การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ

๑.๓ จดั หอ งเรยี นเปน ศนู ยการเรยี นรูใ นหยอ มบา น โดยมีกระบวนการ ดงั แผนภาพท่ี ๒ แผนภาพที่ ๒ แสดงกระบวนการจดั การศกึ ษาศูนยก ารเรยี นรูหยอมบา น ๒. โอกาสไดเรียนจบ การดําเนนิ การเพ่อื ใหนกั เรยี นไดเ รียนจนจบดําเนินการโดยใชห ลกั การ ดงั ตอไปน้ี ๒.๑ จดั การเรียนรอู ยางมคี วามหมายไดดําเนินการโดย ๑) จัดทําหลักสูตรเพิ่มเติมใหเหมาะสมกับสภาพบริบท และเปนไปตามปรัชญาการศึกษา ของโรงเรยี น “การศึกษาคอื ชีวิต” โดยโรงเรียนบานสวา ไดดาํ เนนิ การ จํานวน ๓ หลักสูตร ไดแก - หลักสูตรขาวไรบานฉัน ใชในการจัดกิจกรรมการเรียนรูกลุมสาระการงานพ้ืนฐานอาชีพ (งานเกษตร) ในชน้ั ป.๑ - ม.๓ - หลักสูตรงานชาง ใชในการจัดกิจกรรมการเรียนรูกลุมสาระการงานพื้นฐานอาชีพ (งานชาง) ในชัน้ ม.๑ - ม.๓ - หลักสูตรกาแฟและชาเมี่ยงหลอเลี้ยงชีวิต ใชในการจัดกิจกรรมการเรียนรูกลุมสาระ การงานพื้นฐานอาชีพ (งานคหกรรม) ในชั้น ม.๑ - ม.๓ ศูนยการเรียนรูบานปากําและ บานขุนนํ้าจอน การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กันดาร | ๙๐ |

๒) จัดกิจกรรมการเรียนรูเนนการ เรียนรูโดยการปฏิบัติจริง และสงเสริมใหครูจัด การเรียนรูโดยใชส่ือเทคโนโลยี ภูมิปญญาและวัสดุ จากทองถ่ิน สงเสริมการจัดการเรียนการสอนโดยใช อินเทอรเ น็ต EDLTV โทรทัศนทางไกลผานดาวเทียม จากโรงเรยี นวังไกลกังวลหัวหิน และรายการทรูปลูก ปญญา จัดการเรียนรูงานอาชีพมุงเนนงานเกษตร และสหกรณ ในรูปแบบของกลุมสนใจ เชน กลุม เลี้ยงสัตว กลุมปลูกผัก กลุมประมง สหกรณรานคา เปนตน จัดกิจกรรมการเรียนรูจักสานวัสดุจากไมไผ ในการทําไมกวาดดอกหญาและการแปรรูปอาหาร เชน หนอไม มะขามปอม ไขเค็ม กลวยฉาบ ขนม กลวย ฯลฯ จัดการเรียนรูสงเสริมการพัฒนา คุณธรรมและจริยธรรมนักเรียนโดยพระบัญชากต ปุญโญ วัดสวา จัดการอบรมวินัยจราจรและยาเสพติด โดยตํารวจจากสถานีตํารวจภูธรบอเกลือ จัดการ เรยี นรูดานการสาธารณสุข จากโรงพยาบาลบอเกลือ แ ล ะ โ ร ง พ ย า บ า ล ส ง เ ส ริ ม สุ ข ภ า พ ป ร ะ จํ า ตํ า บ ล ดงพญา สงเสริมศิลปวัฒนธรรมประเพณี เชน นํา นักเรียนเขารวมกิจกรรมลอยกระทง เขาพรรษา และผา ปา ของตําบลดงพญา ๓) ป ร ะ ส า น ค ว า ม ร ว ม มื อ กั บ วิทยาลัยการอาชีพปว ในการจัดการเรียนรูกลุม อาชีพงานชาง ใหแกนักเรียนในระดับมัธยมศึกษา โดยนกั เรียนสามารถเทียบโอนหนวยกิตในการศึกษา ตอสถาบันการศึกษา ในสังกัดสํานักงานการ อาชีวศกึ ษา ๒.๒ การดําเนินการตามระบบดูแล ชวยเหลือนกั เรยี น ๑) ติดตามเด็กตกหลน เด็กขาด เรียน ใหคาํ ปรกึ ษาและการแนะแนว ๒) ดําเนินการตามแนวดําเนินงาน นกั เรยี นทนุ ในพระราชานุเคราะห การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกนั ดาร | ๙๑ |

๓. โอกาสไดศ ึกษาตอ ๓.๑ สายอาชีพ ๑) ประสานงานกับสถานศกึ ษา เพ่ือรับนกั เรยี นไปศึกษาตอ ในสายอาชีพ ๒) ประสานงาน เพ่อื ดําเนนิ การดวยความตอ เน่ืองเรอ่ื งการเทียบโอนหนวยกิตกับสถานศึกษา อาชวี ศกึ ษา ท่ีมสี ว นรว มในการรว มปรับปรงุ หลกั สตู ร และการสนบั สนนุ ครูผูสอน ๓.๒ สายสามัญ ๑) โรงเรยี นมธั ยมสายสามัญ เชน โรงเรียนมธั ยมบอ เกลือ โรงเรยี นปว ๒) ประสานงานเพ่ือสงตอนกั เรียนท่มี ศี กั ยภาพไปเรียนตอยงั โรงเรียนพี่ แผนภาพที่ ๓ แสดง กระบวนการจัดการศึกษาเพื่อใหไดร ับโอกาสทางการศึกษาของโรงเรยี นบานสวา การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร | ๙๒ |

ผลที่เกิดกับผเู รยี นและชมุ ชน ๑. จํานวนนักเรียนท่ีไดรบั โอกาสทางการศึกษา ปรากฏดังตารางที่ ๑ และ ตารางที่ ๒ ตารางที่ ๑ แสดงจํานวนนักเรียนท่ีไดรับโอกาสทางการศึกษา ณ ศูนยการเรียนรูหยอมบานปากํา และหยอมบา นขนุ นํ้าจอน ระหวางปการศกึ ษา ๒๕๕๒-๒๕๕๗ ศูนยก ารเรียนรู ศูนยการเรยี นรู ปการศึกษา หยอมบานปา กาํ หยอ มบา น (คน) ขุนนํ้าจอน (คน) ๒๕๕๒ ๓๗ ๔๐ ๒๕๕๓ ๔๐ ๕๐ ๒๕๕๔ ๔๔ ๓๘ ๒๕๕๕ ๕๐ ๕๐ ๒๕๕๖ ๔๗ ๔๖ ๒๕๕๗ ๓๖ ๓๖ ตารางท่ี ๒ แสดงจาํ นวนนกั เรยี นท่ไี ดรับโอกาสทางการศึกษา ปก ารศึกษา ๒๕๕๒-๒๕๕๗ ปการศกึ ษา จาํ นวนนักเรียน (คน) ๒๕๕๒ ๑๑๘ ๒๕๕๓ ๑๑๙ ๒๕๕๔ ๑๑๖ ๒๕๕๕ ๑๕๒ ๒๕๕๖ ๑๖๔ ๒๕๕๗ ๑๔๗ ๒. จาํ นวนนกั เรยี นทไี่ ดร ับโอกาสไดศ ึกษาตอ ณ โรงเรียนโยธนิ บรู ณะ ดังรายชื่อตอไปนี้ นางสาวณฐั นิชา ขันหลวง ปจ จุบนั ศกึ ษาอยูช้ันมธั ยมศึกษาปท ี่ ๖ นางสาวกาญจนา จิตกวาง ปจจุบนั ศกึ ษาอยชู ั้นมธั ยมศึกษาปที่ ๖ นางสาววินธิ า เขือ่ นเมอื ง ปจ จุบัน ศกึ ษาอยูช น้ั มธั ยมศึกษาปที่ ๕ การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร | ๙๓ |

ปญหาอปุ สรรค แนวทางการพฒั นาตอเน่ือง ๑. การประสานงานแตละหยอมบาน ใช ๑. สงเสริมและสนับสนุนการเพ่ิมโอกาส เวลามาก เนอ่ื งจากครูมหี นา ทร่ี ับผิดชอบหลายดา น ทางการศกึ ษาใหแกเ ดก็ และเยาวชน ๒. บคุ ลากรครมู ีไมเพยี งพอ ทําใหประสิทธิภาพ ๒. จัดกิจกรรมการเรียนรูเนนการเรียนรู การทาํ งานลดลง โดยการปฏิบัติจริง และสงเสริมใหครูจัดการเรียนรู โดยใชส่ือเทคโนโลยีและภูมิปญญาและวัสดุจาก ทองถ่ินสงเสริมการจัดการเรียนการสอนโดยใช เทคโนโลยี ๓. พัฒนาครู และจัดสรรจํานวนครูให เพียงพอและเหมาะสม เพื่อเกิดประสิทธิภาพในการ ทํางาน เอกสารอา งอิง โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรงุ เทพฯ : บริษัท อมรินทรพ ร้ินตงิ้ แอนดพบั ลิชชง่ิ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กันดาร | ๙๔ |

การจดั กจิ กรรมชมุ นมุ คอมพวิ เตอรในโรงเรยี น ผูศกึ ษา บทคดั ยอ นายจรี วฒั น ปน ทองมา และคณะ แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการศึกษา เรื่อง การจัดกิจกรรมชุมนุม คอมพิวเตอรในโรงเรียน เปนกิจกรรมพัฒนาคุณภาพการศึกษาของ สถานศกึ ษา สามเณร ภายใตโครงการเทคโนโลยีสารสนเทศตามพระราชดําริ โรงเรยี นวดั ดอนมงคลสนั ตสิ ุขวทิ ยา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีวัตถุประสงค ตําบลดูพงษ อาํ เภอสันตสิ ขุ เพื่อสรางความเขมแข็งในการบํารุงดูแลรักษาและซอมเครื่อง จังหวัดนา น คอมพิวเตอรเบื้องตนในโรงเรียน เพ่ือสงเสริมใหนักเรียนมีความรู เก่ียวกับการดูแลรักษาและซอมบํารุงเคร่ืองคอมพิวเตอรเบ้ืองตนได สาํ นักงานพระพทุ ธศาสนาแหงชาติ เพื่อสงเสริมใหเกิดการเรียนรูผานการลงมือปฏิบัติจริง และการ ถายทอดความรูจากรุนพี่สูรุนนอง และเพ่ือสงเสริมการเรียนรูทักษะ การเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอรใหกับผูเรียนตามหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ผลการดําเนินงานพบวา การจดั กจิ กรรมชุมนุมคอมพิวเตอรในโรงเรียน เปนการจัดกิจกรรมที่มี ความชัดเจน มีจุดเนนใหนักเรียนไดเรียนรูผานการลงมือปฏิบัติจริง ทําใหนักเรียนสามเณร รอยละ ๙๕ มีความรูในการดูแลบํารุงรักษา และสามารถแกไขซอมเครื่องคอมพิวเตอรเบื้องตนได รอยละ ๙๘ มี ความพึงพอใจในการเขารวมกิจกรรม รวมถึงการสงเสริมใหมีการ ถายทอดความรูจากรุนพ่ีสูรุนนอง อันนําไปสูสรางความภาคภูมิใจ ใหกับนักเรียนในการมีสวนรวมในการดูแลเครื่องคอมพิวเตอร และ สรางความเขมแข็งในการดูแลระบบคอมพิวเตอรของโรงเรียน รวมถึง การเรียนรูการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร พรอมทั้งตอยอดพัฒนา ความสามารถของนกั เรียนในการทําโครงงานคอมพิวเตอร สิ่งประดิษฐ ฝกทักษะการคิดวิเคราะห การแกปญหา และการทํางานรวมกันเปนทีม อนั เปนทักษะท่จี าํ เปน ในศตวรรษท่ี ๒๑ การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๙๕ |

ความเปน มาและความสําคัญของปญ หา ลําดับความเปนมาของการจัดตั้งชุมนุม คอมพิวเตอรในโรงเรียน เมื่อวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ โ ร ง เ รี ย น วั ด ด อ น ม ง ค ล สั น ติ สุ ข วิ ท ย า ๒๕๕๐ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม พระปริยัติธรรมแผนกสามัญศึกษา ในโครงการตาม ราชกุมารีไดเสด็จทรงงานตามพระราชกรณียกิจ พระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ เย่ียมโรงเรียนวัดดอนมงคลสันติสุขวิทยา ไดทรงทราบ สยามบรมราชกุมารี ดําเนินการจัดการเรียนการ จากการทูลรายงานเกี่ยวกับการจัดการเรียนการสอน ส อ น ใ น ร ะ ดั บ มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ต้ั ง แ ต ร ะ ดั บ ช้ั น ดานคอมพิวเตอรของโรงเรียน โดยนายจีรวัฒน มัธยมศึกษาปที่ ๑ - ๖ ตามหลักสูตรการศึกษาขั้น ปน ทองมา ครูผูสอน ถึงผลการจัดการเรียนการสอน พน้ื ฐาน ๘ กลุมสาระวิชา ควบคูกับวิชาทางธรรมอีก ดานคอมพิวเตอร ตลอดจนถึงปญหา อุปสรรค ใน ๓ สาระวิชา คือ ภาษาบาลี ธรรมวินัย และภาษา การจัดการเรียนการสอนและความพรอมดาน ลานนา พรอมท้ังกลุมสาระวิชาเพ่ิมเติมตามทองถิ่น อุปกรณเคร่ืองคอมพิวเตอร พระองคทานทรง รวมถึงรายวิชาคอมพิวเตอร ในสวนของการจัด เล็งเห็นความสําคัญในการเขาถึงสื่อและการใช การเรียนการสอนวิชาคอมพิวเตอรในระยะแรก เทคโนโลยีอยางเทาเทียมของเด็กและเยาวชนในถิ่น (กอนไดรับพระราชทานเคร่ืองคอมพิวเตอรในป ทุรกันดาร จึงพระราชทานเครื่องคอมพิวเตอร ๒๕๕๐) ประสบปญหาหลัก ๒ ประการ คือ เครื่อง จํานวน ๒๕ ชุด และเครื่องฉายโปรเจ็คเตอร จํานวน คอมพิวเตอรสว นใหญเปนเครื่องคอมพิวเตอรมือสอง ๑ เคร่ือง โดยการสนับสนุนจากโครงการเทคโนโลยี ท่ีไดรับบริจาคมาจากหนวยงานภายนอก ทําให ส า ร ส น เ ท ศ ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ ท พ เครื่องเสียบอย ประกอบกับบุคลากรไมมีความรู รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ใหกับโรงเรียน เกี่ยวกับการซอมบํารุง จึงตองเสียใชจายในการซอม เพ่อื ใชส ําหรบั ใชใ นการจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอน บํารุงแตละปเปนจํานวนมาก ประการที่สอง เครื่อง คอมพวิ เตอร มีจาํ นวน ๔ – ๕ เคร่ือง ไมพอเพียงตอ ความตองการในการจัดการเรียนการสอน ใน ระยะแรกไดแกไขเบ้ืองตนตามสถานการณ เชน ใช เคร่อื งคอมพวิ เตอร ๑ เครอื่ งสําหรับการจัดการเรียน การสอนนักเรียนทั้งหอง แลวแบงกลุมฝกปฏิบัติ ๑ เครอ่ื ง ตอนกั เรยี น ๑๐ รปู การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กันดาร | ๙๖ |

ภ า ย ห ลั ง จ า ก ไ ด รั บ เ ค ร่ื อ ง ค อ ม พิ ว เ ต อ ร คอมพิวเตอร โดยเฉล่ียแลวใชหองประมาณ ๒๐ พระราชทานในป ๒๕๕๐ ทางโครงการเทคโนโลยี คาบ/สัปดาห และช่ัวโมงเรียนของกลุมสาระ ส า ร ส น เ ท ศ ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ ท พ การเรียนรูอ่ืน ๆ ท่ีทางครูผูสอนมีความประสงคขอ รตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ไดมีการติดตาม ใช ตลอดจนถึงชั่วโมงพิเศษในชวงพักกลางวันของ ผลอยางตอเน่ือง ในการใชงานและปญหาอุปสรรค แตละวันที่ทางโรงเรียนจัดข้ึน เพื่อใหบริการกับครู ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน โดยไดมีการ และนักเรยี นเขา มาสบื คน และใชงานโปรแกรมตาง ๆ ประสานหนวยงาน เชน มหาวิทยาลัยราชภัฏ โดยหมุนเวยี นกนั เขา มาใชทุกวัน ๆ ละประมาณ ๒๐ อุตรดิตถ ในการความชวยเหลือโรงเรียนดานการ รูป/คน ตลอดจนเปนศูนยเครือขายเทคโนโลยี อบรม การจดั คา ยใหความรูกบั บคุ ลากรของโรงเรียน กลุมโรงเรียนพระปริยัติธรรมฯ จังหวัดนาน ในการจัด แ ล ะ วิ ท ย า ลั ย เ ท ค นิ ค น า น ใ น ก า ร อ บ ร ม ค รู อบรมดานโปรแกรมคอมพิวเตอร (Programming) ผูรับผิดชอบในการซอมบํารุงเครื่องคอมพิวเตอร เปน ตน เนื่ อง จ าก โ รง เรี ย นมี ห อง ปฏิ บั ติก า ร คอมพิวเตอรหองเดียว มีนักเรียนใชอยางตอเน่ือง หองปฏิบัติการคอมพิวเตอรพระราชทาน ทุกวัน ในระยะแรกจึงประสบปญหาเรื่องเครื่อง เปดบริการใหนักเรียนไดเขาเรียนตามชั่วโมงเรียน คอมพิวเตอรขัดของบอย และคณะครู/นักเรียนไม กลุมสาระการเรียนรูการงานอาชีพและเทคโนโลยี สามารถแกไขเองได ทําใหตองเรียกชาง ซึ่งสวนใหญ คาบเรียนวิชาคอมพิวเตอร และคาบกิจกรรมชุมนุม ใชเวลานาน เนื่องจากขอจํากัดเรื่องระยะทาง สงผล โรงเรียนตองเสียงบประมาณในการซอม ดังน้ันในป พ.ศ.๒๕๕๑ โรงเรียนจึงไดจัดกิจกรรมชุมนุม คอมพิวเตอรข้ึนเพ่ือแกปญหาดังกลาว นอกจากจะ ชวยลดภาระคาใชจายกรณีที่ตองเรียกใชบริการซอม บาํ รุงจากรานคาแลว กิจกรรมชุมนุมคอมพิวเตอรมี จุดเนนใหนักเรียนไดเรียนรูผานการลงมือปฏิบัติจริง ในการดูแลบํารุงรักษาเคร่ืองคอมพิวเตอร รวมถึง สงเสริมใหมีการถายทอดความรูจากรุนพ่ีสูรุนนอง อันนําไปสูสรา งความภาคภูมิใจใหกับนักเรียนในการ มีสวนรวมในการดูแลเครื่องคอมพิวเตอร และสราง ความเขมแข็งในการดูแลระบบคอมพิวเตอรของ โรงเรียน การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๙๗ |

วตั ถปุ ระสงค เปาหมาย ๑. เพื่อสรางความเขมแข็งในการบํารุงดูแล เชงิ ปรมิ าณ รกั ษาและซอมเคร่ืองคอมพวิ เตอรเ บอ้ื งตนในโรงเรียน ๑. นักเรยี นช้ันมัธยมศกึ ษาปท่ี ๑-๖ จํานวน ๑๕ รูป (ตวั แทนหอ งเรยี นละ ๒-๓ รปู ) ๒. เพื่อสงเสริมใหนักเรียนมีความรูเก่ียวกับ ๒. ครูประจาํ ชุมนมุ คอมพิวเตอร จํานวน ๒ คน การดูแลรักษาและซอมบํารุงเคร่ืองคอมพิวเตอร เบอ้ื งตนได เชงิ คุณภาพ ๑. สรางความเขมแข็งในการบํารุงดูแล ๓. เพ่ือสงเสริมใหเกิดการเรียนรูผาน รั ก ษ า แ ล ะ ซ อ ม เ ค รื่ อ ง ค อ ม พิ ว เ ต อ ร เ บื้ อ ง ต น ใ น การปฏิบัติจริง และการถายทอดความรูจากรุนพ่ีสู โรงเรียนได รุนนอง ๒. นักเรียนมีความรูและประสบการณใน การดแู ลรกั ษา ซอ มบาํ รุงและลงโปรแกรมคอมพิวเตอรได ๔. เพื่อสงเสริมการเรียนรูทักษะการเขียน ๓. สงเสริมการถายทอดความรูจากรุนพี่สู โปรแกรมคอมพิวเตอรใหกับผูเรียนตามหลักสูตร รนุ นอ ง ทาํ ใหเ ดก็ นักเรยี นมภี าวะความเปน ผูนํา แกนกลางการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช ๒๕๕๑ ๔. นักเรียนไดเรียนรูการเขียนโปรแกรม คอมพิวเตอรและการทําโครงงานคอมพิวเตอร/ ส่ิงประดิษฐ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้น พื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ อันเปนทักษะที่จําเปน ในศตวรรษท่ี ๒๑ การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๙๘ |

วิธีการจดั กจิ กรรม ๕. นักเรียนออกบริการซอมบํารุงดูแล คอมพิวเตอรของโรงเรียนและตรวจเช็คดูแลระบบ จากภาพแสดงวิธีดําเนินกิจกรรมชุมนุม เครือขายภายในโรงเรียนเดือนละ ๑ ครั้ง เปน คอมพวิ เตอรดานลา ง สรปุ ไดดงั น้ี ประจาํ ทกุ เดือน ๑. จัดโครงสรางการบริหารจัดการชุมนุม ๖. นักเรียนสมาชิกชุมนุมมีหนาที่คอย คอมพิวเตอรท่ีชัดเจน มีความเห็นชอบจากผูบริหาร ชว ยเหลือครผู ูสอนในการใชส่ือเทคโนโลยีในชั้นเรียน สถานศึกษา เชน การใชระบบส่ือ eDLTV เปนตน เนื่องดวยนักเรียน สมาชิกชุมนุม จะเปน สมาชกิ ในหอ งเรยี นทกุ ช้นั เรียน ๒. รับสมัครตัวแทนนักเรียนหองเรียนละ ๒-๓ รูป ท่มี ีความสนใจเขา รว มเปนสมาชกิ ชุมนุม ๗. นักเรียนเปนผูชวยครูผูสอนรายวิชา คอมพิวเตอรและชวยเหลอื เพ่ือนขณะเรียน ๓. มีการพบกลุมของชมนุมคอมพิวเตอร สัปดาหละ ๑ คร้ังๆ ละ ๒ ชั่วโมง คือคาบกิจกรรม ๘. มีการจัดการเรียนรูการเขียนโปรแกรม ชุมนุม คอมพิวเตอรและการทําโครงงานดาน IT เพื่อสราง และพัฒนานักเรียนใหมีทักษะการคิดแกปญหา ๔. มีการอบรมใหความรูทั้งดานการซอม ความสามารถดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีผาน บํารุงคอมพิวเตอรและดานซอฟแวร พรอมลงมือ กระบวนการทําโครงงาน ปฏิบัติโดยครูประจําชุมนุมและนักเรียนรุนพ่ีประจํา ชุมนุมรวม ๓ ครั้ง /เดือน ๙. มกี ารจดั กิจกรรมหุนยนต BEAM (ว่ิงตามเสน ) การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๙๙ |

ผลท่เี กิดกับผเู รยี นและชุมชน ๔. นักเรียนไดเรียนรูการเขียนโปรแกรม คอมพิวเตอร พรอมทั้งตอยอดพัฒนาความสามารถ ๑. โรงเรียนมีคอมพิวเตอรใชในการจัด ของนักเรียนในการทําโครงงานคอมพิวเตอร/ การเรียนการสอน จาํ นวน ๒๕ ชดุ สิ่งประดิษฐ ฝกทักษะการคิดวิเคราะห การแกปญหา การทํางานรวมกันเปนทีม อันเปนทักษะที่จําเปนใน ๒. กิจกรรมชุมนุมคอมพิวเตอรในโรงเรียน ศตวรรษที่ ๒๑ โดยไดรับทุนการทําโครงงานของ เปน การจัดกจิ กรรมทีม่ ีความชัดเจน มีจุดเนนท่ีมุงให นักเรยี นดังนี้ นักเรียนไดเรียนรูผานการลงมือปฏิบัติจริง ทําให นักเรียนสามเณร รอยละ ๙๕ มีความรูในการดูแล ๔.๑ ไดรับทุนการทําโครงงานของ บํารุงรักษาและสามารถแกไขซอมเคร่ืองคอมพิวเตอร นักเรียนในชนบทปที่ ๑ ประจําป ๒๕๕๖ ใน เบ้ืองตนได รอยละ ๙๘ มีความพึงพอใจในการเขา โครงการเทคโนโลยีสารสนเทศตามพระราชดําริ รว มกิจกรรม สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สนับสนุนทุนโดยสถาบันกวดวิชาวีบายเดอะเบรน ๓. เปน การสงเสริมใหมีการถายทอดความรู จํานวน ๒ โครงงาน ไดแก โครงงานการเชิญธงชาติ จากรุนพ่ีสูรุนนอง อันนําไปสูสรางความภาคภูมิใจ ดวย GOGO Board และโครงงานแบบจําลองระบบ ใหกับนักเรียนในการมีสวนรวมในการดูแลเครื่อง การบริหารจดั การไฟฟา ในหองเรียน คอมพิวเตอร และสรางความเขมแข็งในการดูแล ระบบคอมพิวเตอรข องโรงเรียน ๔.๒ ไดรับทุนตอเน่ืองในการทําโครงงาน ของนักเรียนในชนบท ปที่ ๒ ประจําป ๒๕๕๗ จาํ นวน ๒ โครงงาน ไดแก โครงงานระบบชวยรักษา ความสะอาดในหองน้ํา และโครงงานการเปด-ปด ผามานอตั โนมัติ นําเสนอโครงงานเพอ่ื ขอรบั ทนุ การจัดทาํ โครงงานดาน IT ณ คณะวศิ วกรรมศาสตร มหาวิทยาลยั เชยี งใหม การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๐๐ |

๕. นักเรียนมีผลงานที่นาภาคภูมิใจ จาก นอกจากนี้ ทําใหนักเรียนที่เขารวมเรียนรู การท่ีนักเรียนชุมนุมคอมพิวเตอรไดเปนตัวแทน เกดิ ประโยชนต อตนเองและโรงเรยี น ดงั นี้ โรงเรียนเขา รว มแขงขันทกั ษะดานคอมพิวเตอร และ ไดร ับรางวลั ตา ง ๆ ดงั น้ี ๑. นักเรียนมีความรูและประสบการณดาน อาชีพติดตัวในการซอมบํารุงและลงโปรแกรม ๕.๑ การแขงขันทักษะดานคอมพิวเตอร คอมพวิ เตอร ในงานสามเณรสัมพันธจังหวัดนาน ประจําป การศกึ ษา ๒๕๕๖ วันที่ ๒๑ - ๒๒ มกราคม ๒๕๕๗ ๒. นักเรียนมีภาวะผูนําและมีนํ้าใจในการ ณ โรงเรียนวดั นา้ํ ใครนันทชัยศึกษา ไดร บั รางวัล คือ ถา ยทอดความรจู ากพส่ี ูนอ ง ๑) เหรียญรางวัลระดับทอง ใน ๓. นักเรียนมีสวนรวมในการดูแลเคร่ือง ระดับมัธยมศึกษาตอนตน ๖ รางวัล ไดแก การสราง คอมพวิ เตอรใ นโรงเรียน ส่ือสิ่งพิมพดวย MS-WORD การคํานวณดวย EXCEL การนําเสนอดวย POWER POINT การสราง E-BOOK ๔. นกั เรยี นไดม ีบทบาทชว ยเหลือเพ่ือนและ การตัดตอวิดิโอ และการสรางภาพกราฟกดวย ครใู นการเรียนการสอน PHOTOSHOP ๕. นักเรียนไดฝกทักษะการคิดวิเคราะห ๒) เหรียญรางวัลระดับทอง ใน การแกปญหา การทํางานรวมกันเปนทีมจากการทํา ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน ๔ รางวัล ไดแก การสราง โครงงาน E-BOOK การตัดตอวิดิโอ การสรางภาพกราฟกดวย PHOTOSHOP และการสรางเวบ็ ไซต ๖. นกั เรยี นไดเ ขารวมเวทวี ชิ าการระดับประเทศ และมโี อกาสเขา เรียนตอในระดับอุดมศึกษา ๕.๒ การแขงขันหุนยนตบีม (BEAM) ระดับประเทศ วันที่ ๑๗ - ๑๘ มิถุนายน ๒๕๕๗ ณ ๗. ชวยโรงเรียนประหยัดงบประมาณใน สถาบันการจัดการปญญาภิวัฒน จังหวัดนนทบุรี การซอ มบาํ รุงเครอ่ื งคอมพิวเตอร ไดรับรางวัลเหรียญทอง ในระดับมัธยมศึกษา ตอนตน ๒ รางวัล และรางวัลเหรียญทอง ในระดับ ๘. ทําใหเคร่ืองคอมพิวเตอรของโรงเรียนมี มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ๔ รางวัล ความพรอ มใชงานอยเู สมอ การเรยี นรูก ารเขยี นโปรแกรมคอมพวิ เตอร และเหรยี ญรางวัลการแขง ขนั หนุ ยนตบ มี ณ สถาบันการจัดการปญญาภวิ ัฒน จังหวัดนนทบรุ ี การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๐๑ |

แนวทางการพัฒนาตอ เนือ่ ง โรงเรยี นควรจดั กิจกรรมชุมนมุ คอมพวิ เตอรขนึ้ เพ่ือพฒั นาใหม กี ารดาํ เนินงานอยา งตอเนื่อง ดงั น้ี ๑. ใชโครงสรางระบบการบริหารชุมนุม ๔. เนนใหนักเรียนมีการสรางชิ้นงานหรือ ชดั เจน โครงงานดานเทคโนโลยี และนํามาใชในชวี ติ จริงหรือ ๒. ใชระบบการคัดเลือกนักเรียนท่ีมีความ มสี ว นชวยในการพัฒนาโรงเรียน สนใจเขารว มกจิ กรรม ๕. การสรางแรงจูงใจใหกับนักเรียน โดยเฉพาะ ๓. ระบบการเรียนการสอนเนนกระบวน การเรียนตอในระดับอุดมศึกษาและหาแหลงทุน การถายทอดแบบพี่สูนอง เนนใหนักเรียนลงมือ การศึกษาสําหรับนักเรียน ปฏิบัติจริง เรียนรูไปกับเหตุการณ ปญหา อุปสรรค และสนับสนุนใหมีการแลกเปล่ียนเรียนรูกันภายใน ชมุ นมุ การจัดกิจกรรมการเรียนรูช ุมนมุ คอมพวิ เตอรในโรงเรียน การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๐๒ |

แนวปฏิบัติทด่ี ี ดานการสงเสริมอาชพี

การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๐๔ |

กองทุนแพะ : เสริมอาชพี สรา งรายได ผศู กึ ษา บทคัดยอ นางสาวบัวคาํ เชวาเงา นายพนม ศรเี รือน แนวปฏิบัติที่ดี ดานการสงเสริมอาชีพ เร่ือง กองทุนแพะ : เสริม อาชีพ สรางรายได เปนการจัดกิจกรรมตามโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชน สถานศึกษา ในถ่ินทุรกันดารตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม ศนู ยก ารเรยี นชมุ ชนชาวไทยภูเขา ราชกุมารี ของชุมชนบานแมแพนอย หมูที่ ๑๑ ตําบลแมสวด อําเภอสบเมย “แมฟาหลวง” บา นแมแพนอ ย จงั หวัดแมฮ อ งสอน มปี ระชากร จํานวน ๑๐๐ คน ๑๘ หลังคาเรือน มีฐานะ หมูที่ ๑๑ ตําบลแมส วด ยากจน อาชีพหลักคือ ทําไรหมุนเวียน ปลูกขาว ปลูกผัก และเล้ียงสัตวไว อาํ เภอสบเมย บริโภค ไมไดรับการสงเสริมความรูดานอาชีพจากหนวยงานภายนอก จึงได จังหวดั แมฮอ งสอน จัดต้ังกองทุนแพะ มีวัตถุประสงคเพื่อ ๑) สรางรายไดเสริมใหกับครอบครัว ๒) ใหผูเรียนมีความรูเรื่องการเล้ียงแพะอยางถูกวิธี ๓) เปนแหลงการเรียนรู ศูนยการศกึ ษานอกระบบและ ดานการสงเสริมอาชีพในชุมชน ๔) สงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตของ การศกึ ษาตามอัธยาศยั ผูเรยี น โดยเร่ิมจากนักเรียนของศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” อาํ เภอสบเมย บานแมแพนอย จํานวน ๑๔ คน ท่ีไดรับการสนับสนุนเงินทุนการศึกษาเด็ก สภาวะยากลําบากในเขตภูเขา จากสํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบ สาํ นักงานสงเสรมิ การศกึ ษา และการศึกษาตามอธั ยาศัยจงั หวดั แมฮอ งสอน เมื่อวันที่ ๓๑ มีนาคม ๒๕๕๖ นอกระบบและการศึกษา คนละ ๑ ทุน ๆ ละ ๕,๐๐๐ บาท รวมเปนเงิน ๗๐,๐๐๐ บาท จากนั้นครู ตามอธั ยาศัยจงั หวัดแมฮอ งสอน ผูเรียน และผูปกครองของผูเรียนท่ีไดรับทุนการศึกษา ประชุมรวมกันและ ไดขอสรปุ วาจะนําเงนิ ทนุ การศกึ ษา สวนหนึ่งไปจัดตั้งกองทุนแพะ โดยระดม ทุนจากผูเรียนคนละ ๑ ทุน ทุนละ ๘๐๐ บาท จํานวน ๑๔ ทุน และจาก ศูนยการเรียนฯ บานแมแพนอย จํานวน ๑ ทุน รวมเปนเงิน ๑๒,๐๐๐ บาท จากนนั้ นาํ เงินไปจัดซื้อพอพันธุแพะจํานวน ๒ ตัวและแมพันธุ จํานวน ๕ ตัว มอบใหชาวบานท่ีสมัครใจเปนผูดูแลรับผิดชอบเลี้ยงแพะ จํานวน ๓ ครอบครวั ผลการดําเนินงานพบวา กองทุนแพะบานแมแพนอย ซ่ึงเดิมมีแพะ ๗ ตัว (พอพันธุ ๒ ตัว แมพันธุ ๕ ตัว) ปจจุบัน (ป ๒๕๕๗) มีจํานวนแพะ เพิ่มข้ึนเปน ๑๔ ตัว แนวทางในการพัฒนาตอเนื่องคือจะขยายกองทุนแพะ ไปสูทุกครอบครัว โดยขอรับการสนับสนุนพันธุแพะเพิ่มเติมจากปศุสัตว อําเภอสบเมย รวมถึงจัดต้ังสหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียนฯ เพื่อสราง อุดมการณสหกรณใหกับผูเรียน และบูรณาการกองทุนเลี้ยงแพะรวมกับ การดําเนนิ งานสหกรณ การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๐๕ |

ความเปน มาและความสาํ คัญของปญ หา ชุมชนบา นแมแพนอย ต้ังอยูในถิ่นทุรกันดาร การคมนาคมยากลําบาก คนในชุมชนสวนใหญ ไมไดรับ การสงเสริมดานอาชีพ จึงสงผลใหคนในชุมชนไมมีอาชีพเสริม เพื่อเพิ่มรายได การเลี้ยงแพะเปนกิจกรรมหน่ึง ที่ชุมชนสามารถพัฒนาเปนอาชีพและสรางรายไดใหกับครอบครัวและชุมชน ซึ่งเดิมประชากรสวนใหญ มีการเล้ียงสัตวผสมผสานกับอาชีพเกษตรกรรม การเล้ียงแพะจึงมีความเหมาะสมเนื่องจากไมตอง ลงทนุ มาก นอกจากน้ีบานแมแพนอยยังมีสภาพพ้ืนท่ีท่ีเอื้อตอการเล้ียงแพะ ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมแพนอย มีผูเรียนที่ไดรับเงินทุนการศึกษาเพื่อเด็กภาวะยากลําบากในเขตภูเขา จํานวน ๑๔ ทุน ครูและชุมชนจึงรวมหารือเก่ียวกับการบริหารจัดการทุนการศึกษาใหเกิดความย่ังยืนโดยไดประชุม คณะกรรมการกองทนุ ครู ผูเรยี น ผปู กครอง สรุปวาควรมีการจัดตั้งกองทุนเลี้ยงแพะโดยมอบหมายใหตัวแทน ผูปกครองเปน ผูรับผดิ ชอบในการดาํ เนินกิจกรรมกองทนุ วัตถปุ ระสงค เปา หมาย ๑. เพ่ือเปนการสรางรายไดเสริมใหกับ เชงิ ปริมาณ ครอบครวั ผูเรียนในศูนยการเรียนชุมชนชาวไทย ภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมแพนอย จํานวน ๒. เพื่อใหผูเรียนมีความรูในเร่ืองของการ ๑๔ คน แยกเปน เลยี้ งแพะอยางถูกวิธี - ผเู รียนเดก็ จาํ นวน ๑๐ คน เปนชาย ๗ คน หญิง ๓ คน ๓. เพ่ือสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต - ผเู รียนผใู หญ จาํ นวน ๔ คน ของผเู รยี น เปน ชาย ๓ คน หญงิ ๑ คน เชิงคณุ ภาพ ผูเรียนและครอบครัวมีรายไดเสริมจาก กองทุนเลี้ยงแพะ และเกิดการบริหารจัดการทุน การศึกษาใหม คี วามตอเน่อื งและย่งั ยนื วธิ กี ารจัดกิจกรรม ๑. จัดตั้งกองทุนเลี้ยงแพะประกอบดวย ผูเรียนศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมแพนอย จํานวน ๑๔ คน เปนเด็ก ๑๐ คน เยาวชน ๔ คน ซ่ึงไดรับทุนการศึกษาเพื่อเด็กภาวะ ยากลาํ บากในเขตภูเขา คนละ ๕,๐๐๐ บาท จํานวน ๑๔ คน รวมเงนิ ๗๐,๐๐๐ บาท การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๐๖ |

ประชุมหารอื กนั เรอ่ื งการจดั ต้งั กองทุนแพะ ๒. ครู ผูเรียน และผูปกครองของผูเรียนที่ไดรับทุนการ ศึกษาฯ ประชุมรวมกันและไดขอสรุปวาจะนําเงินทุนการศึกษาฯ สวนหนึง่ ไปจดั ต้งั กองทุนแพะ โดยระดมทุนจากผูเรียนคนละ ๑ ทุน ทุนละ ๘๐๐ บาท จํานวน ๑๔ ทุน และจากศูนยการเรียนชุมชน ชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมแพนอย จํานวน ๑ ทุน รวม เปนเงิน ๑๒,๐๐๐ บาท จากนั้นนําเงินไปจัดซื้อพอพันธุแพะ จํานวน ๒ ตวั และแมพนั ธุ จาํ นวน ๕ ตัว ๓. ครู และผเู รียนรวมกนั ศกึ ษาขั้นตอนและวธิ ีการเล้ียง แพะจากภูมิปญญาในชุมชน และไดความรูเพ่ิมเติมจากปศุสัตว อาํ เภอสบเมย ๔. ผูเรียนเรียนรูการเลี้ยงแพะรวมกับผูปกครอง ซ่ึง สวนใหญม ปี ระสบการณก ารเลย้ี งแพะเปน เวลายาวนาน ๕. กําหนดขอตกลงในการจัดการกองทุนเลี้ยงแพะ คือ มอบหมายใหครอบครัวของสมาชิกกองทุนเล้ียงแพะ จํานวน ๓ ครอบครัว รบั ผิดชอบดูแลเม่ือแพะออกลูกตัวแรก ลูกแพะตัวนั้นจะ เปนของครอบครัว ผูเล้ียงลูกแพะตัวตอไปเปนของกองทุน จากนั้น จะมอบแพะพอพันธุ แมพันธุใหสมาชิกคนอ่ืนนําไปเลี้ยงตอไป ปจจุบันจากท่ีมีแพะอยูเดิม จํานวน ๗ ตัว ขณะน้ีมีลูกเพิ่มข้ึนอีก จํานวน ๗ ตัว รวมเปน ๑๔ ตัว ผลท่ีเกิดกบั ผเู รียนและชุมชน ไดเรยี นรูท ่ีจะบริหารจัดการทุนการศึกษาฯท่ีไดรับให เกดิ ประโยชนอ ยางยงั่ ยืน ๑. ผลลัพธทางการศึกษา ๑.๑ ผูเรียนไดเรียนรูกระบวนการเลี้ยง ๒. ผลลพั ธท างเศรษฐกิจ ๒.๑ ปจจุบันกองทุนเล้ียงแพะของ แพะจากประสบการณจริง โดยการชวยเหลือของ ครอบครวั และชมุ ชน ชุมชนบานแมแพนอย มีแพะทั้งหมด จํานวน ๑๔ ตวั และมีแนวโนม ท่จี ะเพ่ิมจาํ นวนขึ้น ๑.๒ ครอบครัวมีบทบาทและมีสวนรวม อยางใกลชิดในการสงเสริมอาชีพการเลี้ยงแพะของ ๒.๒ ชุ ม ช น มี แ น ว คิ ด ใ น ก า ร จั ด ตั้ ง ผเู รยี น สหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียนฯ เพื่อสงเสริม กิจกรรมดา นอาชพี และเรยี นรอู ุดมการณส หกรณ ๑.๓ ผูเรียนและครอบครัว ท่ีไดรับ ทุนการศึกษาเด็กสภาวะยากลําบากในเขตพ้ืนท่ีสูงฯ การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๐๗ |

แพะท่สี มาชิกกลมุ นาํ ไปเลย้ี ง ปญหาอุปสรรคและวธิ ีการแกไข ปญ หาอุปสรรค แพะทค่ี ลอดลกู ในปาดูแลตดิ ตามยาก ทาํ ใหล กู แพะท่เี กดิ ใหมอ าจตายได วธิ ีการแกไ ข เมอื่ แพะทองแกใกลคลอด ควรนําแมแ พะขงั ไวในคอก เพอื่ ใหผ ูเลย้ี งไดด แู ลอยางใกลชดิ แนวทางการพัฒนาตอ เนอ่ื ง ๑. ขยายกองทุนแพะไปสูทุกครอบครัว ซ่ึงศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมแพนอย ไดป ระสานขอรับการสนบั สนนุ พันธแุ พะเพ่ิมเติมจากปศสุ ัตวอ าํ เภอสบเมย เมอ่ื เดือน พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ๒. จัดตั้งสหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียนเพื่อปลูกฝงอุดมการณสหกรณใหกับผูเรียน และบูรณาการ กองทนุ เลย้ี งแพะรวมกบั การดําเนินงานสหกรณ เอกสารอา งอิง พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยภาคเหนือ, สถาบัน. การประชุมวิชาการ การพัฒนา เด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช กมุ ารี ปงบประมาณ ๒๕๕๗. อุบลราชธานี : บริษัท ยงสวสั ด์อิ นิ เตอรก รุป จํากดั , ๒๕๕๗. การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๐๘ |

ทอผา สานไผ สรางรายไดใหชุมชน ผศู ึกษา บทคดั ยอ นายนิธศิ หนอพรหม นางสุนีย ศรวี ชิ ัย แนวปฏิบัติที่ดี ดานการสงเสริมอาชีพ เรื่อง ทอผา สานไผ สราง รายไดใหชุมชน สอดคลองกับวัตถุประสงคในการเสริมสรางศักยภาพของ สถานศกึ ษา เด็กและเยาวชนทางดานการอาชีพ ตามแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ศูนยการเรยี นชมุ ชนชาวไทยภูเขา ถ่ินทุรกันดาร ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม “แมฟ า หลวง” บานกองสมุ ราชกุมารี ฉบับท่ี ๔ ซ่ึงการดําเนินโครงการ ทอผา สานไผ สรางรายไดให ตาํ บลแมค ง อาํ เภอแมสะเรยี ง ชมุ ชน มีวตั ถุประสงค ๑) เพอื่ ใหชุมชนมีรายไดเสริมและสงเสริมสนับสนุนให จงั หวัดแมฮ องสอน ชุมชนนําสินคาหรือผลิตภัณฑตางๆ มาจําหนายผานสหกรณ ๒) เพื่อพัฒนา รูปแบบของเคร่ืองจักสานและผาทอกะเหรี่ยง ๓) เพื่อสงเสริมใหผูเรียนเด็ก ศนู ยการศึกษานอกระบบและ มีความรูความเขา ใจ และมีทักษะการจักสานและการทอผากะเหรี่ยง ๔) เพื่อ การศึกษาตามอธั ยาศยั สงเสริมใหกลุมเปาหมายมีความรู ความเขาใจ และทักษะการดําเนินงาน อําเภอแมสะเรียง สหกรณ โดยมีข้ันตอนการดําเนินงาน คือ ครูและชุมชนรวมกันสํารวจ วิเคราะหสภาพปญหาและสอบถามความตองการของชุมชน เพื่อนํามา สาํ นักงานสงเสริมการศกึ ษา ออกแบบการจัดกิจกรรมท่ีเหมาะสม สอดคลองกับสภาพพ้ืนที่และบริบท นอกระบบและการศกึ ษา ของชุมชน โดยมีการจัดกิจกรรมหลักคือ การสงเสริมอาชีพจักสานและ ตามอัธยาศยั จังหวดั แมฮ องสอน ทอผากะเหรี่ยง การพัฒนารูปแบบและลวดลายเคร่ืองจักสานและ ผาทอกะเหรี่ยง รวมถงึ การดําเนินงานสหกรณเ พื่อชุมชนในศนู ยการเรยี นฯ ผลของการดําเนินงานพบวาผูเรียนเด็กจํานวน ๒๕ คน มีความรู และมีทักษะดานการจักสานและการทอผากะเหรี่ยง ท่ีสามารถนํามาใชเปน ทางเลือกในการประกอบอาชีพในอนาคต นอกจากนี้ยังมีความรูเร่ือง การดาํ เนนิ งานสหกรณเ พอ่ื ชมุ ชนในศนู ยการเรียน สวนผูเรียนผูใหญ จํานวน ๑๗ คน สามารถพัฒนารูปแบบและลวดลายเคร่ืองจักสานและผาทอ กะเหรี่ยง โดยประยุกตรูปแบบและลวดลายใหมเขากับรูปแบบดั้งเดิมของ เคร่ืองจักสานและผาทอกะเหร่ียง ซึ่งผลผลิตที่ไดทั้งหมดนํามาจําหนายผาน สหกรณเ พือ่ ชุมชนในศูนยการเรียน ทําใหผูรวมโครงการทุกคนมีรายไดเฉลี่ย เพ่ิมข้ึน ๒,๐๐๐ บาท ตอป โดยแนวทางการพัฒนาตอเนื่องนั้น จะพัฒนา รูปแบบงานจักสานและผาทอกะเหร่ียง ใหสอดคลองกับความตองการของ กลุมผูซื้อ รวมถึงการเพิ่มมูลคาดวยการประยุกตงานจักสานกับผาทอ กะเหร่ยี งใหอ ยูในผลิตภัณฑช ้ินเดียวกัน การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๐๙ |

ความเปน มาและความสําคัญของปญ หา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระราชดําริเกี่ยวกับการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตของเด็กและเยาวชน มาตั้งแต ป ๒๕๒๓ ในพื้นที่จังหวัดตางๆ ทรงใชโรงเรียนหรือศูนยการเรียนเปน ศนู ยก ลางในการพฒั นาเดก็ และเยาวชนใหไดรับโอกาสและเรียนรูฝกฝนพัฒนาตนเอง โดยอาศัยการมีสวนรวม ของทุกภาคสวน ตอมาใน พ.ศ. ๒๕๓๔ โปรดเกลาฯ ใหดําเนินงานโครงการสงเสริมอาชีพของชุมชนและ สหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียนขึ้น มีลักษณะเปนสหกรณนักเรียน ซึ่งจะใหบริการแกสมาชิกสหกรณและ ชาวบานได อันจะสงผลตอชุมชนในอนาคต ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานกองสุม จึงไดสอบถามและวิเคราะหขอมูลชุมชนทําใหพบวาชาวบานบานกองสุมสวนใหญประกอบอาชีพเกษตรกรรม ไดแก ทํานา ทําไร และปลูกพืชเศรษฐกิจ ซ่ึงไดแก ขาว พริก และ กระเทียม ดานการปศุสัตว ชาวบานมีการ เล้ียงไก สุกร แพะ และกระบือ โดยมีวัตถุประสงคในการเล้ียงเพื่อประกอบพิธีกรรมหรือเพ่ือการบริโภคใน ครัวเรอื นเทานน้ั รายไดหลกั จงึ มาจากการทําการเกษตร ซงึ่ ไมเ พยี งพอตอคาใชจา ยในครวั เรอื น ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานกองสุมจึงไดดําเนินการจัดทําโครงการทอผา สานไผ สรางรายไดใหชุมชน เพ่ือใหชาวบานมีรายไดเสริมและเรียนรูดานอาชีพผานกระบวนการสหกรณเพื่อ ชุมชนในศนู ยการเรียน วัตถปุ ระสงค เปาหมาย ๑. เพ่ือใหกลุมเปาหมายมีรายไดเสริม เชงิ ปริมาณ และมีทกั ษะในการดําเนนิ งานสหกรณ ผูเรียนเด็ก จํานวน ๒๕ คน ผูเรียนผูใหญ จํานวน ๑๗ คน ๒. เพ่ือพัฒนารูปแบบของเคร่ืองจักสาน และผาทอกะเหรยี่ ง เชงิ คณุ ภาพ ผูเรียนเด็ก มีความรู ความเขาใจ และมี ทักษะการจักสานและการทอผากะเหรี่ยง รวมถึง การดําเนินงานสหกรณช ุมชนในศนู ยก ารเรยี นฯ ผูเรียนผูใหญ สามารถพัฒนารูปแบบของ เคร่ืองจักสานและผาทอกระเหร่ียงเพื่อจําหนาย สรา งรายได และมีความรเู รอื่ งการดําเนนิ งานสหกรณ เพอื่ ชมุ ชนในศูนยก ารเรียนฯ การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๑๐ |

วธิ ีการจัดกจิ กรรม ประชมุ วางแผนการดาํ เนนิ งาน ๑. ครู ผเู รยี นและชมุ ชนรว มกันวิเคราะหสภาพปญหา ความ ภมู ปิ ญญาสอนการทํา ตองการ จากน้ันนําขอมูลมาวิเคราะห ทําใหทราบวาชุมชนมีภูมิปญญา เคร่อื งจักสานใหผ เู รยี น ที่มีความชํานาญดานการจักสานและการทอผากะเหร่ียง อีกทั้งใน พ้ืนทยี่ งั มีวัสดุจากธรรมชาติทส่ี ามารถนาํ มาทําผลติ ภัณฑได เชน ไมไผ สาํ หรับทาํ เครื่องจักสาน เปลอื กไมแ ดงสําหรับยอมสีฝา ย ๒. ครู ผูเรียนและชุมชนประชุมรวมกันเพื่อวางแผนการ ดําเนินงาน ช้ีแจงวัตถุประสงค ผลที่ผูรวมโครงการจะไดรับ ทําใหมี ผูสนใจเขารว มโครงการเปนผูเรยี นเดก็ จาํ นวน ๒๕ คน ผูเรยี น ผูใหญ จาํ นวน ๑๗ คน ๓. ครูศึกษาเอกสารขอมูลเก่ียวกับการสงเสริมอาชีพใน ชุมชน และการดําเนินงานสหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียน จัดเตรียมสื่อ อุปกรณ และวางแผนจัดกิจกรรมการเรียนรูรวมกับ ผเู รียน ๔. ครูและผูเรียนรวมกันกําหนดทิศทางการดําเนินงานและ ทําขอตกลง ดังนี้ สหกรณฯ จะรับซื้อสินคาจากชุมชนในราคา ท่ีเหมาะสม (สินคาท่ีผลิตโดยใชทุนของสมาชิกทั้งหมดจะรับซ้ือใน ราคาที่แพงกวาผลงานที่ผลิตจากวัสดุที่สหกรณฯ สนับสนุน) จากนั้น สหกรณฯ จะนําไปขายตอโดยเพิ่มราคาสินคาขึ้น ๒๐% สวนผลกําไร ไดจัดตั้งเปนกองทุนเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตและสงเสริมอาชีพ เชน ซ้ือฝายสําหรับทอผาและนําผลผลิตกลับมาขายผานระบบสหกรณ เพื่อชมุ ชนในศูนยก ารเรียน ๕. จัดกิจกรรมสงเสริมอาชีพโดยใหความรูผูเรียนผูใหญ เร่ืองการพัฒนารูปแบบเคร่ืองจักสานและผาทอกะเหร่ียง โดยการใช สื่อรูปภาพ และอธบิ าย จากน้ันผลติ เครอ่ื งจักสานและทอผากะเหร่ียง โดยเนนใหมีการผลิตสินคาท่ีมีคุณภาพ ใชสีและรูปแบบที่สอดคลอง กับความตองการของกลุมผูซื้อ (ซึ่งขณะนี้ยังกําลังอยูในระหวาง ดําเนินการ) สวนผูเรียนเด็กครูสงเสริมใหแปรรูปอาหารที่ทําจาก วัตถุดิบในพ้ืนที่ เชน กลวยฉาบ หนอไมถุง ฯลฯ และนํามาวาง จําหนา ยในสหกรณเพื่อชุมชนในศนู ยการเรียน การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๑๑ |

๖. ใหผูเรียนเด็กฝกจักสานและทอผากะเหร่ียงโดยให สนิ คาทีว่ างขายในสหกรณ ผูปกครอง ภูมิปญญาเปนผูสอน และบันทึกชื่อรูปแบบ ลวดลายของ เครื่องจกั สานและผาทอกะเหรย่ี งเพื่อเปน คลงั ความรู ๗. ปลูกฝงอุดมการณสหกรณ หลักการสหกรณ วิธีการ สหกรณ และระบบบญั ชแี บบงา ยใหก บั ผูเรียนเด็กและผเู รียนผูใ หญ ๘. ใหคณะกรรมการสหกรณฯ จัดทําบัญชีรายการสินคา ตรวจนับและบันทึกสินคาคงเหลือ ทําบัญชีรายรับ-รายจายของ สหกรณฯ โดยมีครูประจําศูนยการเรียนฯ เปนผูที่ใหคําปรึกษา แนะนํา ๙. สรุปผลการดําเนินงานรายเดือน และรายป รวมถึง ประเมินผลการซือ้ -ขาย ๑๐. ปลกู ฝง จิตสํานกึ ให สมาชิกรูจกั ประหยัด อดออม พึ่งพา ตนเอง รักและเหน็ คุณคารวมถงึ ประโยชนของธรรมชาติ ๑๑. ศูนยการเรียนฯ ไดติดตามการดําเนินงานโดยประชุม คณะกรรมการสหกรณฯ และสมาชิกโครงการทุกเดือน มีการตรวจ บัญชีสหกรณ เพ่ือใหทราบผลการดําเนินงานปญหา อุปสรรคและ รวมกนั หาแนวทางแกไ ข ผลทีเ่ กิดกบั ผเู รียนและชมุ ชน ดานผูเรยี นผูใหญ ผูเรียนผูใหญ จํานวน ๑๗ คน สามารถ ดานผเู รยี นเดก็ พัฒนารูปแบบและลวดลายเครื่องจักสานและผาทอ กะเหร่ียง โดยประยุกตรูปแบบและลวดลายใหมเขา ๑. ผูเรียนเด็ก มีความรู ความเขาใจและมี กับรูปแบบดั้งเดิมของเครื่องจักสานและผาทอ ทักษะดานการจักสานและการทอผากะเหร่ียง กะเหร่ียง ซ่ึงผลผลิตท่ีไดท้ังหมดนํามาจําหนายผาน รวมถึงไดบนั ทึกและเกบ็ รวบรวมขอมูลเคร่ืองจักสาน สหกรณเพื่อชุมชนในศูนยการเรียน ทําใหผูรวม และผาทอกะเหรย่ี งเพื่อใชเปน สอื่ ความรู โครงการทุกคนมีรายไดเฉลี่ยเพ่ิมข้ึน ๒,๐๐๐ บาท ตอป ๒. ผูเรียนเด็กจํานวน ๕ คน ไดรับการฝก และสามารถปฏิบัติงานในสหกรณฯ ในตําแหนง ตาง ๆ เชน เจาหนาที่บัญชี เจาหนาท่ีควบคุมสินคา สวนอีก ๒๐ คน มีความรู ความเขาใจในการ ดําเนินงานสหกรณฯ การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๑๒ |

ปญหาอปุ สรรคและวิธีการแกไ ข แนวทางการพฒั นาตอเนอื่ ง ปญ หาอุปสรรค ๑. พัฒนารูปแบบงานจักสานและผาทอ ๑. การผลติ สินคาบางช้ินตองใชเวลาในการ กะเหรี่ยง ผลิตนาน แตผูรวมโครงการสวนใหญตองประกอบ อาชีพหลัก เชน ทําการเกษตร รับจาง ทําใหไม ๒. เพิ่มมูลคาดวยการประยุกตงานจักสาน สามารถผลติ สินคา ไดทันตอความตอ งการของผูซ้ือ กับผาทอกะเหร่ียงใหอยูในผลิตภณั ฑชิน้ เดยี วกัน ๒. การสงสินคาไปขายในตางพ้ืนท่ีทําได ยากเน่ืองจากสภาพพ้ืนที่หางไกล การคมนาคม ผลติ ภณั ฑผา ทอแบบด้งั เดมิ ยากลาํ บาก ๓. ชาวบานขาดความรูและทักษะในการ พัฒนารปู แบบสินคาใหมีความทันสมัย เหมาะสมกับ ความตอ งการของผซู ้อื วิธีการแกไ ข ๑. ควรมีการวางแผนผลิตสินคาเก็บไว ในชวงทีว่ างงาน ๒. จัดหาวิทยากรมาใหความรูเรื่องการ พัฒนารปู แบบสินคา ผลติ ภณั ฑผ า ทอรูปแบบใหม เอกสารอา งองิ โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี,สํานกั งาน. แผนพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร ตามพระราชดําริสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีฉบับที่ ๔ พ.ศ.๒๕๕๐ – ๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บริษทั อมรินทรพรน้ิ ต้ิงแอนดพบั ลิชชิ่ง จาํ กัด(มหาชน), (๒๕๕๑). ผา กะเหรยี่ ง chezmoi handicraft. [ระบบออนไลน] . เขาถงึ ไดจาก http//www.chezmoimyhome.com (วันทีค่ นขอมูล : ๓๐ มีนาคม ๒๕๕๗). การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๑๓ |

ฟกทองญี่ปนุ กระตนุ เศรษฐกิจ ผศู ึกษา บทคัดยอ นางสาวศุภานชิ แดงมาลี นายอดิศักด์ิ เปงปง แนวปฏิบัติที่ดี ดานการสงเสริมอาชีพ เรื่อง ฟกทองญี่ปุนกระตุน เศรษฐกิจ นําหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปฏิบัติในการดําเนินชีวิตเพื่อ สถานศกึ ษา ความเปนอยูท่ีดี ตองการสงเสริมใหกลุมเปาหมายมีรายไดเล้ียงครอบครัว ศนู ยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา โดยมีวัตถุประสงค คือ เพื่อใหผูรวมโครงการมีรายไดเสริม และเพื่อใหผูรวม “แมฟา หลวง” บานโปง ขาว โครงการสามารถปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษบริโภคเองและอยูอยาง หมูท ี่ ๖ ตําบลบานจันทร พอเพียง โดยมีข้ันตอนการดําเนินงานคือใหผูเขารวมโครงการเปนชาวบาน อาํ เภอกัลยาณิวฒั นา ทั้งชายและหญิงจํานวน ๒๐ คน รวมกันศึกษาความรูเรื่อง “ผักปลอดภัย จังหวดั เชยี งใหม จากสารพษิ ” ใชว ัสดอุ ุปกรณ ทม่ี ใี นทองถ่ินลอมบริเวณแปลงผักสาธิต ขนาด ๒๐ x ๓๐ เมตร ปลกู ผกั จาํ นวน ๗ ชนิด ไดแก พรกิ ข้ีหนู มะเขือมวง ผักกาด ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและ ผักชี ฟกทองญี่ปุน กระเทียม และผักบุง จากน้ันผูเขารวมโครงการไดนํา การศึกษาตามอธั ยาศัย ความรูไปปฏิบัติ ในพ้ืนที่เพาะปลูกของตนเอง สวนผลผลิตไดจําหนายใหแก อาํ เภอกลั ยาณวิ ัฒนา ชาวบานในชุมชน ชุมชนใกลเคียง ผูมาเยี่ยมศูนยการเรียนชุมชาวไทยภูเขา “แมฟ าหลวง” บานโปงขาว และสงตลาดในอาํ เภอกัลยาณิวัฒนา สํานกั งานสงเสรมิ การศึกษา นอกระบบและการศกึ ษา ผลการดําเนินงานพบวา ในปจจุบันผักที่ปลูกและจําหนายไดราคาดี ตามอธั ยาศัยจังหวัดเชยี งใหม คือ ฝกทองญ่ีปุนซึ่งไดสงขายโครงการหลวงวัดจันทร สวนผักชนิดอื่น ๆ ปลูกไวรับประทานในชุมชน ผูรวมโครงการสามารถผลิตผักปลอดภัยจาก สารพิษได ๒ ครั้ง/ป สงผลใหผูรวมโครงการมีรายไดหักคาใชจายเพิ่มขึ้นเฉล่ีย คนละ ๔,๐๐๐ บาท/ป แตก็ยังพบปญหาและอุปสรรค เชน ขาดแคลนนํ้า สัตวเล้ียงเขามากัดกินผลผลิต สวนแนวทางพัฒนาตอเน่ือง คือ ขยายผล ตอไปยังหมูบานใกลเคียง เชน บานหวยฮอม บานหนองแดง และพัฒนา “กลมุ วสิ าหกิจเกษตรชมุ ชนบานโปงขาว” ตอไป การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๑๔ |

ความเปน มาและความสาํ คญั ของปญ หา บานโปงขาว หมูที่ ๖ ตําบลบานจันทร อําเภอกัลยาณิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม ตั้งอยูหางจากอําเภอ กัลยาณวิ ัฒนา ๑๒ กโิ ลเมตร การคมนาคมจากอําเภอโดยรถยนตใ ชเวลาประมาณ ๑ ช่ัวโมง มหี นวยงานของรัฐ คือ ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ตามวัตถุประสงคและแนวทางโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดารตามแนวพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี (ฉบับท่ี ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๕๙) ไดกําหนดเปาหมาย สูงสดุ ของการพฒั นาไวดงั นี้ “เด็กและเยาวชน มีโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ใฝเรียนรู ซื่อสัตย ประหยัด และ อดทน มีความรู ทักษะทางวิชาการและการอาชีพเพ่ือเปนพื้นฐานของการดํารงชีวิต รักและหวงแหนทรัพยากรธรรมชาติ ภาคภูมใิ จวัฒนธรรมทองถิ่นความเปนไทย มสี วนรว มในการพฒั นาชมุ ชนและประเทศชาติได” ประชากรบานโปงขาวเปนชนเผาปกาเกอญอ (กะเหรี่ยงสะกอร) สวนใหญประกอบอาชีพการทํา เกษตร และหาของปา ประสบปญหาในเรื่องการประกอบอาชีพ มีรายไดนอย ไมเพียงพอกับคาใชจาย การทํา เกษตรมีการนําสารเคมีมาใชจํานวนมาก ทําใหเกิดผลกระทบในดานส่ิงแวดลอมและดานสุขภาพอนามัย จึงมี แนวคิดที่จะใหประชากรในหมูบานรวมกันปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษไวบริโภคและจําหนายเพ่ือเปนการ ลดรายจายใหกับครอบครัว ตลอดจนใหผูรวมโครงการมีรายไดเสริมจากสาเหตุดังกลาว ศูนยการเรียนชุมชน ชาวไทยภเู ขา “แมฟา หลวง” บา นโปงขาว จึงไดจ ัดทาํ โครงการ ฟก ทองญปี่ ุนกระตนุ เศรษฐกิจ เน่ืองจากขายได ในราคาสูง นําไปสูการพัฒนาอาชีพ พัฒนาชีวิต และพ่ึงพาตนเองไดอยางยั่งยืน สอดคลองกับหลักปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพียง วัตถุประสงค เปาหมาย ๑. เพือ่ ใหผูร วมโครงการมีรายไดเ สรมิ เชิงปริมาณ ๒. เพื่อใหผูรวมโครงการสามารถปลูกพืช จาํ นวนผรู วมโครงการทัง้ หมด ๒๐ คน ปลอดภัยจากสารพิษบริโภคเองและอยูอยาง พอเพียง เชงิ คณุ ภาพ ๑. ผูรวมโครงการในชุมชนมีรายไดจาก การขายพืชผักปลอดภยั จากสารพิษ ๒. ผูรวมโครงการมีความรูในการปลูกพืช ปลอดภยั จากสารพิษ ๓. ผูรวมโครงการมีแนวทางการประกอบ อาชพี เสรมิ การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๑๕ |

วิธกี ารจัดกจิ กรรม แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการสงเสริมอาชีพ เร่ือง ฟกทองญี่ปุนกระตุนเศรษฐกิจ ไดนําหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงมาปฏิบัติในการดําเนินชีวิตเพื่อความเปนอยูท่ีดี ตองการสงเสริมใหกลุมเปาหมายมีรายได เลย้ี งครอบครัว โดยเรม่ิ ตน เม่อื ป ๒๕๕๔ มวี ธิ ีการดาํ เนินงานท่ีพัฒนาอยางตอเนื่องมาจนถงึ ปจจุบันดงั น้ี ข้นั เตรียมการ ๑. ครูสํารวจความตองการของชุมชน พบวาแตเดิม ชาวบานปลูกพืชผักสวนครัว จําพวกพริก มะเขือ ไวบริโภคและ จําหนาย ซ่ึงมรี ายไดน อ ย ตองการหารายไดเพ่มิ ๒. ครูและชุมชนไดประชุมรวมกันเพ่ือหาแนวทางในการ ทํากิจกรรมลดรายจายเพ่ิมรายไดท่ีสอดคลองกับความตองการ และบริบทของชุมชน โดยมีเจาหนาท่ีโครงการถายทอดองค ความรูโครงการหลวงและพัฒนาพื้นท่ีสูงอยางย่ังยืน สถาบันวิจัย พ้ืนท่ีสูง (องคการมหาชน) มารวมวางแผนและดําเนินการซึ่งจาก การประชุมนั้นมีขอตกลงที่จะดําเนินโครงการปลูกพืชปลอดภัย จากสารพิษตามแนวทางของโครงการหลวง ๓. ครูเตรยี มสื่อ เอกสารประกอบการจัดกิจกรรม ข้ันปฏิบตั ิการ ๑. จัดอบรมใหความรูเร่ืองการปลูกพืชปลอดภัยจาก สารพษิ ในภาคทฤษฎี ๒. เรียนรูภาคปฏิบัติดวยการทดลองปลูกพืชปลอดภัย จากสารพิษ และทํานํ้าหมักชีวภาพเพื่อใชสําหรับไลศัตรูพืช การ เตรียมพ้ืนท่ีสําหรับเพาะปลูก ไดใชไมไผลอมรั้วแปลงผักสาธิต ซ่ึง มีขนาด ๒๐x๓๐ เมตร ขุดแปลงทดลองจํานวน ๗ แปลง แตละ แปลงปลูกผัก ๑ ชนิด ไดแก พริกข้ีหนู มะเขือมวง ผักกาด ผักชี ฟกทองญี่ปุน กระเทียม และผักบุง จากนั้นผูเขารวมโครงการได นําความรไู ปปฏบิ ตั ิ ในพ้นื ท่เี พาะปลูกของตนเอง ซ่ึงผูรวมโครงการ ทั้งชายและหญิง จํานวน ๒๐ คน สามารถผลิตพืชปลอดภัย จากสารพิษเพ่ือไวรับประทานและจําหนายใหแกประชาชนใน ชมุ ชน ชุมชนใกลเคียง ผูมาเยีย่ มศูนยก ารเรียนชมุ ชนชาวไทยภเู ขา “แมฟาหลวง” บา นโปง ขาว และสง ตลาดในอําเภอ การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๑๖ |

๓. ในป พ.ศ.๒๕๕๔-๒๕๕๕ ผูรวมโครงการ ขน้ั ติดตามและประเมนิ ผล บางรายไมปลูกผักตอเน่ือง เน่ืองจากยังไมเห็นผลที่ ครตู ิดตามการปลูกพืชปลอดภัยจากสารพิษ ชัดเจน ในป ๒๕๕๖ ครูสงเสริมการปลูกฟกทอง ของผูเขารวมโครงการและสอบถามปญหา รวมถึง ญ่ีปุน เนื่องจากมีราคาสูง ทําใหผูรวมโครงการสวน รายไดของผูรวมโครงการ พบวาการปลูกผัก ใหญกลับมาปลูกอีกคร้ัง และในป ๒๕๕๗ ถึง ปลอดภัยจากสารพิษบางชนิดเหมาะท่ีจะเก็บไว ปจจุบันครูไดสงเสริมใหผูรวมโครงการทุกคนปลูก รับประทานเอง เชน พริก ผักชี สวนฟกทองญี่ปุน ฟกทองญ่ีปุน และไดรวมกับเจาหนาท่ีโครงการ สามารถสงขายไดราคาสงู ถายทอดองคความรูโครงการหลวงและพัฒนาพ้ืนท่ี สูงอยา งยงั่ ยืน สถาบันวจิ ัยพ้นื ทส่ี ูง (องคการมหาชน) แนะนํา สงเสริมใหผูรวมโครงการนําฝกทองญี่ปุนท่ี ไดมาตรฐานไปขายในโครงการหลวงวัดจันทร สวนผลผลิตทไ่ี มไดมาตรฐานสงขายในตลาดท่วั ไป ผลท่เี กิดกับผูเ รยี นและชุมชน ๑. ผรู ว มโครงการ จาํ นวน ๒๐ คน มรี ายไดจากการปลูกพชื ปลอดภยั จากสารพิษ รายละเอยี ดดังน้ี ตารางแสดงรายไดของผรู วมโครงการ ป ๒๕๕๔-๒๕๕๗ ป พ.ศ. จํานวนบาท / ป / คน ๒๕๕๔ ๒,๘๐๐ ๒๕๕๕ ๒,๙๐๐ ๒๕๕๖ ๓,๕๐๐ ๒๕๕๗ ๔,๓๐๐ ๒. ผูรวมโครงการสามารถลดรายจายและเพ่ิมรายไดในครัวเรือน โดยปลูกพืชปลอดภัยจากสารพิษ เพ่ือบริโภคและเปนอาชีพเสริม ซึ่งจากการสังเกตและสอบถามชาวบานพบวาชาวบานโปงขาวท่ีรับประทาน พืชผักปลอดสารพษิ เปน ประจํามีสขุ ภาพแข็งแรงข้ึน ไปโรงพยาบาลนอ ยลง การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๑๗ |

ปญหาอุปสรรคและวิธีการแกไ ข แนวทางการพัฒนาตอเน่ือง ปญ หาอปุ สรรค ๑. จ ะ ข ย า ย ผ ล โ ค ร ง ก า ร ป ลู ก พื ช ผั ก ๑. น้ํ า ไ ม เ พี ย ง พ อ ต อ ก า ร เ พ า ะ ป ลู ก ปลอดภัยจากสารพิษ ไปยังหมูบานใกลเคียง เชน เนื่องจากการขยายพ้ืนทเ่ี พาะปลูกของชาวบา น บานหวยฮอม บานหนองแดง ๒. สัตวเล้ียงเขากัดกินพืชผักท่ีผูรว ม โครงการปลกู ไว ๒. สงเสริมการปลูกฟกทองญ่ปี ุน จว๋ิ ๓. สงเสริมใหผูรวมโครงการจัดต้ัง “กลุม วิธีการแกไ ข วสิ าหกิจเกษตรชมุ ชนบานโปงขาว” ๑. ควรหาพื้นท่ีเพาะปลูกที่ใกลแหลงน้ํา หรือจดั ทาํ ระบบกกั เกบ็ น้าํ ไวใ ชในฤดูแลง ๒. จดั ทาํ รั้วรอบแปลงใหมีความแขง็ แรง แหลงขอ มลู ณรงค แกว ชมพู ครนู เิ ทศก กศน.อําเภอกัลยาณวิ ฒั นา จังหวดั เชยี งใหม พาวอเจะ ชืน่ สขุ อารียก ลุ ผูชวยผูใหญบา นบานโปงขาว ตําบลวดั จนั ทร อําเภอกลั ยาณิวฒั นา จังหวัดเชียงใหม สํานกั สงเสรมิ และฝก อบรม. มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ . ฉบบั ที่ ๑๖๓ เรือ่ ง อาหารทมี่ ีสารพษิ ตกคาง ลงนั ที่ ๒๘ เมษายน ๒๕๓๘ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกนั ดาร | ๑๑๘ |

สรา งงานอาชพี สุจริต “แฝกอุมนํา้ โอบดินจากภูมปิ ญ ญาทองถ่ินสูอาชีพ” ผูศึกษา ความเปน มาและความสาํ คญั ของปญ หา นายวิทยา กิติศรวี รพันธุ สรางงานอาชีพสุจริต “แฝกอุมนํ้าโอบดินจากภูมิปญญาทองถ่ิน นางฉวีวรรณ กฤตเวทนิ สูอาชีพ” จากโรงเรียนบานกุดหวา สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษา ขอนแกน เขต ๓ เปนกจิ กรรมการตอยอดจากโครงการพัฒนาดินและนํ้า โดย สถานศึกษา ใช “หญาแฝก” ตามพระราชดําริของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพล อดุลยเดช ในการแกปญหาดินไมอุมน้ํา เน่ืองจากพื้นดินของชุมชนและ โรงเรยี นบานกุดหวา โรงเรียนบานกุดหวา หมูท่ี ๙ ตําบลดอนดู อําเภอหนองสองหอง จังหวัด หมทู ี่ ๙ ตาํ บลดอนดู ขอนแกน ประสบปญหาเร่ืองความเส่ือมโทรมของทรัพยากรดิน พื้นท่ีตั้งอยู อาํ เภอหนองสองหอ ง ในเขตแหงแลงมากของประเทศ การเพาะปลูกไดผลผลิตตํ่ามากจากสภาพ จังหวัดขอนแกน พ้ืนดินโดยทั่วไปมีลักษณะเปนลูกคลื่นลอนลาด เนื้อดินเปนดินรวนปนทราย ไมสามารถเก็บกักนํ้าได สภาพดินเสื่อมโทรม โรงเรียนไดประสานงานกับ สํานักงานเขตพ้ืนท่ี สํานักงานพัฒนาท่ีดิน เขต ๕ จังหวัดขอนแกน เพื่อการแกไขปญหา จึงไดมี การศึกษาประถมศึกษา โครงการปลูกหญา แฝกในชมุ ชนและโรงเรียนข้ึน หลังจากการปลูกหญาแฝก ขอนแกน เขต ๓ คือคุณภาพของดินดีขึ้น สามารถปลูกพืชผักได ดินมีการอุมน้ําไดดี หญา แฝกเติบโตมีความสมบูรณทางโรงเรียน และชุมชน จึงมีแนวคิดที่จะนําหญา แฝกที่มีเปนจํานวนมากมาสรางมูลคา โดยเฉพาะใบของหญาแฝกท่ีมี คุณสมบัตเิ หนียว ทนทาน สามารถนํามาถักหรือสานเปนภาชนะ ของชํารวย ตางๆได จึงไดจัดตั้งกลุมอาชีพข้ึนในชุมชน และจัดทําโครงการฝกอาชีพ ใหกับนักเรียนในโรงเรียน ปจจุบันจนสามารถ จัดทําหลักสูตรทองถ่ินใชใน จัดการเรียนการสอนในโรงเรียน นักเรียนไดฝกอาชีพ มีรายไดชวงปดเรียน และเม่ือนักเรียนจบการศึกษาออกไปก็สามารถประกอบอาชีพได เน่ืองจาก เปนที่ตอ งการของตลาดอยางกวา งขวา ง การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๑๙ |

วัตถุประสงค เปาหมาย ๑. เพื่อใชแฝกในการอนุรักษดินและนํ้า นักเรียนไดฝกอาชีพ มีรายไดชวงปดเรียน ปรับปรุงสภาพดินใหชุมช้ืนสามารถใชปลูกพืชผัก และเม่ือนักเรียนจบการศึกษาออกไปก็สามารถ นํามาประกอบเล้ียงเปนอาหารกลางวันใหแกเด็ก นักเรียนอยางอดุ มสมบรู ณ ประกอบอาชพี ได ๒. เพ่ือใชหญาแฝกในการจัดการเรียนการ สอนเด็กแบบบูรณาการ ความรู ทักษะอาชีพ และ สิง่ แวดลอม ๓. เพื่ อ ป ลู กฝ ง จิ ต สํา นึ ก ก าร อ นุ รั ก ษ ทรัพยากรธรรมชาติและการใชทรัพยากรธรรมชาติ ใหเกดิ ประโยชนอ ยา งสูงสุด ๔. เพ่ือฝกอาชีพใหกับนักเรียนและมีรายได เสริมระหวา งเรยี น ๕. เพ่ือใหชุมชนมีรายไดเสริมและเขามา มสี วนรว มกบั โรงเรยี น การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๒๐ |

วธิ ีการจัดกจิ กรรม ขน้ั ตอนที่ ๓ มีกระบวนการเรียนรู ๕ ขัน้ ตอน ดงั น้ี - นําขอมูลที่ไปสอบถาม สืบคน มารวม แลกเปลี่ยนเรียนรูภายในหองเรียน มีขอมูลใด ข้นั ตอนท่ี ๑ เหมือนและแตกตางกันอยางไร ขอมูลใดนาเช่ือถือ นกั เรยี นสํารวจดินทเ่ี ส่อื มโทรม พบวาสภาพ เพราะเหตุใด แลวสรุปเปนความรูของกลุม ท่ีแตละ ดินเปนดินรวนปนทรายท่ีมีทรายจํานวนมาก สภาพ กลุมสืบคนได ภูมิอากาศแหงแลง จึงทําการเพาะปลูก ไดผลผลิต ตกตา่ํ จงึ มปี ระเด็นท่อี ยากเรยี นรูวา ทําอยางไร จึงจะ - นําผลที่สรุปความรูได มาทดลองปลูก ทําใหดินมีส ภาพเพาะปลูกท่ีใหผ ลผ ลิตทาง หญาแฝก (แลวปลูกพืชระหวางหญาแฝกทดลองกับ การเกษตรดี ดนิ ตามสภาพเดิม) ขน้ั ตอนที่ ๒ - สังเกต และบันทึกผล พบวาพืชผักนี้ปลูก สืบคน ขอ มลู โดยแบงกลมุ กลุมละ ๕-๗ คน ระหวางตนหญา แฝกใหผลผลิตท่ดี ีกวา ไปสืบคนวิธีการทําดินท่ีเส่ือมโทรมใหมีสภาพดีได อยางไร ขนั้ ตอนที่ ๔ กลมุ ที่ ๑ ไปสบื คน ทางอินเทอรเนต็ กลมุ ท่ี ๒ อานจากหนงั สอื นําผลการบันทึกการทดลองมานําเสนอให กลมุ ท่ี ๓ ไปสอบถามชาวบา น เพือ่ นๆ ในหอ งเรยี นฟงและรวมกันซักถาม กลุมท่ี ๔ ไปสอบถามเจา หนาท่ี ขั้นตอนที่ ๕ จัดนิทรรศการนําเสนอผลการเรียนรูจาก การปลกู หญาแฝกและการทาํ เกษตรระหวางตนหญา แฝกใหชุมชนไดรับทราบ เพื่อเปนแนวทางการ ปฏิบตั สิ าํ หรับชมุ ชนตอไป การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๒๑ |

ผลท่ีเกดิ กับผเู รยี นและชุมชน ผลทเ่ี กดิ กบั ชุมชน ๑. ชาวบานมีความรู ความเขาใจ ตระหนัก ผลที่เกิดกบั ผูเ รยี น และเห็นความสําคญั ของการอนุรักษพ ืน้ ทีป่ าตน น้ํา ๑. นักเรียนช้ัน ประถมศึกษาปท่ี ๑ - ๓ มี ๒. ชาวบานใหความรวมมือในการปลูกปา ความรูพื้นฐานเก่ียวกับการปลูกและการดูแลหญา และชวยดูแลปาของชุมชนไวเปนปาตนน้ําของ แฝก หมบู าน ๒. นักเรียนช้ัน ประถมศึกษาปท่ี ๔ - ๖ มี ๓. ชาวบานมีสวนรวมในการจัดทําฝายกั้น ความรูพ้ืนฐานในการปลูก การดูแล และอนุรักษ น้าํ การทําแนวกันไฟ และมีการเผา ปา นอยลง หญาแฝก ๔. ชาวบานมีสวนรวมรักษาสภาพสิ่งแวดลอม ๓. นักเรียนชั้น ประถมศึกษาปที่ ๔ - ๖ มี ภายในชมุ ชน ทักษะกระบวนการ การสานผลิตภัณฑท่ีมีคุณภาพ จากหญา แฝกไปสูก ารสรา งอาชีพและชอ่ื เสยี ง โรงเรียนไดจัดทําหลักสูตรทองถ่ิน ในกลุม สาระการเรียนรูการงานพื้นฐานอาชีพและเทคโนโลยี นักเรียนมีผลงานท่ีมีคุณภาพ นอกจากนั้นโรงเรียน ไดบูรณาการกับรายวิชาอื่นๆ โดยเนนใหนักเรียนได ฝก ปฏิบัตจิ ริงทัง้ ภายในและภายนอกหองเรียน ปญหาอุปสรรคและวธิ ีการแกไข แนวทางการพัฒนาตอ เนื่อง ๑. นักเรียนท่ีจบหลักสูตร ชั้นประถมศึกษา ๑. ควรมีหนวยงานทางราชการเขามาสงเสริม ปท่ี ๖ ไปศึกษาตอในระดับสูงข้ึน ไมไดรับการ การประกอบอาชีพเสริมใหกับชาวบานเพื่อใหมีรายได สงเสรมิ เก่ยี วกับการฝกอาชีพอยา งตอเนือ่ ง เพิ่มมากขนึ้ ๒. ไมสามารถสรางผลิตภัณฑไดทันตาม ๒. หนวยงานที่เก่ียวของในเรื่องการจัดการ ความตอ งการท่ีกําหนดได เนื่องจากผลิตภัณฑแตละ ส่ิงแวดลอม เชน สํานักงานพัฒนาที่ดินเขต ๕ ช้ินตอ งใชเ วลาในการสรา งคอนขา งมาก ขอนแกน ที่รับผิดชอบในพื้นที่ ควรใหความรูและ คาํ แนะนําแกบุคคลในชุมชนอยางตอเน่ือง เอกสารอางอิง โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถ่ินทุรกันดาร ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรงุ เทพฯ : บริษทั อมรินทรพ ร้ินต้ิงแอนดพบั ลิชช่งิ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๒๒ |

นาํ้ หมักชวี ภาพสรางงานสรางรายได ผศู กึ ษา บทคัดยอ พระครโู สภณปญ ญาธร แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการสงเสริมอาชีพ เรื่อง น้ําหมักชีวภาพ สถานศึกษา สรางงานสรางรายได ของโรงเรียนเชตวันวิทยา ตําบลหัวทุง อําเภอลอง โรงเรียนเชตวนั วทิ ยา จังหวัดแพร เปนกิจกรรมท่ีดําเนินสงเสริมใหนักเรียนและบุคลากรใน ตาํ บลหวั ทุง โรงเรียน ประชาชนท่ัวไปไดเรียนรูและนําไปใชในชีวิตประจําวัน อาํ เภอลอง จงั หวัดแพร มีวัตถุประสงคเพ่ือเปนแหลงเรียนรูของนักเรียนและชุมชน รวมถึงการ สงเสริมอาชีพ การสรางงาน สรางรายไดใหกับนักเรียนระหวางเรียนและ สาํ นักงานพระพุทธศาสนา ชุมชน สงเสริมการดําเนินชีวิตตามวิถีความพอเพียง น้ําหมักชีวภาพเปน แหงชาติ นํ้าหมักท่ีทํามาจากผลไมรสเปรี้ยวที่มีตามธรรมชาติ ผานการหมักใน อัตราสว น ๓ : ๑ : ๑๐ คอื ผลไม ๓ สวน นํ้าตาลทรายแดง ๑ สวน และน้ํา ๑๐ สวน เปนเวลาอยางนอย ๑ ปขึ้นไปย่ิงนานยิ่งดี ผลจากการศึกษา น้ําหมักจะมีสภาวะเปนกรดออน ๆ จากธรรมชาติซ่ึงสามารถขจัดไขมันและ สิ่งสกปรกได ทําใหสามารถนํามาแปรรูปเปนผลิตภัณฑตาง ๆ ไดเชน น้ํายา ลา งจาน นํา้ ยาซักผา นํา้ ยาสระผม ครีมอาบน้าํ สบกู อน เปน ตน ผลจากการดําเนินกิจกรรม การแปรรูปน้ําหมักเปนผลิตภัณฑ ตาง ๆ มีการลงทุนนอย นักเรียนสามารถมีรายไดระหวางเรียน โดยผาน ระบบสหกรณของโรงเรียน และประชาชนท่ัวไปสามารถนําไปใชใน ชวี ติ ประจําวันและประกอบอาชพี ไดเ ปนอยา งดี การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๒๓ |

ความเปนมาและความสาํ คญั ของปญ หา ลางจาน น้ํายาซักผา น้ํายาสระผม ครีมอาบนํ้า สบู กอน เปน ตน เพอื่ ใหนักเรียน ประชาชนในทองถ่ินได สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช เรียนรู และเรียนรูทักษะการใชชีวิต สงเสริมทักษะ กุมารี มีพระราชดําริในการสงเสริมอาชีพให แก อาชีพ สอดคลองกับการดําเนินวิถีชีวิตในทองถิ่น มี ป ร ะ ช า ช น ใ น ถ่ิ น ทุ ร กั น ด า ร เ พื่ อ เ พ่ิ ม ร า ย ไ ด ใ ห การใชทรัพยากรท่ีมีอยูในทองถ่ินใหเกิดประโยชน ครอบครัวต้ังแต ปพ.ศ.๒๕๓๘ เปนตนมา ได เพื่อเปน การอนรุ ักษธ รรมชาติและส่งิ แวดลอม พระราชทานความชวยเหลือท้ังในดานการฝกอบรม เพ่ือพัฒนาฝมือพระราชทานเงินทุนสําหรับการ วัตถปุ ระสงค ดําเนินงานการจัดหาเคร่ืองมือและอุปกรณการผลิต ท่ีจําเปนรวมทั้งทรงชวยหาตลาดในการจําหนาย ๑. เพ่ือเปนแหลงเรียนรูการทําน้ําหมัก ผลิตภัณฑที่ผลิตขึ้นและท่ีสําคัญมีพระราชดําริให ชวี ภาพ ประชาชนเหลาน้ีรวมกันเปนกลุมอาชีพเพ่ือให ประชาชนรวมมือกัน รูจักการชวยเหลือตนเองและ ๒. เพอ่ื แปรรปู ผลไมต ามฤดูกาลในทอ งถิ่น ชวยเหลือซ่ึงกันและกัน เกิดทักษะในการใช ๓. เพื่อสงเสริมอาชีพและสรางรายไดใหกับ กระบวนการกลุมแกไขปญหา การดําเนินงานเปน นักเรยี นและประชาชนในทอ งถน่ิ การสรางความเขมแข็งและใหสามารถพึ่งตนเองได ๔. เพื่อสงเสริมนักเรียนใหเรียนรูกิจกรรม อยา งย่ังยนื ตอ ไป สหกรณ ๕. เพอ่ื ใหนกั เรียนสามารถนําความรูท่ีไดไป จากแนวพระราชดําริ โรงเรียนเชตวันวิทยา ใชใ นชวี ิตประจาํ วันตามหลักเศรษฐกิจพอเพยี ง ไดเห็นความสําคัญและแนวทางการศึกษาตาม ๖. เพื่อใหนักเรียนไดเรียนรูทักษะชีวิต รูจัก พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ การพึ่งตนเองและรูจักการใชทรัพยากรที่มีอยูใน (แกไขเพิ่มเติม พ.ศ. ๒๕๔๕) จึงจัดกิจกรรม ทองถิ่นใหเ กิดประโยชน “น้ําหมักชีวภาพสรางงานสรางรายได” เนื่องจาก มองเห็นปญหาในเร่ืองอาชีพที่จะเปนแนวทางใน เปาหมาย การประกอบอาชีพในอนาคตของนักเรียน การสราง รายไดระหวางเรียน การสงเสริมอาชีพใหประชาชน เชิงปริมาณ ในทองถิ่นซ่ึงมีฐานะยากจนตองเผชิญกับปญหา ๑. นักเรียนโรงเรียนเชตวันวิทยา จํานวน คาครองชีพที่สูง กอปรกับผลไมตามฤดูกาลใน ๙๕ รปู ทองถิ่นเม่ือมีผลผลิตมากขึ้นในแตละป นอกจากเกิด ๒. คณะครูโรงเรียนเชตวันวิทยาและบุคคล ปญ หาในการจําหนายแลว ทําใหผลไมลนตลาด เนา ทั่วไป จํานวน ๓๐ รปู /คน เสีย จากปญหานี้และแนวทางการจัดกิจกรรมของ เชงิ คุณภาพ โรงเรียนจึงไดนําผลไมมาทํานํ้าหมักชีวภาพ และ รอยละ ๘๐ นักเรียนและครู ประชาชนใน นํามาแปรรูปเปนผลิตภัณฑตาง ๆ อาทิเชน นํ้ายา ทอ งถ่ินสามารถนําความรูที่ไดไปใชในชีวิตประจําวัน ตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียงและสรางงานสรางอาชีพ ไดในอนาคต การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกนั ดาร | ๑๒๔ |

วธิ กี ารจัดกิจกรรม ๑. ประชุมปรึกษาหารือกับคณะครูและนักเรียน เพื่อวาง แผนการดําเนินงาน ๒. แตงต้ังคณะกรรมการดําเนินงาน โดยแบงคณะกรรมการ ออกเปนกลุม เพ่ือหาขอมูลวิทยากรและผลไมท่ีจะนํามาแปรรูปเปน นํ้าหมัก ๓. เชิญวิทยากรอบรมใหความรูเก่ียวกับการทําน้ําหมักและ ตอยอดการแปรรูปนา้ํ หมกั เปนผลิตภัณฑ ๔. ดําเนินการทําน้ําหมักจากผลไมรสเปร้ียว เม่ือน้ําหมักได อายุนํามาแปรรปู เปน ผลิตภัณฑตาง ๆ คือ นํ้ายาลางจาน น้ํายาซักผา นาํ้ ยาสระผม ครีมอาบน้าํ สบกู อน เปน ตน ๕. นาํ ผลติ ภัณฑเขา สกู ิจกรรมสหกรณและสชู ุมชน ผลทีเ่ กิดกับผูเรยี นและชุมชน ปญ หาอปุ สรรคและวธิ กี ารแกไข แนวทางปฏิบัติที่ดี ดานการสงเสริมอาชีพ การทํานํ้าหมักชีวภาพตองใชระยะเวลา เร่ือง น้ําหมักชีวภาพสรางงานสรางรายไดของ ๑ ป ขึ้นไป จึงจําเปนตองหมักทิ้งไวลวงหนาจํานวน โรงเรียนเชตวันวิทยา ตําบลหัวทุง อําเภอลอง มากเพื่อนาํ มาแปรรูป ทาํ ใหต องใชเวลานาน จังหวัดแพร จากการดําเนินกิจกรรมเกิดผลตอ ผเู ขารว มกิจกรรม ดงั นี้ แนวทางการพัฒนาตอเนื่อง ๑. นักเรียน ครู ป ระช าช น ในชุมช น โ ร ง เ รี ย น ค ว ร ข อ รั บ ก า ร ส นั บ ส นุ น จ า ก สามารถแปรรูปผลไมตามฤดูกาลในทองถ่ินเปนนํ้า หนวยงานท่ีเกย่ี วขอ งสนับสนุนอปุ กรณตา ง ๆ เพ่ือใช หมกั ชวี ภาพได ในการจัดกิจกรรมการเรยี นรู ๒. นักเรียน ครปู ระชาชนในชุมชน สามารถ นําน้าํ หมักชวี ภาพมาแปรรูปเปน ผลิตภณั ฑตา ง ๆ ได ๓. นักเรียนครู ประชาชนในชมุ ชน สามารถ นําความรูท่ีไดไปใชในชีวิตประจําวันตามหลัก เศรษฐกิจพอเพยี งและสรา งงานสรา งอาชีพได การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๒๕ |

เอกสารอางองิ ชาวนาอาณาจกั รโยนก,โรงเรียน. เดนิ ตามรอยพอ สเู ศรษฐกจิ พอเพยี ง. เชียงราย. ม.ป.ป. เอกสารอัดสาํ เนา สุภาพ ชาํ นาญ. ทางรอดของเกษตรกรไทย เกษตรอินทรียวิถีพอเพียง ตามรอยพอหลวงกษัตริยเกษตร. แพร, ม.ป.ป. เอกสารอัดสาํ เนา การปอ งกันและกาํ จัดศตั รูพืช. สํานกั สง เสริมและฝก อบรม. มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๒๖ |

แนวปฏบิ ตั ทิ ีด่ ี ดา นการอนรุ ักษทรพั ยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอ ม การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๒๗ |

การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๒๘ |

การจัดการขยะบานทังที ผศู กึ ษา บทคัดยอ นางสาวเงพะ เคยี งอมร นางสาวจรี วฒั เสารเพ็ง แนวปฏบิ ัตทิ ี่ดี ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เร่ือง การจัดการขยะบานทังที ตําบลนาเกียน อําเภออมกอย จังหวัด สถานศกึ ษา เชียงใหม เกิดขึ้นจากครูสังเกตเห็นขยะท่ีชาวบานนําเขามาจากภายนอก ศนู ยก ารเรยี นชุมชนชาวไทยภเู ขา ชมุ ชน เชน ขวดพลาสติก เศษกระดาษ ขวดแกว ถุงพลาสติก ฯลฯ ถูกทิ้งไม “แมฟา หลวง” บานทงั ที เปนท่ีบริเวณชุมชนมากข้ึน ครูจึงมีแนวคิดจัดกิจกรรมการเรียนรูนี้ขึ้น โดยมี หมทู ี่ ๒๐ ตําบลนาเกยี น วตั ถปุ ระสงคเ พื่อ ๑) ใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกับปญหาขยะของ อําเภออมกอย ชุมชน ๒) ใหผูเรียนรวมกันหาวิธีการที่เหมาะสมในการจัดการขยะ ๓) ลด จงั หวดั เชียงใหม จํานวนขยะในชุมชนใหมีนอยลง กลุมเปาหมาย จํานวน ๕๒ คน ประกอบ ดวย ผเู รยี น ศศช. ป.๑-ป.๕ จํานวน ๑๓ คน และชาวบาน จํานวน ๓๙ คน ศูนยการศึกษานอกระบบและ (หลังคาเรือนละ ๑ คน) การดําเนินการเริ่มจากการเก็บรวบรวมขอมูลขยะ การศึกษาตามอัธยาศัย ของชมุ ชนใน ๑ สปั ดาห โดยครูแจกถงุ ดาํ ใหทุกครัวเรือนไปเก็บรวบรวมขยะ อําเภออมกอย ของตนเอง นําขยะมารวมกันวิเคราะหแยกประเภทขยะ จัดเวทีชาวบาน นําเสนอผลการวิเคราะหขอมูลขยะใหชาวบานแลกเปล่ียนเรียนรูเกี่ยวกับ สาํ นักงานสง เสริมการศกึ ษา ปญ หาขยะในชุมชนและรวมกันวางแผนจัดการขยะในชุมชน ดําเนินการตาม นอกระบบและการศกึ ษา แผนที่จัดทํารวมกัน ติดตามวัดและประเมินผลเปนระยะ หากไมไดผล ตามอธั ยาศัยจังหวัดเชียงใหม ตามแผนก็ยอนกลับไปปรับแผนใหมใหเหมาะสมกับสถานการณ สําหรับเด็ก นักเรียน ศศช. ป.๑-ป.๕ ขณะเขารวมกิจกรรมตาง ๆ ครูยังไดเชื่อมโยง การจัดกิจกรรมและเนื้อหาเรื่องขยะเขาไปในการจัดการเรียนวิชาตาง ๆ ไดแก คณติ ศาสตร อาชีพและเทคโนโลยี สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม สขุ ศึกษาและพละศึกษา ภาษาไทย ภาษอังกฤษ ศลิ ปะ และวทิ ยาศาสตร ผลการดําเนินงานพบวา ผูเรียน มีความรู เห็นความสําคัญและ สามารถจัดการปญหาขยะในครอบครัวและชุมชนได โดยทุกครัวเรือนจัดหา ภาชนะสําหรับรองรับขยะในบานของตนเอง นําขยะไปเก็บรวบรวมไวไปทิ้ง รวมกันท่ีหลุมขยะของหมูบาน และเห็นคุณคาของขยะ โดยการนําเศษวัสดุ เหลือใชบางอยางมาแปรรูปเปนผลิตภัณฑไดและขายเปนรายไดเสริม สงผล ใหชุมชนมีความสะอาดเปนระเบียบเรียบรอยขึ้น และมีแนวทางการพัฒนา ตอเน่ือง คือ ๑) จัดกิจกรรมใหชาวบานชวยกันเก็บขยะในชุมชนเปนประจํา เดอื นละ ๑ ครง้ั ๒) จดั กจิ กรรมประกวดครัวเรอื นสะอาด การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๑๒๙ |

ความเปนมาและความสาํ คัญของปญ หา สภาพชมุ ชนบา นทังที หมูบานทังที หมูที่ ๒๐ ตําบลนาเกียน อําเภออมกอย จังหวัดเชียงใหม มีประชากร ๑๖๔ คน ๓๙ หลังคาเรือน เปนชาวไทยภูเขาเผากะเหรี่ยงโปว อาชีพหลัก คือ การทํานา ทําไร เชน ปลูกมะเขือเทศ ฟกทอง ฯลฯ และมีอาชพี เสริมรบั จา งท่วั ไป โดยเฉพาะกลุมเยาวชนนิยมไปทาํ งานรับจางในเมืองยามที่วางงาน มีรายไดเฉลี่ย ประมาณครอบครัวละ ๕,๐๐๐ บาท ตอป จากการสังเกตของครูพบวาขยะที่ชาวบานนําเขามาจากภายนอก ชุมชน เชน ขวดพลาสติก เศษกระดาษ ขวดแกว ถุงพลาสติก ฯลฯ ถูกทิ้งไมเปนที่ เกล่ือนกลาดไปท่ัวชุมชน และนบั วันจะมเี พิม่ ขนึ้ ครูจงึ มแี นวคิดจดั กิจกรรมการจัดการขยะบา นทงั ทนี ี้ข้ึน วัตถปุ ระสงค เปา หมาย ๑. เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ เชงิ ปริมาณ เกี่ยวกับปญ หาขยะของชมุ ชน ผูเรียน จํานวน ๕๒ คน แบงเปน เด็กนักเรียน ศศช. (ป.๑-ป.๕) จํานวน ๑๓ คน และชาวบาน จํานวน ๒. เพอ่ื ใหผ เู รียนรว มกันหาวิธกี ารท่ีเหมาะสม ๓๘ คน(หลังคาเรือนละ๑ คน) ในการจดั การขยะ เชงิ คณุ ภาพ ๓. เพอ่ื ลดจาํ นวนขยะในชุมชนใหมนี อยลง ผเู รียน มีความรู ความเขาใจ และสามารถ จัดการขยะในครอบครัวและชุมชนไดอยางเหมาะสม ปริมาณขยะในชมุ ชนนอยลง การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๓๐ |

วธิ กี ารจัดกิจกรรม การจัดกิจกรรมการจัดการขยะบานทงั ที เนนใชกระบวนการการมีสวนรวมของชาวบาน โดยมีข้ันตอน และวิธีการ ดังนี้ ๑. เก็บรวบรวมขอมูลพ้ืนฐานขยะ โดยครู ๓. ดําเนินกิจกรรมตามแผน โดยให แจกถุงดําใหชาวบาน หลังคาเรือนละ ๑ ถุง เพื่อให ชาวบานแตละหลังคาเรือน ดําเนินการเก็บรวบรวม ชาวบานใชเก็บรวบรวมขยะในครัวเรือนของตนเอง ขยะ ภายใน ๑ สัปดาหอีกครั้ง โดยในครั้งนี้ไมแจก เปนเวลา ๑ สปั ดาห หลังจากนั้นครูและเด็กนักเรียน ถุงดํา ใหชาวบานหาภาชนะบรรจุขยะเอง และเมื่อ ศศช. เก็บขอมูลโดยการคัดแยกขยะแตละประเภท ครบเวลา ๑ สัปดาห ใหเด็กนักเรียนและชาวบาน แลวหาปริมาณโดยการชั่งนํ้าหนัก เพ่ือดูวาในหนึ่ง ชวยกันคัดแยกขยะ ชั่งน้ําหนัก และใหเด็กนักเรียน สปั ดาหจํานวนขยะในชมุ ชนมีจาํ นวนเทา ใด เปนผูจดบันทึกขอมูล เมื่อทราบ ขอมูลและพบ ปญหาในการดําเนินงานครูก็ใหผูเรียนแลกเปล่ียน เรียนรูรวมกัน หาวิธีการปรับปรุงแกไข กอนการ ดําเนินการตอไป ซึ่งในคร้ังตอๆ ไป เพิ่มเวลาในการ ตรวจสอบติดตามเปน ๑ เดือน ตอคร้ัง ขยะที่เก็บ รวบรวมและแยกประเภทไว ดาํ เนนิ การโดย ๓.๑ นํากลับมาใชใหม เชน กลองนม ๒. การจัดเวทีชาวบาน เพื่อนําเสนอผล นํามาสานเปนกระเปาใสกลองขาวของนักเรียน การเก็บขอมูลพื้นฐานขยะของชุมชนใน ๑ สัปดาห นํามาสานเปนแผนจัดทําบอรดความรู ปบขนมปง ตอดวยครใู หความรู ความเขาใจ เกี่ยวกับปญหาขยะ นาํ มาใชสาํ หรับปลกู พืชพกั สวนครัว และใหผูเรียนรวมกันแลกเปล่ียนเรียนรูถึงแนว ทางการแกไขปญหาขยะ วางแผนจัดการขยะใน ๓.๒ นํามาขาย เชน เศษกระดาษ เศษ ชุมชนของตนเอง ท่ีศูนยการเรียนฯ ใชเวลา ๒ เหลก็ ขวดพลาสติก ชวั่ โมง มีผูเขา รวมจาํ นวน ๕๓ คน ๓.๓ ทําลายโดยการฝงกลบที่หลุมขยะ ชุมชน เชน เศษแกว ถงุ ขนม การนําขยะมาแปรรูปเพอื่ ใชง าน การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกันดาร | ๑๓๑ |

การบูรณาการการเรียนรูวิชาตาง ๆ ไป ผลทเ่ี กดิ กบั ผเู รียนและชุมชน พรอมกับการจัดกิจกรรมใหกับนักเรียนช้ัน ป.๑ – ป.๕ ดังน้ี ๑. ผูเรียนมีความรูเก่ียวกับปญหาขยะใน ชุมชน ๑. วิชาคณิตศาสตร เรื่อง การเก็บ รวบรวมและวเิ คราะหข อมลู ๒. ผูเรียนสามารถนําเศษวัสดุเหลือใช บางอยา งมาแปรรูปเปนผลิตภณั ฑไ ด ๒. วิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยี เรอื่ ง ความสะอาดภายในครวั เรือน ๓. ชุมชนมีความสะอาด จัดการขยะได อยา งเหมาะสม ๓. วิ ช า สั ง ค ม ศึ ก ษ า ศ า ส น า แ ล ะ วัฒนธรรม เร่อื ง การบาํ เพญ็ ประโยชนเพื่อสาธารณะ ปญ หาอุปสรรคและวธิ ีการแกไข ๔. วิชาสุขศึกษาและพละศึกษา เรื่อง บางครั้งยังพบขยะประเภทถุงพลาสติกถูก การดูแลรักษาสุขภาพ ทิ้งไมเปนท่ี แกไขโดยการบอกกลาวตักเตือนให ชวยกันทงิ้ ขยะใหเ ปน ทเ่ี ปนทาง ๕. วิชาภาษาไทย เรื่อง การจดบันทึก ขอ มลู แนวทางการพัฒนาตอเนือ่ ง ๖. วิชาภาษาอังกฤษ เร่ือง คําศัพทท่ี ๑. จัดกิจกรรมใหชาวบานชวยกันเก็บขยะ เก่ยี วกับขยะ ในชุมชนเปน ประจําเดอื นละ ๑ ครั้ง ๗. วิชาศิลปะ เรือ่ ง วาดภาพระบายสี ๒. จัดกิจกรรมประกวดครวั เรอื นสะอาด ๘. วิชาวิทยาศาสตร เรื่อง การสํารวจ สงิ่ แวดลอมในทอ งถ่ิน การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกนั ดาร | ๑๓๒ |

เอกสารอางองิ สุนยี  มลั ลกิ ะมาลย, บทบาทขององคก รพฒั นาเอกชนในประเทศไทยในการพทิ ักษส่ิงแวดลอมตาม พระราชบัญญัตสิ ง เสรมิ และรักษาสิง่ แวดลอ มแหงชาติ พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๕. รายงานการวจิ ัย. กรงุ เทพฯ : ม.ป.พ., ๒๕๓๕. สุนีย มัลลกิ ะมาลย และนนั ทพล กาญจนวฒั น. การมีสวนรวมของประชาชนในการจดั การขยะชมุ ชน. รายงานการวจิ ยั , สถาบนั วิจยั ระบบสาธารณสขุ . กรงุ เทพมหานคร : ม.ป.พ., ๒๕๔๓. แหลง ขอมูล ปรเมษฐ หว งมติ ร. (๒๕๔๙). พฤติกรรมการจัดการขยะมูลฝอยของประชาชนในเขตลาดพราวกรงุ เทพมหานคร. [ออนไลน] เขาถงึ ไดจ าก : http://tea.gspabuu.net/library/is/mpa48/489330=9.pdf (วันที่คน ขอมูล : ๒๘ สิงหาคม ๒๕๕๕). รักษธรรมชาติ รักษส่ิงแวดลอม. [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : http://www.promma.ac.th/main/local_ education/unit8/p3.html (วนั ทค่ี นขอมลู : ๒๘ สงิ หาคม ๒๕๕๕). ศูนยวิจัยและฝกอบรมดานส่ิงแวดลอม.[ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : http://www.ertc.deqp.go.th (วันที่คน ขอมลู : ๒๘ สงิ หาคม ๒๕๕๕). ส่ิงแวดลอม. ปญหาขยะมูลฝอย. [ ออนไลน ]. เขาถึงไดจาก : http://www.tungsong.com/Environment/Garbage_n/ default.asp (วนั ที่คนขอมลู : ๒๘ สิงหาคม ๒๕๕๕). สทุ ธิรกั ษ สุจรติ ตานนท. (๒๕๕๐). ผลกระทบของขยะมูลฝอยตอ สภาวะแวดลอม. [ออนไลน]. เขาถงึ ไดจาก : http://guru.sanook.com/search/knowledge_search.php? (วนั ที่คนขอมลู : ๒๘ สิงหาคม ๒๕๕๕). สลักจิต พุกจรุญ. การจัดการขยะมูลฝอย. [ออนไลน]. เขาถึงไดจาก : https://sites.google.com/site/ kayamulfoi/hnwy-thi-5-withi-kar-kacad-khya-mulfxy. (๒๕๕๕, สงิ หาคม ๒๘). การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กันดาร | ๑๓๓ |

การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๓๔ |

รกั ษปา พัฒนาแหลงน้าํ ผูศึกษา บทคดั ยอ นายอาํ ภร ปองกิจสุนทร นางสาวสจุ ติ รา ดอยกําเนดิ แนวทางปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม เร่ือง รักษปา พัฒนาแหลงน้ํา เปนกิจกรรมตามโครงการพัฒนา สถานศกึ ษา เด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ของศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา ศนู ยก ารเรยี นชุมชนชาวไทยภเู ขา “แมฟาหลวง” บานผาอันใต หมูท่ี ๙ ตําบลกองกอย อําเภอสบเมย จังหวัด “แมฟา หลวง” บานผาอันใต แมฮองสอน มีวัตถุประสงคเพื่อ ๑ ) ใหผูเรียนมีความรูความเขาใจในการ หมูท่ี ๙ ตําบลกองกอ ย อนุรักษทรัพยากรปาไมและฟนฟูแหลงน้ํา ๒) สงเสริมการฟนฟูปาตนน้ํา อําเภอสบเมย ๓) สรางฝายเก็บกักนํ้าของชุมชนกลุมเปาหมาย จํานวน ๔๔ คน ประกอบ จงั หวดั แมฮ องสอน ดวยชาวบานและเยาวชนบานผาอันใต โดยไดทําการเก็บรวบรวมขอมูล ศึกษาสภาพปญ หาการเกิดภยั แลง ในชมุ ชน ใหผูเรียนรวมกันวิเคราะหปญหา ศูนยก ารศึกษานอกระบบและ และจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู โดยมีผูนําชุมชนและผูนําทางธรรมชาติเปน การศกึ ษาตามอธั ยาศัย สื่อกลางในการแลกเปล่ียนเรียนรู รวมกันสรุปและรวมกันวางแผนเพื่อหา อําเภอสบเมย แนวทางการแกไข จึงไดจัดกิจกรรมปลูกปาทดแทนในพ้ืนท่ีปาตนน้ําและ สรางฝายชะลอน้ํา ในลําหวยตางๆ และไดมีการจัดตั้งคณะกรรมการใน สาํ นกั งานสง เสริมการศึกษา การควบคุมดูแลเขตพ้นื ทปี่ า ตนน้ํา รวมกันวางกฎระเบียบ และขอบังคับที่ใช นอกระบบและการศึกษา รว มกนั ในชุมชน ตามอัธยาศัยจังหวัดแมฮองสอน ผลการดําเนินการพบวาผูเรียนมีความรูความเขาใจในการอนุรักษ ทรัพยากรปาไมและฟนฟูแหลงน้ํา ไดใชกระบวนการกลุมในการวิเคราะห แกปญหา และผูเรียนเกิดทักษะในการทําฝายกักเก็บนํ้า โดยไดรวมกันทํา ฝายกักเก็บนํ้า จํานวน ๔ แหง และปลูกตนไม จํานวน ๘๘ ตน รอบฝาย กกั เก็บนา้ํ ซ่ึงทาํ ใหฝายกักเก็บนาํ้ สามารถกักเก็บนํ้าเพ่ิมมากขึ้นสําหรับใชใน การอุปโภคและบริโภค ในการพัฒนาจะขยายพื้นท่ีปลูกตนไมในบริเวณปา ตนนํ้าเพ่ิมข้ึนและดําเนินการขยายผลโครงการใหชาวบานเกิดรายไดควบคู กับการปลกู ปา การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๓๕ |

ความเปนมาและความสาํ คญั ของปญ หา สภาพพ้ืนท่ีปาทถี่ ูกทาํ ลาย บา นผาอนั ใต ตง้ั อยหู มูที่ ๙ ตําบลกองกอย อําเภอสบเมย จังหวัดแมฮองสอน มีประชากร ๑๓๗ คน ๔๔ ครัวเรือน เปน ชนเผากะเหรี่ยงโปว สวนใหญประกอบอาชีพเกษตรกรรมเปน อาชีพหลัก มีการปลูกขาวไรและปลูกพืชเศรษฐกิจ เชน กะหลํ่าปลี มะเขือเทศ และฟกทอง ในการปลูกขาวไร และ พืชเศรษฐกิจนั้น ตองมีการหมุนเวียนพื้นที่ในการปลูกและอาศัย น้ําในการทําการเกษตรอยางเพียงพอ ปจจุบันปาตนน้ําถูก เปล่ียนเปนพ้ืนท่ีทางการเกษตรทําใหพื้นที่ปาลดลง ฝนไมตกตาม ฤดกู าล สภาพอากาศรอ น สงผลใหชุมชนเกิดปญหาขาดแคลนน้ํา เพอื่ อปุ โภคบริโภคและใชทําการเกษตรในชวงฤดูรอน จากปญหา ความขาดแคลนนํ้าของชุมชนบานผาอันใต จึงจัดทําโครงการ รักษปา พัฒนาแหลงนํ้าในชุมชนบานผาอันใตขึ้น ใหมีการปลูก ตนไมทดแทนปาตนนํ้าท่ีถูกทําลาย สรางฝายกักเก็บน้ําและสราง จิตสํานึกในการดูแลรักษาปา หวงแหนปาตนน้ําในเขตชุมชนใหมี ความอดุ มสมบรณู อยางยั่งยนื วัตถปุ ระสงค เปา หมาย ๑. เพื่อใหผูเรียนมีความรูความเขาใจ เชิงปรมิ าณ เกี่ยวกับการอนุรักษทรัพยากรปาไมและฟนฟู ชาวบานและเยาวชน จํานวน ๔๔ คน แหลงนํ้า (ครวั เรอื นละ ๑ คน) ๒. เพื่อสงเสริมการฟนฟูปา ตน นํ้า เชิงคณุ ภาพ ๓. เพื่อสรางฝายเกบ็ กกั น้าํ ของชมุ ชน ผูเรียน มีความรูความเขาใจ มีสวนรวม มี การแลกเปล่ยี นองคความรูในเชิงอนุรักษทรัพยากร ปาไมและแหลงนํ้าในชุมชน พื้นท่ีปาไมเพิ่มข้ึน มี แหลงกักเกบ็ น้าํ ไวม ใี ชอ ยางเพยี งพอตลอดป การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๓๖ |

วิธกี ารจัดกิจกรรม ๖. จัดต้ังคณะกรรมการในการควบคุม ดูแลเขตปาตนน้ํา โดยการคัดเลือกคณะกรรมการใน ๑. ครูและผูเรียน รวมกันสํารวจและเก็บ การจัดตั้งกลุมควบคุมดูแลปาตนน้ํา พรอมทั้งต้ัง รวบรวมขอมูลในการฟนฟู อนุรักษ และการจัดการ กฎระเบียบและบทลงโทษใหสําหรับผูฝาฝนกฎแลว ปาตนน้ําเพ่อื มาใชเปนแนวทางในการจัดตั้งแผนงาน จัดทําเวทีประชาคมเพ่ือที่จะนํามาใชเปนขอบังคับ และโครงการ รว มกนั ในชมุ ชน ๒. นําขอมูลที่สํารวจมารวมกันและ ๗. ครู ชาวบานและเยาวชนรวมกัน วเิ คราะหสภาพปญ หาและความตองการในการฟนฟู ดําเนินกิจกรรมปลูกปาตนนํ้า ใหชาวบานทุกคนท่ี ปาตนน้าํ เขารวมกิจกรรมหากลาพันธุไมชนิดใดก็ไดในเขต พ้นื ท่ีปาใกลเคียง มาคนละ ๒ ตน นําไปปลูกในเขต ๓. ครูใหความรูในการอนุรักษทรัพยากร ปาตนนํ้าของชุมชน พรอมทั้งรวมกันกําหนดเขตติด ธรรมชาติ และจัดกระบวนการเรียนรูโดยใช ปา ยปาตน นํา้ ของชมุ ชน กระบวนการกลุม ใหผูเรียนรวมกันระดมความ คิดเห็นเกี่ยวกับสภาพปญหาและผลกระทบตอ ๘. รวมกันสรางฝายชะลอน้ํา โดยกําหนด ส่ิงแวดลอมของชุมชนจากนั้นใหผูเรียนอภิปรายผล จุดจากพ้ืนท่ีในลําหวยที่นํ้าไหลลงผานชุมชน ซ่ึงจุด การระดมความคิดเห็นและรวมกันสรุปผลการ ตางๆ ท่ีกําหนดสรางฝายชะลอน้ําน้ัน ใชพ้ืนที่ท่ี อภิปราย เหมาะสม โดยวัดจากจุดที่มีความกวาง ความลึก ของลําหวยที่สามารถเปนแหลงกักเก็บน้ําไวไดใน ๔. นําสภาพปญหาท่ีรวมกันอภิปรายกับ ปรมิ าณมาก การสรางฝายชะลอนํ้า ใชตนกลวยและ ผูเรยี น มาจัดประชุมชาวบานโดยใหผูนําชุมชน ผูนํา กอนหินเปนฐาน ใชไมไผวางสลับกับตนกลวยและ ทางธรรมชาติหรือความเชื่อรวมใหคําแนะนําและ หนิ เรียงตอเปน ชนั้ ๆ รวมกันเสนอแนวทางแกไขปญหา สําหรับกําหนด กรอบการทาํ กจิ กรรมโครงการ ๙. ครู กํากับติดตามและเก็บรวบรวมผล การดําเนินกิจกรรม จัดทําสรุป และรายงานผลการ ๕. จัดประชุมชาวบานเพื่อสรางความ ดําเนินงานตอชุมชนและหนว ยงานตนสังกดั เขาใจเก่ยี วกับโครงการรักษปา พัฒนาแหลงน้ํา ของ ชุมชนบานผาอันใต เพ่ืออธิบายรายละเอียดวิธีการ ๑o. ครูสงเสริมใหชาวบานและเยาวชน ดาํ เนินการแกช าวบา น รวมกันดําเนินการดูแลติดตาม โดยใหชาวบาน หมุนเวียนกันไปดูแลในเขตพื้นท่ี ๆ เปนปาตนน้ํา และปลกู ตนไมทดแทนตนที่ตาย เพิ่มขึ้นในวันสําคัญ อยางตอเนื่องทกุ ป การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กันดาร | ๑๓๗ |

ผลทเ่ี กดิ กับผูเ รียนและชมุ ชน ปญ หาอปุ สรรคและวธิ ีการแกไข ๑. ผูเรียนมีความรูความเขาใจในการ ชาวบานบางคนมีความเชื่อวาย่ิงตัดไมมาก อนรุ ักษท รพั ยากรปาไมและฟน ฟแู หลง นา้ํ ในชุมชน ย่งิ มนี ้ําในการทาํ เกษตรมากขนึ้ เพราะน้ําจะไมถูกกัก บริเวณ แกไขดวยการใหผูนําชุมชนและผูนําทาง ๒. ผูเรียนเกิดทักษะในการแกไขปญหาโดย ธรรมชาติมารวมในการจัดกระบวนการเรียนรู ใชก ระบวนการกลุม เนื่องจากชาวบานใหการยอมรบั และใหความเชื่อถือ การเปนผูนาํ ในการดําเนนิ กิจกรรม ๓. ผูเรียนเกิดทักษะในการสรางฝายเก็บ กกั น้ํา แนวทางการพัฒนาตอเนอื่ ง ชาวบา นรวมกันสรางฝายชะลอน้ํา ๑. ประสานงานกับภาคีเครือขายในดาน การอนุรักษฟนฟูทรัพยากรปาไมใหรวมจัดกิจกรรม สงเสริมใหเกิดการอนุรักษฟนฟูทรัพยากรอยาง ตอเน่ือง ๒. จัดทําโครงการสรางปาสรางรายได เพ่ือใหชุมชนเห็นประโยชนของการอยูรวมกันของ คนกับปา ไมอยางสมดลุ เอกสารอางอิง นิพนธ ตั้งธรรม, PPT ประกอบการบรรยายพิเศษในการประชุมวิชาการ ส่ิงแวดลอมนเรศวร คร้ังท่ี ๓ : ทรัพยากรธรรมชาติยั่งยืน ฟนฟูสิ่งแวดลอม นอมใจถวายในหลวง. วันท่ี ๒๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๐ มหาวทิ ยาลัยนเรศวร จังหวัดพษิ ณุโลก, ๒๕๕๐. พงษศ ักด์ิ วิทวัสชุติกุล สาเรงิ ปานอุทัย และ พณิ ทิพย ธติ ิโรจนะวฒั น, บทบาทของทรัพยากรปา ไมกับ ปญหา นํ้าบาไหลหลาก – แผนดินถลม : ขอสังเกตจากขอมูลเชิงประจักษ. เอกสารเผยแพรที่ ๒/๒๕๕๔ สว นวิจยั ตน นา้ํ สํานักอนุรกั ษและจดั การตนน้าํ กรมอทุ ยานแหงชาติสตั วปาและพันธุพืช,กรุงเทพ : ม.ป.พ., ๒๕๕๔. พงษศักด์ิ วิทวัสชุติกุล สาเริง ปานอุทัย และบุญมา ดีแสง, แบบจําลองน้ําทาปาตนน้ํา. บันทึกวิจัยเลมที่ ๔ สวนวิจัยตนน้ํา สํานกั อนรุ ักษและจดั การตน น้าํ กรมอทุ ยานแหงชาติ สัตวปา และพันธุพืช, กรุงเทพ, ๒๕๕๔ หนวยวิจัยการฟนฟูปา, ปลูกใหเปนปา: แนวคิดและแนวปฏิบัติสําหรับการฟนฟูปาเขตรอน. ภาควิชา ชวี วิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม ประเทศไทย, ๒๕๔๙. สง เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย, สํานักงาน. การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและ เยาวชนในถิ่นทุรกันดารของศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา“แมฟาหลวง”. อุบลราชธานี : บรษิ ัท ยงสวัสดิ์อนิ เตอรก รปุ จํากัด, ๒๕๕๖. การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๓๘ |

พลิกผนื ปา พฒั นาสง่ิ แวดลอม ตามโครงการสรางปา สรา งรายได ผูศ ึกษา บทคัดยอ นายสมชาย แปงอดุ แนวปฏิบัติงานที่ดี ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สถานศึกษา สิ่งแวดลอ ม เรื่อง พลกิ ผนื ปา พัฒนาสง่ิ แวดลอม ตามโครงการสรางปา สราง รายได ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานกอกวงใน ศูนยการเรยี นชมุ ชนชาวไทยภเู ขา ตําบลบอเกลือใต อําเภอบอเกลือ จังหวัดนาน เกิดข้ึนเน่ืองดวยสมเด็จ “แมฟา หลวง” บา นกอกวงใน พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงหวงใยและทรงเห็นถึง หมูท่ี ๑๑ ตําบลบอเกลอื ใต ความจําเปนอยางย่ิงท่ีจะตองเรงฟนฟูและอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ อําเภอบอ เกลือ จงั หวดั นา น สิ่งแวดลอม จึงมีพระราชดําริใหปลูกตนไมท่ีหลากหลายชนิดผสมผสาน กันไป รวมทั้งมีรายไดรวมกับการปลูกปา ครูจึงมีแนวคิดจัดกิจกรรม ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและ การเรยี นรนู ีข้ ้นึ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อ ๑) ใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจใน การศกึ ษาตามอัธยาศยั เรื่อง การอนุรักษทรัพยากรปาไม ๒) ใหผูเรียนสามารถปลูกพันธุไมทองถิ่น อําเภอบอเกลอื และพันธุไมเศรษฐกิจผสมผสานในพื้นที่ทํากินได ๓) ใหชุมชนมีแหลงอาหาร จากปาที่เพิ่มมากข้ึน ชวยลดรายจายและมีรายไดเสริม กลุมเปาหมายที่เขา สํานกั งานสง เสรมิ การศกึ ษา รวมกจิ กรรม คือ ชาวบานและเยาวชนทุกครอบครัวๆ ละ ๑ คน จํานวน ๖๖ นอกระบบและการศึกษา คน โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังน้ี ๑) การสํารวจขอมูลพ้ืนฐาน ๒) การ ตามอัธยาศยั จงั หวัดนาน สรางความเขาใจและรับสมัครสมาชิก ๓) การจัดกิจกรรมใหกับกลุมสมาชิก โดยการจัดกระบวนการเรียนรูตามหลักสูตร สรางปา สรางรายไดของศูนย การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาํ เภอบอ เกลอื ผลการดําเนินงานพบวา ชาวบานและเยาวชนผูรวมโครงการ มีความรู ความเขาใจ เรื่อง การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม สามารถปลูกพันธไมทองถิ่น พันธุไมเศรษฐกิจ และดูแลบํารุงรักษาตนไมท่ี ปลูกไดอยางถูกวิธี พันธุไมทองถิ่น มี ๓ ชนิด จํานวน ๑,๐๙๕ ตน ประกอบดวย หวาย จาํ นวน ๗๐๐ ตน เมี่ยง จํานวน ๒๘๕ ตน ตาว จํานวน ๑๑๐ ตน พันธุไมเศรษฐกิจ (กาแฟ) จํานวน ๖,๗๐๐ ตน รวมพื้นท่ีปลูก ผสมผสานไปในพนื้ ท่ที ํากนิ จาํ นวน ๔๕ ไร การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๓๙ |