мансапқа құлшынып асатым. Анам да болмады қысатын тақымын, 66 Бабым да жоқ еді бэйгеге қосатын. Сенбесең сөзіме - тарихқа тоқталық, Бұлбұл кеп қонған ба жарлының бағына. Сократ маңдайлар мұнда да шет қальш, ШендІ мен қалталы сөйледі тағы да. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Не сыйлар бұл өмІр? Бар мұңым - алғы күн. Күлшелі баланың мықты екен жетегі, Сократтың маңдайын бергенше тағдырым. Берсейші бақ қонған екі елі шекені

оЛң жауын / /у/ КҮЗГІ ЭЛЛЕГИЯ Күз келді тағы,.. Күреңдік басты даланы. Коңілдің бүгін көбейген сынды алаңы. КелмейтІн қайтып алтын берсең де алдыңа, Қимайтын онда күндерім қалып барады. Адамға аз ғой, берсе де басқа жүз бақыт, Күз деген элі құлау да емес қүзға тік. Жапырақ сынды жабыркап жаным қапады, ТәнімдІ менің таңғы бір суық мұздатып. Күздің де, бэлкІм алмадық тыңдай өз үнін, 67 Кім естір дейсің беймаза күннің безілін. Күз келсе болды, қимасым кетіп қалғандай, Алай-да түлей түседі күйге сезімім. Шытқандай қабақ танытар кейіп күн, дала, Кар түсіп қапты қарағай біткен шыңга да. Киылып түсер таусылған ғүмыр іспетті, Жапырақтарға қараймын ылғи мүңдана. Жүрдім бе әр кез ақылын жұрттың жөн көрмей, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Сараптар соны маған да уақыт келген бе ей? Сарғайып барып, сылынып түсер жапырақ, Бес күндік өмір бітерден хабар бергендей. Айықпас дертке салды да өлең тылсымы, Алдырмай қойды, алқынтып мені жыр шыңы. Кызуы қайтқан сэулесі сынды күз - күннің, Кеміп калғандай жүректіңбүгін дүрсілі.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лң жауын Тәңірдің өзі қойғандай беріп бізге ерік, Әр атқан таңнан таусылмас ләззат іздедік. Өрекпіп жүрген өзімшіл, ершід кеудені, Сақайтып кетті, сабаға салып, күз келіп. ІҢКӘР Д ҮН И Е Сэлемді жолдап сән құрған барша күндерге, Өткеннің бэрі бос елес, сар сағым деме. Қаламды алсам, қайран жыр төгілуші еді, Санамды тірлІк жеңген бе, шаршадым неге? Тек көктем емес, туатын ызғарда да өлең, Қьізғалдақ қырлар кешегі біз барған элем. СезімнІң селі арнадан асатын еді, Жыр жазбақ болсам қүлшынып қыздарға деген. 68 Махаббат деген емес-ау өтірік кылық, ӨмІрдің өзі осыны отыр үқтырып. Сүлуды көрсем жүрегім тулайтын еді. Тастап кетердей кеудемді, секіріп шығып. Қүдайдың өзі хош көріп, жастан дәметер, БІлемін бір кун тірліктің дастарханы өтер. Мүлт кетпей келген жыр жебе неге бөгелді, Қыз жүрегінің қалқанын тас-талқан етер. Замана келіп зәңгіген, жан үқпайтүгын, Қаламнан басқа қалмады, нарыкты-ай, түгім. Арулар бүгін аңсайды қалталыларды, Ақынды қайтсін, жыр жазса жалықпайтүғын. Тек сезім күрған патшалық аңсап әлемін, Ғашықтық дертті жүрекпен арқалап едім. ТІршілік төнІп төбемнен, іңкэрлік деген, БіртІндеп ғайып болар деп қорқа беремін.

Л ң жауын /М '4 ҒҰМЫР — ӨЛЕҢ О, тағдыр, қаншама рет ақымды алдьщ, Туар ма асау бақты тақымдар күн. Өсіп, өніп өлсе де - өмірлері, Жылдармен өлшенбейді ақындардың. Ататын әрбір таңы - жырыменен, Мәңгілік жасай берер ғүмыр ~ өлең. Сан ұрпақ жатқа оқитын мүраларьщ, Ақынды мың тіріден тірі дер ем. Дүшпаны тас атса да тасадағы, 69 Тірліктің болмаса да аса мәні. Өмірге жақсы өлеңәкелген күн, Болады ақынның бір жасағаны. Қиялын қалықтатса бүла мүсін, Шер - мүңнан асыл сезім туады шын. Тағы бір жасап қалар, жан жадырап, Көргенде туған елдің қуанышын. Оттілім, кібіртіктеп, қашты неден, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жырымнан тақыр гүлдеп, тас түлеген. Бір жасап қалар еді көңіл шіркін, Жарасып отырғанда жақсыменен. Жақтырмай әділ сөзді кесек, дөйлер, Өзінен өзгешені өсектейдіел. Мүндайда аппақ элем түнек болар, Ендеше ақын жасын есептей бер.

Лң жауын /'■/'/■' ////І/л ТІРШІЛІК КЕМЕСІНДЕ Күнде атпайды адамға күрсініп кун, Сөндірмей бірақ отын жүрші үмітгің, Тап болған жауынға да, дауылға да, Келеміз кемесінде тіршілікгің. Бірде бақ боп шарықтап энІміз де, Кез болды мүң шағатын сары күзге. Тағдырдың баршамызға жазганы бар, Сыйы бар әзірлеген бәрімізге. Бастасаң адам болып сезіле шын, Күншілмен күресінде көз ілесің. Адал мен арамдықтың арасында, 70 Жатады эркім алып өз үлесін. Біреуді біз де ес-түссіз сүйіп көріп, Үлесі махаббаттың - күйік дедік. Құрдымға сезімменен қүладық та, Шыңдарға сезімменен биіктедік. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Демеңіз, сол махаббат не береді. Онымен көңіл көлі көгереді. Адамды бір-біріне ынтық еткен, Табиғат неткен шіркІн, шебер еді. Қайтсек те жетеміз деп бІр аныққа, Қүладық та ойда жоқ быламыққа. Әддінің әділетсіз ісін көріп, Қыларға қайран таппай жыладық та.

А ц жауын /Ц/Н/ //ПН Естінің есесі қап есірікке, Гентектіңтізілгенде көшІ жіпке. Жаныңцы жаралаған бәзбіреуді, Кінә артпай, көрдік бір кез кешіріп те. Қанжарын әлсіздер мен арға безеп, Жүрген көп жалғандықпен жалғап өзек. БІр күліп, бірде жылап осылайша, Дүние өтіп жатыр алма-кезек. Бергенде самайымыз күзге көрік, Қонды ма сарыуайым бізге келіп. Жағалап жақсылардыңтөңірегін, Жандарды жаны жайсаң іздеп едік. Жақынға болып кейде жат жанымыз, 71 Атты сан солғын тартып ақ таңымыз. Кім білген-не керегін пенделерге, Көп пе еді жоғалтқаннан тапқанымыз? Тақ тисе әлдекімнің тақымына, Көмегін үсында ма жат үлына? Басымыз қай жерлерде иілмеді, Тисін деп шарапатым жақыныма. Қойса егер жарық түспей самаладан, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Гүл сынды солғын тартып қалады адам. Шамамыз келгенінше шуақ бердік, Көргенде інілерді ағалаған. Десем де айтарыңды Ірікпе түк, Барымды жырсыз күндер жүр үптетіп.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ А қ жауын Кейбіреу езге бэлкІм бағалайды, Алдыма күңіренігі кеп, күліп кетІп. Кетсе де өз жағдайын құрап алып, Жүрерміз жүректерде бірақ - анық. Жауапсыз сезімдер мен шарапаттың, Қайтар деп қүнын кері сұрамадық. Сезген соң сол шақтардан ән дауысын, Кептері көңілімніңсамғады шын. Мың алғыс айтамын тек, кеудемізде, Сезімнің оты больгп жанғаны үшін. Шықтым деп айта алмаймын бетке, міне, Өмір мен өкініш жоқ, өткеніме. 72 Жанымнан қанат қаққан лағыл-жырым, Жетті ме жүректерге, жетпеді ме? Қашан да биік терек тартар ұшқын, Көрмедім дей аламын қалтарыс күн. Қалсын деп кейінгіге менен белгі, Келемін үстінде бІр арпалыстың. Шығатын биіктерге бара алдым ба? Жоқ әлде, жігерсіз боп жаралдым ба? Әйтеуір, адамдарға қарызым жоқ, Әйтеуір, тазамын мен ар алдында. Атпайды күнде адамға күрсініп күн, Сөндірмей бірақ отын жүрші үміттің. Жаныңа жақсылықты серік еткін, Кемесі тоқтағаншатіршіліктің.

оЛң жауын /'М ЖАҢБЫРЛЫ ЖЫЛ Жадыратпай, келтірмей күйімді бір, Жаңбыр жиі жауып түр биылғы жыл. Үйірілген бұлттардай үймелеп жүр, Шешілмеген қалпымен түйін-ғүмыр. Үмытқандай көк аспан үятты анық, Төге берді көз жасын жиі ақтарып. Көңілімнен бір кірбің кетпей қойды, Кеплей қойған жер беті сияқтанып. ТІршілІктің баяулап қол үршығы, 73 Төзімді тексеруде өмір сыны. Жауыннан қызып кеткен шөп сияқты, Кеудем де кейде менің қоңырсыды. Үмітке үлес тиіп жиі мүңнан, Серпеді оңашада күйігімді эн. Ал қара бүлт қорғасын сияқтанған, Басады қалың ой боп иығымнан. Осылай ойсырады сезім, жүрек, Өзгелер бэлкім, менен төзімдірек. Шаршаған шаруадан үяламын, Жаңбырды жаудырғандай өзім тілеп. Қүмырсқа қүрлы көрмей тірі адамын, яаүянуаиү^ Батамыз әр күн сайын күнэға мың. Көз жасын жакынының көрмеген жүрт, Қайтсін-ау көк аспанның жылағанын.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВо Лң жауын КӨКТЕМДІ АҢСАУ Алаулап егер жанса күн, Көңілден ұшты ән сағым. Көгеріп шығар көк шыбық, Көктемді кеше аңсадым. Атса да күліп таңым мың, Сезімге ғана бағындым. Қырларды гүлмен көмкерген, Көктемді бірақ сағындым. Сезініп кейде күз лебін, Тырнаның көрдім тізбегін. Бүр жарып шығар жапырақ, Көктемді бір сәт Іздедім. Торлап бір кейде тақыр мүң, ¥йқы сы з таңды атырдым. Ондайда тірлік бастауы, Көктемді ғана шақырдым. Жанымныңтаппай бір емін, Жабырқап кейде жүремін. Кеудемді қысса жебір ой, Көктемнің лебін тіледім. Өткізіп солай небІр күн, Төзімніңжібін кемірдім. Жүр ме екен элде жүрекке, Көктемі жетпей көңілдің.

А ң жауын ҚҰРБЫЖАН 75 Мұқағали ізімен Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Тұрса да биік шоқтығың, Коңілсіз өтті көп күнің. Кешегі қайтып екпінің, Көздерің неге төкті мұң. I ап-тұинақ еді ісің де, Тамсандым сол бір мүсінге. Жападан-жалғыз жүресің, Өңімде түгіл, түсімде. Қызгалдақ едің көктемде, Қызықпас оған жоқ пенде. Көздері шыққыр жігіттер, Корместен сені кеткен бе?.., Тамшылар мүжір тасты да, Өрлігің, бэлкім бас кінә. Сөз айтсам деген жігітгі, Рухыңның мысы басты ма? Қыз едің көркем, жасаулы, Кімдердің саған басы ауды. Шықпады неге бір еркек, Ауыздықтайтын асауды. Көбейіп бүгін қүса тым, Қайтусыз жатыр күш ақың. Баранды бүгін жІгіттер, Сұлуды сендей құшатын.

А ц жауын Төлеген калған “Қос оба’\\ Жібекті бүгін тоса ма? Қиылыспайтын жолдары, Тагдырға мынау не шара... БАЛҚАШ ПЕРЗЕНТІНЕ Сайлаубек Байдуйсеновке Бақыттың эркез мазмұны тартыста дедік, Тартыс іздеуге жөнелттік эр тұсқа көлік. Әр тұстан көлік хабармен оралмай жатып, Аңдаусыз бір күн қаламыз алпысқа келіп. Алпысқа бүгін келіпті Сайлау агамыз, Сәкеңнің салған сүрлеуі —айналадағы із. Айналадағы із ағаның алпыс асуы, Алпыс асуда жырламай қайда барамыз. Қайда барамыз, алпысты тойламай бүгін, Тойламай бугін, ағаның жайғамай жүгін. Жайган айдыны Сәкеңнің өзіндей дархан, Дархан жүрегі танытар найзагайлыгын. Найзағайлығы байқалар ісіңде де ақыл, Ақылыменен ерлерін мүсіндеді ақыр. Мүсіндеп ерін сомдаган суреткерлігі, Жүрегі менен қаламның үшінде жатыр. Үшінде жатыр сезімнің семсеріндегі, Семсердей берік сертіне еңсерілді елі. Еңсерілді елі үлына алпысқа келген, Алпысқа келген презенттің бөлшегі ме еді?

А қ жауын Бөлшегі ме еді бұл Сәкең жақсылықтардың? Жақсылық шерін тарқатар тапшылық, тардың. Тапшылық, тарлық Сәкеңнің табигатына жат, Табиғи, таза жүректі жақсыны ұқпар кім? Жақсыны таныр Балқаштың баласын білген, Баласынан жұрт өнеге ап, жарасымды ілген. Жарасым білген ағайын сауын айтады, Анасын гүлмен көмкеріп, данасын гүлмен. Дана боп гүлмен көмкерген қыр асты бала, Қыр асқан бала сермеген кұлашты қара. Құлашың кеңге жайылып, алпыс асуың, Алдыда алар шыңдарға ұлассын аға! ДОСТЫҚТЫҢ АРАЛЫНДА і_ Өмірімді өрнектеген кестемен 77 Қимас жанды әркашанда қош көрем. Бөлісетін қайғы менен мұңыңды, Қандай жақсы, қандай жақсы дос деген. Қалдырмай нала- мүңға, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Еседі самалың да. Жүрейікмәңгі бірге, Достықтың аралында. Сақтайтын сені есіне, Іздеумен келесің бе? Бүгін біз тербелейік, Достықтың кемесінде. Дос болмаса іздер сені жиі кім? Оған мақтан сенің жеткен биігің.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ А ң жауын // 04 і Сурінгенде колтығыңнан демейді. Бүгілгенде тосар бірге иығьгн. Достьгқ сезІм —сезімдердің көркемі, Дос жүрегі-жүрегіңнің бөлшегі. Өмір атты дарияда достардың, Қүламасын мәңгі бақи желкені. ТУҒАН ЖЕР ТОЙЫНА Тыңдаған қапы қалмас бабалар өсиетін. Туған жер-тұғырым ең мәңгілік бас иетін. Түранға атым шықса, тыңдаса елім мені, Ақсуым, ең алдымен бүл сенің қасиетің. 78 Атады жарқын болып әлі алда болашақ тан, Ән дарып жүрегіме, күш алғам нэр ошақтан. Ақсудың ұлы - деген көтердім жоғары атгы, Абырой-беделІң ді кезім жоқ аласарткан. Таңдарғатабындырдың, ертеңге еліктірдің, ТІрліккеаттандырдыңталайын көрІкті үлдын. Түрлаулы мерекеңе ақ кептер көңілменен, Ту қылып тілегімді, қуана келіп түрмын. Ш аттық пен мүң аралас талай күн өтті, мейлің, Шықпасын енді алдыңнан қатерлі көп дүлей күн. Шырайлы Ақсуымның ел-жүрты аман болсын, Ш ынайы сезімменен Бақ қонсын деп тілеймін!

оА қ жауын /у//',{///////9/ ҰСТАЗДАР БОЛҒАН ОСЫНДАЙ Болдық па бэлкім бала тым, Мінген кез бе еді ар атын. Мұгалім деген бІз үшІн, Тәңірмен бірдей болатын. Қонгандай дэл бір қызыр бақ, Қараушы ек оган біз ұрлап. Есімін айтқан кездері, Атаушы ек еппен, сыбырлап. Жасанып шыққан тойға нық, 79 Көргенде оны жай қалып. Зытушы едік бәрімІз, Көшені алты айналып. Өзімнің жайым жүр деп кем, Арын да кез жоқ кірлеткен. Содан да болар үлкендер, Қарайтын оган құрметпен. Кездері болмай жоқ дейтін, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Шәкіртпен бірге көктейтін. Балаңа дәріс бердім деп, Ешкімге міндет етпейтін. Жат оган кулық, жат алдау, Мінезбен сол бір бата алды-ау. Тентекке талап керемет, Келетін және қаталдау. Кеудеге қонды жыр - үміт, Арманға уштық бірігіп.

А қ жауын Адалдық деген нәрсені, Алган ек содан сіңіріп. Айтқам жоқ ешбір тосын жай, Мақұлдар мұны дос ымдаЙ. Замандар болған әлгіндей, Ұстаздар болган осындай. АҚЫН ІНІМ Е Әділбек Алпысбаевқа Бастау алып туған жер бау-бағынан, Көңілінді көгінде жаулады ма эн? Дархандықты уйреніп даласынан, Асқақтықты уқтың ба тауларынан?! Сан қосылып бәйгеге көңіл-дөнен, Ой қалды матүн қушып кемірмеген? Жамандыққа нелІктен орын бар деп, Алыстың ба атой сап өмірменен? Ж ыр қондырған сәбидей жөргегінде, Арнадың ба әніңді елге күнде? Туған жерге септігім тие ме деп, Қүлашыңды білімге сермедің бе?! Арман етіп айдарлы бір есімді, Аруга арнап қаншама жыр есілді? Сәби сүйіп, жар қүшып, еңбекжасап, Қоғамга да қостың ба үлесіңді?! Туар ма деп жұртыңа самала күн, Алыстың ба біткенше амал - элің?

оЛң жауын /,///// //{0 У Араласып майданға қаламменен, Келді ме елдің оятқың саналарын?! Көкейіңе сан қилы сұрақтұнып, Жүрегіңнен жалынды жыр аттырып. Кетіп қалғың келді ме пенделіктен? Пірге ілесіп, астыңапырақмініп. Суырылған қынынан қылыш едің, Домбыраңның сән күйге бұр ішегін! Аялысы алаштың болғайсың деп, Бата бердім қол жайьш, інішегім! “Ә Л ІП П ЕД Е” ТАНЫСҚАМ 81 Бар ғылымды зерттеп-біліп тауысқан, ЯЯУЗНУЛИУЙ Болсын мейлі, айтары көп данышпан. ГІарасатқа барар жолмен ең алғаш, ‘‘Әліппенің” беттерінде танысқан. Ел қайғысы жан-сезімін жанышқан, Ақын болсын журегінен ән ушқан. Сезім атты сергелдеңмен ең алғаш, ‘Әліппенің” беттерінде танысқан. Қоян емес қорқатүғын қамыстан, Батыр болсын жаратылған намыстан. Ерліктерге жетелейтін жігермен, “Әлігіпенің” беттерінде танысқан. Болашакқа бастар болса борыш сан, Ізгілікке көрші болып қоныстан.

А қ жауыи ■>'7' / БэрімІздіңтағдырымыз өйткені. “ӘліппенІң7'бе'гтерінде тогысқан. Қоштасар сәт көздерінен жас ытқан, Үмытылмас таусылғанша қасық қан. Асықсаң да өмір атты дүбірге, 4‘Әліппені,, үмытуға асықпан. т ҚАЙРАНБАЕВ СҰЛУЛЫҚГІЕН СЫНАУ (эзід-ш ы ны аралас) Бөліспей ақ, таласпай-ақ, кешсек ғұмыр мәнменен, ӨтелІк дептүсіністік, сыйластықты көпір кып. Жаны жайсаң жас жігіттер өнер деген, эн деген. 82 Бір дастархан жағасында сүхбат қүрып отырдық. Мынау сері сегіз жүртқа жеткен атак-айбыны. Кулімдесе жанарынан шығатүгын шуақ таң. Достарымен бөлісетін қызык пенен қайғыны, Жай келісі жақыны емес, жалпы жүртты қуантқан. Мынау ақын, аузын ашса көрінетін жүрегі, Болісетін жолдасымен қолында бар артығын. Қыз-қырқынныңтабынатын тірі жүрген пІрі еді, Серігі уілін шыбынжанын қиюга да бар-түғын. Мынау күйші, он саусағы ойнактаған шанақта, Мүндай өнер эркімге емес, гаңдаулыға қонатын Қиял жетпес қияларға шығара алмас қанат па? Мәрттігімен, гіэктігімен агы шыққан болатын.

Лк жауын :\\.і біре\\'і күміс көмей эншІ еді танымал. Кьгзык-лүман қатысынсыз бүл маңайда отпейтім. сДіін, үнін бір тыңдаған оркімдер-ақ сағынар. Лосы жайлы жаман пікір айтқандарға кектейтін. Ө^іеріне тәнті болған, қүрметтеген бар адам, К,олдамаса елі-жүрты отырам ба мақтап мен. Төртеуі де тату еді қыл өтпейтін арадан, Ьір келеді көп жыл бойы өмір атты соқпақпен. Әзілдедік, ән шырқадық шөлді басып шараппен, Жарастық пен достық күйі осы болар самғар күн. Жыр мен бірге, сырмен бірге бойымдағы тарап дем, Достық деген ұлы сезім осы ғой деп аңгардым. ...Кенет, беу-беу қақты-дағы есіктегі қоңырау, 83 Найзағайдай жарқ-жүрқетіп кіріп келді ару-қыз Осыншама көркем етіп жаратқан ба, тәңір-ау, Селт еткізді сезімдерді, тусті осылай дәру күз. Маңдайдағы қасы қандай, қиған айдай қияқты, Шашы қандай қара мойыл, еркелейтін желменен. Кезі қандай, күлімдеген көктің нұры сияқты, Еріні мен маржан тістер мені ғана көр деген. Алма мойын, кептер кеуде, мықын, балтыр әдемі, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Қас шебердің садғанындай тәрік етіп ғұмырын. Қылығы мен күлкі қандай, сөзі қандай бал еді, Ойы қандай таңдап сөйлер асыл сөздІң шырынын. Сұлулыққа қарсы тұрар қаукар қалмай ешкімде, Ақын соны жырға қосты, бірісі айтты эн қылып. Күй арнады күйші жігіт өзегі боп кештің де, Ынтык болып қалды бәрі, бұл әрине, заңдылық.

4ИРАНБАЕВ А қ жауыи Артығырақ ұнасам деп, жауяасам деп жүрегін, Жанын салды, барын салды, знін салды жігіттер ӘрқаЙсысы мүмкіндігі көп деп сапар озінің, Барлығы да сұлу қыздың жүрегінен үміткер. Барлап, байқапотырды да. көңіліне шық конып, Ғайып болды келгеніндей, таппаган соңжарастык Сыйластыққа, іңкәрлікке осылайша нүкте қып, Үндеместен жөнімізге өзіміз де тарастық. КӨЛ СУРЕТІ Тыныштық тылсым сыр шертіп, КөңІлге көркем жыр қүйды. Шыққанда көкке үркер тік, 84 Табиғат - ару мүлгиді. Айдыны көлдіңжарқырап, Шағылысады айменен. Жағада қамыс қалтырап, Тербелді толқын жайменен. Көкжиек тартып көмескі, Айналам болды бүлыңғыр Жүргем жоқ куып елесті, Ақынның асқақсырын біл. Бейуакта көзге көрінбей. Пана боп зрбір аргшы. Жубымен бірге сейілдей, Ақкузлр ];лкү сапады.

Л қ жауып ТҮ/1ЕКТЕРГЕ ТІЛЕК 85 Қошіасар сот, ор жүректе дара үміт, Әр кеудеде армандар т.үр қаланып. Алдарыңда саналы өмІр шақырса, Соіңіарьнінан кол бұлғайды балалық. Қоштасар сот, сұрақтар көп алда кіл, Болашақтың кілті бүгін қолда түр. Соңдарыңда қамсыз өткен шат күндер, Алдарыңда тарам-тарам жол жатыр. Қоштасар сэт, бәлкім көңіл жаралы, Ойларыңа оралады сан әлі... Соңдарыңда балалық шақ бейкүнә, Алдарыңда тіршіліктІңқамалы. Қоштасар сәт, ауылы алыс үрейдің, Жолықпағай жолдарыңда дүлей күн. Сендер барар болашақтың аспаны, Ашық болсын деп эрқашан тілеймін! МАМЫРҒА НАЗ Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Танығандай талақ еткен тәңірін, Табигаттыңтүсінгендей паң үнін. Коктің нүрын көл-көсір гып төктіріп, Оралдың ба, берекелі мамырым. \"оби емей тіршіліктІң сәні кім? .-ділдырганньщ былдырынан эн үгын.

Қуаг ҚАЙРАНБАЕВ Лң жауыи Бүлдіршіндер ана тілде эн салып, Сөйлесіп жүр. естідің бе, мамырым? Азаматқа жамандықтың бәрі мін, Дос пен қастыңбілгендейміз анығын. Өз алдына отау қүрган еңселі, КУанышын көр елімнің, мамырым. Қуғандай боп шөл даланың сағымын. Қыспағына алды келіп нарығың, Көпшіліктіңкеберсіді еріні, Сая бағың бар ма сенің, мамырым? Тілгілемейтіршіліктіңтамырын, Жақсылыққа жолды бастап бақ інім. Арман болған азаттығын халқымның, Баянды қыл, қасиетті мамырым. 86 АБАЙҒА ҰҚ С А У Ақыным деп қойсаң мені менсіне, ЖьсрларьшдьЕ жүрекжарды кемсІме. Пір түтатын өзіңізді бала едім, ӨзгенІ емес өлең алған еншіғе. Жетем бе, жоқ па, білмедім? Алты алашка мэлім атың, өлеңің, Дарыныңа халқың емей төре кІм? Сөзіменен от тастаған сезімге, ӨзІңе үқсас үлан болсам деп едім, Жетем бе, жоқ па, білмедім? Қүнанбайдан алсаң-дағы нэр бағын, Бар қазақтың ой-мүддесін жалғадың.

оА қ жауын СІз сияқгы қажст болсам халқыма, (Зжег болсам деген еді арманым. Жетсм бе. жок па, білмедім? Ибрагимі едің Үлжан ананың, Абай болып тарттың азап, нала-мұң. Әбіл қарттың перзентІ боп тусам да, Ел Қуаты боп кетуді қаладым, Жетем бе, жоқ па, білмедІм? Шақ келмейтін шапан киіп өлшеме, Сіз қашанда асқар таусыз, мен төбе. Абай салган улы көшке ілесігі, Кете алсам да тар болмайды еңсеме, Жетем деп соған жүргенім. 87 ӨЗГЕРМЕГЕН ТЕК ҚАНА ҚұІірыгы жоц, жачы жоц, Қулап цаитіп күн көрер. Аягы жоц, цолы жоц, Жы.чап цайтіп күн көрер?! Асан қайгы. Сен кеткелі фэниден нелер заман өтпедІ, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жүлдыздар да азайды жымыңдаған көктегі. 'ГаЙқы маңдай бір үлыңтағы алдыңа жүгінді. Асан ата, ренжіме, мазалады деп мені. Сен кеткелі тіршіліктаңғаларлық өзгерген, Адам сеніп қагазға, куат кеткен сөздерден. Ерттеп мініп темірді, теңізде де жүзіп жүр, Жоқтауларың. Асага, жокдалаң да көз көрген.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВо А ц жауын Ш Жок бүгінде жайқалған жасыл жерің кешегі, Мал жайлаган алқапта бүгін егін оседі. Түгін тартса май шыққан соқаланды сар дала. Жерүйығың осылай сор болады деседі. Үрпақтардың қазіргі тастан болды түрағы, Ағымымен заманның өзгерген-ді жыр эні. Ел қоргайтын ерерің ермек қылып арақты, Сары қымыз орнына сіміріп жүр сыраны. Алаш қамын амалдап ойлап едің айла мың, Желмаямен жортқылап жер жаннатын сайладың. Сан ғасырлар өткенде орындалды арманың, Азат елдің үстінде желбірейді байрағың. Бәрі өзгерген, сан ғасыр түсіп суға, отқа да, Әміршісі элемнІң - уақыт, уақыт тоқтама, Тау мүжіліп,тартылган өзің көрген иКөктеңіз\", 88 Өзгермеген, Асага, сол қазагың тек қана. “\"Халқым қайтіп күн көрер!’‘деп уайым жеп едің. Үқкаидаймын көңілді торлаганьш неге мұн. Елпектеумен өзгеге элі жүрміз ойланбай. Екі аяғы еліңнің үстінде екі кеменің. Өзің көрген жікшілдік, алауызды ағайын, Оза шапқан жүйріктің мертіктірдік талайын. Бақыт барар бірлікке, ол қазаққа жат қылық, Содан болар, береке баспай қойды маңайын. Қабыл алмай қылығын қүдай кәрІн төккенде, Туган халқын дүрелеп билік қүрды көп пенде. Өз шамасын ескермей өзеурейді кейбіреу, Бар арманы жеткізу қолын шен мен шекпенге. Көңілі бар ақ айдын, жүрегі кең даладай, Ашық ауыз қазағым, аңқау гана балам-ай. Ауыздағы асына ие болмай, өзгені, Алдағысы келеді, өз эліне қарамай.

А қ жауын Бэрі өзгерді, бұл жайга ешкімнің жоқталасы, Әр халықтың өркендеу ойы. мұңы, наласы. Арыз жазып қазақ жур, ацдып ізін басқаның, Одан қалсатойтойлау, жайлау болыпжағасы. Сіз білетін дүние өзгерді рас, керемет, Тек қазағың қалыпты, баяғы сол көбелек. Талай таяқ жесе де жазғанынан танбайтын, Өзгертуге біздерді, айтыңызшы не керек?! Өткені ме таусылмай мандайынан соры шын, Кім береді қазақты қүтқаруга қол үшын. Асан қайғы атанған абызы едің елІмнің, Білгім келіп осыны мазаладым сол үшін. ТҰ/ІПАР ТАҒДЫРЫ 89 немесе “Қараторғайдың” монологі “Ж ақсы ат аягынан қ ал ад ы ” дегендей, Қуат ҚАЙРАНБАЕ В республикалык, облыстық, аудандық аламан бәйгелерде алдына қара салм аған Қызыл- ағаштан шыққанэйгілі жүйрік “Қараторғай” иесі қайты с болғаннан кейін көп кешікпей аяғынан жаракат алып, бәйгелерге катысудан мүлдем қалған еді. Алайда, тегі асыл жануар мейрамдар қарсаңында өзін-өзі жаратып, үлы дүбірге қайтадан қосылуды аңсайты н көрінеді. Тағдыр мүндай болар деп ойлады кім? Ет жүрегім сезеді той дабылын. Төрт түяғым тарпиды қара жерді, Шаң тигізбес шабандоз қайда бүгін? Екпін бар-ды кетерлік таптап айды, Енді келіп кім мені ноқталайды.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лк жауын Танауларым сезеді той дүбірін. Ием келіп неліктен баптамайды? Қолдан берді кім менің тілегімді, Шабытпенен қарсы алдым күле күнді. Азу тісім аңсайды ауыздықты, Кигізеді кім келіп жүгенімді? Щемен болған шерді кім жүмсартады. Маған мініп шабатын сұңкар коні? Арқам қозып барады, арқам козып. Ертоқым сап, айылды кім тартады? Жаным тыншу таппайды аласұрып Тұлпаржанын сезініп, наласын ұқ. Осы мезгіл жыл сайьш, осы кезде, 90 Жарататын жарысқа таң асырып. Келген кезде бэйгеге шабатын күн, Қиындық та ұмыт боп, қалатын мұң. Хас жүйріктер жиналған сөре жаққа. Жібек кілем жамылып баратынмын. Шынтұлпарды көргендей кезікпеген, Сыншылар дасөйлейтін сөз үптеген. Сәйгүліктер қарайтын осқырына, Иелері қарайтын сезікпенен. Жамылғанда жарыста жасын атын, Жүйріктерден жолады қасыма кім. Шапқан сайын жеңілдеп тұла бойы.м. Ш апқан сайын тынысым ашылатын.

Лқ жауын Үстімдегі жабысып тәй-тэй балам. 91 Сауырым,да дөңгелеп, ойхой, далам. Шабьпыма шабыт кеп қосылатын, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Корген кезде халыкты “пай-пайлаған’\\ Шапқан кезде көсіліп пандықпенен, Болған емес еш жағдай мен күтпеген. Көрмеп едім алдымнан құйысқанды, Ешқашан да артта қап, шаң жұтпап ем. Көп қолдауы тигенде делебеме, Жеітім талай жалғыз боп сөреге де. Тағдырыма осылай асықгым ба? Сорладым мен сол жолы, неге, неге? Сонгы болған бэйгенің сұмдығын-ай, Қасіреттің сондағы шындығын-ай. “Міне, сөре, жеттім” деп ойлағанда, Алғымнан алды да ұрды құдай. Содан кейін бағым бір ашылмады, Кектеген жоқ құрмеггің жасыл бағы. Маңайымнан дүбірлі той алыстап, Қолпаштаған жұрт кетті қасымдағы. Табиғат та таныған кемеңгерін, Ат тұяғын аңсадым, елеңдедім. Суретшілер өзгенітүсіреді, Арнайды ақын өзгеге өлеңдерін. Азулының батса да тісі мейлі, Көрмеп едім өзімнен күші дөйді. Сәйгүліктер салтанат құрып жур-ау, Маңымда тек жабылар кісінейді.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Л қ жауын ш Тұяқ үнін калайша елемейін, Кеудем толып кеткендей телегей - үн. “'Қараторғай кайда?'\" деп іздей қалса, Сай болайын тартулы жебедейін. Тағдыр мүндай боларын ойлады кІм? Ет жүрегім сезеді той дабыльш, Төрт түяғым тарпиды қара жерді, Шаң тигізбес шабандоз қайда бүгін?! Сеземін той дабылын... ӘКІМ Акро олең Әнін айтып даланың дархан жатқан, 92 Әділеттің ақ жолын ту қылғайсыз. Әсерменен қарсы алып эр таңды атқан, Әлсіздердің зар-мұңын тындырғайсыз. Кімге қонып, бақ құсы кімге ұшпаған, Кеңшіл адам қашанда көпке сыйлы. Күн болам деп басқанда тұңғыш кадам, КөпшілІкте ісІнді сөкпесе игі. ІңІр ерте түспейді текті адамға. Ісі де оның жасайды гасырларға. ІзгілІктен деп сіз де “шет қалам ба?” Із қалдырып өрлесін тасың тауга. Мұң арылмай қойды ғой алашымнан, Мерейін үстем ету максатымыз. Мұрындықтап сезімді аласұрган, “Мыңболгыр” деген шықсын жаксы атыныз.

А қ жауын Қуат ҚАИРАНЕ лкгп НЕСІ ЕКЕН? Оділ сөздсн кадамның. Бүгагыны несі екен? Екі сойлер адамның Шыгатыны несі екен? Жүндеймін деп жанды арлы, Ұғатыны несі екен? Жүрегіне қанжарды, Сұғатыны несІ екен? Сан сүрініп өмірде, Журетіні несІ екен? Қарамастан көңілге, КүлетінІ несі екен? Зулап өтІп жүрдек күн, Келмейтіні несі екен? Нарқын білмей қүрметтің, Сөйлейтіні несі екең? Жақсыларды шеттетіп, Қуатыны несі екен? Тіршілікпен кектетіп, ІКатыны несі екен. Даярлығын дәлелдеп. Багатыны несі екен? Аярлығыи мәнерлеп, Шагатыны несі екен? Өзге көңіл үндерІн. Ұкпайтыны несі екен? Одан дагы бір жер;и, Қыспайтыны нееі експ?

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ САНСЫЗ САУАЛ САНАМДА Елім қашан қояды тарыққанын, Кім бермекші оларға жарықтан үн. Шыбынжаны шырқырап, шындық іздеп. Ойлайтұғын жан қайда халық қамын?! Тарихымнан еседі ызғар бөтен, Тек қуаныш сыйлаған жылдар некен. Кабырғасы қайысып халқын ойлар, Қазақта да шіркін-ай ул бар ма екен? Елім жатыр ұйқыда, бұйығы элі, Қай қудайға білмеймін сыйынады. Биік ұстап еңсесін өзгелерше, Қара көзден қашан жас тиылады? Шын ақынның біткен бе айтар әні, Сергек сана қалайша жай табады. Білекті мен арсыздар таптап кеткен, Намысымды кімдер кеп кайтарады? Қашан келер сорлы елім кемеліне? Неге мэз боп жүрміз біз, неге күле? Бар арманым арылу адамдардан, Қуанатын ішкен мен жегеніне. Халықпыз-ау қашанда жалқауды үққан, Ерлік істі өзіне арқау қып па эн? Кім не десе бэріне сене берер, Арылатын күн бар ма аңқаулықтан? Үятты да ұмытқан, қүдайды да, Үрпақтарға қараймьін жылай мьша.

оЛк жауын //А Ж Төмемшіктем, табандап жату сірэ, Қазақтарға шынымен ұнайды ма? Басып алған көгімді бұла тұман, Жігер беріп, жырым жүр, жүбатып эн. Күн туар ма камкөңіл халқым мынау, Қанып ішер білІмніңсуатынан? Аталмайды бүрынғы байтақ атым, Ырысым да қалмады шайқалатын. Мезгіл қайда бабамның мол мұрасын, Қазақтікі деп ашып аита алатын? Шыкпай-ақ қой сыйлы боп төрге, мейлі, 95 Елім бірақ мазақты көрмегей-ді. Мазақ емей немесе үрпақтарың, Намыстанып, қазақша сөйлемейді. Сүрақтарга толы бүл байтақ әлем, Қайсыбірін тізбектеп айта берем. Сансыз сауал санамды шымшылайды, Жазбай оны қалайша жай табар ем. Қайғы дэмІн көрсем де татып бүгін, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Шыгады дегі сенемін ақық үнім. Ел еңсесі бүгілсе езілем де, Шатганса егер, мен-дағы бақыттымын. Тосқауыл сап дойырдың күшіне тым. Азаматтын сенемін ісіне шын. Орындалар өмірде ойға алғаным, Ер табылса сөзімді түсінетін.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВо Ац жауын 0' Л ТОЙҒА ТІЛЕК Сэуле, Асан тойларыңа келіппІз, Адал оймен, ақтілекпен, желіксіз. Көздеріңнен көріп бақыт ұшкынын, Жүрегіміз қуанады еріксіз. Ақтарып бір асыл сөздің ауылын, Тілек айтар ағайының, бауырың. Қуансаңцар біз де бірге қуанып, Қиындықтың көтереміз ауырын. Түсінбестіктүйткілінен безіңдер, Лаулай түссін адал, жақсы сезімдер. Ойларымды жеткізе алмай қиналдым, Ояу болса көңілменен сезіңдер. 96 Қуаныш пентойғағана келейІк. Көздеріңнен бақыт отын көрейік. Ал, ағайын, алып қойғын асыңды, Ақ тілекті сөйтіп растап берейік. СЫЙҒА ЗӘ РУ ЕМЕСПІН Сызданбаңыз ағасы, сыйға зәру емеспін. Сізге жақпай қалды деп сыртқа теггпес мені ешкім. Сауға сұрап барғандай әрең-әрең сөйлейсіз, “Сырт бергені болар” деп сыбырлайды көмескі үн. Көтеретін халім жоқ сыздағанын басқаның, Күйттеумененжүрмедім көмей менен бас қамын. Ошағыңа от салып, қазаныңа түскем жоқ, Ортақтасып дэміңе, ырысыңды шашпадым.

Ац жауын Кмс білсең агасы, бауырыңмын мсн деген. Бпік сапап жүруші ем одңідді озгсден. Бі. ідіргің кеп сырыңды бітеу-бітсу сойлсйсің. Бақырайтып мінімді бетке айтқанды жөн көрем. Жшшак жү:ртқа жетсе деп жарқылдаған жыр үнім. Жар күлагым жастыққа тимес жанның бірімін. Жақсылармен жарасып жүрген бүгін жайым бар, Жақпай қалды ендеше қандай менің қылығым. Дәулетім деп дәріптеп сиынамын сөзге мың. Дэру болар жаныма көрмей жүрмін өзге емін. Дос болам деп дұшпанмендөңбекшідім күні-түн. Дәл қасымда жүргеннің сырт бергенін сезбедім. Кокірегі шол адамгажан айқайы жеткең бе? 97 Көңілсіз он келеді барлап бақсам өткенге. Кеудемнен ап журекті үсынбадым кімдерге. Козін тауып мал жинау. бақай есеп жоқ менде Бізден гөрі тәуірлеу болар бәлкім турмыеың. Басымдагы багым деп білемін мен жыр күсын. \"Барлығынмен көзге үрып, артылам деп өзгеден\". Буы қысып байлықтың буырканып жүрмісін? Бір күндері таусылар бізге, сізге жарық күн. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ БейілІңнен соншалық неменеге тарықтың? Бітсе-дағы дәм-түзы, сөзі қалар кейінге, Біз едік кой мүшесі “Ақын” деген халықтың. Мумкін еді кетуі ініңізден қызбалык, Мін де татып тү:ргам жок, жамандаумен сізді анық. Мезеттс өтіп кететін мына өмірде, ағасы. Менмендікке салынып, керегі жоқ сызданып...

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ А ң жауын ҚЫСҚЫ ЭЛЕГИЯ Сыріта боран. ақтутек қар жауып тур. Желмен бірге ойларым да ауытқыр. Табиғатгіен тэнім менің егіз бе? Тыншымайды жаным тағат тауып бір. Тыншымайды аласурыл жел есер, Сол есермен жөн бе маған теңес-ер. Жылы пештің отырсам да жаньінда, Жаным менің тарта берді неге шер? Мен отырмын қағазьшнан бас алмай, Ақынмын деп хақым бар ма тасар жай. Ойларымды қуалаймын қораға, Долы боран далаға алып қашардай. 98 Көктем кетіп, алды ма әлде қыс кіріп, Көңілімді қамшылайды үскірік. Қардай аппақ болса деген жанымды, Жүлмалайды жабайы оЙлар ышқынып. Қүтылсам деп сәттерімнен кей бөтен, КөңілімнІң көк боранын жайлы етем. Қыс заңымен кызық қуган жүректі, Бір тэубеге келтіремін дей ме екен? ¥нтқы боран, канганыңша күмарың, Жабырқагшы жетер болса шын элің. Білемін ғой, қыстан кейін жадырап, Көңілімнің көктемі де шығарын.

А қ жауын НАЛА 99 Білмеппін дәл осындай қасіретті, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Сыртымнан сыпсың сөзді қас үдетті. Арымды табанга сап таптап тастап, Жүректі сатқын қанжар осып өтті. Жан сыздап, ауа қармап, қансырадым, Зар болдым көзден ағар тамшыға мың. Дүние қарауытып шыр айналды, Тіледім көрмесем деп таң шуағын. Болған жоқ бүл жалғанда жанга кегім, Жүрекпен жырға қосқам арман елін. Теңгені тэңір түтқан пенделерден, Сөз естір, айтшы менің, бар ма жөнім? Хақым жоқ азабымды жырға таңар, Тап болдым кіл тақырға тіл қаталар. Құдыққа түспесе де құлан өлең, Құрылдап шулап жатыр құрбақалар. Тым алыс, сала алмаспын айға дүбір, Бұлбұл боп қай кездері сайрады қыр. Абайын таяқтаған қайран қазақ, Қуатты қыстырсын ба қайдагы бір. Сөзінен тұтылатын аспан, ай, күн, Ақынға эділеттік қосқан айбын. Біржанның домбырасын қақ бөлетін, Ұрпағы бар екен ғой поштабайдың.