การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ

ความเปน มาและความสาํ คัญของปญหา ชุมชนชาวไทยภูเขาเผาลัวะ บานกอกวงใน อยางย่ิงท่ีจะตองเรงฟนฟูและอนุรักษทรัพยากร หมูท่ี ๑๑ ตําบลบอเกลือใต อําเภอบอเกลือ จังหวัด ธรรมชาติและส่ิงแวดลอม จึงมีพระราชดําริใหปลูก นา น มปี ระชากร จาํ นวน ๒๑๒ คน ๔๔ หลังคาเรือน ตนไมท ่ีหลากหลายชนิดผสมผสานกันไป มีการสราง ๖๖ ครอบครัว ดํารงชีวิตดวยการประกอบอาชีพ รายไดรวมกับการปลูกปาดวย ศูนยการเรียนชุมชน ทางการเกษตร ปลูกขาวไรบนพ้ืนที่ลาดชัน ซึ่งมัก ชาวไทยภเู ขา“แมฟ าหลวง” บานกอ กวงใน ตระหนัก ประสบปญหาน้ําปากัดเซาะหนาดินพังทลายอยูเปน ใ น ค ว า ม สํ า คั ญ ข อ ง ป ญ ห า ค ว า ม เ สื่ อ ม โ ท ร ม ข อ ง ประจําทุกป สงผลใหเกิดความเสียหายตอผลผลิต ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม และเพ่ือสนองงาน ที่เพาะปลูกและความเส่ือมโทรมของทรัพยากร ในพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยาม ธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม บรมราชกุมารี จึงจัดกิจกรรมพลิกผืนปา พัฒนา สง่ิ แวดลอม ตามโครงการสรา งปา สรางรายได โดยจัด สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม กระบวนการเรยี นรู เรื่อง สรางปา สรางรายไดข้ึน ราชกุมารี ทรงหวงใยและทรงเห็นถึงความจําเปน ดําเนินการสาํ รวจพื้นทแ่ี ละประชมุ รว มกนั การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๔๐ |

วัตถุประสงค เปา หมาย ๑. เพ่ือใหผูเรียนมีความรูความเขาใจใน เชงิ ปริมาณ เร่ืองการอนุรกั ษท รพั ยากรปาไม ผูเรียน ไดแก ชาวบานและเยาวชนทุก ๒. เพื่อใหผูเรียนสามารถปลูกพันธุไมทองถิ่น ครอบครัว ๆ ละ ๑ คน จาํ นวน ๖๖ คน และพันธไุ มเศรษฐกจิ ผสมผสานในพนื้ ทท่ี าํ กินได เชิงคณุ ภาพ ๓. เพอ่ื ใหช มุ ชนมแี หลง อาหารจากปาที่เพิ่ม มากข้ึน ชวยลดรายจายและมีรายไดเสริม ผูเรียนมีความรูความเขาใจในการอนุรักษ ทรัพยากรปาไม สามารถปลูกพันธุไมทองถ่ิน และ พันธุไมเศรษฐกิจ (กาแฟ) ผสมผสานในพื้นท่ีทํากิน ของตนเอง พื้นที่ปาในชุมชนและแหลงอาหารจาก ปามีเพ่มิ มากขึน้ ชวยลดรายจา ยและมีรายไดเ สริม วิธกี ารจัดกิจกรรม มีแนวทางการดําเนินงาน ดงั นี้ ๑. สํารวจขอมูลพื้นฐาน ครูและเจาหนาที่ปาไมรวมกัน สํารวจจัดทําขอมูลพ้ืนฐานท่ีเกี่ยวของกับสมาชิกในครอบครัว รายได พื้นที่ทํากิน พ้ืนท่ีปา ลักษณะของพ้ืนที่ เพื่อนําไปวิเคราะหและ นาํ เสนอในการจดั ประชมุ สรา งความเขา ใจ ๒. สรางความเขาใจและรับสมัครสมาชิก ครูและภาคี เครือขายจัดประชุมกับชาวบาน เพ่ือชี้แจงสรางความเขาใจถึงความ เปนมาของโครงการสรางปา สรางรายได และเชิญชวนชาวบาน ท่ีสนใจเขารวมโครงการ มีสมาชิกสมัคร ป พ.ศ. ๒๕๕๖ จํานวน ๑๓ คน และป พ.ศ. ๒๕๕๗ มสี มาชกิ เพมิ่ ขนึ้ รวมเปนจํานวน ๑๗ คน จัดประชุมชาวบาน เพือ่ สรา งความเขา ใจ และรับสมัครสมาชกิ เพือ่ เขารวมโครงการ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๔๑ |

๓. การจัดกิจกรรมใหกบั กลมุ สมาชกิ กลา กาแฟ ข้ันตอนและวิธกี ารจดั กิจกรรม มดี ังน้ี ข้ันตอนที่ ๑ ครูใหความรูความเขาใจ ขั้นตอนที่ ๕ ปฏิบัติการปลูกพันธุไม เร่ิม ตั้งแตป พ.ศ.๒๕๕๖ – ปจจุบัน (พ.ศ.๒๕๕๗) กับกลุมสมาชิก ในเร่ืองประโยชนของการอนุรักษ ช ว ง เ ว ล า ท่ี ป ลู ก ข อ ง แ ต ล ะ ป อ ยู ร ะ ห ว า ง เ ดื อ น ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม รวมถึง พฤษภาคม ถึง กรกฎาคม พันธุไมที่ปลูกไปแลว ผลกระทบท่ีอาจจะเกิดขึ้นในชุมชนและวิธีการ ประกอบดวย เม่ียง หวาย ตาว ถ่ัวมะแฮะ กาแฟ บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม และหญาแฝก รวมพื้นที่ท่ีปลูกจากสมาชิกโครงการ อยางถูกวิธี ๑๗ คน จาํ นวน ๔๕ ไร ข้ันตอนท่ี ๒ สมาชิกกลุม ครู เจาหนาที่ ข้ันตอนที่ ๖ พาผูแทนกลุมสมาชิกไปศึกษา ปาไม เจา หนาท่ีกรมวิชาการเกษตร รวมกันวางแผน ดูงาน ๒ ครั้ง ในพื้นที่กลุมผูปลูกกาแฟบานสันเจริญ กําหนดพื้นที่ปลูกพันธุไมทองถิ่นและไมเศรษฐกิจ อําเ ภ อ ทา วัง ผ า จัง หวั ดน าน เม่ื อวั นท่ี ๑ ๗ (กาแฟ) พื้นท่ีท่ีสมาชิกนําเขารวมโครงการไมใชพื้นที่ กุมภาพันธ ๒๕๕๗ และกลุมผูปลูกกาแฟดอยชาง ทํากินท้ังหมด หากแตเปนพ้ืนท่ีบางสวนท่ีสมัครใจ อําเภอแมสลวย จังหวัดเชียงราย เมื่อวันท่ี ๒๒ – เชน นายจันทร จอมหลา มีพ้ืนท่ีทํากิน ๕ แปลง ๒๔ สงิ หาคม ๒๕๕๗ จํานวน ๖๒ ไร มีความประสงคจัดพื้นท่ีเขารวม โครงการ จํานวน ๗ ไร เปน ตน ขั้นตอนท่ี ๗ การดูแล โดยกําหนดให สมาชิกกลุม แตละครอบครัวเปนผูดูแลบํารุงรักษา ข้นั ตอนที่ ๓ ขอรับการสนับสนุนกลาไม พนั ธไุ มท ี่ปลกู ในพื้นทขี่ องตนเองอยา งตอเนื่อง ทองถิ่นจากกรมปาไม กลาไมเศรษฐกิจจาก กรมวชิ าการเกษตรและกรมสงเสริมการเกษตร ข้ันตอนที่ ๔ ครูใหความรูกอนการปลูก พันธุไม เก่ียวกับชนิดพันธุไม การเลือกพ้ืนที่ เพาะปลูก การเตรียมพื้นท่ี การขุดหลุม การเวน ระยะหางในการปลูกของแตละตน การดูแล บาํ รงุ รกั ษา และการจดบนั ทึกการเจรญิ เติบโต การจดั กระบวนการเรียนรเู ร่อื ง การเพาะกลา กาแฟ (กาแฟผีเส้อื ) การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กันดาร | ๑๔๒ |

ขนั้ ตอนที่ ๘ ครูติดตามกระตุนสงเสริม จัดมมุ เสรมิ ความรู ใหกําลังใจ สังเกตความกาวหนาในการดําเนิน กิจกรรมของสมาชิก โดยวิธีการสังเกตพฤติกรรม ข้ันตอนที่ ๑๐ ประสานหนวยงาน พูดคุย สอบถาม และตรวจสอบจากบันทึกผลการ เครอื ขายรว มดําเนนิ การ เชน กรมปาไม กรมอุทยานฯ เจริญเติบโตของพนั ธไุ มทป่ี ลูกเปนระยะ เดือนละ ๑- กรมวิชาการเกษตร กรมพัฒนาที่ดิน ฯลฯ เปน ๒ คร้ัง เชน กรณีที่พบวาชาวบานไมเขาใจวาทําไม หนวยงานท่ีมีความรูความสามารถเฉพาะท่ีโครงการ ตน กาแฟจึงเติบโตชาไดใหการสนับสนุน โดยอธิบาย ไดพึ่งพา มีการประสานเพ่ือขอการชวยเหลือ ใหเขาใจถึงปจจัยท่ีสงผลตอการเติบโตของตนกาแฟ สนับสนุนกันอยางตอเน่ือง ทั้งในเร่ืองการวางแผน เชน สภาพดิน แสงสวาง ปุย เปนตน ในบางปญหา การใหความรู การสนับสนนุ พนั ธุไม และอืน่ ๆ ชาวบานก็สามารถแกไขไดดวยการแลกเปล่ียน เรยี นรกู นั เอง แตถ าเปนบางปญหาที่ครูและชาวบาน ไมสามารถแกไขไดก็ใชเครือขายผูรูมาสนับสนุน เปนตน ขั้นตอนที่ ๙ จัดมุมความรู ครูและ สมาชิกผูรวมโครงการ ชวยกันจัดมุมเสริมความรู เก่ียวกับโครงการ พันธุไมที่ปลูก และการอนุรักษ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ในรูปแบบ ตาง ๆ เชน การจัดบอรดความรู ส่ือแผนพับ ใบ ความรู สอ่ื วีดที ัศน ผลทเี่ กดิ กบั ผเู รียนและชมุ ชน จากเปาหมายท่ีต้ังไว ผูเรียน จํานวน ๖๖ คน (ทุกครอบครัวๆ ละ ๑ คน) มีผูสมัครเขารวมโครงการ ๑๗ ครอบครวั จํานวน ๑๗ คน (ป พ.ศ. ๒๕๕๖ จํานวน ๑๓ คน และ ป พ.ศ. ๒๕๕๗ จาํ นวน ๑๗ คน) ผูเรียน มีความรูความเขาใจในการอนุรักษทรัพยากรปาไม สามารถปลูกพันธุไมทองถิ่น และไม เศรษฐกจิ ผสมผสานลงในพ้ืนท่ที ํากินได ประมาณ ๔๕ ไร มจี าํ นวนพนั ธุไมต า งๆ ดังนี้ ปลกู พนั ธุไมท องถน่ิ หวาย จํานวน ๗๐๐ ตน เม่ียง จํานวน ๒๘๕ ตน ตาว จํานวน ๑๑๐ ตน ปลกู พันธุไมเศรษฐกจิ กาแฟ จาํ นวน ๖,๗๐๐ ตน เพาะกลา ไมเศรษฐกิจ กาแฟ จํานวน ๕,๐๐๐ กลา ปลกู หญาแฝก จํานวน ๓๐,๐๐๐ กลา การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๔๓ |

ปญหาอุปสรรคและวิธีการแกไ ข แนวทางการพัฒนาตอเนอื่ ง ๑. จํานวนผูรวมโครงการไมเปนไปตาม ๑. เพ่ิมส มาชิกกลุมใหครอบคลุมทุ ก เปาหมายท่ีกําหนด แกไขโดยกระตุน ชักชวน ครวั เรือนในชมุ ชน ชาวบานท่ียังไมเขารวมกิจกรรมมารวมเรียนรูกับ กลุม ที่ดําเนินการอยู ๒. ประสานหนวยงานภาคีเครือขายรวมใน การจดั อบรมใหความรูดานคุณภาพของผลผลิต การ ๒. ชาวบานมีความกังวลเกี่ยวกับรายได ขยายพันธุ การบริหารจัดการกลุม และการจัดการ ระหวางรอผลผลิตจากกาแฟ แกไขโดยสงเสริมให ตลาด ปลกู พืชระยะสั้น เชน พืชผักสวนครัว กลวย มะนาว ถ่ัวมะแฮะ ฯลฯ แทรกในพนื้ ที่ เอกสารอางองิ โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่น ทุรกันดารตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บรษิ ทั อมรินทรพ รนิ้ ติง้ แอนดพ บั ลิ่ชช่ิง จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. แหลงขอมูล สาํ นกั งานพัฒนาการวจิ ัยการเกษตร “การปลูกกาแฟอาราบิกา [ออนไลน]. เขาถงึ ไดจาก http//www.arda.or.th/kaetinfo/south/coffee/controller/01-03.php (วนั ท่ีคนขอมลู : ๓ กุมภาพันธ ๒๕๕๗) การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๔๔ |

ฝายแมวสรู ะบบประปาภเู ขา ในโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน ผศู ึกษา บทคดั ยอ ร.ต.อ.วาณิช จิววรกจิ ไพบูลย แนวปฏิบัติงานที่ดี ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สถานศกึ ษา ส่ิงแวดลอม เรื่อง ฝายแมวสูระบบประปาภูเขาในโรงเรียนตํารวจตระเวน ชายแดน ของโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนยอดโพธ์ิทอง ๑ ตําบลบอเบี้ย โรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน อําเภอบานโคก จังหวัดอุตรดิตถ สังกัด กองกํากับการตํารวจตระเวน ยอดโพธท์ิ อง ๑ ชายแดนท่ี ๓๑ มีวัตถุประสงคเพื่อนอมนําพระราชดําริพระบาทสมเด็จ ตําบลบอ เบยี้ อาํ เภอบา นโคก พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช มหาราช มาเปนแนวทางและวิธีการปฏิบัติ จงั หวัดอตุ รดติ ถ ถึงความจําเปนอยางย่ิงที่จะตองอนุรักษทรัพยากรนํ้าและปาไมท่ีเหลือนอย ใหคงอยูซึ่งจะชวยฟนฟูทรัพยากรน้ําและปาสวนท่ีเส่ือมโทรมในรัศมี กองกํากบั การตํารวจตระเวน ใกลเคียงใหกลับมามีความสมบูรณดังเดิม โดยเฉพาะพื้นที่โครงการพัฒนา ชายแดนท่ี ๓๑ เด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร (กพด.) ซ่ึงสวนใหญเปนพ้ืนท่ีปาหรือ ปาตนนํ้า พื้นที่เขตอนุรักษตาง ๆ จึงไดจัดกิจกรรมการเรียนการสอนท้ัง ภาคหลักทฤษฎีและปฏิบัติโดยบูรณาการจากโครงการฝายแมวสูโครงการ ในแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร (กพด.) เพ่ือใหนักเรียนเห็น ถึงความสําคัญของนํ้าและปาไม เกิดจิตสํานึกความรัก และความหวงแหน ทรัพยากรนํ้าและปาไม ซึ่งเด็กและเยาวชนเปนพลังสําคัญที่จะทําใหเกิด การเปลี่ยนแปลง เพอื่ นาํ ไปสกู ารใชทรัพยากรของชมุ ชนอยา งมปี ระสทิ ธิภาพ การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๔๕ |

ความเปน มาและความสาํ คัญของปญ หา ขาวโพด นําพาสารเคมีเหลานี้ไหลลงมาสะสมในลํา หว ยเลามากจนเปนอนั ตรายตอ ผูบรโิ ภค ปจจุบันสถานการณทรัพยากรปาไมถูก ทําลายเปนผลทําใหเกิดภัยภิบัติทางธรรมชาติ ในชวงป พ.ศ. ๒๕๔๘ ทานนายกเหลา ปญหาการขาดแคลนแหลงนํ้าสะอาดเปนปญหาท่ี กาชาดจังหวัดอุตรดิตถ พรอมคณะ ไดเดินทาง สําคัญอยางยิ่งตอการดํารงชีวิตของทุกสิ่งท่ีมีชีวิต มาเย่ียมโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนยอดโพธท์ิ อง ๑ ดังนั้นจึงไมใชเรื่องใหมเลยของโรงเรียนตํารวจ และไดสอบถามครูใหญวามีปญหาอะไรบาง ครูใหญ ตระเวนชายแดนยอดโพธ์ิทอง ๑ ต้ังอยูที่หมูบาน จึงไดเรียนตอบทางคณะฯ วาขาดแคลนน้ําในการ ภูตา ง ตําบลบอเบ้ยี อาํ เภอบานโคก จงั หวดั อตุ รดิตถ อุปโภคและบริโภค ปญหานี้แกไขไดโดย ตอระบบ ตองประสบกับปญหาการขาดแคลนน้ําในการ ประปาภูเขานําน้ําจากภูเขาสูงดานทิศตะวันออกเขา อุปโภคบริโภคเชนกัน ซ่ึงปญหาดังกลาว มีมานาน สูโรงเรียน แตก็ตองใชงบประมาณ ในการเดินทอ กวา ๒๐ ป ต้ังแตกอตั้งโรงเรียนมา เม่ือป พ.ศ. ลําเลียงนํ้ามากพอสมควร ซ่ึงทานนายกเหลากาชาด ๒๕๒๙ ทําใหทางโรงเรียนตองแกปญหาโดยใชน้ําใน จังหวัดอุตรดิตถไดตอบวาจะหาทางชวยเหลือ สระเลี้ยงปลาของโรงเรียนและระบบประปาของ จากน้ันประมาณ ๖ เดือน นายกเหลากาชาดได หมบู านท่ีสบู จากบอ บาดาลซงึ่ จะจายนาํ้ ตอนเชาและ ทูลเกลาถวายเงิน ๖๐,๐๐๐ บาท แดสมเดจ็ พระเทพ ตอนเย็นโดยจะใชไดแคเพยี งอุปโภคเทาน้ัน สวนการ รตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เพื่อใชสอยตาม บริโภคน้ําในโรงเรียนทางโรงเรียนตองนําถังนํ้าด่ืม พระราชอัธยาศัย และในเวลาตอมาพระองคทานได เปลาข้ึนรถยนต ไปรองน้ําฝนสะอาดในหมูบานมา พระราชทานทุนทรัพยดังกลาว ใหกับทางโรงเรียน เตรียมใหเด็กนักเรียนไดดื่มและสวนหนึ่งไดให ตาํ รวจตระเวนชายแดนยอดโพธิ์ทอง ๑ เพื่อจัดสราง นักเรียนทุก ๆ คน นํานํ้าสะอาดจากบานมาดื่มท่ี ระบบประปาภูเขาเขาสูโรงเรียนโดยผานทาง โรงเรียนทุกวัน ถึงแมจะมีหวยเลาท่ีเปนรองนํ้าไหล กองกํากับการตํารวจตระเวนชายแดนท่ี ๓๑ และ ผา นหมูบานแตรองนา้ํ กเ็ จอื ปนไปดวยสารเคมีจากยา ทางกองกํากับการตํารวจตระเวนชายแดนที่ ๓๑ ฆาแมลง ยาฆาหญา ปุยเคมี ท่ีฝนชะหนาดินไร มอบหมายใหกองรอยตํารวจตระเวนชายแดนที่ ๓๑๖ การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๔๖ |

เปนผูจัดซ้ือจัดจางพรอมดําเนินการสรางและอีก ๒ ตอมาในป พ.ศ.๒๕๕๖ – พ.ศ. ๒๕๕๗ เดือนตอมาการจัดสรางจึงแลวเสร็จตนป พ.ศ. นายศาสตรา ชมภูศรี และกลุมเพื่อน คณะครู ๒๕๔๙ การใชน ้ําจากระบบประปาภูเขาจึงเริ่มแตจุด นักเรียนและประชาชนบานภูตาง ไดเขามาชวยใน นั้นเปนตนมา การซอมแซมระบบประปาภูเขาของโรงเรียนอีกครั้ง หนึง่ หลงั จากการใชร ะบบประปาภเู ขาไปได ๒ ป ขณะเดยี วกันกด็ ําเนินการสรางฝายแมวแบบเรียงหิน สรุปแลว หลงั จากไดสรา งฝายแมว มาต้ังแตป ยาแนว (ก่ึงถาวร) ไปดวย ไฟปาไดเผาทําลาย พ.ศ. ๒๕๕๐ จนถึงปจจุบันมีฝายแมวท้ังส้ิน ๑๒ จุด ทอพีวีซีสงนํ้าที่ไมสามารถฝงดินได (เน่ืองจากเปน และจากการสังเกตปริมาณน้ําที่มีใชแลวสังเกตไดวา หิน) เสียหายบางสวน และจุดท่ีเปนรองหวยเลาท่ี หวงเวลาท่ีมีนํ้าใชยาวนานมีมากข้ึนเปนลําดับทุกป ตองขึงสลิงมัดทอสงนํ้าไปยังอีกฟากของรองหวยก็ และในป พ.ศ. ๒๕๕๖ โรงเรียนมีน้ําใชตลอดทั้งปซึ่ง ถูกน้ําปาพัดขาดเสียหายทําใหการใชนํ้าจากระบบ สรุปไดวา“ฝายแมวมีคุณสมบัติในการชะลอนํ้าได ประปาภเู ขาจงึ หยดุ ชะงักลง จรงิ ” ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๕๐ – พ.ศ.๒๕๕๖ ในอนาคตโรงเรียนมีความประสงค และ นายมนัส จิตตรง เจาหนาที่หนวยรักษาปาไมท่ี ๑๒ อุตรดิตถและกลุมเพ่ือนวันศุกร คณะครู นักเรียน ต้ังใจท่ีจะสรางฝายแมวใหเพิ่มมากขึ้นอันจะนําไปสู และประชาชนบานภูตาง ไดเขามาชวยในการ ซอมแซมระบบประปาภูเขาของโรงเรียนและจัด การมีน้ําไวใชในการอุปโภคและบริโภคในโรงเรียน สรางฝายแมวไปดวยตามกําลังคนและงบประมาณ บริจาค แตปริมาณน้ําท่ีไหลเขาโรงเรียนยังไม พรอมกันนี้ก็จะขยายผลสูหมูบานและบูรณาการสู เพียงพอตลอดท้งั ป โครงการตามแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทุรกันดารตอ ไป การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๔๗ |

วตั ถปุ ระสงค ๓. แบง ปนนํ้ าส ะ อาด จาก ดอย ใหกั บ ๑. นอมนําพระราชดําริของพระบาทสมเด็จ ประชาชนในหมูบานภูตางที่โรงเรียนตั้งอยูเพ่ือใชใน พระเจาอยูหัวภูมพิ ลอดุลยเดช มหาราช มาปฏิบัติให เกดิ ผลเปน รูปธรรม โดยการสรางฝายแมวเก็บกักน้ํา การอปุ โภคบรโิ ภค บนดอยหวยซําแขนใหไดเปนแหลงน้ําธรรมชาติเพ่ือ ๔. ปลูกจิตสํานึกใหกับนักเรียน และ อุปโภคบริโภคของโรงเรียนและหมูบานภูตางเพ่ิม มากขึน้ อยางยงั่ ยืน ประชาชนในหมบู านภูตาง โดยจัดการเรียนการสอน ผานกระบวนการใหความรู แนะนํา หรือแลกเปลี่ยน ๒. ติดต้ังเครื่องกรองนํ้า Reverse Osmosis ประสบการณโดยเนนใหทุกสวนของสังคมหมูบานมี ทําการกรองนํ้าจากดอยใหไดนํ้าสะอาดคุณภาพสูง การรว มกันดูแลรกั ษาและอนรุ ักษป าแหลงทรัพยากร เพื่อเปนนํ้าดื่มสะอาดและปลอดภัยตอสุขภาพของ ธรรมชาติของชุมชนใหมีความย่ังยืนสูรุนลูกหลาน เดก็ นกั เรยี น ตอไป วิธีการจดั กจิ กรรม ๔. ป พ.ศ.๒๕๕๗ ทําการเดินทอลําเลียงน้ํา ๑. สรางระบบประปาภูเขา โดยกองรอย ดวยทอพีวีซี ขนาด ๒ นิ้ว ไปยังถังเก็บนํ้าซ่ึงอยู ตํารวจตระเวนชายแดนท่ี ๓๑๖ เปนผูดําเนินการ จดั สรา ง บรเิ วณวัดภูตาง เพื่อการปนน้ําใหกับประชนชนบาน ภูตา ง ๒. คณะครู นักเรียน และประชาชนรวมกัน ซอมแซมระบบทอสงน้ําและขนปูนซีเมนต ทราย ๕. การจัดกิจกรรมการเรียนรู เรื่องการ หยาบ ขึ้นดอยทําฝายแมวเพ่ิม จํานวน ๗ จุด และ อนุรักษทรัพยากรปาไม จํานวน ๖ กิจกรรม (๔๐ รวมซอมแซมระบบทอสงน้ําและสรางฝายแมวเพ่ิม ไดจ าํ นวน ๕ จุด ช่ัวโมง: ๑ ภาคเรียน) ๓. จัดหา และติดต้ังเครื่องกรองน้ํา Reverse Osmosis ขนาด ๔๐๐ ลิตรตอวัน การจดั กจิ กรรมการเรียนรู กจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี ๑ “ น้ําคืออะไรมคี วามสําคัญกับมนษุ ยอยางไร” วัตถุประสงค เพื่อใหนักเรยี นมคี วามรูความเขา ใจเกยี่ วกับความสาํ คญั ของ “น้าํ ” กจิ กรรม ครูและนักเรียนรวมกันสรุปถึงประโยชนของน้ําและอธิบาย เพิ่มเติมถึงประโยชนและ ระบบนเิ วศของนํ้ากับปาไม การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กันดาร | ๑๔๘ |

กิจกรรมการเรยี นรูท ่ี ๒ ลกั ษณะของฝายแมว กบั การชะลอน้าํ อยา งนา มหศั จรรย วตั ถปุ ระสงค เพ่ือใหน กั เรยี นมีความรู ความเขาใจ เก่ียวกับการเรียนรูชนิดของฝายแมวและขั้นตอน การจัดสรา งฝายแมวเปน แนวคดิ ภมู ิปญญาทอ งถ่ินจนเกดิ ความสามคั คีในชุมชน กจิ กรรม ครูและนักเรียนรวมกันเรียนรูชนิดของฝายแมวจากวิทยากรจากหนวยรักษาปาไมท่ี ๑๒ อุตรดิตถและหนวยรักษาพันธุสัตวปาแมจริม กรมปาไม ซ่ึงเปนหนวยท่ีมีที่ต้ังอยู ในพืน้ ท่ี กจิ กรรมการเรยี นรทู ี่ ๓ ทาํ ไมยากดว ยสองมือเรา วัตถปุ ระสงค เพ่ือใหนักเรียนมีความรู ความเขาใจ และสามารถสรางฝายแมวดวยสองมือโดยใช กระบวนการมีสว นรว ม กจิ กรรม คณะครู นักเรียนและประชาชน รวมกันลงมือสาธิตทําฝายแมวแบบจําลองและการ รว มกนั ลงมอื ปฏิบตั กิ ารทําฝายแมว ในพ้นื ท่จี ริง กจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี ๔ ปา ไมค อื การใหที่ย่งิ ใหญ วัตถุประสงค เพ่ือใหนักเรียนรูจักแบงปนน้ําสะอาดใหกับชุมชน มีเจตคติท่ีดีตอการอยูรวมกันใน สังคม สง เสรมิ การอยูร วมกันแบบพ่ึงพาอาศยั ซึ่งกนั และกนั กิจกรรม ครูและนักเรียนแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับประโยชนในดานวัฏจักรของดิน ปาไม นํ้า อากาศ ท่ีมีปจจัยและอิทธิพลตอกันและจะเกิดโทษอยางไร ถาอยางหน่ึงอยางใด ลดนอยขาดหายไปจนไมเ กดิ ความสมดลุ ของระบบนเิ วศวิทยา กิจกรรมการเรียนรทู ี่ ๕ ปลกู จติ สาํ นกึ นักเรียนชุมชนอนุรกั ษปาและน้ํา วัตถุประสงค เพือ่ ปลูกจิตสํานกึ ใหกับนักเรียน ชมุ ชนใหม สี ว นรว มอนุรักษป าไม รักษาแหลงนํ้าชุมชน ของตนเองใหอยูยง่ั ยืนตลอดไป กิจกรรม ปลกู ฝง จิตสาํ นกึ ใหกับนกั เรยี น ชมุ ชน เกิดความรว มมือรวมใจ สรา งพลงั สามัคคี ใน การดูแลรกั ษาปาตนน้าํ พรอมรว มกันสรปุ ถึงผลเสยี จากการทําลายปา และผลดจี าก การอนุรักษ ปา ไม เปนอยางไร กจิ กรรมการเรยี นรูที่ ๖ บรู ณาการสูโ ครงการแผนพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร วัตถปุ ระสงค เพ่ือบรู ณาการการเรยี นรเู รอ่ื งน้ําสูค ณุ ภาพการศึกษาและคุณภาพชวี ิต กิจกรรม จดั กิจกรรมการเรยี นรทู สี่ ามารถปฏบิ ัติไดใ นขณะปจ จบุ ันทั้งทฤษฎีและปฏิบัติ ในเรื่อง ประโยชนของน้ํา ๑. โครงการเกษตรเพ่ืออาหารกลางวัน ๒. โครงการควบคมุ โรคขาดสารไอโอดนี ๓. โครงการสง เสรมิ คณุ ภาพการศึกษา ๔. โครงการอนุรักษทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๔๙ |

ผลทเี่ กิดกบั ผเู รยี นและชมุ ชน แนวทางการพฒั นาตอ เนอื่ ง แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการอนุรักษทรัพยากร มีการขยายผลการจัดกิจกรรมไปสูชุมชน ธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เรื่อง ฝายแมวสูระบบ ดวยการรวมประชุมใหความรูกับประชาชนบาน ประปาภูเขาในโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน ได ภูตาง สรางเจตคติท่ีดีใหชุมชนรูคุณคาและเห็น ดําเนินการโดยใหผูเรียนมีความตระหนักในการ ความสําคัญของนํ้าและปาไม จัดกิจกรรมเรียนรู อนุรักษทรัพยากรน้ําและปาไมเพราะท้ังสองปจจัย รว มกันในภาคทฤษฎีและปฏิบัติทั้งคณะครู นักเรียน จะขาดจากกันไมไดเลย ซ่ึงจะสงผลใหเกิดความรัก ชุมชน และบุคคลผูสนับสนุนวัสดุอุปกรณ มีการ ความหวงแหน รวมกันอนุรักษใหคงอยูชั่วลูกหลาน แลกเปล่ียนเรียนรูภูมิปญญาทองถิ่นในระหวาง การประเมินผลตามเกณฑท่ีครูกําหนด ผลการ ปฏิบัติ ซึ่งการดําเนินงานดังกลาวจะนําไปสูการใช ทดสอบความสามารถกอนการจัดกิจกรรม พบวา ทรัพยากรของชุมชนรวมกันอยางมีประสิทธิ์ภาพ นักเรียนยังไมตระหนักถึงการอนุรักษน้ําและปาไม แ ล ะ เ ป น ส ว น ช ว ย ใ น ก า ร พื้ น ฟู แ ล ะ รั ก ษ า ค ว า ม และการทดสอบหลังการจัดกิจกรรมปรากฏวา สมบรู ณของทรัพยากรน้าํ และปาไมอยางย่งั ยนื นักเรียนมคี วามตระหนักในการอนุรักษทรัพยากรนํ้า และปาไมและเห็นความสําคัญของนํ้าและปาไมเพ่ิม มากข้นึ จนเปน ที่นาพอใจ เอกสารอางอิง โครงการสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถนิ่ ทรุ กันดารตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ฉบบั ท่ี ๔ พ.ศ.๒๕๕๐ – ๒๕๕๙. กรุงเทพ : บริษทั อมรินทรพ รน้ิ ตง้ิ แอนดพับล่ิชชิง่ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. วชิ ยั เทยี นนอย. การจัดการทรพั ยากรธรรมชาติ. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นักพิมพอักษรวฒั นา, ๒๕๕๐. สมศกั ด์ิ วรคามนิ . Water for life น้าํ ในอดุ มคติ. กรงุ เทพมหานคร : สาํ นกั พมิ พบานพระอาทติ ย, ๒๕๕๓. การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๕๐ |

ใสใ จสง่ิ แวดลอ ม ผศู กึ ษา ความเปนมาและความสาํ คญั ของปญ หา นายสมศกั ด์ิ วุฒสิ ัตย นางอทุ ัยวรรณ วฒุ ิสตั ย จากปญหาความเสอ่ื มโทรมของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ทวีความรุนแรงมากขึ้นในปจจุบัน ปญหานี้สงผลกระทบตอสุขภาพและการ สถานศกึ ษา ดํารงชีวิตความเปนอยู จะเห็นไดจากภัยพิบัติทางธรรมชาติปาไมถูกทําลาย ในฤดูฝน เมื่อมีฝนตกลงมาฝนจะตกหนัก ทําใหเกิดน้ําปาไหลหลากเขาทวม โรงเรียนบา นแมร ะเมิง บานเรือน ดินถลมและเกิดผลเสียหายทางดานผลผลิตทางการเกษตร ดิน หมทู ่ี ๘ ตําบลแมส อง ขาดความอุดมสมบูรณ ระบบนิเวศขาดความสมดุลและความหลากหลาย อําเภอทาสองยาง จงั หวัดตาก ทางชีวภาพลดลง เม่ือถึงฤดูแลงจะขาดแคลนน้ําข้ันรุนแรงสงผลกระทบตอ การประกอบอาชีพและการดํารงชีวิตของประชาชนโดยตรงซึ่งส่ิงตาง ๆ สํานักงานเขตพ้ืนที่ เหลาน้ี เปนปญหาท่ีเราทุกคนจะตองมีสวนในการเขามาชวยเหลือและรวม การศึกษาประถมศึกษา แกไขปญหา ตาก เขต ๒ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงหวงใยและ สาํ นกั งานคณะกรรมการ เล็งเห็นถึงความจําเปนอยางย่ิงท่ีจะตองอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ การศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน ส่ิงแวดลอม ฟนฟูพ้ืนที่ปาเส่ือมโทรมใหกลับมาสมบูรณ โดยเฉพาะพื้นที่ เปาหมายในการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ซ่ึงสวนใหญเปน เขตปา สงวนและปาตนนํ้า ดังนั้น เด็กและเยาวชนซึ่งเปนกําลังสําคัญที่ทําให เกิดการเปล่ียนแปลง และนําไปสูการใชทรัพยากรของชุมชนอยางมี ประสิทธิภาพ ไดมีประสบการณตรงจากสภาพจริงของทองถิ่น ก็จะชวยใน การฟนฟูและรักษาความสมบูรณข องทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ซ่ึง ถือวาเปนรากฐานของประเทศใหม น่ั คงและยง่ั ยืนสบื ตอ ไป โรงเรียนบานแมระเมิง ตั้งอยูหมูที่ ๘ ตําบลแมสอง อําเภอทาสองยาง จังหวัดตาก อยูในเขตปาสงวนแหงชาติท่ีอนุญาตใหใชพ้ืนท่ี จากผลการ สํารวจพื้นที่ปาในเขตบริการของโรงเรียนพบวาปาไมและแหลงนํ้าท่ีเคยใช ประโยชนตามธรรมชาติมีปริมาณลดลง ผลกระทบจากการถางปา ตัดตนไม เพ่ือทําการเกษตร การใชสารเคมีในการเพาะปลูก กําจัดศัตรูพืช โรงเรียน บานแมระเมิง จึงจัดกิจกรรมการเรียนรู เรื่อง การอนุรักษทรัพยากรปาไมที่ สํานักงานโครงการพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรม ราชกุมารี รวมกับหนว ยงานที่เก่ียวของ นํามาสูการจัดกิจกรรมการเรียนการ สอนใหกับเด็กและเยาวชน ตั้งแตชั้นประถมศึกษาปที่ ๑ ถึงชั้นมัธยมศึกษา ปท่ี ๖ เพ่ือเปนการปลูกจิตสํานึกใหกับเด็กและเยาวชนตลอดจนชุมชนใน พืน้ ที่ ซงึ่ จะมสี วนในการอนุรักษทรพั ยากรธรรมชาตใิ หคงอยูส บื ตอ ไป การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร | ๑๕๑ |

วตั ถปุ ระสงค เปา หมาย ๑. เพื่อเปนการนอมนําพระราชดําริ เชงิ ปรมิ าณ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช กุมารี มาสูการปฏบิ ัติใหเปนรปู ธรรม นักเรียนช้นั ประถมศึกษาปท ่ี ๑ ถงึ ช้ันมัธยมศึกษาปท ี่ ๖ ๒. เพ่ือปลูกจิตสํานึกใหกับเด็กและ เยาวชน ใหมีความรูและเขาใจ ตระหนักถึง เชิงคณุ ภาพ ความสําคัญของการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอ ม ปลูกฝงจิตสํานึกและพัฒนาศักยภาพของ เด็กและเยาวชน ในเรื่องการอนุรักษทรัพยากร ๓. เพื่อปลูกฝงใหเด็กและเยาวชน เห็น ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ใหกับเด็กและเยาวชน คุณคาและมีสวนรวมในการอนุรักษทรัพยากร โรงเรียนบานแมระเมิง ตั้งแตช้ันประถมศึกษา ธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ ม ปท ี่ ๑ ถงึ ชั้นมัธยมศึกษาปท่ี ๖ ๔. เพื่อใหเด็กและเยาวชน ไดนําความรู จากการจัดกิจกรรมของทางโรงเรียนไปใชในการ อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมใหอยู ในสภาพดี และใชท รัพยากรอยา งมีประสทิ ธิภาพ การจัดกิจกรรมการเรียนรู การปฏิบตั ิกจิ กรรมดา นการอนรุ ักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีการดําเนนิ การดงั นี้ ๑. ศึกษาสภาพปญหาสิง่ แวดลอ มในโรงเรียนและในชมุ ชนบานแมร ะเมงิ ๑.๑ คณะครู นักเรียน และผูนําชมุ ชน ประชมุ วางแผนการทาํ งานรวมกัน ๑.๒ สํารวจขอมูลสภาพพ้ืนท่ีโดยการเก็บขอมูลจากสภาพจริง จากการใชวิธีสัมภาษณบุคคลในชุมชน รว มกนั วเิ คราะหจากการสํารวจสภาพจริงถึงปญหาของสิ่งแวดลอมและวางแผนในการปฏบิ ตั ิกจิ กรรม การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร | ๑๕๒ |

๒. ใหความรูก บั เด็กและเยาวชน กิจกรรมทําฝายแมว โดยมีกิจกรรมการเรียนรูดังน้ี นักเรียน - นําสิ่งท่ีตนเองไดทําในโรงเรียนไปเลาสู ผูปกครองฟง และพูดโนมนาวใหเห็นความสําคัญของ ทกุ คนรว มกนั สํารวจส่งิ แวดลอมบริเวณโรงเรียนและ การปลูกตนไม เพื่อรักษาสิ่งแวดลอมในชุมชน แลว ชุมชน พรอมบันทึกขอมูล ตามสภาพท่ีพบเห็น แลว ชกั ชวนใหผูปกครอง คนในชุมชนรวมกิจกรรม “แมปลูก รวมมือเลือกสภาพปญหาท่ีตนสนใจจะเรียนรู โดย ลูกรกั ษา” จัดลําดับความสําคัญ นํามาเปนหัวขอท่ีจะศึกษา ทํา - จดั ตงั้ ชุมนุม“ส่ิงแวดลอ มดี ชีวีมสี ุข” ใหไดประเด็นที่ตองการศึกษาคือ จะแกปญหา - จัดนิทรรศการเผยแพรกิจกรรมที่ทํา ส่ิงแวดลอมเสื่อมโทรมอยางไร จากน้ันแบงกลุม สรางความรู ความเขาใจใหกับชุมชน เร่ือง การ นักเรียนไปศึกษาหาความรูจากแหลงเรียนรู เชน อนุรักษสิ่งแวดลอมในชุมชน และเชิญชวนใหชุมชน ศึกษาจากเอกสารความรู อินเทอรเน็ต การ รวมกจิ กรรมอนรุ กั ษสง่ิ แวดลอมเพอื่ คณุ ภาพชวี ิตที่ดี สัมภาษณคนในชุมชน รวมทั้งเรียนรูจากคุณครูเร่ือง ๒.๑ คณะครูและบุคลากรทางการศึกษา การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ แลวใหแตละกลุม จัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยกําหนดแนว นําขอมูลมารวมกันวิเคราะหสภาพความแตกตาง ทางการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน เร่ือง การ ของทรพั ยากรธรรมชาติในชมุ ชน อนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ใหกับ นักเรียนในระดับชั้นประถมศึกษาปที่ ๑ ถึงชั้น ประเด็นที่ ๑ สภาพส่ิงแวดลอมชุมชน มัธยมศึกษาปท ่ี ๖ เมอื่ กอนเปน อยา งไร ๒.๒ โรงเรียนจัดกิจกรรมเพ่ือสงเสริม การเรยี นรขู องเด็กและเยาวชน เพื่อปลูกฝงจิตสํานึก ประเด็นท่ี ๒ สภาพส่ิงแวดลอมชุมชน การมีสวนรวมในการอนุรักษส่ิงแวดลอม เชน จัด ปจจบุ ันเปน อยางไร กิจกรรมการปลูกหญาแฝก การปลูกตนไผ การปลูก ตนอินทนิล การปลูกตนเสลา การปลูกไมยืนตน ประเดน็ ท่ี ๓ หากปลอ ยทง้ิ ไวแลวจะเกิด การจัดสภาพแวดลอมภายในโรงเรียน ปญหาอะไร นักเรียนคิดวาจะมีวิธีแกไขหรืออนุรักษ ๒.๓ จัดกิจกรรมการแขง ขันทางวิชาการ ไวอ ยางไร เชน การวาดภาพระบายสี การเขียนเรียงความ คําขวัญการประกวดชุดรีไซเคิล และอื่น ๆ นั ก เ รี ย น แ ต ล ะ ก ลุ ม คิ ด ว า ง แ ผ น ก า ร ทํางานอนุรักษสิ่งแวดลอมในทองถ่ินตามสภาพท่ี กลุม ของตนไดว ิเคราะหไว ซง่ึ มกี จิ กรรม ดงั นี้ กิจกรรมปลูกหญาแฝก ปรับปรุงดิน กนั สไลด กจิ กรรมปลูกตนไม กจิ กรรมแขงขนั วาดภาพระบายสี เขียน เรยี งความ คําขวัญ ประกวดการทําชดุ รไี ซเคิล การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๕๓ |

๓. การสงเสริมและปลูกฝงจิตสํานึกใหกับ ๔. จัดกิจกรรมเพ่ือปลูกฝงใหเด็กและ เด็กและเยาวชน ใหมีความรูและเขาใจ ตระหนัก เยาวชน เห็นคุณคาและมีสวนรวมในการอนุรักษ ถึงค วามสําคัญของการอนุรักษทรัพยากร ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม ธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม ๔.๑ ปรับปรุงสภาพดินใหมีความอุดม ๓.๑ เด็กและเยาวชนในชุมชนเขามามีสวน สมบูรณ ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง รวมในการปลูกจิตสํานึกการมีสวนรวมในการรักษา ดวยการจัดทําปุยหมักและนํ้าหมักชีวภาพใชในการ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม เชน กิจกรรม ปรับสภาพของดิน เพื่อเปนตัวอยางใหกับเด็กและ แมปลูกลูกรักษา การปลูกปาสองขางทาง การจัด เยาวชน ตลอดจนชมุ ชนไดน ําไปสกู ารปฏิบตั ิ สภาพสิ่งแวดลอม การปลูกปาของชุมชน การคืน ธรรมชาติสชู มุ ชน ๔.๒ จัดนิทรรศการ เผยแพรด านความรู และความเขาใจ เกี่ยวกับการจัดกิจกรรมการเรียน ๓.๒ จัดต้ังชุมนุม “ส่ิงแวดลอมดี ชีวีมีสุข” การสอนดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ เนนกิจกรรมจิตอาสาพัฒนาสิ่งแวดลอม มีการจัด ส่ิงแวดลอม กิจกรรมดานการรักษาสิ่งแวดลอมท้ังในและนอก โรงเรียน เชน การปลูกหญาแฝก การจัดทําฝายก้ัน ๔.๓ สงเสริมการมีสวนรวมในการเรียนรู น้ํา การพัฒนาแหลงนํ้า การทําแนวกันไฟ การดูแล และฝกปฏิบัติเพื่อใหเห็นคุณคาของการมีคุณภาพชีวิต สง่ิ แวดลอ มภายในโรงเรยี นและของชุมชน ทด่ี ี ๓.๓ จัดกิจกรรมการปลูกจิตสํานึกดานการ ๔.๔ สงเสริมการเรียนรูเพื่อปลูกฝง รกั ษาส่ิงแวดลอมรว มกับหนวยงานอื่น เชน กิจกรรม คณุ ลักษณะที่พงึ ประสงคใ หเดก็ และเยาวชน การปลูกปาสองขางทาง กิจกรรมการพัฒนาแหลง ตนน้าํ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๑๕๔ |

ผลทเ่ี กดิ กับผเู รียนและชุมชน ผลที่เกดิ กับชุมชน ๑. ชาวบานมีความรู ความเขาใจ ตระหนัก ผลที่เกิดกบั ผูเรียน ๑. เด็กและเยาวชนมีความรูและเขาใจมี และเหน็ ความสาํ คญั ของการอนุรกั ษพ น้ื ท่ีปา ตนน้ํา ๒. ชาวบานใหความรวมมือในการปลูกปา จิตสํานึกที่ดี มีความตระหนักถึงความสําคัญของ การอนรุ ักษทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ ม และชวยดูแลปาของชุมชนไวเปนปาตนน้ําของ หมบู า น ๒. เด็กและเยาวชน เห็นคุณคาและมี สวนรวมในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ ๓. ชาวบา นมสี ว นรวมในการจัดทําฝายก้ัน สิง่ แวดลอม นาํ้ การทําแนวกันไฟ และมกี ารเผาปานอ ยลง ๓. เด็กและเยาวชน นําความรูจากการ ๔. ชา ว บา น มีสว น รว ม รัก ษ าส ภ า พ จัดกิจกรรมของทางโรงเรียนไปใชในการอนุรักษ สิ่งแวดลอมภายในชุมชน ทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหอยูในสภาพ ดแี ละใชท รัพยากรอยา งมปี ระสิทธภิ าพ ปญหาอุปสรรคและวธิ ีการแกไ ข แนวทางการพฒั นาตอเนอ่ื ง ยังมีชาวบานในพ้ืนที่เขตบริการที่ตั้งอยูตาม ๑. ควรมีหนวยงานของทางราชการเขามา หยอมบาน มีการถางปา เผาไร เพ่ือเตรียมพ้ืนที่ สงเสริมการประกอบอาชีพเสริม ใหกับชาวบาน เพาะปลูก สาเหตุเพราะชาวบานมีฐานะยากจน เพ่อื ใหมีรายได ชาวบา นจะไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง ประกอบอาชีพดานการเกษตร มีการทําไรและทํานา รายได เพื่อเลี้ยงชีพ สงผลตอการทําลายทรัพยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอมอยา งหลกี เล่ยี งไมได ๒. หนวยงานท่ีเก่ียวของในเร่ืองของการ จัดการส่ิงแวดลอม เชน หนวยจัดการตนน้ํา หรือ อุทยานแหงชาติ ที่รับผิดชอบในเขตพ้ืนที่ ควรให ความรูและใหคําแนะนําแกบุคคลในชุมชนอยาง สมาํ่ เสมอและตอเน่อื ง ๓. หนวยงานที่เก่ียวของควรมีมาตรการใน การลงโทษผูที่กระทําความผิดหรือละเมิดกฎหมาย ในการบุกรุกพืน้ ทีป่ าใหม ากข้นึ เอกสารอา งอิง โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทุรกันดารตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ.๒๕๕๐ – ๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บริษทั อมรนิ ทรพรน้ิ ตงิ้ แอนดพ ับลชิ ช่ิง จํากัด(มหาชน). ๒๕๕๑ การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กันดาร | ๑๕๕ |

การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๕๖ |

แนวปฏิบัตทิ ี่ดี ดา นการอนรุ ักษว ฒั นธรรมทอ งถ่นิ

การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๕๘ |

การอนรุ ักษเ พลงพืน้ บา นกะเหรยี่ งสะกอร ผูศึกษา บทคดั ยอ นางปราณี ปญญารตั น นางสาวบุษบา เตยี งศรี แนวปฏบิ ตั ทิ ด่ี ี ดานการอนุรักษวัฒนธรรมทองถิ่น เรื่อง การอนุรักษ เพลงพ้ืนบานกะเหร่ียงสะกอร เปนกิจกรรมตามโครงการพัฒนาเด็กและ สถานศกึ ษา เยาวชนในถ่ินทุรกันดารตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ ศนู ยการเรยี นชุมชนชาวไทยภเู ขา สยามบรมราชกุมารี ของศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” “แมฟา หลวง” บานแมปค ี บานแมปคี หมูท่ี ๓ ตําบลปางหินฝน อําเภอแมแจม จังหวัดเชียงใหม หมทู ่ี ๓ ตําบลปางหนิ ฝน มีวัตถุประสงคเพ่ือ ๑) ใหผูเรียนไดเรียนรูเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอร อําเภอแมแ จม จังหวดั เชียงใหม ๒) อนุรักษและสืบทอดเพลงพื้นบานกะเหรี่ยงสะกอรใหคงอยูสืบไป โดยจัด กิจกรรมกับกลุมเปาหมายคือ ผูถายทอด จํานวน ๒ คน และกลุมผูรับการ ศนู ยการศึกษานอกระบบและ ถา ยทอด จํานวน ๑๐ คน โดยแบง เปน ผูเรียนหลักสูตรการศึกษานอกระบบ การศึกษาตามอธั ยาศัย ระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ จํานวน ๖ คน และผูเรียน อําเภอแมแ จม ศศช. จํานวน ๔ คน โดยมีการดําเนินกิจกรรมคือ ครู ชาวบานและผูเรียน ประชุมรวมกันเกี่ยวกับปญหาการลืมเพลงพื้นบานกะเหรี่ยงสะกอรเพื่อหา สํานกั งานสง เสริมการศึกษา ขอสรุปของปญหาและแนวทางแกไข ครูศึกษาองคความรูจากภูมิปญญา นอกระบบและการศกึ ษา เกี่ยวกับความเปนมาของเพลงพื้นบานกะเหรี่ยงสะกอร เน้ือรอง ทํานอง ตามอัธยาศยั จงั หวัดเชยี งใหม ความหมาย โดยบันทึกเน้ือเพลง ความหมาย จากคําบอกเลาของภูมิปญญา ครูศึกษาคนควาขอมูลทางวิชาการเพ่ิมเติมจากแหลงตาง ๆ ทั้งจากเอกสาร และอินเทอรเน็ต เก่ียวกับเพลงพื้นบานกะเหรี่ยงสะกอร พรอมท้ังจัดทําใน รูปแบบสมุดเพลงพ้ืนบานกะเหร่ียงสะกอร เพื่อเปนส่ือในการถายทอดให ผูเรียน สํารวจและคัดเลือกกลุมผูเรียนที่มีความพรอมและมีความสนใจใน การเรยี นรเู พลงพื้นบา นกะเหรย่ี งสะกอร เชญิ ภูมปิ ญญามารวมถา ยทอดเพลง พ้ืนบานใหกับผูเรียน เปนตน ครู ภูมิปญญา และผูเรียนสรุปองคความรู รวมกัน ครูและภูมิปญญาติดตามผูเรียนและใหคําแนะนําเพิ่มเติม พรอมทั้ง บันทึกสรุปผล จากนั้นครูสรุปองคความรูท่ีไดมาจัดทํารายงานสรุปผลการ ดาํ เนินงาน การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๕๙ |

ผลการดําเนินงานพบวา ผูเรียนสามารถรอง ใหคงอยูสืบไป สําหรับแนวทางการพัฒนาตอเนื่อง เพลงพ้ืนบานได รูจักความหมาย และรูจักเพลง ควรมีการเผยแพรเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอร พ้ืนบานมากขึ้น สามารถนําบทเพลงไปถายทอดใหกับ โดยการเปดเพลงที่บันทึกเสียงไวในงานพิธีตาง ๆ พอแมหรือสมาชิกในครอบครัวได คนในชุมชนรวม ของชุมชน การกระจายเสียงตามสายของหมูบาน รองเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอรในโอกาสตาง ๆ นอกจากนี้ควรมีการสงเสริมใหมีการรองเพลง มากข้ึน เชน งานแตงงาน งานศพ ประเพณีเล้ียงผี พื้ น บ า น ม า ก ขึ้ น โ ด ย มี ก า ร จั ด ป ร ะ ก ว ด ร อ ง เ พ ล ง งานร่ืนเริงตาง ๆ และศูนยการเรียนชุมชนชาวไทย พ้ืนบานกะเหร่ียงสะกอร หรือจัดกิจกรรมรวมกับ ภูเขา“แมฟาหลวง” บานแมปคี มีส่ือประกอบใน การสงเสริมการอานในชุมชน เชน การสงเสริม การเรียนการสอน โดยครูไดจัดทําสมุดเพลงพ้ืนบาน สนับสนุนใหมีการจัดประกวดคัดลายมือจากบทเพลง กะเหร่ยี งสะกอรขึน้ เปน การสงเสริมใหมีการอนุรักษ พืน้ บา นกะเหรี่ยงสะกอร เปน ตน และรวมกันสืบทอดเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอร ความเปนมาและความสาํ คัญของปญหา เพลงพ้ืนบานน้ันมีอยูทุกภาคทุกเผาพันธุของประเทศไทย มีความแตกตางกันไปตามวิถีชีวิตความ เปนอยขู องแตละสงั คม สวนใหญเพลงพ้นื บา นมกั แตง ข้นึ เอง โดยใชสํานวนไมซับซอน ฟงแลวเกิดความไพเราะ ใชข ับขานเพือ่ ใหเ กดิ ความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ และผอนคลายจากการทํางาน หมูบานแมปคี หมูที่ ๓ ตําบลปางหินฝน สมัยบรรพบุรุษไดมีวัฒนธรรมประเพณีอยางหน่ึงท่ี อําเภอแมแจม จังหวัดเชียงใหม มีประชากรทั้งหมด นับเปนเอกลักษณของชนเผากะเหร่ียงสะกอร คือ จํานวน ๑๔๓ คน แยกเปนชาย ๗๓ คน และหญิง การขับรองเพลงพ้ืนบานในงานประเพณีตาง ๆ เชน ๗๐ คน ประชากรสวนใหญนับถือศาสนาคริสต งานแตงงาน งานศพ ฯลฯ และหากมีเวลาวางจาก ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มีวิถีชีวิตแบบพอเพียง การทํางานหรือมีการพบปะสังสรรคก็มักจะรวมกลุม จากการสอบถามผูเฒาผูแก ในหมูบานพบวาตั้งแต กันขับรอ งเพลงพื้นบานเพื่อความผอ นคลาย ปจจุบันชนเผากะเหรี่ยงสะกอร ออกไป ประกอบอาชีพนอกชุมชนมากข้ึน นอกจากน้ียังมี การดูโทรทัศน ฟงเพลง ใชโทรศัพทเคล่ือนที่ในการ ติดตอสื่อสาร จึงรับเอาวัฒนธรรมของคนไทย พ้ืนราบ เชน การแตงกาย รองเพลงไทยแทนเพลง กะเหร่ียงสะกอร สงผลใหวัฒนธรรมการรองเพลงซึ่ง ถือไดวาเปนเอกลักษณของชนเผากะเหรี่ยงสะกอร เปลี่ยนไป เด็กและเยาวชนไมคอยรูจักและรองเพลง ไมเ ปน กอปรกับชาวบานมีเวลาวางในการพบปะกัน การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกนั ดาร | ๑๖๐ |

ลดลง เนื่องจากใชเวลาในทํางานเพ่ือหารายไดมาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ขึ้นจึงทําใหเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอรเริ่มเลือน ตามแผนพัฒนา ฉบับที่ ๔ (พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๕๙) หายไป วัตถุประสงคที่ ๖ เสริมสรางศักยภาพของเด็กและ เยาวชนในการอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรม และ จากสภาพดังกลาวขางตน ศศช.บานแมปคี ภูมิปญญาทองถ่ิน ดังน้ันครูประจําศูนยการเรียน จึงรวมกับชุมชนหาแนวทางในการแกไข เพื่อให ชมุ ชนชาวไทยภเู ขา “แมฟ าหลวง” บานแมปคี จึงได ชาวบานไดเรียนรูเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอร ดําเนินการศึกษา เรื่อง การอนุรักษเพลงพ้ืนบาน ไมใหสูญหายไป ซ่ึงสอดคลองกับกิจกรรมในดาน กะเหรีย่ งสะกอรขนึ้ การอนุรักษวัฒนธรรมทองถิ่น ตามโครงการพัฒนา เด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร ตามพระราชดําริ วตั ถุประสงค ๑. เพ่อื ใหผ เู รยี นไดเ รียนรเู พลงพ้ืนบา นกะเหรยี่ งสะกอร ๒. เพ่ืออนุรักษแ ละสบื ทอดเพลงพืน้ บานกะเหร่ียงสะกอรใหค งอยสู ืบไป เปา หมาย เชงิ ปริมาณ ๑. ผถู ายทอด จาํ นวน ๒ คน ๒. กลมุ ผรู ับการถายทอด จํานวน ๑๐ คน ไดแก ผเู รียนหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพ้นื ฐานพุทธศกั ราช ๒๕๕๑ จํานวน ๖ คน และผูเ รยี น ศศช. จาํ นวน ๔ คน เชงิ คุณภาพ ผูเรียนหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ และ ผูเรียน ศศช. ไดอ นรุ ักษและสืบทอดเพลงพ้นื บานกะเหรยี่ งสะกอรใหคงอยสู ืบไป การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๖๑ |

วิธีการจัดกจิ กรรม ครูศึกษาองคค วามรจู ากภูมปิ ญ ญา แนวทางการปฎิบัติที่ดี ดานการอนุรักษ ๕. ครูดําเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู วัฒนธรรมทองถิ่น เร่ือง การอนุรักษเพลงพ้ืนบาน รวมกับภูมิปญญาเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอร ทํา กะเหร่ยี งสะกอร มขี ้ันตอนการดาํ เนินการดงั น้ี การสอนและถา ยทอดเพลงพนื้ บานใหผูเรียน โดยจัด ใหมีการสอนสัปดาหละ ๑ คร้ัง ในวันเสาร ตั้งแต ๑. ครู ชาวบานและผูเรียนประชุมรวมกัน เวลา ๑๔.๐๐น. ถงึ ๑๕.๐๐น. จํานวน ๖ คร้ัง โดยจะมี เกี่ยวกับปญหาการลืมเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอร การทดสอบหลังเรียนทุกครั้งเพื่อประเมินวาผูเรียน เพอ่ื หาขอ สรุปของปญ หาและแนวทางแกไ ข เรียนรูเพลงไดมากนอยเพียงใด พรอมทั้งกําหนดให ผูเรียนฝกรองเพลงที่บานใหพอแมและสมาชิกใน ๒. ครูศึกษาองคความรูจากภูมิปญญา ครอบครวั ฟง แลว ครูจะตดิ ตามผลในสปั ดาหตอ ไป เกี่ยวกับความเปนมาของเพลงพื้นบานกะเหรี่ยง สะกอร เนื้อรอง ทํานอง และความหมาย โดยทํา การบนั ทึกเนอื้ เพลง ความหมาย จากคําบอกเลาของ ภมู ิปญ ญา ๓. ครูศึกษา คนควาขอมูลทางวิชาการ เพ่ิมเติมจากแหลงตาง ๆ ท้ังจากเอกสารและ อินเทอรเน็ต เก่ียวกับบทเพลงพื้นบานกะเหร่ียง สะกอร พรอมทั้งจัดทําในรูปแบบสมุดเพลงพื้นบาน กะเหรี่ยงสะกอร เพื่อเปนสื่อในการถายทอดให ผเู รยี น ๔. ทําการสํารวจและคัดเลือกกลุมผูเรียนท่ี มีอายุตั้งแต ๙ ปขึ้นไป ซึ่งมีความพรอมสําหรับการ เรียนรู และมีความสนใจเรียนรูเพลงพื้นบาน กะเหรี่ยงสะกอร การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๖๒ |

ภมู ปิ ญญาสอนเพลงใหกับผูเรียน ๖. ครูจัดกิจกรรมการเรียนการสอนแบบ บรู ณาการ โดยนําเพลงพน้ื บา นกะเหรี่ยงสะกอรที่มี เน้ือหาเกี่ยวกับนก มาสอนในช่ัวโมงภาษาไทยใน เรื่อง คาํ พยางค ประโยคเกย่ี วกบั นก เปนตน ๗. ครู ภูมิปญญา และผูเรียนรวมกันสรุป องคความรูท่ไี ด ๘. ครู และภูมิปญญา ติดตามผูเรียนและ ใหค าํ แนะนําเพิ่มเตมิ พรอมทัง้ บนั ทกึ สรุปผล ๙. ครูจัดทําสมุดเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยง สะกอร และรายงานผลการดําเนินกิจกรรม บรู ณาการเนือ้ หาการรอ งเพลงในวชิ าภาษาไทย ผเู รยี นรวมรองเพลงกบั สมาชกิ ในครอบครวั ผลท่เี กิดกบั ผูเรียนและชุมชน ๑. ผเู รียนท่ีไดรับการถายทอด จาํ นวน ๑๐ คน สามารถรองเพลงพน้ื บานกะเหรย่ี งสะกอรได ๒. ผเู รยี นรูจ ักเขา ใจความหมายของเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอรมากข้นึ ๓. ผูเรียนสามารถนาํ บทเพลงไปถา ยทอดใหกับพอแมห รือสมาชกิ ในครอบครวั ได ๔. ผูเ รยี น สมาชกิ ในครอบครวั และคนในชมุ ชนรวมรองเพลงพน้ื บา นกะเหรี่ยงสะกอรในโอกาสตาง ๆ มากขึน้ เชน งานแตงงาน งานศพ งานประเพณีเลี้ยงผี และงานรน่ื เรงิ ตาง ๆ ๕. ศนู ยก ารเรียนชมุ ชนฯ บา นแมปคี มสี มดุ เพลงพ้นื บา นกะเหร่ียงสะกอรใชเปนสื่อประกอบการเรียน การสอน การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๑๖๓ |

ปญ หาอุปสรรคและวธิ กี ารแกไ ข วธิ ีการแกไข ๑. มอบหมายใหผูเรียน จํานวน ๑๐ คน ปญ หาอุปสรรค ศึกษาเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอร โดยครูจะ ๑. บทเพลงพื้นบานกะเหร่ียงสะกอรมี กําหนดใหผูเรียนบันทึกเน้ือเพลงและความหมาย จํานวนมากไมสามารถรวบรวมไดครบ เน่ืองจาก ที่ไดศึกษา เรียนรูจากภูมิปญญา คนละ ๑ เพลง ภูมิปญญามีภาระในการประกอบอาชีพ และเพลง มาสง ครูตามกําหนด เปน ภาษากะเหรี่ยง ซ่ึงทําใหยากตอการบันทึกเปน ๒. บันทึกเสียงรองเพลงของภูมิปญญา ภาษาไทย และตองใชเวลาในการแปลความหมาย เพื่อนาํ มาเปด ใหผ เู รียนฟงเมือ่ จดั กิจกรรมรองเพลง มาก ทาํ ใหก ารจดั ทําสมุดเพลงพน้ื บา นฯ ทําไดช า ๒. ผูเรียนยังรองเพลงไดไมดีเทาท่ีควร เนื่องจากมีระยะเวลาเรียนรู และฝกฝนการรอง เพลงกับภูมิปญญาเพลงพื้นบาน คอนขางนอย กอปรกับภูมิปญ ญามภี าระในการประกอบอาชพี แนวทางการพัฒนาตอเน่ือง ๑. เผยแพรเ พลงพ้ืนบานกะเหร่ียงสะกอร โดยนําเอาเพลงที่บันทึกเสียงไวมาเปดในงานพิธีตาง ๆ ของ ชุมชน และเผยแพรผ า นเสยี งตามสายของหมูบ าน เพื่อการอนรุ กั ษและสบื ทอดตอไป ๒. สงเสริมใหมีการรองเพลงมากข้ึน โดยจัดใหมีการประกวดรองเพลงพื้นบานกะเหรี่ยงสะกอร หรือ จดั กิจกรรมรวมกบั การสงเสรมิ การอา นในชมุ ชน เชน การประกวดการคดั ลายมือโดยใหท าํ การคัดเนื้อเพลงจาก บทเพลงพ้ืนบานกะเหรี่ยงสะกอร เปน ตน เอกสารอา งองิ โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี,สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทรุ กันดารตามพระราชดํารสิ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บรษิ ทั อมรินทรพ ร้นิ ตงิ้ แอนดพ บั ลิ่ชชิง่ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. โครงการพัฒนาหลักสูตรทอ งถนิ่ ในระดบั ประถมศึกษา จงั หวดั เชยี งใหม. องคความรแู ละภูมิปญญาชน เผา ปกาเกอะญอ. ม.ป.ท., ๒๕๓๘. พอเลปา และวีระศักดิ์ ยอดระบํา,เพลงชีวิต ปกาเกอะญอ. เชียงใหม : ศูนยชาติพันธุและการพัฒนา สถาบนั วิจยั สงั คม มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม, ๒๕๓๘. แหลงขอ มูล มีแปร เรืองกิจโกมล และวาแช ชอบอรัญวา. ภูมปิ ญ ญาทองถ่ิน. สัมภาษณ, ๑๕ มถิ ุนายน ๒๕๕๗. การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๖๔ |

ชมุ ชนกะเหรี่ยงโปวอ นรุ กั ษก ารแตง กายชนเผา ผศู ึกษา บทคัดยอ นายพงษพ ันธ อรณุ ขอบเขต แนวปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรมทองถ่ิน เร่ือง ชุมชน นางสาวจนั ทรจ ริ า อาศยั อรญั กะเหร่ียงโปวอนุรักษการแตงกายชนเผา ของศูนยการเรียนชุมชนชาวไทย ภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมปะกลาง หมูที่ ๒ ตําบลแมสวด อําเภอสบเมย สถานศกึ ษา จังหวัดแมฮองสอน มีวัตถุประสงคเพื่อ ๑) เพื่อใหผูเรียนมีความรูเร่ือง วัฒนธรรมการแตงกายของชนเผากะเหรี่ยงโปว ๒) เพ่ืออนุรักษและสืบสาน ศูนยการเรยี นชุมชนชาวไทยภเู ขา วัฒนธรรมการแตงกายของชนเผากะเหรี่ยงโปว กลุมเปาหมาย คือ ผูเรียน “แมฟาหลวง” บา นแมปะกลาง จํานวน ๘ คน โดยมีขั้นตอนการดําเนินกิจกรรมที่สําคัญคือ ครูประจําศูนย หมทู ี่ ๒ ตําบลแมส วด การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา“แมฟาหลวง” บานแมปะกลาง รวมกับผูนํา อําเภอสบเมย จังหวัดแมฮ อ งสอน ชมุ ชนสํารวจการแตงกายดวยชุดชนเผากะเหรี่ยงโปว ซึ่งพบวาชาวกะเหรี่ยง สวนนอยที่แตงกายดวยชุดชนเผา ครูและผูนําชุมชนจึงปรึกษาหารือกันเพื่อ ศูนยการศึกษานอกระบบและ กาํ หนดแนวทางการสนับสนุนสงเสริมใหมีการแตงกายดวยชุดชนเผามากขึ้น การศึกษาตามอธั ยาศยั โดยกําหนดจัดกิจกรรมที่ศูนยการเรียนและในชุมชน กลาวคือกิจกรรมใน อาํ เภอสบเมย ศูนยการเรียนฯ ประกอบดวยการกําหนดใหผูเรียนแตงกาย สัปดาหละ ๒ วัน จัดทําทาํ เนยี บภมู ปิ ญ ญาดานการแตง กาย จัดบอรดเกี่ยวกับการแตงกายของ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศึกษา ชนเผากะเหรี่ยงโปว จัดการเรียนการสอนในรายวิชาภาษาไทยเร่ือง คํา นอกระบบและการศึกษา พยางค ประโยค เกี่ยวกับการแตงกาย ในสวนของชุมชน ไดรณรงคให ตามอัธยาศัยจงั หวัดแมฮ องสอน ชาวกะเหรี่ยงทุกคนแตงกายดวยชุดชนเผาไปรวมงานตาง ๆ ของชุมชน เชน พิธีแตงงาน พิธีเล้ียงผี วันขึ้นปใหม การตอนรับแขก และวันสําคัญตาง ๆ สนับสนุน สงเสริมใหเด็กผูหญิงเรียนรูการทอผาจากภูมิปญญา รณรงคใหมี การทอผา และตัดเย็บชุดชนเผา พรอ มทั้งจัดทําเครื่องประดับใหมากขึ้น โดยมี ครแู ละผนู ําชุมชนรวมกนั ติดตามการดําเนินกจิ กรรม ผลการดําเนินงานพบวา ผูเรียนทุกคนมีความรูเกี่ยวกับการแตงกาย ของชนเผา กะเหร่ยี งโปว และแตงกายดว ยชุดชนเผากะเหร่ียงโปวเปนประจํา ทกุ วนั อังคาร และวันศุกร สว นผลท่ีเกิดกับครอบครัวและชุมชน ทําใหส มาชกิ การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๖๕ |

ในครอบครัวมีชุดชนเผาครบทุกคน เด็กผูหญิงไดรับการฝกการทอผาจากมารดา และภูมิปญญา นอกจากนี้ใน งานตาง ๆ ของชุมชน สมาชิกในชุมชนรวมมือกันแตงกายดวยชุดชนเผามากข้ึน จากการดําเนินโครงการนี้ พบวา ชาวกะเหร่ียงท่ีทาํ งานนอกชมุ ชนขาดโอกาสในการแตงกายดวยชุดชนเผาในการเขารวมงานตาง ๆ ของ ชุมชนและแตงกายตามแบบสังคมเมืองมากข้ึน การแกไขทําโดยการจัดประชุมรวมกันเพื่อหาแนวทางการแตงกาย ของชาวกะเหรี่ยงท่ีไปทํางานนอกชุมชน เชน เมื่อกลับเขามาในชุมชนควรแตงกายดวยชุดชนเผาอยางนอย ๑ วัน สวนแนวทางการพัฒนาตอเน่ือง สงเสริมใหชาวกะเหรี่ยงแตงกายดวยชุดชนเผามากขึ้น เชน จัดประกวดการ ทอผา ประกวดการแตงกายชดุ ชนเผา พรอ มมอบของรางวลั เปน ผาทอของชนเผา เปน ตน ความเปนมาและความสําคญั ของปญ หา สงผลใหวัฒนธรรมการแตงกายที่ไดรับการสืบทอด ตอกันมามีแนวโนมลดนอยลง เมื่อทําการสํารวจ ต้ังแตอดีตถึงปจจุบันแตละเช้ือชาติ ศาสนา ขอมูลการแตงกายของชาวบานกะเหรี่ยงโปวที่อาศัย และชนเผา ตางก็มีวัฒนธรรมและประเพณีทองถิ่น อยูในหมูบานแมปะกลาง จํานวน ๕๑ คน พบวา อันดีงามเปนส่ิงท่ีสืบทอดตอกันมา ซ่ึงตางก็มีความ มี ช า ว บ า น ที่ แ ต ง ก า ย ชุ ด ข อ ง ช น เ ผ า เ ป น ป ร ะ จํ า หลากหลายในดานวิถีชีวิตใหปฏิบัติและยึดถือ จํานวน ๑๐ คน แตงกายชุดของชนเผาเปนบางคร้ัง เปนเคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจใหระลึกถึงบรรพบุรุษของ จํานวน ๒๘ คน และมีผูท่ีไมเคยแตงกายดวยชุดของ ชนเผาตนเอง ในปจจุบันสังคมภายนอกไดมีการ ชนเผา จํานวน ๑๓ คน เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว โดยเฉพาะดานเทคโนโลยี และการส่ือสารตาง ๆ และขยายตวั เขา สชู มุ ชนชนบท ครูศูนยการเรียนชุมชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ซึ่งมีอิทธิพลทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลงกับวิถีทางใน บานแมปะกลาง และผูนําชุมชน มีความเห็น การดําเนินชีวิตของชุมชนชนบท โดยเฉพาะการเกิด สอดคลองกันวาควรมีการสงเสริมและสนับสนุน เปล่ยี นแปลงทางดา นประเพณีและวัฒนธรรม ดังเชน ใหช าวกะเหรีย่ งโปวใ นบา นแมปะกลางมีความรูเกี่ยวกับ บานแมปะกลาง หมูที่ ๒ ตําบลแมสวด อําเภอ การแตงกายดวยชุดชนเผา เพ่ือเปนการอนุรักษและ สบเมย จงั หวัดแมฮอ งสอน ซง่ึ เปนหมูบา นของชนเผา สืบทอดวัฒนธรรมการแตงกายของชนเผา โดยเร่ิม กะเหร่ียงโปว ซ่ึงต้ังอยูหางไกลความเจริญ มี จากกลุมเปาหมายที่เปนผูเรียนของ ศูนยการเรียน วัฒนธรรมที่เปนเอกลักษณของตนเองในเรื่องของ ชุมชนชาวไทยภูเขา“แมฟาหลวง” บานแมปะกลาง การใชภาษา การแตงกาย วิถีชีวิตความเปนอยูและ ท้ังนี้สอดคลองกับกิจกรรมดานวัฒนธรรมทองถิ่น การประกอบอาชีพ ปจจุบันคนในชุมชน เริ่มออกไป โครงการพัฒนาเด็กในถ่ินทุรกันดารตามพระราชดําริ ทํางานขา งนอกชุมชนมากข้ึนเพื่อหารายได จึงรับเอา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี วัฒนธรรมจากภายนอกกลับเขามาใชในชุมชนโดย ตามแผนพัฒนา ฉบับท่ี ๔ (พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๕๙) ไมรูตัว เชน การแตงกายแบบสังคมเมือง ละท้ิงการ วัตถุประสงคท่ี ๖ เสริมสรางศักยภาพของเด็กและ แตงกายของชนเผา อาจเน่ืองมาจากเครื่องแตงกาย เยาวชนในการอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรม และ ในปจจุบันมใี หเ ลอื กหลากหลาย หาซอ้ื ไดงาย จึงนิยม ภูมิปญ ญาทอ งถ่ิน แตงกายตามแบบสังคมเมืองแทนชุดของชนเผา ซ่ึง การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๖๖ |

วตั ถปุ ระสงค เปา หมาย ๑. เพื่อใหผูเรียนมีความรูเร่ืองวัฒนธรรม เชิงปริมาณ การแตง กายของชนเผากะเหรี่ยงโปว ผูเรียนศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟ า หลวง” บา นแมป ะกลาง จํานวน ๘ คน ๒. เพ่อื อนุรักษและสืบสานวัฒนธรรมการ แตงกายของชนเผา กะเหรย่ี งโปว เชงิ คณุ ภาพ ผูเรียนมีความรู เห็นคุณคาและสืบทอด วัฒนธรรมการแตงกายของชนเผา ตลอดจนมี ความภาคภูมใิ จในวฒั นธรรมทองถนิ่ ของตนเอง การแตง กายของชนเผา กะเหรยี่ งโปวใ นพิธสี าํ คัญตา ง ๆ วธิ ีการจดั กิจกรรม สงเสริมและสนับสนุนใหชาวบานมีการแตงกาย ดวยชุดชนเผาใหมากข้ึน โดยกําหนดแนวทางเปน การดําเนินการจัดกิจกรรมอนุรักษสืบสาน ๒ สวน ไดแก การจัดกิจกรรมภายในศูนยการเรียนฯ วัฒนธรรมดานการแตงกายชนเผากะเหร่ียงโปว และในชุมชน บานแมปะกลาง หมูที่ ๒ ตําบลแมสวด อําเภอ สบเมย จงั หวัดแมฮ อ งสอน ไดดําเนนิ การดังนี้ พดู คยุ แลกเปลย่ี นความรรู ว มกับภมู ปิ ญญา ๑. ครูศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมปะกลาง รวมกับผูนําชุมชน สํารวจการแตงกายดวยชุดชนเผาชาวกะเหรี่ยงโปว ซึง่ อาศยั อยใู นหมบู า นแมปะกลาง ๒. ครูศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานแมปะกลาง ภูมิปญญาและผูนํา ชุมชน ประชุมหารือรวมกับชาวบานในการแกไข ปญหาการเปล่ียนแปลงของวัฒนธรรมการแตงกาย ของชาวกะเหร่ียงโปว พรอมทั้งรวมกันหาแนวทาง การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๑๖๗ |

๓. ครูจัดกิจกรรมในศูนยการเรียนชุมชน สาธติ วิธีการการทอผา จากภมู ิปญ ญา ชาวไทยภเู ขา“แมฟ า หลวง” บา นแมปะกลาง ดงั นี้ เรยี นรูว ิธีการทอผา จากภูมปิ ญ ญา ๓.๑. กําหนดใหผูเรียนแตงกายดวยชุด ชนเผาทุกวันอังคารและวนั ศกุ ร ๓.๒. จัดทําทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ดานทอผา และการแตง กายฃองชนเผา ๓.๓. จัดบอรดเก่ียวกับการแตงกายของ ชาวกะเหร่ยี งโปว ๓.๔. ครูจัดการสอนแบบบูรณาการ รวมกับรายวิชาภาษาไทย ในเน้ือหาการเขียน ประโยค โดยนําคํา พยางค ประโยคที่เกี่ยวกับการ แตงกายของชนเผากะเหร่ียงโปว มาใหผูเรียนไดฝก เขยี นอาน คํา พยางคและประโยคที่ขอ ง ๓.๕. ครูทําการวัดผล ประเมินผล และ สรุปผลการเรียนรูของผูเรียนเกี่ยวกับการแตงกายของ ชนเผา กะเหร่ยี งโปว ๔. ครูรวมกับชุมชน จัดกิจกรรมในชุมชน บา นแมป ะกลาง ดังน้ี ๔.๑. มีการรณรงคใหชาวกะเหรี่ยงทุก คนแตงกายดวยชุดชนเผาไปรวมงานตาง ๆ ของ ชุมชน เชน พิธีแตงงาน พิธีเลี้ยงผี วันขึ้นปใหม การ ตอนรบั แขกผูมาเยือน และวนั สําคัญตา ง ๆ เปน ตน ๔.๒. สนับสนุน สงเสริมใหเด็กผูหญิง เรียนรูก ารทอผา จากภมู ปิ ญ ญา ๔.๓. รณรงคใหคนในชมุ ชนทอผา และทํา การตัดเย็บชุดชนเผาไวสวมใสเอง พรอมท้ังจัดทํา เครอื่ งประดับใหมากข้นึ ๕. ครูและผูนําชุมชนติดตามผลการดําเนิน และปญหาอุปสรรคในการจัดกิจกรรม เพื่อใชเปน แนวทางในการดาํ เนนิ กจิ กรรมในปตอไป ๖. ครูสรุปและรายงานผลการดําเนินงาน การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๖๘ |

ผลทเ่ี กิดกบั ผูเรียนและชมุ ชน ๔. เดก็ ผหู ญิงไดร ับการฝกฝนการทอผาจาก มารดาและภมู ปิ ญ ญาทอ งถ่ิน ๑. ผูเรียนทุกคนมีความรูในดานการแตง กาย ของชนเผา กะเหรี่ยงโปวมากข้นึ ๕. คนในชุมชนแตงกายดวยชุดชนเผาไป รวมงานตา ง ๆ ของชมุ ชนมากขึน้ ๒. ผูเรียนทุกคนแตงกายดวยชุดของชนเผา กะเหรีย่ งโปวเ ปนประจําทุกวันอังคารและวนั ศกุ ร ๓. สมาชิกของแตละครอบครัวในชุมชนมี ชดุ ชนเผา สวมใสครบทกุ คน ปญ หาอปุ สรรคและวธิ กี ารแกไข แนวทางการพัฒนาตอ เนื่อง ปญหาอุปสรรค สงเสรมิ ใหชาวกะเหร่ยี งแตงกายดวยชุดชน ชาวกะเหรย่ี งทีท่ าํ งานนอกชุมชนมีโอกาสใน เผา มากข้ึน โดยการเพ่ิมกิจกรรม เชน ประกวดการ การแตงกายดวยชุดชนเผาในการเขารวมงานตาง ๆ ทอผา ประกวดการแตง กาย พรอมมอบรางวัลเปน ผาทอของชนเผา เปนตน ของชุมชนนอยลง และแตงกายตามแบบสังคมเมือง มากขึ้น วธิ ีการแกไ ข จัดประชุมรวมกับชาวกะเหร่ียงในชุมชน เพ่ือหาแนวทางในการแตง กายของชาวกะเหร่ียงท่ีไป ทํางานนอกชุมชน เชน เมื่อกลับเขามาในชุมชนควร แตงกายดวยชุดของชนเผาอยางนอย ๑ วัน เปนตน การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๑๖๙ |

เอกสารอา งอิง โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี,สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทรุ กนั ดาร ตามพระราชดาํ รสิ มเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารฉี บับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรงุ เทพฯ : บรษิ ัท อมั รินทรพ รนิ้ ติง้ แอนดพ บั ลช่ิ ช่งิ จํากัด (มหาชน), ๒๕๕๑. แหลง ขอมูล เชะพู รัศมฉี ายแสงทอง. ภมู ปิ ญญาดานการทอผา. สมั ภาษณ, ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๗. อยโู ซ กลิ่นชยั ประภา. ภูมปิ ญญาดา นการทอผา . สมั ภาษณ, ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๗. การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๑๗๐ |

สืบสานวฒั นธรรม จารีตประเพณลี ัทธฤิ าษี ผูศึกษา บทคดั ยอ ส.ต.อ.หญิง ศภุ กานต จันตะวงค แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรมทองถิ่น เรื่อง สืบสาน วัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลตองคุ ของโรงเรียนตํารวจ สถานศึกษา ตระเวนชายแดนบานเลตองคุ ตําบลแมจัน อําเภออุมผาง จังหวัดตาก เปนศูนยกลางรวบรวมขอมูลขาวสารในดานความรูศิลปะ วัฒนธรรม โรงเรยี นตาํ รวจตระเวนชายแดน จารีต ประเพณีตาง ๆ ของลัทธิฤาษีบานเลตองคุ มีวัตถุประสงคเพ่ือเปน บา นเลตองคุ แหลงเรยี นรขู องนกั เรยี นและชมุ ชนตลอดจนผทู เ่ี ขามาศึกษาทองเที่ยวเกิด หมู ๑๐ ตําบลแมจัน ความรู ความเขาใจ ขนบธรรมเนียมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลตองคุ อาํ เภออุมผาง จังหวัดตาก และเปนนวัตกรรมในดานการเรียนการสอนแบบบูรณาการใหกับนักเรียน โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานเลตองคุ โดยประชุมหารือกับ กองกํากับการตาํ รวจตระเวน ผูเกี่ยวของในชุมชน ทําโครงการเสนอผูบังคับบัญชาหนวยงานตนสังกัด ชายแดนท่ี ๓๔ เพื่อขออนุมัติงบประมาณในการจัดตั้ง ศูนยสืบสานวัฒนธรรมจารีต ประเพณีลัทธิฤาษี เร่ิมศึกษาหาขอมูลจากผูที่มีความรู ความเขาใจอยาง ถูกตองในชุมชน แลวรวบรวมขอมูลมาเก็บไวใน ศูนยสืบสานวัฒนธรรม จารีตประเพณีลัทธิฤาษี ทําใหเด็ก นักเรียน ชุมชน และผูที่เขามาศึกษา ทองเที่ยวเกิดความรู ความเขาใจเกี่ยวกับวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิ ฤาษบี านเลตองคุ ตลอดจนการดํารงชวี ติ ประจําวันของฤาษีบานเลตองคุท่ี ไมสามารถพบเห็นไดจากแหลงอื่น จนเกิดเปนนวัตกรรมการเรียน การสอนแบบบูรณาการใหกับนักเรียน โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน บา นเลตองคุ ผลการทดสอบโดยใชแบบสอบถามกอนและหลังเขาศึกษาเยี่ยม ชมศนู ยสืบสานวฒั นธรรมจารีตประเพณลี ัทธิฤาษี ปรากฏวากอนเขาเย่ียม ชม ผทู จี่ ะเขา เยย่ี มชมมีความรคู วามเขา ใจอยางถกู ตอง รอ ยละ ๑๕ และ หลังจากเขาศึกษาเยี่ยมชม ผูศึกษามีความรูความเขาใจไดอยางถูกตอง รอ ยละ ๘๐ การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๗๑ |

ความเปน มาและความสาํ คญั ของปญ หา วฒั นธรรมด้ังเดิมของลทั ธฤิ าษี บานเลตองคุ ซึ่งควรแก การผดุงรักษาไวใหเปนมรดกทางวัฒนธรรมอันเปน ในอดีตที่ผานมาหมูบานเลตองคุ ตําบล แม ทรัพยสินทางปญญาที่บรรพบุรุษไดสรางสรรคเอาไว จัน อําเภออุมผาง จังหวัดตาก นับถือลัทธิฤาษีมี สืบทอดและเรียนรูของอนุชนคนรุนหลังตอไป จึงได ข น บ ธ ร ร ม เ นี ย ม จ า รี ต ป ร ะ เ พ ณี ลั ท ธิ ฤ า ษี เ ป น จัดตั้งศูนยสืบสานวัฒนธรรมจารีตประเพณีของลัทธิ วัฒนธรรมของตนเอง ซ่ึงนับถือสืบทอดกันมาเปน ฤาษีชุมชนบานเลตองคุขึ้นภายในโรงเรียนเพ่ือเปน เวลายาวนานหลายช่ัวอายุคน แตดวยปจจุบันมีการ ศูนยกลางในการเก็บรวบรวมขอมูล และขาวสาร สื่อสารและการคมนาคมสะดวกมากข้ึนมีการไหลบา ความรูเก่ียวกับศิลปวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิ ของวัฒนธรรมอ่ืนเขามาในชุมชน ซึ่งอาจจะทําให ฤาษีบานเลตองคุ ในรูปแบบการนําเสนอศูนยขอมูล ขนบธรรมเนียมประเพณีวัฒนธรรม เปล่ียนแปลงไป ความรู โดยมีครูและนักเรียนเปนผูถายทอดวิถีการ จากอดีตท่ีผานมา เกิดความคิดแปลกใหมจึงเกิดไม ดํารงชีวิตของชุมชนฤาษีบานเลตองคุ เพ่ือใหเด็ก เขาใจกันระหวางผูอาวุโสที่ยังมีความเชื่อยึดถือ นักเรียนเยาวชนคนในชุมชนและผูที่จะเขามาศึกษา ขนบธรรมเนียมจารตี ประเพณีวัฒนธรรมแบบดั้งเดิม ทองเที่ยว ใหไดศึกษาเรียนรูขนบธรรมเนียมจารีต กับเยาวชนรุนหลังที่เร่ิมมีความคิดและความเขาใจ ประเพณีตาง ๆ จากแหลงเรียนรูภายในโรงเรียน แบบสมัยนิยม ซ่ึงอาจไดรับวัฒนธรรมสมัยใหม เปนการรว มกนั สืบสานวัฒนธรรมลัทธิฤาษีที่มีคุณคา บางอยางมาแบบผิด ๆ ซ่ึงเปนเหตุที่กอใหเกิดความ ของชุมชน และประยุกตใชใหเกิดประโยชนใน เหล่ือมลํ้าระหวา งวัยท่แี ตกตางกนั ของคนในชุมชน อนาคตตอไป โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานเลตองคุ ไดเห็นความสาํ คญั ของขนบธรรมเนียมจารีตประเพณี วตั ถปุ ระสงคข องการศกึ ษา ๑. เพอื่ เปนแหลงเรยี นรปู ระวตั ศิ าสตรลทั ธฤิ าษี ๒. เพือ่ สนับสนนุ การอนุรักษว ัฒนธรรมจารีตประเพณขี องลทั ธิฤาษีชุมชนบา นเลตองคุ ๓. เพอื่ สง เสริมการเรียนรูทุกกลมุ สาระโดยเนน การเรียนรูแบบบรู ณาการ เปา หมาย เชงิ ปริมาณ นักเรยี นโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดนบา นเลตองคุ ทกุ ระดับชั้น ครู นกั ศึกษา นักทองเท่ียวและประชาชนท่ัวไป เชงิ คุณภาพ รอ ยละ ๘๐ ของกลมุ เปา หมาย มีความรคู วามเขา ใจ ขนบธรรมเนยี มจารตี ประเพณีวัฒนธรรมลทั ธฤิ าษบี า นเลตองคุอยางถูกตอง การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๑๗๒ |

วธิ ีการจดั กิจกรรม ๓. ศึกษาคนควาหาขอมูลเพ่ือนํามาจัด แสดงในศูนยสืบสานวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิ แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรม ฤาษบี า นเลตองคุ ทองถิ่น ตามโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทุรกันดารตามพระราชดําริฯ โครงการสืบสาน ๓.๑. การศึกษาคนควาขอมูลเกี่ยวกับ วัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลตองคุ วัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลตองคุ เร่ิม โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานเลตองคุ ตําบล จากการสอบถามผูนําอาวุโส ผูนําลัทธิฤาษี และ แมจนั อําเภออมุ ผาง จังหวดั ตาก ไดด าํ เนนิ การ ดงั น้ี ผูเฒาผูแก เพ่ือนําขอมูลท่ีไดจัดทําเปนบอรด แผน ปายนิทรรศการ ใหความรูกับผูเขามาศึกษามาเยี่ยม ๑. คณะครูโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน ชม ดงั น้ี บานเลตองคุ รวมกับคณะกรรมการสถานศึกษา คณะกรรมการหมูบาน ผูนําลัทธิฤาษีและราษฎร ๑) ขอมูลพื้นฐาน ประวัติความ บานเลตองคุ รวมประชุมหารือเก่ียวกับเรื่องการไหล เปน มาและสภาพทว่ั ไป บาเขาสูชุมชนของวัฒนธรรมอ่ืน สภาพปญหาท่ีเกิด จากการไหลบาของวัฒนธรรมอื่นเขามาสูชุมชน ซ่ึง ๒) จารีตประเพณีของลัทธิฤาษี ทางโรงเรียนไดเสนอใหจัดต้ังศูนยสืบสานวัฒนธรรม ชมุ ชนบานเลตองคุ จารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลตองคุ โดยใชสถานที่ โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานเลตองคุ ตําบล ๓) พิธีกรรมตา ง ๆ ของลทั ธฤิ าษี แมจัน อําเภออุมผาง จังหวัดตาก และเชิญผูนํา ๔) กฎระเบียบ และขอปฏิบัติของ อาวโุ สที่มคี วามรูความเขา ใจเกีย่ วกบั วฒั นธรรมจารีต สมาชกิ ทนี่ ับถอื ลทั ธิฤาษี ประเพณีลัทธิฤาษี มาเปน ผใู หขอ มูลความรู ๕) ประเพณเี ผาไฟ ๖) ประเพณที ําบุญพะชะลอ ๒. เสนอโครงการ สืบสานวัฒนธรรมจารีต ๓.๒ ทางโรงเรียนไดจัดทําหนังสือเรื่อง ประเพณีลัทธิฤาษี โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน “อสิ ิ กบั บา นเลตองคุ” จํานวน ๒๐ เลม และจัดทํา บา นเลตองคุ ตําบลแมจ ัน อาํ เภออุมผาง จังหวัดตาก แผนพับเก่ียวกับการดํารงชีวิตของสมาชิกฤาษีบาน ใหผูบังคับบัญชาหนวยงานตนสังกัด กองกํากับการ เลตองคุ เพ่ือเก็บรักษาไวในศูนยสืบสานวัฒนธรรม ตํารวจตระเวนชายแดนท่ี ๓๔ ผูบังคับบัญชาได จารีตประเพณีลัทธิฤาษี เล็งเห็นความสําคัญ จึงไดสนับสนุนงบประมาณเพ่ือ จัดตั้งศนู ยสืบสานวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษี ชมุ ชนบานเลตองคุขึน้ การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กันดาร | ๑๗๓ |

ผลการดาํ เนินงาน ๓. หามเลนการพนันทุกชนิด ที่มีการ แลกเปลี่ยนดว ยเงินและสิ่งของ หรือแมแตจะไปยืนดู แนวปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรม การเลนการพนันอยูใกลกันก็ไมได เด็ก ๆ เลนได ทองถิ่น เรื่อง “สืบสานวัฒนธรรม จารีตประเพณี เฉพาะยางวงและขวางปลากระปอ ง เปนตน ลัทธิฤาษีบานเลตองคุ” ของโรงเรียนตํารวจตระเวน ชายแดนบานเลตองคุ ตําบลแมจัน อําเภออุมผาง ๔. เวลาแตงงานตองไดรับความเห็นชอบ จังหวัดตาก เปนศูนยกลางรวบรวมขอมูลขาวสารใน จากบดิ ามารดา ผูเฒาผแู กจึงจะไปสูขอตามประเพณี ดา นความรูศิลปวัฒนธรรมจารตี ประเพณีตาง ๆ ของ ได จะทําโดยพละการไมไดเด็ดขาด เวลาแตงงาน ลัทธิฤาษีบานเลตองคุ ทําใหผูเขาเย่ียมชม นักศึกษา ตอ งพนฤดเู ขาพรรษา นักทองเท่ียว เกิดความรูความเขาใจที่ถูกตอง เกี่ยวกับวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีบานเลต ๕. ผูชายมีภรรยาไดเพียงคนเดียว ผูหญิงก็ องคุ ตลอดจนวิถีชีวิตของสมาชิกฤาษีบานเลตองคุ มีสามีไดคนเดียว ขอยกเวนหากฝายหน่ึงฝายใด ซ่ึงไมสามารถพบเห็นไดจากแหลงอื่นในประเทศ จน เสียชีวิตเกินเวลา ๑ ป และพนประเพณีเขาพรรษา เกิดเปนนวัตกรรมการเรียนการสอนแบบบูรณาการ ไปแลว จึงจะแตง งานใหมไ ด ใหกับนักเรียนโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบาน เลตองคุ ๖. ผูชายทั้งเด็กและผูใหญ จะแตงกายดวย กางเกงหรอื เสอ้ื ยืดไมไ ด ใสไดเ ฉพาะเสื้อแขนยาวเลย ผลการทดสอบโดยใชแบบสอบถามกอน ศอก และโสรงสพี น้ื เทาน้นั และหลังเขาเย่ียมชมปรากฏวากอนเขาเยี่ยมชม ผู ตองการเขาเย่ียมชมมีความรูความเขาใจอยาง ๗. ผูหญิงใสผาเฉพาะของเผากะเหร่ียง ถูกตอง รอยละ ๑๕ และหลังการเขาเย่ียมชม ผูเขา ทั่วไปสีขาว ถาแตงงานแลวใสสีขาวไมได ตองแตงชุด ศึกษาเยี่ยมชมมีความรูความเขาใจไดอยางถูกตอง แมบ านกะเหรีย่ งเทานนั้ รอ ยละ ๘๐ ๘. หา มลักขโมย โดยเดด็ ขาด กฎระเบียบ ๙. ผูชายและผูหญิงจะตัดผมเปนทรงไมได ขอหา มของสมาชิกฤาษบี านเลตองคุ ยกเวน โกนหรอื ปลอยยาวมีจุกไวตรงกลางกระหมอม หรอื หนา ผาก ๑. หามเลี้ยงสัตว และรับประทานเนื้อสัตว ๑๐. ที่กลาวมาแลวต้ังแตขอ ๑-๒ ไมวาจะ เชน โค กระบือ หมู เปด ไกและไข เปน ตน เปนการกระทําในบานหรือท่ีตาง ๆ ไมไดโดย เด็ดขาด ๒. หามดื่มสุรา สูบฝนกัญชา หรือของมึน เมาทุกชนิด ยกเวน หมากและบุหรี่ (แขกที่มาเท่ียว หรือ ขาราชการของรัฐท่ีด่ืมสุราเมา จะเขาหมูบาน เวลากลางคืนไมได หรือเวลาท่ีมีการไหวพระ ทําบุญ ใหญจ ะขน้ึ บนบานไมได) การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร | ๑๗๔ |

การเผยแพร ๕. นํานักเรียนกลุมอนุรักษวัฒนธรรม แสดงนิทรรศการท้ังในโรงเรียน และรวมจัดกับ ๑. เปดใหบุคคลท่ัวไปไดเขาเย่ียมชม หนว ยงานตาง ๆ ทร่ี อ งขอ เชน ศึกษาขอมูลวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษี ภายในศูนยฯ - งานกาชาดอําเภออุม ผาง - งานกาชาดจังหวดั ตาก ๒. จดั ทําแผน พับใหก ับคณะเย่ียมชม - สงผลงานเขาประกวดโครงการ ๓. ให นัก เ รีย นใ ช ชีวิ ต ปร ะจํ า วัน ใ น พฒั นาคณุ ภาพโรงเรียน ตชด.อยา งยง่ั ยืน โรงเรียนแบบฤาษีท้ังดานอาหาร เคร่ืองแตงกาย - รวมจัดนิทรรศการแสดงผลงานภายใต และทรงผม โครงการพฒั นาคณุ ภาพโรงเรียน ตชด. อยา งยง่ั ยนื ๔. ครูจัดการเรียนการสอนโดยเนนแบบ บรู ณาการทุกกลมุ สาระ ปญ หาอปุ สรรคและขอเสนอแนะ ปญหาอุปสรรค เน่ืองดวยทางโรงเรียนยังไมมีหองจัดต้ัง ศูนย สืบสานวัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษี ที่ มีความมั่นคงถาวร ทําใหการจัดกิจกรรมเปนไป ดวยความยากลาํ บาก ขอ เสนอแนะ ขอรับการสนับสนุนงบประมาณจัดสราง อาคารแบบท่ีมั่นคงถาวรเพ่ือจัดต้ังศูนยสืบสาน วัฒนธรรมจารีตประเพณีลัทธิฤาษีชุมชนบาน เลตองคุจากหนวยงานตนสังกัดและหนวยงานท่ี เกีย่ วขอ ง การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กันดาร | ๑๗๕ |

เอกสารอางอิง โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี,สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถ่นิ ทุรกันดาร ตามพระราชดํารสิ มเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรงุ เทพฯ : บริษัท อมั รินทรพร้นิ ติ้งแอนดพบั ล่ชิ ชงิ่ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. บัญชาการตํารวจตระเวนชายแดน, กอง. รายงานการศึกษาเฉพาะกรณี เร่ือง อิสิ กับ บานเลตองคุ. กองกาํ กบั การตํารวจตระเวนชายแดนที่ ๓๔ กองบงั คับการตํารวจตระเวนชายแดนภาค ๓, ม.ป.ป. แหลง ขอ มูล พือตะก.ุ หัวหนา ลูกศษิ ยฤาษี สาํ นกั ฤาษีบานเลตองค.ุ สัมภาษณ. จอหยหี มอ ครี ีบุปผา. ผอู าวุโสบานเลตองคุ. สมั ภาษณ. ยอตาแฮ คีรดี ุจจินดา. ผอู าวโุ สบา นเลตองคุ. สมั ภาษณ. พาแจ ครี ดี จุ จนิ ดา. เจาวัด. สัมภาษณ การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๗๖ |

เพียบพรอมวัฒนธรรมประเพณี ผูรับผดิ ชอบโครงการ ความเปนมาและความสาํ คัญของปญ หา นายอมร นาคปก ในการพัฒนาประเทศในปจ จบุ ัน ไดมีการพัฒนาดานวัตถุไปอยาง นายวสิ ทุ ธิ์ สทิ ธริ กั ษ รวดเร็ว ทําใหมีการละเลยในการรักษาวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณีอันดีงาม และวิถีชีวิตอันเปนอัตลักษณของทองถิ่นไป เพื่อเปน สถานศกึ ษา การปองกัน มิใหส่ิงดีงามเหลาน้ีสูญหายไปพรอมกับการพัฒนาทางดาน วัตถุ ทางโรงเรียนในโครงการพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ โรงเรียนในโครงการพระราชดาํ ริ สยามบรมราชกุมารี ในกลุมภาคใต ไดมีความตระหนักและเห็น สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ ความสําคัญของปญหาดังกลาว เพ่ือดํารงไวซ่ึงวัฒนธรรมอันดีงาม จึงได สยามบรมราชกมุ ารี จัดกิจกรรมนี้ขึ้นใหค งอยสู บื ไป ในกลุมภาคใต วตั ถุประสงคข องการศกึ ษา สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษา ขนั้ พนื้ ฐาน ๑. เพ่ือใหเ ด็กและเยาวชนทุกคนมีความรูเกี่ยวกับวัฒนธรรมและ ภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ ของตน ๒. เพ่ือใหเด็กและเยาวชนมีความภาคภูมิใจ เห็นคุณคาในมรดก ทางวฒั นธรรมและภมู ปิ ญญาของทองถิน่ และมีความรกั ทองถ่ิน เปาหมาย ๑. เด็กและเยาวชนทุกคนมีความรูเกี่ยวกับวัฒนธรรมและภูมิ ปญญาทอ งถ่นิ ของตน ๒. เด็กและเยาวชนมีความภาคภูมิใจ เห็นคุณคาในมรดกทาง วฒั นธรรมและภมู ปิ ญญาของทองถ่นิ และมคี วามรักทองถ่ิน การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑๗๗ |

กระบวนการจดั การเรยี นรู ๔.๓. แบงกลุมนักเรียนใหไปศึกษาคนควา ที่ตนเองอยากรูเกี่ยวกับศิลปวัฒนธรรม ภูมิปญญา แนวปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรม ทองถนิ่ ซงึ่ แบง เปนกลุม ยอ ย ดงั นี้ ทอ งถน่ิ ไดด ําเนินการดังน้ี กลมุ ที่ ๑ ศลิ ปะการแตง กาย ๑. ศึกษาขอมลู บันทกึ วิเคราะหคุณคาของ กลุมท่ี ๒ ศลิ ปะการแสดง วฒั นธรรมและภูมิปญ ญาทองถ่ินของภาคใต กลมุ ท่ี ๓ กลุมนิทานพน้ื บา น กลมุ ท่ี ๔ กลุม พชื สมุนไพร ๒. จัดกระบวนการเรียนรูการอนุรักษและ กลมุ ที่ ๕ กลมุ พชื ทใี่ ชยอมผา สืบทอดวัฒนธรรมและภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ กลุมที่ ๖ กลมุ อาหารพน้ื บา น กลมุ ท่ี ๗ กลุมผาบาตกิ ๓. จัดกิจกรรมเวทีใหเด็กและเยาวชนได ๔.๔. นาํ ขอมลู ทีไ่ ดมาจัดเปนรายงานของแต เผยแพร ประชาสัมพันธองคความรูการอนุรักษ การ ละกลุม เชน กลุมท่ี ๑ รายงานเร่ืองศิลปะการแตง สืบทอดวัฒนธรรม ภูมิปญญาทองถ่ิน และการ กาย (จัดทําเปนรูปเลมมีภาพประกอบแล ะ แลกเปล่ยี นเรียนรูรวมกนั คาํ อธิบาย) ๔.๕. นําเสนอขอมูลหนาช้ันเรียนใหเพ่ือน ๔. สงเสริมและสนับสนุนการจัดกิจกรรม แตล ะกลุมรว มกันแลกเปลยี่ นเรยี นรู เพ่ืออนุรักษและสืบสานวัฒนธรรมและภูมิปญญา ๔.๖. ทุกกลุมจัดนิทรรศการ การนําเสนอ ทองถ่ิน เชน วันสําคัญทางประเพณีวัฒนธรรม ผลงาน ใหเพื่อนนักเรียนและผูปกครองไดรวม ทองถ่ิน การแตงกาย วัฒนธรรมทางอาหารและ แลกเปล่ียนเรียนรู แสดงศิลปะการแสดงของภาคใต โภชนาการ การเลนดนตรี การแสดง กีฬาและภาษา รวมกับคนในชมุ ชนและทองถ่นิ ทองถิ่น โดยมีข้ันตอนการจัดกิจกรรมการเรียนรู ดงั ตอ ไปน้ี ๔.๑. คุณครูนําเสนอภาพวัฒนธรรม ประเพณีท่มี ีปฏิบัตกิ ารสืบทอดกนั มาอยา งตอเนื่อง ๔.๒. ใหนักเรียนตั้งคําถามที่ตนอยากรู เกย่ี วกับวฒั นธรรมประเพณี การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๑๗๘ |

ผลท่เี กดิ กับผเู รียนและชมุ ชน ผลทเี่ กิดกบั ชุมชน ๑. คนในชมุ ชนมีความรู ความเขาใจในดาน ผลทีเ่ กิดกบั เด็กและเยาวชน การอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรมและภูมิปญญา ๑. เด็กและเยาวชน มีความรูความเขาใจ ทอ งถ่นิ มีความตระหนักและเห็นคุณคาในการอนุรักษและ ๒. คนในชุมชนมีสวนรวมในการเผยแพร สบื ทอดวัฒนธรรมและภมู ิปญญาทองถน่ิ ประชาสมั พนั ธอ งคความรูในการรวมกันอนุรักษและ ๒. เด็กและเยาวชน ไดประชาสัมพันธ สบื ทอดวฒั นธรรมและภมู ปิ ญ ญาทองถ่ิน เผยแพรศิลปะการแสดง และแลกเปล่ียนเรียนรูใน ๓. คนในชุมชนมีสวนรวมในการอนุรักษ การอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรมและภูมิปญญา และสืบทอดวฒั นธรรมและภูมิปญ ญาทอ งถ่ิน ทอ งถนิ่ ๓. เด็กและเยาวชนมีสวนรวมในการอนุรักษ และสืบทอดวัฒนธรรมและภูมปิ ญญาทองถ่นิ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร | ๑๗๙ |

ปญ หาอปุ สรรค โรงเรียนขาดแคลนครภู ูมปิ ญญาทอ งถนิ่ ในการชว ยสอนหรือถา ยทอดความรูวฒั นธรรมประเพณีแกเ ดก็ และเยาวชน แนวทางการพัฒนาตอเนอ่ื ง สถานศึกษาควรจัดหาบุคลากรในการจัดกิจกรรมใหแกเด็กและเยาวชน ใหไดแสดงออกในกิจกรรม ดานการอนรุ กั ษแ ละสบื ทอดวฒั นธรรมและภูมปิ ญ ญาทองถนิ่ เอกสารอา งองิ โครงการสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี,สาํ นักงาน. แผนพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร ตามพระราชดาํ ริสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบบั ที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บริษัท อัมรินทรพรนิ้ ต้ิงแอนดพบั ลิช่ ชิง่ จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๘๐ |

สืบสานวฒั นธรรม ผา หอ ธรรมลานนา ผรู ับผดิ ชอบโครงการ บทคดั ยอ นายสุรยิ า วงคชยั แนวทางปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรมทองถิ่น เรื่อง สืบสาน นาย บรรจบ กําจดั วัฒนธรรม ผาหอธรรมลานนา ของโรงเรียนโสภณจริยธรรมวิทยา อําเภอ เชยี งของ จังหวัดเชยี งราย มวี ัตถปุ ระสงคเ พอ่ื ๑) เผยแพรภ ูมิปญญาทองถิ่นที่ สถานศกึ ษา เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาเปนวงกวาง ๒) สรางความตระหนักในการอนุรักษ สืบสานงานหัตถกรรมพื้นบานใหกับนักเรียน ๓) จัดสงเสริมการเรียนรูและ โรงเรียนโสภณจรยิ ธรรมวิทยา ถายทอดวัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนาใหกับนักเรียน ๔) จัดการเรียนรูแบบ ตําบลเวยี ง อําเภอเชยี งของ บรู ณาการโดยเชื่อมโยงความรูทางดานวิชาการ กับคติธรรม ความเชื่อในทาง จังหวัดเชียงราย พระพุทธศาสนาใหเปนหนึ่งเดียวกัน ๕) เพื่อเสริมสรางทักษะชีวิตใหนักเรียน ผา นกจิ กรรมที่หลากหลาย มีประสบการณใ นการทํางานเปน กลุม สาํ นักงานพระพทุ ธศาสนา แหง ชาติ โดยดําเนินการประชุมหารือกับผูเก่ียวของ จัดทําโครงการเสนอตอ ผูบังคับบัญชาเพ่ืออนุมัติงบประมาณในการจัดนิทรรศการ จากนั้นไดเร่ิม ศึกษาขอมูลเรื่องผาหอธรรมจากผูที่มีความรูความเขาใจ เชน เจาอาวาสวัด ตาง ๆ ในเขตอําเภอเชียงของ คณะแมบานท่ีเคยทอผาหอธรรม เพ่ือรวบรวม ขอมูลเกี่ยวกับวัฒนธรรม ความเชื่อ ตลอดจนความสําคัญของผาหอธรรมที่ เกี่ยวของกับชีวิตประจําวัน และทําการเก็บตัวอยางผาหอธรรมจากวัดตาง ๆ มาจัดแสดง จนเกิดเปนนวัตกรรมการเรียนการสอนแบบบูรณาการใหกับ นักเรียนโรงเรียนโสภณจรยิ ธรรมวิทยา ผ ล ก า ร ท ด ส อ บ โ ด ย ใ ช แ บ บ ท ด ส อ บ ก อ น แ ล ะ ห ลั ง เ ข า เ ยี่ ย ม ช ม นิทรรศการผาหอธรรม ปรากฏวากอนเขาเย่ียมชม ผูเขาเย่ียมชมมีความรู ความเขาใจไดอยางถูกตอง รอยละ ๒๐ และหลังเขาเยี่ยมชมผูเขาเยี่ยมชมมี ความรูความเขาใจอยางถกู ตองรอ ยละ ๘๐ การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๑๘๑ |

ความเปนมาและความสําคญั ของปญหา โสภณจริยธรรมวิทยาเปนผูถายทอดความรูเพื่อ ใหเด็กนักเรียน เยาวชน และผูสนใจเขามาศึกษา ประเพณี “การสรางธรรม” ถวายวัดของ เทยี่ วชมเรียนรูเร่ืองการสรา งผาหอธรรม เพือ่ สืบสาน ชาวลานนา เปนการทําบุญที่ถือวาไดอานิสงสมาก วัฒนธรรมทองถิ่นที่มีคุณคา ตลอดจนสืบทอด ทั้งน้ีการสรางธรรมคือการเขียนวรรณกรรมท่ี พระพุทธศาสนาใหเกดิ ประโยชนกับสงั คมสบื ตอไป เก่ียวกับพุทธศาสนา เชน คําสอน ชาดก ตํานาน ประวัติ ฯลฯ ลงบนใบลานหรือกระดาษสา โดย วตั ถปุ ระสงค คัมภีรใบลานเหลาน้ีจะจัดทําอยางประณีต และมีผา หอธรรมหรือผาหอคัมภีรท่ีอยูชั้นนอกสุดของธรรม ๑. เพือ่ เผยแพรมรดกทางภูมิปญญาทองถ่ิน คอยหอหุมไวอีกช้นั ทีเ่ กีย่ วเน่อื งกบั พระพทุ ธศาสนาเปน วงกวา ง การทอผาหอธรรมถวายวัด เกิดจากความ ๒. เพ่ือสรางความตระหนักในการอนุรักษ เชื่อของสตรีชาวลานนาที่ศรัทธาในพระพุทธศาสนา สืบสานงานหตั ถกรรมพนื้ บา นใหก ับนักเรยี น แตไมม โี อกาสบวชเรยี นเหมือนบุรุษ กลาวคือมีความ เชอื่ วา หากไดทอผาหอธรรมถวายเปนพุทธบูชาจะได ๓. เพ่ือสงเสริมการเรียนรูและถายทอด อานิสงสมาก ไดทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาอยาง วัฒนธรรมของพระพทุ ธศาสนาใหก บั นักเรียน ใกลช ิด และไดอทุ ศิ สวนกศุ ลใหกับผูที่ลวงลบั ไปแลว ๔. เพื่อบูรณาการการจัดการเรียนการสอน ปจจุบันผาหอธรรมเปนของหายาก เน่ืองจาก กับคติความเช่ือทางพระพุทธศาสนาใหเปนหน่ึง เกิดการสูญหายไปตามกาลเวลา และผูหญิงลานนา เดยี วกนั สวนใหญทอผาไมเปน ดวยความ ตระหนักในมรดก ทางวัฒนธรรมทองถิ่นที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนา ๕. เพ่อื เสริมสรา งทักษะชีวิตใหนกั เรียนผาน อันเปนทรัพยสินทางปญญาที่บรรพบุรุษไดสราง กิจกรรมท่ีหลากหลายมีประสบการณในการทํางาน เอาไวใหสืบทอดเรียนรูของอนุชนคนรุนหลัง โรงเรียน เปน กลมุ โสภณจริยธรรมวิทยา จึงไดมีแนวคิดท่ีจะฟนฟูและ อนรุ ักษการทอผาหอ ธรรมขึ้น เปาหมาย โดยรวบรวมตัวอยางผาหอธรรมจากแหลง เชิงปริมาณ นักเรียนของโรงเรียนโสภณ เรียนรทู องถน่ิ เชน วัดตาง ๆ ในเขตอําเภอเชียงของ จริยธรรมวิทยาทุกระดับช้ัน ครู นักทองเที่ยวและ จังหวัดเชียงราย ใหนักเรียนไดนํามาศึกษา และ ประชาชนทว่ั ไป เผยแพรในรูปแบบของนิทรรศการในโรงเรียน มีแมบานในชุมชนที่มีความรูความสามารถ เรื่อง เชิงคุณภาพ กลุมเปาหมาย รอยละ ๘๐ การทอผาหอธรรม คณะครูและนักเรียนโรงเรียน มีความรูความเขาใจ ในเร่ืองการสรางผาหอธรรม อยา งถกู ตอง การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กันดาร | ๑๘๒ |

กระบวนการจัดกิจกรรม ๓.๒. สอบถามขอมูลจากภูมิปญญาซึ่ง ประกอบดวยพระสงฆ ปราชญชาวบาน ชางทอผา แนวปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรม เพ่ือนําขอมูลเรื่องการสรางผาหอธรรมมาจัดเปน ทองถ่ิน ในการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทําเนยี บบอรด เผยแพรใหความรูกับผูที่เขามาศึกษา ทุรกันดาร ตามพระราชดําริฯ เรื่อง”ผาหอธรรม มีรายละเอียดดังน้ี ลานนา” โรงเรียนโสภณจริยธรรมวิทยา ตําบลเวียง อาํ เภอเชียงของ จงั หวัดเชียงราย ไดดาํ เนินการ ดังนี้ - ขอมูลดานจารีต ประเพณีและ ความเชอ่ื เก่ียวกบั ผา หอ ธรรม ๑. คณะครูโรงเรียนโสภณจริยาธรรมวิทยา คณะกรรมการสถานศึกษา คณะกรรมการนักเรียน - กฎระเบียบและขอปฏิบัติในการ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี ๑ ซึ่งตองเรียนรายวิชา สรางผาหอ ธรรม ประวัติศาสตรทองถิ่น รวมประชุมหารือ เกี่ยวกับ ปญหาเรื่องการสูญหายไปของผาหอธรรม โรงเรียน - พิธีกรรมที่เก่ียวของกับการทอผา ไดเสนอใหม ีการจดั นทิ รรศการผาหอธรรมขึ้น โดยใช หอ ธรรม สถานท่ีโรงเรียนโสภณจรยิ ธรรมเปนท่ีจัดนิทรรศการ โดยมีนักเรียนเปนผูสืบคนรวบรวมขอมูล และมี - ชนดิ ของผา หอธรรม แมบานในชุมชนที่มีความรูความสามารถในการทอ - ประเพณีการถวายผา หอธรรม ผามาใหความรู และสาธิตการทอผาหอธรรม และ ๓.๓. ทางโรงเรียนไดจัดทําแผนพับ มี นั ก เ รี ย น เ ป น ผู อ ธิ บ า ย ใ ห ค ว า ม รู กั บ ผู ท่ี เ ข า ช ม เกย่ี วกับ ความสําคัญของผาหอธรรมในสังคมลานนา นิทรรศการ เพ่ือแจกใหก ับผูเ ขาชมนิทรรศการ ๒. เสนอโครงการสืบสานวัฒนธรรมผาหอ ธรรมลานนา โรงเรียนโสภณจริยธรรมวิทยา อําเภอ เชียงของ จังหวัดเชียงราย ใหกับผูอํานวยการ โรงเรียน ผูอํานวยการไดเล็งเห็นความสําคัญจึงได สนบั สนุนงบประมาณเพอื่ จัดนิทรรศการผา หอธรรม ๓. ศกึ ษาและคน ควาขอมูลเพ่ือนําเอามาจัด แสดงไวใ นนทิ รรศการ ๓.๑. ทําการศึกษาและคนควาขอมูล เก่ียวกับผาหอธรรม เริ่มจากการสอบถามขอมูลจาก เจาอาวาสวัดตาง ๆ ในเขตอําเภอเชียงของ เพ่ือขอ ยืมตัวอยางผาหอธรรมแบบตาง ๆ ท่ีเก็บรักษาไว ตามวัดนํามาจัดแสดงในนิทรรศการผา หอธรรม การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร | ๑๘๓ |

ผลท่ีเกิดกบั ผเู รยี นและชมุ ชน การเผยแพร แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการอนุรักษวัฒนธรรม ๑. เปด ใหบคุ คลท่วั ไปไดเขาชมศึกษา ทองถ่ิน เรื่อง “สืบสานวัฒนธรรมผาหอธรรม ๒. จัดทําแผนพบั ใหก ับคณะท่ีมาเยี่ยมชม ลานนา” โรงเรียนโสภณจริยธรรมวิทยา ตําบลเวียง ๓. มกี ารสอนโดยเนนบูรณาการเขากับกลุม อาํ เภอเชยี งของ จังหวัดเชียงราย นับไดวาเปนแหลง สาระสังคมศึกษาและวัฒนธรรมทอ งถ่ิน เรียนรูทองถ่ินท่ีใหขอมูลขาวสารในดานความรู ๔. นาํ นักเรียนแกนนําไปรวมจัดนิทรรศการ ศลิ ปวัฒนธรรมลานนาเร่ืองผาหอธรรม ทําใหผูเยี่ยม ในกลุมโรงเรยี นพระปรยิ ัติ ชมนิทรรศการผาหอธรรม ท้ังนักเรียนนักทองเท่ียว และผูสนใจท่ัวไป เกิดความรูความเขาใจเก่ียวกับ ความสาํ คัญผาหอ ธรรม ผลการทดสอบโดยใชแบบทดสอบกอน เรยี นและหลังเรียน และการเขาเย่ียมชมนิทรรศการ ผา หอธรรม ปรากฏวา กอ นเขาเยี่ยมชมผูเขาเยี่ยมชม มีความรูความเขาใจอยางถูกตอง รอยละ ๒๐ และ หลังจากเขาเย่ียมชมนิทรรศการแลวผูเขาเย่ียมชมมี ความรูความเขา ใจอยางถูกตอง รอยละ ๘๐ ปญหาและอุปสรรค เน่ืองดวยโรงเรียนโสภณจริยธรรมวิทยา ตาํ บลเวยี ง อําเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย ยังไมมี หองจัดนิทรรศการถาวร ทําใหการจัดนิทรรศการ เปนไปดวยความยากลําบาก อีกทั้งตัวอยางของ ผาหอธรรมท่ีรวบรวมได และมาจัดแสดงก็มีไมมาก เนื่องจากสูญหายไปตามกาลเวลา แนวทางการพัฒนาตอเนอื่ ง เพ่ือใหประเพณีการทอผาหอธรรมอยูคูกับ ชุมชนตอไป หนวยงานที่เกี่ยวของควรใหสนับสนุน ในการจัดหาพ้ืนที่จัดแสดงนิทรรศการผาหอธรรม และชุมชนควรรณรงคการจัดกิจกรรมการถวายผา หอธรรมอยางตอ เนื่อง การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กันดาร | ๑๘๔ |

คณะผจู ดั ทํา ทป่ี รึกษา นายการุณ สกลุ ประดษิ ฐ เลขาธิการ กศน. รองเลขาธกิ าร กศน. ดร.ดศิ กลุ เกษมสวัสดิ์ ผูอาํ นวยการ สถาบนั กศน.ภาคเหนอื นายประเสรฐิ หอมดี รองผูอ ํานวยการ สถาบัน กศน.ภาคเหนอื นางนาถยา ผิวม่นั กจิ ผูอาํ นวยการ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ ครู ชาํ นาญการพิเศษ สถาบนั กศน.ภาคเหนอื บรรณาธกิ าร นายประเสริฐ หอมดี ครู ชาํ นาญการพิเศษ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ ครู ชาํ นาญการพเิ ศษ สถาบนั กศน.ภาคเหนือ นายสมโภช จันทรคําภู ครู ชาํ นาญการพิเศษ สถาบนั กศน.ภาคเหนอื นางสาวกมลธรรม ชื่นพันธุ ครู ชํานาญการพิเศษ สถาบนั กศน.ภาคเหนอื นางรสาพร หมอศรใี จ ครู ชาํ นาญการพิเศษ สถาบนั กศน.ภาคเหนือ ครู ชาํ นาญการ สถาบนั กศน.ภาคเหนือ คณะทาํ งาน นายสมโภช จันทรคําภู ครู ชาํ นาญการ สถาบัน กศน.ภาคเหนอื นางสาวกมลธรรม ชื่นพันธุ ครูผูชว ย สถาบนั กศน.ภาคเหนือ ครูผูชว ย สถาบัน กศน.ภาคเหนือ นางรสาพร หมอศรใี จ ครู ชํานาญการ สถาบนั กศน.ภาคเหนือ นางลําเจียก สองสีดา นางสาวนัชรี อมุ บางตลาด ครู ชํานาญการ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ ครู ชาํ นาญการ สถาบัน กศน.ภาคเหนอื นายเสถยี รพงศ ใจเยน็ ครผู ูชว ย สถาบัน กศน.ภาคเหนอื นายธนากร หนอ แกว เจาหนา ท่ีธรุ การ ออกแบบปก นางสาวนัชรี อมุ บางตลาด จดั รูปเลม นางลาํ เจยี ก สองสดี า นางสาวนัชรี อุม บางตลาด นายเสถยี รพงศ ใจเยน็ ผูพ มิ พต นฉบับ นางทศั นยี  เปยปลูก จาํ นวนพิมพ ๒,๕๐๐ เลม เอกสารวชิ าการลาํ ดับที่ ๑/๒๕๕๘ ปท่ีพมิ พ มกราคม ๒๕๕๘ การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กันดาร | ๑๘๕ |