ชุดวิชาการใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจำวัน 3 พว32023 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

1

2 ชุดวิชา การใชพ ลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวนั 3 รายวิชาเลือกบังคบั ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย รหสั พว32023 หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 สํานักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั สํานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

3 คํานาํ ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 3 รหัสวิชา พว32023 ตามหลักสูตร การศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใชไดกับผูเรียนระดับ มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ชุดวิชานี้ประกอบดวยเนื้อหาความรูเกี่ยวกับพลังงานไฟฟา การผลิตไฟฟา วงจรไฟฟาและอุปกรณไฟฟา ตลอดจนการใชและการประหยัดพลังงานไฟฟา ซึ่งเนื้อหาความรู ดังกลาว มีวัตถุประสงคเพ่ือใหผูเรียน กศน. มีความรูความเขาใจ ทักษะ และตระหนักถึงความ จําเปน ของการใชพลังงานไฟฟาในชวี ติ ประจําวัน สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณการไฟฟา ฝา ยผลติ แหงประเทศไทย (กฟผ.) ท่ีใหการสนับสนุนองคความรูประกอบการนําเสนอเน้ือหาและ งบประมาณ รวมทั้งผูมีสวนเกี่ยวของในการจัดทําชุดวิชา หวังเปนอยางยิ่งวาชุดวิชานี้ จะเกิด ประโยชนต อ ผูเรียน กศน. และนําไปสูก ารใชพ ลังงานไฟฟาอยางเหน็ คณุ คา ตอ ไป สาํ นกั งาน กศน. เมษายน 2559

4 คําแนะนําการใชชดุ วชิ า ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 3 รหัสวิชา พว32023 ใชสําหรับนักศึกษา หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ระดับมัธยมศึกษา ตอนปลาย แบงออกเปน 2 สว น คอื สวนที่ 1 โครงสรางของชุดวิชา แบบทดสอบกอนเรียน โครงสรางของหนวยการเรียนรู เนอื้ หาสาระ กิจกรรมเรยี งลําดับตามหนวยการเรยี นรู และแบบทดสอบหลงั เรยี น สวนท่ี 2 เฉลยแบบทดสอบและกจิ กรรม ประกอบดวย เฉลยแบบทดสอบกอนเรียนและ หลงั เรียน เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเรอื่ งเรียงลําดบั ตามหนว ยการเรยี นรู วธิ ีการใชชดุ วชิ า ใหผ เู รียนดําเนินการตามขนั้ ตอน ดงั น้ี 1. ศึกษารายละเอียดโครงสรางชุดวิชาโดยละเอียด เพื่อใหทราบวาผูเรียนตองเรียนรู เน้ือหาในเรือ่ งใดบา งในรายวิชาน้ี 2. วางแผนเพื่อกําหนดระยะเวลาและจัดเวลาท่ีผูเรียนมีความพรอมที่จะศึกษาชุดวิชา เพื่อใหสามารถศึกษารายละเอียดของเน้ือหาไดครบทุกหนวยการเรียนรู พรอมทํากิจกรรมตามท่ี กาํ หนดใหท นั กอ นสอบปลายภาค 3. ทําแบบทดสอบกอนเรียนของชุดวิชาตามที่กําหนด เพื่อทราบพ้ืนฐานความรูเดิมของ ผเู รยี น โดยใหทําลงในสมดุ บันทกึ กิจกรรมการเรียนรูและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยแบบทดสอบ เฉลย/แนวตอบกจิ กรรมทายเลม 4. ศึกษาเน้ือหาในชุดวิชาในแตละหนวยการเรียนรูอยางละเอียดใหเขาใจ ท้ังในชุดวิชา และสอ่ื ประกอบ (ถาม)ี และทํากิจกรรมท่ีกําหนดไวใ หค รบถว น 5. เมอ่ื ทาํ กิจกรรมเสรจ็ แตละกจิ กรรมแลว ผูเรยี นสามารถตรวจสอบคําตอบไดจากเฉลย แนวตอบทายเลม หากผูเรียนยงั ทาํ กจิ กรรมไมถูกตอ งใหผูเรียนกลับไปทบทวนเนื้อหาสาระในเรื่อง นน้ั ซาํ้ จนกวา จะเขาใจ 6. เมือ่ ศึกษาเนือ้ หาสาระครบทกุ หนว ยการเรียนรแู ลว ใหผูเ รยี นทาํ แบบทดสอบหลังเรียน และตรวจคาํ ตอบจากเฉลยทายเลมวาผูเรียนสามารถทําแบบทดสอบไดถูกตองทุกขอหรือไม หาก

5 ขอใดยงั ไมถูกตอ ง ใหผ ูเ รยี นกลับไปทบทวนเนือ้ หาสาระในเรื่องน้ันใหเขาใจอีกคร้ังหนึ่ง ผูเรียนควร ทําแบบทดสอบหลังเรียนใหไดคะแนนมากกวาแบบทดสอบกอนเรียน และควรไดคะแนนไมนอย กวารอยละ 60 ของแบบทดสอบทั้งหมด (หรือ 24 ขอ) เพ่ือใหม่ันใจวาจะสามารถสอบปลายภาค ผาน 7. หากผูเรียนไดทําการศึกษาเนื้อหาและทํากิจกรรมแลวยังไมเขาใจ ผูเรียนสามารถ สอบถามและขอคําแนะนาํ ไดจ ากครูหรอื แหลง คน ควาเพิ่มเติมอน่ื ๆ หมายเหตุ : การทาํ แบบทดสอบกอ นเรียน - หลงั เรียน และกจิ กรรมทายเร่ือง ใหท าํ และ บันทกึ ลงในสมดุ บันทึกกิจกรรมการเรยี นรปู ระกอบชุดวิชา การศกึ ษาคนควา เพม่ิ เติม ผูเรียนอาจศึกษาหาความรูเพ่ิมเติมไดจากแหลงเรียนรูอ่ืน ๆ เชน หนังสือเรียนรายวิชา การใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน รหัสรายวิชา พว02027 การศึกษาจากอินเทอรเน็ต พิพธิ ภัณฑ นทิ รรศการ โรงไฟฟา หนว ยงานทเ่ี กย่ี วขอ งกบั ไฟฟา และการศึกษาจากผรู ู เปนตน การวดั ผลสมั ฤทธิท์ างการเรยี น ผเู รียนตองวดั ผลสัมฤทธท์ิ างการเรียน ดังนี้ 1. ระหวางภาค วัดผลจากการทํากิจกรรมหรืองานที่ไดรับมอบหมายระหวางเรียน รายบุคคล 2. ปลายภาค วดั ผลจากการทาํ ขอสอบวัดผลสัมฤทธป์ิ ลายภาค

6 โครงสรางชดุ วิชา สาระการเรียนรู สาระความรูพ นื้ ฐาน มาตรฐานการเรยี นรู มาตรฐานท่ี 2.2 มีความรู ความเขาใจและทักษะเก่ียวกับคณิตศาสตร วิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี มาตรฐานการเรียนรู มีความรู ความเขาใจ ทักษะและเห็นคุณคาเกี่ยวกับกระบวนการ ทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี ส่ิงมีชีวิต ระบบนิเวศ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมใน ทองถิ่น ประเทศและโลก สาร แรง พลังงาน กระบวนการเปล่ียนแปลงของโลก และดารา ศาสตร มจี ิตวิทยาศาสตรและนาํ ความรูไปใชประโยชนในการดําเนินชีวิต ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวัง อธิบาย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏิบัติการเรื่องไฟฟาไดอยางถูกตองและ ปลอดภัย คิด วิเคราะห เปรียบเทียบขอดี ขอเสียของการตอวงจรไฟฟาแบบอนุกรม แบบ ขนาน แบบผสม ประยุกตและเลือกใชความรูและทักษะอาชีพชางไฟฟาใหเหมาะสมกับดาน บรหิ ารจัดการและการบรกิ ารเพ่ือนาํ ไปสูการจัดทาํ โครงงานวทิ ยาศาสตร สาระสําคญั พลังงานไฟฟา เปนปจ จัยทีส่ ําคญั ในการดาํ เนนิ ชีวิตและการพัฒนาประเทศ ความตอ งการใช พลังงานไฟฟา ของประเทศไทยมีแนวโนม เพิม่ สงู ขน้ึ อยางตอเนื่อง ในปจ จุบนั การผลิตพลังงานไฟฟา ของประเทศยังคงพ่ึงพาเช้ือเพลิงฟอสซิลเปนเช้ือเพลิงหลักในการผลิตกระแสไฟฟา ซ่ึงเช้ือเพลิง ดังกลาวกําลังจะหมดไปในอนาคตอันใกล ดังนั้นเพ่ือเปนการลดปญหาการขาดแคลนพลังงาน ไฟฟาในอนาคต จึงตองมีการจัดหาพลังงานทดแทนเพื่อใชเปนพลังงานสําหรับผลิตกระแสไฟฟา แทนเชอ้ื เพลิงฟอสซิล และกระจายการใชเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาใหมีความหลากหลาย เพ่ือใหเกิดความสมดุลในการผลิตพลังงานไฟฟาใหมากข้ึน นอกจากนี้ยังตองชวยกันประหยัด พลังงานไฟฟา ใชพลังงานไฟฟาใหคุมคาท่ีสุด เพื่อใหมีพลังงานไฟฟาใชตอไปในอนาคตไดอีก ยาวไกล

7 ขอบขายเนื้อหา หนว ยการเรยี นรูท่ี 1 พลงั งานไฟฟา หนวยการเรียนรูที่ 2 การผลติ ไฟฟา หนวยการเรยี นรทู ่ี 3 อุปกรณไ ฟฟา และวงจรไฟฟา หนวยการเรยี นรทู ่ี 4 การใชแ ละการประหยดั พลงั งานไฟฟา สื่อประกอบการเรียนรู 1.หนงั สอื เรียนรายวชิ าเลือก การใชพลงั งานไฟฟา ในชีวติ ประจาํ วนั พว02027 2. ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจาํ วนั 3 รหสั วชิ า พว32023 3. สมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ที่ใชป ระกอบชุดวชิ าการใชพ ลังงานไฟฟา ใน ชีวิตประจาํ วนั 3 4. วดี ิทัศน 5. สื่อเสริมการเรียนรูอ น่ื ๆ จาํ นวนหนว ยกติ 3 หนวยกติ (120 ชว่ั โมง) กจิ กรรมการเรียนรู 1. ทําแบบทดสอบกอ นเรียน ตรวจสอบคาํ ตอบจากเฉลยทา ยเลม 2. ศกึ ษาเน้ือหาสาระในหนวยการเรียนรูทกุ หนวย 3. ทํากจิ กรรมตามท่กี าํ หนดและตรวจสอบคาํ ตอบจากเฉลยทายเลม 4. ทําแบบทดสอบหลังเรียนและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทา ยเลม การประเมินผล 1. ทําแบบทดสอบกอนเรยี น - หลงั เรียน 2. ทาํ กิจกรรมในแตละหนวยการเรยี นรู 3. เขา รบั การทดสอบปลายภาค

8 สารบญั หนา คํานาํ 1 คาํ แนะนําการใชชุดวิชา 3 โครงสรางชดุ วิชา 6 สารบัญ 21 หนว ยการเรียนรทู ี่ 1 พลังงานไฟฟา 26 27 เรือ่ งท่ี 1 การกาํ เนิดของไฟฟา 67 เรื่องที่ 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟา ของประเทศไทย ประเทศในอาเซียน และโลก 77 เร่อื งท่ี 3 หนวยงานที่เกย่ี วขอ งดานพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย 78 หนว ยการเรียนรทู ี่ 2 การผลติ ไฟฟา 89 เรอ่ื งท่ี 1 เชอ้ื เพลิงและพลงั งานทใ่ี ชใ นการผลติ ไฟฟา 94 เรื่องที่ 2 โรงไฟฟา กับการจัดการดานส่งิ แวดลอ ม 97 หนว ยการเรียนรทู ี่ 3 อุปกรณไฟฟา และวงจรไฟฟา 98 เรื่องท่ี 1 อปุ กรณไฟฟา 105 เรื่องที่ 2 วงจรไฟฟา 125 เรอ่ื งท่ี 3 สายดนิ และหลักดนิ 136 หนว ยการเรยี นรทู ่ี 4 การใชและการประหยดั พลงั งานไฟฟา 146 เรอ่ื งที่ 1 กลยทุ ธก ารประหยดั พลงั งานไฟฟา 3 อ. 148 เรอ่ื งท่ี 2 การเลือกซ้ือ การใช และการดูแลรกั ษาเคร่ืองใชไฟฟา ภายในบาน 150 เร่ืองที่ 3 การวางแผนและการคาํ นวณคา ไฟฟา ในครวั เรือน 173 บรรณานุกรม เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเร่ือง คณะผจู ัดทาํ

1 หนวยการเรยี นรูที่ 1 พลังงานไฟฟา สาระสาํ คญั พลังงานไฟฟามกี ําเนิดหลายลักษณะ ซ่ึงกอใหเกิดพลังงานที่สามารถนําไปใชประโยชนใน ลักษณะตาง ๆ เชน ความรอน แสงสวาง เปนตน โดยการไดมาซึ่งพลังงานไฟฟาจะตองอาศัย เชือ้ เพลงิ ในการผลติ ไฟฟา ในปจจุบนั เชื้อเพลิงจากฟอสซิลยังคงเปนเช้ือเพลิงหลักท่ีใชในการผลิต ไฟฟา และมแี นวโนม จะหมดไปในระยะเวลาอนั ใกล แตท ุกประเทศมีแนวโนมการใชพลังงานไฟฟา เพิม่ ขึน้ อยางตอเนื่อง ตามอตั ราการขยายตวั ของภาคครัวเรือน เศรษฐกิจ อตุ สาหกรรม และบริการ จงึ เปน เหตผุ ลใหท กุ ประเทศตองมกี ารวางแผนการผลิตไฟฟาใหเพียงพอกับความตองการและเกิด ความม่นั คงทางพลงั งานไฟฟา สําหรับประเทศในกลุมอาเซียนนอกจากจะมีแผนในการจัดการกับ ความม่นั คงทางพลังงานไฟฟา แลว ยังมกี ารวางแผนการผลติ และการใชพ ลงั งานไฟฟารวมกัน โดย มกี ารเชอ่ื มโยงโครงขา ยระบบไฟฟาในระดบั ภูมิภาค การบรกิ ารดานพลังงานไฟฟา ของประเทศไทย จะมีหนว ยงานท่รี ับผดิ ชอบดูแล ตวั ช้วี ัด 1. บอกการกําเนดิ ของไฟฟา 2. บอกสดั สวนเชอื้ เพลิงท่ใี ชในการผลิตไฟฟา ของประเทศไทย ประเทศในกลมุ อาเซยี นและโลก 3. ตระหนักถงึ สถานการณของเชื้อเพลิงท่ีใชในการผลิตไฟฟาของประเทศไทย 4. วเิ คราะหส ถานการณพลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย 5. เปรยี บเทียบสถานการณพ ลังงานไฟฟา ของประเทศไทย ประเทศในกลมุ อาเซยี นและโลก 6. อธิบายองคประกอบในการจัดทําแผนพฒั นากาํ ลังการผลิตไฟฟา ของประเทศไทย (PDP) 7. ระบชุ ือ่ และสังกัดของหนวยงานทเี่ ก่ียวของดา นพลังงานไฟฟา ในประเทศไทย 8. อธบิ ายบทบาทหนา ท่ีของหนว ยงานท่เี ก่ียวขอ งดานพลังงานไฟฟา 9. แนะนําบรกิ ารของหนว ยงานทเี่ กี่ยวของดานพลังงานไฟฟา ในประเทศไทย ขอบขายเน้ือหา เร่อื งที่ 1 การกําเนิดของไฟฟา เร่ืองที่ 2 สถานการณพลงั งานไฟฟาของประเทศไทย ประเทศในกลมุ อาเซยี น และโลก เรอื่ งท่ี 3 หนวยงานท่ีเกย่ี วของดา นพลงั งานไฟฟา ในประเทศไทย

2 เวลาที่ใชใ นการศกึ ษา 15 ช่ัวโมง สือ่ การเรยี นรู 1. ชดุ วิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชวี ติ ประจาํ วนั 3 รหสั วชิ า พว32023 2. วีดทิ ัศน เร่ือง ทําไมคาไฟฟา แพง เรอ่ื ง ไฟฟาซือ้ หรอื สรา ง เรอ่ื ง ขุมพลงั อาเซยี น

3 เร่ืองที่ 1 การกาํ เนดิ ของไฟฟา ราชบัณฑิตยสถานไดใหความหมายของคําวา “ไฟฟา” ไววา “พลังงานรูปหนึ่งซ่ึง เก่ียวขอ งกบั การแยกตัวออกมา หรือการเคลื่อนท่ีของอิเล็กตรอนหรือโปรตอนหรืออนุภาคอื่นที่มี สมบัติแสดงอํานาจคลายคลึงกับอิเล็กตรอนหรือโปรตอน ท่ีกอใหเกิดพลังงานอ่ืน เชน ความรอน แสงสวาง การเคลอ่ื นที่ ”เปน ตน โดยการกาํ เนดิ พลงั งานไฟฟาท่สี าํ คญั ๆ มี 5 วิธี ดังน้ี 1. ไฟฟา ท่ีเกดิ จากการเสยี ดสีของวัตถุ เปน ไฟฟาทีเ่ กิดขนึ้ จากการนําวัตถุตางกัน 2 ชนิด มาขัดสีกนั เชน จากแทง ยางกับผา ขนสัตว แทงแกวกับผาแพร แผนพลาสติกกับผา และหวีกับผม เปน ตน ผลของการขัดสดี ังกลาวทําใหเ กิดความไมส มดลุ ขึ้นของประจุไฟฟาในวัตถทุ ้งั สอง เน่ืองจาก เกิดการถายเทประจุไฟฟา วัตถุท้ังสองจะแสดงศักยไฟฟาออกมาตางกัน วัตถุชนิดหน่ึงแสดง ศักยไฟฟาบวก (+) ออกมา วัตถุอีกชนิดหนึ่งแสดงศักยไฟฟาลบ (-) ออกมา ซึ่งเรียกวา “ไฟฟาสถติ ” ดังภาพ แทง ยาง ภาพอุปกรณไฟฟาท่ีเกิดจากการเสียดสีของวตั ถุ 2. ไฟฟาที่เกิดจากการทําปฏิกิริยาทางเคมี เปนไฟฟาที่เกิดจากการนําโลหะ 2 ชนิด ที่แตกตางกนั โลหะทง้ั สองจะทาํ ปฏิกิรยิ าเคมีกบั สารละลายอิเลก็ โทรไลท ซ่ึงปฏิกิริยาทางเคมีแบบนี้ เรียกวา “โวลตาอิกเซลล” เชน สังกะสีกับทองแดงจุมลงในสารละลายอิเล็กโทรไลท จะ เกิดปฏิกริ ิยาเคมที ําใหเกดิ ไฟฟาดงั ตวั อยา งในแบตเตอรี่ และถานอัลคาไลน (ถา นไฟฉาย) เปน ตน

4 แบตเตอรี่ ถานอลั คาไลน 1.5 โวลต ถานอลั คาไลน 9 โวลต ภาพอปุ กรณไฟฟา ท่เี กดิ จากการทําปฏกิ ริ ิยาทางเคมี 3. ไฟฟาที่เกดิ จากความรอ น เปน ไฟฟาท่ีเกิดขึ้นจากการนําแทงโลหะหรือแผนโลหะตาง ชนิดกัน 2 แทง โดยนําปลายดานหนึ่งของโลหะท้ังสองตอติดกันดวยการเช่ือมหรือยึดดวยหมุด ปลายท่เี หลืออกี ดา นนําไปตอ กับมเิ ตอรวดั แรงดัน เมื่อใหความรอนที่ปลายดานตอติดกันของโลหะท้ัง สอง สงผลใหเกิดการแยกตัวของประจุไฟฟาเกิดศักยไฟฟาขึ้นท่ีปลายดานเปดของโลหะ แสดงคา ออกมาที่มเิ ตอร ภาพการตอ อปุ กรณใ หเ กดิ ไฟฟา จากความรอ น 4. ไฟฟาท่ีเกิดจากพลังงานแสงอาทิตย โดยสามารถสรางเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ที่ทําหนาท่ีเปล่ียนพลังงานแสงอาทิตยใหเปนพลังงานไฟฟา ปจจุบันเคร่ืองใชไฟฟา หลายชนิดใชพ ลังงานแสงอาทิตยได เชน นาฬิกาขอมือ เครื่องคิดเลข เปนตน แตคาใชจายในการ ผลติ กระแสไฟฟา จากแสงอาทิตยค อนขางสงู

5 ภาพเซลลแ สงอาทติ ยท ่ีใชใ นการผลิตไฟฟา ของเขอื่ นสิรนิ ธร จังหวัดอบุ ลราชธานี 5. ไฟฟา ท่เี กิดจากพลังงานแมเหล็กไฟฟา กระแสไฟฟาท่ีไดมาจากพลังงานแมเหล็ก โดยวิธีการใชล วดตวั นาํ ไฟฟา ตัดผานสนามแมเ หล็ก หรือการนําสนามแมเหล็กว่ิงตัดผานลวดตัวนํา อยางใดอยางหนึ่ง ท้ังสองวิธีน้ีจะทําใหมีกระแสไฟฟาไหลในลวดตัวนํานั้น กระแสท่ีผลิตไดมีทั้ง กระแสตรงและกระแสสลบั ภาพ อปุ กรณก ําเนดิ ไฟฟาจากพลังงานแมเหลก็ ไฟฟา นอกจากน้ี ไฟฟา ยังมีกาํ เนดิ จากวธิ ีอ่ืน ๆ อีก เชน ไฟฟา จากแรงกดอัด โดยอาศัยผลึกของ สารบางชนิด ที่มีคุณสมบัติทําใหเกิดไฟฟาไดเม่ือไดรับแรงกดอัด กระแสไฟฟาจะมากหรือนอย ข้ึนกับแรงที่กด กระแสไฟฟาท่ีไดจะมีกําลังต่ํา จึงนํามาใชไดกับอุปกรณบางประเภท เชน ไมโครโฟน หวั เข็มแผน เสยี ง เปนตน กิจกรรมทายเร่อื งที่ 1 การกาํ เนดิ ของไฟฟา (ใหผ ูเรยี นไปทํากิจกรรมเร่อื งท่ี 1 ทสี่ มุดบันทึกกิจกรรมการเรียนร)ู

6 เรอ่ื งท่ี 2 สถานการณพลงั งานไฟฟาของประเทศไทย ประเทศในกลุมอาเซียน และโลก ปจจุบันการใชพลังงานไฟฟาของประเทศไทยและประเทศตาง ๆ ท่ัวโลกเพิ่มสูงข้ึน อยา งตอ เนื่อง โดยเชอ้ื เพลงิ หลกั ทนี่ าํ มาใชใ นการผลติ ไฟฟา คือ เช้ือเพลิงฟอสซิล เริ่มลดลงเรื่อย ๆ ดังนั้นหากผูใชพลังงานไฟฟายังไมตระหนักถึงสาเหตุดังกลาว จนอาจสงผลกระทบตอการผลิต ไฟฟา ในอนาคตอันใกล จงึ จาํ เปน ตอ งเขา ใจถึงสถานการณพ ลังงานไฟฟา และแนวโนมการใชไฟฟา ในอนาคต ในเรอื่ งท่ี 2 ประกอบดว ย 3 ตอน คือ ตอนท่ี 1 สถานการณพลงั งานไฟฟาของประเทศไทย ตอนที่ 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟาของประเทศในกลุมอาเซยี น ตอนที่ 3 สถานการณพลังงานไฟฟา ของโลก ตอนท่ี 1 สถานการณพลังงานไฟฟา ของประเทศไทย พลังงานไฟฟาเปนปจ จัยท่สี ําคัญในการดาํ เนนิ ชีวติ และการพฒั นาประเทศ ท่ีผานมาความ ตองการใชไฟฟาของประเทศไทยเพิ่มข้ึนอยางตอเน่ืองประมาณรอยละ 4 - 5 ตอป ซึ่งสอดคลอง กบั จํานวนประชากรทเ่ี พม่ิ ข้นึ และการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ปจจุบันพลังงานไฟฟาไดเขามามี บทบาทตอการดํารงชีวิตประจําวันอยางหลีกเลี่ยงไมได รวมทั้งเปนปจจัยสําคัญในการขับเคลื่อน เศรษฐกิจของประเทศมากขึ้น โดยในป พ.ศ. 2557 ประเทศไทยมีการใชไฟฟาเปนอันดับที่ 24 ของโลก ซงึ่ เปนท่ีนากังวลวาพลังงานไฟฟาจะเพียงพอตอความตองการใชไฟฟาในอนาคตหรือไม ดังนัน้ ความม่นั คงทางพลังงานไฟฟาจงึ มีประเด็นสาํ คัญทป่ี ระชาชนทกุ คนควรรู ดงั นี้ 1. สดั สวนการผลิตไฟฟาจากเช้ือเพลิงประเภทตา ง ๆ ของประเทศไทย การผลิตไฟฟาของประเทศไทยมีการใชเช้ือเพลิงที่หลากหลาย ซ่ึงไดมาจากแหลง เชื้อเพลิงทั้งภายในและภายนอกประเทศ จากขอมูลป พ.ศ. 2558 พบวา ประเทศไทยมีการผลิต ไฟฟาจากกาซธรรมชาติเปนสว นใหญ คดิ เปน รอ ยละ 69.19 ของการผลิตไฟฟาทั้งหมด รองลงมา คือ ถานหินนําเขาและถานหินในประเทศ (ลิกไนต) รอยละ 18.96 พลังงานหมุนเวียน รอยละ 11.02 น้ํามันเตาและนา้ํ มนั ดีเซล รอยละ 0.75 และมกี ารนําเขาไฟฟา จากมาเลเซีย รอ ยละ 0.07

7 ท่มี า : การไฟฟาฝายผลติ แหง ประเทศไทย, ธันวาคม 2558 แผนภมู ิสดั สว นเชอื้ เพลงิ ทีใ่ ชใ นการผลิตไฟฟาของประเทศไทย ป พ.ศ. 2558 แมว าในปจ จบุ ันการผลติ กระแสไฟฟา ของประเทศไทยจะเพียงพอและสามารถรองรับ ความตองการได แตในอนาคตยังคงมีความเสี่ยงตอความม่ันคงทางพลังงานไฟฟาคอนขางสูง เน่ืองจากประเทศไทยมีการพ่ึงพากาซธรรมชาติในการผลิตไฟฟามากเกินไป โดยกาซธรรมชาติที่ นํามาใชผลิตไฟฟาของประเทศไทยมาจาก 2 แหลงหลกั ๆ คือ แหลงกาซธรรมชาติในประเทศไทย ประมาณรอยละ 60 ซ่ึงจากการคาดการณปริมาณกาซธรรมชาติที่พิสูจนแลวในอาวไทย ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 มีเหลือใชอีกเพียง 5.7 ป เทาน้ัน สวนท่ีเหลืออีกประมาณรอยละ 40 นําเขามา จากเมยี นมาร โดยมาจากแหลง ยาดานาและเยตากุน จากการทปี่ ระเทศไทยพึ่งพากาซธรรมชาติในการผลติ กระแสไฟฟามากเกินไปจึงทําให เกิดปญหาอยางตอ เน่ืองทุกป เม่ือแหลงผลิตกาซธรรมชาติมีปญหาหรือตองหยุดการผลิตเพ่ือการ ซอมบาํ รุง หรือในกรณขี องทอสง กาซธรรมชาติเกดิ ความเสียหาย ทําใหไ มส ามารถสงกาซธรรมชาติ ได สงผลใหกําลังการผลิตไฟฟาสวนหนึ่งหายไป เชน ในชวงระหวางวันท่ี 5 - 14 เมษายน พ.ศ. 2556 เมยี นมารไดหยดุ ทาํ การผลติ กาซธรรมชาติจากแหลงยาดานา เพ่ือบํารุงรักษาตามวาระ ไดสงผลกระทบตอการผลิตไฟฟาของประเทศไทยเปนอยางมาก เน่ืองจากโรงไฟฟาท่ีใช กา ซธรรมชาติจากแหลงดงั กลาวของเมียนมาร เชน โรงไฟฟาพระนครเหนือ โรงไฟฟาพระนครใต โรงไฟฟา วังนอย เปนตน ตอ งหยุดการผลิตไฟฟา ทําใหกาํ ลังการผลิตไฟฟา ของประเทศไทยหายไป รอยละ 25 ของกาํ ลังการผลิตไฟฟา ในแตละวัน สงผลใหไมสามารถผลิตไฟฟาไดเพียงพอตอความ

8 ตองการไฟฟา สงู สุดท่ไี ดค าดการณไ ว ทําใหการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ตองจัดทํา มาตรการรับมือไวหลายดาน เชน การประสานงานขอซ้ือไฟฟาจากประเทศเพื่อนบาน การนํา นํ้ามนั มาใชเปนเชื้อเพลิงสําหรับโรงไฟฟาท้ังหมดท่ีสามารถเดินเคร่ืองดวยน้ํามันได เปนตน ซ่ึงใน กรณที ี่นาํ น้าํ มันมาใชเ ปน เช้อื เพลิงอาจทําใหราคาคาไฟสูงข้ึน เพราะตนทุนคาเชื้อเพลิงที่นํามาใชมี ราคาสงู นอกจากน้ียงั ไดมีการประชาสัมพนั ธร ณรงคใ หป ระชาชนประหยดั พลังงาน เพ่ือใหสามารถ ผานพนชวงวกิ ฤตไปได ดังนนั้ การสรางความมนั่ คงทางพลงั งานไฟฟา ประเทศไทยจึงควรพิจารณาการเลือกใช เช้อื เพลิงในการผลติ ไฟฟา โดยคาํ นึงถงึ ปจ จัยดังตอไปนี้ 1) ตอ งมีปรมิ าณเชอ้ื เพลงิ สํารองเพยี งพอและแนน อนเพอ่ื ความม่นั คงในการจดั หา 2) ตองมีการกระจายชนิดและแหลงท่ีมาของเช้ือเพลิง เชน การใชถานหิน หรือ พลงั งานทางเลอื กใหม ากข้นึ เปนตน 3) ตองเปน เชื้อเพลิงทมี่ รี าคาเหมาะสมและมีเสถียรภาพ 4) ตองเปนเชื้อเพลิงท่ีเมื่อนํามาผลิตไฟฟาแลว สามารถควบคุมมลพิษใหอยูใน ระดบั มาตรฐานคณุ ภาพทสี่ ะอาดและยอมรับได 5) ตอ งใชทรพั ยากรพลังงานภายในประเทศท่มี อี ยูอ ยางจาํ กัดใหเ กิดประโยชนส งู สุด 2. การใชไ ฟฟา ในแตละชวงเวลาในหนึ่งวันของประเทศไทย การเลือกใชเชื้อเพลิงมาผลิตไฟฟา นอกจากการพิจารณาถึงปจจัยตาง ๆ ที่ไดกลาว มาแลวน้ัน อีกปจ จยั สําคัญทตี่ องนาํ มาพิจารณาดวย คือ ประเภทของโรงไฟฟาท่ีตองการในระบบ ใหส อดคลองกับความตองการใชไฟฟาในแตละชวงเวลา เพ่ือความมีประสิทธิภาพของระบบและ ตนทุนคาไฟฟาที่เหมาะสม เพราะโรงไฟฟาแตละประเภทมีความเหมาะสมในการผลิตไฟฟาใน แตละชว งเวลาที่ตางกัน และโรงไฟฟา แตล ะประเภทก็มกี ารใชเ ช้อื เพลงิ ที่แตกตางกันดว ย ดงั ภาพ

โรงไฟฟาฐาน 9 ระดับ 3 ระดับ 2 ระดับ 1 โรงไฟฟา ขนาดใหญ ความตอ งการไฟฟา สงู สุด เดินเคร่ืองตลอด 24 ชวั่ โมง พลงั นํ้า น้าํ มนั ราคาถูก ความตอ งการไฟฟา ปานกลาง กา ซธรรมชาติ พลังงานทดแทน ความตองการไฟฟา พื้นฐาน (โรงไฟฟาฐาน) กา ซธรรมชาติ ลกิ ไนต ภาพการใชไ ฟฟา แตล ะชวงเวลาในหน่ึงวัน กลาวคือ การใชไฟฟาแตละชวงเวลาในหนึ่งวันของประเทศไทย มีปริมาณความ ตองการใชไฟฟาไมสมํ่าเสมอ โดยความตองการไฟฟาสูงสุดจะเกิด 3 ชวงเวลา คือ เวลา 10.00 – 11.00 น. เวลา 14.00 –15.00 น. และเวลา 19.00 –20.00 น. และความตองการ ใชไฟฟาในแตละวนั จะแบง ออกเปน 3 ระดบั ดงั น้ี ระดับ 1 ความตองการไฟฟาพื้นฐาน (Base Load) เปนความตองการใชไฟฟาตํ่าสุด ของแตล ะวัน ซึ่งในแตละวนั จะตอ งผลิตไฟฟาไมตํ่ากวาความตองการในระดับน้ี โดยโรงไฟฟาท่ีใช เดนิ เคร่อื งผลติ ไฟฟาตามความตองการไฟฟาพื้นฐานจะเรียกวา “โรงไฟฟาฐาน” ซึ่งเปนโรงไฟฟา ขนาดใหญแ ละตองเดนิ เครื่องอยตู ลอดเวลา จึงควรเปนโรงไฟฟาท่ีใชเชื้อเพลิงราคาถูกเปนลําดับแรก ไดแก โรงไฟฟาพลังความรอนที่ใชถานหินเปนเชื้อเพลิง โรงไฟฟาพลังความรอนรวมท่ีใช กา ซธรรมชาติเปนเชื้อเพลงิ และโรงไฟฟา พลงั งานนิวเคลียร ระดับ 2 ความตองการไฟฟาปานกลาง (Intermediate Load) เปนความตองการใช ไฟฟา มากข้นึ กวาความตอ งการพน้ื ฐานแตก ็ยงั ไมม ากถึงระดับสูงสุด โรงไฟฟาท่ีผลิตพลังงานไฟฟา ชวงท่ีมีความตองการไฟฟาปานกลางควรเดินเคร่ืองโรงไฟฟาตลอดเวลาเหมือนกับโรงไฟฟาชนิด แรก แตสามารถเพ่ิมหรือลดกําลังการผลิตได โดยการปอนเชื้อเพลิงมากหรือนอยขึ้นกับความ ตอ งการ เชน โรงไฟฟาพลงั ความรอนรว มท่ใี ชกา ซธรรมชาติเปน เช้อื เพลงิ พลังงานทดแทน เปน ตน ระดับ 3 ความตองการไฟฟาสูงสุด (Peak Load) เปนความตองการใชไฟฟาบาง ชวงเวลาเทาน้ัน สําหรับโรงไฟฟาที่ผลิตไฟฟาในชวงท่ีมีความตองการน้ีจะทําการเดินเคร่ืองผลิต

10 ไฟฟาในชวงเวลาท่ีมีความตองการไฟฟาสูงสุดเทาน้ัน และเปนโรงไฟฟาท่ีเดินเคร่ืองแลวสามารถ ผลิตไฟฟาไดท นั ที เชน โรงไฟฟากงั หนั กาซท่ใี ชน ํา้ มนั ดีเซลเปนเชอ้ื เพลงิ โรงไฟฟา พลังนํ้า โรงไฟฟา พลงั น้าํ แบบสบู กลบั เปน ตน 3. สภาพปจ จบุ นั และแนวโนม การใชพลงั งานไฟฟา กําลงั การผลิตไฟฟา ของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2558 มจี าํ นวนรวมทัง้ ส้ิน 38,774 เมกะวัตต แบง เปน กาํ ลงั การผลติ ภายในประเทศ 35,387 เมกะวัตต คิดเปนรอยละ 91.26 และกําลังผลิตท่ีมี สัญญาซ้ือไฟฟาจากตางประเทศอีก 3,387 เมกะวัตต คิดเปนรอยละ 8.74 โดยมีความตองการ ไฟฟาสงู สุดท่ี 27,346 เมกะวัตต ซ่งึ ความตองการไฟฟา มแี นวโนมเพมิ่ ขน้ึ ทกุ ปต ามสภาพภูมิอากาศ จาํ นวนประชากรทเ่ี พมิ่ สงู ข้ึน และการขยายตวั ทางเศรษฐกิจและอตุ สาหกรรม

11 ภาพการใชพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย จากภาพ จะเห็นไดวา การใชพลังงานไฟฟาของประเทศไทยมีแนวโนมเพิ่มขึ้น อยางตอเนื่อง โดยในป พ.ศ. 2558 มีการใชพลังงานไฟฟา 183,288 ลานหนวย เพิ่มขึ้นจาก ป พ.ศ. 2557 รอยละ 3.2 เนื่องจากกลุมผูใชไฟฟาเกือบทุกประเภทมีการใชไฟฟาตามภาวะ เศรษฐกิจที่ปรับตัวดีขึ้น โดยภาคอุตสาหกรรม มีการใชไฟฟามากที่สุด ถึงรอยละ 45 รองลงมา คือ ภาคครัวเรือน รอยละ 22 ภาคธุรกิจ รอยละ 19 ภาคกิจการขนาดเล็ก รอยละ 11 และ อ่ืน ๆ รอยละ 3 จากการประมาณการภาวะเศรษฐกิจของประเทศไทย โดยสํานักงานคณะกรรมการ พัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) คาดวาในป พ.ศ. 2559 เศรษฐกิจจะขยายตัว รอยละ 3.7 สํานักงานนโยบายและแผนพลังงานจึงประมาณความตองการพลังงานไฟฟาของ ประเทศภายใตสมมติฐานดงั กลา ว ซ่งึ ไดม ีการคาดการณวา ความตองการไฟฟา สงู สุดในป พ.ศ. 2559 อยูที่ 28,470 เมกะวัตต หรือเพิ่มข้ึนรอยละ 4.1 และจากการพยากรณความตองการไฟฟาของ ประเทศในอีก 20 ปขางหนา พบวา ประเทศไทยจะมีความตองการใชไฟฟาขึ้นอยางตอเนื่อง โดยคาดการณวาในป พ.ศ. 2579 ความตองการพลังงานไฟฟารวมสุทธิ 326,119 ลานหนวย และมีความตองการไฟฟาสูงสุดสุทธิ 49,655 เมกะวัตต

12 4. แผนพัฒนากําลงั การผลติ ไฟฟาของประเทศไทย (Power Development Plan : PDP) แผนพฒั นากาํ ลังการผลิตไฟฟา คือ แผนแมบทในการผลิตไฟฟาของประเทศ วาดวย การจัดหาพลงั งานไฟฟา ในระยะยาว 15 – 20 ป เพอื่ สรางความมั่นคงและความเพียงพอตอความ ตองการใชในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน และเพ่ือการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของ ประเทศ ปจ จบุ ันใชแผนพฒั นากําลังการผลิตไฟฟาของประเทศไทยป 2558 - 2579 (PDP 2015) ซงึ่ เปน แผนฉบับลา สุด และเปนแผนทส่ี อดคลอ งกบั แผนอนุรกั ษพ ลงั งาน ทีม่ ีเปาหมายเพ่อื ประหยัด และเพิม่ ประสิทธิภาพการใชพลังงาน และแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือก ซึ่ง การจัดทําแผน PDP ตองจัดทําคาพยากรณความตองการไฟฟาของประเทศ เพ่ือนําคาพยากรณ ความตองการไฟฟา จัดทําแผนการกอ สรา งโรงไฟฟาใหเพียงพอในอนาคตตอไป การจดั ทาํ คาพยากรณค วามตองการไฟฟา ของประเทศนั้น ใชคาประมาณการแนวโนม การขยายตัวทางเศรษฐกิจระยะยาว อัตราการเพิ่มของประชากร และมีการประยุกตใชแผนการ อนุรกั ษพลังงาน รวมทงั้ พิจารณากรอบของแผนพัฒนาและพลังงานทางเลือกดวย สําหรับกรอบใน การจัดทาํ แผนพฒั นากําลังการผลติ ไฟฟา ประเทศไทย มีดงั น้ี 1) ดานความมั่นคงทางพลังงาน (Security) ตองจัดหาไฟฟาใหเพียงพอตอความ ตองการใชไฟฟาและใชเช้ือเพลิงหลากหลาย รวมท้ังมีความเหมาะสมเพ่ือลดความเส่ียงจากการ พ่งึ พาเชือ้ เพลิงชนิดใดชนดิ หนึ่งมากเกินไป 2) ดานเศรษฐกิจ (Economy) ตองคํานึงถึงตนทุนการผลิตไฟฟาท่ีเหมาะสมและ คาํ นึงถงึ การใชไ ฟฟาอยา งมีประสิทธภิ าพในภาคเศรษฐกจิ ตาง ๆ 3) ดานส่ิงแวดลอม (Ecology) ตองลดผลกระทบท่ีเกิดข้ึนกับส่ิงแวดลอมและชุมชน โดยเฉพาะเปาหมายในการปลดปลอยกา ซคารบ อนไดออกไซดต อหนว ยการผลิตไฟฟา

13 ภาพปจจยั ที่ตอ งคาํ นึงถึงในการจัดทําแผนพัฒนากาํ ลังการผลิตไฟฟา ของประเทศ (PDP) จากกรอบแผนพัฒนากําลังการผลิตไฟฟาของประเทศไทย ท่ีใชเปนแนวทางในการจัดทํา แผนพัฒนากําลังการผลิตไฟฟาของประเทศไทยป 2558 - 2579 (PDP 2015) ซึ่งไดวางแผน กําลังการผลิตไฟฟาในอีก 20 ปขางหนา (พ.ศ. 2579) เพื่อใหกําลังการผลิตไฟฟาเพียงพอตอ ความตองการในป พ.ศ. 2579 จะตองมีกําลังการผลิตเพ่ิมข้ึนจาก 37,612 เมกะวัตต เปน 70,335 เมกะวัตต โดยมีการกระจายสดั สวนการใชเ ชอ้ื เพลงิ ในการผลิตพลังงานไฟฟา ตารางสดั สว นการใชเ ชื้อเพลงิ ตามแผนพฒั นากําลังการผลติ ไฟฟา ของประเทศไทยป 2558 – 2579 ดีเซล / นํา้ มนั เตา ที่มา : สํานกั งานนโยบายและแผนพลงั งาน

14 ตอนท่ี 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟา ของประเทศในกลุมอาเซยี น อาเซียน หรือ สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian Nation : ASEAN) เปนองคกรที่กอต้ังขึ้นเพ่ือสรางสันติภาพในภูมิภาคเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต อันนํามาซึ่งเสถียรภาพทางการเมืองและความเจริญกาวหนาทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม โดยมุงเนนใหอาเซียนเปนตลาดเดียวกันและเปนฐานการผลิตรวมที่มี ศักยภาพในการแขง ขันทางการคากบั ภมู ภิ าคอนื่ ๆ ของโลก ปจจบุ นั มีประเทศสมาชิก 10 ประเทศ แบงออกเปนประเทศสมาชิกอาเซียนเดิม 6 ประเทศ คือ บรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร และประเทศไทย ประเทศสมาชิกใหม 4 ประเทศ คือ กัมพูชา ลาว เมียนมาร และ เวียดนาม อาเซียนถือเปนภูมิภาคท่ีมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่รวดเร็ว ทําใหความ ตองการพลงั งานไฟฟาเพมิ่ สงู ขนึ้ อยา งตอเน่ือง ดังนั้นเพอื่ เปน การเตรียมพรอมรับมอื กับสถานการณ พลงั งานไฟฟาท่ีกาํ ลังจะเกดิ ขึ้น จึงจาํ เปน ตอ งมีความรคู วามเขา ใจถึงสถานการณพ ลังงานไฟฟาของ ประเทศตาง ๆ ในอาเซียน เพื่อจะไดเลือกใชทรัพยากรพลังงานไดอยางเหมาะสมและสามารถ สาํ รองพลังงานใหเ พยี งพอกบั ความตอ งการใชในอนาคต อาเซยี น เปน ภูมิภาคทม่ี ที รพั ยากรพลังงานมากและมีความหลากหลาย โดยกระจายอยู ในประเทศตาง ๆ ท้ังนํ้ามัน กาซธรรมชาติ พลังน้ํา และถานหิน โดยทางตอนเหนือของภูมิภาค ไดแก ประเทศเมียนมาร ลาว และเวียดนาม มีแหลงน้ํามากท่ีมีศักยภาพในการนําน้ํามาใชผลิต ไฟฟา สวนตอนกลางและตอนใต ไดแก ประเทศมาเลเซีย ไทย กัมพูชา บรูไน และอินโดนีเซีย มี แหลงกา ซธรรมชาติ นอกจากน้ยี ังมแี หลงถานหนิ ในประเทศไทย มาเลเซยี และอนิ โดนีเซีย ดว ย สดั สวนการผลติ ไฟฟา จากเชือ้ เพลงิ ประเภทตาง ๆ ของประเทศในกลุมอาเซยี น จากความหลากหลายของทรัพยากรพลังงานท่ีแตกตางกันของแตละประเทศในกลุม ประเทศอาเซียน จึงทาํ ใหแตละประเทศมีนโยบายและเปาหมายทางดานพลังงานไฟฟาที่แตกตาง กนั โดยสัดสว นการใชเชอ้ื เพลิงในการผลิตไฟฟาของประเทศในกลุมอาเซียนจะแตกตางกันข้ึนกับ ทรัพยากรพลังงานของประเทศนั้น ๆ โดยประเทศในภูมิภาคอาเซียนมีการผลิตไฟฟาจาก กาซธรรมชาติมากท่ีสุด รองลงมา คือ ถานหิน พลังนํ้า นํ้ามัน และพลังงานทดแทน ตามลําดับ สําหรับสัดสวนการใชเ ช้อื เพลิงผลิตไฟฟา ของแตล ะประเทศในกลมุ อาเซียน ป พ.ศ. 2557 ดังภาพ

15 ท่ีมา : The World Bank-World Development Indicators ภาพสดั สว นการใชเ ชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟา ของประเทศในกลมุ อาเซยี น ป พ.ศ. 2557 1) เมยี นมาร (สาธารณรัฐแหงสหภาพเมยี นมาร) เมียนมาร เปนประเทศท่ีมีทรัพยากรธรรมชาติมากมาย ที่สาํ คัญ คือ กาซธรรมชาติ และน้ํามนั นอกจากนย้ี ังมีแหลงน้ําที่มีศักยภาพในการนําน้ํามาใชผลิตไฟฟาอีกดวย ดังนั้นสัดสวน เชื้อเพลิงหลักในการผลิตไฟฟาของเมียนมารจึงมาจากพลังน้ําและกาซธรรมชาติ โดย ในป พ.ศ. 2557 มีการผลิตไฟฟาท้ังส้ิน 8,910 ลานหนวย สวนใหญมาจากพลังนํ้า รอยละ 71.2 รองลงมา คอื กาซธรรมชาติ รอยละ 22.3 ถานหิน รอยละ 6.3 และอน่ื ๆ รอยละ 0.2 2) กมั พูชา (ราชอาณาจกั รกมั พูชา) กัมพูชา มแี หลงเชอื้ เพลงิ ที่สําคญั คือ พลังงานชีวมวล แตเนื่องจากพลังงานดังกลาว ไมเหมาะสมที่จะนํามาใชเปนเช้ือเพลิงหลักในการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มีการผลิตไฟฟา ท้ังสิ้น 1,220 ลานหนวย สวนใหญผลิตจากนํ้ามัน รอยละ 48.4 และพลังนํ้า รอยละ 34.4 รองลงมา คอื พลงั งานความรอ นใตพ ิภพ รอยละ 13.1 ถานหนิ รอยละ 2.5 และอน่ื ๆ รอ ยละ 1.6 3) เวยี ดนาม (สาธารณรัฐสังคมนยิ มเวียดนาม) เวียดนาม มแี หลง พลังงานทส่ี าํ คญั คือ นาํ้ มนั กาซธรรมชาติ และถานหิน นอกจากนี้ ยงั มแี หลง นา้ํ ทีม่ ศี ักยภาพในการนํานํ้ามาใชผลิตไฟฟาดวย ดังน้ันสัดสวนเช้ือเพลิงหลักในการผลิต

16 ไฟฟา ของเวียดนามจงึ มาจากพลงั นํา้ กา ซธรรมชาติ และถานหิน โดยในป พ.ศ. 2557 มีการผลิต ไฟฟาทั้งสิ้น 140,670 ลานหนวย สวนใหญผลิตจากพลังนํ้า รอยละ 38.5 และกาซธรรมชาติ รอยละ 35.4 รองลงมา คือ ถานหิน รอยละ 20.9 นํ้ามัน รอยละ 5.1 และอ่ืน ๆ รอยละ 0.1 เวียดนามเปนประเทศที่จําเปนตองเพิ่มกําลังการผลิตไฟฟาในปริมาณมาก เพื่อรองรับการเติบโต ทางเศรษฐกิจ โดยเนนการเพ่ิมกําลังการผลิตจากถานหินและพลังงานนิวเคลียร ทั้งนี้เวียดนามมี แผนสรา งโรงไฟฟาพลงั งานนวิ เคลยี รเปน แหง แรกในอาเซยี น พรอมทั้งมีแผนจะพัฒนาทุงกังหันลม (Wind farm) นอกชายฝง แหงแรกในเอเชียดวย 4) ลาว (สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว) ลาวมีสภาพภมู ิประเทศทีม่ ีแมน า้ํ หลายสายไหลผา น จึงทําใหลาวอุดมไปดวยพลังงาน จากน้ํา ดังนั้นสัดสวนเช้ือเพลิงหลักในการผลิตไฟฟาของประเทศลาวจึงมาจากพลังนํ้า โดยในป พ.ศ. 2557 มกี ารผลิตไฟฟา ทั้งสนิ้ 10,130 ลานหนวย โดยการผลิตเกือบท้ังหมดมาจากพลังนํ้าถึง รอยละ 90.7 รองลงมา คือ ถานหนิ รอ ยละ 6.2 และนาํ้ มัน รอยละ 3.1 5) มาเลเซยี (สหพนั ธรฐั มาเลเซีย) มาเลเซยี มแี หลง พลงั งานที่สําคญั คือ กา ซธรรมชาติ โดยในป พ.ศ. 2557 มีการผลิต ไฟฟาทั้งสิ้น 122,460 ลานหนวย ถือเปนประเทศที่มีกําลังการผลิตไฟฟาเปนอันดับ 3 ของกลุม ประเทศอาเซียน โดยเปนการผลติ จากกา ซธรรมชาติมากท่ีสุด รอยละ 43.2 รองลงมา คือ ถานหิน รอยละ 39.2 น้ํามัน รอยละ 9.0 พลังน้ํา รอยละ 6.8 และอื่น ๆ รอยละ 1.9 อยางไรก็ตาม มาเลเซียกําลังเผชิญกับภาวะปริมาณสํารองกาซธรรมชาติคอย ๆ ลดลง จึงมีแผนลดสัดสวนการ ผลิตไฟฟาดวยกาซธรรมชาติลง โดยเพ่ิมสัดสวนการใชถานหิน ซ่ึงตองมีการนําเขาถานหินและ พยายามกระจายแหลงนําเขาถานหินจากหลาย ๆ ประเทศ นอกจากน้ียังมีแผนกระจายแหลง เชือ้ เพลิงใหหลากหลายมากขึ้น ทั้งมีการสนับสนุนพลังงานหมุนเวียน และมีแผนพัฒนาโรงไฟฟา พลังงานนวิ เคลียร 6) อินโดนีเซีย (สาธารณรฐั อนิ โดนเี ซีย) อินโดนเี ซีย เปนประเทศที่มีแหลง เชือ้ เพลิงจํานวนมาก ท้ังกาซธรรมชาติ น้ํามัน และ ถานหิน เนื่องจากมีลักษณะภูมิประเทศท่ีเปนเกาะและมีภูเขาไฟ จึงทําใหมีทรัพยากรดังกลาว มากกวาประเทศอื่นในกลุมประเทศอาเซียน สําหรับการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มีการผลิต ไฟฟาท้ังสิ้น 194,160 ลานหนวย ถือเปนประเทศท่ีมีกําลังการผลิตไฟฟาเปนอันดับ 1 ของกลุม

17 ประเทศอาเซยี น โดยเปนการผลติ จากถานหนิ มากท่สี ดุ รอ ยละ 49.2 รองลงมา คือ น้ํามัน รอยละ 22.5 กา ซธรรมชาติ รอยละ 19.8 พลงั นา้ํ รอยละ 7.0 พลังงานความรอนใตพิภพ รอยละ1.4 และ อ่นื ๆ รอ ยละ 0.1 อินโดนีเซียเปนประเทศท่ีตองเพ่ิมกําลังการผลิตไฟฟาตามความตองการท่ีมากขึ้น เพื่อสนับสนนุ การพัฒนาเศรษฐกจิ โดยมีแผนการกระจายเชื้อเพลิงและลดการใชนํ้ามัน การท่ีเปน ประเทศที่มีแหลงเช้ือเพลิงมาก จึงมุงเนนการใชเช้ือเพลิงในประเทศกอน แตเนื่องจากปริมาณ กา ซธรรมชาติก็เรมิ่ ลดลง จงึ มีแผนท่จี ะลดสดั สว นการใชกาซธรรมชาติลง โดยเพิ่มสัดสวนพลังงาน หมุนเวียน ซงึ่ เนนพลังนํ้าและพลงั งานความรอ นใตพ ภิ พ เนอ่ื งจากมีศกั ยภาพมากพอ 7) ฟลปิ ปน ส (สาธารณรฐั ฟลปิ ปนส) ฟลิปปนส มีแหลงพลังงานที่สําคัญ คือ กาซธรรมชาติ สําหรับการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มีการผลิตไฟฟาทั้งสน้ิ 62,480 ลานหนว ย โดยสว นใหญผลิตจากถานหิน รอยละ 48.3 เนื่องจากมีตนทุนการผลิตท่ีต่ํากวา รองลงมา คือ กาซธรรมชาติ รอยละ 28.9 พลังน้ํา รอยละ 13.8 นํ้ามัน รอยละ 8.6 และอื่น ๆ รอยละ 0.4 ฟลิปปนสมีแผนเพิ่มกําลังการผลิตไฟฟา โดยมุง สํารวจหาแหลงกาซธรรมชาติและถานหินในประเทศมาใชเพ่ิมเติม แตขณะเดียวกันก็มีแผน กระจายสัดสวนการใชเชื้อเพลิง โดยการเพ่ิมการผลิตไฟฟาดวยพลังงานหมุนเวียน ซ่ึงจะเนน พลังนํ้าและพลงั งานความรอ นใตพ ิภพ 8) บรไู น (เนการาบรไู นดารุสซาลาม) บรไู น มีแหลง พลังงานหลกั คือ กาซธรรมชาติและนํ้ามัน สําหรับการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มีการผลิตไฟฟาทั้งสิ้น 3,490 ลานหนวย โดยการผลิตเกือบท้ังหมดมาจาก กาซธรรมชาติ รอยละ 99.1 และนา้ํ มัน รอ ยละ 0.9 9) สงิ คโปร (สาธารณรฐั สงิ คโปร) สงิ คโปร เปนประเทศที่เปนตลาดการซอ้ื ขายนํา้ มันแหลงใหญแหงหน่ึงในอาเซียน จึง มีการใชพลงั งานหลักจากน้ํามันและกาซธรรมชาติ สําหรับการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มีการ ผลติ ไฟฟา ทั้งสิน้ 47,210 ลา นหนว ย โดยสวนใหญผลิตจากกาซธรรมชาติ รอยละ 48.3 รองลงมา คอื น้าํ มนั รอยละ 22.1 และอืน่ ๆ รอ ยละ 2.5 ในอดีตสิงคโปรตอ งนาํ เขากาซธรรมชาตจิ ากมาเลเซยี และอนิ โดนีเซีย โดยสงผานทาง ทอสงกาซเทานั้น ตอมาในป พ.ศ. 2556 สิงคโปรไดสรางสถานี รับ - จาย กาซธรรมชาติเหลว

18 (Liquid Natural Gas : LNG) แลวเสร็จ ทําใหสามารถกระจายแหลงนําเขากาซธรรมชาติจาก หลายประเทศมากข้นึ ในอนาคตสิงคโปรมีแผนจะรับซ้ือไฟฟาจากหลายประเทศ โดยใชโครงขาย ระบบสง ทจี่ ะเชอื่ มตอ กันในภูมภิ าค (ASEAN Power Grid) นอกจากน้ีรัฐบาลสิงคโปรยังลงทุนเพ่ือ พัฒนาการผลิตไฟฟาดว ยพลังงานแสงอาทิตย และการวิจยั เพื่อหาความเปน ไปไดใ นการใชพลังงาน นิวเคลียร จะเห็นไดวา สิงคโปรพยายามรักษาความม่ันคงทางพลังงาน โดยการกระจายแหลง นาํ เขาเชอ้ื เพลงิ และพลังงานไฟฟา จากหลายประเทศ 10) ไทย (ราชอาณาจกั รไทย) ไทย มีแหลง พลังงานหลัก คือ กาซธรรมชาติและนํ้ามัน สําหรับการผลิตไฟฟา ในป พ.ศ. 2557 มกี ารผลติ ไฟฟา ทั้งสิน้ 174,960 ลานหนวย ถอื เปน ประเทศท่ีมกี าํ ลงั การผลิตไฟฟาเปน อันดับ 2 ของกลุมประเทศอาเซียน โดยสวนใหญผลิตจากกาซธรรมชาติ รอยละ 70.4 รองลงมา คอื ถา นหิน รอ ยละ 21.4 พลงั น้าํ รอ ยละ 3.2 นํ้ามัน รอ ยละ 2.3 และอ่นื ๆ รอ ยละ 2.7 จะเห็นไดว า ทกุ ประเทศในกลมุ อาเซยี น ตอ งรับมอื กบั ความตอ งการใชไฟฟาที่สูงขึ้น และ เช้ือเพลิงฟอสซิลยังคงเปนแหลงพลังงานหลักท่ีทุกประเทศตองพ่ึงพาอยู แตขณะเดียวกันทุก ประเทศก็มแี ผนในการจัดการกับความมั่นคงทางพลงั งานไฟฟา โดยเนนการกระจายแหลง เชอื้ เพลิง ใหหลากหลาย แสวงหาแหลงพลังงานทดแทนอ่ืน ๆ ทั้งพลังงานหมุนเวียนและพลังงานนิวเคลียร รวมถงึ แผนซอื้ ไฟฟา จากประเทศในภมู ภิ าคดวย นอกจากนเ้ี พ่ือเสริมสรางความม่ันคงทางพลังงานไฟฟาในภูมิภาคอาเซียน กลุมประเทศ สมาชกิ จงึ ไดดาํ เนินโครงการผลติ และการใชพลังงานรว มกัน เชน โครงการเช่ือมโยงโครงขายระบบ ไฟฟา ของอาเซียน (ASEAN Power Grid) เปนโครงการทม่ี วี ตั ถุประสงค ในการสงเสริมความม่ันคง ของการจา ยไฟฟา ของภูมภิ าค และสงเสริมใหม ีการซื้อขายพลังงานไฟฟาระหวางประเทศ เพ่ือลด ตน ทุนการผลติ ไฟฟา ซึ่งมีการดําเนนิ งานเพือ่ เชอื่ มโยงโครงขายท้งั ส้ิน 16 โครงการ เปน ตน ตอนที่ 3 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของโลก ปจจุบนั ความตอ งการไฟฟา ยังคงเพิม่ ขนึ้ ท่ัวโลก สอดคลองกับจาํ นวนประชากรท่ีเพ่ิมข้ึน และการขยายตัวทางเศรษฐกิจ จากการประเมินขององคการพลังงานระหวางประเทศ (International Energy Agency : IEA) ระบุวา การใชพลังงานของโลกมีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้น เรื่อยๆ โดยแหลงพลังงานที่ใชสูงสุด 3 อันดับแรก ไดแก น้ํามัน กาซธรรมชาติ และถานหิน

19 ท่สี ําคัญหากโลกมกี ารใชพลงั งานในระดับที่เปน อยูในปจจุบันและไมมีการคนพบแหลงพลังงานอื่น เพิ่มเติมไดอีก คาดวาโลกจะมีปริมาณสํารองน้ํามันใชไดอีก 52.5 ป กาซธรรมชาติ 54.1 ป และ ถานหินอีกประมาณ 110 ป เทา น้ัน ดังนัน้ การใชพ ลังงานจากแหลงพลังงานเหลาน้ีจําเปนตอง คํานึงถึงความสมดุลระหวางความตองการใชพลังงานกับปริมาณสํารองของพลังงานท่ีมีเหลืออยู อีกท้ังจําเปนตองทําการศึกษาและพัฒนาแหลงพลังงานใหม ๆ เพื่อทดแทนแหลงพลังงานเกาท่ี กําลังจะหมดไป นอกจากนี้สิ่งที่ตองตระหนักเปนอยางยิ่ง คือ ผลกระทบที่จะเกิดขึ้น อันเน่ืองมาจากการใชพ ลงั งานเหลานโ้ี ดยเฉพาะปญหาดานส่ิงแวดลอม อตั ราการเพ่ิมข้ึนของกําลังผลิตไฟฟาในทวีปตาง ๆ จะมีความแตกตางกัน ทั้งนี้เปนผล เน่ืองมาจากอัตราการเจริญเติบโตของเศรษฐกิจ โดยทวีปเอเชียจะมีอัตราการผลิตไฟฟาเพ่ิมข้ึน สูงสุด เนื่องจากประเทศในทวีปเอเชียสวนใหญเปนประเทศที่กําลังพัฒนาจึงมีความตองการใช ไฟฟา สูง และมแี นวโนมเพิ่มสูงขึ้นอีกในอนาคต ในขณะท่ีประเทศในทวีปยุโรปซ่ึงเปนประเทศท่ีมี อัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจท่ีดีและประชาชนมีการดํารงชีวิตที่สูงกวามาตรฐานนั้นจะมีอัตรา การใชพ ลงั งานคอ นขา งคงที่ ในอดีตการผลติ ไฟฟาสวนใหญอาศัยแหลงพลังงานหลักจากน้ํามัน กาซธรรมชาติ และ ถานหนิ แตเมือ่ พจิ ารณาถึงแหลง พลังงานทมี่ อี ยูอ ยางจํากัด และคํานึงถึงผลกระทบตอส่ิงแวดลอม ทจ่ี ะเกิดจากการใชพ ลังงานเหลาน้ีมาผลิตไฟฟา ทาํ ใหทว่ั โลกพยายามแสวงหาแหลงพลังงานอื่น ๆ มาใชทดแทน เชน พลงั นํา้ พลังงานนิวเคลียร พลังลม พลังงานแสงอาทิตย ชีวมวล เปนตน ดังจะ เห็นไดจ ากภาพแผนภูมวิ งกลมแสดงการผลติ ไฟฟาจากแหลงพลงั งานตาง ๆ ของโลก ป พ.ศ. 2557 ทม่ี า: The World Bank-World Development Indicators

20 ภาพแผนภูมิแสดงการผลติ ไฟฟา จากแหลง พลังงานตา ง ๆ ของโลก ป พ.ศ. 2557 จากขอมลู ป พ.ศ. 2557 พบวา ทั่วโลกมีการผลิตไฟฟาจากถานหินมากที่สุด รอยละ 38.9 รองลงมา คือ กาซธรรมชาติ รอยละ 22.0 พลังนํ้า รอยละ 16.8 พลังงานนิวเคลียร รอยละ 10.8 นาํ้ มัน รอ ยละ 4.6 และพลังงานทดแทนอื่น ๆ อีกรอ ยละ 3.7 ถึงแมวาปจจุบันการผลิตไฟฟายังคง พึง่ พาเช้ือเพลงิ ฟอสซลิ เปน หลัก ซง่ึ ผลิตจากถานหินมากที่สุด เน่ืองจากถานหินเปนเชื้อเพลิงราคา ถูก แตในหลายประเทศไดมีนโยบายเรื่องส่ิงแวดลอมและมีการกระตุนใหเปลี่ยนไปใชเช้ือเพลิง สะอาด ซงึ่ เปนปจจัยหน่ึงที่ทําใหการผลิตจากเชื้อเพลิงฟอสซิลท่ัวโลกเร่ิมลดลง สงผลใหมีการใช เช้ือเพลิงหมุนเวียนมากข้ึน นอกจากนี้พลังงานนิวเคลียรถูกพิจารณาวาจะมีการนํามาใชมากขึ้น โดยจะสูงขึ้นกวาเดิมรอยละ 80 ภายในป พ.ศ. 2583 แตปจจุบันการกอสรางโรงไฟฟาพลังงาน นวิ เคลียรช ะลอตัวลงหลังอุบัติเหตุโรงไฟฟาพลังงานนิวเคลียรที่เมืองฟุกุชิมะในประเทศญี่ปุน เมื่อ พ.ศ. 2554 เนื่องจากการพิจารณาเร่ือง กฎระเบียบดานความปลอดภัย แตอยางไรก็ดี การผลิต ไฟฟา จากพลงั งานนิวเคลยี รย งั คงเพมิ่ ขึ้นโดยเฉพาะในประเทศจีน เกาหลีใต อนิ เดีย และรสั เซยี กจิ กรรมทา ยเรื่องท่ี 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย ประเทศในกลุม อาเซียนและโลก (ใหผูเรียนไปทาํ กิจกรรมเรอื่ งที่ 2 ทีส่ มดุ บันทึกกิจกรรมการเรยี นร)ู

21 เรอื่ งท่ี 3 หนวยงานทีเ่ ก่ียวของดานพลังงานไฟฟา ในประเทศไทย หนวยงานทรี่ ับผดิ ชอบเก่ียวกับไฟฟาในประเทศไทยต้ังแตร ะบบผลิต ระบบสงจายจนถึง ระบบจําหนายใหกบั ผใู ชไฟฟา แบง เปน 2 ภาคสว น คือ 1) ภาครัฐ ไดแก การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) และการไฟฟา นครหลวง (กฟน.) 2) ภาคเอกชน มีเฉพาะระบบผลิตไฟฟาเทาน้ัน เชน บริษัท ผลิตไฟฟาราชบุรีโฮลดิ้ง จาํ กดั (มหาชน) บริษทั ผลติ ไฟฟา จาํ กัด (มหาชน) เปนตน นอกจากนี้ยังมีคณะกรรมการกํากับกิจการพลังงาน (กกพ.) ซึ่งเปนองคกรอิสระที่ทํา หนา ที่กาํ กับกจิ การไฟฟา และกจิ การกาซธรรมชาติภายใตกรอบนโยบายของรัฐบาลและกระทรวง พลังงาน ระบบผลติ ระบบจาํ หนา ย ภาพการสงไฟฟา จากโรงไฟฟา ถึงผูใชไฟฟา 1. การไฟฟา ฝายผลติ แหง ประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) กอตั้งข้ึนเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2512 โดยรัฐบาลไดร วมรฐั วสิ าหกจิ ทีร่ ับผดิ ชอบในการจัดหาไฟฟา ซึง่ ไดแก การลิกไนท (กลน.) การไฟฟายันฮี (กฟย.) และการไฟฟาตะวันออกเฉียงเหนือ (กฟ.อน.) เปนหนวยงานเดียวกัน คือ “การไฟฟาฝา ยผลติ แหง ประเทศไทย” มีช่อื ยอ วา “กฟผ.” มีนายเกษม จาตกิ วณิช เปนผวู า การ คนแรก

22 กฟผ. เปนรัฐวสิ าหกิจดา นกิจการพลังงานภายใตการกํากับดูแลของกระทรวงพลังงาน และกระทรวงการคลัง มภี ารกิจในการจัดหาพลงั งานไฟฟาใหแกประชาชน โดยการผลิต จัดสง และ จําหนายพลังงานไฟฟาใหแกการไฟฟานครหลวง การไฟฟาสวนภูมิภาค และผูใชไฟฟารายอ่ืน ๆ ตามที่กฎหมายกําหนด รวมท้ังประเทศใกลเคียง พรอมท้ังธุรกิจอ่ืนๆ ท่ีเกี่ยวเนื่องกับกิจการไฟฟา ภายใตกรอบพระราชบัญญัติ การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย โดยระบบผลิตไฟฟาของ กฟผ. ประกอบดวยโรงไฟฟา 5 ประเภท คือ โรงไฟฟาพลังความรอน โรงไฟฟาพลังความรอนรวม โรงไฟฟาพลังนา้ํ โรงไฟฟา พลังงานทดแทน และโรงไฟฟา ดเี ซล นอกจากการผลิตไฟฟาจากโรงไฟฟาของ กฟผ. แลว กฟผ. ยังรับซื้อไฟฟาจากผูผลิต ไฟฟาเอกชน รวมท้ังรบั ซือ้ ไฟฟาจากผูผ ลติ ไฟฟาในประเทศเพ่ือนบาน ไดแก ลาว และมาเลเซีย ซ่ึง ดําเนินการจัดสงไฟฟาที่ผลิตจากโรงไฟฟาของ กฟผ. รวมถึงท่ีรับซ้ือจากผูผลิตไฟฟารายอื่นผาน ระบบสงไฟฟาของ กฟผ. ซึ่งมีโครงขายครอบคลุมท่ัวประเทศ เพื่อจําหนายไฟฟาใหแก การไฟฟา นครหลวง การไฟฟาสว นภมู ิภาค ผูใชไฟฟาท่ีรับซ้ือโดยตรง และประเทศเพื่อนบาน ไดแก ลาว เมียนมาร และกมั พชู า Call center ของการไฟฟา ฝายผลิตแหง ประเทศไทย หมายเลข 1416 2. การไฟฟา สวนภมู ภิ าค (กฟภ.) การไฟฟาสวนภูมิภาค (กฟภ.) เปนรัฐวิสาหกิจดานสาธารณูปโภค สังกัด กระทรวงมหาดไทย กอต้ังขึ้นตามพระราชบญั ญัติการไฟฟาสวนภูมิภาค พ.ศ. 2503 โดยรับโอน ทรัพยสิน หนี้สิน และความรับผิดชอบขององคการไฟฟาสวนภูมิภาคในขณะน้ันมาดําเนินการ อยูภายใตการกํากับดูแลของกระทรวงมหาดไทย มีภารกิจในการผลิต จัดใหไดมา จัดสง

23 จดั จําหนา ยและการบริการดานพลังงานไฟฟา ใหแกประชาชน ธุรกิจ และอุตสาหกรรมตางๆ ในเขตจาํ หนาย 74 จงั หวัดท่ัวประเทศ ยกเวน กรุงเทพมหานคร นนทบรุ ี และสมุทรปราการ การไฟฟาสวนภมู ิภาคมสี าํ นักงานใหญตง้ั อยทู กี่ รงุ เทพมหานคร มีหนาที่กําหนดนโยบาย และแผนงาน ใหค าํ แนะนํา ตลอดจนจดั หาวสั ดุอุปกรณต า ง ๆ ใหหนวยงานในสวนภูมิภาค สําหรับ ในสวนภูมิภาค แบงการบริหารงานออกเปน 4 ภาค คือ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลางและภาคใต แตละภาคแบงออกเปนเขต รวมเปน 12 การไฟฟาเขต มีหนาท่ีควบคุมและ ใหคําแนะนําแกสํานักงานการไฟฟาตาง ๆ ในสังกัดรวม 894 แหง ในความรับผิดชอบ 74 จังหวัดทั่วประเทศ ไดแก การไฟฟาจังหวัด 74 แหง การไฟฟาอําเภอ 732 แหง การไฟฟาตําบล 88 แหง หากประชาชนในสวนภูมภิ าคไดร ับความขัดของเกย่ี วกบั ระบบไฟฟา เชน หมอแปลงไฟฟา ระเบิดเสาไฟฟาลม ไฟฟาดับ ไฟฟาตก บิลคาไฟฟาไมถูกตอง เปนตน นอกจากนี้ยังรวมไปถึง การขอใชไ ฟฟา เปล่ียนขนาดมิเตอรไฟฟา สามารถติดตอไดที่การไฟฟาสวนภูมิภาคท่ีอยูในแตละ พน้ื ที่ หรอื ตดิ ตอ Call Center Call Center ของการไฟฟาสว นภมู ภิ าค หมายเลข 1129 3. การไฟฟา นครหลวง (กฟน.) การไฟฟานครหลวงจัดต้ังข้ึนเม่ือวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2501ตามพระราชบัญญัติ การไฟฟานครหลวง พ.ศ. 2501 ซึ่งมีการแกไขเพิ่มเติมในป พ.ศ. 2530 และ พ.ศ. 2535 เปนรัฐวิสาหกิจประเภทสาธารณปู โภค สาขาพลงั งาน สังกดั กระทรวงมหาดไทย มีภารกจิ ในการจัด ใหไดมา จําหนาย ดําเนินธุรกิจเก่ียวกับพลังงานไฟฟา และธุรกิจเก่ียวเนื่องหรือท่ีเปนประโยชน แกก ารไฟฟานครหลวง โดยมพี ้นื ท่เี ขตจําหนายใน 3 จงั หวัด ไดแก กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และ สมุทรปราการ

24 หากประชาชนในเขตกรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ ไดรับความ ขัดของเก่ียวกับระบบไฟฟา เชน หมอแปลงไฟฟาระเบิด เสาไฟฟาลม ไฟฟาดับ ไฟฟาตก บิลคา ไฟฟาไมถูกตอง เปน ตน นอกจากนีย้ งั รวมไปถึงการขอใชไ ฟฟา เปลี่ยนขนาดมิเตอรไฟฟา สามารถ ติดตอไดที่การไฟฟานครหลวงท่ีอยูในแตละพื้นท่ี และมีชองทางการติดตอ คือ ศูนยบริการขอมูล ขาวสาร และศูนยบรกิ ารขอมูลผใู ชไฟฟา (MEA Call Center) ศนู ยบ รกิ ารขอ มลู ขา วสารการไฟฟา นครหลวง โทรศัพท 0-2252-8670 ศนู ยบ รกิ ารขอ มลู ผูใชไฟฟา (MEA Call Center) โทรศพั ท 1130 หรือ อเี มล แอดเดรส : [email protected] (ตลอด 24 ชัว่ โมง) 4. คณะกรรมการกาํ กบั กจิ การพลงั งาน (กกพ.) คณะกรรมการกํากับกิจการพลังงาน (กกพ.) จัดต้ังขึ้นเม่ือวันที่ 1 กุมภาพันธ พ.ศ. 2551 ตามพระราชบัญญัติการประกอบกิจการพลังงาน พ.ศ. 2550 เพื่อแยกงานนโยบาย และงานกํากับดูแล ออกจากการประกอบกิจการพลังงาน โดยเปดโอกาสใหภาคเอกชน ชุมชน และประชาชนมีสวนรวมและมีบทบาทมากขึ้น รวมท้ังใหการประกอบกิจการพลังงานเปนไป อยางมปี ระสิทธิภาพ มคี วามมั่นคง มีปริมาณเพียงพอและท่ัวถึงในราคาท่ีเปนธรรมและมีคุณภาพ ไดม าตรฐาน โดย กกพ. ทาํ หนา ท่กี ํากบั กจิ การไฟฟาและกจิ การกา ซธรรมชาตภิ ายใตก รอบนโยบาย ของรัฐ ในการดาํ เนินงานของ กกพ. มีเปาหมายสูงสุด คือ การกํากับดูแลกิจการพลังงาน ไทยใหเกิดความม่ันคง และสรางความมั่นใจใหแกประชาชน โดยมีการดําเนินงานท่ีสําคัญ ไดแก การจดั ทาํ แผนยทุ ธศาสตรก ารกํากับกจิ การพลงั งาน การจัดทาํ รา งกฎหมายลําดบั รองตามกฎหมาย วาดวยการประกอบกิจการพลังงาน เชน การเสนอรางพระราชกฤษฎีกา การออกประกาศและ ระเบียบเกี่ยวกับการออกใบอนุญาตการประกอบกิจการพลังงาน ทั้งนี้ ในการออกระเบียบและ ประกาศที่เกี่ยวของกับการบริหารและกํากับดูแลกิจการพลังงานที่มีผูไดรับผลกระทบ จะตอง ดําเนินการดานกระบวนการรับฟงความคิดเห็นดวย การออกใบอนุญาตการประกอบกิจการ

25 พลังงานและการอนญุ าตผลิตพลังงานควบคุม กําหนดโครงสรางคาไฟฟา โดยพิจารณาปรับคาไฟฟา ฐานและคา ไฟฟาผนั แปร (Ft) สามารถติดตอ ได ตามชองทางตา ง ๆ โทร: 0 2207 3599 Call Center: 1204 อเี มล: [email protected] กจิ กรรมทายเรอ่ื งที่ 3 หนวยงานท่เี กี่ยวของดานพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย (ใหผเู รียนไปทํากจิ กรรมเรอื่ งที่ 3 ทีส่ มดุ บันทกึ กิจกรรมการเรียนรู)

26 หนว ยการเรยี นรทู ่ี 2 การผลติ ไฟฟา สาระสาํ คญั การผลิตไฟฟาสามารถผลิตไดจากเชื้อเพลิงและพลังงานหลายประเภท ซึ่งเช้ือเพลิงและ พลงั งานแตละประเภทกม็ ีขอดีขอจํากัดท้ังในแงตนทุนและผลกระทบ สําหรับเชื้อเพลิงฟอสซิลซ่ึง เปนเชอ้ื เพลงิ หลักในการผลติ พลงั งานไฟฟา ในปจจบุ นั กาํ ลังจะหมดไปในอนาคต สงผลใหตองมีการ จัดหาพลังงานทดแทนอื่นมาใชใ นการผลิตพลงั งานไฟฟา อยา งไรก็ตามการผลิตพลงั งานไฟฟาไมวา จะเชื้อเพลิงประเภทใด อาจสง ผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอมและประชาชน ดงั นัน้ จงึ ตอ งมขี อกําหนดให โรงไฟฟาตองมีการดําเนินการเกี่ยวกับการวิเคราะหผลกระทบผลกระทบสิ่งแวดลอม (EIA) และ การวิเคราะหผ ลกระทบสง่ิ แวดลอ มสังคมและสขุ ภาพ (EHIA) ตัวชว้ี ดั 1. อธบิ ายกระบวนการผลติ ไฟฟา จากเชอ้ื เพลิงแตล ะประเภท 2. วิเคราะหศ กั ยภาพพลังงานทดแทนทีม่ ใี นชมุ ชนของตนเอง 3. เปรียบเทยี บขอ ดี ขอจาํ กัดของเชอ้ื เพลิงและพลังงานท่ใี ชในการผลติ ไฟฟา 4. เปรียบเทียบตนทุนการผลติ พลังงานไฟฟาตอ หนวยจากเช้อื เพลิงแตละประเภท 5. อธิบายผลกระทบดา นส่งิ แวดลอมทเี่ กดิ จากโรงไฟฟา 6. อธิบายการจัดการดานสิง่ แวดลอ มของโรงไฟฟา 7. อธิบายขอ กําหนดเก่ียวกับการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม (EIA) และการวิเคราะห ผลกระทบสิ่งแวดลอม สังคม และสขุ ภาพ (EHIA) 8. เปรียบเทียบการวิเคราะหผลกระทบส่ิงแวดลอม (EIA) และการวิเคราะหผลกระทบ ส่งิ แวดลอม สังคม และสขุ ภาพ (EHIA) 9. มเี จตคติทีด่ ีตอ โรงไฟฟาแตละประเภท ขอบขายเนอื้ หา เร่อื งท่ี 1 เชื้อเพลงิ และพลังงานทใ่ี ชในการผลิตไฟฟา เร่ืองที่ 2 โรงไฟฟา กับการจดั การดานสิง่ แวดลอม เวลาท่ใี ชในการศึกษา 45 ชัว่ โมง ส่ือการเรยี นรู ชดุ วิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชวี ติ ประจาํ วนั 3 รหัสวิชา พว32023

27 เร่อื งท่ี 1 เชื้อเพลิงและพลังงานที่ใชในการผลิตไฟฟา พลงั งานไฟฟา เปนพลงั งานรูปหน่ึงที่มีความสําคัญและมีการใชงานกันมาอยางยาวนาน โดยสามารถผลิตไดจากเชอื้ เพลงิ ตา ง ๆ ไดแก เชือ้ เพลิงฟอสซิลและพลงั งานทดแทน ปจจุบันมีการ ใชพลังงานไฟฟาเพิ่มมากขึ้นทําใหตองมีการแสวงหาเช้ือเพลิงชนิดตาง ๆ ใหเพียงพอตอความ ตองการโดยแตละประเทศมีสัดสวนการใชเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาแตกตางกันไปตาม ศักยภาพของประเทศนั้น ๆ อยางไรก็ตามการผลิตกระแสไฟฟายังตองคํานึงถึงผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอมจึงตองมีการจัดการและแนวทางปองกันท่ีเหมาะสมภายใตขอกําหนดและกฎหมาย แบงเปน 5 ตอน ดังน้ี ตอนที่ 1 เชอ้ื เพลงิ ฟอสซลิ ตอนที่ 2 พลังงานทดแทน ตอนที่ 3 พลังงานทดแทนในชุมชน ตอนที่ 4 ตนทุนการผลิตพลงั งานไฟฟา ตอหนว ยจากเชื้อเพลงิ แตละประเภท ตอนท่ี 5 ขอดีและขอ จํากดั ของการผลิตไฟฟา จากเชอ้ื เพลิงแตละประเภท ตอนที่ 1 เชือ้ เพลิงฟอสซิล เชอ้ื เพลิงฟอสซิล (Fossil Fuel) หมายถึง เช้ือเพลิงท่ีเกิดจากซากพืช ซากสัตวท่ีทับถม จมอยใู ตพ ้ืนพภิ พเปน เวลานานหลายรอ ยลา นปโ ดยอาศยั แรงอดั ของเปลือกโลกและความรอนใตผิว โลกมีทง้ั ของแขง็ ของเหลวและกา ซ เชน ถานหนิ นาํ้ มัน กา ซธรรมชาติ เปน ตน แหลง พลังงานนี้เปน แหลงพลังงานที่สําคัญในการผลิตไฟฟาในปจจุบันสําหรับประเทศไทยไดมีการนําเอาพลังงาน ฟอสซลิ มาใชในการผลิตไฟฟาประมาณรอยละ 90 1. ถานหิน (Coal) ถา นหนิ เปนเช้ือเพลงิ ประเภทฟอสซิลท่ีอยูในสถานะของแข็ง เกิดจากการทับถมกัน ของซากพืชในยุคดึกดําบรรพ ถานหินมีปริมาณมากกวาเช้ือเพลิงฟอสซิลชนิดอื่น ๆ และมีแหลง กระจายอยูประมาณ 70 ประเทศท่ัวโลก เชน อินโดนีเซีย ออสเตรเลีย แอฟริกา เปนตน จากการ คาดการณปริมาณถานหินที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวา ถานหินในโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีก 110 ป และถานหินใน ประเทศไทยมเี หลอื ใชอกี 69 ป ซ่ึงถานหนิ ที่นํามาเปนเชื้อเพลิงสําหรับการผลิตกระแสไฟฟา ไดแก ลิกไนต ซบั บิทมู ินสั บิทูมินสั

28 ถานหินสวนใหญท่ีพบในประเทศไทยเปนลิกไนตที่มีคุณภาพต่ํา ปริมาณสํารองสวน ใหญท่ีนํามาใชเปนเชื้อเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาอยูที่เหมืองแมเมาะ จังหวัดลําปาง ในป พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาดวยถานหินรอยละ 18.96 ซ่ึงมาจากถานหิน ภายในประเทศและบางสว นนาํ เขาจากตา งประเทศ โดยนําเขาจากอินโดนเี ซียมากทสี่ ดุ กระบวนการผลติ ไฟฟาจากถา นหิน การผลิตไฟฟาดวยถานหิน เริ่มจากการขนสงถานหินจากลานกองถานหินไปยังยุง ถา น จากน้นั ถา นหนิ จะถกู ลาํ เลียงไปยงั เครื่องบด เพอื่ บดถานหินใหเปนผงละเอียดกอนที่จะถูกพน เขา ไปเผายังหมอไอน้าํ เม่อื ถานหินเกดิ การเผาไหมก็จะถายเทความรอนใหแกน้ํา ทําใหน้ํารอนข้ึน จนเกดิ ไอน้าํ จะมคี วามดนั สงู สามารถขบั ใบพัดกังหันไอน้ําทาํ ใหก งั หนั ไอนํ้าหมุนโดยแกนของกังหัน ไอนา้ํ เช่ือมตอ กบั เคร่ืองกําเนิดไฟฟาจึงทําใหเคร่ืองกําเนิดไฟฟาทํางาน สามารถผลิตกระแสไฟฟา ออกมาได ภาพขั้นตอนการผลิตไฟฟาดว ยถา นหนิ การเผาไหมของถานหินจะเกิดกาซไนโตรเจนออกไซด ฝุนละออง และกาซ ซลั เฟอรไดออกไซด ซ่ึงอาจสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและสุขภาพของประชาชนท่ีอาศัยอยูใกล โรงไฟฟาได ดังนั้นโรงไฟฟาถานหินในปจจุบัน เรียกวา “โรงไฟฟาเทคโนโลยีถานหินสะอาด (Clean Coal Technology)” ซึ่งมีการติดตั้งเครื่องกําจัดกาซไนโตรเจนออกไซด เครื่องกําจัด

29 กาซซลั เฟอรไดออกไซด และเครื่องดักจับฝุนแบบไฟฟาสถิต ทําใหลดมลสารท่ีเกิดข้ึนจากการเผา ไหม และสามารถควบคุมการปลอยมลสารใหอยูในเกณฑมาตรฐานตามท่ีกฎหมายกําหนด จึงไม กระทบตอสงิ่ แวดลอ ม แมประเทศไทยจะเคยประสบปญหาเร่ืองผลกระทบดา นสิ่งแวดลอมอนั เกิดมาจากฝุน ละออง กาซซัลเฟอรไ ดออกไซด กาซไนโตรเจนไดออกไซด จากการใชถานหินลิกไนตมาผลิตไฟฟา ของโรงไฟฟาแมเมาะ เน่ืองจากถานหินมีคุณภาพไมดีและเทคโนโลยีในขณะน้ันยังไมทันสมัย แตหลังจากท่ีประเทศไทยไดมีการนําเอาเทคโนโลยีถานหินสะอาดมาใชในการผลิตกระแสไฟฟา โดยการติดต้ังระบบกําจัดและควบคุมมลสารที่มีประสิทธิภาพสูง ซ่ึงชวยรักษาส่ิงแวดลอม ของชุมชนไดเ ปนอยา งดี ปจจุบนั แมเมาะเปนชุมชนทนี่ าอยูแ ละมอี ากาศบริสทุ ธ์ิ 2. นํ้ามนั (Petroleum Oil) นํา้ มันเปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลท่ีมีสถานะเปนของเหลว เกิดจากซากสัตวและ ซากพืชทบั ถมเปนเวลาหลายรอ ยลา นป พบมากในภูมิภาคตะวันออกกลาง สําหรับประเทศไทย มีแหลงน้ํามันดิบจากแหลงกลางอาวไทย เชน แหลงเบญจมาศ แหลงยูโนแคล แหลงจัสมิน เปนตน และแหลงบนบก ไดแก แหลงสิริกิต์ิ อําเภอลานกระบือ จังหวัดกําแพงเพชร จากการ คาดการณปริมาณน้ํามันที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวา น้ํามันในโลกจะมีเพยี งพอตอการใชง านไปอกี 52.5 ป และนํา้ มันในประเทศ ไทยมีเหลือใชอ ีก 2.8 ป น้ํามันที่ใชในการผลิตไฟฟามี 2 ประเภท คือ น้ํามันเตา และนํ้า มันดีเซ ล ในป พ.ศ. 2558 การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ใชน้ํามันผลิตไฟฟาในสัดสวนเพียง รอยละ 1 เทานั้น เนื่องจากมีตนทุนการผลิตสูงสําหรับการใชนํ้ามันมาผลิตไฟฟานั้นมักจะใชเปน เชื้อเพลงิ สํารองในกรณีท่เี ช้ือเพลิงหลัก เชน กาซธรรมชาติ มีปญหาไมสามารถนํามาใชไ ด เปน ตน กระบวนการผลติ ไฟฟาจากนํา้ มนั 1) การผลติ ไฟฟา จากนํ้ามันเตาใชนํ้ามันเตาเปนเชื้อเพลิงใหความรอนไปตมน้ํา เพื่อ ผลิตไอนํ้าไปหมนุ กังหนั ไอนาํ้ ที่ตออยกู บั เคร่อื งกําเนดิ ไฟฟา 2) การผลิตไฟฟาจากน้ํามันดีเซล มีหลักการทํางานเหมือนกับเครื่องยนตในรถยนต ท่ัวไป ซึง่ จะอาศัยหลกั การสันดาปของน้าํ มันดีเซลที่ถูกฉดี เขาไปในกระบอกสูบของเคร่ืองยนตที่ถูก อดั อากาศจนมีอณุ หภูมิสูง และเกิดระเบิดดันใหลูกสูบเคล่ือนที่ลงไปหมุนเพลาขอเหว่ียงซึ่งตอกับ

30 เพลาของเคร่ืองยนต ทําใหเพลาของเคร่ืองยนตหมุน และทําใหเครื่องกําเนิดไฟฟาซ่ึงตอกับเพลา ของเครอ่ื งยนตหมุนตามไปดวยจึงเกิดการผลติ ไฟฟา ออกมา ภาพการผลติ ไฟฟา จากนํา้ มนั ดีเซล เนื่องจากการเผาไหมนา้ํ มันในกระบวนการผลิตไฟฟานั้น จะมีการปลดปลอยกาซ กาํ มะถัน กาซซลั เฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนออกไซด รวมทั้งฝุนละออง ซึ่งอาจสงผลกระทบ ตอ สง่ิ แวดลอมและสขุ ภาพของประชาชนท่ีอาศัยอยูใกลโรงไฟฟาได จึงไดมีการติดต้ังเครื่องกําจัด กา ซซัลเฟอรไดออกไซด (Flue Gas Desulfurization: FGD) เพ่ือลดการปลอ ยกา ซกาํ มะถนั และมี การควบคมุ คณุ ภาพอากาศใหไดตามมาตรฐานสงิ่ แวดลอ ม 3. กาซธรรมชาติ (Natural Gas) กาซธรรมชาติ เปน เชื้อเพลิงประเภทฟอสซิลที่มีสถานะเปนกาซ ซ่ึงเกิดจากการทับถม ของซากสัตวและซากพืชมานานนับลานป พบมากในภูมิภาคตะวันออกกลาง จากการคาดการณ ปริมาณกาซธรรมชาติที่พิสูจนแลว ขอมูล ณ ป พ.ศ. 2557 จาก BP Statistical Review of World Energy คาดวา กาซธรรมชาติในโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีก 54.1 ป และกาซ ธรรมชาตใิ นประเทศไทยมเี หลอื ใชอ ีก 5.7 ป กระบวนการผลติ ไฟฟาจากกาซธรรมชาติ เริ่มตนดวยกระบวนการเผาไหมกาซธรรมชาติ ในหองสันดาปของกังหันกาซที่มี ความรอนสูงมาก เพือ่ ใหไดกา ซรอนมาขบั กงั หนั ซ่ึงจะไปหมุนเครอ่ื งกําเนดิ ไฟฟา จากนั้นจะนํากาซ รอนสวนที่เหลือไปผลิตไอนํ้าสําหรับใชขับเคร่ืองกําเนิดไฟฟาแบบกังหันไอน้ํา สําหรับไอน้ําสวนท่ี

31 เหลือจะมีแรงดันตํ่าก็จะผานเขาสูกระบวนการลดอุณหภูมิ เพื่อใหไอน้ําควบแนนเปนนํ้าและ นํากลับมาปอนเขา ระบบผลติ ใหมอยา งตอ เน่อื ง หมอ แปลงไฟฟา ภาพกระบวนการผลติ ไฟฟา จากกา ซธรรมชาติ

32 ตอนที่ 2 พลงั งานทดแทน พลังงานทดแทน (Alternative Energy) ตามความหมายของกระทรวงพลังงานคือ พลังงานท่ีนํามาใชแทนนํ้ามันเชื้อเพลิงซึ่งเปนพลังงานหลักที่ใชกันอยูทั่วไปในปจจุบันพลังงาน ทดแทนที่สําคัญ เชน พลังงานนํ้า พลังงานลม พลังงานแสงอาทิตย พลังงานความรอนใตพิภพ พลงั งานจากชีวมวล และพลังงานนิวเคลยี ร เปนตน ปจจุบันท่ัวโลก โดยเฉพาะประเทศไทย กําลังเผชิญกับปญหาดานพลังงานเช้ือเพลิง ฟอสซิล เชน นํ้ามัน กาซธรรมชาติ เปนตน ท้ังในดานราคาที่สูงขึ้น และปริมาณท่ีลดลงอยาง ตอ เนอื่ ง นอกจากนป้ี ญหาสภาวะโลกรอนซ่งึ สวนหน่งึ มาจากการใชเ ช้ือเพลงิ ฟอสซิลที่มากขึ้นอยาง ตอ เนอื่ งตามการขยายตวั ของเศรษฐกจิ โลก ดงั น้ันจึงจําเปนตองมีการกระตุนใหเกิดการคิดคนและ พัฒนาเทคโนโลยที ีใ่ ชพ ลงั งานชนดิ อ่ืน ๆ ขึน้ มาทดแทนซึ่งพลังงานทดแทนเปนพลังงานชนิดหนึ่งท่ี ไดรับความสนใจ และภาครัฐไดมีนโยบายสงเสริมใหมีการพัฒนาเทคโนโลยีดานพลังงานทดแทน อยา งกวา งขวางในประเทศ เนอื่ งจากเปน พลงั งานทีใ่ ชแ ลวไมท าํ ลายส่ิงแวดลอม โดยพลงั งานทดแทนทีส่ าํ คัญและใชกนั อยูในปจ จบุ ัน ไดแก ลม นํ้า แสงอาทิตย ชีวมวล ความรอ นใตพ ิภพ และนิวเคลยี ร ซึ่งมรี ายละเอยี ดดงั นี้ 1. พลงั งานลม การผลิตกระแสไฟฟาจากพลังงานลมจะใชกังหันลมเปนอุปกรณในการเปล่ียน พลังงานลมเปนพลังงานไฟฟา โดยจะตอใบพัดของกังหันลมเขากับเคร่ืองกําเนิดไฟฟา เมื่อลมพัด มาปะทะจะทําใหใบพัดหมุน แรงจากการหมุนของใบพัดจะทําใหแกนหมุนท่ีเชื่อมอยูกับเคร่ือง กาํ เนดิ ไฟฟาหมุน เกิดการเหนีย่ วนาํ และไดไ ฟฟาออกมา อยางไรก็ดีการผลิตไฟฟาดวยพลังงานลม ก็จะข้ึนอยูกับความเร็วลม สําหรับประเทศไทยมีศักยภาพพลังงานลมตํ่าทําใหผลิตไฟฟาไดจํากัด ไมเตม็ กําลังการผลิตตดิ ตง้ั พลังงานที่ไดรับจากกังหันลม สามารถแบงชวงการทํางานของกังหันลม ไดดังนี้ 1) ความเร็วลมต่ําในชวง 1 - 3 เมตรตอวินาที กังหันลมจะยังไมทํางานจึงยัง ไมส ามารถผลิตไฟฟา ออกมาได 2) ความเร็วลมระหวาง 2.5 - 5 เมตรตอวินาที กังหันลมจะเริ่มทํางาน เรียกชวงนี้ วา “ชว งเริม่ ความเรว็ ลม” (Cut in wind speed)

33 3) ความเร็วลมชวงประมาณ 12 - 15 เมตรตอวินาที เปนชวงที่เรียกวา “ชวง ความเร็วลม” (Rate wind speed) ซึ่งเปนชวงที่กังหันลมทํางานอยูบนพิกัดกําลังสูงสุด ในชวงที่ ความเร็วลมไตระดับไปสูชวงความเร็วลม เปนการทํางานของกังหันลมดวยประสิทธิภาพสูงสุด (Maximum rotor efficiency) 4) ชว งท่ีความเร็วลมสูงกวา 25 เมตรตอวินาที กังหันลมจะหยุดทํางาน เนื่องจาก ความเร็วลมสูงเกินไป ซึ่งอาจทําใหเกิดความเสียหายตอกลไกของกังหันลมได เรียกวา “ชวงเลย ความเรว็ ลม” (Cut out wind speed) กังหันลมขนาดใหญในปจจุบันนั้นมีขนาดเสนผานศูนยกลางของใบพัดมากกวา 65 เมตร ในขณะท่ีกังหันลมขนาดที่เล็กลงมามีขนาดประมาณ 30 เมตร (ซึ่งสวนมากใชอยูใน ประเทศกําลังพฒั นา) สวนเสาของกังหันมีความสูงอยูร ะหวาง 25 - 80 เมตร ภาพกงั หนั ลมเพือ่ ผลติ พลงั งานไฟฟา ศักยภาพของพลังงานลมกับการผลติ พลงั งานไฟฟา ศกั ยภาพของพลังงานลม ไดแก ความเร็วลม ความสมา่ํ เสมอของลม ความยาวนาน ของการเกดิ ลม ปจจัยตาง ๆ เหลานี้ ลวนมีผลตอการทํางานของกังหันลมเพ่ือผลิตพลังงานไฟฟา ดงั น้ันการตดิ ตั้งกงั หนั ลมเพอื่ ผลิตพลงั งานไฟฟาในพน้ื ท่ตี า ง ๆ จึงตอ งพิจารณาถงึ ปจจัยตาง ๆ ดังท่ี กลา วมา และตองออกแบบลักษณะของกังหันลมท่ีจะติดตั้ง ไดแก รูปแบบของใบพัด วัสดุที่ใชทํา ใบพัด ความสูงของเสาท่ีติดตั้งกังหันลม ขนาดของเคร่ืองกําเนิดไฟฟา และระบบควบคุมใหมี ลกั ษณะที่สอดคลองกับศักยภาพของพลังงานลมในพนื้ ทนี่ น้ั ๆ ปจจุบันมีการติดต้ังเคร่ืองวัดความเร็วลมในพื้นท่ีตาง ๆ ของประเทศไทย เพื่อหา ความเร็วลมในแตล ะพ้นื ที่ ซึ่งแผนทีแ่ สดงความเรว็ ลมมีประโยชนม ากมาย เชน ใชพิจารณากําหนด

34 ตําแหนงสถานที่สําหรับติดต้ังกังหันลมเพื่อผลิตพลังงานไฟฟา ใชออกแบบกังหันลมใหมี ประสทิ ธิภาพการทาํ งานสงู สุด ใชประเมนิ พลังงานไฟฟาท่ีกังหนั ลมจะสามารถผลิตได และนํามาใช วิเคราะหและพัฒนาเทคโนโลยีพลังงานลมในดานตาง ๆ ใหมีความเหมาะสมกับศักยภาพของ พลังงานลม เปนตน 1 ขอ มลู 1 ป ขอ มูลนอ ยกวา 1 ป แผนท่ีศักยภาพพลงั งานลมของประเทศไทย ความเร็วลมในประเทศไทยในพื้นท่ีสวนใหญเปนความเร็วลมตํ่าประมาณ 4 เมตร ตอ วินาที บางพ้ืนท่มี รี ะดับความเร็วลมเฉลีย่ 6 - 7 เมตรตอ วนิ าที ซึ่งไดแก บริเวณเทือกเขาสูงของ ภาคตะวันตกและภาคใต พ้ืนท่ีบางสวนตรงบริเวณรอยตอระหวางภาคกลางกับภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ บริเวณรอยตอระหวางภาคตะวันออกกับภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

35 และชายฝงบางบริเวณของภาคใต ดังน้ันการใชประโยชนจากพลังงานลมจึงควรพัฒนากังหันลม ผลติ ไฟฟา ใหมีความเหมาะสมกับความเร็วลมทม่ี อี ยู ประเทศไทยมีการนําพลังงานลมมาใชเพื่อผลิตพลังงานไฟฟายังไมคอยแพรหลาย เนอื่ งจากความเรว็ ลมโดยเฉลี่ยมีคาคอนขางตํ่า ทําใหหลายพื้นท่ียังไมมีความเหมาะสมที่จะติดต้ัง กังหันลมเพื่อผลติ พลงั งานไฟฟาในเชิงพาณชิ ย ที่ตองใชค วามเร็วลมในระดบั 6 เมตรตอ วนิ าที ขน้ึ ไป ภาพโรงไฟฟา กงั หนั ลมบนเขายายเท่ียง อําเภอสีค้ิว จังหวัดนครราชสมี า 2. พลังงานนํ้า การผลิตไฟฟาจากพลังงานน้ําโดยการปลอยน้ําจากเข่ือนใหไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า เมื่อนาํ้ ไหลลงมาปะทะกับกังหันนา้ํ ก็จะทําใหกังหันหมุนแกนของเคร่ืองกําเนิดไฟฟาท่ีถูกตออยูกับ กงั หันนาํ้ ดังกลา วก็จะหมนุ ตาม เกิดการเหนี่ยวนําและไดไฟฟาออกมา จากน้ันก็ปลอยนํ้าใหไหลสู แหลงนํ้าตามเดิม แตประเทศไทยสรางเขื่อนโดยมีวัตถุประสงคหลักคือการกักเก็บน้ําไวใชใน การเกษตร ดังนนั้ การผลิตไฟฟาดวยพลังงานนา้ํ จากเข่ือนจึงเปน เพยี งผลพลอยไดเ ทา น้นั

36 ภาพการผลติ ไฟฟาดว ยพลังงานนํา้ โรงไฟฟาพลังนํ้าในปจจุบันท่ีมีท้ังโรงไฟฟาขนาดใหญและขนาดเล็ก ซ่ึงหลักการ ทาํ งานและลกั ษณะของโรงไฟฟา ทั้ง 2 ประเภท มดี งั นี้ 2.1 โรงไฟฟาพลังนํ้าขนาดใหญ มีกําลังผลิตพลังงานไฟฟามากกวา 15 เมกะวัตต จะใชน ํา้ ในแมนาํ้ หรือในลํานํา้ มาเปนแหลงผลิตพลังงานไฟฟา โดยจะสรางเขื่อนกั้นนํ้าไว 2 แบบ คือ 1) ในลักษณะของฝายก้ันนา้ํ และ 2) ในลักษณะของอางเก็บน้ําโดยใชหลักการปลอยนํ้าไป ตามอุโมงคสงน้ําจากท่ีสูงลงสูท่ีมีระดับตํ่ากวา เพ่ือนําพลังงานน้ําที่ไหลไปหมุนกังหันนํ้า ใหเ ครอ่ื งกาํ เนดิ ไฟฟา ทาํ งานและผลิตพลังงานไฟฟาออกมาจากน้ันก็จะปลอยน้ําใหไหลลงสูแมน้ํา หรือลาํ นาํ้ ตามเดมิ โรงไฟฟา พลังนา้ํ เขอื่ นปากมลู จังหวดั อุบลราชธานี โรงไฟฟา พลังนํ้า เขอ่ื นภูมพิ ล จังหวดั ตาก ก้นั แมน ้าํ มลู มกี าํ ลังการผลติ 136 เมกะวัตต กน้ั แมนํา้ ปง มีกําลังการผลติ 779.2 เมกะวัตต ภาพโรงไฟฟา พลงั นา้ํ ขนาดใหญ

37 2.2 โรงไฟฟาพลงั นาํ้ ขนาดเล็ก เปนแหลงผลิตพลังงานไฟฟาที่สําคัญของประเทศ ไทย จุดประสงคห ลักของโรงไฟฟาขนาดเล็ก คอื เพ่ือใหชุมชนที่อยูหางไกลจากระบบสายสงไฟฟา มพี ลังงานไฟฟาใชในครวั เรอื น และชวยแกป ญ หาขอ จํากัดของโรงไฟฟาขนาดใหญท่ีตองใชพ้ืนที่ใน การกักเก็บนํ้าเปนบริเวณกวาง โรงไฟฟาพลังน้ําขนาดเล็กมีกําลังผลิตพลังงานไฟฟาตั้งแต 200 กโิ ลวัตต จนถงึ 15 เมกะวัตต จะใชนาํ้ ในลาํ นํา้ เปน แหลงในการผลิตพลังงานไฟฟา โดยจะกั้น นํ้าไวใ นลักษณะของฝายกัน้ น้าํ ใหอยูในระดับท่ีสูงกวาระดับของโรงไฟฟา จากน้ันจะปลอยน้ําจาก ฝายกั้นน้ําใหไหลไปตามทอสงนํ้าเขาไปยังโรงไฟฟา เพ่ือนําพลังงานน้ําท่ีไหลไปหมุนกังหันของ เครื่องกําเนิดไฟฟา เพื่อผลิตพลังงานไฟฟา จากนั้นจะปลอยน้ําลงสูลํานํ้าตามเดิม ซึ่งหลักการนี้ จะคลา ยคลึงกับหลกั การทาํ งานของโรงไฟฟา พลงั น้ําขนาดใหญ สําหรับโรงไฟฟาพลังน้ําขนาดเล็ก ในประเทศไทย เชน โรงไฟฟาบานขุนกลางจงั หวดั เชียงใหม โรงไฟฟาพลังนํ้าคลองชองกล่ําจังหวัด สระแกว เปน ตน ภาพแสดงแผนผังองคประกอบของโรงไฟฟา พลงั งานน้าํ ขนาดเลก็ 3. พลังงานแสงอาทิตย การผลิตไฟฟาจากพลังงานแสงอาทิตยใชเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ซ่ึงเปน ส่ิงประดษิ ฐท างอเิ ลก็ ทรอนิกสชนิดหน่ึงทํามาจากสารกงึ่ ตวั นําพวกซิลิคอนสามารถเปล่ียนพลังงาน แสงอาทติ ยใ หเปน พลงั งานไฟฟาไดโดยตรง เซลลแสงอาทติ ยแ บง ตามวสั ดุทีใ่ ชผลติ ได 3 ชนิดหลักๆ คือ เซลลแสงอาทิตยแบบผลึกเด่ียว เซลลแสงอาทิตยแบบผลึกรวม และเซลลแสงอาทิตยแบบ อะมอรฟส มีลกั ษณะดังภาพ

38 ภาพเซลลแ สงอาทติ ยแบบผลกึ เดีย่ ว ภาพเซลลแสงอาทิตยแบบผลกึ เดย่ี ว ภาพเซลลแ สงอาทิตยแ บบผลึกรวม ภาพเซลลแสงอาทิตยแ บบอะมอรฟส เ ซ ล ล แ ส ง อ า ทิ ต ย แ ต ล ะ ช นิ ด จ ะ มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ข อ ง ก า ร แ ป ร เ ป ล่ี ย น พ ลั ง ง า น แสงอาทติ ยเปนพลังงานไฟฟาตา งกนั ดังนี้ 1) เซลลแสงอาทิตยแ บบผลึกเดี่ยว มีประสทิ ธภิ าพ รอยละ 10 – 16 2) เซลลแสงอาทติ ยแบบผลึกรวม มีประสิทธิภาพ รอ ยละ 10 - 14.5 3) เซลลแ สงอาทติ ยแบบอะมอรฟ ส มปี ระสิทธิภาพ รอ ยละ 4 – 9 แมพลังงานแสงอาทติ ยจะเปนพลังงานสะอาดแตก็มีขอจํากัดในการผลิตไฟฟา โดย สามารถผลิตไฟฟาไดแคชวงที่มีแสงแดดเทานั้น ประสิทธิภาพของการผลิตไฟฟาขึ้นอยูกับความ เขมรังสีดวงอาทิตย ซ่ึงจะมีคาเปลี่ยนแปลงไปตามเสนละติจูด ชวงเวลาของวัน ฤดูกาล สภาพ อากาศ ศักยภาพของพลงั งานแสงอาทติ ยก ับการผลิตพลงั งานไฟฟา ศักยภาพของพลังงานแสงอาทิตยของพื้นที่แหงหน่ึงจะสูงหรือต่ํา ข้ึนกับปริมาณ ความเขม และความสม่ําเสมอของรังสีดวงอาทิตยโ ดยหากมีการติดตั้งแผงเซลลแสงอาทิตยในพื้นที่ ท่ีมีความเขมรังสีดวงอาทิตยมาก ประสิทธิภาพการผลิตไฟฟาจะสูงขึ้น ในขณะเดียวกันอุณหภูมิ ของแผงเซลลแสงอาทิตยท่ีจะเพ่ิมข้ึนจากการตากแดด จะทําใหแผงเซลลแสงอาทิตยมี ประสทิ ธภิ าพลดตํา่ ลง โดยศักยภาพของพลงั งานแสงอาทติ ยเ ปนดงั ภาพ

39 ภาพแผนที่ศกั ยภาพพลงั งานแสงอาทติ ยเ ฉล่ยี ตลอดปข องประเทศไทย ความเขมแสงอาทิตยของประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงตามพื้นท่ีและฤดูกาลโดย ไดร ับรังสดี วงอาทติ ยคอ นขางสงู ระหวา งเดอื นเมษายน และพฤษภาคม เทานัน้ บริเวณที่รับรังสีดวง อาทิตยสูงสุดตลอดทั้งปที่คอนขางสมํ่าเสมออยูในบริเวณจังหวัดนครราชสีมา บุรีรัมย ศรีสะเกษ รอยเอ็ด ยโสธร อุบลราชธานี และอุดรธานี บางสวนในภาคกลางที่จังหวัดสุพรรณบุรี ชัยนาท พระนครศรีอยุธยา และลพบุรี สวนในบริเวณจังหวัดอื่น ๆ ความเขมรังสีดวงอาทิตยยังมีความไม สม่ําเสมอและมีปริมาณความเขมตํ่า ยังไมคุมคากับการลงทุนสรางโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตย เพ่อื หวงั ผลในเชงิ พาณิชย ในการจัดต้ังโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตยในประเทศไทย ควรคํานึงถึงสภาพ ภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศดังกลาวไปแลวขางตน เพราะโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทิตยน้ัน

40 ตองการพ้ืนท่ีมาก ในการสรางโรงไฟฟาขนาด 1 เมกะวัตต ตองใชพื้นที่มากถึง 15 -25 ไร ซ่ึงหาก เลือกพื้นท่ที ่ีไมเ หมาะสม เชน เลอื กพน้ื ทที่ ี่มคี วามอดุ มสมบรู ณข องธรรมชาติ มีตนไมใหญหนาแนน อาจตองมีการโคน ถางเพ่ือปรับพ้ืนท่ีใหโลง ส่ิงน้ีอาจเปนการทําลายทรัพยากรธรรมชาติ นอกจาก จะไมช ว ยเรอ่ื งภาวะโลกรอนแลว อาจสรา งปจจยั ท่ที ําใหเ กดิ สภาวะโลกรอนเพิม่ ขึน้ ดว ย ตําแหนงท่ตี ิดต้งั แผงเซลลแสงอาทิตยต องเปนตําแหนงที่สามารถรับแสงอาทิตยไดดี ตลอดท้งั วนั ตลอดท้งั ป ตอ งไมม ีสง่ิ ปลกู สรา งหรือสง่ิ อื่นใดมาบังแสงอาทติ ยต ลอดท้งั วัน และไมควร เปนสถานท่ีที่มีฝุน หรือไอระเหยจากน้ํามันมากเกินไป เพ่ือประสิทธิภาพในการแปรเปล่ียน แสงอาทติ ยเปนไฟฟา โ ร ง ไ ฟ ฟ า พ ลั ง ง า น แ ส ง อ า ทิ ต ย ที่ ใ ห ญ ที่ สุ ด ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย อ ยู ที่ จั ง ห วั ด ล พ บุ รี มขี นาดกําลงั การผลิต 84 เมกะวัตต ใชพ น้ื ที่ 1,400 ไร แสดงดงั ภาพ ภาพโรงไฟฟาพลังงานแสงอาทติ ย จงั หวัดลพบุรี 4. พลงั งานชีวมวล ชีวมวล (Biomass) หมายถึง อินทรียสารท่ีไดจากสิ่งมีชีวิต ท่ีผานการยอยสลาย ตามธรรมชาติ โดยมอี งคประกอบพื้นฐานเปนธาตคุ ารบ อน และธาตุไฮโดรเจน ซ่งึ ธาตดุ งั กลาวไดมา จากกระบวนการดํารงชีวิตของส่งิ มีชวี ิตเหลานนั้ แลวสะสมไวถงึ แมจ ะยอยสลายแลวกย็ งั คงอยู ชีวมวลมีแหลงกําเนิดมาจากภาคเกษตรกรรม ภาคอุตสาหกรรม และภาคชุมชน สําหรับประเทศไทยซ่ึงเปนประเทศเกษตรกรรม ทําใหมีผลผลิตและวัสดุเหลือทิ้งจากการเกษตร ในอดีตชีวมวลสวนใหญจะถูกท้ิงซากใหเปนปุยอินทรียหรือเผาทําลายโดยเปลาประโยชน อีกทั้ง

41 ยังเปนการสรางมลพิษใหกับส่ิงแวดลอม อันที่จริงแลวผลผลิตและวัสดุเหลือทิ้งจากการเกษตร ดงั กลาวมคี ุณสมบัตเิ ปน เชื้อเพลิงไดอยา งดี ซ่งึ ใหความรอนในปริมาณสูง สามารถนํามาใชป ระโยชน ในการผลิตพลังงานทดแทนได หรือนํามาใชโดยผานกระบวนการแปรรูปใหเปนเชื้อเพลิงที่อยูใน สถานะตา ง ๆ ไดแ ก ของแขง็ ของเหลว และกา ซ เรียกวา “พลงั งานชวี มวล” ชีวมวล สามารถนําไปใชเปนแหลงพลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy Source) ทง้ั ในรปู ของเช้ือเพลิงที่ใหความรอนโดยตรง และเปลี่ยนรูปเปนพลังงานไฟฟา อีกทั้งยัง สามารถนํามาใชเปนวัตถุดิบ (Materials) สําหรับผลิตภัณฑอื่น ๆ ท่ีไมใชพลังงานไดดวย เชน อาหาร ปยุ เครอื่ งจกั สาน เปนตน ภาพแหลง กาํ เนดิ ชวี มวล

42 ผลผลิตทางการเกษตรทีม่ ีวสั ดุเหลือท้ิงสามารถนํามาใชเ ปน แหลง พลังงานชีวมวลได ดงั ตัวอยา งตอ ไปน้ี ชวี มวลที่ไดจ ากพืชชนดิ ตาง ๆ ชนิดของพืช ชวี มวล ขา ว แกลบ ฟาง ขาวโพด ลําตน ยอด ใบ ซัง ออ ย ยอดใบ กาก สบั ปะรด ตอ ซงั มันสําปะหลงั ลาํ ตน เหงา ถวั่ เหลอื ง ลาํ ตน เปลือก ใบ มะพราว กะลา เปลอื ก กาบ กา น ใบ ปาลม นาํ้ มนั กา น ใบ ใย กะลา ทะลาย ไม เศษไม ขเ้ี ลอ่ื ย ราก ชีวมวลในทองถ่ินหรือชุมชนแตละชุมชนอาจไมเหมือนกันขึ้นอยูกับพื้นที่ในแตละ ทองถ่ินวามีชีวมวลชนิดใดบา งท่ีสามารถแปรรูปเปน พลงั งานหรือนํามาใชประโยชนได เชน พ้ืนท่ีที่ มกี ารปลูกขาวมากจะมีแกลบท่ไี ดจากการสีขาวเปลือก สามารถนํามาใชเปนเช้ือเพลิง ใชผสมลงใน ดินเพ่ือปรับสภาพดินกอนเพาะปลูก หรือในพ้ืนท่ีท่ีมีการเลี้ยงสัตวมากทําใหมีมูลสัตว สามารถ นํามาใชผ ลติ กาซชวี ภาพและทาํ เปนปยุ เปน ตน ปจจุบันในประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาโดยใชชีวมวลเปนเชื้อเพลิงกันอยาง แพรห ลายซงึ่ มหี ลกั การทาํ งานจาํ แนกเปน 2 ประเภท ดังน้ี 1) โรงไฟฟาพลังความรอนชวี มวล การผลติ ไฟฟาจากชวี มวลสวนใหญเลือกใชระบบการเผาไหมโดยตรง (Direct- Fired) โดยชวี มวลจะถกู สงไปยังหมอ ไอนาํ้ (Boiler) หมอ ไอนํ้าจะมีการเผาไหมทําใหน้ํารอนขึ้นจน เกิดไอน้าํ ตอจากน้นั ไอน้ําถกู สง ไปยังกงั หนั ไอนํ้า เพือ่ ปน กังหนั ท่ีตอ อยูกบั เครือ่ งกําเนิดไฟฟา ทําให ไดก ระแสไฟฟา ออกมา