พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระราชพิธเี บ้อื งตน้ พระราชพิธีเบื้องต้น ประกอบด้วยการเจริญพระพุทธมนต์ ต้ังน�้ำวงด้าย จุดเทียนชัยและเจริญพระพุทธมนต์ ในการพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในเวลาเย็นทรงจุดเทียนนมัสการพระรัตนตรัย พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ วันรุ่งขึ้นทรงถวายภัตตาหารเช้า เป็นเวลา ๓ วัน ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติสืบมา สว่ นพธิ พี ราหมณอ์ าจกระทำ� มาตง้ั แตส่ มยั ตน้ กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ แตเ่ อกสารมไิ ดก้ ลา่ วถงึ ปรากฏหลกั ฐานในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า โปรดให้ประกอบพิธียกพระเศวตฉัตร ๗ ชั้นท่ีพระที่น่ังอัฐทิศ และพระท่ีนั่งภัทรบิฐ ในพระท่ีน่ัง ไพศาลทกั ษิณ พรอ้ มทัง้ การถวายเคร่ืองพลีกรรมบวงสรวงเทวดา ณ เทวสถานต่างๆ ในพระนคร และการถวายน�้ำสังข์ ถวายใบ มะตูมให้ทรงทัด กับถวายใบสมิต (ใบมะม่วง ใบทอง ใบตะขบ) เพื่อทรงปัดพระเคราะห์ก่อนจะมอบให้พระมหาราชครูน�ำไป บูชาชุบโหมเพลิงเพ่ือป้องกันอันตรายท้ังปวง หลังจากนั้นเสด็จพระราชด�ำเนินไปยังพระแท่นบรรทมเพ่ือทรงสดับพระสงฆ์สวด เจรญิ พระปริตรตอ่ เนอื่ งเป็นเวลา ๓ วัน ขนั้ ตอนพระราชพธิ ดี งั กลา่ วเปน็ แบบอยา่ งสบื มาในการพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยู่หัว และพระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยูห่ วั ต่อมาในการพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร มกี าร ปรบั เปลย่ี นขนั้ ตอนตามความเหมาะสม โดยกอ่ นวนั พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก โปรดใหป้ ระกอบพระราชพธิ ใี นเวลาเยน็ วนั เดยี ว คอื วนั พฤหสั บดที ี่ ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เจรญิ พระพทุ ธมนตบ์ นพระแทน่ ลา หนา้ ตง่ั ทกุ ตง่ั ตงั้ บตั รเทวรปู นพเคราะห์ ๓ ชน้ั ส�ำหรับโหรบูชาเทวดานพเคราะห์เฉพาะวันน้ี และจะถอนไปในวันรุ่งขึ้น รวมท้ังการจัดเคร่ืองบูชาพระมหาเศวตฉัตร ๕ แห่ง ประกอบด้วย พระมหาเศวตฉัตรภายในพระท่ีนั่งอมรินทรวินิจฉัย พระมหาเศวตฉัตรภายในพระท่ีนั่งไพศาลทักษิณ พระมหา เศวตฉัตรภายในพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระมหาเศวตฉัตรภายในพระที่น่ังอนันตสมาคม พระมหาเศวตฉัตรภายใน พระทีน่ ัง่ ดสุ ิตมหาปราสาท และปูชนียสถานและสิง่ ส�ำคัญ ๑๓ แห่ง* ในพระนคร อนึ่ง วันพฤหัสบดีที่ ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เวลา ๑๐.๐๐ น. เจ้าพนักงานพระอาลักษณ์เชิญพาน พระสพุ รรณบฏั พรอ้ มดว้ ยดวงพระบรมราชสมภพ และพระราชลญั จกรประจำ� รชั กาล ออกจากพระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม มาขึ้นพระราชยานกงที่เกยพลับพลาหลังวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม เพอื่ เขา้ ขบวนแห่อญั เชญิ ไปประดษิ ฐาน ณ พระแท่นมณฑล ในพระท่นี ัง่ ไพศาลทักษิณ   * ภาคผนวก 47 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระมหาเศวตฉตั รภายในพระทน่ี งั่ อมรินทรวินจิ ฉยั พระมหาเศวตฉัตรภายในพระที่นั่งไพศาลทักษณิ 48 พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระมหาเศวตฉัตรภายในพระท่ีนงั่ จกั รมี หาปราสาท พระมหาเศวตฉตั รภายในพระท่นี ่ังดุสิตมหาปราสาท พระมหาเศวตฉตั รภายในพระทน่ี ง่ั อนนั ตสมาคม 49 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

ใบสมิต ใบมะม่วง ใบทอง ใบตะขบ 50 พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระมหาสงั ข์ทักษณิ าวัฏ ใบมะตมู พระเตา้ เบญจครรภ (เบญจคพั ย์) 51 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมุนี (หว่าง รังสพิ ราหมณกลุ ) กระท�ำศาสตรป์ ุณยาชบุ โหมเพลงิ ในพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อย่หู ัว ณ โรงพระราชพธิ นี อกกำ� แพงแก้ว พระทีน่ ่ังอมรนิ ทรวนิ จิ ฉัย กระโจมเทียนชัยขงึ ผา้ ขาวบางปกั ทองแล่ง กบั พระแทน่ เตียงสวดภาณวาร ในพระราชพิธีเจรญิ พระพุทธมนต์ ตั้งนำ�้ วงดา้ ย ณ ทอ้ งพระโรง พระทีน่ ง่ั อมรนิ ทรวนิ ิจฉัย 52 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระแทน่ บรรทม ในพระฉากดา้ นตะวันออก มีนพปฎลมหาเศวตฉตั ร แขวนลอยจากเพดาน เหนือพระแท่นบรรทม ในพระทน่ี งั่ จกั รพรรดพิ มิ าน 53 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

ขบวนพระราชอสิ รยิ ยศเชญิ พระสุพรรณบฏั ดวงพระบรมราชสมภพและพระราชลญั จกรประจำ�รชั กาล จากพระอโุ บสถวดั พระศรีรตั นศาสดาราม ไปประดษิ ฐาน ณ พระแท่นมณฑล ในพระทีน่ ่ังไพศาลทักษิณ วันท่ี ๔ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 54 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระราชพิธบี รมราชาภิเษก ประกอบดว้ ย พธิ สี รงพระมรุ ธาภเิ ษก พธิ ถี วายนำ�้ อภเิ ษกจากผแู้ ทนทศิ ทง้ั ๘ ณ พระท่ีนงั่ อฐั ทศิ อุทมุ พรราชอาสน์ และพธิ ีถวายสิริราชสมบัตแิ ละเครือ่ งราช กกุธภัณฑ์ ณ พระทีน่ ่ังภัทรบฐิ ในพระทนี่ ่ังไพศาลทักษิณ พิธสี รงพระมรุ ธาภเิ ษก “มุรธาภิเษก” แปลว่า การรดน�้ำท่ีพระเศียร น้�ำที่รดเรียกว่า “น้�ำ มุรธาภิเษก” การสรงพระมุรธาภิเษก หมายถึงการยกให้ หรือการแต่งตั้งโดยการ ท�ำพิธีรดน�้ำ ซึ่งตามคติความเช่ือของพราหมณ์ถือว่า การยกให้ผู้ใดเป็นใหญ่ ทรง สิทธ์ิอ�ำนาจนั้น จะต้องท�ำด้วยพิธีรดน้�ำศักด์ิสิทธ์ิ ซ่ึงน้�ำสรงพระมุรธาภิเษกในการ พระราชพิธีบรมราชาภิเษกท่ีบรรจุในทุ้งสหัสธาราน้ัน เจือด้วยน�้ำปัญจมหานที ในมัธยมประเทศ (อินเดีย) และน�้ำเบญจสุทธคงคา แม่น้�ำส�ำคัญท้ังห้าของ ราชอาณาจักรไทย น้ำ� สสี่ ระ เจือด้วยน�้ำอภิเษก ซ่ึงทำ� พธิ พี ลกี รรม ตักมาจากปูชนีย สถานส�ำคัญในจังหวัดต่างๆ ทั่วราชอาณาจักร และเจือด้วยน้�ำพระพุทธปริตร ทีไ่ ดท้ �ำพธิ ีเตรียมไว้ ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร นั้น เสดจ็ ประทบั เหนอื อุทุมพรราชอาสน์ ณ มณฑป พระกระยาสนาน เจ้าพนักงานไขสหัสธารา หลังจากสรงสหัสธาราแล้ว สมเด็จพระ สงั ฆราชขน้ึ ถวายนำ�้ พระพทุ ธมนตด์ ว้ ยครอบพระกรง่ิ ทพ่ี ระปฤษฎางค์ และพระครอบ ยันตรนพคณุ ท่ีพระหัตถ์ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้ารงั สติ ประยุรศักด์ิ กรมขนุ ชยั นาทนเรนทร ทูลเกลา้ ฯ ถวายนำ้� พระพุทธมนต์ด้วยพระเต้าเบญจคพั ยท์ พ่ี ระหัตถ์ พระโหราธบิ ดที ลู เกลา้ ฯ ถวายพระเตา้ นพเคราะห์ ทรงรบั ไปสรงทพ่ี ระองั สาทง้ั ซา้ ยขวา พระราชครวู ามเทพมนุ ี (สวาสดิ์ รงั สพิ ราหมณกลุ ) ทลู เกลา้ ฯ ถวายนำ้� ดวงพระฤกษ์สรงพระมรุ ธาภิเษก มหาสงั ข์ นำ้� เทพมนตรใ์ นพระเตา้ เบญจคพั ย์ และพระครอบสมั ฤทธ์ิ แลว้ ทลู เกลา้ ฯ ถวาย ใบมะตมู ทรงทดั และใบกระถนิ เพอ่ื ทรงถอื พระยาอนรุ กั ษร์ าชมณเฑยี ร (กา๊ ด วชั โรทยั ) ทลู เกลา้ ฯ ถวายพระมหาสงั ขท์ กั ษณิ าวฏั อนง่ึ ขณะทรงสรงพระมุรธาภเิ ษก พระสงฆ์เจรญิ ชัยมงคลคาถา ชาว พนักงานประโคมสังข์ แตร มโหระทกึ และเครือ่ งดรุ ิยางค์ ทหารกองเกยี รตยิ ศถวาย ความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ทหารปืนใหญ่ยิงปืนมหาฤกษ์ มหาชัย มหาจกั ร มหาปราบยคุ ๒๑ นัด เฉลมิ พระเกยี รติ 55 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

เจ้าพนกั งานเตรยี มการในพิธีสรงพระมรุ ธาภเิ ษกสนาน มณฑปประดิษฐานเจวด็ รูปเทวดาบรเิ วณมณฑปพระกระยาสนาน วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ มบี ายศรตี น้ ยอดบายศรีมีพ่มุ ดอกบานไม่ร้โู รย หวั หมู กลว้ ยน้ำ� ว้า มะพรา้ วอ่อน วางบนพานเงิน สำ� หรับบูชาเทวดา 56 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงจดุ เครอ่ื งบชู าสงั เวยเทวดากลางหาว กอ่ นเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปสรงพระมรุ ธาภเิ ษก วันท่ี ๕ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ ทรงสรงสหัสธาราแล้ว สมเด็จพระสงั ฆราชเจ้า (ม.ร.ว. ช่ืน นพวงศ์ สจุ ิตโฺ ต) ทรงพระภูษาเศวตพัสตร์ ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง สถิตเหนอื อทุ มุ พรราชอาสน์ ถวายน้�ำพระพุทธมนตด์ ว้ ยครอบพระกร่ิง ในการสรงพระมรุ ธาภเิ ษก 57 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อย่หู ัว ทรงพระภูษาเศวตพสั ตร์ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ประทับ ณ ต่ังไมอ้ ุทมุ พรหุ้มผ้าขาว ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง ทรงจุดเทียนสังเวยเทวดากลางหาว ในมณฑปพระกระยาสนาน ณ พระมณฑปมรุ ธาภิเษกสนาน ดา้ นหลังหอพระสุลาลยั พมิ าน วันท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘ 58 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยหู่ วั ทรงพระภษู าเศวตพสั ตร์ ทรงสะพกั ขาวขลบิ ทอง เสดจ็ ประทบั มณฑปพระกระยาสนาน สรงพระมุรธาภเิ ษกสนาน ในพระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษกสมโภช วันท่ี ๒ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔ 59 พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

พิธีถวายน้�ำอภิเษก เม่ือพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร สรงพระมุรธาภิเษกแล้วทรงเครื่อง บรมขตั ตยิ ราชภษู ติ าภรณเ์ สดจ็ ออกจากหอพระสลุ าลยั พมิ าน ไปยงั พระทน่ี งั่ ไพศาลทกั ษณิ ประทบั เหนอื พระทนี่ ง่ั อฐั ทศิ ภายใต้ เศวตฉตั ร ๗ ชนั้ ผ้แู ทนสมาชิกรฐั สภาถวายนำ�้ อภเิ ษก และพระราชครวู ามเทพมนุ ีทูลเกล้าฯ ถวายน้ำ� เทพมนตรเ์ วียนไปครบ ๘ ทศิ เมอื่ เสดจ็ มาประทบั ยังทศิ บรู พาอกี คร้ัง เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา) ประธานวฒุ สิ ภา กราบบงั คมทลู ถวาย ชยั มงคลเป็นภาษามคธ แลว้ ทลู เกล้าฯ ถวายนำ้� อภิเษก แต่เดิมราชบัณฑิตและพราหมณ์เป็นผู้ถวายน้�ำอภิเษก ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกที่ทรงรับน้�ำอภิเษกจากสมาชิกรัฐสภาท้ัง ๘ ทศิ เป็นนัยแสดงถงึ ความเป็นพระมหากษัตริย์ในระบอบประชาธิปไตย จากน้ันพระราชครูวามเทพมุนกี ราบบังคมทูลถวายชยั มงคลดว้ ยภาษามคธและภาษาไทย แล้วน้อมกลา้ ฯ ถวาย นพปฎลมหาเศวตฉัตร ขณะน้ันพราหมณ์เป่าสังข์ ชาวพนักงานแกว่งบัณเฑาะว์ ประโคมฆ้องชัย แตร มโหระทึก และเคร่ือง ดุริยางค์ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงรับและพระราชทานเจ้าพนักงาน แล้วเสด็จพระราชด�ำเนินจากพระท่ีน่ังอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ไปยังพระท่ีนั่งภัทรบิฐ โดยมีขบวนเชิญพระชัยนวโลหะ และพระคเณศน�ำเสดจ็ และเจ้าพนกั งานเชิญนพปฎลมหาเศวตฉัตรตามเสดจ็ ดว้ ย 60 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงเครอ่ื งบรมขตั ตยิ ราชภษู ติ าภรณส์ ำ�หรบั พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ออกจากหอพระสลุ าลยั พมิ านไปยงั พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 61 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร พระราชครวู ามเทพมุนี ทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายน�้ำเทพมนตร์ ประทบั พระทน่ี ั่งอัฐทศิ อุทมุ พรราชอาสน์ ภายใต้สัปตฎลเศวตฉตั ร เวยี นไปจนครบ ๘ ทิศ ทรงแปรพระพักตรส์ ทู่ ศิ บรู พาเปน็ ปฐม นายควง อภัยวงศ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ทลู เกล้าทลู กระหมอ่ มถวายนำ้� อภเิ ษก 62 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ประทบั พระทีน่ ่ังอัฐทิศอทุ ุมพรราชอาสน์ ประทบั พระราชอาสน์ ณ ทอ้ งพระโรง พระทนี่ งั่ อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั ทรงรับนพปฎลมหาเศวตฉัตร วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 63 พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

เครือ่ งราชกกุธภณั ฑ์ 64 พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พธิ ถี วายสิริราชสมบตั ิ และถวายเคร่ืองราชกกธุ ภัณฑ์ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จไปยังพระราชอาสน์อีกด้านหน่ึง เรียกว่า พระท่ีนั่งภัทรบิฐ ภายใต้นพปฎลมหาเศวตฉัตร พระราชครูวามเทพมุนีร่ายเวทสรรเสริญศิวาลัยไกรลาสจบแล้วถวาย พระสุพรรณบฏั * เครือ่ งราชกกุธภัณฑ*์ เคร่ืองขตั ตยิ ราชวราภรณ์ เครอื่ งขตั ตยิ ราชูปโภค และพระแสงอัษฎาวุธ พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยหู่ วั ทรงสวมพระมหาพชิ ัยมงกุฎในตอนน้ี อันเป็นขัน้ ตอนสำ� คญั แห่งพิธี ซงึ่ ในแต่ละรัชกาลจะมีล�ำดบั พธิ กี ารกอ่ นหลัง แตกตา่ งกันไป แต่เดมิ ความส�ำคัญของพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกอยู่ที่ทรงรับน�้ำอภิเษก เพ่ือแสดงความเป็นใหญใ่ นแควน้ ทง้ั ๘ แต่ในสมัยนอี้ นุโลมการสวมพระมหาพิชัยมงกฎุ เปน็ สำ� คัญตามคตใิ นพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อย่หู วั ในลำ� ดับพิธีการน้ี พระสงฆ์เจรญิ ชยั มงคลคาถา ชาวพนักงานประโคมสังข์ บัณเฑาะว์ ฆอ้ งชยั ฯลฯ พระอารามทง้ั หลายย่�ำระฆงั     หลังจากพิธีถวายสิริราชสมบัติและเคร่ืองราชกกุธภัณฑ์ท่ีพระท่ีนั่งภัทรบิฐแล้ว พระครูพราหมณ์ฝ่ายต่าง ๆ ถวายพระพรชยั มงคล จากนนั้ พระมหากษตั ริยพ์ ระองค์ใหม่จะมพี ระปฐมบรมราชโองการเป็นภาษาไทย ตอ่ มาสมยั รชั กาลท่ี๕ในพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก ครงั้ ท ่ี ๒ พ.ศ.๒๔๑๖พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั โปรดใหเ้ พมิ่ พระปฐมบรมราชโองการภาษามคธอกี หนงึ่ ภาษา พระปฐมบรมราชโองการ* จงึ ประกอบดว้ ยภาษาไทยและภาษามคธ ซึ่งเป็นธรรมเนียมปฏิบตั สิ ืบตอ่ มาในพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ ัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อยู่หัว ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร หลงั จากคณะพราหมณ์ถวายพระพรชัยมงคล พระราชครวู ามเทพมุนถี วายพระพรชยั มงคลดว้ ยภาษามคธ แล้วกราบบงั คมทูล เป็นภาษาไทย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชโองการพระราชทานอารักขาแก่ประชาชนชาวไทยด้วยภาษาไทย พระราชครูวามเทพมุนีรับพระบรมราชโองการด้วยภาษามคธ แล้วกราบบังคมทูลเป็นภาษาไทย จากน้ันพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยูห่ ัวทรงหลง่ั ทกั ษิโณทก ตงั้ พระราชสัตยาธษิ ฐานจะทรงปฏิบตั ิพระราชกรณียกจิ ปกครองราชอาณาจกั ร * ภาคผนวก 65 พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมนุ ี กราบบงั คมทูลถวาย เครอื่ งราชกกุธภณั ฑ์ เคร่อื งขัตติยราชวราภรณ์ เครอ่ื งราชปู โภค และพระแสงราชศาสตราวธุ เสร็จแล้วกราบบงั คมทูลถวายพระพรชัยมงคล ณ พระทีน่ ั่งไพศาลทักษณิ 66 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครูวามเทพมุนี (สวาสดิ์ รังสพิ ราหมณกุล) ทลู เกลา้ ทูลกระหมอ่ มถวายพระมหาพชิ ยั มงกุฎ 67 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระราชครวู ามเทพมนุ ี ทลู เกล้าทลู กระหมอ่ ม พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ถวายพระแสงขรรคช์ ยั ศรี มพี ระปฐมบรมราชโองการวา่ “เราจะครองแผน่ ดนิ โดยธรรม เพอ่ื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม” แลว้ ทรงหลัง่ ทักษโิ ณทกตง้ั พระราชสัตยาธิษฐาน จะทรงปฏบิ ตั ิพระราชกรณียกิจโดยทศพิธราชธรรมจรยิ า ณ พระทีน่ ง่ั ไพศาลทักษณิ 68 พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

มพี ระราชดำ�รสั ตอบขอบใจผมู้ าเฝา้ ฯ ถวายพระพรชยั มงคล 69 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงเคร่อื งบรมขัตตยิ ราชภษู ิตาภรณ์ ประทับพระท่ีนั่งอฐั ทศิ อุทุมพรราชอาสน์ ในพระที่น่งั ไพศาลทกั ษณิ ทรงรับน�้ำอภิเษกของ ราชบัณฑติ พราหมณผ์ ถู้ ือพรต พระบรมวงศานุวงศ์ ผู้แทนพระราชาธิบดี ประธานาธบิ ดีนานาประเทศ และขา้ ราชการชน้ั ผใู้ หญ่ วนั ท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๘ 70 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อย่หู ัว ประทบั พระท่นี ่งั ภัทรบิฐ ณ พระทนี่ ัง่ ไพศาลทักษิณ พระราชครวู ามเทพมุนีกราบบังคมทูลเฉลมิ พระปรมาภไิ ธย ถวายเครอ่ื งราชกกุธภัณฑ์ เครอ่ื งบรมราชาภรณ์ และเครอื่ งประดบั พระราชอสิ ริยยศ 71 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

72 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อยู่หัว ประทับพระที่นั่งภทั รบิฐ ณ พระทีน่ งั่ ไพศาลทักษิณ ทรงรับเครอ่ื งราชกกธุ ภณั ฑ์ เครอ่ื งบรมราชาภรณ์ และเครอ่ื งพระราชอิสริยยศ ในพระราชพิธบี รมราชาภิเษก วนั ท่ี ๒๕ กุมภาพันธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘ 73 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระสมั พุทธพรรณีและพระมณีรัตนปฏิมากร แกว้ มรกตนอ้ ย ประดษิ ฐานในพระทีน่ ง่ั บษุ บกมาลา ท้องพระโรง พระท่ีน่งั อมรนิ ทรวินิจฉัย 74 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระแท่นมณฑลประดษิ ฐานพระพทุ ธปฏิมากรสำ�คัญ พระแสงอษั ฎาวุธ พระแสงราชศาสตราวุธ รูปเทพยดาเชิญพระแสงขรรค์ และเชญิ หบี พระราชลญั จกร ฯลฯ ในพระทีน่ ง่ั ไพศาลทกั ษณิ 75 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระสยามเทวาธริ าช ประดิษฐานเปน็ ประธาน ณ ม้าหมู่ต้งั แต่งเคร่อื งสกั การะอย่างจีน ในพระท่ีนั่งไพศาลทักษณิ 76 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

เคร่อื งราชปู โภค พระแสงตรี พระแสงจกั ร พระแสงดาบ พระแสงธนู วาลวิชนี และฉลองพระบาท 77 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

78 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

พระราชพธิ เี บอ้ื งปลาย 79 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเครื่องบรมขัตตยิ ราชภูษิตาภรณ์ ทรงพระมหาพชิ ัยมงกฎุ ประทับพระที่นัง่ พดุ ตานกาญจนสงิ หาสน์ บนพระแท่นราชบลั ลงั ก์ภายใต้ นพปฎลมหาเศวตฉตั ร แวดลอ้ มดว้ ยมหาดเล็กเชญิ เคร่อื งอสิ ริยราชูปโภคตามตำ�แหน่ง เสด็จออกมหาสมาคม ในการพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก ณ ทอ้ งพระโรง พระทีน่ ง่ั อมรนิ ทรวินิจฉยั 80 พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระราชพิธีเบอื้ งปลาย พระราชพิธีเบ้ืองปลาย ประกอบด้วยการเสด็จออกมหาสมาคม สถาปนาสมเด็จพระบรมราชินี แล้วเสด็จ พระราชด�ำเนินไปท�ำพิธีประกาศพระองค์เป็นพุทธศาสนูปถัมภกในพระบวรพุทธศาสนา ถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั และพระอคั รมเหสใี นรัชกาลกอ่ น ๆ เสด็จเฉลมิ พระราชมณเฑียร และเสด็จเลียบพระนคร อน่ึง พระราชพิธีเบื้องปลายในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแต่ละรัชกาลมีรายละเอียดท่ีแตกต่างกันไป เช่น เดมิ การเสดจ็ ออกมหาสมาคมโปรดให้พระบรมวงศานุวงศ์ และขุนนางทัง้ ฝ่ายทหารและพลเรือนเข้าเฝา้ ฯ เพอ่ื รบั การถวายราช สมบัติ จากน้ันท้าวนางกราบบังคมทูลถวายสิบสองพระก�ำนัล ซ่ึงพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ยกเลิกพิธี ส่วนนี้ มีเพียงการถวายพระพรชัยมงคลจากขุนนางฝ่ายหน้าและข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายในเท่านั้น ในรัชกาลท่ี ๖ โปรด ให้ทำ� พธิ ีประกาศพระองคเ์ ป็นพทุ ธศาสนปู ถัมภกในพระบวรพุทธศาสนา ซึง่ ท�ำสืบมาในรชั กาลที่ ๗ และรชั กาลท่ี ๙ นอกจากน้ี ในรัชกาลท่ี ๗ และรัชกาลที่ ๙ มีการสถาปนาสมเดจ็ พระบรมราชินดี ้วย การเฉลิมพระราชมณเฑียร เป็นพระราชพิธีส�ำคัญเกี่ยวเน่ืองกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกอีกพิธีหนึ่ง ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพ ทรงอธิบายว่า พระราชพิธีบรมราชาภิเษกนี้ ท่ีแท้เป็น ๒ พิธี คือ พิธีราชาภิเษก (เฉลิมพระยศ) และพิธีเฉลิมราชมณเฑียร (เสด็จขึ้นประทับพระราชมณเฑียรสถาน) ท้ัง ๒ พิธีไม่จ�ำเป็นต้อง ทำ� ด้วยกัน ปรากฏในพระราชพงศาวดารวา่ เคยทำ� หา่ งกนั เป็น ๒ คราวกม็ ี เครอ่ื งทเี่ ชญิ ตามเสดจ็ ขน้ึ ไปประทบั พระทน่ี ง่ั จกั รพรรดพิ มิ าน ประกอบดว้ ยเครอ่ื งเฉลมิ พระราชมณเฑยี รและเครอื่ ง ราชูปโภค เคร่อื งเฉลิมพระราชมณเฑยี ร ได้แก่ วิฬาร์ (แมว) ศลิ าบด พนั ธุพ์ ืชมงคล ฟักเขยี ว กุญแจทอง จน่ั หมากทอง ต่อมา สงิ่ ของสำ� หรบั การพระราชพธิ เี ฉลมิ พระราชมณเฑยี รไดเ้ พมิ่ มากขนึ้ เชน่ ในสมยั รชั กาลท่ี๔ เรมิ่ ใชพ้ ระแสห้ างชา้ งเผอื กผู้สมยั รชั กาล ที่ ๗ มีการอุ้มไกข่ าวเข้ารว่ มพระราชพิธี ผูอ้ ุ้มไก่ขาวจะเป็นผ้เู ชญิ ธารพระกรศักดสิ์ ิทธ์ิ ซง่ึ เป็นหน่งึ ในเครอื่ งราชกกธุ ภณั ฑด์ ว้ ย การเชิญเคร่ืองเฉลิมพระราชมณเฑียร แต่โบราณมาก�ำหนดให้เฉพาะนางเช้ือพระวงศ์เป็นผู้เชิญซ่ึงในสมัย รตั นโกสนิ ทร์ คือ พระอนวุ งศ์ช้ันหม่อมเจ้า 81 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยู่หวั ทรงเครือ่ งบรมขัตติยราชภษู ิตาภรณ์ ทรงพระมหาพชิ ัยมงกุฎ ประทับพระทน่ี ง่ั พดุ ตานกาญจนสิงหาสน์บนพระแทน่ ราชบลั ลงั ก์ภายใตน้ พปฎลมหาเศวตฉัตร โปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหผ้ แู้ ทนพระราชาธบิ ดี ประธานาธบิ ดี คณะทูตานทุ ตู และข้าทูลละอองธลุ ีพระบาท เฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ ทอ้ งพระโรง พระที่นง่ั อมรินทรวนิ ิจฉยั วนั ท่ี ๒๕ กุมภาพันธ์ พุทธศกั ราช ๒๔๖๘ 82 พระราชพธิ ีบรมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อย่หู ัว ทรงเครอื่ งบรมขัตตยิ ราชภูษิตาภรณ์ ทรงพระชฎากลบี หรือพระชฎาห้ายอด (เป็นพระชฎาทีโ่ ปรดให้สรา้ งขึ้นใหม่ ภายหลงั เรยี กว่า พระชฎามหากฐิน) ประทับพระท่นี ่งั พุดตานกาญจนสงิ หาสน์ ในพระราชพธิ บี รมราชาภิเษกสมโภช วันที่ ๒ ธันวาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔ 83 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคร่อื งบรมขตั ตยิ ราชภษู ิตาภรณ์ ทรงพระชฎากลบี หรอื พระชฎาหา้ ยอด ประทับพระทีน่ ง่ั พุดตานกาญจนสิงหาสน์ ในพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกสมโภช วนั ท่ี ๒ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๕๔ 84 พระราชพธิ บี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยู่หัว ทรงเครือ่ งบรมขตั ติยราชภูษิตาภรณ์ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ง่ั บษุ บกมาลา เสดจ็ ออกมหาสมาคม ประทับพระทน่ี ั่งภทั รบฐิ มนงั คศิลารัตนสงิ หาสน์ ภายใต้นพปฎลมหาเศวตฉัตร ณ มขุ เด็จหนา้ พระทน่ี ั่งดสุ ติ มหาปราสาท โปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ ม ณ พระท่นี งั่ ดุสติ มหาปราสาท ใหข้ า้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท เฝา้ ฯ ถวายพระพรชยั มงคล 85 พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม สถาปนาสมเดจ็ พระราชนิ สี ริ กิ ติ ์ิ ใหด้ ำ�รงฐานนั ดรศกั ดเ์ิ ปน็ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี ณ พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 86 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

87 พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก

หลังจากการเฉลิมพระราชมณเฑียรจะเป็นพิธีเสด็จออกสดับพระธรรมเทศนา เริ่มข้ึนในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั โดยพระมหากษตั รยิ เ์ สดจ็ ออกสดบั พระธรรมเทศนา ณ พระทนี่ งั่ อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั สมเดจ็ พระสงั ฆราช และพระราชาคณะทถี่ วายเทศนน์ ข้ี น้ึ นง่ั บนพระแทน่ พระมหาเศวตฉตั ร มไิ ดน้ งั่ เทศนบ์ นธรรมาสนธ์ รรมดาเชน่ การถวายเทศนใ์ น พระราชพิธอี ืน่ สว่ นรายละเอยี ดพระธรรมเทศนาแตกต่างกันไปในแต่ละรชั กาล เมอ่ื พธิ กี ารถวายพระธรรมเทศนาเสรจ็ สนิ้ แลว้ ถอื เปน็ อนั เสรจ็ งานพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกทป่ี ระกอบขน้ึ ในพระ ราชฐาน หลังจากน้ันจึงเป็นพิธีเสด็จพระราชด�ำเนินเลียบพระนครโดยขบวนพยุหยาตราท้ังทางสถลมารคและทางชลมารคเพ่ือ ใหอ้ าณาประชาราษฎร์ได้เฝ้าชมพระบารมี ตง้ั แตร่ ชั กาลท่ี ๑ – รัชกาลท่ี ๓ เสดจ็ เลยี บพระนครทางสถลมารคแต่เพยี งอย่างเดยี ว รชั กาลท่ี๔มที ง้ั ทางสถลมารคและทางชลมารครชั กาลที่๕มแี ตท่ างสถลมารคและรชั กาลท่ี๖– รชั กาลที่๗มที งั้ ทางสถลมารคและ ทางชลมารค สว่ นรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ไมไ่ ดเ้ สดจ็ เลยี บพระนคร หลงั จากพธิ ี เสดจ็ เลยี บพระนครโดยขบวนพยหุ ยาตราจงึ เปน็ อนั เสรจ็ สนิ้ พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกอยา่ งสมบรู ณแ์ บบตามโบราณราชประเพณี พระราชพิธีบรมราชาภิเษกมีความส�ำคัญอย่างย่ิงในประเทศที่มีสถาบันพระมหากษัตริย์เป็นสถาบันหลักของ ประเทศ โดยเฉพาะราชอาณาจกั รไทย ทสี่ ถาบนั พระมหากษตั รยิ เ์ ป็นศนู ย์รวมใจของอาณาประชาราษฎร์ เนอื่ งจากพระราชพธิ ี ดังกล่าวเป็นการเฉลิมพระเกียรติยศว่าเป็นพระราชาธิบดีหรือพระมหากษัตริย์ของประเทศนั้นโดยสมบูรณ์ แสดงให้เห็นถึงการ ยอมรับจากประชาชน และนานาอารยประเทศ ท้ังยังเป็นการสร้างความเป็นปึกแผ่นมั่นคงและเป็นอันหนึ่งอันเดียวของคนใน ชาติอีกดว้ ย สภุ าพสตรเี ชญิ เครอ่ื งราชปู โภคและเครอ่ื งเฉลมิ พระราชมณเฑยี ร ในพระราชพธิ เี ฉลมิ พระราชมณเฑยี ร ตง้ั กระบวน ณ พระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ วนั ท่ี ๖ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 88 พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ี เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ประทกั ษณิ รอบพระมหามณเฑยี ร ผา่ นเกง๋ นารายณ์ ทา้ ยหอพระธาตมุ ณเฑยี ร วนั ท่ี ๖ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๓ 89 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ง่ั ภทั รบฐิ ในพระทน่ี ง่ั ไพศาลทกั ษณิ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจา้ อยหู่ ัวทรงหลั่งน�้ำพระมหาสงั ข์ ทรงเจมิ พระราชทาน โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหพ้ ระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดำ�รงราชานภุ าพ สมเดจ็ พระนางเจ้ารำ� ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี เสนาบดกี ระทรวงมรุ ธาธร อา่ นประกาศกระแสพระบรมราชโองการ ทรงพระกรณุ า โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มสถาปนาหมอ่ มเจา้ รำ�ไพพรรณี พระวรราชชายา ขน้ึ เปน็ สมเดจ็ พระนางเจา้ รำ�ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี วนั ท่ี ๒๕ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศกั ราช ๒๔๖๘ 90 พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก

สมเดจ็ พระนางเจา้ รำ�ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี 91 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยหู่ วั ประทบั พระทน่ี ่ังพุดตานกาญจนสงิ หาสน์ พร้อมดว้ ยขา้ ราชบรพิ ารฝ่ายหนา้ เชิญเคร่อื งราชกกุธภัณฑ์ เครือ่ งราชปู โภคและพระแสงราชศาสตราวธุ วันที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พุทธศกั ราช ๒๔๖๘ 92 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔๑๕ ๑๖ ๑๗ ๑๘ ๑๙ ๒๐ ๑. เชญิ พระแสงของา้ วแสนพลพ่าย มหาดเลก็ ส�ำรอง ม.ร.ว. สล้าง ลดาวัลย์ ๒. เชิญพานพระขนั หมาก รองหุ้มแพร กญุ พึ่งบารมี ๓. เชิญพระแสงดาบเชลย รองหมุ้ แพร นายรองสุจินดา (สภุ ร สตั ยยกุ ต)์ ๔. เชญิ พระแสงตรี รองหุ้มแพร ม.ร.ว. อนุศักดิ หัศดินทร ๕. เชญิ ธารพระกร จางวางตรี พระยาบรหิ ารราชมานพ (เนยี ร สาคริก) ๖. เชญิ พระแสห้ างชา้ งเผอื ก รองหุ้มแพร สมบุญ ผลพันธนิ ๗. เชญิ พระแสงธนู มหาดเล็กสำ� รอง สมสวาท โชติกเสถียร ๘. เชญิ พระแส้จามรี รองหุ้มแพร ผัน จิตรภกั ดี ๙. เชญิ พระแสงดาบเขน มหาดเล็กสำ� รอง กระสินธ์ุ อมาตยกุล ๑๐. ไม่ทราบนามและบรรดาศักด์ิ ๑๑. เชญิ พระมหาเศวตฉัตร มหาเสวกตรี พระยาเทวาธริ าช (ม.ร.ว. โปย้ มาลากลุ ) ๑๒. เชญิ พระเตา้ ทกั ษิโณทก รองหมุ้ แพร เอิบ ยอดบตุ ร ๑๓. ไม่ทราบนามและบรรดาศกั ดิ์ ๑๔. ไมท่ ราบนามและบรรดาศักดิ์ ๑๕. เชิญฉลองพระบาท หุ้มแพร เล่ือน วจิ ารณบุตร ๑๖. เชญิ พระแสงขรรคช์ ยั ศรี หัวหม่ืน พระยามานพนริศร์ (ทองเจือ ทองเจอื ) ๑๗. เชิญพระแสงฝักทองเกลย้ี ง รองหัวหม่ืน หลวงศักดนิ ายเวร (เน่ือง สาคริก) ๑๘. เชิญพระแสงหอกเพ็ชรรตั น รองหุ้มแพร นายรองเสนองานประภาษ (แสวง โรหติ ะจันทร)์ ๑๙. เชิญพระสพุ รรณศรีบัวแฉก หมุ้ แพร แจม่ เงินยอง ๒๐. เชญิ พระแสงปนื คาบชดุ ขา้ มแมน่ ำ้� สะโตง รองหมุ้ แพร นายรองสนองราชบรรหาร (อมั พร วชั โรทยั ) 93 พระราชพิธบี รมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจา้ อยหู่ ัว ทรงพระมาลาเพชรน้อย ทท่ี รงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ใหส้ รา้ งขน้ึ ใหม่ สมเดจ็ พระนางเจา้ ร�ำไพพรรณี พระบรมราชินี พรอ้ มด้วยเจา้ นายฝา่ ยใน เชิญเครื่องเฉลมิ พระราชมณเฑยี ร และเครือ่ งราชูปโภค ในการเฉลิมพระราชมณเฑียร ณ พระที่นง่ั จักรพรรดพิ มิ าน วนั ที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พทุ ธศักราช ๒๔๖๘ 94 พระราชพิธีบรมราชาภเิ ษก

๘ ๙ ๑๐ ๒ ๑๑ ๓ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๔ ๑๕ ๑๖ ๑๗ ๗ ๕ ๖ ๑ ๑. เชญิ พานพชื หมอ่ มเจา้ หญงิ พฒั นคนณา กติ ยิ ากร ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ๒. เชญิ พระแสงดาบฝกั ทองเกลย้ี ง พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้าหญิงสทุ ธวงษวิจิตร ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจ้าฟา้ บรพิ ตั รสุขุมพนั ธุ์ กรมพระนครสวรรคว์ รพินิต ๓. สมเด็จพระนางเจา้ ร�ำไพพรรณี พระบรมราชินี ทรงถือขนั ทองใสด่ อกพกิ ุลทองเงิน ๔. เชิญพระแสงขรรค์องคน์ ้อย พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าหญงิ ศิรริ ัตนบษุ บง ในสมเด็จพระเจา้ บรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพตั รสขุ ุมพนั ธ์ุ กรมพระนครสวรรคว์ รพินติ ๕. เชญิ ธารพระกรศกั ดส์ิ ทิ ธแิ์ ละอมุ้ ไกข่ าว พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้าหญงิ มยรุ ฉัตร ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระก�ำแพงเพ็ชรอคั รโยธนิ ๖. อมุ้ วิฬาร์ หมอ่ มเจา้ หญิงสรุ ยิ นันทนา สรุ ิยง ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหมนื่ ไชยาศรสี รุ โิ ยภาส ๗. เชญิ พานพระกลอ้ ง หมอ่ มเจา้ หญงิ แขไขจรสั ศรี เทวกลุ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ ๘. เชิญศิลาบด หม่อมเจา้ หญิงดวงทพิ ย์โชติแจ้งหลา้ รพพี ัฒน์ ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงราชบุรีดเิ รกฤทธ์ิ ๙. เชิญจ่นั หมากทอง หม่อมเจ้าหญงิ สวาสด์วิ ฒั โนดม ประวติ ร ในพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกติ บิ ดี ๑๐. เชิญพระแส้หางชา้ งเผอื ก พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าหญงิ พสิ ิฐสบสมัย ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ บริพัตรสุขมุ พันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพนิ ติ ๑๑. เชญิ พานฟกั หม่อมเจา้ หญงิ พรรณเพ็ญแข เพ็ญพัฒน์ ในพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื พิไชยมหนิ ทโรดม ๑๒. เชญิ กุญแจทอง หมอ่ มเจ้าหญิงจารุพตั รา อาภากร ในพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอดุ มศกั ดิ์ ๑๓. เชิญพระสพุ รรณศรี หมอ่ มเจา้ หญิงรำ� ไพประภา ภาณุพนั ธุ์ ในสมเดจ็ พระราชปติ ุลาบรมพงศาภิมขุ เจา้ ฟ้าภาณรุ งั ษีสวา่ งวงศ์ กรมพระยาภาณพุ ันธุวงศ์วรเดช ๑๔. เชญิ พานธปู เทียน หมอ่ มเจ้าหญิงรสั สาทิศ สวัสดิวัตน์ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระสวสั ดวิ ดั นวศิ ษิ ฎ์ ๑๕. เชิญพานพระรัตนกรณั ฑ์ หมอ่ มเจ้าหญิงพวงรตั นประไพ เทวกุล ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ ๑๖. เชญิ พานพระศรี หมอ่ มเจา้ หญงิ ดวงจติ ร จติ รพงศ์ ในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ์ ๑๗. เชิญพานดอกไม้ หม่อมเจา้ หญิงผสุ ดีวลิ าส สวสั ดิวตั น์ ในสมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระสวัสดวิ ดั นวิศษิ ฎ์ 95 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยู่หวั ประทบั พระราชอาสน์ ณ พระท่นี ัง่ บรมพมิ าน ในพระราชพิธีบรมราชาภเิ ษกสมโภช วันท่ี ๒ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๔ 96 พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก