คู่มือการบันทึกจดหมายเหตุเหตุการณ์สำคัญ

ตวั อยา ง จดหมายเหตุ เรื่อง งานฉลองพระชนมายุ ๘๔ พรรษา สมเดจ็ พระเจา ภคินเี ธอ เจาฟาเพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพัณณวดี พทุ ธศักราช ๒๕๕๒ 150 คมู ือการบนั ทกึ จดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคญั : หลกั เกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คัญ

ตัวอยา ง จดหมายเหตุ เรอ่ื ง การจัดงาน ๑๐๐ ป แหง การสวรรคตของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยหู วั พุทธศักราช ๒๕๕๓ บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรียงจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คญั 151

๓.๒ การศกึ ษาคนควาภมู ิหลังและประวัตคิ วามเปน มาของเหตกุ ารณ ผูเรียบเรียงจดหมายเหตุตองสรางองคความรูทางวิชาการในเรื่องท่ีจะรับผิดชอบ ดําเนินการดวยการศึกษาคนควาภูมิหลังและประวัติความเปนมาของเหตุการณท่ีจะ เรียบเรียง หรือของกรณีที่คลายคลึงกัน เพื่อใหทราบลักษณะเนื้อหา แนวคิด แนวทาง ดําเนินการ โดยสอบคนจากหนังสือ บทความ จดหมายเหตุที่รวบรวมและเก็บรักษาไว หมายกําหนดการ กําหนดการ ภาพถา ย เอกสารทีเ่ กยี่ วของ ตวั อยางเชน การเรียบเรียง จดหมายเหตุพระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู พระเจา หลานเธอ พระองคเจาทีปงกรรัศมีโชติ พระโอรสในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร ผูเรียบเรียงตองศึกษาคนควาภูมิหลังและ ประวัติความเปนมาของพระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอูตามโบราณราชประเพณี การสมโภชเดอื นและขน้ึ พระอสู มเดจ็ พระเจา ลกู ยาเธอหรอื สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ กบั พระเจา หลานเธอ ประกอบพธิ ตี า งกนั หรอื ไม ผใู ดเปน ประธานในพธิ ี ประกอบพธิ ที ใ่ี ด ลาํ ดบั ขนั้ ตอน ของพิธี เคร่ืองตั้งแตง เครื่องใชในพิธี ผูมีบทบาทเก่ียวของระหวางการดําเนินพระราชพิธี มใี ครบาง ตลอดจนคาํ ศัพททเี่ กีย่ วของและความหมาย การศกึ ษาภมู หิ ลงั และประวตั คิ วามเปน มาของเหตกุ ารณ ชว ยใหผ เู รยี บเรยี งสามารถ จดั ระบบแนวคดิ การวางโครงเรอื่ งครา ว ๆ การเตรยี มรวบรวมเอกสารขอ มลู จากบคุ คลและ หนวยงานท่ีเก่ยี วขอ ง การเตรียมการสังเกตการณ การเตรียมการบนั ทกึ ภาพ ฯลฯ หนังสือเกี่ยวกับพระราชพิธีสมโภชเดือนและข้ึนพระอูตามโบราณราชประเพณี ใหภ มู หิ ลงั ของเหตกุ ารณว า ในรชั กาลปจ จบุ นั ไดท รงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหม ขี น้ึ เมอ่ื ครงั้ พระราชพธิ สี มโภชเดือนและขึ้นพระอูสมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรีสิรินธร สยามบรม ราชกมุ ารี และสมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ อคั รราชกมุ ารี โดยอนโุ ลม ตามราชประเพณใี นรชั กาลที่ ๕ และรชั กาลท่ี ๖ แตไดเปลีย่ นแปลงในสว นทไี่ มใ ชหลักการ พระราชพธิ เี พอื่ ความเหมาะสมแกก าลสมยั และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหจ ดั พระราชพธิ ี สมโภชเดอื นและข้นึ พระอพู ระเจาหลานเธอ เสมอดวยพระราชโอรสพระราชธดิ า 152 คมู ือการบนั ทึกจดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคัญ : หลักเกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณสําคญั

ที่สําคัญคือ กลุมบันทึกเหตุการณ สํานักหอจดหมายเหตุแหงชาติ ไดบันทึกและ เรียบเรียง จดหมายเหตุพระประสูติการ พระราชพิธีสมโภช ๓ วัน สมโภชเดือนและ ขึ้นพระอูพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพัชรกิติยาภา ในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร และพระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเ จา โสมสวลี พระวรชายา (จ/๒๕๒๒/๑) พระเจาหลานเธอพระองคแรกไว รวมท้ังมีภาพถาย พระราชพิธี เอกสาร เชน แถลงการณสํานักพระราชวัง หมายรับสั่ง หมายกําหนดการ พระราชกิจ ประกาศการขานพระนามพระราชโอรส พระราชธิดา ในสมเด็จพระบรม โอรสาธริ าช เจาฟา มหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร และบนั ทึกการสังเกตการณข อง นักจดหมายเหตุ ฯลฯ เก็บรกั ษาไว จดหมายเหตุพระประสตู ิการ พระราชพธิ สี มโภช ๓ วนั สมโภชเดือนและขนึ้ พระอู พระเจาหลานเธอ พระองคเ จาพชั รกติ ยิ าภา พุทธศกั ราช ๒๕๒๒ บทท่ี ๒ องคค วามรูในการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณสาํ คญั 153

(ภาพเหตุการณ) พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช พระราชทานใบมะตูมแดพ ระเจาหลานเธอ พระองคเ จา พชั รกติ ยิ าภา ในพระราชพธิ สี มโภชเดอื นและขน้ึ พระอู ณ พระทนี่ ง่ั อมั พรสถาน พระราชวงั ดสุ ติ วนั พฤหสั บดี ที่ ๑๑ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๒๒ (ภาพเหตุการณ) พระครูสตานันทมนุ ีเชญิ เสดจ็ พระเจาหลานเธอ พระองคเ จาพชั รกิตยิ าภา ลงบรรทมในพระอู ในพระราชพธิ ี สมโภชเดอื นและขนึ้ พระอู ณ พระทนี่ งั่ อมั พรสถาน พระราชวงั ดสุ ติ วนั พฤหสั บดี ท่ี ๑๑ มกราคม พุทธศกั ราช ๒๕๒๒ (ภาพเหตกุ ารณ) พระสูติบัตรของพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพัชรกิติยาภา พระธิดาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร 154 คมู อื การบันทึกจดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคัญ : หลักเกณฑก ารเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณส าํ คัญ

จดหมายเหตพุ ระประสตู ิการ พระราชพิธีสมโภช ๓ วัน สมโภชเดอื นและขึ้นพระอู พระเจา หลานเธอ พระองคเจา พชั รกติ ยิ าภาฯ มโี ครงเร่ืองลําดบั เหตุการณด งั น้ี พระประสตู ิการ แถลงการณส ํานกั พระราชวงั ฉบับตา ง ๆ การแตงตง้ั คณะกรรมการถวายพระประสูตกิ าร รายงานคณะสักขใี นพระประสูตกิ าร พระราชพธิ ีสมโภช ๓ วัน พระราชพิธีสมโภชเดือนและขึน้ พระอู หมายกําหนดการพระราชพธิ ีสมโภชเดอื นและขึ้นพระอู พระเจาหลานเธอ พระองคเจา ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟา มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร พระราชพิธเี สกน้ําพระพุทธมนตสําหรบั สรง การตั้งแตงในพระราชพธิ ี เครอื่ งมงคลราชพธิ ี เคร่ืองราชภัณฑ เครอื่ งใชใ นการข้นึ พระอู รายละเอยี ดพระราชพิธี พระราชพิธที ําขวญั ขน้ึ พระอู การต้งั แตงในพระราชพธิ ี รายละเอยี ดพระราชพิธี พธิ ีฝงพระสกุน จากการศกึ ษาเอกสารดังกลาว ผูเรียบเรยี งสามารถ ๑) รวบรวมแนวคดิ เกย่ี วกบั เหตกุ ารณทจ่ี ะเรยี บเรียง ๒) เลอื กและจดั การแนวคดิ โดยเลอื กแนวคดิ ทม่ี สี าระสาํ คญั เกยี่ วขอ งกบั เหตกุ ารณ จดั ระเบยี บแนวคดิ เปน ขน้ั ตอน เปน กลมุ เปน หมวดหมู เปน หวั ขอ ตามลกั ษณะสาระสาํ คญั ทีค่ ลายคลึงหรอื เกี่ยวของกัน ๓) จัดลําดับแนวความคิด นํากลุมแนวความคิดมาจัดลําดับตามข้ันตอนของ เหตกุ ารณ แลวเขียนออกมาเปนโครงเร่อื งเบื้องตน โครงเรื่องเบื้องตนเปนส่ิงสําคัญท่ีชวยใหผูเรียบเรียงจดหมายเหตุคาดไดวาจะ เกิดเหตุการณอะไรข้ึน สามารถวางแผนการรวบรวมเอกสารขอมูล การถายภาพ การ สังเกตการณ การเตรียมตดิ ตอ ประสานงานกบั บุคคลและหนวยงานท่เี ก่ยี วของ ไดล วงหนา รวมทัง้ เตรยี มการแกป ญ หาทีค่ าดวา จะเกิดขึ้น บทที่ ๒ องคค วามรูในการเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณส าํ คัญ 155

๓.๓ การรวบรวมเอกสารขอมูลที่เกยี่ วขอ งกับเหตุการณ ผูเรียบเรียงจดหมายเหตุตองรวบรวมเอกสารขอมูลที่เกี่ยวของกับเหตุการณที่จะ บันทึกเรียบเรียงทุกประเภท ท้ังเอกสารลายลักษณ เชน เอกสารส่ังการ บันทึกรายงาน เร่ืองตาง ๆ เอกสารสรุปผลการปฏิบัติการ รายงานการวิจัย บทสัมภาษณ รายงานการ ประชุม และเอกสารประกอบการประชุมคณะกรรมการ คณะอนุกรรมการ คณะทํางาน ฝา ยตา ง ๆ บทความ ขา วหนงั สอื พมิ พ หนงั สอื อา งองิ ฯลฯ เอกสารโสตทศั น เชน ภาพถา ยใน อดตี ภาพถา ยกอ นการดาํ เนนิ งาน ระหวา งดาํ เนนิ งาน และเมอ่ื สน้ิ สดุ งาน วดี ทิ ศั น เอกสาร ลายเสน แผนท่ี แผนผัง แบบแปลน รายการประกอบแบบ ฯลฯ บางเหตุการณท ม่ี กี จิ กรรมหรือผลกระทบในวงกวาง เชน กรณเี หตกุ ารณธรณีพบิ ตั ิ จากคลนื่ สนึ ามิ ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๔๗ สาํ นกั หอจดหมายเหตแุ หง ชาตไิ ดจ ดั สมั มนาหนว ยงาน ที่เก่ียวของและบุคคลในทองถ่ินผูสนใจ โดยจัดขึ้นในทองที่ที่เกิดเหตุการณเพื่อสรางความ เขา ใจและขอความรว มมอื ใหจ ดั สง บนั ทกึ ความจาํ เอกสาร ภาพถา ย ฯลฯ ใหห อจดหมายเหตุ แหงชาติเก็บรักษาและใชประกอบการเรียบเรียง กรณีการจัดงานเฉลิมพระเกียรติคร้ัง สาํ คญั ๆ กไ็ ดจ ดั แถลงขา ว การจดั ทาํ อกั ษรวง่ิ ทางโทรทศั น การออกขา วทางวทิ ยกุ ระจายเสยี ง ขอใหผ ูจดั กจิ กรรมลักษณะตา ง ๆ ทัง้ ภาครฐั ภาคเอกชน ประชาชนท่วั ประเทศ สง ขอ มลู และภาพถา ยใหหอจดหมายเหตุแหง ชาติ ซึ่งก็ไดรบั ความรวมมอื เปน อยา งดีเชนกัน เอกสารที่รวบรวมไดนี้ ผูเรียบเรียงจดหมายเหตุตองจําแนกประเภทและวางระบบ การจดั เกบ็ ตามลาํ ดบั ทไี่ ดร บั มากอ น - หลงั จดั ทาํ บญั ชเี อกสาร ตรวจสอบความสมบรู ณข อง ขอมูล เชน เอกสารขาดไปบางหนา ตอ งตดิ ตามรวบรวมใหครบถวนทันที ไมค วรทอดเวลา เพราะหนว ยปฏบิ ตั เิ มอ่ื เสรจ็ ภารกจิ แลว กอ็ าจไมเ กบ็ เอกสารปลกี ยอ ยทผี่ เู รยี บเรยี งตอ งการ ไว หรอื หนว ยงานเฉพาะกจิ อาจสลายไป หลงั จบภารกจิ ทาํ ใหไ มส ามารถตดิ ตามขอ มลู ไดอ กี ระบบการจดั เกบ็ ในชนั้ แรกนคี้ วรเปน ไปตาม โครงเรอื่ งเบอื้ งตน ของจดหมายเหตุ แลว แยก ยอ ยตามหนวยปฏบิ ตั ิ เพอ่ื ความสะดวกในการใชงานเรียบเรยี ง หลังจากการเรียบเรียงตนฉบับจดหมายเหตุเสร็จสิ้นแลว หอจดหมายเหตุตองนํา เอกสารขอมูลท่ีเก่ียวของกับเหตุการณซึ่งรวบรวมไวท้ังหมดมาประเมินคุณคาเพ่ือการเก็บ รกั ษา จดั หมวดหมู จดั ทาํ บญั ชเี อกสาร ฯลฯ ตามกระบวนงานเกบ็ รกั ษาเอกสารจดหมายเหตุ เพ่ือใหบรกิ ารศกึ ษาคน ควา วิจัยตอ ไป 156 คูม ือการบันทกึ จดหมายเหตเุ หตุการณส าํ คัญ : หลักเกณฑการเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณส ําคัญ

๓.๔ การสังเกตการณแ ละการบนั ทกึ เหตุการณ การสังเกตการณและบันทึกเหตุการณเปนการรวบรวมขอมูลในภาคสนาม ต้ังแต การเตรียมการจนเหตุการณส ิ้นสุด เชน การประชุมระดบั ตา ง ๆ ของหนวยงานท่เี ก่ียวของ การดําเนินการกอสราง การดําเนินการพระราชพิธีและพิธีตาง ๆ การสังเกตการณเปน ส่ิงสําคัญเพราะการปฏิบัติงานบางลักษณะอาจมีการปรับเปล่ียนรายละเอียดในภาคสนาม หรือในระหวางพธิ ี หรอื ไมมีเอกสารแสดงไว เชน การปฏิบตั ิงานศลิ ปกรรมของชางสบิ หมู การปฏบิ ตั งิ านของเจา พนกั งานพธิ ี ผเู รยี บเรยี งตอ งตดิ ตามสงั เกตการณ สมั ภาษณผ เู กยี่ วขอ ง บันทกึ ภาพ บันทึกเสียง ไวเ ปน หลักฐานเพอ่ื ใชแกไ ขขอมูลหรอื เพิม่ เติมขอมลู เมื่อเรียบเรยี ง ผูสังเกตการณและบันทึกเหตุการณจําเปนตองเตรียมตนเองใหมีความรูพื้นฐานใน เหตกุ ารณทีต่ อ งออกปฏิบตั ิงาน ดังท่ีกลาวไวในเรือ่ ง องคค วามรทู างวิชาการ โดยเฉพาะ กรณีท่ีเปนเหตุการณใหญ ผูเรียบเรียงไมสามารถสังเกตการณและบันทึกเหตุการณดวย ตนเองไดอ ยา งท่วั ถงึ การต้ังคณะผสู ังเกตการณและบันทึกเหตกุ ารณ เพือ่ แบง งานกันทาํ จาํ ตองทาํ ความเขา ใจในภารกิจ ความรับผิดชอบ ลกั ษณะงานท่ีจะสังเกตการณแ ละบนั ทึก เหตุการณ วิธีสังเกตการณ วิธีบันทึกเหตุการณ รวมถึงการสรางองคความรูทางวิชาการ แกผูสังเกตการณและบันทึกเหตุการณแตละคน มีการประชุมเพื่อติดตามและประเมินผล การดาํ เนินงานอยา งสมา่ํ เสมอ ในการปฏิบัติงานสังเกตการณและบันทึกเหตุการณ ผูปฏิบัติตองเตรียมสมุดบันทึก เครื่องเขียน เครื่องบันทึกเสียง กลองถายภาพใหพรอม วิธีสังเกตการณเก่ียวกับพิธีการ ควรเขียนขอมูลขั้นตอนของกิจกรรมตามลําดับเวลาที่ปรากฏในกําหนดการหรือหมาย กําหนดการไวลวงหนา เวนที่วางสําหรับบันทึกรายละเอียดที่เกิดขึ้นจริง โดยเฉพาะขอมูล ท่เี ปลย่ี นแปลงไปจากกําหนดการหรอื หมายกาํ หนดการ การสงั เกตการณแ ละบนั ทกึ เหตกุ ารณใ นพระราชพธิ ี นอกจากหมายกาํ หนดการแลว ส่ิงทีช่ วยผูสงั เกตการณและบันทึกเหตกุ ารณไดมากคือ เอกสารพระราชกิจ ซึ่งเปนเอกสาร แสดงขั้นตอนอันเปนรายละเอียดท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวจะทรงปฏิบัติตาม หมายกาํ หนดการ อนั อาจใชเ ปน แนวเทยี บในการสงั เกตการณแ ละบนั ทกึ เหตกุ ารณป ระเภท พิธีการอ่ืน ๆ ได ดังตวั อยาง บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คัญ 157

ที่ ๒๐/๒๕๒๑ หมายกําหนดการ พระราชพิธสี มโภชเดอื นและขึ้นพระอู พระเจา หลานเธอ พระองคเ จา ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจา ฟา มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร .................................... เลขาธิการพระราชวัง รับพระบรมราชโองการเหนือเกลาฯ สั่งวา ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหกําหนดการพระราชพิธีสมโภชเดือนและ ขน้ึ พระอพู ระเจา หลานเธอ พระองคเ จา ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟา มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร และพระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเ จา โสมสวลี พระวรชายา ซงึ่ ประสตู เิ มอ่ื วนั พฤหสั บดี ท่ี ๗ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๑ ตามขัตติยราชประเพณี ณ พระท่ีน่ังอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ดงั มีรายการตอ ไปนี้ 158 คูมอื การบันทกึ จดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คัญ : หลกั เกณฑการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณสาํ คญั

พระราชพิธีเสกน้ําพระพทุ ธมนต สาํ หรบั สรง วันพธุ ท่ี ๑๐ มกราคม ๒๕๒๒ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั และ สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนต พระที่น่ังจากพระตําหนักจิตรลดารโหฐาน ไปยังพระที่น่ังอัมพรสถาน พระราชวงั ดสุ ิต เวลา ๑๖ นาฬกา ๓๐ นาที เสด็จพระราชดาํ เนนิ เขาสหู อ งพระราชพธิ ี พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระพุทธ ปฏิมาชัยวัฒน ทรงศีล พระสงฆ ๑๐ รูปมีสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช เปนประธานเจริญพระพุทธมนตและเสกทํานํ้า พระพุทธมนต สําหรับพระเจาหลานเธอ ท่ีจะสรงข้ึนพระอู จบแลว ถวาย อดิเรก ถวายพระพรลา เสดจ็ พระราชดําเนินกลับ วันน้ี แตง เครือ่ งแบบปรกตขิ าว พระราชพธิ ีทําขวัญขน้ึ พระอู วนั พฤหสั บดี ท่ี ๑๑ มกราคม ๒๕๒๒ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนินโดย รถยนตพ ระทน่ี งั่ จากพระตาํ หนกั จติ รลดารโหฐาน ไปยงั พระทนี่ งั่ อมั พรสถาน พระราชวังดสุ ติ เวลา ๙ นาฬก า เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ เขา สหู อ งพระราชพธิ ี พระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระพุทธปฏิมา ชยั วฒั น ทรงศลี แลว ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหพ ระครพู ราหมณ ประกอบ พิธีทําน้ําสรงที่ขันพระสาคร แลวพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัว ทรงหล่ังน้ํา พระพุทธมนตลงในขันพระสาครน้ัน พระครูพราหมณลอยกรงกุงปลาทอง เงนิ และมะพรา วทองมะพรา วเงนิ ในขนั พระสาคร เสรจ็ แลว พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว ทรงหลั่งนํ้าพระมหาสังขพระราชทานแดพระเจาหลานเธอ บทท่ี ๒ องคค วามรูใ นการเรยี บเรียงจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คัญ 159

และทรงจรดพระกรรไกรขลบิ พระเกศา ทรงหลงั่ นาํ้ พระพทุ ธมนต เทพมนตร จากพระเตา แลว ทรงผกู ดา ยพระขวญั ทรงเจมิ พระราชทานแดพ ระเจา หลานเธอ ขณะนี้ พระสงฆท รงสมณศกั ดิ์ ๑๐ รปู มสี มเดจ็ พระอรยิ วงศาคตญาณ สมเดจ็ พระสังฆราช เปนประธาน จะไดเจริญชัยมงคลคาถา พราหมณเปาสังข พนกั งานภูษามาลาแกวง บณั เฑาะว ชาวพนักงานประโคมฆอ งชยั สงั ข แตร ดุริยางค แลวพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงประเคนจตุปจจัยไทยธรรม แดพระสงฆ พระสงฆถวายอนุโมทนา ถวายอดเิ รก ถวายพระพรลา ออกจาก หอ งพระราชพธิ ีไปรบั พระราชทานฉนั ภตั ตาหารที่ทอ งพระโรงหลัง ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหพระครพู ราหมณ ถวายน้ําเทพมนตรท ่ี พระหตั ถพ ระเจา หลานเธอ และแขวนพระอปู ลู าดพระยภ่ี ู วางเครอ่ื งมงคลราช พธิ ลี งในพระอู หลงั่ นา้ํ สงั ข และเจมิ พระอู แลว พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงวางเคร่ืองราชภัณฑ และทองคําแทงจารึกอักษรพระราชทานพระนาม พระเจาหลานเธอ ตามขัตติยราชประเพณี ลงในพระอู แลวทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ ใหเชญิ พระเจา หลานเธอ ลงบรรทมในพระอู พระครูพราหมณ ถวายเหกลอม พราหมณเปาสังข พนักงานภูษามาลาแกวงบัณเฑาะว ชาว พนักงานประโคมฆองชัย สังข แตร ดุริยางค เสร็จแลว ทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ ใหพราหมณเบิกแวน พระบรมวงศานุวงศ ขาทูลละอองธุลี พระบาท รับแวน เวยี นเทียนสมโภช แลว เสด็จพระราชดําเนนิ กลบั วันนี้ แตงเครอ่ื งแบบครึ่งยศ. สาํ นกั พระราชวงั วันที่ ๒๘ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๒๑ 160 คูมอื การบนั ทกึ จดหมายเหตุเหตุการณส าํ คัญ : หลักเกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณสาํ คญั

พระราชกิจ พระราชพิธีสมโภชเดือนและขนึ้ พระอู พระเจา หลานเธอ พระองคเจา ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ................................. วันพุธ ท่ี ๑๐ มกราคม ๒๕๒๒ ๑. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรม ราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตพระที่นั่งจาก พระตําหนักจิตรลดารโหฐาน ไปยังพระที่น่ังอัมพรสถาน พระราชวังดุสติ ๒. เวลา ๑๖.๓๐ น. เสดจ็ ออก ณ หอ งพระราชพิธี พรอ มดว ยสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ (พระวรชายา และพระเจา หลานเธอฯ ในวนั นจ้ี ะไมเ สดจ็ มาในมณฑลหองพระราชพิธกี ็ได) (พระบรมวงศานุวงศ ขา ราชการช้ันผใู หญ พระสงฆ เขา นัง่ ประจาํ ท่ี พรอ มคอยเฝา ฯ รบั เสดจ็ ฯ อยกู อนแลว) ๓. สมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรมราชนิ นี าถ และสมเด็จพระบรม โอรสาธริ าชฯ ทรงยนื เฝา ฯ ที่หนา พระราชอาสน ๔. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงจดุ ธปู เทยี นเครอื่ งนมสั การบชู า พระพุทธปฏมิ าชยั วฒั น ทรงกราบ บทท่ี ๒ องคความรใู นการเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คญั 161

๕. ทรงรับการถวายความเคารพของผมู าเฝา ฯ ประทับพระราชอาสน ๖. ทรงศลี (สมเด็จพระสังฆราชถวายศีล จบ พระสงฆ ๑๐ รูปเจริญ พระพทุ ธมนต เมอ่ื ถงึ คาถาเสกทาํ นา้ํ พระพทุ ธมนต เจา พนกั งาน ภูษามาลาจะไดเ ชิญครอบพระกริ่งเขา ไปทูลเกลา ฯ ถวาย) ๗. พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหวั ทรงจุดเทยี นทีฝ่ าครอบพระกรง่ิ (เจาพนักงานภูษามาลาเชิญไปตั้งท่ีโตะขางหนาสมเด็จ พระสงั ฆราช) ๘. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั เสด็จฯ ไปทรงประเคนครอบ พระกริ่งแดสมเดจ็ พระสงั ฆราช แลว ประทับพระราชอาสนทเี่ ดมิ ๙. เมอื่ พระสงฆเ จรญิ พระพทุ ธมนต จบ ถวายอดเิ รก ถวายพระพรลา แลวออกจากหอ งพระราชพิธี ๑๐. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหวั เสดจ็ ฯ ไปทรงกราบที่หนา เคร่ือง นมสั การ ทรงรับการถวายความเคารพของผูมาเฝา ฯ ๑๑. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรม ราชนิ นี าถ พรอมดวยสมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ เสดจ็ ฯ ออกจากหอ งพระราชพธิ ี ผา นขาราชการทมี่ าเฝาฯ ณ ทอ ง พระโรงหลัง (โรงละคร) เสดจ็ ข้นึ ..................................... 162 คมู อื การบันทึกจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คญั : หลกั เกณฑการเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตุการณสาํ คญั

พระราชพธิ ีสมโภชขึน้ พระอู (พระฤกษ เวลา ๙.๔๙ น. ถงึ ๑๐.๐๙ น.) ........................... วันพฤหสั บดี ท่ี ๑๑ มกราคม ๒๕๒๒ ๑. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรม ราชนิ นี าถ เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ โดยรถยนตพ ระทนี่ ง่ั จากพระ ตาํ หนกั จติ รลดารโหฐานไปยงั พระทนี่ งั่ อมั พรสถาน พระราชวงั ดสุ ติ ๒. เวลา ๙.๐๐ น. เสด็จออก ณ หองพระราชพธิ ี พรอมดวยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ พระวรชายา และ พระเจา หลานเธอ (พระบรมวงศานวุ งศ ขาราชการ พระสงฆ พรอ มอยแู ลว เชนวันกอ น) ๓. สมเดจ็ พระนางเจาฯ พระบรมราชนิ นี าถ สมเดจ็ พระบรมโอรสา ธิราชฯ และพระวรชายา ทรงยืนเฝา ฯ ทห่ี นา พระราชอาสน สว นพระเจา หลานเธอ ประทับพัก ณ ทซ่ี ่งึ จดั ถวายไว โดยมพี ระ พ่ีเลี้ยง พยาบาล ถวายการปฏบิ ตั ิ ๔. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงจดุ ธปู เทยี นเครอื่ งนมสั การบชู า พระพทุ ธปฏมิ าชัยวฒั น ทรงกราบ ๕. ทรงรบั การถวายความเคารพของผมู าเฝาฯ ประทบั พระราชอาสน ๖. ทรงศลี (สมเด็จพระสังฆราชถวายศีล จบ) บทที่ ๒ องคความรูในการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คัญ 163

๗. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เสดจ็ ฯ ไปทรงหลงั่ นา้ํ พระพทุ ธมนต ดวยพระเตาศิลาลงในขนั พระสาคร ประทบั พระราชอาสนท เ่ี ดมิ (พระครูพราหมณ ทําพธิ ีเสกนํ้าสรงในขนั พระสาคร ลอย กรงกุงปลาทองเงนิ มะพราวทองเงนิ เสร็จแลว) ๘. เมอ่ื พระครพู ราหมณท ําพธิ ีเสกนาํ้ สรง ลอยกรงกงุ ปลามะพรา ว ทองเงนิ เสรจ็ แลว ระหวางเวลาพระฤกษ ๙.๔๙ น. ถึง ๑๐.๐๙ น. ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหเชญิ เสดจ็ พระเจาหลานเธอฯ เขา เฝาฯ ยงั ทีป่ ระทับในมณฑลพระราชพิธี ๙. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัว ทรงหล่ังนาํ้ พระพทุ ธมนตด วย พระมหาสงั ขท กั ษณิ าวฏั ทพี่ ระเศยี รพระเจา หลานเธอฯ และ พระราชทานใบมะตูม แลวทรงจรดพระกรรไกรไทยขลบิ เสนพระเกศา (ขณะนี้ พระสงฆเจริญชัยมงคลคาถา พราหมณเปาสังข ภษู ามาลาแกวง บณั เฑาะว ชาวพนกั งานประโคมฆอ งชยั สังข แตร ดรุ ิยางค) ๑๐. พระครูพราหมณ เขาไปเฝาฯ ทูลเกลาฯ ถวายพระเตาบรรจุ นาํ้ เทพมนตร พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงหลง่ั นาํ้ เทพมนตรพ ระราชทาน พระเจา หลานเธอฯ พระครพู ราหมณ ทลู เกลา ฯ ถวายดา ยพระขวญั พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงผูกดายพระขวัญท่ีพระกร พระเจาหลานเธอฯ แลว ทรงเจิมทพ่ี ระนลาฏ (ทรงใชแ ปงกระแจะทีโ่ ถรองพระมหาสังข) 164 คูมอื การบนั ทกึ จดหมายเหตุเหตุการณสําคญั : หลักเกณฑการเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณส าํ คัญ

๑๑. ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหเ ชญิ พระเจา หลานเธอฯ ไปประทบั พกั ณ ที่ซึ่งจัดไว หรือแลวแตแพทยป ระจาํ พระองคจะเห็น สมควร ๑๒. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัว เสดจ็ ฯ ไปถวายใบปวารณาแทน จตปุ จ จยั ไทยธรรมแดพ ระสงฆ ๑๐ รปู ทเ่ี จรญิ ชยั มงคลคาถา ๑๓. ประทบั พระราชอาสนท ่ีเดิม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงหล่งั ทกั ษิโณทก (พระสงฆถวายอนุโมทนา ถวายอดิเรก ถวายพระพรลา ออกจากหองพระราชพิธีไปรับพระราชทานฉันที่ทอง พระโรงหลัง (โรงละคร) แลวกลับ) ๑๔. เมอื่ พระสงฆอ อกจากหองพระราชพิธแี ลว พระครูพราหมณ จะไดร ดนา้ํ สะดงึ ท่ีจะแขวนพระอู แลวยกพระอูข ้นึ แขวน ปลู าดพระยภี่ ู วางศิลาบด ผลฟก เขยี วทา ดนิ สอพองขาว ถงุ พนั ธพุ ชื ลงในพระอู แลว หลงั่ นา้ํ เทพมนตร และเจมิ พระอู เสร็จแลว ๑๕. พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว เสด็จฯ ไปพระราชทานพระนาม แดพ ระเจา หลานเธอฯ และราชภณั ฑ ตามราชประเพณี ๑. หีบทองคําบรรจุดวงพระชาตา ๒. ทองคําแทงลงอักษรพระราชทานพระนาม ๓. เงินแทง ๔. เงนิ ตราบรรจุถุง ๕. ขนั สรงพระพกั ตรทองคาํ ขอบลงยา พานรองพรอ ม ๖. กาทองคาํ ถาดรองพรอ ม ๗. กญุ แจทองคํา และเครื่องเย็บปก ถักรอ ย (เจา พนกั งานแผนกราชูปโภค เชิญทลู เกลาฯ ถวาย ทรงวาง แลว คอยรบั เชิญออกจากพระอไู ปตง้ั ทเี่ ดมิ ) บทท่ี ๒ องคความรูในการเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณส าํ คัญ 165

๑๖. พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู วั ทรงวางราชภัณฑแลว เสดจ็ ฯ ประทับพระราชอาสนท่ีเดิม ๑๗. ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระครูพราหมณ ถวายนํ้าเทพ มนตรท ี่พระหัตถพ ระเจาหลานเธอฯ และถวายใบมะตูม ๑๘. ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเชิญเสด็จพระเจาหลานเธอฯ ลง บรรทมในพระอู โดยมีพระพี่เลีย้ งและพยาบาล เฝา ถวายอยงู านขางพระอู ๑๙. เม่ือพระเจา หลานเธอฯ บรรทมในพระอเู รียบรอ ยแลว พระครูพราหมณ จะไดไ กวพระอู และพราหมณผูช วย ๒ ทาน จะไดถ วายเหกลอม (ขณะนน้ั พราหมณบ รรลอื สงั ข บณั เฑาะว และจบเปน ตอน ๆ พรอ มดว ยพนกั งานประโคมฆองชัย สงั ข แตร ดรุ ยิ างค) ๒๐. พราหมณถวายเหกลอม จบ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหพ ราหมณเ บกิ แวน พระบรมวงศานวุ งศ ขา ราชการ รบั แวน เทยี นสมโภช (ขณะที่เวียนเทียนน้ี พระเจาหลานเธอฯ จะยังคงบรรทม อยูในพระอู หรือจะเชิญเสด็จไปทรงพัก ณ ที่ใด ยอม แลวแตจะทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ตามพระราช อธั ยาศัย) ๒๑. เวยี นเทียนครบ ๓ รอบแลว พระครพู ราหมณ จะคลี่ผา หม คลมุ บายศรีออก แลวเชญิ ไปถวาย โดยวางท่ีโตะขา งพระอู (ถาพระเจาหลานเธอฯ ยังคงบรรทมอยูในพระอู หรือ เสด็จประทับพักในหองมณฑลพระราชพิธี พระครู 166 คูม อื การบนั ทกึ จดหมายเหตเุ หตกุ ารณสําคัญ : หลักเกณฑการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส ําคญั

พราหมณจ ะไดถ วายเจมิ และถวายดา ยพระขวญั พาดท่ี พระบาท) (ถาหากไมเสด็จอยูในหองมณฑลพระราชพิธี พระครู พราหมณ จะไดทูลเกลาฯ ถวายดายพระขวัญแด พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เพอ่ื ทรงผกู พระราชทาน ในโอกาสตอ ไป) ๒๒. จะทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหพระบรมวงศผูใหญพ ระองคใ ด ถวายเจิม ยอ มแลวแตพ ระราชอัธยาศยั ๒๓. ถาหากจะมีพระบรมวงศานุวงศ ขาราชการผูใหญ ขอพระบรม ราชานุญาตถวายของขวัญแดพระเจาหลานเธอฯ ในการ พระราชพิธีทําขวัญข้ึนพระอู ก็แลวแตจะทรงพระกรุณา ๒๔. พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหวั เสดจ็ ฯ ไปทรงกราบทหี่ นาเคร่อื ง นมสั การ ทรงรบั การถวายความเคารพของผมู าเฝา ฯ ๒๕. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯ พระบรม ราชนิ นี าถ พรอ มดว ยสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ และพระ วรชายา เสด็จฯ ออกจากหองพระราชพิธี ผานขาราชการที่มาเฝาฯ ณ ทอ งพระโรงหลงั (โรงละคร) เสดจ็ ข้ึน ควรมคิ วรสุดแตจะทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ขอเดชะ ขาพระพุทธเจา มกราคม ๒๕๒๒ บทที่ ๒ องคความรใู นการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส ําคัญ 167

ทง้ั นี้ ผสู งั เกตการณแ ละบนั ทกึ เหตกุ ารณพ ระราชพธิ ี ไดม บี นั ทกึ จากการสงั เกตการณ บางตอนเพ่มิ เตมิ ไว ดงั นี้ “วันพฤหสั บดี ท่ี ๑๑ มกราคม ๒๕๒๒ ขอ ๒. เสดจ็ ออกเวลา ๙.๑๕ น. ขอ ๑๕. หีบทองคําลงยาบรรจุดวงพระชาตา ๑ หีบ ฝาหีบจําหลัก อักษร พระปรมาภไิ ธย ภ.ป.ร. ตัวหบี ขนาดยาว ๑๑.๒ เซนตเิ มตร กวาง ๖.๕ เซนตเิ มตร สงู ๑.๘ เซนติเมตร หนกั ๑๕ บาท ทองคาํ แทง ลงอกั ษรพระราชทานนาม ๑ แทง หนกั ๘๐ บาท ลงอักษรพระราชทานนามวา พระองคเ จา พชั รกิตยิ าภา เงนิ ตราบรรจถุ งุ เปนเงินเหรียญบาท ๘๐๐ เหรียญ ขอ ๑๘. พระพเ่ี ลยี้ ง คอื ทา วโสภานเิ วศน พยาบาล คอื นางสาวระกา นาคะชาต ขอ ๒๐. ขณะเวียนเทียนสมโภช พระเจาหลานเธอฯ ยังบรรทม ในพระอู ขอ ๒๒. สมเดจ็ พระเจา พน่ี างเธอ เจา ฟา กลั ยาณวิ ฒั นา ทรงเจมิ ทขี่ อ พระหัตถพระเจาหลานเธอ ขณะเดียวกัน พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน นายกรัฐมนตรี ทลู เกลา ฯ ถวายพระสตู ิบัตรแดสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกมุ าร ขอ ๒๓. ผถู วายของขวญั ตามลําดับดังน้ี สมเด็จพระเจา พ่นี างเธอ เจาฟากลั ยาณิวฒั นา เม่ือทรงเจมิ แลว ประทานของขวญั แกพระเจา หลานเธอฯ โดยทรงวางลงในพระอู นอกน้ันนําของขวัญถวายพระเจา วรวงศเธอ พระองคเ จา โสมสวลี พระวรชายา เพ่ือประทานแดพ ระเจาหลานเธอ มี พระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเ จาศิรริ ัตนบษุ บง พระเจาวรวงศเธอ พระองคเ จา อนุสรณมงคลการ หมอมเจา ยาใจ จติ รพงศ พระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเจาเฉลิมเขตรมงคล มิสเบตตี ดแู มน 168 คูมอื การบันทกึ จดหมายเหตุเหตุการณส าํ คัญ : หลักเกณฑก ารเรียบเรียงจดหมายเหตเุ หตุการณส าํ คัญ

พลเอก เกรียงศักด์ิ ชมะนนั ทน พลอากาศเอก หะริน หงสกุล นายประพจน ถริ ะวฒั น นายสัญญา ธรรมศักด์ิ เจาพนักงานเชญิ ไปวางบนโตะ ปผู า แดง เวลา ๑๑.๓๐ น. พระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเ จา โสมสวลี พระวรชายา เชิญพระเจา หลานเธอฯ ใหพระบรมวงศานุวงศแ ละขาราชการเฝา” ตวั อยา งบนั ทกึ เหตกุ ารณแ ละการสงั เกตการณข า งตน เปน การบนั ทกึ ตามเหตกุ ารณ ทเ่ี กดิ จริง แตเมอ่ื นําไปเรียบเรียง รายพระนามและรายนามผถู วายของขวญั ตองจัดลําดับ ใหมตามพระอิสริยยศและตําแหนง กรณีการบันทึกเหตุการณและการสังเกตการณท่ีไมมีเอกสารใหใชประกอบ เชน พิธีฝงพระสกุนพระเจาหลานเธอ พระองคเจาพัชรกิติยาภา ผูสังเกตการณตองบันทึกเอง ดังน้ี \"พิธฝี ง พระสกนุ ณ วดั บวรนิเวศวหิ าร หลุมมะพราวทอง หลุมฝงพระสกุน หลมุ มะพราวเงิน หลุมตนปารชิ าติ มะพรา วทอง หมอพระสกนุ มะพราวเงนิ พระเตา ศลิ า เสน พระเกศา ตน ปาริชาติ ตนหวายหนาม ตนไผ บทท่ี ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คญั 169

หลุมฝงพระสกนุ และหลมุ ตน ไมข ุดลึก ๑ ศอก หมอพระสกนุ หอผาขาววางบนพานทอง พระเตา ศลิ าวางบนพานทอง เสน พระเกศาวางบนพานทอง มะพราวทองเงินเปนมะพรา วนาฬเ ก เวลา ๑๔.๒๐ น. นายพนู เพมิ่ ไกรฤกษ เลขาธกิ ารพระราชวัง เปนผฝู ง ฝงหมอพระสกนุ แลว ปลูกตน ไผเหนอื หลุมฝงพระสกนุ ปลูกตน ปารชิ าติ โปรยเสน พระเกศา (ทข่ี ลบิ เมอ่ื เชา ) ลงทีก่ น หลุมแลว ปลกู มะพราวทอง โปรยเสนพระเกศาแลวปลกู มะพรา วเงนิ ระหวา งปลูก พระสงฆ ๒ รูปเจริญพระพทุ ธมนต รดนํา้ ดว ยพระเตาศลิ าตามลาํ ดับตนที่ปลกู เจา หนา ท่ีขดตนหวายหนามรอบโคนตน ไผ\" จากนั้นผูเรียบเรียงไดนําขอมูลดังกลาวมาเรียบเรียงเปนพิธีฝงพระสกุน พระเจา หลานเธอ พระองคเ จาพัชรกิตยิ าภา ในจดหมายเหตุ ดังนี้ “พิธีฝงพระสกนุ วนั พฤหสั บดี ท่ี ๑๑ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๒ เจา พนกั งานเตรยี ม การฝงพระสกุน ณ วดั บวรนิเวศวหิ าร โดยตัง้ โตะปลู าดดวยผา ขาว วางหมอ พระสกนุ หมุ ผา ขาว เสน พระเกศาพระเจา หลานเธอฯ หอ ผา ขาว พระเตา ศลิ า เคร่ืองทั้งนี้มีพานทองรองพรอม และมะพราวนาฬเกงอกหนอปดทองเงิน ที่ใชในการพระราชพิธีสมโภชเดือนและข้ึนพระอู ขางโตะวางพันธุไมท่ีใชใน พิธี มตี น ไผ ๑ กอ ตนปาริชาติ ๑ ตน ตน หวายหนาม ๑ กอ และขดุ หลุมลกึ ๑ ศอก จาํ นวน ๔ หลมุ ไวพรอม 170 คมู ือการบันทกึ จดหมายเหตเุ หตุการณสาํ คญั : หลักเกณฑการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส ําคญั

เวลา ๑๔ นาฬก า ๒๐ นาที นายพนู เพม่ิ ไกรฤกษ เลขาธกิ ารพระราชวงั เชิญหมอพระสกุนลงฝงในหลุมกลาง แลวปลูกตนไผเหนือหลุมฝงพระสกุน ปลูกตนปาริชาติในหลุมหนาหลุมฝงพระสกุน แลวปลูกมะพราวนาฬเกงอก หนอ ในหลมุ เบอื้ งซา ยขวาของหลมุ ฝงพระสกนุ โดยเชญิ เสน พระเกศาวางลง ณ กน หลมุ กอนปลกู มะพราว ขณะนน้ั พระสงฆ ๒ รปู เจริญพระพทุ ธมนต จากน้ัน นายพูนเพ่ิม ไกรฤกษ รดนํ้าดวยพระเตาศิลาตามลําดับตนท่ีปลูก เจาพนักงานนําตน หวายหนามขดรอบหลุมฝง พระสกุน เปน เสรจ็ พิธ”ี ตัวอยางบันทกึ การสงั เกตการณข องนกั จดหมายเหตุ พระราชพิธขี นึ้ ระวาางและสมโภชชา งสําคัญ จังหวัดนราธิวาส วันที่ ๒๓ - ๒๕ สงิ หาคม พุทธศกั ราช ๒๕๒๐ (จ/๒๕๒๐/๒) สงิ่ ทีย่ ากทส่ี ุดในการเรียบเรียงจดหมายเหตอุ ีกอยางหนึ่ง คือ การเรยี บเรยี งเก่ียวกบั การตงั้ แตง ในการพระราชพธิ ี หรอื พธิ ี ซง่ึ นอกจากไมม เี อกสารใหอ า งองิ เปน ลายลกั ษณอ กั ษร แลว ผเู รยี บเรยี งตอ งอาศยั ภาพถา ย และสมดุ บนั ทกึ ของผสู งั เกตการณแ ละบนั ทกึ เหตกุ ารณ เปนหลัก ซึ่งผูบันทึกควรรางแผนผังเคร่ืองต้ังแตง และการจัดมณฑลพิธีโดยละเอียด ใช คําเรียกสิ่งตาง ๆ ในพิธีอยางถูกตอง เพราะนอกจากใชเปนแนวทางการเรียบเรียง ยังใช เปนสวนหน่ึงของตนฉบับจดหมายเหตุที่เรียบเรียงดวย ดังตัวอยางแผนผังการจัดสถานที่ ประดิษฐานพระโกศพระศพสมเด็จพระเจาพ่ีนางเธอ เจาฟากัลยาณิวัฒนา กรมหลวง นราธวิ าสราชนครนิ ทร ณ พระทนี่ ง่ั ดุสติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง บทท่ี ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คัญ 171

แผนผงั การประดษิ ฐานพระศพ ณ พระที่นงั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ๑. พระโกศพระศพ ก. พระราชอาสนล าดสจุ หนี่ ๒. หบี พระศพ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร ๓. เครือ่ งราชอิสริยาภรณ ๔. เครอ่ื งราชอสิ รยิ ยศราชปู โภค ข. พระราชอาสนล าดสุจหนี่ ๕. พระฉายาลักษณ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ๖. พระแทน ราชบัลลังกภายใต ค. พระเกา อี้เหลืองจักรี สมเด็จพระบรมวงศฝา ยใน พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ง. พระเกาอเ้ี หลืองตดั พระอนวุ งศฝ ายใน ๗. พระราชอาสน จ. พระเกาอี้พระบรมวงศานวุ งศฝายหนา ๘. พระแทนราชบรรจถรณ ฉ. พระเกาอี้พระราชวงศฝ า ยใน ๙. อาสนสงฆ ช. สมาชกิ ราชสกุล ราชนิ กิ ุล ๑๐. ธรรมาสน ซ. ประธานองคมนตรี องคมนตรี ๑๑. แทน พระพิธีธรรม ฌ นายกรัฐมนตรี ประธานรฐั สภา ประธานศาลฎกี า ประธานวฒุ สิ ภา คณะรฐั มนตรี ญ. คณะทตู านุทูต และผแู ทนฝา ยกงสลุ ฎ. ผตู ามเสดจ็ 172 คูมอื การบันทกึ จดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คัญ : หลกั เกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส าํ คัญ

การถา ยภาพนงิ่ และวดี ทิ ศั น เปน ภารกจิ อกี อยา งหนงึ่ ของผสู งั เกตการณแ ละบนั ทกึ เหตกุ ารณ เปน งานทตี่ อ งมี องคค วามรทู างวชิ าการ เชน เดยี วกนั ผถู า ยภาพนง่ิ และวดี ทิ ศั น บางคร้ังอาจเปนคนเดียวกับผูสังเกตการณ แตหากเปนเจาหนาท่ีคนละคน ตองมีการ ประสานงานลว งหนา ระหวางผูถา ยภาพ ผูสงั เกตการณ และผเู รียบเรยี ง เพ่อื กาํ หนดสง่ิ ที่ ตอ งการถา ยภาพแตล ะสงิ่ แตล ะขนั้ ตอนไวก อ น รวมถงึ มมุ ภาพ ระยะใกล - ไกล ความคมชดั ความสวยงาม เพราะภาพถา ยดงั กลา วนอกจากใชเ ปน ขอ มลู ประกอบการเรยี บเรยี งเหมอื น เอกสารอืน่ ๆ แลว ยังเปนสง่ิ สําคญั เมื่อนาํ ไปใชเ ปนภาพประกอบการพิมพเผยแพรตนฉบบั การปฏิบตั งิ านถา ยภาพและบนั ทกึ เหตกุ ารณสาํ คัญ ผถู า ยภาพควรทาํ ตารางปฏบิ ตั กิ ารถา ยภาพและบรรยายรายละเอยี ดไวล ว งหนา เชน เดียวกับบันทึกของผูสังเกตการณ เพราะหลังจากเสร็จส้ินการปฏิบัติงานแลว สามารถนํา ตารางปฏิบัตกิ ารถา ยภาพมาใชเ ปนบญั ชสี บื คน เบอื้ งตน ได บทท่ี ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณสําคัญ 173

การปฏิบตั ิงานถา ยภาพเหตุการณส ําคัญ 174 คูมือการบนั ทกึ จดหมายเหตุเหตุการณส ําคัญ : หลักเกณฑการเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคัญ

การปฏิบตั งิ านบนั ทกึ เหตกุ ารณ บทท่ี ๒ องคความรใู นการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คญั 175

การจดั ทาํ คาํ อธบิ ายภาพ เปน สง่ิ ทต่ี อ งจดั ทาํ โดยทนั ที โดยเฉพาะชอื่ บคุ คลทป่ี รากฏ ในภาพ ใคร ทาํ อะไร ทีไ่ หน เม่อื ไร อยา งไร วนั เวลาทถ่ี า ยภาพ ชือ่ ผถู ายภาพ กรณีทไ่ี ม สามารถจดั ทาํ คาํ อธบิ ายภาพใหถ กู ตอ งชดั เจนได ควรประสานงานกบั เจา หนา ทผี่ ปู ฏบิ ตั งิ าน ทีเ่ กย่ี วขอ งกบั เหตกุ ารณใ นภาพเพ่อื ขอคาํ แนะนาํ งานบาํ เพญ็ กศุ ล ๑๐๐ วัน สมเด็จพระสงั ฆราชฯ วันที่ ๓๐ - ๓๑ มกราคม ๒๕๕๗ ทหารราชองครกั ษย นื รบั เสด็จฯ สมเด็จ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฏุ ราชกมุ าร ณ ตําหนักเพช็ ร วันท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ พระสงฆขณะเดนิ เขามา ในมณฑลพิธี ณ ตาํ หนกั เพช็ ร วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ หนงั สอื สาํ หรับแจกผมู ารว มพิธี ณ ตาํ หนกั เพช็ ร วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ พัดรองที่ใชในงานบําเพ็ญกุศล ๑๐๐ วัน สมเดจ็ พระสังฆราช ณ ตําหนกั เพช็ ร วันท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ ผูมาเฝา ฯ ณ ระเบยี งตําหนกั เพช็ ร วันท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ อาสนส งฆภ ายในตาํ หนกั เพช็ ร วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ ตารางคาํ อธิบายภาพท่ีไดจ ากการบันทกึ เหตุการณ 176 คมู อื การบันทึกจดหมายเหตุเหตุการณส าํ คัญ : หลักเกณฑก ารเรยี บเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณส าํ คัญ

งานบําเพญ็ กศุ ล ๑๐๐ วัน สมเด็จพระสงั ฆราช ฯ วันที่ ๓๐ - ๓๑ มกราคม ๒๕๕๗ พระราชอาสนพ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเด็จพระบรม โอรสาธริ าช สยามมกฏุ ราชกมุ าร ณ ตาํ หนักเพช็ ร วดั บวรนเิ วศวิหาร เมือ่ วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ พระแทนทรงกราบ ณ ตาํ หนกั เพช็ ร วดั บวรนเิ วศวหิ าร เมือ่ วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ การตงั้ แตงหนา พระพุทธรปู ประจํา พระชนมวาร ณ ตาํ หนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวหิ าร เม่ือวนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ พระรูปสมเด็จพระสังฆราช ณ ตําหนักเพช็ ร วดั บวรนเิ วศวิหาร เมอ่ื วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ การตงั้ แตงหนาพระพทุ ธรปู ประจาํ พระชนมวาร ณ ตาํ หนกั เพช็ ร วดั บวรนเิ วศ วิหาร เมอ่ื วนั ท่ี ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ การตงั้ แตงพระราชอาสนข องพระบาท สมเด็จพระเจา อยหู วั ณ ตําหนกั เพ็ชร วัดบวรนเิ วศวิหาร เมื่อวนั ที่ ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ พระราชอาสนสมเดจ็ พระบรมโอรสา ธริ าชสยามมกฏุ ราชกมุ าร ณ ตาํ หนกั เพช็ ร วดั บวรนเิ วศวหิ าร เมอ่ื วนั ที่ ๓๐ มกราคม ๒๕๕๗ ตารางคาํ อธบิ ายภาพทไ่ี ดจากการบันทกึ เหตกุ ารณ ภาพถา ยและวดี ทิ ศั นน ี้ ตองมรี ะบบการจดั เก็บในชั้นแรก โดยการจัดกลมุ จดั เรียง ลําดับ ตามโครงเร่ืองเบ้ืองตนหรือหัวขอการดําเนินงานเชนเดียวกับการรวบรวมเอกสาร ขอมูลท่ีเกี่ยวของกับเหตุการณ และเม่ือใชประโยชนในการเรียบเรียงตนฉบับและการ จัดพิมพแลว หอจดหมายเหตุตองเก็บรักษา จัดหมวดหมู ทําบัญชีภาพและเครื่องมือ ชวยคนตาง ๆ เพอื่ ใหบ ริการศึกษาคน ควา วิจยั ตอ ไปเชนเดยี วกัน บทท่ี ๒ องคค วามรูในการเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตกุ ารณสําคญั 177

๓.๕ การเรียบเรียงจดหมายเหตุ ผูเรียบเรียงจดหมายเหตุตองมีองคความรูท้ังสาม คือ องคความรูทางวิชาการ องคความรูทางภาษา และองคความรูท างเนอ้ื หา โดยเฉพาะองคความรูทางเน้อื หาท่ตี อ ง นํามาใชในขัน้ ตอนนี้ คอื ความรูในสิง่ ท่ีตนตอ งเรียบเรียงตง้ั แตตน จนจบ โดยศกึ ษาจาก ๑) เอกสารขอ มูลท่รี วบรวมไดท ้งั หมด ๒) ภาพถา ย วดี ิทัศน สารคดหี รอื ขา วทเ่ี ผยแพรทางโทรทัศนพรอ มบท บรรยาย ๓) โครงเรื่องเบ้ืองตน แลวนําความรูเหลาน้ีมาจัดทําโครงเรื่องของเหตุการณสําคัญกอนดําเนินการ เรยี บเรยี ง การเรียบเรยี งจดหมายเหตุ จงึ ประกอบดวยขน้ั ตอนทสี่ ําคัญ ๓ ขนั้ ตอน คอื ๓.๕.๑ การศกึ ษาเอกสารขอ มลู ที่รวบรวมได ผูเรียบเรียงตองศึกษาเอกสารขอมูลที่รวบรวมไวทั้งหมด แมจะมีคณะผูเรียบเรียง ซ่ึงประกอบดวยบุคคลหลายคน แตหวั หนาคณะผูเรยี บเรยี งตองเปนผศู กึ ษาเอกสารขอ มูล ทั้งหมด เพ่อื ใหสามารถใหคําแนะนําแกผ ูรว มงานในการวินจิ ฉยั ประเมนิ คุณคา ความสาํ คญั ของขอ มูล ความนาเช่ือถือ ความซ้ําซอน และความบกพรองของขอ มูล สว นผเู รียบเรียงคน อน่ื ๆ อาจศกึ ษาอยางเขมขน เฉพาะเอกสารทเ่ี กีย่ วกับหวั ขอที่ไดร ับมอบหมายใหเ รยี บเรยี ง เอกสารในท่ีน้ีหมายรวมถึงภาพถายตาง ๆ ดวย ขอมูลและภาพถายท่ีจัดเรียงไวอยางเปน ระบบจะชว ยใหการศกึ ษาเอกสารขอมูลดาํ เนินไปไดอยางมีประสทิ ธิภาพและรวดเร็ว ๓.๕.๒ การกาํ หนดโครงเรอ่ื ง โครงเรอ่ื งเบอ้ื งตน ทจี่ ดั ทาํ ไวก อ นนน้ั มวี ตั ถปุ ระสงคเ พอื่ ใชใ นการรวบรวมขอ มลู โครง เร่ืองจริงของจดหมายเหตุท่ีเกิดข้ึนหลังจากการศึกษาเอกสารขอมูลที่รวบรวมได จึงอาจมี หัวขอสําคัญเพ่ิมเติมจากโครงเรื่องเบ้ืองตนอีกมาก และเม่ือดําเนินการเรียบเรียง หรือใน การตรวจแกตน ฉบับ ก็อาจมกี ารจัดลําดบั การปรับแตงเพม่ิ ลด หรอื การยุบรวมเร่อื งได หลักการกําหนดโครงเรื่องของจดหมายเหตุเหตุการณสําคัญ ปรกติแบงเปน ๔ สวน คือ 178 คมู อื การบันทกึ จดหมายเหตเุ หตุการณสําคญั : หลกั เกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส ําคญั

๓.๕.๒.๑ ประวัตคิ วามเปนมา เปน การใหข อ มลู ในอดตี ซงึ่ เปน มลู เหตขุ องเหตกุ ารณส าํ คญั ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในปจ จบุ นั เชน ประวตั ิบคุ คล ประวัติพิธีการ ประวัตขิ องส่งิ สาํ คัญในเหตกุ ารณ ๓.๕.๒.๒ การจัดเตรียมงาน เปนการใหขอมูลกระบวนการจัดเตรียมงานกอนท่ีเหตุการณสําคัญจะเกิดข้ึน อาจกลาวถงึ แนวทางการจดั งาน ขน้ั ตอนการจดั งาน การแตงตง้ั คณะกรรมการฝายตาง ๆ การมอบหมายหนาท่ี แผนงานตาง ๆ ๓.๕.๒.๓ การดําเนินงานและผลการดําเนินงาน เปนรายละเอียดการดําเนินงานตามท่ีไดจัดเตรียมการไวต้ังแตตนจนจบงาน อาจจาํ แนกหวั ขอ ตามประเภทงาน ประเภทกจิ กรรม การลาํ ดบั หัวขอใหญ หวั ขอรองตาม ความเหมาะสม ๓.๕.๒.๔ ภาคผนวก เปนการใหขอมูลหรือหลักฐานท่ีเกี่ยวของ เชน พระราชบัญญัติ พระราชกฤษฎีกา รายนามคณะกรรมการฝา ยตาง ๆ บญั ชรี ายชอื่ พระสงฆ ฯลฯ ๓.๕.๓ การเรียบเรียง การเรยี บเรยี งจดหมายเหตมุ ี ๒ ลกั ษณะ ตามความสาํ คญั ของเหตกุ ารณ คอื ๓.๕.๓.๑ การเรียบเรียงในลักษณะความเรยี ง มกั เปน เหตกุ ารณเ รือ่ งสั้น ๆ แตโ ครงเรือ่ งกย็ ังเปน ไปตามหลักการขางตนดงั เชน พิธีสวัสดิมงคลเพ่ือประเทศชาติและประชาชน ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตน ศาสดาราม วันที่ ๒๗ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๑๖ (จ/๒๕๑๖/๓) พระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู พระเจาหลานเธอ พระองคเจา ในสมเด็จ พระเจาลูกเธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัครราชกุมารี วันอังคาร ที่ ๑๒ มิถุนายน พทุ ธศักราช ๒๕๒๗ (จ/๒๕๒๗/๒) บทท่ี ๒ องคความรูใ นการเรยี บเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคญั 179

การจัดทําบันทึกจดหมายเหตุเหตุการณสําคัญประจําวัน ดังเชน จดหมายเหตุ ประเทศไทย ของกลุมบันทึกเหตุการณ สํานักหอจดหมายเหตุแหงชาติ กรมศิลปากร ก็เปนการเรยี บเรียงในลกั ษณะความเรยี ง ดงั ตวั อยา ง วันองั คาร ที่ ๒๓ มถิ นุ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๒ เรอ่ื ง โรงพยาบาลมหาราชนครเชยี งใหม คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม ไดรบั รางวัลดเี ยี่ยม United Nations Public Service Award 2009 สาขาการปรับปรุงการใหบริการ จากองคการ สหประชาชาติ นายบัน คี มุน (Ban Ki-moon) เลขาธิการองคการสหประชาชาติ มอบโลและเกียรติบัตรรางวัลดีเย่ียม United Nations Public Service Award 2009 ในสาขาการปรบั ปรงุ การใหบ รกิ าร (Improving the delivery of service) ใหแกโรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยเชยี งใหม ในฐานะท่เี ปน หนวยงานท่ปี ระสบความสาํ เร็จในดา น การใหบริการสาธารณะ โดยมีศาตราจารย ดอกเตอรพงษศักด์ิ อังกสิทธิ์ อธกิ ารบดมี หาวทิ ยาลยั เชยี งใหม เปน ตวั แทนเขา รบั รางวลั ณ สาํ นกั งานใหญ องคก ารสหประชาชาติ นครนิวยอรก ประเทศสหรฐั อเมริกา โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม เปนโรงพยาบาลขนาด ๑,๔๐๐ เตียง ดูแลรักษาผูปวยสงตอจากโรงพยาบาล ๑๗ จังหวัด ในภาคเหนือ ใหบริการผูปว ยนอกมากกวา ๒,๕๐๐ รายในแตละวัน รวมกวา ๑ ลานคน ตอป จุดเดนที่ทําใหโรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหมไดรับรางวัลอยูที่ การจัดตั้งทีมงานเครือขาย จัดตั้งทีมแพทย พยาบาลใหความรู ฝกอบรม ในโรงพยาบาลศูนยและโรงพยาบาลชุมชน เพื่อใหประชาชนท่ีอยูหางไกล เขาถึงบริการทางการแพทยได และเปนการเพ่ิมประสิทธิภาพในการรักษา ครอบคลุม ๘ จังหวัดภาคเหนือ เพื่อชวยลดอัตราความพิการและการ เสยี ชีวิต ภายใตหลกั การท่วี า ประชาชนทุกคน ไมวา เขาเหลา นัน้ จะยากจน ขาดการศกึ ษา หา งไกลหรอื ดอ ยโอกาส แตพ วกเขาเหลา นน้ั มคี วามเสมอภาค ในการเขาถงึ การรักษาพยาบาลทม่ี คี ณุ ภาพและประสทิ ธภิ าพ 180 คมู ือการบนั ทึกจดหมายเหตเุ หตุการณสาํ คัญ : หลกั เกณฑก ารเรยี บเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คญั

รางวัล United Nations Public Service Award มีท่มี าจากขอ มติ คณะมนตรเี ศรษฐกจิ และสงั คมแหง สหประชาชาติ (Economic and Social Council - ECOSOC) ที่ ๒๐๐๐/๓๑ เมอ่ื วันท่ี ๒๗ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๔๓ เพื่อเปนรางวัลอันทรงเกียรติระดับนานาชาติท่ีมอบใหแกหนวยงาน ท่ีประสบความสําเร็จในการใหบริการสาธารณะดว ยความเปน มอื อาชพี และ ดว ยความทมุ เท ซงึ่ สหประชาชาตจิ ดั ใหม ีขน้ึ ทุกป โดยแบงออกเปน ๔ สาขา ไดแ ก สาขาการปรบั ปรงุ ความสามารถในการตอบสนอง ความรบั ผดิ ชอบ และ ความโปรงใส ในการใหบริการสาธารณะ สาขาการปรับปรุงการใหบริการ สาขาการเสริมสรางการมีสวนรวมในการตัดสินใจโดยใชกลไกใหม ๆ สาขา การเสรมิ สรา งการบรหิ ารจดั การองคค วามรภู าครฐั ซงึ่ เปน สาขาใหมท ก่ี าํ หนด ขึ้นในคริสตศักราช ๒๐๐๙ เปนปแรก พิธีมอบรางวัลดังกลาวจัดข้ึนในวันท่ี ๒๓ มิถุนายน ของทุกป โดยถือเปนวันบริการสาธารณะแหงสหประชาชาติ (United Nations Public Service Day) (จดหมายเหตปุ ระเทศไทย พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๒, ๒๕๕๔, หนา ๑๓๓, ๑๓๔) ๓.๕.๓.๒ การเรยี บเรียงในลกั ษณะแบงหวั ขอ มักเปนเหตุการณใหญ มีระยะเวลานาน มีการดําเนินงานหลายดาน อาจมีหนวย งานทัง้ ภาครฐั ภาคเอกชน และผูทรงคุณวฒุ ิรว มดาํ เนินงานในรปู คณะกรรมการฝา ยตาง ๆ มพี ระราชพธิ ี รฐั พธิ ี พธิ ี หลายรปู แบบ ตลอดจนมกี ารกอ สรา งบรู ณปฏสิ งั ขรณส งิ่ ของเครอื่ ง ใชใ นเหตกุ ารณ เปน ตน การกาํ หนดโครงเรอื่ งของจดหมายเหตใุ นลกั ษณะนยี้ งั คงเปน ไปตาม หลักการขางตน คอื ประวัตคิ วามเปนมา การจัดเตรียมงาน การดาํ เนินงาน และผลการ ดําเนนิ งาน ภาคผนวก แตแบงซอยเน้อื หาออกเปน ภาค บท หัวขอ ใหญ หวั ขอรอง แลว เรียบเรียงไปตามหวั ขอน้นั ๆ บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คัญ 181

การเรยี บเรยี งจดหมายเหตทุ เ่ี ปน เหตกุ ารณใ หญ อาจตอ งแบง กนั เรยี บเรยี งหลายคน จึงมักมีปญหาในเร่ืองความไมสมํ่าเสมอของถอยคําสํานวน ความไมไดสัดสวนในการ เรียบเรยี ง มรี ายละเอียดมากไปบา ง นอยไปบาง หรือเขยี นยาวไป เขยี นสนั้ ไป ฯลฯ การ ตรวจแกตนฉบับ เพื่อปรับสํานวนการเรียบเรียง ปรับความกระชับของเนื้อหาและความ ซํ้าซอน จงึ เปนอีกองคความรหู นึง่ ที่จะไดก ลา วถงึ ตอ ไป องคความรูทางเน้ือหาของการเรียบเรียงจดหมายเหตุทั้ง ๕ ประการ คือ การ พิจารณาคัดเลือกเหตุการณสําคัญ การศึกษาคนควาภูมิหลังและประวัติความเปนมาของ เหตุการณ การรวบรวมเอกสารขอมลู ทเี่ ก่ยี วขอ งกบั เหตุการณ การสงั เกตการณ และการ บนั ทกึ เหตกุ ารณ จนถงึ การเรยี บเรยี งเสรจ็ สนิ้ อาจมองเหน็ ภารกจิ ทตี่ อ งดาํ เนนิ การในแตล ะ ข้ันตอนชัดเจนข้ึน หากผูเรียบเรียงไดศึกษาตัวอยางการกําหนดโครงเร่ืองการเรียบเรียง จดหมายเหตทุ ีย่ กมาแสดงตอ ไปนี้ ซง่ึ เปน ลักษณะทีพ่ บบอ ยในการจัดทาํ จดหมายเหตุ คือ - โครงเรอ่ื งการจัดงานเฉลิมพระเกียรติ - โครงเร่อื งการบูรณปฏิสังขรณโ บราณวตั ถุสถานสาํ คญั - โครงเรอ่ื งเหตกุ ารณพ ิเศษ ตัวอยางโครงเรือ่ งการจดั งานเฉลมิ พระเกียรติ จดหมายเหตงุ านเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒ ภาคท่ี ๑ พระราชประวัติในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดลุ ยเดช ภาคที่ ๒ การจดั เตรียมงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูห วั เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนั วาคม ๒๕๔๒ 182 คูมือการบนั ทึกจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คญั : หลักเกณฑการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คญั

ภารกจิ ของคณะกรรมการอาํ นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รติ พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั แนวทางการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ภารกจิ ของคณะกรรมการ คณะอนกุ รรมการ และคณะทาํ งาน เฉพาะกิจฝายตาง ๆ ในคณะกรรมการอํานวยการ จดั งานเฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั การประกวดตราสัญลักษณงานเฉลิมพระเกียรติพระบาท สมเดจ็ พระเจาอยูหวั โครงการบูรณะปอมพระสุเมรุและปรับปรุงสภาพภูมิทัศน โดยรอบเปนสวนสาธารณะ การปรับปรุงสภาพภูมิทัศนบริเวณปอม พระสเุ มรุ การสรางพระท่นี ง่ั สันตชิ ัยปราการ การบรู ณะปอมพระสุเมรุ การสรา งทา เทียบเรอื พรอ มทนุ เทยี บเรือ ประติมากรรม “วิถีชีวิตบางลาํ พู” พธิ มี อบสวนสาธารณะสนั ติชัยปราการ ภาคที่ ๓ งานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เนื่องใน โอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒ พิธีเททองหลอ พระพุทธรูปบูชา ปางสมาธิ และพระบรมรูป พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และพธิ พี ทุ ธาภเิ ษกวตั ถุ มงคลเฉลิมพระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหวั เนอ่ื งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม วันศุกร ท่ี ๒ มกราคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๑ บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณสาํ คัญ 183

พิธีมหาพุทธาภิเษกพระพุทธรูปบูชา พระสมเด็จ พระกร่ิง ชุดพระผง และพิธีชัยมังคลาภิเษกพระบรมรูป พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ตามโครงการสรา งวตั ถุ มงคล เฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เนอื่ งในโอกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ ณ พระอุโบสถวัดพระศรรี ัตนศาสดาราม วันศุกร ที่ ๒๗ พฤศจกิ ายน พทุ ธศักราช ๒๕๔๑ พิธีปลอยขบวนการแสดงแสง เสียง และสื่อผสมสัญจร “ธ สถิตในดวงใจ ไทยท่ัวหลา” เน่ืองในโอกาส พระราชพิธีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒ ณ บริเวณประตูวิเศษไชยศรี พระบรมมหาราชวงั ถนนหนา พระลาน วนั จนั ทร ท่ี ๘ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พิธีเปดเขือ่ นปา สักชลสิทธิ์ วันพฤหัสบดี ที่ ๒๕ พฤศจิกายน พุทธศกั ราช ๒๕๔๒ การจัดแสดงนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ “พระกอพระ เกื้อหลา” ณ บริเวณสวนอัมพร วันพุธ ที่ ๑ ถึง วันอังคาร ท่ี ๗ ธนั วาคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๒ พิธีถวายสัตยปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษา พระองค เนื่องในพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา ประจาํ ปพุทธศกั ราช ๒๕๔๒ ณ ลานพระราชวังดุสติ วันพฤหสั บดี ที่ ๒ ธันวาคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๒ พิธีเสกทํานํ้าพระพุทธมนตศักด์ิสิทธ์ิเพื่อทูลเกลาฯ ถวาย สรงอภิเษก 184 คมู อื การบนั ทกึ จดหมายเหตุเหตุการณสําคัญ : หลักเกณฑก ารเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสําคัญ

พิธีพลีกรรมตักนํา้ จากสถานท่ศี กั ด์ิสทิ ธิ์ วันพฤหสั บดี ที่ ๑๑ พฤศจิกายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พิธีเสกทําน้ําศักด์ิสิทธ์ิ วันเสาร ท่ี ๒๐ พฤศจิกายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พิ ธี พ ลี ก ร ร ม ตั ก นํ้ า แ ล ะ เ ส ก ทํ า น้ํ า ศั ก ด์ิ สิ ท ธิ์ ใ น กรงุ เทพมหานคร วนั จนั ทร ท่ี ๒๒ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พิธีแหเชิญนํ้าพระพุทธมนตศักด์ิสิทธิ์ของจังหวัด ตาง ๆ จากหองดํารงราชานุภาพ กระทรวง มหาดไทย ไปยงั วดั เบญจมบพติ รดสุ ติ วนาราม วนั ศกุ ร ที่ ๓ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ รัฐพิธีเสกทํานํ้าพระพุทธมนตศักดิ์สิทธิ์ ณ พระ อโุ บสถวดั เบญจมบพติ รดสุ ติ วนาราม วนั ศกุ ร ที่ ๓ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ หมายกําหนดการพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนม พรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พระราชพิธีหลอพระพุทธรูปปางหามสมุทรมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๖ รอบ ณ พระอุโบสถวัดพระศรี รตั นศาสดาราม วันศุกร ท่ี ๒๒ ตุลาคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๒ พระราชพิธีทรงบําเพ็ญพระราชกุศลถวายผาพระกฐินโดย กระบวนพยหุ ยาตราชลมารค ณ วดั อรณุ ราชวราราม วันพฤหสั บดี ที่ ๔ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ บทท่ี ๒ องคค วามรูใ นการเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คัญ 185

พระราชพิธีฉลองสมโภชพระพุทธรูปปางหามสมุทรมหา มงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วันพุธ ท่ี ๑ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๔๒ พระราชกศุ ลทักษณิ านปุ ทาน ณ พระที่นง่ั อมรนิ ทรวนิ จิ ฉัย วนั เสาร ที่ ๔ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พิธีแหเชิญนํ้าพระพุทธมนตศักด์ิสิทธ์ิจากวัดเบญจมบพิตร ดุสิตวนารามไปยังมณฑปหนาสีหบัญชร พระที่นั่ง อนันตสมาคม วนั อาทิตย ที่ ๕ ธันวาคม พุทธศกั ราช ๒๕๔๒ การเสด็จออกมหาสมาคม ณ สีหบัญชร พระที่น่ังอนันต สมาคม วนั อาทติ ย ที่ ๕ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ พระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และพระที่น่ัง อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั วนั อาทติ ย ท่ี ๕ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ การพระราชกุศลเล้ียงพระเทศนมงคลวิเศษ ณ พระท่ีน่ัง อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั วนั จนั ทร ท่ี ๖ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ คณะทูตานุทูตและกงสุลตางประเทศเฝาฯ ถวายพระพร ชัยมงคล และองคการอาหารและเกษตรแหง สหประชาชาติ (FAO) ทูลเกลาฯ ถวายเหรียญ TeleFood ณ พระทนี่ ง่ั จกั รมี หาปราสาท วนั พธุ ท่ี ๘ ธนั วาคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๒ 186 คมู อื การบันทึกจดหมายเหตุเหตกุ ารณสําคัญ : หลักเกณฑก ารเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คัญ

งานสโมสรสันนิบาตและงานถวายพระกระยาหารคํ่า เฉลิม พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ณ ทาํ เนยี บ รฐั บาล วนั พฤหสั บดี ท่ี ๙ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๒ ภาคที่ ๔ การเฉลิมฉลองและถวายชยั มงคล มิตรประเทศถวายชยั มงคล สถานเอกอัครราชทูตไทย สถานกงสุล สถาบัน องคกร ตา งประเทศ และชาวไทยในตา งประเทศ นอ มเกลา ฯ ถวายชัยมงคล การถวายพระพรชัยมงคลของจังหวัดและหนวยงาน คณะ บคุ คลเขา เฝาฯ ถวายชัยมงคล การพระราชทานอภัยโทษ การตกแตงธงทิว ประดับโคมไฟ และตราสัญลักษณ งาน เฉลมิ พระเกียรตฯิ การประกอบศาสนกจิ และบาํ เพญ็ กศุ ลนอ มเกลา ฯ ถวายเปน พระราชกุศล วัดท่ัวราชอาณาจักรประกอบพิธีมหามงคลถวาย พระราชกศุ ล สมาคมชาวไทยเชอื้ สายจนี จดั งาน “ใตร ม โพธสิ มภาร ๗๒ พรรษา” พธิ มี หามงั คลาภเิ ษกเหรยี ญทรี่ ะลกึ เฉลมิ พระเกยี รตฯิ พธิ ีเททองหลอเทวรปู พระอิศวรและพระนารายณ บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรียบเรียงจดหมายเหตุเหตกุ ารณส ําคญั 187

การจดั งานเฉลิมฉลองและพิธถี วายชยั มงคล พธิ บี วงสรวงพระสยามเทวาธริ าชและสมเดจ็ พระบรม มหากษัตริยาธิราชเจา การอุปสมบทถวายเปน พระราชกศุ ล พิธปี ลงผมนาค พิธแี หน าคและอุปสมบท พธิ เี ปด งาน ๕ ธนั วามหาราช ครงั้ ท่ี ๒๓ ประจําป ๒๕๔๒ พธิ เี ปด นทิ รรศการตามรอยพระยคุ ลบาท การโดดรม สรา งสถติ โิ ลกเฉลมิ พระเกยี รติ ๗๒ พรรษา พิธีทาํ บญุ ตักบาตรพระสงฆ จาํ นวน ๙๙๙ รูป พธิ ถี วายเครอ่ื งราชสกั การะ จดุ เทยี นชยั ถวาย ราชสดุดเี ฉลิมพระเกยี รติ พิธอี ัญเชญิ เครือ่ งราชสกั การะเฉลมิ พระเกยี รติ ภาคท่ี ๕ โครงการและกิจกรรมเฉลมิ พระเกียรติ โครงการและกิจกรรมดานการเผยแพรพระเกียรติคุณ และ พระบญุ ญาธิการหรือสนบั สนนุ โครงการพระราชดําริ โครงการและกิจกรรมดานการสนับสนุนนโยบายของรัฐใน การสงเสรมิ คุณภาพชวี ติ 188 คมู ือการบันทกึ จดหมายเหตุเหตุการณสาํ คญั : หลกั เกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส าํ คัญ

โครงการและกิจกรรมดานการอนุรักษท รพั ยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอม โครงการและกิจกรรมดานการสงเสริมวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี โครงการและกจิ กรรมดา นการสง เสรมิ ศาสนา คณุ ธรรม และ จรยิ ธรรม โครงการและกิจกรรมดานการอนุรักษศิลปวัฒนธรรม ประเพณี และโบราณสถาน โครงการและกจิ กรรมดา นการสง เสรมิ เกยี รตภิ มู ขิ องประเทศ ประมวลภาพโครงการและกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เนอ่ื งในโอกาสพระราช พธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนั วาคม ๒๕๔๒ โครงการและกิจกรรมดานการจัดทําเอกสารส่ิงพิมพและ หนังสอื ทร่ี ะลกึ ภาคท่ี ๖ การสรา งสิง่ ของเคร่ืองใช วตั ถอุ นุสรณ และอนสุ รณสถาน สิง่ ของเครือ่ งใช พดั รองทร่ี ะลึก ยามทีร่ ะลกึ พัดยศเจา คณะใหญอ นมั นิกาย พดั ยศเจาคณะใหญจีนนิกาย บทที่ ๒ องคค วามรูในการเรียบเรียงจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คญั 189

พัดยศพระราชาคณะช้ันสามญั ยก (สาํ หรบั เชอื้ พระวงศ) พัดยศพระราชาคณะชั้นสามัญเปรยี ญ (สําหรับเชื้อพระวงศ) พระมหาสังวาลนพรตั น วตั ถุอนุสรณ เขม็ พระราชทาน เขม็ ท่รี ะลกึ บตั รโทรศพั ท ตราไปรษณียากร ธนบัตร เหรยี ญท่ีระลกึ บตั รโดยสารรถประจาํ ทาง นาฬก า อนสุ รณสถาน ซมุ ประตูเฉลิมพระเกยี รติ ๖ รอบ พระชนมพรรษา 190 คมู อื การบันทกึ จดหมายเหตุเหตุการณสําคัญ : หลกั เกณฑก ารเรยี บเรียงจดหมายเหตุเหตุการณสาํ คญั

ภาคผนวก ภาคผนวกท่ี ๑ รายนามคณะกรรมการ คณะอนกุ รรมการ และคณะทาํ งาน เฉพาะกจิ ฝา ยตา งๆในคณะกรรมการอาํ นวยการจดั งาน เฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เนอื่ งใน โอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๒ ภาคผนวกที่ ๒ ประกาศสาํ นักนายกรฐั มนตรี เร่อื ง พระราชทานสญั ญาบัตรตงั้ สมณศกั ดิ์ ตวั อยา งโครงเรอ่ื งการบรู ณปฏสิ ังขรณโบราณวตั ถุสถานสาํ คัญ จดหมายเหตุการปรับปรงุ ศาลหลกั เมอื งกรุงเทพมหานคร พทุ ธศักราช ๒๓๒๕ - ๒๕๒๙ การสถาปนาศาลหลกั เมืองกรุงเทพมหานคร ในรชั กาลท่ี ๑ ศาลหลกั เมอื งกรงุ เทพมหานคร ในรชั กาลท่ี ๔ ศาลหลักเมอื งกรงุ เทพมหานคร ในรชั กาลท่ี ๕ ศาลหลกั เมอื งกรุงเทพมหานคร ในรชั กาลท่ี ๖ ศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร ในรัชกาลที่ ๗ ศาลหลกั เมืองกรงุ เทพมหานคร ในรชั กาลปจ จุบนั ประกาศกรมศลิ ปากร เร่ือง ขน้ึ ทะเบียนโบราณสถาน แผนหลกั ในการปรับปรงุ ศาลหลักเมอื ง บทท่ี ๒ องคค วามรูใ นการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส ําคัญ 191

(ภาพเหตกุ ารณ) (ภาพเหตกุ ารณ) อาคารศาลหลักเมือง ขณะดาํ เนินการกอ สรา ง การยกเชิญนภศูลข้ึนประดิษฐาน ณ ยอดปรางค ของอาคารศาลหลักเมือง วันอังคาร ท่ี ๑๑ มีนาคม พุทธศกั ราช ๒๕๒๙ (ภาพเหตุการณ) เสาหลักเมืองตนปจจุบัน (ซาย) และเสาหลักเมืองตนเดิม (ขวา) เมื่อลงรัก ปด ทองและทําบัวฐานเสาเสรจ็ แลว 192 คมู อื การบนั ทึกจดหมายเหตุเหตุการณส ําคัญ : หลักเกณฑการเรียบเรียงจดหมายเหตเุ หตุการณสาํ คัญ

การต้ังคณะกรรมการและคณะอนุกรรมการดําเนินการปรับปรุง ศาลหลักเมอื ง คณะอนุกรรมการพิจารณาออกแบบกอสรางอาคารศาล หลกั เมือง คณะอนกุ รรมการการบัญชีและการเงิน คณะอนกุ รรมการประชาสมั พันธ คณะอนุกรรมการจัดทําจดหมายเหตุการปรับปรุงศาล หลักเมอื ง การจดั หารายได การออกแบบปรับปรุงศาลหลกั เมืองและอาคารในปรมิ ณฑล พิธบี วงสรวงกอ นเริม่ การบูรณะปรับปรงุ กาํ แพงและประตซู ุม อาคารสาํ นักงานผดู ูแลศาลหลกั เมอื งและโรงละคร ศาลเทพารักษ การบรู ณะรปู เทพารักษ การสรา งศาลเทพารักษ พิธเี ชิญเทพารกั ษข ึน้ ประดษิ ฐาน ณ ศาลาเทพารักษ พิธีเชญิ เทพารกั ษข น้ึ ประดิษฐานบนฐานท่เี สริมขึ้นใหม บทท่ี ๒ องคค วามรใู นการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตกุ ารณสาํ คญั 193

ศาลหลักเมือง พธิ ีบอกกลาวยกเสาหลกั เมืองตน เดมิ การซอ มบูรณะเสาหลกั เมอื งตน ปจ จบุ นั การซอมบรู ณะเสาหลกั เมอื งตนเดิม พิธียกนภศูลขึ้นประดิษฐาน ณ ยอดปรางคของอาคาร ศาลหลักเมอื ง หอพระพทุ ธรูป สงิ่ กอ สรา งอื่น ๆ สวนหยอม ทางเทา ทอ ระบายน้าํ ท่ีเผากระดาษ ซมุ ขายของ หอ งสุขาสําหรบั ประชาชน พธิ สี มโภชพระหลกั เมือง การเขา เฝา ฯ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร เหรยี ญพระไพรพี นิ าศ 194 คมู อื การบนั ทกึ จดหมายเหตเุ หตุการณสําคญั : หลกั เกณฑการเรยี บเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส าํ คญั

ภาคผนวกที่ ๑ : ปฏิทินเหตุการณสําคัญเกี่ยวกับศาลหลักเมืองกรุงเทพ มหานคร พทุ ธศกั ราช ๒๓๒๕ - ๒๕๒๙ ภาคผนวกท่ี ๒ : เอกสารและตําราโบราณเก่ียวกับศาลหลักเมืองในหอ สมุดแหง ชาติ กรมศลิ ปากร ฉบับที่ ๑ ตําราพระราชพธิ ีนครฐาน ฉบับที่ ๒ พระตาํ ราพระราชพธิ นี ครฐานจบ บรบิ รู ณ ฉบับที่ ๓ พระราชพิธีฝงหลักพระนคร ฉบบั ที่ ๔ ตาํ ราฝงหลักเมอื ง ฉบับที่ ๕ จดหมายเหตุพระราชพิธีบรรจุ ชาตาพระนคร ฉบบั ที่ ๖ ประกาศเทวดาใหป ระดษิ ฐานใน เทวรปู บนยอดหลกั เมอื ง ซง่ึ บรรจุ พระสพุ รรณบฏั จารกึ ดวงชาตา กรุงเทพมหานคร ฉบับที่ ๗ หมายรับส่ังเรื่องพิธีบรรจุหลัก พระนคร ฉบับที่ ๘ ดวงกรงุ เทพมหานคร ฉบบั ท่ี ๙ ดวงกรงุ เทพมหานคร ฉบบั ท่ี ๑๐ ตําราสรางเมืองวาดวยวิธีฝง อาถรรพหลักเมือง บทที่ ๒ องคค วามรใู นการเรยี บเรยี งจดหมายเหตุเหตุการณส ําคัญ 195

ตัวอยางโครงเรอื่ งเหตกุ ารณพ เิ ศษ เหตุการณธ รณพี บิ ตั ิจากคลื่นสนึ ามิ ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๔๗ บทที่ ๑ ความรูเร่ืองคลน่ื สนึ ามิ ลกั ษณะของคลื่นสนึ ามิ ปรากฏการณท ีท่ ําใหเกดิ คล่ืนสึนามิ ธรณีพิบตั ิจากคล่ืนสึนามิครั้งสาํ คญั ระบบเตือนภัยจากคลืน่ สนึ ามิ ขอ ปฏบิ ัตเิ ม่ือเกดิ คล่นื สึนามิ บทที่ ๒ เหตุการณวันอาทิตย ที่ ๒๖ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๗ มูลเหตุของธรณพี ิบตั จิ ากคลน่ื สนึ ามิ บนั ทกึ เหตกุ ารณว นั อาทติ ย ที่ ๒๖ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๗ บันทึกคําบอกเลาของผูอยูในเหตุการณท่ีหาดตาง ๆ ในจังหวัดภูเก็ตและจังหวดั พังงา ลักษณะของคล่ืนสึนามิที่ปะทะชายฝงอันดามันของ ประเทศไทย ผลสาํ รวจพฤติกรรมของคลนื่ สึนามิ ความเสยี หายของประเทศไทย ความเสียหายในตางประเทศ การขาดความเชอื่ มโยงกบั ระบบเตอื นภยั สากล 196 คมู ือการบันทกึ จดหมายเหตุเหตกุ ารณสาํ คญั : หลักเกณฑการเรยี บเรียงจดหมายเหตเุ หตุการณส าํ คญั

บทท่ี ๓ การอํานวยการชวยเหลือผูป ระสบภยั แถลงการณสาํ นักนายกรฐั มนตรี ความชวยเหลือเฉพาะหนา การตง้ั ศนู ยอ าํ นวยการชวยเหลอื ผูประสบภยั การส่ังการของนายกรฐั มนตรี มาตรการชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี การอํานวยการชวยเหลือและแกไขปญหาจากธรณี พบิ ัติใน ๖ จงั หวดั การดาํ เนินการดา นการตางประเทศ กองทนุ เงนิ ชวยเหลือผปู ระสบสาธารณภัย สาํ นักนายก รัฐมนตรี บทท่ี ๔ การคนหาผรู อดชีวติ ผบู าดเจ็บ ผเู สยี ชวี ิต ผสู ูญหาย และ การสาธารณสขุ การตรวจสอบขอ มลู ผเู สยี ชวี ติ และผสู ญู หายจากเวบ็ ไซต ผูร อดชีวิต การชว ยเหลอื นักทองเท่ียวชาวตางชาติ ผูบ าดเจ็บ การชว ยเหลือ ณ จุดเกดิ เหตุ การรักษาในโรงพยาบาลเอกชน การออกหนว ยแพทยเคลอื่ นท่ี บทที่ ๒ องคความรูใ นการเรยี บเรียงจดหมายเหตุเหตุการณส าํ คญั 197

การดาํ เนนิ งานชว ยเหลือผูประสบภัยในระยะ เฉพาะหนา และระยะตอ เนือ่ ง ผูเสยี ชีวติ คณุ พมุ เจนเซน โอรสในทลู กระหมอ มหญงิ อบุ ลรตั น ราชกัญญาฯ ถงึ แกอนจิ กรรม การเกบ็ กศู พผเู สียชีวิต การพสิ ูจนเอกลักษณบุคคลท่ีเสยี ชีวติ การดาํ เนนิ งานของสถาบนั นติ วิ ทิ ยาศาสตร กระทรวง ยตุ ิธรรม การดาํ เนนิ งานของสถาบนั นติ เิ วช สาํ นกั งานตาํ รวจ แหง ชาติ คณะทาํ งานเพอื่ ดาํ เนนิ การประสานพสิ จู นเ อกลกั ษณ ขอ เสนอของคณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง ชาติ คณะกรรมการศูนยอํานวยการพิสูจนยืนยันบุคคล ทเ่ี สียชีวิตจากภัยคล่ืนสนึ ามิ คณะกรรมการพิสูจนเอกลักษณบุคคลและบริหาร จัดการเก่ยี วกับผูเสียชีวิตจากธรณีพบิ ตั ิ แนวทางดําเนนิ การศพผูเสยี ชีวติ ผูสูญหาย การดแู ลสุขภาพจิตของผูป ระสบภยั สถานการณภาวะสุขภาพจติ ของผปู ระสบภัย ความเครยี ดของผปู ระสบภัย การเฝาระวงั และปองกนั ควบคุมโรค 198 คมู อื การบนั ทึกจดหมายเหตุเหตุการณสําคญั : หลกั เกณฑก ารเรียบเรยี งจดหมายเหตเุ หตุการณส ําคญั

บทที่ ๕ ความชว ยเหลือจากปวงชนชาวไทย พระมหากรุณาธิคุณและพระกรุณาธิคุณ ความชวยเหลือจากภาครฐั และภาคเอกชน รายงานของสาํ นกั เลขาธกิ ารปองกนั ภัยฝา ยพลเรือน กรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั กระทรวง มหาดไทย ความชว ยเหลอื จากสภากาชาดไทย บทที่ ๖ ความเออ้ื อาทรและกาํ ลงั ใจจากมติ รประเทศ การมาเยอื นของประมขุ ของประเทศ ประมขุ ของรฐั บาล และผูแทนประเทศ การมาเยอื นของรัฐมนตรี บุคคล และคณะบคุ คล ความชว ยเหลอื จากมติ รประเทศ บทท่ี ๗ การฟน ฟกู ลมุ จงั หวัดท่ีประสบธรณพี ิบตั ิ แนวทางการฟน ฟบู ูรณะพนื้ ทป่ี ระสบธรณพี ิบัติ ขอ เสนอแนะจากภาคประชาชนและวฒุ สิ ภาในการฟน ฟู กลมุ จงั หวัดที่ประสบภยั พบิ ตั ิ ขอเสนอแนะจากการสมั มนาเชงิ ปฏบิ ตั ิการ เรอื่ งการ ฟนฟูสนึ ามิในมติ สิ ังคมและมนษุ ย ขอ เสนอแนะจากคณะกรรมาธกิ ารสง่ิ แวดลอ ม วฒุ ิสภา ขอ เสนอแนะจากคณะกรรมาธกิ ารการทอ งเทยี่ ว วฒุ สิ ภา บทที่ ๒ องคความรใู นการเรยี บเรียงจดหมายเหตเุ หตกุ ารณส ําคญั 199