11. sınıf 21122020

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 6 1. Standart koşullarda hazırlanan sulu çözeltilerle 4. ilgili, BİLGİ I. pOH < pH ise, [OH–] > [H+]’dir. Bronsted - Lowry’e göre, II. [H3O+] > [OH–] ise, ortam asidiktir. • Proton (H+) veren maddeler asitdir. III. [OH–] > 1 . 10–7 ise, ortam baziktir. • Proton (H+) alan maddeler bazdır. • Aralarında bir proton (H+) farkı olan asit - baz çifti- ifadelerinden hangileri doğrudur? ne konjuge (eşlenik) asit - baz çifti denir. A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II H2CO3(suda) + H2O(s) � HCO3–(suda) + H3O(+suda)   D) II ve III  E) I, II ve III  Denklemi verilen denge tepkimesi ile ilgili aşağıdaki 2. 25 °C sıcaklıkta hazırlanan 0,1 M CH3COOH çözelti- ifadelerden hangisi yanlıştır? sinin pOH değeri ve iyonlaşma yüzdesi aşağıdakile- A) H3O+, H2O’nun konjuge asididir. B) H2O, H2CO3’e karşı baz gibi davranmıştır. C) H2CO3, HCO3– ’ün konjuge asididir. D) HCO–3, H3O+’ya karşı baz gibi davranmıştır. E) H3O+, H2O’ya proton vermiştir. rin hangisinde doğru verilmiştir? (CH3COOH için Ka = 1 . 10–5) pOH İyonlaşma yüzdesi A) 3 1 B) 3 0,1 C) 11 1 D) 11 0,1 E) 11 10 3. Asitlik sabitleri verilen aşağıdaki bazı çözeltilerin 5. Aşağıda verilen maddeler ile oda koşullarında eşit deri- aynı koşullarda hazırlanan eşit derişimli çözeltileri şim ve eşit hacimde sulu çözeltileri hazırlanıyor. dikkate alındığında hangisinin pH değeri en büyük olur? • HF: Zayıf asit • HCI: Kuvvetli asit Asit Ka değeri • NH3: Zayıf baz 3,5 . 10–4 • NaOH: Kuvvetli baz A) HF 1,8 . 10–5 Yukarıda verilen asit ve bazlardan oluşacak, B) CH3COOH 3,0 . 10–8 I. NaCI C) HCIO 6,2 . 10–10 II. NH4CI D) HCN 1 . 10–10 III. NaF E) C6H5OH tuzlarından hangileri hidrolize uğrar? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) I ve III  E) II ve III  251 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 6 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Oda koşullarında bulunan 0,01 M 100 mL NaOH çö- 7. zeltisi üzerine yavaş yavaş 0,01 M HCI sulu çözeltisi BİLGİ eklenerek titre ediliyor. Bu olayla ilgili titrasyon eğrisi aşağıdakilerden han- pH değişimine karşı direnç gösteren çözeltilere tam- gisi olabilir? pon çözeltiler denir. A) pH Buna göre tampon çözeltiler, 7 Eklenen HCI hacmi (mL) I. pH değişimine karşı duyarlı maddelerin korunması 2 II. İnsan kanının pH değerinin 7,4 olmasının tampon 50 sistemler tarafından sağlanması B) pH III. Göllerdeki asit - baz dengesinin tampon çözeltiler yardımıyla dengelenmesi alanlarının hangilerinde kullanılır? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) II ve III  E) I, II ve III  7 Eklenen HCI hacmi (mL) 2 8. 25 °C’de iki ayrı kapta hazırlanan 0,1 molar 100 mL’lik 100 C) pH NH3 çözeltilerine, I. kaba 0,1 molar 100 mL HCI çözeltisi 7 Eklenen HCI hacmi (mL) II. Kaba 0,2 molar 100 mL HBr çözeltisi 1 ayrı ayrı ekleniyor. 100 Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? D) pH A) I. kapta oluşan tuzun katyonu hidrolize uğrar. 12 B) II. kapta tampon çözelti oluşur. 7 C) Her iki kapta da konjuge asit - baz çiftleri dengede 50 Eklenen HCI hacmi (mL) bulunur. E) pH D) I. kapta tepkime sonunda çözeltinin pH değeri 7’den 12 küçüktür. 7 E) II. kapta harcanan bazın mol sayısı 0,01 moldür. Eklenen HCI hacmi (mL) 9. 0,05 molar 400 mL NaOH çözeltisi ile 0,05 molar 600 100 mL H2SO4 çözeltisi belli bir sıcaklıkta karıştırılıyor. Buna göre, 25 °C'deki karışımın pH değeri kaçtır? (log4 = 0,6) A) 1,4  B) 3,6  C) 7,0  D) 12,6  E) 13,0 252 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 7 1. Aşağıdaki tabloda verilen bileşiklerin oda koşullarında 3. 25 °C’de NaOH’ın sudaki 1 molarlık çözeltisinin 100 eşit derişim ve eşit hacimde sulu çözeltileri hazırlanıyor. mL’si HNO3’ün sudaki 0,2 molarlık çözeltisiyle titre edil- mektedir. Bileşik Özellik Titrasyonda eklenen asit hacmine karşı çözeltinin KOH Kuvvetli baz pH’sındaki değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir. NH3 Zayıf baz pH HCI Kuvvetli asit a HF Zayıf asit H2SO4 Kuvvetli asit 7 Ca(OH)2 Kuvvetli baz Buna göre, asitlerin ve bazların kendi aralarındaki 1 tepkimeler sonucu oluşan tuzlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Eklenen asit V hacmi (mL) A) KCI tuzu hidroliz olmaz. Bu grafiğe göre, I. a değeri 14’tür. B) NH4CI tuzunun katyonu hidroliz olur. II. Dönüm noktasında çözeltinin hacmi 600 mL’dir. III. V mL HNO3 çözeltisi eklendiğinde ortamda bulunan C) CaSO4 tuzunun anyonu hidroliz olur. D) CaF2 tuzunun sulu çözeltisine verdiği F– iyonu, OH– iyon derişimi 1 . 10–13 M’dir. F(–suda) + H2O(s) � HF(suda) + OH(–suda) ifadelerinden hangileri doğrudur? denklemine göre hidroliz olur. A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II E) Ca(OH)2 bazı ile HCI asidinin tepkimesi sonucunda oluşan tuz nötr özellik gösterir.   D) II ve III  E) I, II ve III  2. Sulu çözeltilerin oda sıcaklığındaki pH ve pOH değerle- ri grafikte verilmiştir. pH A1 4. Bazı asit ve bazların su ile tepkimeleri, 7 C2 3B I. CH3COOH + H2O � CH3COO− + H3O+ II. NH3 + H2O � NH+4 + OH− 0 47 pOH III. HNO3 + H2O → H3O+ + NO−3 X şeklindedir. Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? Buna göre; I, II ve III tepkimeleriyle ilgili aşağıdaki- lerden hangisi doğrudur? A) X değeri 14’tür. B) 1 yönünde asitlik kuvvet azalır. A) I. de H2O baz gibi davranmıştır. C) Taralı alan Ksu’ya eşittir. B) II. de oluşan NH+4, NH3'ün konjuge bazıdır. D) A noktasında ortamdaki H+ iyon derişimi 1 . 10–10 M’dir. C) III. de H2O asit gibi davranmıştır. E) B noktasında çözelti asidik özellik gösterir. D) I. de CH3COOH baz gibi davranmıştır. E) II. de H2O baz gibi davranmıştır. 253 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 7 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. Kuvvetli bir asit olan HNO3 ile zayıf bir baz olan NH3 8. Zayıf bir baz olan NH3’ün sudaki çözeltisi ile ilgili, çözeltilerinin karıştırılması sonucunda oluşan tuz aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? ile ilgili, I. Katyonu hidroliz olur. A) Sudaki iyonlaşma denklemi, II. Oluşan tuzun oda koşullarındaki pH değeri 7’dir. NH3(suda) + H2O(s) � NH+4(suda) + OH(–suda) III. Oluşan tuz asidik özellik gösterir. şeklindedir. IV. Suda iyonlarına ayrışarak çözünür. V. Sulu çözeltisi elektrik akımını iletir. B) H2O, OH–’ye karşı asit gibi davranır. yargılarından kaç tanesi doğrudur? C) Kb = [OH–]  .  [NH+4] şeklindedir. [NH3] D) Aynı sıcaklıkta NaOH katısı ilave edilip çözülürse A) 5  B) 4  C) 3  D) 2  E) 1 çözeltinin pOH değeri azalır. E) Çözeltiye aynı sıcaklıkta saf su ilave edilirse pH de- ğeri artar. 6. Aşağıda hacimleri ve derişimleri verilen HNO3 ve 9. Monoprotik zayıf bir asidin (HA) sudaki çözeltisiyle Mg(OH)2 çözeltilerinden hangisi karıştırıldığında eş ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? değerlik noktasına ulaşılır?   HNO3 çözeltisi Mg(OH)2 çözeltisi A) HA suda HA + H2O � H3O+ + A− denklemine göre A) 0,1 M 100 mL 0,1 M 100 mL iyonlaşır. B) 0,2 M 100 mL 0,2 M 200 mL C) 0,1 M 400 mL 0,2 M 200 mL B) Ka = [H3O+]  .  [A–] şeklinde ifade edilir. D) 0,2 M 400 mL 0,1 M 400 mL [HA]  .  [H2O] E) 0,4 M 200 mL 0,2 M 400 mL C) H2O, HA’ya karşı baz gibi davranır. D) HA'nın suda oluşturduğu A−, asidin konjuge bazıdır. E) Ka değeri sadece sıcaklıkla değişir. 7. I. 0,01 M 100 mL HCI - 0,01 M 100 mL KCI 10. 25 °C sıcaklıkta, pH = pOH +4 olan çözelti için aşa- II. 0,1 M 50 mL NaOH - 0,05 M 50 mL HCN ğıdakilerden hangisi doğrudur? III. 0,1 M 50 mL HF - 0,05 M 50 mL KOH Yukarıdaki çözeltilerden hangilerinin karışmasıyla A) Çözelti asidiktir. B) OH− iyon derişimi 10−9 molardır. tampon çözelti oluşur? C) pOH = 9'dur. D) [OH−] > [H+] dır. A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II E) pOH > 7   D) I ve III  E) II ve III  254 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 8 1. Zayıf asit ve bazlarla ilgili aşağıda verilen ifadeler- 4. 25 °C sıcaklıkta pH = pOH + 4 olan çözelti için aşa- den hangisi yanlıştır? ğıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Suda kısmen çözünürler. A) Çözelti baziktir. B) Sulu çözeltileri zayıf elektrolittir. B) pH > 7’dir. C) İyonlaşmaları bir denge tepkimesidir. C) H+ iyon derişimi 1 . 10–9 M’dir. D) Asitlik ve bazlık sabiti ne kadar büyükse, asit ve baz D) pOH = 10’dur. E) [OH–] > 1 . 10–7 M’dir. kuvveti de o kadar büyüktür. E) Aynı sıcaklıkta saf su eklendikçe iyonlaşma yüzde- leri artar. 2. Standart koşullarda Ka değeri 2 . 10–5 olan CH3COOH 5. Suyun oto - iyonizasyon denklemi, asidinin eşlenik bazı ve Kb değeri aşağıdakiler- H2O(s) + H2O(s) + ısı � H3O(+suda) + OH(–suda) den hangisinde doğru olarak verilmiştir? şeklindedir. (Ka . Kb = 1 . 10–14) Eşlenik baz Kb Oda sıcaklığındaki bir miktar su 60 °C’ye ısıtıldığında, A) H2O 5 . 10–9 I. Asitlik ve bazlık artar. B) HCOO– 5 . 10–10 II. H3O+ ve OH– iyonları derişimi artar. C) CH3COO– 5 . 10–10 III. [H3O+] oranı değişmez. D) CH3COO– 5 . 10–9 [OH–] E) HCOO– 5 . 10–11 IV. [H3O+] = [OH–] dir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) II ve III  E) II, III ve IV  3. 25 °C sıcaklıkta 100 mL HCI çözeltisinin NaOH çözeltisi ile titre edilmesine ait titrasyon eğrisi aşağıda verilmiştir. pH 12 7 1 6. Günlük hayatta kullanılan asit ve bazların yaygın ad 200 V Eklenen NaOH ve sistematik ad eşleştirmelerinden hangisi yanlış hacmi (mL) verilmiştir? Buna göre pH = 12 olduğunda çözeltinin toplam A) Tuz ruhu − Hidroklorik asit hacmi kaç mL’dir? B) Sirke asidi − Asetik asit C) Sud kostik − Sodyum hidroksit A) 100  B) 275  C) 375 D) Kezzap − Sülfürik asit   E) Sönmüş kireç − Kalsiyum hidroksit D) 400  E) 750  255 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 8 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 7. Eşlenik asit - baz çiftleri ile ilgili, 10. Aşağıdaki grafik A çözeltisi üzerine B çözeltisi eklenir- I. Bir bazın kuvveti arttıkça eşlenik asidin pH değeri ken pH’nin zamanla değişimini göstermektedir. azalır. pH II. Eşlenik asit - baz çiftine ait Ka ve Kb değerlerinin 13 çarpımı Ksu’yu verir. 7 III. Bir bazın kuvveti arttıkça eşlenik asidinin kuvveti azalır. ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III 0 Zaman   D) I ve II  E) II ve III  Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 8. Bir sulu çözeltide H+ iyonu molar derişimi arttıkça, pH A) A çözeltisi asidiktir. B) B çözeltisi baziktir. değeri küçülür. C) A, bir değerli asit ise derişimi 0,1 molardır. Buna göre, bir HNO3 çözeltisinin pH değerini kü- D) B çözeltisinin pOH değeri 7’den küçüktür. E) A çözeltisi kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çültmek için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygula- nabilir? çevirir. A) NaOH katısı ekleyip çözme 11. • Kuvvetli asidin sudaki iyonlaşma yüzdesi zayıf asit- B) Saf su ekleme C) Ca katısı ekleme den daha fazladır. D) Aynı molar derişimde KCI çözeltisi ekleme E) Aynı molar derişimde H2SO4 çözeltisi ekleme • HF zayıf, HNO3 kuvvetli asitdir. 0,1 M 0,1 M HF(suda) HNO3(suda) 25 °C 25 °C 9. Aşağıda hacmi ve derişimleri verilen HCI ve NaOH 1. kap 2. kap çözeltilerinden hangisinin karışımında eşdeğerlik Yukarıdaki kaplarda bulunan eşit derişimli ve eşit noktasına ulaşılır? hacimli sulu çözeltiler ile ilgili, HCI(suda) NaOH(suda) I. Çözeltilerin pH değerleri eşittir. A) 0,3 M 250 mL 0,15 M 500 mL II. 2. kaptaki H+ iyon derişimi daha fazladır. B) 0,1 M 400 mL 0,2 M 250 mL C) 0,2 M 200 mL 0,2 M 150 mL III. Çözünmüş haldeki asitlerin mol sayıları eşittir. D) 0,5 M 50 mL 0,1 M 200 mL E) 0,4 M 100 mL 0,2 M 300 mL ifadelerinden hangileri doğrudur? 256 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) II ve III  E) I, II ve III 

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 9 1. Aşağıda 25 °C sıcaklıkta bazı asitlerin asitlik sabitleri 3. (Ka) verilmiştir. 0,1 M CH3COONa(suda) Asit Ka Verilen sulu çözelti için aşağıdaki ifadelerden han- CH3COOH 1,8 . 10−5 gisi yanlıştır? HCIO 3,0 . 10−8 A) Hidrolize uğrar. HCN 6,2 . 10−10 B) Bir miktar CH3COOH eklenirse tampon çözelti oluşur. C) pH değeri 7'den büyüktür. Buna göre, 25 °C'deki bu asitlerin eşit derişimli sulu D) Elektrik akımını iletir. çözeltileri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi E) Çözeltide sadece CH3COO− ve Na+ iyonları bulunur. yanlıştır? A) İyonlaşma yüzdesi en büyük olan CH3COOH'dır. B) pH değeri en büyük olan HCN asididir. C) HCIO asidi, HCN asidine göre daha kuvvetlidir. D) Eşlenik bazı en kuvvetli olan CH3COOH'dir. E) HCN asidinin eşlenik bazının ayrışma dengesi CN−(suda) + H2O(s) � HCN(suda) + OH−(suda) şeklindedir. 2. Zayıf asitler suda kısmen iyonlaşabildiklerinden iyon- 4. X gram Mg(OH)2 in sulu çözeltisi ile hazırlanan 1 laşma denge denklemleri yazılır. litre sulu çözeltisinin 25 °C sıcaklıkta pH değeri 13 olduğuna göre X değeri kaçtır? (H: 1, O: 16, Mg: 24) Örneğin, A) 2,9  B) 5,8  C) 11,6  D) 17,4  E) 29 Tek protonlu HA asidinin iyonlaşma denge ifadesi, 5. Asit ve bazların sulu çözeltileri ile ilgili aşağıda ve- HA(suda) + H2O(s) � H3O+(suda) + A−(suda) rilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Tüm sulu çözeltilerde H+ ve OH− iyonları bulunur. şeklindedir. B) Suda H3O+ iyonu veren madde asit, OH− iyonu ve- HA asidinin iyonlaşma tepkimesine ait denge denklemi ren madde bazdır. şöyle ifade edilir. C) Asit ve bazlar aktif metallerle tepkimelerinden H2 Ka = [A–]  .  [H3O+] gazı açığa çıkarırlar. [HA] D) Turnosol kağıdına etki ederler. E) Asitler karbonatlı bileşikler ile tepkieme verip tuz, Ka : Asidin iyonlaşma denge sabiti (asitlik sabiti) dir. 25 °C sıcaklıkta 1 . 10−4 mol HA asidi çözünerek 1000 mL CO2 ve H2O oluştururlar. 257 çözelti hazırlanıyor. KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE HA asidi suda %1 oranında iyonlaştığına göre asi- din Ka değeri kaçtır? A) 1 . 10−8  B) 2 . 10−6  C) 2 . 10−4   D) 1 . 10−4  E) 2 . 10−5 

TEST - 9 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Zayıf bir asit olan HCN'nin sulu çözeltisinde H+ iyonları 9. 25 °C sıcaklıkta aşağıdaki maddelerle hazırlanan eşit derişimi 0,2 molardır. derişimli çözeltilerden hangisinin pH değeri en kü- çüktür? Aynı sıcaklıkta çözeltinin hacmi 2 katına çıkıncaya kadar çözeltiye saf su ilave edilirse, A) H2SO4  B) CH3COOH  C) HCN   I. CN− iyonları sayısı artar. D) H2CO3  E) HF  II. H+ iyonları derişimi 0,1 molardan fazla olur. III. Asidin Ka sabiti değişmez. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I, II ve III  B) II ve III  C) I ve III 10. Beherdeki Ca(OH)2 çözeltisine büretteki HCI çözeltisi   D) Yalnız III  E) Yalnız I  azar azar ilave edilerek titrasyon işlemi yapılıyor. Büret 0,5 M HCI çözeltisi 7. Standart koşullarda 0,1 molar NH3 sulu çözeltisi ile Beher ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 100 mL Ca(OH)2 (NH3 zayıf bazdır.) pH = 14 A) NH3 suda az iyonlaşır. B) Bazın suda iyonlaşma denklemi, Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? NH3(suda) + H2O(s) � NH+4(suda) + OH−(suda) C) Amonyum (NH+4) iyonu derişimi 0,1 molardan azdır. A) Ca(OH)2 çözeltisinin başlangıçtaki derişimi 1 molardır. D) Çözeltinin pOH değeri 1 dir. B) Beherdeki çözeltinin hacmi iki katına çıktığında çö- E) NH3 suda iyi çözünür. zeltinin pH değeri 7 olur. C) Beherdeki çözeltiye 400 mL HCI eklendiğinde çö- zeltideki H+ iyonları derişimi 0,2 molar olur. D) Eş değerlik noktasında toplam hacim 200 mL'dir. E) Ca(OH)2'nin mol sayısı 0,1 moldür. 8. 11. I. ZnO(k) + NaOH(suda) → BİLGİ II. Na2O(k) + HCI(suda) → Asit ve bazlar sulu çözeltide proton aktarımı sonucun- III. CaCO3(k) + KOH(suda) → da katyonları ya da anyonları oluşturur. IV. NH3(g) + HNO3(g) → Yukarıda verilen tepkimelerden hangilerinde tuz ve Katyonlar suda proton vererek asit gibi anyonlar da sudan proton alarak baz gibi davranırlar. su oluşur? Buna göre, aşağıdaki iyonlardan hangisi suya atıldı- ğında hidronyum (H3O+) iyonu derişimini arttırır? A) CH3COO−  B) CO32−  C) Fe3+ A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III   D) PO43−  E) CN−    D) I, II ve IV  E) II, III ve IV  258 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 10 1. 200 mL HCI çözeltisinin NaOH çözeltisiyle titrasyonuna 3. Zayıf bir baz olan NH3 çözeltisine aynı sıcaklıkta NH4CI ait pH − ilave baz hacmi (mL) grafiği aşağıda verilmiştir. tuzu ekleniyor. pH Bu durumda, 12 I. pH değeri artar. 7 II. H+ iyonu derişimi artar. III. Ka değeri değişmez. ifadelerinden hangileri yanlış olur? 1 Eklenen NaOH A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III çözeltisinin hacmi (mL) 0 400 500   D) I ve III  E) II ve III  Grafikteki bilgilere göre, aşağıdaki ifadelerden han- gisi yanlıştır? A) NaOH çözeltisinin başlangıç derişimi 0,05 molardır. 4. B) HCI çözeltisinin başlangıç derişimi 0,1 molardır. C) Çözelti hacmi 400 mL olduğundan ortam nötrdür. BİLGİ D) Nötr çözeltiye 100 mL NaOH çözeltisi aynı sıcaklık- Bir tuzun iyonlarından birinin, su molekülleri ile H3O+ veya OH− oluşturmak üzere etkileşmesine hidroliz de- ta ilave edildiğinde pH değeri 12 olur. E) Ortam nötr olduğu anda CI− iyonları derişimi 1/30 nir. molardır. Aşağıda verilen asidik veya bazik tuzların hidroliz olan iyonları ile ilgili değerlendirmelerden hangisi yanlıştır? Tuz Hidroliz olan iyon A) CH3COONa CH3COO− B) NH4CI NH+4 C) NaCN CN− D) NaCI Na+ E) HCOOK HCOO− 2. Oda koşullarında bulunan A ve B çözeltilerinin derişim- leri ve pH değerleri aşağıda verilmiştir. Çözelti Derişim (M) pH 5. t °C sıcaklıkta, A 0,01 12 H2O(s) + ısı � H+(suda) + OH−(suda) tepkimesi için, B 0,01 2 Ksu = [H+] . [OH−] = 1 . 10−13 tür. Bu çözeltilerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi Buna göre, yanlıştır? I. t > 25'tir. A) A bir zayıf baz çözeltisidir. II. t °C sıcaklıkta nötr sulu çözeltide pH değeri 7 olabilir. B) B bir kuvvetli asit çözeltisidir. III. t °C'deki çözeltide H+ iyonu derişimi 1 . 10−5 molar C) A ve B çözelitleri karıştırıldığında oluşturdukları tuz olabilir. hidroliz olmaz. D) Eşit hacimleri karıştırıldığında, karışımın pH değeri ifadelerinden hangileri doğrudur? 7 olur. A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve III E) A'nın pOH değeri B'nin pH değerine eşittir.   D) II ve III  E) I, II ve III  259 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 10 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. 9. Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangisinin tep- BİLGİ kime vermesi beklenir? • Aktif metaller asitlerle tepkimeye girerek tuz ve hid- A) NH3(suda) + NaOH(suda) → rojen gazı (H2) oluşturur. B) CH3COOH(suda) + CO2(suda) → C) Cu(k) + HCI(suda) → • Derişik ve kuvvetli bazlar amfoter metallerle tepkime D) CO2(g) + Ca(OH)2(suda) → vererek tuz ve hidrojen gazı (H2) oluşturur. E) Na(k) + NH3(suda) → Aşağıdaki tepkimelerin hangisinde farklı bir gaz çı- kışı olur? A) K + H2O → B) Na + HNO3 → C) Al + HCI → D) Al + NaOH → E) Ag + H2SO4 → 10. BİLGİ Zayıf bir baz ile bu bazın tuzunun ya da zayıf bir asit ile bu asidin tuzunun oluşturduğu çözeltiler tampon çözeltilerdir. Tampon çözeltiler pH değişimine direnç gösterir. 7. 25 °C’deki sulu çözeltiler ile ilgili aşağıdaki ifadeler- I. İnsan kanı II. Deniz ve göl suları den hangisi doğrudur? III. Saf su Yukarıdaki örneklerden hangilerinde tampon çözel- A) Baz çözeltilerinde pOH > 7’dir. ti sistemleri bulunur? B) Asidik çözeltilerde [H3O+] < 10–7’dir. C) Asit çözeltilerinde [H3O+] . [OH–] > 10–14’tür. A) Yalnız I  B) Yalnız III  C) I ve II D) pOH < pH ise, [H3O+] > 10–7’dir. E) Saf su ve sulu çözeltilerde H3O+ iyonu ile OH– iyonu   D) II ve III  E) I, II ve III  derişimlerinin çarpımı her zaman 10–14’tür. 8. 11. Zayıf bir asit olan HCOOH’nin sulu çözeltisinde, BİLGİ HCOOH(suda) + H2O(s) � HCOO−(suda) H3O+(suda) • Zayıf asitlerin eşlenik anyonlarını içeren tuz çözelti- dengesi kurulmuştur. leri baziktir. Buna göre,sabit sıcaklıkta formik asidin (HCOOH) • Zayıf bazların eşlenik katyonlarını içeren tuz çözelti- iyonlaşma yüzdesini arttırmak için çözeltiye, leri asidiktir. I. Saf su II. HCI(suda) Buna göre, aşağıdaki iyonlardan hangisinin sulu çö- III. NaOH(suda) zeltisi bazik gibi davranır? hangileri eklenebilir? A) Fe3+  B) CH3COO−  C) SO42− A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve III   D) NH+4  E) NO3−    D) II ve III  E) I, II ve III  260 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

BECERİ TEMELLİ / YENİ NESİL SORULAR - 2 1. • Asit ve bazların kuvveti sudaki iyonlaşma derecesine bağlıdır. Suda çözündüğünde %100 iyonlaştığı varsayılan asit - baza kuvvetli asit - baz denir. Kuvvetli asit - bazın suda tamamen iyonlaştığı varsayıldığı için çözünme tepkimeleri tek yönlü okla gösterilir. Kuvvetli asit - baz çözeltilerinde denge anında iyonlaşmamış asit - baz molekülü bulunmaz. • Suda kısmen iyonlaştığı varsayılan asit ve baza zayıf asit - baz denir. Zayıf asitlerin ve bazların kısmen iyonlaşması, iyon- laşma denge sabiti ile ilgilidir. Suda kısmen iyonlaştıkları için çözünme tepkimeleri çift yönlü okla gösterilir. Zayıf asit - baz çözeltilerinde denge anında ortamda H+, OH– ve iyonlaşmamış asit - baz molekülleri ve bunların eşlenikleri bulunur. • Baz ne kadar zayıfsa bazın eşlenik asidi de o kadar kuvvetlidir. • Asit ne kadar zayıfsa asidin eşlenik bazı da o kadar kuvvetlidir. Kimya dersinde deney çalışması yapan Elif, üç ayrı kaba eşit mollerde NH3, HCl ve CH3COOH bileşikleri aynı ortamdaki eşit miktardaki saf suya atıyor ve aşağıda iyon ve moleküllerin varlığını görmüştür. NH3(suda) NH+4(suda) H+(suda) CI(–suda) CH3COOH(suda) OH(–suda) H+(suda) CI(–suda) H+(suda) CI(–suda) H+(suda) NH+4(suda) NH3(suda) CH3COO(–suda) OH(–suda) H+(suda) 1. kap 2. kap CH3COOH(suda) CH3COO(–suda) 3. kap Yukarıdaki bilgiler göz önüne alındığında, Elif’in dikkatle incelediği ve gözlemlediği asit ve bazlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisini çıkarması mümkün değildir? A) Yapısında hidrojen (H) içeren her madde asit, hidroksil (OH) içeren her madde baz değildir. B) HCl kuvvetli bir asit, CH3COOH ise zayıf bir asittir. C) Aynı sıcaklıkta 1. ve 3. kaplara saf su eklenirse iyonlaşma yüzdeleri artar. D) 1. kapta NH+4, NH3'ün konjuge (eşlenik) asididir, 3. kapta ise CH3COO–, CH3COOH' ın konjuge bazıdır. E) Konjuge asit baz çiftlerinden biri ne kadar kuvvetli ise diğeri de o kadar kuvvetlidir. 2. BİLGİ Bir zayıf asit ve eşlenik (konjuge) bazını ya da bir zayıf baz ve eşlenik asidini içeren sulu çözeltilere tampon çözelti denir. Tampon çözeltiler, az miktarda asit, baz veya su eklendiğinde pH değişimine karşı direnç gösteren çözeltilerdir. Tampon çö- zeltiler, birçok biyolojik sıvının görevlerini yerine getirebilmesi açısından oldukça önemlidir. Buna göre tampon çözeltiler, I. Konserve gibi gıdaların asitlik dengesinin sağlanması II. Göllerdeki asit - baz dengesinin sağlanması III. İnsan kanının pH değerinin 7,4 olması olaylarından hangilerinde etkilidir? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II  D) II, III  E) I, II ve III 261 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

BECERİ TEMELLİ / YENİ NESİL SORULAR - 2 3. • Tuzlar hem katyon (+) hem de anyon (–) içerdiklerinden suda çözündüklerinde katyon ve anyonlarına ayrışırlar. Ayrışan katyon ve anyonlar su ile tepkime verebilir. Katyon ve anyonların su ile verdiği tepkimelere hidroliz tepkimesi denir. Tuzlar suda çözündüklerinde üç tür çözelti oluşturabilir. Bunlar asidik, bazik ve nötr tuz çözeltileridir. • Kuvvetli bir asit ile zayıf bir bazın oluşturduğu tuz, suda çözündüğünde asidik çözelti oluşturur. Yukarıdaki bilgiler göz önüne alındığında 25 °C’de dengedeki NH3 çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar NH4CI tuzu ilave edilip çözülürse aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlış olur? A) [NH3] B) [OH–] Zaman Zaman Zaman C) [NH+4] D) pH 7 Zaman E) Bazlık sabiti Zaman 4. • Asitler, aktif metallerle tepkimeye girerek tuz ve hidrojen gazı (H2) oluştururlar. Na(k) + HCI(suda) → NaCI(suda) + 1/2H2(g) • Derişik ve kuvvetli bazlar amfoter metallerle (AI, Zn, Sn, Pb, Cr, Be) tepkime vererek tuz ve hidrojen gazı açığa çıkarırlar. 2AI(k) + 6NaOH(suda) → 2Na3AIO3(suda) + 3H2(g) • Bazlarla etkileşen metallerin hepsi asitlerle de etkileşir. Yukarıda verilen bilgiler ışığında, içlerinde kuvvetli asit ya da baz olduğu bilinen kapların asit mi, baz mı olduğunu anlamak isteyen yeterli bilgiye sahip bir öğrenci, kaplara aşağıdaki metallerden hangisini atarsa bir ayrıma varamaz? A) Demir  B) Kalsiyum  C) Çinko  D) Magnezyum  E) Baryum 262 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

YAZILIYA HAZIRLIK 1. Saf suyun iyonlaşması endotermik bir denge 3. 25 ºC’de pH = 12 olan NaOH çözeltisinde 4 litre tepkimesidir. 25 ºC’de saf su ısıtılarak sıcaklığı hazırlamak için; a. Kaç gram NaOH gereklidir? (H: 1, O: 16, Na: 23) yükseltildiğinde suyun aşağıda verilen değerle- rini “artar, azalır veya değişmez” olarak belirtiniz. a. [H+] b. [OH−] b. [H+] ve [OH−] derişimleri kaçtır? c. pH c. pOH = ? d. pOH e. Ksu 4. a. 0,2 M 600 mL NaOH çözeltisinin tam nötralleşme- si için 300 mL HCI harcandığına göre HCI çözelti- sinin derişimini bulunuz. 2. 25 ºC’de bir asit çözeltisinde H3O+ derişimi 0,01 b. HNO2(suda) + H2O(s) � NO−2(suda) + H3O+(suda) molar olduğuna göre; Yukarıdaki denge tepkimesine göre 0,02 M HNO2 a. [OH−] = ? çözeltisinin pH değeri kaçtır? b. pH ve pOH = ? (HNO2 için Ka = 4,5 . 10−4, log3 = 0,5) 263 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 5 . Bronsted - Lowry tanımına göre aşağıdaki tepki- 6. a. 25 ºC’de 0,01 M 1 litre HA zayıf asit çözeltisinde melerde bulunan konjuge asit - baz çiftlerini be- %1 iyonlaşma saptanmıştır. lirleyiniz. Buna göre çözeltinin pH’si ve A− iyonunun Kb a. CH3COOH(suda) + H2O(s) � H3O+(suda) + CH3COO(−suda) değeri kaçtır? b. SO42(−suda) + H2O(s) � HSO4−(suda) + OH(−suda) b. 0,05 M NH3 çözeltisinin 25 ºC’de pH değeri kaç- tır? (NH3 için Kb = 2 . 10−5) c. NH3(suda) + H2O(s) � NH+4(suda) + OH(−suda) c. 0,2 M’lık 100 mL CH3COOH çözeltisinde H+ iyo- d. H3PO4(suda) + CO32(−suda) � H2PO4−(suda) + HCO−3(suda) nu mol sayısı 2 . 10−4 olduğuna göre asetik asidin (CH3COOH) Ka değeri kaçtır? e. F(−suda) + H2O(s) � HF(suda) + OH(−suda) 7. a. Nitröz asidin (HNO2) 25 ºC’ta asitlik sabiti 4,5 . 10−4 olduğuna göre, 2 M HNO2 asidinin iyonlaşma yüz- desini hesaplayınız. b. 0,01 M HCI çözeltisinin pH değerini hesaplayınız. 264 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 8 . 25 ºC’de sabit sıcaklıkta 400 mL NaOH çözeltisine 9 . 25 ºC’de 2 litrelik HCI sulu çözeltisinin NaOH sulu HNO3 çözeltisi ilavesine ait grafik aşağıdaki gibidir. çözeltisi ile titrasyonuna ait grafik aşağıdaki gibidir. pH pH 13 12 7 7 1 İlave asit hacmi (mL) 2 Eklenen baz çözeltisinin 0 200 V 0 0,4 V hacmi (L) Buna göre; Buna göre; a. NaOH çözeltisinin başlangıç derişimini bulunuz. a. HCI sulu çözeltisinin başlangıç derişimi kaç mo- lardır? b. HNO3 çözeltisinin derişimini bulunuz. b. NaOH çözeltisinin derişimi kaç molardır? c. Nötralleşme tepkimesi sonucunda çözeltinin pH c. Eşdeğerlik noktasında çözelti hacmi kaç mL’dir? değeri 1 olduğuna göre, titrasyon sırasında ekle- nen asit hacmi (V) kaç mL’dir? d. Dönüm noktasında pH değeri kaçtır? d. pH değeri 12 olduğunda çözelti hacmi kaç litredir? 265 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 10. Asit Özelliği Baz Özelliği 1 2. Zayıf bir asit olan CH3COOH’nin 0,1 M 100 mL CH3COOH Zayıf KOH Kuvvetli çözeltisine aynı sıcaklıkta 100 mL saf su eklen- HF Zayıf NaOH Kuvvetli diğinde çözeltinin aşağıda verilen değerlerini “ar- tar, azalır, değişmez” olarak belirtiniz. HCN Zayıf NH3 Zayıf a. pH HCI Kuvvetli b. Ka HNO3 Kuvvetli Yukarıdaki tabloda verilen bilgilere göre aşağıda- ki tuz çözeltilerinin özelliklerini asidik, bazik ve nötr olarak sınıflandırınız. Tuz çözeltisi Asidik / Bazik / Nötr Hidroliz olabilecek NaCI özellik iyon ......................... ......................... KNO3 ......................... ......................... CH3COONa ......................... ......................... NH4CI ......................... ......................... NaCN ......................... ......................... c. [OH− ] 1 1. Tampon çözeltilerin günlük yaşam için önemini belirtiniz. d. H+ mol sayısı 266 MODERN ATOM TEORİSİ

DOĞRU /   Y  ANLIŞ ETKİNLİKLERİ Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” harfini yazınız. 1. Asit ve bazların suda çözünmesi iyonik çözünmedir. 2. Kuvvetli asit ve bazların iyonlaşma yüzde oranı, zayıf asit ve bazların iyonlaşma yüzde oranlarından büyüktür. 3. Bir maddenin baz olup olmadığı, yapısında OH’nın olup olmadığına bakılarak tespit edilir. 4. Belirli sıcaklıkta OH− iyonları derişimi 0,001 M olan çözeltinin pH değeri 3’tür. 5. KBr tuzunun sulu çözeltisi hidrolize uğrar. 6. Zayıf asit ve kuvvetli bazdan bazik özellik gösteren tuz oluşur. 7. CH3COOH çözeltisine CH3COOK tuzu eklenirse tampon çözelti oluşur. 8. Hacimleri eşit olan 0,2 M CH3COOH sulu çözeltisi ile 0,1 M NaOH sulu çözeltisi karıştırılırsa tampon çözelti elde edilir. 9. Aynı koşullarda bulunan ve molar derişimleri eşit olan HF ve HCI sulu çözeltilerinin elektrik iletkenlikleri aynıdır. 10. Bir zayıf asit ya da bazın dengedeki sulu çözeltisine, aynı sıcaklıkta bir miktar saf su eklenirse asit ya da bazın iyonlaşma yüzdesi artar. 11. Saf suyun kendi kendine iyonlarına ayrışmasına suyun oto - iyonizasyonu denir. 12. Kuvvetli bir asit ile zayıf bir bazın tepkimesinden oluşan tuzun anyonu hidroliz olur. 13. Az miktarda asit, baz veya su eklendiğinde pH değişimine karşı direnç gösteren çözeltiler tampon çözelti olarak adlandırılır. 14. Asit çözeltilerinde OH− iyonları bulunmaz. 15. NH4+ katyonu asidik özellik gösterir. 267 MODERN ATOM TEORİSİ

BOŞLUK DOLDURMA ETKİNLİKLERİ A şağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifa- 6. delerle tamamlayınız. Ortamın tam olarak nötrleştiği ve çözeltinin renk değiştirdiği noktaya .................. denir. proton dönüm noktası indikatör 7. NH3 çözeltisine NH4CI tuzu aynı sıcaklıkta ek- bazik 3 küçük lenirse [NH4+  ] derişimi .................. , [H+] derişimi artar azalır tampon .................. 2 zayıf büyük 8. Kuvvetli asit ve .................. baz çözeltilerinden tampon çözelti olmaz. asidik kuvvetli zayıf 1. 9. Suda çözündüğünde tamamen iyonlaşabilen CH3COOH çözeltisine CH3COONa tuzu eklenir- asitlere .................. asit denir. se .................. çözelti oluşur. 2. 10. “Ka” değeri .................. olan zayıf bir asidin kon- 100 mL’lik NH3 çözeltisine aynı sıcaklıkta 200 mL juge bazının “Kb” değeri büyüktür. saf su eklenirse [H3O+] derişimi .................. 3. 11. Bronsted - Lowry asit - baz tanımı, .................. Zayıf asitlerin ve zayıf bazların iyonlaşma yüzdesi alışverişine göre yapılan tanımdır. seyreltme ile .................. 4. 12. 1 M 10 mL HCI çözeltisi hacmi saf su ile 1 litreye Zayıf baz ve kuvvetli asitten oluşan çözelti seyreltildiğinde son durumda çözeltinin pH değeri .................. özellik gösterir. .................. olur. 5. 13. 25 ºC’de 0,05 M CH3COOH çözeltisinin pH de- ğeri .................. olur. Ortamın pH değerine göre renk değiştiren madde- lere .................. denir. (CH3COOH için Ka = 2 . 10−5) 268 MODERN ATOM TEORİSİ

ÇÖZÜNME - ÇÖKELME DENGELERİ TEST - 13 1. Ag2SO4 katısının doygun çözeltideki Ag+ 4. ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ Sudaki çözünürlüğü az olan bir iyonik iyonunun derişimi 2 . 10−5 M’dir. Ca2+ katının yeterli miktarda su ile karıştı- CO23− rıldığında başlangıçta çözünme hızı Buna göre aynı sıcaklıkta Ag2SO4’ün çökelme hızından yüksektir. saf sudaki çözünürlüğü ile çözünürlük CaCO3(k) İyonik katının suda çözünmesiyle oluşan iyonlar birbiriyle çarpışarak çarpımı (Kçç) değeri aşağıdakilerden tekrar minimum enerji eğilimine dön- hangisinde doğru verilmiştir? mek isteyecektir. Belli bir süre sonra çözünme hızı azalırken çökme hızı Yukarıda verilen kararlı çözelti ile ilgili , artar ve dengede, Çözünürlük Kçç I. Aşırı doymuş çözeltidir. rçözünme = rçökme II. Doymuş çözeltidir. A) 2 . 10−5 2 . 10−15 III. Tuzun çözünme denklemi, olur. CaCO3(k) ƒ Ca2(s+uda) + CO23−(suda) Bu durumdaki ifadeye çözünürlük B) 1 . 10−5 1 . 10−15 şeklindedir. dengesi denir. ifadelerinden hangileri doğrudur? C) 1 . 10−5 2 . 10−10 D) 2 . 10−5 4 . 10−10 E) 1 . 10−5 4. 10−15 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III   D) II ve III  E) I, II ve III  Örneğin, X2Y3 iyonik katısının sabit sıcak- 2. XmYn tuzun saf suda çözünmesi sırasın- lıkta çözünme dengesini yazarak oluşan iyonların derişimlerinin za- daki iyon derişimi − zaman grafiği aşağı- manla değişimini gösteren grafik da verilmiştir. aşağıdaki gibidir. Derişim Derişim (M) 3  .  10−6 Ym− 3a Y2− 1  .  10−6 Xn+ 5. Derişim (mol/L) 2a X3+ Zaman (dk) 4  .10−3 B− Zaman X2Y3(k) +H2O(s) �2X(3s+uda)+3Y(2s−uda) Buna göre XmYn tuzunun Kçç değeri 2  .10−3 A2+ • Denge sadece doymuş çözeltiler aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- için geçerlidir. miştir? • Denge bağıntısında katılar alınmaz. A) 1,8 . 10−23 B) 2,7 . 10−24 Zaman • X2Y3(k) � 2X3(s+uda) + 3Y2(s−uda) C) 2,7 . 10−23 D) 1,3 . 10−24 t E) 9 . 10−13 Kçç = [X3+]2 .  [ Y2−]3 Belirli bir sıcaklıkta iyonik bir katının suda • Burada Kçç çözünürlük dengesi sa- çözünmesi sonucunda çözeltideki iyonla- rın derişiminin zamana göre değişimi yu- bitidir. karıdaki gibidir. 3. 10−10 mol AB tuzu içeren 100 mL çözelti- • Kçç sadece sıcaklıkla değişir. Buna göre; • Çözünürlüğü verilen bir tuzun for- ye 10−10 mol daha AB tuzu eklendiğinde I. Suda çözünen tuzun formülü AB2 dir. çözelti doygun hale geliyor. II. Kçç değeri 3,2.10−8 dir. mülü biliniyorsa Kçç değeri hesap- III. Çözünme tepkimesi lanabilir. Buna göre AB tuzunun Kçç değeri aşa- A2B(k) ƒ 2A2(s+uda) + B−(suda) ğıdakilerin hangisinde doğru verilmiş- şeklindedir. • Fe(OH)3(k) � Fe(3s+uda) + 3OH(−suda) tir? yargılarından hangileri doğrudur? • Ag2S(k) � 2Ag+(suda) + S(2s−uda) A) 1 . 10−20  B) 1 . 10−8  C) 1 . 10−9 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II • K2Cr2O7(k)   �   2K+(suda) + Cr2O 2−   D) 4 . 10−18  E) 5 . 10−10    D) II ve III  E) I, II ve III  7(suda) • Belli bir sıcaklıkta doygun çözeltide çözünmüş maddenin mol sayısına çözünürlük denir. • Kçç (çözünürlük dengesi) ile çözü- nürlük doğru orantılıdır. 269 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 13 ÇÖZÜNME - ÇÖKELME DENGELERİ Örnek: 6. Suda az çözünen AxBy iyonik katısının 9. 100 gram XY2 tuzu 10 litre suya atılıyor. Fe(OH)2 tuzunun çözünürlüğü belli bir sıcaklıkta, doygun çözeltisindeki XY2 tuzunun % kaçı suda çözünmez? 2 .  1  0−4 mol/L ise Fe(OH)2 tuzunun derişimi s mol/L dir. (XY2 tuzunun Kçç = 4 . 10−9) (XY2 = 100) Kçç değerini bulunuz. Katının çözünürlük çarpımı (Kçç) 4s3 olduğuna göre AxBy katısı; A) % 1  B) % 10  C) % 20 Çözüm: I. BaCO3 Fe(OH)2(k) � Fe(2s+uda) + 2OH−(suda) II. PbCI2   D) % 90  E) % 99  2 .  1  0−4 4 .  1  0−4 III. Ag2S Kçç = [Fe2+] .  [ OH−]2 bileşiklerinden hangileri olabilir? Kçç = [2 .  1  0−4] .  [ 4 .  1  0−4]2 Kçç = 32 .  1  0−12 = 3 ,2 .  1  0−11 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) II ve III  E) I, II ve III  Kçç sadece sıcaklıkla değişir. 10. CaSO4 katısı saf suda, Örnek: 7. X2(SO4)n tuzunun belirli bir sıcaklıkta CaSO4(k) + ısı � Ca2(s+uda) + SO24−(suda) Aşağıdaki tuzlardan hangisinin suda çözünürlüğü 1.10−3 molar, doygun sulu denklemine göre çözünerek dengeye çözünme denklemi yanlış yazılmıştır? çözeltisindeki SO42 − iyonunun derişimi ise ulaşmaktadır. 3.10−3 molardır. A) K2Cr2O7(k) � 2K(+suda) + Buna göre bu olayla ilgili, Cr2O27−(suda) Buna göre, bu tuzun aynı sıcaklıktaki I. Oluşan çözelti doygundur. II. Homojen bir tepkimedir. B) Fe(OH)2(k) � Fe(2s+uda) + 2OH(−suda) çözünürlük çarpımı (Kçç) aşağıdakiler- III. Minimum enerji eğilimi ürünler yönün- den hangisidir? C) CaSO4(k) � Ca(2a+q) + S(6a+q) + O2(a−q) dedir. D) AgCI(k) � Ag+(suda) + CI−(suda) IV. Maksimum düzensizlik reaktifler yö- E) Ag2SO4 (k) � 2Ag+(suda) + SO42(−suda) nündedir. yargılardan hangisi yanlıştır? A) 2,7 . 10−14 B) 5,4 . 10−15 C) 1,08 . 10−12 D) 1,08 . 10−13 A) Yalnız II  B) I ve II  C) I ve III E) 2,16 . 10−12   D) Yalnız III  E) II, III ve IV  Çözüm: 8. Belirli bir sıcaklıkta 2 . 10−4 mol AB2 bile- 11. I. Bütün iyonik tuzların çözünürlüğü sı- şiği ile hazırlanan 300 mililitrelik çözelti- caklıkla artar. Çok atomlu iyonlara kök denir. yi doygun hale getirmek için 1 . 10−4 mol II. Suda çözünen gazların çözünürlüğü Kökler çözünmelerde daha basit daima sıcaklıkla azalır. iyonlara ayrışmaz. daha AB2 katısı gerekmektedir. III. Bütün iyonik tuzlar metal - ametalden CaSO4(k) � Ca2(s+uda) + SO24−(suda) Buna göre, aynı sıcaklıktaki AB2 çözü- oluşur. Metal iyonu Kök nürlük çarpımı (Kçç) aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur? Metal kök bileşikleri suda çözündü- A) 4 . 10−14 B) 2 . 10−15 ğünde metal kökten ayrılır. C) 16 . 10−12 D) 4 . 10−13 A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III E) 4 . 10−9 Yanıt: C   D) Yalnız II  E) I, II ve III  270 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÇÖZÜNME - ÇÖKELME DENGELERİ TEST - 14 1. X2Y3 tuzunun doygun çözeltideki çö- 4. Belirli bir sıcaklıkta 1 mol XY2 katısı 10 Örnek: Derişim (M) zünürlüğü s mol/L ise aynı sıcaklıkta litre suya atılıyor. 2 .  1  0−4 Ym− X2Y3 tuzunun çözünürlüğünün (s), çö- XY2 tuzunun %0,2’si çözündüğüne göre, 1 . 1  0−4 Xn+ zünürlük denge sabiti (Kçç) cinsinden çözünme esnasında çözeltinin sıcaklığı değeri aşağıdakilerin hangisinde doğ- Zaman değişmediğine göre XY2 katısının çö- ru olarak verilmiştir? zünürlük çarpımı (Kçç) aşağıdakilerden Belli bir sıcaklıkta ve aşırı miktarda hangisinde doğru olarak verilmiştir? XmYn iyonik katısının suda çözünme- A) Kçç   B) Kçç   C) Kçç siyle verdiği iyonların derişimlerinin 4 27 34 5 108 A) 2,56 . 10−12 B) 6,4 . 10−11 zamana göre değişimi yukarıdaki gibidir.   D) 108   E) 27   C) 3,2 . 10−12 D) 3,2 . 10−11 Buna göre, 5 Kçç 4 Kçç E) 4 . 10−12 a) Tuzun formülünü bulunuz. b) Tuzun çözünürlüğünü bulunuz. c) Tuzun Kçç değerini bulunuz. 2. Belirli bir sıcaklıkta CaBr2 katısının çö- 5. Gaffar Öğretmen çözünürlük dengesi ile Çözüm: zünürlük çarpımı (Kçç) değeri 4. 10−12 ilgili kavram yanılgısını ortadan kaldırmak a) [Ym−] = 2 .  [ Xn+] olduğuna göre, için laboratuvarda aşağıdaki deneyi yap- Y’nin molar derişimi X’in molar olduğuna göre CaBr2 katısının aynı sı- mıştır. derişiminin iki katıdır. Dolayısıyla iyonik tuzun formülü XY2 şeklin- caklıktaki çözünürlüğü kaç molardır? Bir litre saf suya yaklaşık 200 gram KCI de olur. tuzu eklenmiştir. Eklenen KCI tuzunun A) 2 . 10−6  B) 10−4  C) 4 . 10−3 büyük bir kısmı çözünmüştür. Çok az bir b) XY2(k) � X2(s+uda) + 2Y(−suda) kısmı dibe çökmüştür.       1 .  1  0−4 2 .  1  0−4   D) 10−6  E) 4 . 10−6  KCI(k) ƒ K+(suda) + CI(−suda) Tuzun çözünürlüğü X2+ iyonunun 3. SrCrO4 için belli bir sıcaklıkta Kçç değeri derişimine eşittir. Buna göre; 3,6 . 10−5 tir. c) XY2(k) � X2(s+uda) + 2Y(−suda) I. Suda çok çözünen tuzlarda çözünür-    1 .  1  0−4 2 .  1  0−4 6,12 g SrCrO4 kullanarak aynı sıcaklık- lük dengesi oluşturulabilir. Kçç = [X2+] .  [ Y−]2 ta en çok kaç litre doymuş çözelti ha- Kçç = 1 .  1  0−4 .  ( 2 .  1  0−4)2 zırlanabilir? (SrCrO4 : 204) II. Kçç = [K+] . [CI−] şeklindedir. Kçç = 4 .  1  0−12 III. KCI’nin molar çözünürlüğü aynı koşul- Kçç = 0,4 .  1  0−11 dir. A) 100  B) 50  C) 5  D) 2,5  E) 4 larda suda az çözünen AgBr tuzuna Örnek: göre oldukça yüksektir. Aşağıdaki iyonik katılardan hangisinin yargılarından hangileri doğrudur? çözünürlüğü s mol/L alındığında çö- (AgBr saf sudaki çözünürlüğü yaklaşık zünürlük çarpımı (Kçç) değeri s2 olur? 1.10−6 M’dır.) A) Ag2S  B) MgF2  C) CaCO3 A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III   D) Fe(OH)3  E) Ag2SO4  Çözüm: Kçç = s2 s’nin kuvveti kadar iyon bulunur. s2 olduğu için tuzun suya verdiği iyon sayısı 2’dir. Bu durumda, CaSO4 → Ca2(s+uda) + SO24−(suda) s ss Kçç = s2 olur.   D) II ve III  E) I, II ve III  271 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 14 ÇÖZÜNME - ÇÖKELME DENGELERİ Çökme Şartı 6. 0,02 M Pb(NO3)2 çözeltisi ile 0,01 M 9. KCI(suda) CuNO3(suda) • Qçç, iki tuz çözeltisi karıştırıldığı Na2SO4 çözeltileri eşit hacimlerde karış- I. 2 . 10−6 M 4 . 10−6 M anda başlangıçta çökmeye sebep tırılıyor. olan iyonların çarpımıdır. II. 0,2 M 2 . 10−6 M Dengeye ulaşan sistem için; • Qçç iki tuz çözeltisi karıştırıldığında III. 0,4 M 5 . 10−10 M oluşan yeni bir tuzun çöküp çök- I. PbSO4 katısı çöker. mediğini anlamak için kullanılan bir II. NO−3 iyonlarının derişimi 10−2 M’dır. Yukarıda verilen KCI ve CuNO3 çözel- bağıntıdır. III. SO24−  iyonlarının derişimi 4 . 10−7 M dır. tileri belirtilen derişimlerde eşit ha- • Qçç bir denge sabiti değildir. Sa- yargılarından hangileri doğrudur? cimlerde karıştırıldığında hangilerinde dece dengenin yönünü ve yeni bir (PbSO4 için Kçç = 2 .10−9) tuzun çöküp çökmediğini anlamak çökme gözlenir? için kullanılır. (CuCI için Kçç = 2 . 10−10) • İki tuz çözeltisi karıştırıldığında üç durum söz konusudur. A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III 1. Qçç = Kçç ise,   D) II ve III  E) I, II ve III    D) I ve III  E) I, II ve III  ☞ Sistem dengededir. 10. Belirli bir sıcaklıkta 0,06 M Pb(NO3)2 çö- ☞ Çökme yoktur. ☞ Çözelti doygundur. zeltisi ile 0,01 M K2S çözeltileri eşit ha- ☞ Tepkime sola (reaktif) ya da cimlerde karıştırılıyor. sağa (ürünler yönüne) kaymaz. Buna göre, dengeye ulaşan sistem için; 2. Qçç > Kçç ise, 7. Eşit hacimdeki 0,02 M NaF ve 0,02 M ☞ Sistem dengede değildir. I. Qçç > [Pb2+] . [S2−] dir. ☞ Çökme vardır. Ca(NO3)2 çözeltileri karıştırılıyor. II. K+ iyonları derişimi 10−2 M dir. ☞ Tepkime reaktifler yönünde iler- CaF2 için, Kçç = 2.10−8 olduğuna göre III. S2− iyonların derişimi 5 .10−3  M’dır. leyerek dengeye ulaşır. son durumda çözeltideki F− iyonunun yargılarından hangileri doğrudur? derişimi kaç M dır? (PbS için Kçç = 10−8) 3. Qçç < Kçç ise, ☞ Çökme yoktur. A) 1 . 10−4  B) 1 . 10−3  C) 2 . 10−3 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III ☞ Çözelti doymamıştır. ☞ Tepkime reaktifler ya da ürünler   D) 4 . 10−4  E) 5 . 10−3    D) I ve III  E) I, II ve III  yönüne kaymaz. Çünkü denge ancak doygun çözelti olması du- rumunda tepkimenin yönü deği- şebilir. Qçç bir denge sabiti değildir. 8. I. Qçç = Kçç 11. İyonik katıların sudaki çözünürlükleri Qçç sadece dengenin yönü ve bir tuzun çöküp çökmediğini anlama- II. Qçç > Kçç ile ilgili olarak, mıza yarar. III. Qçç < Kçç Hangi durumlarda çökme gözlenir? I. B grupların tuzları suda genellikle iyi Dengede, çözünmezler. Qçç = Kçç II. CO23− iyonu içeren tuzlar suda iyi çö- olur. zünmezler. III. Alkali metal tuzları suda iyi çözünür- ler. yargılarından hangisi doğrudur? A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve III A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III   D) II ve III  E) I, II ve III    D) II ve III  E) I, II ve III  272 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÇÖZÜNME - ÇÖKELME DENGELERİ TEST - 15 1. Eşit hacimli 10−6 M AgNO3 çözeltisi ile 4. İçerisinde 0,1 molar Sn2+, 0,01 molar Örnek: 10−2 M KI çözeltileri karıştırılıyor. Ba2+ ve 0,001 molar Ca2+ iyonları içeren 0,2 molar 1 litre AgNO3 ile aynı sı- bir çözeltiye yavaş yavaş katı Na2SO4 caklıkta 0,4 molar 1 litre NaCI çözel- Tepkime sonucu dengeye ulaşan sis- tuzu ilave ediliyor. tisi karıştırılıyor. Oluşan yeni çözelti tem için; için aşağıdaki soruları cevaplayalım. Buna göre; (AgCI için Kçç = 1 .  1  0−8) I. [Ag+] . [I−] > Kçç’dir. II. K+ iyonları derişimi yarıya düşer. I. Önce BaSO4 çöker. a) AgCI(k) çökeleği oluşur mu? III. I− iyonunun derişimi yarıya düşer. II. Çözelti BaSO4, CaSO4 ve SnSO4 ka- b) Yeni dengedeki [Ag+] ve [CI−] yargılarından hangileri doğrudur? tıları açısından doymamıştır. iyonlarının derişimleri kaç molar (AgI için Kçç = 1 . 10−13) olur? III. SrSO4 tuzu CaSO4 tuzundan önce çö- A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III ker. Çözüm:   D) II ve III  E) I, II ve III  yargılarından hangileri doğrudur? a) AgNO3 → Ag(+suda) + NO−3(suda) (SrSO4 için Kçç = 10−7) 0,2 M 0,2 M 0,2 M (BaSO4 için Kçç = 10−10) (CaSO4 için Kçç = 10−5) NaCI → Na+ + CI− A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III   0,4 M 0,4 M  0  ,4 M   D) I ve III  E) I, II ve III  Toplam hacim 2 katına çıkar. Do- layısıyla tüm iyonların derişimleri yarıya düşer. 2. 2 . 10−2 M K2SO4 çözeltisi ile 4 . 10−2 M AgCI(k) � Ag+ + CI−   0,1    0,2 AgNO3 çözeltisi sabit sıcaklıkta eşit ha- cimlerde karıştırılıyor. Qçç = 0,1.0,2 Qçç = 2 .10−2 Buna göre, son durumdaki çözelti ile ilgili; Qçç > Kçç olduğu için çökme vardır. I. [Ag+]2 . [SO24−] = Kçç dir. b) AgCI(k) � Ag+(suda) + CI−(suda) 0,1    0,2 II. [K+] = [NO−3] dir. −0,1 −0,1 III. [SO24−] = 10−4 M dir. yargılarından hangileri doğrudur?  0 0,1  s    s  (Ag2SO4 için Kçç = 4 . 10−12) Qçç > Kçç A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III olduğunda tepkime önce reaktifler yönünde ilerler. Daha sonra tepki-   D) I ve III  E) I, II ve III  me çok az miktarda ürünlerin deri- şimini oluşturacak şekilde ürünler 5. AgBr tuzunun t1 ºC ve t2 ºC’deki çözü- yönünde ilerler. nürlük çarpımları (Kçç) değerleri sırasıyla İki çözelti karıştırıldığı anda 1 . 10−6 ve 1 . 10−12 dir. t1 ºC’de AgBr katısı derişimi verilmeyen çözeltinin de- ile dengedeki sulu çözeltinin sıcaklığı art- tırılıyor. rişimini hesaplayabilmek için, 3. 2 . 10−6 molar Pb(NO3)2 çözeltisi ile NaF Buna göre; Qçç = Kçç I. AgBr tuzunun çözünürlüğü bağıntısı kullanılır. çözeltisi eşit hacimlerde karıştırılıyor. Bu tip sorularda genellikle çözel- Buna göre çökelme olmaması için NaF çözeltisinin derişimi en fazla kaç molar II. Dipteki AgBr katısının kütlesi tinin doymuş ya da çökelmenin olmalıdır? (PbF2 için Kçç = 4 . 10−8) III. Ag+ iyonunun derişimi başlaması için en az, çökme ol- maması için en çok gibi ifadeler yargılarından hangileri artar? (t2 > t1) kullanılır. A) 10−5  B) 4 . 10−3  C) 2 . 10−2 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II [Cl−] = 0,1 M, [Ag+] = 1.10-7 M bulunur.   D) 0,2  E) 0,4    D) II ve III  E) I, II ve III  273 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 15 TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE 6. 8. AB tuzunun 20 ºC’de ve 60 ºC’deki çö- ETKİ EDEN FAKTÖRLER Sıcaklığın Çözünürlüğe Etkisi Ca2+ zünürlük çarpımları (Kçç) sırasıyla 1 . 10−6 Sıcaklık hem çözünürlüğü hem de CO23− ve 1 . 10−4 tür. 60 ºC’deki 1 litrelik doygun çözünürlük denge sabitini değiştirir. çözeltinin sıcaklığı 20 ºC’ye düşürülüyor. CaCO3(k) 1. Endotermik Çözünme Buna göre aşağıdakilerden hangisi XmYn(k) + ısı � mXn+ + nYm− Çözünme denklemi, yanlıştır? sıcaklık arttıkça Le Chatelier etkisine göre tepkime ürünler yönünde ilerler. CaCO3(k) + ısı ƒ Ca2+ + Ca23−(suda) A) 60 ºC deki çözünürlüğü 10−2 M dir. Bu durumda, olan sistemin sıcaklığı arttırıldığında B) 40 ºC deki çözünürlüğü 10−3 molardan • Xn+ ve Ym− iyonların derişimleri ar- aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? küçüktür. tar. C) 9 . 10−3 mol AB tuzu çöker. • Kçç değeri artar. A) CaCO3’ün katı kütlesi azalır. D) Çözeltide çözünmüş halde 1 . 10−3 mol • XmYn katısının kütlesi azalır. B) Ca2+ ve CO23−  iyonların derişimi artar. C) Tepkime ürünler yönüne kayar. AB katısı bulunur. Sıcaklık azaltılırsa yukarıdaki du- E) 20 ºC’de çözünürlüğü 10−3 molardır. rumların tersi gerçekleşir. D) Çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri azalır. E) Tepkime çözünme yönünde ilerler. Örneğin, 9. Doygun CaF2 çözeltisine bir miktar NaF X2Y3 katısının çözünme denkle- mi, katısı ekleniyor. X2Y3(k) + ısı � 2X3+ + 3Y2− Buna göre CaF2’ün çözünürlük çarpımı Sıcaklık arttıkça tepkime ürünler (Kçç), CaF2’nin çözünürlüğü ve F− iyo- yönünde ilerler. Dolayısıyla Kçç nunun derişimi nasıl değişir? (Çözelti- değeri artar. nin sıcaklığı sabit kalıyor.) 7. Çözünürlük Kçç Çözünürlük [F−] çarpımı (Kçç) Sıcaklık A) Artar Azalır Artar 1 . 10−10 25 °C B) Değişmez Azalır Azalır 50 °C 4 . 10−12 C) Değişmez Azalır Artar Suda az çözünen AB tuzunun çözünürlük D) Artar Artar Artar çarpımının sıcaklıkla değişimi yukarıdaki Örneğin, tabloda verilmiştir. E) Azalır Değişmez Artar Buna göre AB tuzu ile ilgili; Ag+ CI− 10. Çözünürlük çarpımı (Kçç), I. AB tuzu suda ekzotermik olarak çö- AgCI(k) zünmektedir. I. Sıcaklık II. Ortak iyon AgCI(k) � Ag(+suda) + CI−(suda) II. AB tuzunun doymamış sulu çözeltisi III. Basınç ısıtılırsa doymuş hale gelebilir. IV. Yabancı iyon ∆H > 0 faktörlerinden hangisiyle değişir? tepkimesine göre çözeltinin sı- III. 50 ºC’de hazırlanmış doygun çözelti- caklığı artırılırsa, deki A+ iyonunun derişimi 25 ºC’deki- A) Yalnız I  B) I ve II  C) II ve III • Tepkime ürünler yönünde iler- ne göre daha fazladır. ler. yargılarından hangileri doğrudur? • Kçç değeri artar. • AgCI katısının kütlesi azalır. A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II • Ag+ ve CI− iyonlarının derişim-   D) II ve III  E) I, II ve III  leri artar.   D) I ve III  E) I, II, III ve IV  274 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER TEST - 16 1. AgCI(k) ƒ Ag+(suda) + CI(−suda) ∆H > 0 3. BaCO3 katısının çözünürlük çarpımı (Kçç) Ortak İyon Etkisi Dengedeki doygun çözeltiden HCI gazı 9 . 10−10’dur. Katısıyla dengede bulunan Suda az çözünen tuzlar, kendisiyle geçiriliyor. BaCO3 çözeltisine sabit sıcaklıkta doygun ortak iyon içeren çözeltilerde saf Na2CO3 çözeltisi ekleniyor. suya göre daha az çözünürler. Buna Derişim Mol sayısı Buna göre aşağıdakilerden hangisi ar- ortak iyon etkisi denir. Bir tuzun saf tar? sudaki çözünürlüğü aynı sıcaklıktaki [AgCl] AgCl ortak iyon içeren çözeltideki çözü- [Ag+] Ag+ A) BaCO3 katısının çözünürlüğü nürüğünden büyüktür. Ortak olan [CI−] CI− B) Ba2+ iyonun derişimi bu iyonun derişiminin artması çö- zünürlüğü azaltır. Fakat bu değişim I Zaman II Zaman C) BaCO3 katısının çözünürlük çarpımı (Kçç) çözünürlük çarpımı denen Kçç'yi de- D) CO32 −  iyonun derişimi ğiştirmez. Çözeltinin sıcaklığı E) Na+ iyonun derişimi Ortak iyon çözünürlüğü azaltırken yabancı iyon azda olsa çözünürlüğü artırır. Bu artış ortak iyon etkisi kadar değildir. Ortak iyon içeren çözeltinin çözünürlüğü kesinlikle azalır. Örneğin, III Zaman KBr(k) Bu olay ile ilgili yukarıdaki grafiklerden hangisi doğru olabilir? Ag+ Br− A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve III AgBr(k) Katısıyla dengede bulunan AgBr   D) II ve III  E) I, II ve III  çözeltisine aynı sıcaklıkta KBr katısı eklenirse Br− iyonunun de- 2. 25 ºC’de PbI2 tuzunun çözünürlük çar- 4. Fe(OH)2 katısının aynı koşullarda aşa- rişimi artar. Br− iyonunun derişi- minin artması tepkimenin girenler pımı 4 . 10−6 dır. Aynı sıcaklıkta 1 litrelik ğıdakilerden hangisindeki çözünürlü- yönüne kayması demektir. ğü en fazladır? doygun PbI2 çözeltisine 0,1 mol NaI ka- Tepkime girenler yönünde ilerle- tısı ilave edildiğinde A) 0,1 molar FeCI2 diği için çözünürlük azalır fakat B) 0,1 molar NaOH Kçç değeri değişmez. [Pb2+] . [I−]2 [I−] C) 0,1 molar HCI D) 0,1 molar Ca(OH)2 Derişim E) Saf su Br− 0,1 2.10−2 Ag+ I Zaman II Zaman t1 t2 Zaman [Pb2+] Sonuç olarak; 10−2 5. PbCI2 katısının saf sudaki çözünürlüğü • Ag+ iyonunun derişimi azalır. 4.10−4 • CI− iyonunun derişimi artar. 0,002 M NaCI çözeltisindeki çözünürlü- • AgBr katısının kütlesi artar. III Zaman • AgBr’nin çözünürlüğü azalır. grafiklerinden hangileri doğru olabilir? ğünün kaç katıdır? (PbCI2 katısı için çö- • Kçç değeri değişmez. zünürlük çarpımı (Kçç) 32 . 10−12) (Katı eklenmesi hacmi değiştirmiyor.) A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III   D) II ve III  E) I, II ve III  A) 100  B) 50  C) 25  D) 10  E) 5 275 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 16 TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Örnek: 6. 9. Mg(OH)2 tuzunun belirli bir sıcaklık- AI3+ Fe2+ taki çözünürlük çarpımı 4.10−12 oldu- OH− OH− ğuna göre aynı sıcaklıkta, Mg(OH)2 katısının; AI(OH)3(k) Fe(OH)2 Şekilde dibinde katısı bulunan Fe(OH)2 a) Saf sudaki çözünürlüğünü, Dibinde katısıyla dengede bulunan b) 0,01 M Mg(NO3)2 çözeltisindeki AI(OH)3 çözeltisine sabit sıcaklıkta çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar NaOH çözünürlüğünü, aşağıdaki maddelerden hangisi ekle- katısı ekleniyor. nirse AI(OH)3 katısının saf sudaki çö- Buna göre, aşağıdakilerden hangisi c) 0,1 M NaOH çözeltisindeki çözü- zünürlüğü artar? yanlıştır? nürlüğünü hesaplayınız. A) Fe(OH)2 katısının çözünürlük çarpımı Çözüm: A) Saf su B) Al(OH)3 katısı (Kçç) değeri değişmez. C) Sud kostik D) Limon suyu a) İlk önce Mg(OH)2 tuzunun saf B) Fe(OH)2 katısının kütlesi azalır. sudaki çözünürlüğünü hesapla- E) Ca(OH)2 C) [OH−] iyon derişimi artar. yalım. D) [Fe2+] iyon derişimi azalır. E) Tepkime reaktifler yönünde ilerler. Mg(OH)2 tuzunun sudaki iyonlaş- ma denklemi, Mg(OH)2(k) → Mg2+ + 2OH− s s 2s şeklindedir. Kçç = [Mg2+].[OH−]2 7. Oda koşullarında Ca(OH)2 için çözünür- 10. Ca(OH)2 katısının çözünürlüğü aşağı- 4 .10−12 = s.(2s)2 4.10−12 = 4s3 lük çarpımı (Kçç) 8 . 10−6 dır. daki doygun çözeltilerden hangisinde s= 10−4 M olur. Buna göre 0,01 M KOH çözeltisinde en azdır? b) Ca(OH)2’in çözünürlüğü aşağıdaki ba- A) Saf su B) 0,1 molar KOH ğıntılardan hangisiyle bulunur? Mg(NO3)2 → Mg+(2suda) + 2NO−3(suda) A) 8 . 10−6 = 2 x 2 C) 0,01 molar KOH D) 0,1 M HCI B) 8 . 10−6 = (x + 10−2)2 0,01 M 0,01 M 0,02 M C) 8 . 10−6 = 2x + 10−2 E) 1 M HCI Mg(OH)2 → Mg+(2suda) + 2OH−(suda) D) 8 . 10−6 = x(2x + 10−2)2 s + 0,01 2s E) 8 . 10−6 = x(2x + 10−2) 0,1 sayısının yanında s değeri 11. Aşağıda bazı maddeler ve bu maddelerin çok az kaldığı için ihmal edilir. çözünürlük çarpımları (Kçç) bağıntıları ve- s + 0,1 = 0,1 alınır. rilmiştir. Kçç = [Mg2+].[OH−]2 Hangi maddenin Kçç bağıntısı yanlış 4 .10−12 = (0,01)(2s)2 verilmiştir? s= 1.10−5 M olur. c) NaOH → Na+ + OH−   0,1 M 0,1 M  0  ,1 M 8. 50 ºC’de Ca(OH)2 tuzunun doygun 2 litre- Madde Kçç bağıntısı Mg(OH)2 → Mg+(2suda) + 2OH−(suda) s 2s+0,1 lik sulu çözeltisinde 8 . 10−2 mol OH− iyonu A) AgBr → [Ag+] . [Br−] vardır. 2s değeri 0,1 değerinin yanında B) MgSO4 → [Mg2+]  .  [SO24− ] ihmal edilir. Buna göre aynı sıcaklıkta Ca(OH)2’nin C) CaF2 → [Ca2+]  .  [F−]2 Kçç değeri kaçtır? D) AI(OH)3 → [AI3+]  .  [OH−]3 Kçç = [Mg2+].[OH−]2 E) Ag2S → [Ag+]  .  ]S2−]2 4 .10−12 = (s)(2s + 0,1)2 A) 1 . 10−6  B) 8 . 10−6  C) 16 . 10−6 4.10−12 = (s)(0,1)2 s= 4.10−10 M olur.   D) 64 . 10−6  E) 32 . 10−6  276 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 11 1. Ca(OH)2’nin belli bir sıcaklıktaki çözünürlük çarpımı 4. Sıcaklık Kçç = 3,2 . 10−8 dir. Ca(OH)2’ın OH− iyonunun derişimi 0,1 molar olan bir çözeltideki çözünürlüğü aşağıdakilerden hangi- sinde doğru olarak verilmiştir? A) 4 . 10−12  B) 4 . 10−6  C) 3,2 . 10−8 Sıcaklık   D) 3,2 . 10−6  E) 3,2 . 10−7  Suda az çözünen XY tuzunun çözünürlüğünün sıcaklık- la değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. 2. Belli bir sıcaklıkta bulunan 0,31 gram doygun MgF2 çö- Buna göre; zeltisinin hacmi 5 litre olduğu bilinmektedir. I. Çözünme denklemi XY(k) + ısı ƒ X+(suda) + Y−(suda) Buna göre, aynı sıcaklıkta MgF2’nin çözünürlük çar- şeklindedir. pımı (Kçç) değeri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? (Mg: 24, F: 19) II. Sıcaklık arttıkça çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri ar- tar. III. Sıcaklık arttırılırsa çözünme hızı azalır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III   D) II ve III  E) I, II ve III  A) 4 . 10−6  B) 8 . 10−6  C) 4 . 10−12   D) 4 . 10−9  E) 3,2 . 10−8  3. AB2 katısının suda çözünme denklemi; 5. Fe(OH)3(k) + ısı ƒ Fe3(s+uda) + 3OH−(suda) AB2(k) ƒ A(2s+uda) + 2B−(suda) + ısı çözünme denklemi yukarıdaki gibi olan Fe(OH)3 katısı- nın doygun sulu çözeltisi hazırlanıyor. şeklindedir. Buna göre; Buna göre, katısıyla dengede bulunan AB2 çözelti- sinin sıcaklığı bir miktar arttırılırsa; I. Ortama bir miktar HBr eklemek I. Dipteki katının kütlesi artar. II. Sıcaklığı düşürmek II. AB2 çözünürlüğü azalır III. Ortama bir miktar Ca(OH)2 katısı eklemek III. Tepkime reaktif yönünde ilerler. işlemlerinden hangileri yapıldığında Fe(OH)3(k)’nın IV. Çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri azalır. çözünürlük çarpımı (Kçç) değerini değiştirir? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I, II ve IV A) Yalnız I  B) I ve II  C) Yalnız II   D) I, III ve IV  E) I, II, III ve IV    D) II ve III  E) I, II ve III  277 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 11 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. CaF2 katısının oda sıcaklığında çözünürlük çarpımı 9. Suda az çözünen CaSO4’ün doygun sulu çözeltisine (Kçç) değeri 6,4 . 10−9’dur. aynı sıcaklıkta bir miktar MgSO4 katısı katılıyor. Buna göre; Aynı sıcaklıkta CaF2’nin 0,4 molar KF çözeltisindeki çözünürlüğü kaç molardır? I. CaSO4’ün çözünürlüğü azalır. II. CaSO4’ün çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri değişmez. A) 4 . 10−8  B) 3,2 . 10−7  C) 4 . 10−6 III. Ca2+ iyonunun derişimi azalır.   D) 1,6 . 10−8  E) 1,6 . 10−7  IV. SO42 − iyonun derişimi artar. niceliklerinden hangileri doğrudur? A) I ve II  B) I, II ve III  C) II ve III   D) Yalnız II  E) I, II, III ve IV  7. MgF2 tuzunun; 10. PbCI2 tuzunun saf sudaki molar çözünürlüğü m, aynı • Saf sudaki çözünürlüğü M1’dir. sıcaklıkta 0,2 M KCI çözeltisindeki çözünürlüğü n’dir. • 0,1 molar Mg(NO3)2 çözeltisindeki çözünürlüğü M2 dir. • 0,01 molar NaF çözeltisindeki çözünürlüğü M3’tür. Buna göre, PbCI2’nin saf sudaki molar çözünürlüğü- Verilen çözeltilerin sıcaklıkları aynı olduğuna göre M1, M2 ve M3 değerleri arasındaki ilişki aşağıdakile- rin hangisinde doğru verilmiştir? A) M1 > M2 > M3 B) M1 > M3 > M2 nün 0,2 M KCI çözeltisindeki çözünürlüğüne oranı m C) M3 > M2 > M1 D) M2 > M3 > M1 n kaçtır? (PbCI2’nın Kçç = 4 . 10−9) E) M1 = M2 = M3 A) 1.103  B) 2.103  C) 2,5.103   D) 1.104  E) 1.105  8. 25 ºC’de XYZ4 tuzunun 100 litre çözeltideki çözünürlü- 11. XmYn tuzunun belli bir sıcaklıktaki doygun çözel- ğü 136 gramdır. tisinde çözünürlük çarpımı (Kçç) aşağıdakilerden hangisiyle bulunur? Buna göre, XYZ4 katısının 25 ºC deki çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri kaçtır? (XYZ4(k) ƒ X(2s+uda) + YZ24−(suda)) (XYZ4: 136) A) Kçç = [Xn+]m [Ym−]n B) Kçç = [Xn+]n [Yn−]m A) 10−2  B) 10−3  C) 10−4 C) Kçç = [Xm+]m [Yn−]n D) Kçç = [Xn+]n [Ym−]n   D) 10−5  E) 10−6  E) Kçç = [Xn+] . [Ym−] 278 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 12 1. Cr(OH)3(k) ƒ Cr3(s+uda) + 3OH−(suda) 4. 200 mL 0,5 molar Na2SO4 çözeltisiyle 200 mL 0,1 molar denklemine göre dengede bulunan çözeltiye hacim olan Ca(NO3)2 çözeltileri karıştırıyorlar. değişikliği olmadan kaba aynı sıcaklıkta bir miktar Karışımda sıcaklık değişimi gözlenmediğine göre Cr(NO3)3 eklenirse aşağıdakilerden hangisi doğrudur? I. Cr3+ iyonun derişimi artar. (CaSO4 için Kçç: 2,5 . 10−5) II. pH değeri artar. A) Karışımda Na+ iyonunun değirimi NO−3 iyonunun de- rişimine eşit olur. III. Çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri artar. yargılarından hangileri doğrudur? B) Karışımda Na+ iyonunun derişimi 0,1 molar olur. A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III C) Karışımda CaSO4 çözeltisi doymamıştır. D) Karışım elektriği iletmez.   D) II ve III  E) I, II ve III  E) Karışımda çökelme olur. 2. Ortak iyonun çözünürlüğe etkisi ile ilgili aşağıdaki- 5. Aşağıdaki iyonik katılardan hangisi aynı sıcaklıkta lerden hangisi yanlıştır? suda daha iyi çözünür? A) Ortak iyon çözünürlüğü azaltır. A) AgCI  B) AgBr  C) CaSO4   B) Ortak iyonun derişimi arttıkça çözünürlük azalır. D) NaCI  E) Ag2SO4  C) Sabit sıcaklıkta çözünürlük çarpımı (Kçç) ortak iyon- la değişmez. D) Ortak iyon çözünürlük çarpımını (Kçç) değiştirmez fakat çözünürlüğü artırır. E) Ortak iyonun derişimi azaldıkça katının çözünürlüğü artar. 3. Doymuş 8 litre CaCO3 çözeltisinde 80 mg çözünmüş 6. 25 ºC de bulunan doymuş Ca(OH)2 çözeltisiyle ilgili; CaCO3 vardır. I. Aynı sıcaklıktaki çözünürlüğü 10−5 mol / litredir. Buna göre, CaCO3’ın çözünürlük çarpımı (Kçç) de- II. [Ca2+] . [OH−]2 = Kçç eşitliği vardır. ğeri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril- III. OH− iyonunun derişimi 2 . 10−5 moldür. miştir? (CaCO3: 100 gr/mol) yargılarından hangileri doğrudur? (Ca(OH)2 için Kçç: 4 . 10−15 dır.) A) 1 . 10−8  B) 2 . 10−8  C) 4 . 10−8 A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) 4 . 10−8  E) 8 . 10−8    D) I ve III  E) I, II ve III  279 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 12 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 7. Derişim (mol/L) Bm− 10. 0,2 molar 100 mL Pb(NO3)2 çözeltisi ile 0,4 molar 0,3 100 mL KCI çözeltisi karıştırılıyor. 0,1 An+ Dengeye ulaşan çözelti için; Zaman (dk) I. PbCI2 katısı çökeleği oluşur. 20 II. [Pb2+] . [CI−]2 > Kçç’dır. III. [CI−] = 2 . 10−3 molardır. Grafikte 0,1 mol iyonik katısıyla hazırlanan 1 litre çözel- tideki derişimlerin değişimi verilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre; (PbCI2 için Kçç =4 . 10−11) I. 20. dakikada çözelti doygundur. II. m = 3, n = 1’dir. A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III III. İyonik katının formülü AB3 tür. ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?   D) II ve III  E) I, II ve III  A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) I ve III  E) I, II ve III  11. İyonik katıların çözünürlüğünü, I. Ortak iyon II. Yabancı iyon III. Saf su IV. Basınç faktörlerinden hangileri etkilemez? 8. Magnezyum sülfat (MgSO4) katısı için çözünürlük çar- A) I ve II  B) II ve III  C) III ve IV pımı (Kçç) değeri 2,5 . 10−5 dir.   D) I ve IV  E) I, II, III ve IV  Buna göre, 0,5 mol Magnezyum sülfat (MgSO4) katı- sı ile kaç litre doygun çözelti hazırlanabilir? A) 1  B) 10  C) 100   D) 150  E) 250  9. t ºC de MgF2 iyonik katının çözünürlük çarpımı (Kçç) 12. Pb(NO3)2(suda) + 2NaCI(suda) → PbCI2(k) + 2NaNO3(suda) değeri 4 . 10−6 dır. tepkimesine göre, Buna göre, 200 mL doygun MgF2 çözeltisinde kaç I. PbCI2’nin çözünürlüğü NaNO3 tuzunun çözünürlü- gram MgF2 katısı çözünmüştür? (Mg: 24, F: 19) ğünden daha büyüktür. II. Na+ ve NO3− iyonları seyirci iyonlardır. III. Net iyon denklemi, Pb2(s+uda) + 2CI−(suda) → PbCI2(k) ş eklindedir. yargılarından hangileri doğrudur? A) 124  B) 6,2  C) 0,124 A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III   D) 31  E) 3,1    D) II ve III  E) I, II ve III  280 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 13 1. 3. CaF2(k) � Ca2(s+uda) + 2F―(suda) BİLGİ tepkime dengedeyken aynı sıcaklıkta çözeltiye bir • Çözünürlük denge bağıntısı yazılırken, her bir iyo- miktar PbF2 katısı ilave edilirse, nun katsayısı iyonların derişimleri üzerine katsayı I. Ca2+ iyonları derişimi azalır. olarak yazılır. II. CaF2 katısı artar. • Çözünürlük çarpımı, iyonik katı ve çözünmüş iyon- III. Kçç değeri küçülür. lar arasındaki dengeyi ifade eder. Çözünürlük çar- ifadelerinden hangileri doğrudur? pımı doymuş çözeltideki iyonların derişimleri çarpı- mına eşittir. A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II • İyonik bir katının molar çözünürlüğü ve sudaki   D) II ve III  E) I, II ve III  iyonlaşma denklemi bilinirse, çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri hesaplanabilir. 4. PbCI2(k) � Pb2(s+uda) + 2CI―(suda) • Denge bağıntısında katı ve sıvı haldeki maddeler Yukarıda dengede olan sistem ile ilgili aşağıdakiler- yer almaz. den hangisi yanlıştır? Örneğin; A) Heterojen bir dengedir. 25 °C'ta doygun XY2 çözeltisinin çözünürlüğü s B) Tepkimenin çözünürlük çarpımı (Kçç) ifadesi, molar ve suda çözünme dengesi, Kçç = [Pb2+] . [CI―] şeklindedir. C) Çözünme - çökelme tepkimesidir. XY2(k) + H2O(s) � X(2s+uda) + 2Y―(suda) s M s M 2s M D) Çözünme hızı, çökelme hızına eşittir. E) Pb2+ ve CI― iyonlarının molar derişimleri sabittir. şeklinde çözünür. Buna göre denge bağıntısı, Kçç = [X2+] . [Y–]2 Kçç = s . (2s)2 Kçç = 4s3 şeklinde hesaplanır. Yukarıdaki bilgiler göz önüne alındığında 25 °C'ta saf sudaki çözünürlüğü 2 . 10―4 molar olan AB3 tu- zunun aynı sıcaklıktaki çözünürlük çarpımı (Kçç) de- ğeri kaçtır? A) 2,16 . 10―16 B) 4,32 . 10―16 C) 4,32 . 10―15 D) 4,32 . 10―14 E) 2,16 . 10―14 2. Ca3(PO4)2 katısının çözünürlük denge sabiti (Kçç) 5. Suda az çözünen bir tuzun dengedeki sulu çözeltisi ifadesi aşağıdakilerden hangisidir? ile ilgili, I. Çözünme ve çökelme devam etmektedir. A) Kçç = [Ca2+] . [PO34―   ] II. Çözelti doymuştur. B) Kçç = [Ca2+]2 . [PO34―   ]3 III. İyon derişimleri sabittir. C) Kçç = [Ca2+] . 2 [PO34―   ] IV. Sıcaklık sabittir. D) Kçç = [Ca2+]3 . [PO34―   ]2 V. Çözelti aynı tuzu daha fazla çözemez. E) Kçç = [Ca3 (PO4)2] yargılarından kaç tanesi doğrudur? A) 1  B) 2  C) 3  D) 4  E) 5 281 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 13 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. 25 °C'de XY2 katısı ile hazırlanan 2 litre çözelti için aşa- 8. AgBr tuzunun saf suda çözünmesi endotermiktir. ğıdaki grafik verilmiştir. Buna göre, AgBr tuzunun aşağıdaki çözeltilerden Kütle (mg) hangisinde çözünürlüğü en fazladır? 700 A) 25 °C'de saf su B) 25 °C'de 0,1 M AIBr3 çözeltisi 200 C) 25 °C'de 0,5 M AIBr3 çözeltisi D) 40 °C'de saf su E) 40 °C'de 0,5 M NaBr çözeltisi Zaman Buna göre, 9. Suda az çözünen XY ve XY3 tuzlarının t °C'deki suyla I. Çözelti doymuş ve dengededir. hazırlanan doygun çözeltilerinin molar çözünürlükleri II. Çözünürlüğü 5 . 10―3 mol / L'dir. birbirine eşittir. III. XY2 katısının çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri, Buna göre, 1,25 . 10―7'dir. I. X+ ve X3+ iyonlarının molar derişimi, II. Y– iyonları molar derişimleri, ifadelerinden hangileri doğrudur? (XY2 = 50 g / mol) III. Tuzların Kçç değerleri A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II niceliklerinden hangileri birbirine eşittir?   D) II ve III  E) I, II ve III  A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III   D) I ve II  E) I ve III  7. Şekildeki 0,05 molar AgNO3 çözeltisi içine aynı sıcak- lıkta AgCI katısı atılıyor. AgCI(k) 10. Suda az çözünen bir tuz için; 0,05 M 25 °C'ta Kçç = 2,4 . 10―6 AgNO3(suda) 35 °C'ta Kçç = 3,2 . 10―6 olduğuna göre, I. Tuzun suda çözünmesi endotermiktir. II. Sıcaklık arttığında iyonların derişimi de artar. Buna göre AgCI katısının AgNO3 çözeltisi içindeki III. 35 °C'deki doygun çözeltisi 25 °C'ye soğutulursa bir çözünürlüğü kaç g / L'dir? (AgCI için Kçç = 1,5 . 10–10, AgCI = 143) miktar tuz çöker. yargılarından hangileri doğrudur? A) 1,07  .  10–10  B) 2,14 . 10–9  C) 4,29 . 10–7 A) I, II ve III  B) II ve III  C) I ve III   D) 4,448 . 10–10  E) 4,29. 10–6    D) I ve II  E) Yalnız I  282 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 14 1. Şekildeki gibi suda bir miktar BaCO3 çözünerek katısı 3. ile dengede olan doygun çözelti hazırlanıyor. BİLGİ Çözünme olayının endotermik veya ekzotermik olu- BaCO3(suda) şuna göre sıcaklık faktörü çözünürlüğü etkiler. BaCO3(k) • Çözünmesi endotermik olan tuzların çözünürlük Dengedeki çözelti ile ilgili aşağıdaki ifadelerden dengesinde sıcaklık arttırıldığında denge ileri yöne kayar ve çözünme olur. Çözünürlük artar ve çözü- hangisi yanlıştır? nürlük çarpımı (Kçç) büyür. A) Çözünme ve çökme olayları durmuştur. B) Ba2+ iyon derişimi CO32 ―  iyon derişimine eşittir. • Çözünmesi ekzotermik olan tuzların çözünürlük C) Sabit sıcaklıkta bir miktar saf su eklenirse dipteki dengesinde sıcaklık arttırıldığında denge geri yöne kayar ve çökelme olur. Çözünürlük azalır ve çözü- katı miktarı azalır. nürlük çarpımı (Kçç) küçülür. D) Çözünürlük çarpımı ifadesi, Kçç = [Ba2+] . [CO23― ] şeklindedir. CaCO3(k) � Ca(2s+uda) + CO23―(suda) ∆H > 0 E) Çözeltiye aynı sıcaklıkta bir miktar BaSO4 katısı ek- Çözünme denklemi yukarıda verilen CaCO3 katısı ile lenirse CO32 ― iyonları derişimi azalır. doygun sulu çözeltisi hazırlanıyor. 2. AB2 tuzunun sudaki çözünürlüğü sıcaklık arttıkça artı- Bu çözeltinin sıcaklığı azaltılırsa, I. Ca2+ iyon derişimi yor. Aşağıdaki kapta bulunan çözeltinin sıcaklığı arttırı- lıyor. II. Kçç değeri III. Çözünürlük niceliklerinden hangileri azalır? (Suyun buharlaşma- dığını varsayınız.) A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II   D) II ve III  E) I, II ve III  AB2(suda) AB2(k) Buna göre, 4. PbCI2(k) + ısı � Pb2(s+uda) + 2CI―(suda) I. AB2 katı kütlesi azalır. II. Çözelti kütlesi artar. tepkimesi ile ilgili, III. A2+ ve B― iyonları derişimi artar. I. Sıcaklık arttırılırsa Kçç değeri artar. II. Sıcaklık azaltılırsa PbCI2 katısının çözünürlüğü IV. Çözeltide iletkenlik azalır. azalır. ifadelerinden hangileri doğrudur? (Buharlaşmayı ih- mal ediniz) III. PbCI2 katısının suda çözünmesi endotermiktir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II   D) I, II ve III  E) I, II, III ve IV    D) II ve III  E) I, II ve III  283 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 14 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. Fe(OH)3 tuzunun suda çözünme denklemi, 7. Saf sudaki molar çözünürlüğü 1 . 10―3 olan Ca(OH)2 Fe(OH)3(k) + ısı � Fe3(s+uda) + 3OH―(suda) katısının bu sıcaklıkta çözünürlük çarpımı (Kçç) de- ğeri kaçtır? şeklindedir. Buna göre, Fe(OH)3 katısının sudaki çözünürlüğünü A) 1 . 10―6  B) 2 . 10―9  C) 4 . 10―9 arttırmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygu-   D) 2 . 10―12  E) 4 . 10―12  lanabilir? A) Aynı sıcaklıkta Fe(OH)3 katısının temas yüzeyini arttırma B) Aynı sıcaklıkta FePO4 katısını ekleme C) Sıcaklığını yükseltme D) Aynı sıcaklıkta NaOH katısını ekleme E) Aynı sıcaklıkta karıştırma 8. 0,1 molar NaCI çözeltisindeki çözünürlüğü 3,2 . 10―6 molar olan PbCI2 katısının saf sudaki çözünürlüğü kaç molardır? A) 3,2  .  10―5  B) 3,2 . 10―6  C) 2 . 10―5   D) 2 . 10―6  E) 2 . 10―3  6. Grafikte az çözünen bir tuzun doygun çözeltisinin deri- şim - zaman değerleri verilmiştir. Derişim (mol / L) 3  .  10―9 [Yb―] 1  .  10―9 [Xa+] Zaman 9. Bileşik Çözünürlük çarpımı (Kçç) BaF2 4  .  10–6 Grafikten yararlanarak bu tuzun formülü ve aynı sı- I CaCO3 9  .  10–10 II Fe(OH)3 caklıktaki çözünürlük çarpımı (Kçç) aşağıdakilerden III 2,7  .  10–35 hangisinde doğru olarak verilmiştir? Tuzun formülü Kçç A) X3Y 3  .  10―36 Yukarıda belirli sıcaklıkta çözünürlük çarpımı (Kçç) değerleri verilen tuzların molar çözünürlüklerinin B) XY3 2,7  .  10―35 karşılaştırılması seçeneklerin hangisinde doğru ve- C) XY3 2,7  .  10―36 rilmiştir? D) XY 3  .  10―18 A) I > II > III  B) I > III > II  C) III > II > I E) XY2 9  .  10―27   D) III > I > II  E) II > I > III  284 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ TEST - 15 1. AgCI tuzunun suda çözünme tepkimesi aşağıdaki gibi- 3. Suda az çözünen BaCO3 katısının doygun sulu çözelti- dir. sinde, AgCI(k) 1 Ag+(suda) + CI―(suda) BaCO3(k) � Ba2(s+uda) + CO32(―suda) ∆H > 0 2 denge tepkimesi gerçekleşmektedir. AgCI tuzunun; Bu çözeltiye yapılan bir işlem sonucu iyonların derişimi zamanla grafikteki gibi değişmektedir. 25 °C'de Kçç değeri 1,6 . 10―10 35 °C'de Kçç değeri 4 . 10―10 Derişim (mol / L) bilgisi veriliyor. Buna göre, AgCI tuzunun çözünme tepkimesi ve çö- 3  .  10―5 CO23― zünürlüğü ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden han- Ba2+ gisi yanlıştır? A) AgCI'nin suda çözünmesi endotermiktir. İşlem Zaman B) 35 °C'de saf suda hazırlanan doygun çözeltisinde 1. denge CI― iyon derişimi 2 . 10―5 M'dir. 2. denge C) 1 yönünde maksimum düzensizlik artar. D) 2 yönü çözünme lehinedir. E) Sıcaklık arttırıldığında tepkime ürünler yönüne kayar. Buna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulan- mıştır? A) Katalizör eklemek B) Sıcaklığı artırmak C) Sabit sıcaklıkta saf su eklemek D) Sabit sıcaklıkta BaSO4 katısı eklemek E) Sabit sıcaklıkta CaCO3 katısı eklemek 2. Aşağıdaki çözeltiler 25 °C sıcaklıkta karıştırılıyor. 2 . 10―2 M 2 . 10―1 M 4. Standart koşullarında, Ca(NO3)2(suda) Na2CO3(suda) Fe(OH)2 tuzu için Kçç = 4,0 . 10―15 Fe(OH)3 tuzu için Kçç = 2,0 . 10―36 100 mL 100 mL şeklindedir. Buna göre bu tuzlarla ilgili, Aynı sıcaklıkta dengeye ulaşan sistem için, I. Fe(OH)3'ün çözünürlüğü, Fe(OH)2'nin çözünürlü- I. Bir miktar CaCO3 çöker. ğünden fazladır. II. Ortamdaki Ca2+ ve CO32 ― iyon derişimleri çarpımı, II. Her ikisi de suda az çözünen tuzdur. Kçç'ye eşittir. III. NO―3  iyon derişimi CO32 ― iyon derişiminde büyüktür. III. 1 metreküp suda aynı sıcaklıkta 0,9 gram Fe(OH)2 çözünebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? (25 °C'de CaCO3 için Kçç = 9 . 10―10) ifadelerinden hangileri doğrudur? (H = 1 g/mol, O = 16 g/mol, Fe = 56 g/mol) A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II A) I, II ve III  B) II ve III  C) I ve II   D) II ve III  E) I, II ve III    D) Yalnız II  E) Yalnız I  285 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

TEST - 15 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. Standart koşullarında katısı ile dengede olan Ca(OH)2 7. AgCI tuzunun katısı ile dengede doygun çözeltisine sa- çözeltisine bir miktar NaOH ilave ediliyor. bit sıcaklıkta bir miktar NaCI katısı yavaş yavaş ilave Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? ediliyor. (25 °C'de Ca(OH)2 için Kçç değeri 5 . 10–6) Bu olayla ilgili, A) Denge tepkimesi ürünlere kayar. Dipteki katı AgCI kütlesi [CI–] B) Çözünürlük denge sabiti azalır. C) Ortamdaki OH– iyon derişimi artar. Zaman Zaman D) Ortak iyon çözünürlüğü arttırır. I II E) Çözeltinin pH değeri azalır. [Ag+] 6. Zaman III BİLGİ çizilen grafiklerden hangileri doğrudur? Suda az çözünen bir tuzun çözünmesini gösteren denge sabiti değerine çözünürlük çarpımı denir. A) Yalnız II  B) Yalnız III  C) I ve II Çözünürlük çarpımı \"Kçç\" ile ifade edilir.   D) II ve III  E) I, II ve III  Bir bileşiğin çözünürlük çarpımı, çözünürlük denge- sinde yer alan iyonların molar derişimlerinin çarpımı- 8. na eşittir. BİLGİ • Çözünme tepkimesindeki maddelerin katsayıları Doygun bir çözeltiye bu çözeltide bulunan iyonlardan çözünürlük denge bağıntısında, molar derişimlere birini içeren bir katı ya da başka bir çözelti eklenirse, üs olarak yazılır. doygun çözeltinin çözünürlüğü azalır. Ortak iyon etki- si arttıkça çözünürlük de azalır. • Saf katı ve sıvılar denge bağıntısında yer almaz. Tuzun Çözünürlük çarpımı formülü ifadesi (Kçç) I AI2(SO4)3 Kçç = [AI3+]2 . [SO24–  ]3 II PbS Kçç = [Pb+] . [S–] 25 °C'de AgCI katısının, III CaCO3 Kçç = [Ca2+] . [CO23–  ] I. 0,1 molar NaCI çözeltisi IV Ag2SO4 Kçç = [Ag+]  . [SO24–  ]2 II. 0,1 molar CaCI2 çözeltisi III. Saf su Yukarıdaki tuzlardan hangilerinin çözünürlük çarpı- mı ifadeleri doğru verilmiştir? sıvılarındaki çözünürlüğü arasındaki ilişki aşağıda- kilerden hangisinde doğru verilmiştir? (AgCI için Kçç = 1,6 . 10–10) A) I ve II  B) I ve III  C) I, II ve III A) I > II > III  B) I > III > II  C) III > II > I   D) II, III ve IV  E) I, II, III ve IV    D) III > I > II  E) I = II > III  286 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

BECERİ TEMELLİ / YENİ NESİL SORULAR - 3 1. Kimya öğretmeni Yavuz Öğretmen, tahtaya yazdığı soruların cevaplarını öğrencilerinden istiyor. Katısı ile dengede bulunan AgCI çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar saf su ekleyince AgCI’nin çözünürlüğü değişir mi? Çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri sadece sıcaklıkla mı değişir? Ortak iyon çözünürlüğü artırır mı? Çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri 0 < Kçç < 1 aralığında mı yer alır? Öğrencilerin cevapları sırasıyla aşağıdaki gibidir.   Helin  Zelal  Zeynep        Hazal 1. soru: Evet Evet Hayır Hayır 2. soru: Evet Evet Evet Evet 3. soru: Hayır Hayır Evet Hayır 4. soru: Hayır Evet Evet Hayır Buna göre, öğrencilerin cevapları göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) 1. soruya Helin ve Zelal yanlış cevap vermiştir. B) 2. soruya tüm öğrenciler doğru cevap vermiştir. C) 3. soruyu Zeynep yanlış yanıtlamıştır. D) 4. soruya Zelal ve Zeynep doğru cevap vermiştir. E) Hazal 3. soruyu yanlış, 4. soruyu doğru cevaplamıştır. 2. Bazı öğrencilerin çözünürlük çarpımı (Kçç) ile ilgili açıklamaları aşağıda verilmiştir. B use: Endotermik olarak çözünen iyonik tuzların sulu çözeltileri ısıtılırsa çözünürlük artar.  Arda: AgCI(k) � Ag+(suda) + CI(−suda) şeklindeki doygun çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar NaCI katısı ekleyince CI– iyonu- nun derişimi artar.   Neva: Ag2SO4(k) tuzunun çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri 4 . 10–9 ise, Ag2SO4’ün aynı sıcaklıktaki çözünürlüğü 10–3 mol / L’dir. R abia: İyonik katıların çözünürlüğü basınçla doğru orantılıdır. İ lknur: Dibinde katısı bulunan AgBr çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar saf su ekleyince dibinde katının tümü çözündüğü sürece Ag+ ve CI– iyonlarının derişimi değişmez. Buse, Arda, Neva, Arda ve Rabia’nın yukarıda verilen açıklamalarından hangisi yanlıştır? A) Buse  B) Arda  C) Neva  D) Rabia  E) İlknur 287 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

BECERİ TEMELLİ / YENİ NESİL SORULAR - 3 3. Bir kimya öğretmeni erlenmayere 18 gram kükürt katısı koyuyor. Daha sonra 4 gram demir tozu ekleniyor ve erlenmayer sabit sıcaklıkta ısıtılıyor. Deney sonrasında erlenmayerin kütlesi hariç 22 gram bir bileşik elde ediliyor. Yapılan deneye göre bazı öğrencilerin görüşleri aşağıdaki gibidir. Bu deney J. Dalton tarafından Başlangıçta demir tozu bulunan kütle korunumu kütlesine X gram oluşan bileşiğin kütlesine Y gram kanununun kanıtı niteliğindedir. denilirse X < Y ilişkisi kurulabilir. Deniz Yusuf Eğer kükürt kütlesi artırılırsa bileşikteki kükürtün kütlece yüzdesi de artar. Neva Buna göre hangi öğrencinin görüşü doğrudur? D) Yalnız Yusuf  A) Yalnız Deniz  B) Yalnız Neva  C) Neva ve Yusuf  E) Deniz, Neva ve Yusuf 4. Kimya dersini çok seven Elif, arkadaşları ile sinemaya gitmek için aldığı biletlerin numarasını sırasıyla soygaz, alkali metal, toprak alkali metal ve halojen atom numarasına karşılık gelecek şekilde arkadaşlarına dağıtıyor. Buna göre, arkadaşlarının oturma düzeni sinema salonunda koltuk numarası bir elementin atom numarasına karşılık geliyorsa bu elementlerin atom numarası sırasıyla aşağıdakilerden hangisi olabilir? A)   B)   C) 2 - 1 - 4 - 17 2 - 3 - 11 - 17 10 - 11 - 12 - 1   D)   E)   9 - 12 - 11 - 18 2 - 11 - 12 - 17 288 KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE

YAZILIYA HAZIRLIK 1. Aşağıdaki çözünürlük denge denklemlerinin çö- 3. a. Aşağıdaki iyonik katıların her biri için çözünme zünürlük çarpımı ifadelerini yazınız. denklemlerini ve çözünürlük denge bağıntılarını yazınız. a. CaCO3(k) � Ca2(s+uda) + CO32(−suda) I. Ag2C2O4(k) � b. AI(OH)3(k) � AI(3s+uda) + 3OH−(suda) II. FeS(k) � c. AgCI (k) � Ag+(suda) + CI(−suda) III. CaSO4(k) � d. Mg3(PO4)2(k) � 3Mg2(s+uda) + 2PO43(−suda) IV. SrCO3(k) � e. CaF2(k) � Ca2(s+uda) + 2F(−suda) b. Kurşun (II) kromat tuzunun çözünürlük denge ba- ğıntısını yazınız. 2. 25 ºC’de doygun Fe(OH)2 çözeltisinin çözünürlük çarpımı “Kçç” değeri 1,6 . 10−14’tür. Buna göre, Fe(OH)2’nin 0,1 M NaOH çözeltisindeki çözünürlüğünü hesaplayınız. 289 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 4. a. 25 ºC’de doygun BaSO4 çözeltisinin çözünürlük 6 . 25 ºC’de doygun AB2 çözeltisinin çözünürlük çarpımı çarpımı “Kçç” değeri 1 . 10−10’dur. “Kçç” değeri 4 . 10−12’dir. Buna göre BaSO4’ün çözünürlüğü kaç mol / L’dir? Buna göre; a. AB2’nin saf sudaki çözünürlüğünü hesaplayınız. b. 25 ºC’de doymuş SrCO3 çözeltisinin çözünürlük b. AB2’nin 0,01 M AX çözeltisindeki çözünürlüğünü çarpımı 6,25 . 10−10 olduğuna göre SrCO3 çözelti- hesaplayınız. sinin çözünürlüğünü hesaplayınız. c. 25 ºC’de doygun Ag2CrO4 çözeltisinin çözünürlü- c. AB2’nin saf sudaki ve AX çözeltisindeki çözünür- ğü 8 . 10−5 mol / L’dir. lüklerini karşılaştırınız. Buna göre aynı sıcaklıktaki Ag2CrO4’ün çözünür- lük çarpımı “Kçç” değerini hesaplayınız. 5 . PbCI2(k) � Pb2(s+uda) + 2CI(−suda) 7. a. 25 ºC’de doygun MgCI2 çözeltisindeki CI− iyonları- tepkime dengede iken aynı sıcaklıkta bir miktar nın derişimi 2 . 10−4 mol / L olduğuna göre, MgCI2’nin CaCI2 ilave edilirse; Kçç değerini hesaplayınız. I. Kçç değeri artar. b. Belli sıcaklıkta çözünürlük çarpımı 2 . 10−10 olan II. PbCI2 katısı artar. AgCI tuzunun aynı sıcaklıkta 0,01 M NaCI çözel- III. Pb2+ iyonları derişimi azalır. tisindeki çözünürlüğünü hesaplayınız. ifadelerinden hangileri doğrudur? Kısaca açıkla- yınız. 290 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 8. a. 25 ºC’de PbCI2’nin 0,02 M NaCI çözeltisindeki çö- 9 . AgCI’nin suda çözünmesi endotermiktir. zünürlüğü 4 . 10−5 M’dır. Buna göre, aşağıdaki maddelerin hangisinde PbCI2’nin çözünürlük çarpımı kaçtır? AgCI’nin çözünürlüğü en azdır? Kısaca açıklayı- nız. b. CaBr2(k) � Ca2(s+uda) + 2Br (−suda) tepkimesinin çözünürlük denge bağıntısını I. 25 ºC’de saf su II. 20 ºC’de saf su yazınız. III. 25 ºC’de 0,1 M CaCI2 çözeltisi IV. 20 ºC’de 0,5 M CaCI2 çözeltisi V. 15 ºC’de 0,4 M AICI3 çözeltisi c. Az çözünen bir tuz için, 1 0. PbF2 bileşiği için 25  ºC’de çözünürlük çarpımı 25 ºC’de Kçç = 3,4 . 10−9 40 ºC’de Kçç = 6,3 . 10−9 4 . 10−9’dur. olduğuna göre; Aynı sıcaklıkta hazırlanan doygun çözelti için; 1. Tuzun çözünmesi endotermik mi , ekzotermik midir? a. Kurşun iyonları derişimi kaç mol / L’dir? 2. Sıcaklık azaltıldığında iyonların derişimi ilk duru- ma göre nasıl değişir? Kısaca açıklayınız. b. Saf sudaki çözünürlüğü kaç mol / L’dir? 3. Sıcaklık arttığında tepkimenin çözünürlük denge c. Florür iyonları derişimi kaç mol / L’dir? sabiti nasıl değişir? Kısaca açıklayınız. 291 MODERN ATOM TEORİSİ

YAZILIYA HAZIRLIK 11. Suda az çözünen bir tuzun çözünmesini gösteren • CaCO3 tuzunun sudaki çözünürlüğü denge sabiti değerine çözünürlük çarpımı denir. Çö- zünürlük çarpımı “Kçç” ile gösterilir. Çözünürlük çarpımı doymuş çözeltideki iyonların de- rişimleri çarpımına eşittir. Denge bağıntısında oldu- ğu gibi iyonların önündeki katsayılar iyon derişimleri üzerinde katsayı olarak yazılır. Sıcaklık artışı, çözünmesi endotermik olan maddele- rin çözünürlüğünü artırırken, çözünmesi ekzotermik olanların çözünürlüğünü azaltır. Suda az çözünen CaCO3 tuzunun çözünürlük denge tepkimesi aşağıdaki gibidir: CaCO3(k) + Isı � Ca2(s+uda) + CO32(−suda) Ca(2s+uda) CO32(−suda) b. Çözeltinin sıcaklığı yükseltilirse; • CaCO3 tuzunun Kçç değeri CaCO3(k) • Dipteki katı kütlesi Dengedeki sisteme aşağıdaki işlemler ayrı ayrı uy- gulanıyor. Buna göre verilen ifadeleri “artar, azalır, değişmez” olarak belirtiniz. a. Kaba sabit sıcaklıkta dipteki katının bir kısmı- nı çözecek kadar saf su ilave edildiğinde; • Çözelti kütlesi • Çözeltideki Ca2+ mol sayısı • Çözeltideki CO32− mol sayısı • Çözeltideki [Ca2+] değeri • CaCO3 tuzunun sudaki çözünürlüğü 292 MODERN ATOM TEORİSİ

DOĞRU /   Y  ANLIŞ ETKİNLİKLERİ Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” harfini yazınız. 1. Saf sudaki çözünürlük ortak iyon içeren çözeltideki çözünürlüğe göre daha fazladır. 2. Tuzların çözünürlüğü sıcaklık arttıkça genellikle artar. 3. Ortak iyon çözünürlüğü artırır. 4. Basınç artışına bağlı olarak tuzların çözünürlüğü azalır. 5. Çaydanlık tabanlarında ve su borularında oluşan tortu çözünme - çökelme tepkimelerine örnektir. 6. Bir iyonik katının çözünürlük çarpımı (Kçç ) değeri derişimle değişir. 7. sBaafFs2utduazkuinçuönzübneüllirlbüiğr üsı2c a. 1k0lı−k4ta’tüçrö. zünürlük çarpımı (Kçç) 3,2 . 10−11’dir. Buna göre, bu tuzun aynı sıcaklıkta 8. 2M .g 1(0O−H4 )m2’onlianrdçıör.zünürlük çarpımı Kçç = 4 . 10−12’dir. 200 mL doygun Mg(OH)2 çözeltisinde OH− iyon derişimi 9. Belirli bir sıcaklıkta çözünürlük çarpımı 1 . 10−10 olan AgCI tuzunun aynı sıcaklıkta 0,01 M NaCI çözeltisindeki çözünürlüğü 1 . 10−5 M’dir. 10. XY2 katısının 25  ºC’de 50 L doygun çözeltisi hazırlanıyor. XY2 için Kçç = 3,2 . 10−14 olduğuna göre çözeltide 0,04 gram XY2 çözünmüştür. (XY2 = 40) 11. Çözünmesi ekzotermik olan maddelerin çözünürlüğü sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişir. 12. Ortak iyon etkisi Kçç’yi azaltır. 13. PbS’nin 25  ºC’deki Kçç = 1 . 10−8 olduğuna göre, PbS’nin saf sudaki çözünürlüğü 1 . 10−4 mol / L’dir. 14. Sıcaklık artışı ekzotermik denge tepkimelerinde çökelmeyi arttırır. 15. Çözünürlük çarpımı, iyonik katı ve çözünmüş iyonlar arasındaki dengeyi ifade eder. 293 MODERN ATOM TEORİSİ

BOŞLUK DOLDURMA ETKİNLİKLERİ Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifa- f. delerle tamamlayınız. Çözünmüş halde bulunan Ca(OH)2 kütlesi .................. çözünme - azalır 1,6 çökelme g. çözünürlük artar değişmez Ca(OH)2 katısının derişimi .................. çarpımı 2. 25  ºC’de suda az çözünen tuzların doygun çö- 1,72 sıcaklığa ileri zeltilerindeki denge sabitine .................. denir ve 1. Ca(OH)2 � Ca2(s+uda) + 2OH −(suda) Kçç sembolü ile gösterilir. tepkimesine dengede iken aynı sıcaklıkta çözel- 3. tiye bir miktar NaOH katısı ilave edilirse aşağıda meydana gelen değişimleri “azalır, artar, değişmez” Çözünürlük çarpımı (Kçç) .................. bağlıdır. şeklinde belirleyiniz. a. Ca2+ iyon derişmi .................. b. 4. Ca(OH)2 katısının çözünürlüğü .................. Pamukkale travertenleri .................. tepkimeleri sonucu oluşmuştur. c. 5. CaF2(k) � Ca2(s+uda) + 2F(−suda) dengesinin bulun- OH− iyon derişimi .................. duğu ortama aynı sıcaklıkta bir miktar NaF katısı d. eklenirse Ca2+ iyonları derişimi .................. Çözünürlük çarpımı (Kçç) .................. 6. Belirli bir sıcaklıkta Ag2CO3 tuzu için çözünürlük çar- pımı (Kçç  ) 1,08 . 10−10’dur. Buna göre 100 L saf suya e. 10 gram Ag2CO3 katısı ilave edildiğinde ............. gram Ag2CO3 çözünmeden kalır. (Ag2CO3: 276) Katı Ca(OH)2 kütlesi .................. 7. Belirli bir sıcaklıkta CaCO3 tuzunun çözünürlük 294 çarpımı Kçç = 4 . 10−8’dir. Buna göre aynı sıcaklıkta MODERN ATOM TEORİSİ 2 . 10−3 M K2CO3 sulu çözeltisinin 10 litresinde en fazla .............. mg CaCO3 çözünebilir. (CaCO3=100)

GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ TEST - 1 1. +1 yüklü X iyonun elektron dizilişi 3d10 ile sonlanmakta- 5. H F dır. CH4(g) Buna göre temel halde bulunan X elementi için; I. Proton sayısı 31’dir. He(g) II. Proton sayısı 30’dur. III. Proton sayısı 32’dir. Aynı şartlarda bulunan ideal CH4 ve He gazları şekilde- IV. Proton sayısı 29’dur. ki cam borunun H ucundan aynı anda gönderiliyor. CH4 yargılarından hangisi ya da hangileri doğru olabi- gazının cam borunun F ucundan 40 saniyede çıktığı gözleniyor. lir? Buna göre, CH4 ve He gazları ile ilgili aşağıda veri- A) I ve II  B) I ve III  C) Yalnız III len ifadelerden hangisi yanlıştır?   D) I, II ve IV  E) I, II, III ve IV    A) Gazların ortalama kinetik enerjileri eşittir. B) He gazı CH4 gazına göre ideale daha yakındır. C) CH4 gazının mutlak sıcaklığı iki katına çıkarılırsa F ucundan He gazı ile aynı anda çıkarlar. D) Difüzyon hızları arasında �He = 2�CH4 ilişkisi vardır. E) He gazının difüzyon hızı daha fazladır. 2. 24Cr element atomuyla ilgili; 5. Çözünürlük (gr/100 gr su) I. Elektron dağılımı 3d4 ile sonlanır. 80 II. 4. periyot 6B grubunda yer alır. III. m = −1 kuantum sayısına sahip 5 tane elektron bu- lunur. IV. Cr3+ iyonun elektron dağılımı 3d2 ile sonlanır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve IV a   D) II ve III  E) I, II, III ve IV  Sıcaklık (°C) 20 40 3. Aşağıdakilerden hangisi periyodik tabloda bulunan Çözünürlük − sıcaklık grafiği verilen dibinde katısı olma- bir elemente ait olamaz? yan X tuzunun 20 ºC’deki doymuş çözeltisinin sıcak- lığı 40 ºC’ye çıkarıldığında çözeltinin yeniden doygun A) 1 periyot 8A grubu olması için çözeltiye 120 gram X tuzu eklenmektedir. B) 1. periyot 1A grubu C) 1. petiyot 2A grubu Buna göre; D) 4. periyot 18. Grup elementi I. X tuzu endotermik olarak çözünmektedir. E) 4. periyot 9. Grup elementi II. a değeri 40’tır. III. 20 ºC’da çözeltideki su miktarı 300 gramdır. IV. Sıcaklık artışı X tuzunun çözünürlüğünü azaltmıştır. yargılarından hangileri yanlıştır? A) I ve II  B) I ve III  C) Yalnız IV   D) I, II ve IV  E) Yalnız III  295

TEST - 1 GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ 6. Entalpi 8. C(grafit) + O2(g) pH Reaktifler 12 11 7 CO2(g) ∆H° = −94 kcal/mol a Ürünler 50 60 Eklenen baz (mL) C(grafit) + O2(g) → CO2(g) 70 tepkimesine ait entalpi değişimi yukarıdaki grafikte ve- 0,1 molar HCI çözeltisi ile NaOH çözeltisinin titras- rilmiştir. Buna göre; yon eğrisine göre; I. CO2 gazının molar oluşum entalpisi, (∆H0) −94 kcal/mol’dür. I. a değeri 1 dir. II. Düşük sıcaklıkta ürünler daha kararlıdır. II. Nötr çözeltinin pH değerini 12 yapmak için 70 mL III. Reaktiflerin standat koşullarda (25 ºC 1atm) entalpi baz eklenmelidir. değişimi sıfırdır. III. Eşdeğerlik noktasında toplam çözelti hacmi 50 mL yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur? dir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) I ve III A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve III   D) II ve III  E) I, II ve III    D) II ve III  E) I, II ve III  7. I. A’nın derişimi sabit tutularak hacim yarıya düşürü- 9. AB3 katısının t ºC’deki çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri lürse hız 16 katına çıkıyor. 4 . 10−38 dir. t ºC’de bir miktar AB3 katısı suya atılarak çözünme hızı çökelme hızına eşit olmasını sağlıyor. II. B’nin derişimi sabit tutularak kabin hacmi iki katına Çözünme hızı çökelme hızına eşit olduktan sonra t ºC kaba bir miktar CB katısı ilave ediliyor. çıkarıldığında hız 1 katına çıkıyor. 32 Buna göre; I. A3+ iyonunun derişimi artar. III. C’nin derişimi sabit tutularak kabin hacmi yarıya dü- II. B− iyonunun derişimi artar. şürülürse tepkime hızı 8 katına çıkıyor. III. AB3 katısının kütlesi azalır. Buna göre, gaz fazında gerçekleşen tepkime denk- IV. AB3’ün çözünürlük çarpımı (Kçç) değeri değişmez. lemi aşağıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri doğrudur? A) 2A + B + 3C → B) A + B + C → 296 C) A + 3B + 2C → D) A + 3B + 3C → A) I ve II  B) I ve III  C) II ve IV E) 2A + 2B + 3C →   D) II ve III  E) I, II, III ve IV 

GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ TEST - 2 1. İyonlaşma enerjisi 3. 4. periyot 2A grubu elementi X ile 4. periyot 7A gru- Y bu elementi Y’nin atom numaraları arasındaki fark kaçtır? X Z Atom numarası A) 5  B) 8  C) 10  D) 15  E) 11 Baş grup (A grubu) elementi olarak bilinen ve 4. • 0,2 molar 100 mL Ba(NO3)2 çözeltisi atonm numaraları ardışık olan X, Y ve Z elementle- ri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi kesinlikle • 0,4 molar 100 mL NaNO3 çözeltisi doğrudur? aynı koşullarda bulunan çözeltiler karıştırılıyor. A) X halojendir. Buna göre; B) Y’nin değerlik elektron sayısı 8’dir. I. NO−3 iyonların derişimi değişmez. C) Z’nin atom yarı çapı en küçüktür. II. Ba2+ ve Na+ iyonlarının derişimi yarıya iner. D) Y 5A grubunda yer alır. III. Oluşan karışımın kaynama noktası I. çözeltiden E) X ametaldir. yüksek II. çözeltiden düşüktür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  B) I ve II  C) Yalnız II   D) II ve III  E) I, II ve III  2. A gazı B gazı Engel 5. A(g) + B(g) + C(g) → D(g) + 2E(g) Yukarıdaki gibi engelle iki bölgeye ayrılmış bir kabın Tepkimesine ait sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları bölmelerinde A ve B gazları bulunmaktadır. aşağıdaki gibidir. Aynı sıcaklıkta bölmeler arasındaki engel kaldırılır- Deneyler [A] [B] [C] Hız(M/s) sa aşağıdakilerden hangisi yanlış olur? 1 0,01 0,16 0,02 4V A) Gazlar birbiri içinde yayılır. B) A gazının hacmi artar. 2 0,04 0,04 0,01 8V C) B gazının hacmi artar. D) A gazının birim hacimdeki molekül sayısı artar. 3 0,09 0,01 0,06 9V E) A ve B gazlarının difüzyon hızları değişmez. Buna göre, tepkimenin hız denklemi aşağıdakiler- den hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) r = k [A] . �[B] B) r = k[A] . [B]2 [C] D) r = k [A] [B] C) r = k [A]2 [B] E) r = k �[B] . [C] 297

TEST - 2 GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ 6. 2A(g) + B(g) ƒ C(g) → 2D(k) 9. pH 3 litrelik bir kapta gerçekleşen yukarıdaki tepkimenin Kc 13 A değeri 3 tür. Tepkime başlamadan önce kapta 16 mol 4 7B A ve bir miktar B gazı bulunmaktadır. A gazının %25’i harcandığında tepkime dengeye ulaşıyor. C Eklenen asit (mL) V Buna göre, başlangıçta bulunan Y gazının derişimi kaç molardır? A) 3,7  B) 173  C) 13   D) 163  E) 7 NaOH çözeltisinin 200 mL’si 0,25 molar HCI çözeltisiyle 18 8 titre ediliyor. Titrasyon eğrisi yukarıdaki gibi olduğuna göre aşa- ğıdakilerden hangisi yanlıştır? A) A noktasında çözelti baziktir. B) B noktası dönüm noktasıdır. C) C noktasında çözelti turnusol kağıdını kırmızıya boyar. D) V değeri 80 mL’dir. E) B noktasında çözeltinin toplam hacmi V’dir. 7. 25 ºC da 0,02 molar CH3COOH asidinin iyonlaşma yüz- desi %0,05 tir. Buna göre, aynı sıcaklıkta çözeltinin pH değeri (X) ve asidin konjuge bazının pKb değeri (Y) aşağıdaki- lerden hangisinde doğru verilmiştir? (pKb: −logKb) X Y 10. Doymuş X(OH)2 çözeltisinin 25 ºC de pH değeri 10’dur. A) 3 8 − log5 B) 3 7 − log2 Buna göre, aynı sıcaklıkta X(OH)2’ün çözünürlük C) 11 8 çarpımı (Kçç) değeri kaçtır? D) 3 7 − log5 E) 3 7 A) 5 . 10−13  B) 2,5 . 10−11  C) 1 . 10−11   D) 10−12  E) 4 . 10−12  8. Aşağıdaki tuzlardan hangisinin katyonu hidrolize 11. 0,04 molar 400 mL Pb(NO3)2 çözeltisi üzerine X molar uğrar? 400 mL NaI çözeltisi ekleniyor. PbI2 tuzunun çökmeye başlaması için X en az kaç molar olmalıdır? (PbI2 için Kçç = 8 . 10−8 ’dir.) A) CH3COONa  B) NH4CI  C) NaF A) 10−4  B) 2 . 10−4  C) 3 . 10−3   D) KF  E) NaCN    D) 4 . 10−3  E) 9 . 10−3  298

GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ TEST - 3 1. 4. BİLGİ BİLGİ 25 °C sıcaklıkta sulu çözeltilerinde, Bir atomun moleküldeki veya iyonik bileşikteki yük sayısına yükseltgenme basamağı denir. • [H+] . [OH−] = 1 . 10−14 • Bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları • pH + pOH = 14’tür. toplamı sıfırdır. 25 °C'de hazırlanan ve pH = 4 olan sulu çözelti • Çok atomlu iyonlarda (köklerde) atomların yükselt- pOH 3 genme basamakları toplamı iyon yüküne eşittir. için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) [H+] = 10−4 M'dir. Aşağıdaki bileşik ya da köklerin hangisinde altı çizi- B) pOH = 3'tür. li atomun yükseltgenme basamağı yanlış verilmiş- C) Çözelti mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çe- tir? virir. Yükseltgenme D) [OH−] > [H+] dir. E) NH3 sulu çözeltisi ile nötralleşme tepkimesi verir. Bileşik / Kök basamağı A) NH+4 3− B) Mg3(PO4)2 5+ C) OF2 2− 2. A2(g) + AB3(g) → 3AB(g) + 120 kj D) CH3OH 2− Tepkimesi için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlış- E) HSO−4 6+ tır? 5. A) Tepkime entalpisi (ΔH), −120 kj'dür. B) Tepkime başladıktan sonra kendiliğinden devam BİLGİ eder. Kuantum sayıları orbitallerin ve orbitallerde yer alan C) AB bileşiğinin molar oluşum entalpisi −40 kj / mol'dür. D) Düşük sıcaklıkta ürünler girenlerden daha kararlıdır. elektronların belirlenmesinde kullanılır. E) Ekzotermik tepkimedir. 3. 2NH3(g) � N2(g) + 3H2(g) Buna göre, atomdaki bir elektron aşağıda verilen kuantum sayılarından hangisine sahip olamaz? tepkimesi 4 litrelik bir kapta 2 mol NH3 gazı ile başlatı- lıyor. Denge kurulduğunda kapta 1,2 mol H2 gazı tespit n  m ms ediliyor. A) 3 2 −2 1 Buna göre, +  I. Derişimler cinsinden denge sabiti (Kc), 3 . 10−2 dir. II. NH3'ün %40'ı ayrışmıştır. 2 III. Minimum enerji eğilimi ürünler lehinedir. B) 2 1 −1 1 yargılarından hangileri yanlıştır? −  2 C) 1 0 0 1 −  2 D) 3 3 +2 1 +  A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III 2   D) I ve II  E) I ve III  E) 2 1 0 1 +  2 299

TEST - 3 GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ 6. CH3NH2 zayıf bazdır suda, 9. Atom numarası periyodik sistemde kendisinden CH3NH2 + H2O � CH3NH+3 + OH− önce gelen soy gazdan 3 fazla olan element atomu şeklinde iyonlaşır. için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? CH3NH2'nin sulu çözeltisine sabit sıcaklıkta bir miktar A) Periyodik tabloda d blokunda bulunur. CH3NH3CI tuzu ekleniyor. B) Periyodik tabloda 13. grupta bulunur. C) Bileşiklerinde negatif yüksetgenme basamağında Buna göre, bu olaya ait aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? bulunamaz. D) Küresel simetri özelliği gösterir. A) Tampon çözelti oluşur. E) Değerlik orbitalleri s ve p'dir. B) Çözeltinin pH değeri azalır. C) CH3NH2'nin iyonlaşma yüzdesi artar. 10. Aşağıdaki periyodik sistemde bazı elementlerin yerleri D) CH3NH2'nin bazlık sabiti (Kb) değişmez. E) CH3NH+3 iyon derişimi artar. gösterilmiştir. 7. İki basamakta gerçekleşen, T L ZX 2NO(g) + 2H2(g) → 2H2O(g) + N2(g) Y tepkimesinin hızlı olan ikinci basamağı, Q H2O2(g) + H2(g) → 2H2O(g) M şeklindedir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Buna göre aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğ- rudur? A) Tepkimenin derecesi 3'tür. B) Katalizör 2. adıma uygulanmalıdır. A) Q ve X bileşiklerinde birden fazla değerlik alabilir. C) H2O2 ara üründür. B) M, periyodik sistemin atom numarası en büyük olan D) 1. adımın aktifleşme enerjisi 2. adımın aktifleşme elementidir. enerjisinden büyüktür. C) Z'nin kimyasal özelliği ametallere benzer. E) Tepkime hız bağıntısı, r = k . [NO]2 . [H2] şeklindedir. D) T ve Y aralarında iyonik bağlı bileşik yapamaz. E) L, p blokunda yer alır. 8. C(k) + O2(g) → CO2(g) ΔH < 0 Yukarıdaki denkleme göre dengede olan sistemle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Hacim arttırılırsa denge girenler tarafına kayar. 11. Suda az çözünen bir tuzun çözünürlük çarpımı (Kçç) B) Sıcaklık azaltılırsa denge sabitinin değeri büyür. değeri aşağıdaki işlemlerden hangisi ile değişir? C) Ortama sabit sıcaklıkta C(k) ilave edildiğinde denge, A) Ortak iyon içeren bir çözeltide çözünmesi ürünler yönüne kayar. B) Derişimin değişmesi C) Katalizör eklenmesi D) Tepkimede Kp = Kc(RT) dir. D) Sıcaklığın değişmesi E) Çözelti hacminin değişmesi E) Denge bağıntısı Kc = [CO2] şeklindedir. [C]  .  [O2] 300