SÁCH EBOOK NGỮ VĂN 8 - TẬP 1

Trðíc ®ã mÊy h«m, lóc ®i ngang qua lμng Hoμ An bÉy chim quyªn víi th»ng Minh, t«i cã ghÐ l¹i trðêng mét lÇn. LÇn Êy trðêng ®èi víi t«i lμ mét n¬i xa l¹. T«i ®i chung quanh c¸c líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn tðêng. T«i kh«ng cã c¶m tðëng nμo kh¸c lμ nhμ trðêng cao r¸o vμ s¹ch sÏ h¬n c¸c nhμ trong lμng. (T«i ®i häc) C©u hái : a) Côm tõ trðíc ®ã mÊy h«m bæ sung ý nghÜa g× cho ®o¹n v¨n thø hai ? b) Theo em, víi côm tõ trªn, hai ®o¹n v¨n ®· liªn hÖ víi nhau nhð thÕ nμo ? c) Côm tõ trðíc ®ã mÊy h«m lμ phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n. H·y cho biÕt t¸c dông cña viÖc liªn kÕt ®o¹n trong v¨n b¶n. II - C¸CH liªn kÕt c¸c §O¹N V¡N TRONG V¡N B¶N 1. Dïng tõ ng÷ ®Ó liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n a) §äc hai ®o¹n v¨n sau vμ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nªu ë dðíi. B¾t ®Çu lμ t×m hiÓu. T×m hiÓu ph¶i ®Æt bμi v¨n vμo hoμn c¶nh lÞch sö cña nã. ThÕ lμ cÇn ®Õn khoa häc lÞch sö, lÞch sö d©n téc, cã khi c¶ lÞch sö thÕ giíi. Sau kh©u t×m hiÓu lμ kh©u c¶m thô. HiÓu ®óng bμi v¨n ®· tèt. HiÓu ®óng còng b¾t ®Çu thÊy nã hay, nhðng chða ®ñ. (Theo Lª TrÝ ViÔn) - Hai ®o¹n v¨n trªn liÖt kª hai kh©u cña qu¸ tr×nh lÜnh héi vμ c¶m thô t¸c phÈm v¨n häc. §ã lμ nh÷ng kh©u nμo ? - T×m c¸c tõ ng÷ liªn kÕt trong hai ®o¹n v¨n trªn. - §Ó liªn kÕt c¸c ®o¹n cã quan hÖ liÖt kª, ta thðêng dïng c¸c tõ ng÷ cã t¸c dông liÖt kª. H·y kÓ tiÕp c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt cã quan hÖ liÖt kª (trðíc hÕt, ®Çu tiªn,...). b) §äc hai ®o¹n v¨n sau vμ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nªu ë dðíi. Trðíc ®ã mÊy h«m, lóc ®i ngang qua lμng Hoμ An bÉy chim quyªn víi th»ng Minh, t«i cã ghÐ l¹i trðêng mét lÇn. LÇn Êy trðêng ®èi víi t«i lμ mét n¬i xa l¹. 51

T«i ®i chung quanh c¸c líp ®Ó nh×n qua cöa kÝnh mÊy b¶n ®å treo trªn tðêng. T«i kh«ng cã c¶m tðëng nμo kh¸c lμ nhμ trðêng cao r¸o vμ s¹ch sÏ h¬n c¸c nhμ trong lμng. Nhðng lÇn nμy l¹i kh¸c. Trðíc m¾t t«i trðêng MÜ LÝ tr«ng võa xinh x¾n võa oai nghiªm nhð c¸i ®×nh lμng Hoμ Êp. S©n nã réng, m×nh nã cao h¬n trong nh÷ng buæi trða hÌ ®Çy v¾ng lÆng. Lßng t«i ®©m ra lo sî vÈn v¬. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) - Ph©n tÝch quan hÖ ý nghÜa gi÷a hai ®o¹n v¨n trªn. - T×m tõ ng÷ liªn kÕt trong hai ®o¹n v¨n ®ã. - §Ó liªn kÕt hai ®o¹n v¨n cã ý nghÜa ®èi lËp, ta thðêng dïng tõ ng÷ biÓu thÞ ý nghÜa ®èi lËp. H·y kÓ tiÕp c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n cã ý nghÜa ®èi lËp (nhðng, tr¸i l¹i,...). c) §äc l¹i hai ®o¹n v¨n ë môc I.2. trang 50 - 51 vμ cho biÕt ®ã thuéc tõ lo¹i nμo. Trðíc ®ã lμ khi nμo ? ChØ tõ, ®¹i tõ còng ®ðîc dïng lμm phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n. H·y kÓ tiÕp c¸c tõ cã t¸c dông nμy (®ã, nμy,...). d) §äc hai ®o¹n v¨n sau vμ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu bªn dðíi. B©y giê, khi B¸c viÕt g× còng ®ða cho mét sè ®ång chÝ xem l¹i, chç nμo khã hiÓu th× c¸c ®ång chÝ b¶o cho m×nh söa ch÷a. Nãi tãm l¹i, viÕt còng nhð mäi viÖc kh¸c, ph¶i cã chÝ, chí giÊu dèt, nhê tù phª b×nh vμ phª b×nh mμ tiÕn bé. (Hå ChÝ Minh, C¸ch viÕt) - Ph©n tÝch mèi quan hÖ ý nghÜa gi÷a hai ®o¹n v¨n trªn. - T×m tõ ng÷ liªn kÕt trong hai ®o¹n v¨n ®ã. - §Ó liªn kÕt ®o¹n cã ý nghÜa cô thÓ víi ®o¹n cã ý nghÜa tæng kÕt, kh¸i qu¸t, ta thðêng dïng c¸c tõ ng÷ cã ý nghÜa tæng kÕt, kh¸i qu¸t sù viÖc. H·y kÓ tiÕp c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt mang ý nghÜa tæng kÕt, kh¸i qu¸t (tãm l¹i, nh×n chung,...). 52

2. Dïng c©u nèi ®Ó liªn kÕt c¸c ®o¹n v¨n T×m c©u liªn kÕt gi÷a hai ®o¹n v¨n sau. T¹i sao c©u ®ã l¹i cã t¸c dông liªn kÕt ? U l¹i nãi tiÕp : - Ch¨n cho giái, råi h«m nμo phiªn chî u mua giÊy vÒ bè ®ãng s¸ch cho mμ ®i häc bªn anh ThËn. ¸i dμ, l¹i cßn chuyÖn ®i häc n÷a c¬ ®Êy ! Häc thÝch h¬n hay ®i ch¨n nghÐ thÝch h¬n nhØ ? Th«i, c¸i g× lμm mét c¸i th«i. ThÕ th»ng C¸c nã võa ch¨n tr©u võa ®i häc ®Êy th× sao. (Bïi HiÓn, Ngμy c«ng ®Çu tiªn cña cu TÝ) Ghi nhí · Khi chuyÓn tõ ®o¹n v¨n nμy sang ®o¹n v¨n kh¸c, cÇn sö dông c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®Ó thÓ hiÖn quan hÖ ý nghÜa cña chóng. · Cã thÓ sö dông c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt chñ yÕu sau ®©y ®Ó thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a c¸c ®o¹n v¨n : - Dïng tõ ng÷ cã t¸c dông liªn kÕt : quan hÖ tõ, ®¹i tõ, chØ tõ, c¸c côm tõ thÓ hiÖn ý liÖt kª, so s¸nh, ®èi lËp, tæng kÕt, kh¸i qu¸t,... - Dïng c©u nèi. III - LUYÖN TËP 1. T×m c¸c tõ ng÷ cã t¸c dông liªn kÕt ®o¹n v¨n trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau vμ cho biÕt chóng thÓ hiÖn quan hÖ ý nghÜa g×. a) Gi¶ng v¨n râ rμng lμ khã. Nãi nhð vËy ®Ó nªu ra mét sù thËt. Kh«ng ph¶i nh»m hï do¹, cμng kh«ng ph¶i ®Ó lμm ng· lßng. (Lª TrÝ ViÔn) b) Buæi s¸ng h«m nay, mïa ®«ng ®ét nhiªn ®Õn kh«ng b¸o cho biÕt trðíc. Võa míi ngμy h«m qua trêi h·y cßn n¾ng Êm vμ hanh, c¸i n¾ng vÒ cuèi 53

th¸ng mðêi lμm nøt nÎ ®ång ruéng, vμ lμm gißn kh« nh÷ng chiÕc l¸ r¬i ; S¬n vμ chÞ ch¬i cá gμ ë ngoμi ®ång cßn thÊy nãng bøc, ch¶y må h«i. ThÕ mμ qua mét ®ªm mða rμo, trêi bçng ®æi ra giã bÊc råi c¸i l¹nh ë ®©u ®Õn lμm cho ngðêi ta tðëng ®ang ë gi÷a mïa ®«ng rÐt mðít. (Th¹ch Lam, Giã l¹nh ®Çu mïa) c) Muèn ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vÞ trÝ v¨n häc sö cña NguyÔn C«ng Hoan, cÇn nhí l¹i nÒn v¨n xu«i nðíc ta trong buæi ®Çu x©y dùng kho¶ng trðíc sau n¨m 1930. Lóc bÊy giê trªn s¸ch b¸o cßn ®Çy rÉy thø v¨n biÒn ngÉu, ðíc lÖ s¸o rçng, dμi dßng luém thuém. ChÝnh lóc Êy NguyÔn C«ng Hoan xuÊt hiÖn, ®· t×m ®ðîc cho m×nh hðíng ®i ®óng ®¾n : hðíng ®i cña chñ nghÜa hiÖn thùc, cña tiÕng nãi giμu cã vμ ®Çy søc sèng cña nh©n d©n. Còng cÇn ®¸nh gi¸ cao vai trß cña NguyÔn C«ng Hoan trong viÖc x©y dùng vμ ph¸t triÓn thÓ lo¹i truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i ë nðíc ta. MÊy n¨m sau nμy sÏ xuÊt hiÖn hμng lo¹t c©y bót truyÖn ng¾n xuÊt s¾c. Nhðng lÞch sö v¨n häc vÉn m·i m·i ghi ®Ëm nÐt tªn tuæi cña nh÷ng ngðêi cã c«ng ph¸ lèi, më ®ðêng, tiªu biÓu lμ NguyÔn C«ng Hoan. Tuy nhiªn nÕu nhð thÓ lo¹i truyÖn ng¾n nãi chung ®· ®ðîc nhiÒu nhμ v¨n cã tμi n¨ng nèi tiÕp nhau ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn m·i, th× riªng lèi truyÖn ng¾n trμo phóng cña NguyÔn C«ng Hoan, chða thÊy cã c©y bót kÕ thõa. (Theo NguyÔn §¨ng M¹nh, TruyÖn ng¾n trμo phóng cña NguyÔn C«ng Hoan) 2. ChÐp c¸c ®o¹n v¨n sau vμo vë bμi tËp råi chän c¸c tõ ng÷ hoÆc c©u thÝch hîp (cho trong ngoÆc ®¬n) ®iÒn vμo chç trèng /.../ ®Ó lμm phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n v¨n. a) Hai bªn ®¸nh nhau rßng r· mÊy th¸ng trêi, cuèi cïng S¬n Tinh vÉn v÷ng vμng mμ søc Thuû Tinh ®· kiÖt. ThÇn Nðíc ®μnh rót qu©n. /.../ o¸n nÆng, thï s©u, h»ng n¨m Thuû Tinh lμm mða giã, b·o lôt d©ng nðíc ®¸nh S¬n Tinh. (Theo S¬n Tinh, Thuû Tinh) (tõ ®ã, tõ n·y, tõ ®Êy) 54

b) Trong thêi k× qu¸ ®é, bªn nh÷ng thμnh tÝch tèt ®Ñp lμ chÝnh, vÉn cßn sãt l¹i nh÷ng c¸i xÊu xa cña x· héi cò nhð : tham «, l·ng phÝ, lðêi biÕng, quan liªu, ®¸nh con, ®Ëp vî,... §èi víi nh÷ng thãi xÊu ®ã, v¨n nghÖ còng cÇn ph¶i phª b×nh rÊt nghiªm kh¾c, nh»m lμm cho x· héi ta ngμy cμng lμnh m¹nh tèt ®Ñp h¬n. /.../ : ph¶i cã khen, còng ph¶i cã chª. Nhðng khen hay lμ chª ®Òu ph¶i ®óng møc. Khen qu¸ lêi th× ngðêi ®ðîc khen còng hæ ngð¬i. Mμ chª qu¸ ®¸ng th× ngðêi bÞ chª còng khã tiÕp thô. (Theo Hå ChÝ Minh, Bμi nãi chuyÖn t¹i ®¹i héi V¨n nghÖ toμn quèc lÇn thø III) (nãi tãm l¹i, nhð vËy, nh×n chung) c) Th¸p Ðp-phen kh«ng nh÷ng ®ðîc coi lμ biÓu tðîng cña Pa-ri, mμ cßn lμ biÓu tðîng cña nðíc Ph¸p. Nã ®ðîc dïng ®Ó trang trÝ nh÷ng trang ®Çu cña s¸ch hðíng dÉn du lÞch trªn nðíc Ph¸p, ®ðîc lμm biÓu tðîng trong phim ¶nh, ®ðîc in trong c¸c v¨n kiÖn chÝnh thøc, nh÷ng tem thð vμ bðu ¶nh,... /.../®iÒu ®¸ng kÓ lμ viÖc x©y dùng th¸p ®· lμ mét bμi häc cã gi¸ trÞ vÒ ãc s¸ng t¹o vμ tæ chøc trong c«ng t¸c x©y dùng. (Theo Bμn tay vμ khèi ãc) (nhðng, song, tuy nhiªn) d) GÇn cuèi b÷a ¨n, Nguyªn b¶o t«i : ChÞ ¬i, em... em - Nã bá löng kh«ng nãi tiÕp. T«i bá b¸t bón ®ang ¨n dë nh×n nã khã hiÓu. Th¶o nμo trong lóc nãi chuyÖn, t«i cã c¶m gi¸c nhð nã ®Þnh nãi chuyÖn g× ®ã nhðng cßn ngÇn ng¹i. - ChÞ tÝnh xem em nªn ®i häc hay ®i bé ®éi ? - Nã nh×n t«i kh«ng chíp m¾t. /.../ L©u nay t«i vÉn lμ ngðêi chÞ khuyªn b¶o lêi hay lÏ ph¶i. B©y giê ph¶i nãi víi nã ra sao ? §i bé ®éi hay ®i häc ? (Theo Thuú Linh, MÆt trêi bÐ con cña t«i) (§i bé ®éi hay ®i häc ?, ThËt khã tr¶ lêi.) 3. H·y viÕt mét sè ®o¹n v¨n ng¾n chøng minh ý kiÕn cña Vò Ngäc Phan : \"C¸i ®o¹n chÞ DËu ®¸nh nhau víi tªn cai lÖ lμ mét ®o¹n tuyÖt khÐo\". Sau ®ã, ph©n tÝch c¸c phð¬ng tiÖn liªn kÕt ®o¹n v¨n em sö dông. 55

Bμi 5 KÕt qu¶ cÇn ®¹t · HiÓu râ thÕ nμo lμ tõ ng÷ ®Þa phð¬ng, thÕ nμo lμ biÖt ng÷ x· héi. Cã ý thøc sö dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng, biÖt ng÷ x· héi phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, tr¸nh l¹m dông c¸c líp tõ ng÷ nμy. · N¾m ®ðîc môc ®Ých, c¸ch thøc vμ cã kÜ n¨ng tãm t¾t v¨n b¶n tù sù. Tõ NG÷ §ÞA PH¦¥NG Vμ biÖt ng÷ X· HéI I - tõ ng÷ ®Þa PH¦¥NG Quan s¸t nh÷ng tõ in ®Ëm trong c¸c vÝ dô sau vμ tr¶ lêi c©u hái. - S¸ng ra bê suèi, tèi vμo hang Ch¸o bÑ rau m¨ng vÉn s½n sμng. (Hå ChÝ Minh, Tøc c¶nh P¸c Bã) - Khi con tu hó gäi bÇy Lóa chiªm ®ang chÝn, tr¸i c©y ngät dÇn Vðên r©m dËy tiÕng ve ng©n B¾p r©y vμng h¹t, ®Çy s©n n¾ng ®μo. (Tè H÷u, Khi con tu hó) B¾p vμ bÑ ë ®©y ®Òu cã nghÜa lμ \"ng«\". Trong ba tõ b¾p, bÑ vμ ng«, tõ nμo lμ tõ ®Þa phð¬ng, tõ nμo ®ðîc sö dông phæ biÕn trong toμn d©n ? Ghi nhí Kh¸c víi tõ ng÷ toμn d©n, tõ ng÷ ®Þa phð¬ng lμ tõ ng÷ chØ sö dông ë mét (hoÆc mét sè) ®Þa phð¬ng nhÊt ®Þnh. 56

II - BiÖt ng÷ x· héi §äc c¸c vÝ dô sau vμ tr¶ lêi c©u hái. a) Nhðng ®êi nμo t×nh thð¬ng yªu vμ lßng kÝnh mÕn mÑ t«i l¹i bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn... MÆc dÇu non mét n¨m rßng mÑ t«i kh«ng göi cho t«i lÊy mét l¸ thð, nh¾n ngðêi th¨m t«i lÊy mét lêi vμ göi cho t«i lÊy mét ®ång quμ. T«i còng cðêi ®¸p l¹i c« t«i : - Kh«ng ! Ch¸u kh«ng muèn vμo. Cuèi n¨m thÕ nμo mî ch¸u còng vÒ. (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngμy th¬ Êu) T¹i sao trong ®o¹n v¨n nμy, cã chç t¸c gi¶ dïng tõ mÑ, cã chç l¹i dïng tõ mî ? Trðíc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, trong tÇng líp x· héi nμo ë nðíc ta, mÑ ®ðîc gäi b»ng mî, cha ®ðîc gäi b»ng cËu ? b) - Ch¸n qu¸, h«m nay m×nh ph¶i nhËn con ngçng cho bμi tËp lμm v¨n. - Tróng tñ, h¾n nghiÔm nhiªn ®¹t ®iÓm cao nhÊt líp. C¸c tõ ng÷ ngçng, tróng tñ cã nghÜa lμ g× ? TÇng líp x· héi nμo thðêng dïng c¸c tõ ng÷ nμy ? Ghi nhí Kh¸c víi tõ ng÷ toμn d©n, biÖt ng÷ x· héi chØ ®ðîc dïng trong mét tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh. III - Sö DôNG Tõ NG÷ §ÞA PHð¥NG, biÖt NG÷ X· HéI 1. Khi sö dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng hoÆc biÖt ng÷ x· héi, cÇn chó ý ®iÒu g× ? T¹i sao kh«ng nªn l¹m dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng vμ biÖt ng÷ x· héi ? 2. T¹i sao trong c¸c ®o¹n v¨n, th¬ sau ®©y, t¸c gi¶ vÉn dïng mét sè tõ ng÷ ®Þa phð¬ng vμ biÖt ng÷ x· héi ? 57

- §ång chÝ m« nhí n÷a, KÓ chuyÖn B×nh TrÞ Thiªn, Cho bÇy tui nghe vÝ BÕp löa rung rung ®«i vai ®ång chÝ - Thða trong ní hiÖn chõ v« cïng gian khæ, §ång bμo ta ph¶i kh¸ng chiÕn ra ri (a). (Theo Hång Nguyªn, Nhí) - C¸ nã ®Ó ë d»m thðîng ¸o ba ®ê suy, khã mâi l¾m(b). (Nguyªn Hång, BØ vá) Ghi nhí · ViÖc sö dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng vμ biÖt ng÷ x· héi ph¶i phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp. Trong th¬ v¨n, t¸c gi¶ cã thÓ sö dông mét sè tõ ng÷ thuéc hai líp tõ nμy ®Ó t« ®Ëm mμu s¾c ®Þa phð¬ng, mμu s¾c tÇng líp x· héi cña ng«n ng÷, tÝnh c¸ch nh©n vËt. · Muèn tr¸nh l¹m dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng vμ biÖt ng÷ x· héi, cÇn t×m hiÓu c¸c tõ ng÷ toμn d©n cã nghÜa tð¬ng øng ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt. IV - LUYÖN TËP 1. T×m mét sè tõ ng÷ ®Þa phð¬ng n¬i em ë hoÆc ë vïng kh¸c mμ em biÕt. Nªu tõ ng÷ toμn d©n tð¬ng øng. MÉu : Tõ ng÷ ®Þa phð¬ng Tõ ng÷ toμn d©n m¸, u, bÇm mÑ heo lîn b«ng hoa (a) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm lμ tõ ng÷ ®Þa phð¬ng Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn - HuÕ (m« : nμo, ®©u ; bÇy tui : chóng t«i ; vÝ : víi ; ní : Êy, ®ã, ®Êy ; hiÖn chõ : b©y giê ; ra ri : nhð thÕ nμy). (b) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm lμ biÖt ng÷ x· héi (c¸ : vÝ tiÒn ; d»m thðîng : tói ¸o trªn ; mâi : lÊy c¾p). 58

2. T×m mét sè tõ ng÷ cña tÇng líp häc sinh hoÆc cña tÇng líp x· héi kh¸c mμ em biÕt vμ gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c tõ ng÷ ®ã (cho vÝ dô minh ho¹). 3. Trong nh÷ng trðêng hîp giao tiÕp sau ®©y, trðêng hîp nμo nªn dïng tõ ng÷ ®Þa phð¬ng, trðêng hîp nμo kh«ng nªn dïng tõ ng÷ ®Þa phð¬ng ? a) Ngðêi nãi chuyÖn víi m×nh lμ ngðêi cïng ®Þa phð¬ng. b) Ngðêi nãi chuyÖn víi m×nh lμ ngðêi ë ®Þa phð¬ng kh¸c. c) Khi ph¸t biÓu ý kiÕn ë líp. d) Khi lμm bμi tËp lμm v¨n. e) Khi viÕt ®¬n tõ, b¸o c¸o göi thÇy gi¸o, c« gi¸o. g) Khi nãi chuyÖn víi ngðêi nðíc ngoμi biÕt tiÕng ViÖt. 4*. Sðu tÇm mét sè c©u th¬, ca dao, hß, vÌ cña ®Þa phð¬ng em (hoÆc cña ®Þa phð¬ng kh¸c) cã sö dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng. 5. Trao ®æi trong nhãm c¸c bμi tËp lμm v¨n. §äc vμ söa gióp nhau c¸c lçi l¹m dông tõ ng÷ ®Þa phð¬ng trong mçi bμi tËp lμm v¨n. §äC TH£M Chó gièng con bä hung(a) Mét ®¬n vÞ bé ®éi trªn ®ðêng hμnh qu©n, ®Õn Qu¶ng B×nh, vμo nghØ t¹i nhμ mét «ng cô. Cô giμ th¨m hái tõng chiÕn sÜ vμ ch¨m chó nh×n vμo mét chiÕn sÜ da ng¨m ®en, råi nãi mét c¸ch rÊt tù nhiªn : - Chó nμy gièng con bä hung. Ngðêi chiÕn sÜ lμ d©n B¾c Bé, kh«ng hiÓu tiÕng ®Þa phð¬ng, lÊy lμm bèi rèi. Sau ®ã míi hiÓu ý nghÜa cña c©u nãi Êy lμ : \"Chó nμy rÊt gièng con cña bè.\". (NguyÔn V¨n Tø, ChuyÖn vui ng÷ nghÜa) (a) Tõ ®Þa phð¬ng Qu¶ng B×nh (bä : cha, hung : ghª). 59

TãM T¾T v¨n b¶n Tù Sù I - thÕ nμo lμ tãm t¾t v¨n b¶n tù sù ? 1. Trong cuéc sèng h»ng ngμy, cã nh÷ng v¨n b¶n tù sù chóng ta ®· ®äc nhðng nÕu muèn ghi l¹i néi dung chÝnh cña chóng ®Ó sö dông hoÆc th«ng b¸o cho ngðêi kh¸c biÕt th× ph¶i tãm t¾t v¨n b¶n tù sù. 2. Tõ gîi ý trªn, theo em, thÕ nμo lμ tãm t¾t v¨n b¶n tù sù ? Suy nghÜ vμ lùa chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong c¸c c©u sau : a) Ghi l¹i ®Çy ®ñ mäi chi tiÕt cña v¨n b¶n tù sù. b) Ghi l¹i mét c¸ch ng¾n gän, trung thμnh nh÷ng néi dung chÝnh cña v¨n b¶n tù sù. c) KÓ l¹i mét c¸ch s¸ng t¹o néi dung cña v¨n b¶n tù sù. d) Ph©n tÝch néi dung, ý nghÜa vμ gi¸ trÞ cña v¨n b¶n tù sù. II - c¸ch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù 1. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi v¨n b¶n tãm t¾t §äc v¨n b¶n tãm t¾t sau vμ tr¶ lêi c¸c c©u hái. Vua Hïng thø mðêi t¸m cã ngðêi con g¸i ®Ñp tªn lμ MÞ Nð¬ng. Nhμ vua muèn kÐn mét chμng rÓ xøng ®¸ng. S¬n Tinh vμ Thuû Tinh cïng mét lóc ®Õn cÇu h«n. C¶ hai ngðêi ®Òu cã tμi, vua Hïng kh«ng biÕt g¶ con cho ai, bÌn ra ®iÒu kiÖn th¸ch ®è ®Ó dÔ bÒ lùa chän. S¬n Tinh th¾ng cuéc, cðíi MÞ Nð¬ng råi ®ða vÒ nói. Thuû Tinh tøc giËn d©ng nðíc ®¸nh S¬n Tinh nhðng bÞ thua. Tõ ®ã, h»ng n¨m, Thuû Tinh d©ng nðíc ®¸nh S¬n Tinh nhðng ®Òu thÊt b¹i. a) V¨n b¶n tãm t¾t trªn kÓ l¹i néi dung cña v¨n b¶n nμo ? Dùa vμo ®©u mμ em nhËn ra ®ðîc ®iÒu ®ã ? V¨n b¶n tãm t¾t trªn cã nªu ®ðîc néi dung chÝnh cña v¨n b¶n ®ðîc tãm t¾t kh«ng ? 60

b) V¨n b¶n tãm t¾t trªn cã g× kh¸c so víi v¨n b¶n ®ðîc tãm t¾t (vÒ ®é dμi, vÒ lêi v¨n, vÒ sè lðîng nh©n vËt, sù viÖc,...) ? c) Tõ viÖc t×m hiÓu trªn, h·y cho biÕt c¸c yªu cÇu ®èi víi mét v¨n b¶n tãm t¾t. 2. C¸c bðíc tãm t¾t v¨n b¶n Muèn tãm t¾t ®ðîc mét v¨n b¶n, theo em ph¶i lμm nh÷ng viÖc g× ? Nh÷ng viÖc Êy ph¶i thùc hiÖn theo tr×nh tù nμo ? Ghi nhí · Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lμ dïng lêi v¨n cña m×nh tr×nh bμy mét c¸ch ng¾n gän néi dung chÝnh (bao gåm sù viÖc tiªu biÓu vμ nh©n vËt quan träng) cña v¨n b¶n ®ã. · V¨n b¶n tãm t¾t cÇn ph¶n ¸nh trung thμnh néi dung cña v¨n b¶n ®ðîc tãm t¾t. · Muèn tãm t¾t v¨n b¶n tù sù, cÇn ®äc kÜ ®Ó hiÓu ®óng chñ ®Ò v¨n b¶n, x¸c ®Þnh néi dung chÝnh cÇn tãm t¾t, s¾p xÕp c¸c néi dung Êy theo mét tr×nh tù hîp lÝ, sau ®ã viÕt thμnh v¨n b¶n tãm t¾t. LUYÖN TËP TãM T¾T v¨n b¶n Tù Sù 1. §Ó tãm t¾t truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao, mét b¹n nªu lªn nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu vμ c¸c nh©n vËt quan träng sau ®©y. H·y theo dâi ®Ó thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nªu ë dðíi. a) Con trai l·o H¹c ®i phu ®ån ®iÒn cao su, l·o chØ cßn l¹i \"cËu Vμng\". b) L·o H¹c cã mét ngðêi con trai, mét m¶nh vðên vμ mét con chã vμng. c) L·o mang tiÒn dμnh dôm ®ðîc göi «ng gi¸o vμ nhê «ng tr«ng coi m¶nh vðên. d) V× muèn ®Ó l¹i m¶nh vðên cho con, l·o ph¶i b¸n con chã. 61

e) Mét h«m l·o xin Binh Tð Ýt b¶ chã. g) Cuéc sèng mçi ngμy mét khã kh¨n, l·o kiÕm ®ðîc g× ¨n nÊy vμ bÞ èm mét trËn khñng khiÕp. h) L·o bçng nhiªn chÕt - c¸i chÕt thËt d÷ déi. i) ¤ng gi¸o rÊt buån khi nghe Binh Tð kÓ chuyÖn Êy. k) C¶ lμng kh«ng hiÓu v× sao l·o chÕt, trõ Binh Tð vμ «ng gi¸o. Yªu cÇu : - B¶n liÖt kª trªn ®· nªu ®ðîc nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu vμ c¸c nh©n vËt quan träng cña truyÖn L·o H¹c chða ? NÕu ph¶i bæ sung th× em nªu thªm nh÷ng g× ? - H·y s¾p xÕp c¸c sù viÖc ®· nªu ë trªn theo mét thø tù hîp lÝ. - Sau khi s¾p xÕp hîp lÝ, h·y viÕt tãm t¾t truyÖn L·o H¹c b»ng mét v¨n b¶n ng¾n gän (kho¶ng 10 dßng). 2. H·y nªu lªn nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu vμ c¸c nh©n vËt quan träng trong ®o¹n trÝch Tøc nðíc vì bê, sau ®ã viÕt mét v¨n b¶n tãm t¾t ®o¹n trÝch (kho¶ng 10 dßng). 3*. Cã ý kiÕn cho r»ng c¸c v¨n b¶n T«i ®i häc cña Thanh TÞnh vμ Trong lßng mÑ cña Nguyªn Hång rÊt khã tãm t¾t. Em thÊy cã ®óng kh«ng ? H·y thö tãm t¾t c¸c v¨n b¶n Êy. §äC TH£M 1. Tãm t¾t truyÖn DÕ MÌn phiªu lðu kÝ cña T« Hoμi : TruyÖn DÕ MÌn phiªu lðu kÝ gåm 10 chð¬ng, viÕt vÒ nh÷ng cuéc phiªu lðu cña DÕ MÌn qua thÕ giíi nh÷ng loμi vËt bÐ nhá. DÕ MÌn vèn quen sèng ®éc lËp tõ thuë bÐ, khi thμnh mét chμng dÕ thanh niªn cðêng tr¸ng l¹i cã tÝnh hung h¨ng, kiªu ng¹o, g©y ra nh÷ng chuyÖn ngç nghÞch ®Ó råi ph¶i ©n hËn. Ch¸n c¶nh sèng quÈn quanh bªn bê ruéng, DÕ MÌn ®i phiªu lðu ®Ó më réng tÇm m¾t vμ t×m ý nghÜa cho cuéc sèng cña m×nh. DÕ MÌn ®· gÆp DÕ Tròi, kÕt lμm anh em s¸t c¸nh bªn nhau trong c¸c chuyÕn ®i. §· ®i qua nhiÒu n¬i, gÆp gì nhiÒu loμi, thÊy nhiÒu c¶nh sèng vμ còng nhiÒu phen gÆp gian nan, nguy hiÓm, nhðng DÕ MÌn kh«ng n¶n chÝ lïi bðíc. Cuèi cïng DÕ MÌn cïng c¸c b¹n hiÓu ra r»ng : \"Ai còng cã 62

lßng tèt, ai còng muèn lμm ¨n yªn æn\". Hä nhê c¸c b¹n KiÕn truyÒn ®i lêi hÞch kªu gäi mu«n loμi kÕt lμm anh em, ®ðîc c¸c loμi hðëng øng nhiÖt liÖt. (T« Hoμi, Lêi nãi ®Çu truyÖn DÕ MÌn phiªu lðu kÝ, NXB H¶i Phßng, 1986) 2. Tãm t¾t truyÖn Quan ©m ThÞ KÝnh (Quan ¢m t©n truyÖn) : ë kiÕp thø mðêi Quan ¢m sinh ra t¹i nhμ M·ng ¤ng, ®ðîc ®Æt tªn lμ ThÞ KÝnh, tð dung kh¸c ngðêi. §Õn tuæi lÊy chång, cha mÑ g¶ cho chμng ThiÖn SÜ hä Sïng. Mét h«m, trong lóc chång ngñ, ThÞ KÝnh thÊy cã chiÕc r©u mäc ngðîc, míi lÊy dao ®Þnh c¾t ®i. ThiÖn SÜ giËt m×nh, tØnh dËy tðëng vî h¹i m×nh, kªu la Çm Ü. Gia ®×nh nhμ chång ch¹y vμo thÊy vËy cho lμ ThÞ KÝnh cã ý giÕt chång. Hä l¨ng m¹ vμ ®uæi nμng vÒ nhμ cha mÑ ®Î. Buån c¶nh ®êi, ThÞ KÝnh c¶i d¹ng nam nhi trèn nhμ theo cöa thiÒn. ë chïa V©n, bÞ ThÞ Mμu say ®¾m, ThÞ KÝnh l¹i r¬i vμo nçi oan nghiÖt míi, ph¶i chÞu ®ßn theo lÖ lμng, ph¶i ©m thÇm nu«i con hoang cña ThÞ Mμu vμ tªn N« (ngðêi ë cña nhμ ThÞ Mμu). ChØ ®Õn lóc th©n tμn lùc kiÖt, tr¶ x¸c cho ®êi, ThÞ KÝnh míi ®ðîc minh oan vμ ®ðîc trë vÒ câi PhËt. (Theo TrÇn L©m BiÒn, Ngðêi mÑ vμ ph¸i ®Ñp, NXB V¨n ho¸, Hμ Néi, 1990) Tr¶ bμi tËp lμm v¨n sè 1 Gîi ý ®¸nh gi¸ bμi lμm : 1. C©u chuyÖn trong bμi v¨n ®ðîc kÓ theo chñ ®Ò g× ? (§iÒu g× ®ðîc kÓ xuyªn suèt, ®ðîc nhÊn m¹nh, ®ðîc l¸y ®i l¸y l¹i trong m¹ch kÓ ?) 2. Bμi v¨n ®· dïng sù viÖc, chi tiÕt, ý g× ®Ó thÓ hiÖn sù thèng nhÊt cña bμi lμm (xÐt tõ mèi quan hÖ gi÷a c¸c phÇn Më bμi, Th©n bμi, KÕt bμi) ? 3. Mçi ®o¹n v¨n ®· viÕt hoμn chØnh mét ý chða ? Cã ®o¹n v¨n nμo lÏ ra ph¶i t¸ch ra, hay cã nh÷ng ®o¹n v¨n lÏ ra ph¶i nhËp l¹i cho trän mét ý kh«ng ? 4. Söa ch÷a nh÷ng lçi chÝnh t¶, ng÷ ph¸p, dïng tõ vμ diÔn ®¹t trong bμi viÕt (nÕu cã). 63

Bμi 6 KÕt qu¶ cÇn ®¹t · HiÓu ®ðîc néi dung xóc ®éng vμ nghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn cña t¸c phÈm C« bÐ b¸n diªm. · HiÓu ®ðîc thÕ nμo lμ trî tõ, th¸n tõ ; biÕt c¸ch dïng trî tõ, th¸n tõ trong hoμn c¶nh giao tiÕp cô thÓ. · ThÊy ®ðîc sù kÕt hîp vμ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè kÓ, t¶ vμ biÓu lé t×nh c¶m cña ngðêi viÕt trong v¨n b¶n tù sù. V¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm (TrÝch) (§ªm giao thõa, trêi rÐt mðít. Mét c« bÐ b¸n diªm nhμ nghÌo, må c«i mÑ, ®Çu trÇn, ch©n ®Êt, bông ®ãi, ®ang dß dÉm trong bãng tèi. Suèt c¶ ngμy em kh«ng b¸n ®ðîc bao diªm nμo...) Cöa sæ mäi nhμ ®Òu s¸ng rùc ¸nh ®Ìn vμ trong phè sùc nøc mïi ngçng quay. Ch¶ lμ ®ªm giao thõa mμ ! Em tðëng nhí l¹i n¨m xða, khi bμ néi hiÒn hËu(1) cña em cßn sèng, em còng ®ðîc ®ãn giao thõa ë nhμ. Nhðng ThÇn ChÕt ®· ®Õn cðíp bμ em ®i mÊt, gia s¶n(2) tiªu t¸n(3), vμ gia ®×nh em ®· ph¶i l×a ng«i nhμ xinh x¾n cã d©y trðêng xu©n(4) bao quanh, n¬i em ®· sèng nh÷ng ngμy ®Çm Êm, ®Ó ®Õn chui róc trong mét xã tèi t¨m, lu«n lu«n nghe nh÷ng lêi m¾ng nhiÕc chöi rña. Em ngåi nÐp trong mét gãc tðêng, gi÷a hai ng«i nhμ, mét c¸i x©y lïi vμo chót Ýt. Em thu ®«i ch©n vμo ngðêi, nhðng mçi lóc em cμng thÊy rÐt buèt h¬n. Tuy nhiªn, em kh«ng thÓ nμo vÒ nhμ nÕu kh«ng b¸n ®ðîc Ýt bao diªm, hay kh«ng ai bè thÝ cho mét ®ång xu nμo ®em vÒ ; nhÊt ®Þnh lμ cha em sÏ ®¸nh em. V¶ l¹i ë nhμ còng rÐt thÕ th«i. Cha con em ë trªn g¸c s¸t m¸i nhμ, vμ mÆc dÇu ®· nhÐt giÎ r¸ch vμo c¸c kÏ hë lín trªn v¸ch, giã vÉn thæi rÝt vμo trong nhμ. Lóc nμy ®«i bμn tay em ®· cøng ®ê ra. Chμ ! Gi¸ quÑt mét que diªm mμ sðëi cho ®ì rÐt mét chót nhØ ? Gi¸ em cã thÓ rót mét que diªm ra quÑt vμo tðêng(5) mμ h¬ ngãn tay nhØ ? Cuèi cïng em ®¸nh 64

liÒu quÑt mét que. Diªm bÐn löa thËt lμ nh¹y. Ngän löa lóc ®Çu xanh lam, dÇn dÇn biÕn ®i, tr¾ng ra, rùc hång lªn quanh que gç, s¸ng chãi tr«ng ®Õn vui m¾t. Em h¬ ®«i tay trªn que diªm s¸ng rùc nhð than hång. Chμ ! ¸nh s¸ng k× dÞ lμm sao ! Em tðëng chõng nhð ®ang ngåi trðíc mét lß sðëi b»ng s¾t cã nh÷ng h×nh næi b»ng ®ång bãng nho¸ng. Trong lß, löa ch¸y nom ®Õn vui m¾t vμ to¶ ra h¬i nãng dÞu dμng. ThËt lμ dÔ chÞu ! §«i bμn tay em h¬ trªn ngän löa ; bªn tay cÇm diªm, ngãn c¸i nãng báng lªn. Chμ ! Khi tuyÕt phñ kÝn mÆt ®Êt, giã bÊc(6) thæi vun vót mμ ®ðîc ngåi hμng giê nhð thÕ, trong ®ªm ®«ng rÐt buèt, trðíc mét lß sðëi, th× kho¸i biÕt bao ! Em võa duçi ch©n ra sðëi th× löa vôt t¾t, lß sðëi biÕn mÊt. Em ngåi ®ã, tay cÇm que diªm ®· tμn h¼n. Em bÇn thÇn c¶ ngðêi vμ chît nghÜ ra r»ng cha em ®· giao cho em ®i b¸n diªm. §ªm nay vÒ nhμ thÕ nμo còng bÞ cha m¾ng. 65

Em quÑt que diªm thø hai, diªm ch¸y vμ s¸ng rùc lªn. Bøc tðêng nhð biÕn thμnh mét tÊm rÌm b»ng v¶i mμu. Em nh×n thÊu vμo tËn trong nhμ. Bμn ¨n ®· dän, kh¨n tr¶i bμn tr¾ng tinh, trªn bμn toμn b¸t ®Üa b»ng sø quý gi¸, vμ cã c¶ mét con ngçng quay. Nhðng ®iÒu k× diÖu nhÊt lμ ngçng ta nh¶y ra khái ®Üa vμ mang c¶ dao ¨n, phuèc-sÐt(7) c¾m trªn lðng, tiÕn vÒ phÝa em bÐ. Råi... que diªm vôt t¾t ; trðíc mÆt em chØ cßn lμ nh÷ng bøc tðêng dμy ®Æc vμ l¹nh lÏo. Thùc tÕ ®· thay thÕ cho méng tðëng ; ch¼ng cã bμn ¨n thÞnh so¹n(8) nμo c¶, mμ chØ cã phè x¸ v¾ng teo, l¹nh buèt, tuyÕt phñ tr¾ng xo¸, giã bÊc vi vu vμ mÊy ngðêi kh¸ch qua ®ðêng quÇn ¸o Êm ¸p véi v· ®i ®Õn nh÷ng n¬i hÑn hß, hoμn toμn l·nh ®¹m(9) víi c¶nh nghÌo khæ cña em bÐ b¸n diªm. Em quÑt que diªm thø ba. Bçng em thÊy hiÖn ra mét c©y th«ng N«-en(10). C©y nμy lín vμ trang trÝ léng lÉy h¬n c©y mμ em ®· ®ðîc thÊy n¨m ngo¸i qua cöa kÝnh mét nhμ bu«n giμu cã. Hμng ngμn ngän nÕn s¸ng rùc, lÊp l¸nh trªn cμnh l¸ xanh tð¬i vμ rÊt nhiÒu bøc tranh mμu s¾c rùc rì nhð nh÷ng bøc bμy trong c¸c tñ hμng, hiÖn ra trðíc m¾t em bÐ. Em víi ®«i tay vÒ phÝa c©y... nhðng diªm t¾t. TÊt c¶ c¸c ngän nÕn bay lªn, bay lªn m·i råi biÕn thμnh nh÷ng ng«i sao trªn trêi. - Ch¾c h¼n cã ai võa chÕt, em bÐ tù nhñ, v× bμ em, ngðêi hiÒn hËu ®éc nhÊt ®èi víi em, ®· chÕt tõ l©u, trðíc ®©y thðêng nãi r»ng : \"Khi cã mét v× sao ®æi ng«i lμ cã mét linh hån bay lªn trêi víi Thðîng ®Õ \". Em quÑt que diªm n÷a vμo tðêng, mét ¸nh s¸ng xanh to¶ ra xung quanh vμ em bÐ nh×n thÊy râ rμng bμ em ®ang mØm cðêi víi em. - Bμ ¬i ! Em bÐ reo lªn, cho ch¸u ®i víi ! Ch¸u biÕt r»ng diªm t¾t th× bμ còng biÕn ®i mÊt nhð lß sðëi, ngçng quay vμ c©y N«-en ban n·y, nhðng xin bμ ®õng bá ch¸u ë n¬i nμy ; trðíc kia khi bμ chða vÒ víi Thðîng ®Õ chÝ nh©n(11), bμ ch¸u ta ®· tõng sung sðíng biÕt bao ! D¹o Êy bμ ®· tõng nhñ ch¸u r»ng nÕu ch¸u ngoan ngo·n, ch¸u sÏ ®ðîc gÆp l¹i bμ, bμ ¬i ! Ch¸u van bμ, bμ xin Thðîng ®Õ chÝ nh©n cho ch¸u vÒ víi bμ. Ch¾c Ngðêi kh«ng tõ chèi ®©u. Que diªm t¾t phôt, vμ ¶o ¶nh(12) rùc s¸ng trªn khu«n mÆt em bÐ còng biÕn mÊt. ThÕ lμ em quÑt tÊt c¶ nh÷ng que diªm cßn l¹i trong bao. Em muèn nÝu bμ em l¹i ! Diªm nèi nhau chiÕu s¸ng nhð gi÷a ban ngμy. Chða bao giê em thÊy bμ em 66

to lín vμ ®Ñp l·o(13) nhð thÕ nμy. Bμ cô cÇm lÊy tay em, råi hai bμ ch¸u bay vôt lªn cao, cao m·i, ch¼ng cßn ®ãi rÐt, ®au buån nμo ®e do¹ hä n÷a. Hä ®· vÒ chÇu Thðîng ®Õ. S¸ng h«m sau, tuyÕt vÉn phñ kÝn mÆt ®Êt, nhðng mÆt trêi lªn, trong s¸ng, chãi chang trªn bÇu trêi xanh nhît. Mäi ngðêi vui vÎ ra khái nhμ. Trong buæi s¸ng l¹nh lÏo Êy, ë mét xã tðêng, ngðêi ta thÊy mét em g¸i cã ®«i m¸ hång vμ ®«i m«i ®ang mØm cðêi. Em ®· chÕt v× gi¸ rÐt trong ®ªm giao thõa. Ngμy mång mét ®Çu n¨m hiÖn lªn trªn thi thÓ em bÐ ngåi gi÷a nh÷ng bao diªm, trong ®ã cã mét bao ®· ®èt hÕt nh½n. Mäi ngðêi b¶o nhau : \"Ch¾c nã muèn sðëi cho Êm !\", nhðng ch¼ng ai biÕt nh÷ng c¸i k× diÖu em ®· tr«ng thÊy, nhÊt lμ c¶nh huy hoμng lóc hai bμ ch¸u bay lªn ®Ó ®ãn lÊy nh÷ng niÒm vui ®Çu n¨m. (An-®Ðc-xen(M), TruyÖn An-®Ðc-xen, NguyÔn V¨n H¶i - Vò Minh Toμn dÞch, NXB V¨n ho¸, Hμ Néi, 1963) Chó thÝch (M) An-®Ðc-xen (1805 - 1875) lμ nhμ v¨n §an M¹ch næi tiÕng víi lo¹i truyÖn kÓ cho trÎ em. NhiÒu truyÖn «ng biªn so¹n l¹i tõ truyÖn cæ tÝch, nhðng còng cã nh÷ng truyÖn do «ng hoμn toμn s¸ng t¹o ra. B¹n ®äc kh¾p n¨m ch©u quen thuéc víi nhiÒu truyÖn cña «ng nhð C« bÐ b¸n diªm, BÇy chim thiªn nga, Nμng tiªn c¸, Bé quÇn ¸o míi cña hoμng ®Õ, Nμng c«ng chóa vμ h¹t ®Ëu,... V¨n b¶n nμy trÝch gÇn hÕt truyÖn ng¾n C« bÐ b¸n diªm. (1) HiÒn hËu : hiÒn lμnh vμ tèt bông. (2) Gia s¶n : tμi s¶n cña gia ®×nh. (3) Tiªu t¸n : mÊt ®i hoμn toμn, tan biÕn hÕt, kh«ng cßn g×. (4) Trðêng xu©n (còng cã khi gäi lμ thðêng xu©n) : mét lo¹i c©y leo, b¸m vμo tðêng g¹ch, l¸ rông dÇn vÒ mïa ®«ng. (5) §©y lμ lo¹i diªm cø quÑt vμo tðêng hoÆc vμo vËt g× cøng lμ ch¸y. (6) Giã bÊc : giã l¹nh, thæi tõ hðíng b¾c. (7) Phuèc-sÐt : dông cô ¨n cã nh÷ng c¸i xiªn nhän dïng ®Ó lÊy thøc ¨n. 67

(8) ThÞnh so¹n : cã nhiÒu mãn ¨n ngon, sang, ®ðîc bμy tð¬m tÊt. (9) L·nh ®¹m : l¹nh lïng, thê ¬. (10) C©y th«ng N«-en : c©y th«ng nhá ®ðîc kÕt ®Ìn, hoa, dïng ®Ó trang trÝ trong dÞp lÔ N«-en vμ tÕt dð¬ng lÞch ë nhiÒu nðíc trªn thÕ giíi. (11) ChÝ nh©n : hÕt søc nh©n tõ, hiÒn hËu. (12) ¶o ¶nh : (xem chó thÝch 17, tr. 20) ë ®©y lμ nh÷ng h×nh ¶nh hiÖn ra trong méng tðëng cña em bÐ. (13) §Ñp l·o : ®Ñp (nãi vÒ ngðêi giμ). §äc - hiÓu v¨n b¶n 1. H·y x¸c ®Þnh ba phÇn cña v¨n b¶n nμy nÕu lÊy viÖc em bÐ quÑt nh÷ng que diªm lμm phÇn träng t©m. C¨n cø vμo ®©u ®Ó cã thÓ chia phÇn thø hai (phÇn träng t©m) thμnh nh÷ng ®o¹n nhá h¬n ? 2. Qua phÇn ®Çu, chóng ta ®ðîc biÕt g× vÒ gia c¶nh cña nh©n vËt c« bÐ b¸n diªm vμ thêi gian, kh«ng gian x¶y ra c©u chuyÖn ? LiÖt kª nh÷ng h×nh ¶nh tð¬ng ph¶n (®èi lËp, ®Æt gÇn nhau, lμm næi bËt lÉn nhau) ®ðîc nhμ v¨n sö dông trong phÇn nμy nh»m kh¾c ho¹ nçi khæ cùc cña c« bÐ. 3. Chøng minh r»ng nh÷ng méng tðëng cña c« bÐ qua c¸c lÇn quÑt diªm (lß sðëi, bμn ¨n, c©y th«ng N«-en, ngðêi bμ, hai bμ ch¸u bay ®i) diÔn ra theo thø tù hîp lÝ. Trong sè c¸c méng tðëng Êy, ®iÒu nμo g¾n víi thùc tÕ, ®iÒu nμo thuÇn tuý chØ lμ méng tðëng ? 4. Ph¸t biÓu nh÷ng c¶m nghÜ cña em vÒ truyÖn C« bÐ b¸n diªm nãi chung vμ vÒ ®o¹n kÕt cña truyÖn nãi riªng. Ghi nhí B»ng nghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn, ®an xen gi÷a hiÖn thùc vμ méng tðëng, víi c¸c t×nh tiÕt diÔn biÕn hîp lÝ, t¸c phÈm C« bÐ b¸n diªm cña An-®Ðc-xen truyÒn cho chóng ta lßng thð¬ng c¶m s©u s¾c ®èi víi mét em bÐ bÊt h¹nh. 68

TRî Tõ, TH¸N Tõ I - TRî Tõ 1. NghÜa cña c¸c c©u dðíi ®©y cã g× kh¸c nhau ? V× sao cã sù kh¸c nhau ®ã ? - Nã ¨n hai b¸t c¬m. - Nã ¨n nh÷ng hai b¸t c¬m. - Nã ¨n cã hai b¸t c¬m. 2. C¸c tõ nh÷ng vμ cã trong c¸c c©u ë môc 1 ®i kÌm tõ ng÷ nμo trong c©u vμ biÓu thÞ th¸i ®é g× cña ngðêi nãi ®èi víi sù viÖc ? Ghi nhí Trî tõ lμ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm mét tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc ®ðîc nãi ®Õn ë tõ ng÷ ®ã. VÝ dô : nh÷ng, cã, chÝnh, ®Ých, ngay,... II - TH¸N Tõ 1. C¸c tõ nμy, a vμ v©ng trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y biÓu thÞ ®iÒu g× ? a) Nμy ! ¤ng gi¸o ¹ ! C¸i gièng nã còng kh«n ! Nã cø lμm in nhð nã tr¸ch t«i ; nã kªu ð ö, nh×n t«i, nhð muèn b¶o t«i r»ng : \"A ! L·o giμ tÖ l¾m ! T«i ¨n ë víi l·o nhð thÕ mμ l·o xö víi t«i nhð thÕ nμy μ ?\". (Nam Cao, L·o H¹c) b) - Nμy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. Chø cø n»m ®Êy, chèc n÷a hä vμo thóc sðu, kh«ng cã, hä l¹i ®¸nh trãi th× khæ. Ngðêi èm rÒ rÒ nhð thÕ, nÕu l¹i ph¶i mét trËn ®ßn, nu«i mÊy th¸ng cho hoμn hån. - V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nhð cô. Nhðng ®Ó ch¸o nguéi, ch¸u cho nhμ ch¸u ¨n lÊy vμi hóp c¸i ®·. (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) 2. NhËn xÐt vÒ c¸ch dïng c¸c tõ nμy, a vμ v©ng b»ng c¸ch lùa chän nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng : a) C¸c tõ Êy cã thÓ lμm thμnh mét c©u ®éc lËp. 69

b) C¸c tõ Êy kh«ng thÓ lμm thμnh mét c©u ®éc lËp. c) C¸c tõ Êy kh«ng thÓ lμm mét bé phËn cña c©u. d) C¸c tõ Êy cã thÓ cïng nh÷ng tõ kh¸c lμm thμnh mét c©u vμ thðêng ®øng ®Çu c©u. Ghi nhí · Th¸n tõ lμ nh÷ng tõ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngðêi nãi hoÆc dïng ®Ó gäi ®¸p. Th¸n tõ thðêng ®øng ë ®Çu c©u, cã khi nã ®ðîc t¸ch ra thμnh mét c©u ®Æc biÖt. · Th¸n tõ gåm hai lo¹i chÝnh : - Th¸n tõ béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc : a, ¸i, ¬, «i, « hay, than «i, trêi ¬i,... - Th¸n tõ gäi ®¸p : nμy, ¬i, v©ng, d¹, õ,... III - LUYÖN TËP 1. Trong c¸c c©u dðíi ®©y, tõ nμo (trong c¸c tõ in ®Ëm) lμ trî tõ, tõ nμo kh«ng ph¶i lμ trî tõ ? a) ChÝnh thÇy hiÖu trðëng ®· tÆng t«i quyÓn s¸ch nμy. b) ChÞ DËu lμ nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm \"T¾t ®Ìn\". c) Ngay t«i còng kh«ng biÕt ®Õn viÖc nμy. d) Anh ph¶i nãi ngay ®iÒu nμy cho c« gi¸o biÕt. e) Cha t«i lμ c«ng nh©n. g) C« Êy ®Ñp ¬i lμ ®Ñp. h) T«i nhí m·i nh÷ng kØ niÖm thêi niªn thiÕu. i) T«i nh¾c anh nh÷ng ba bèn lÇn mμ anh vÉn quªn. 2. Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c trî tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u sau : a) Nhðng ®êi nμo t×nh thð¬ng yªu vμ lßng kÝnh mÕn mÑ t«i l¹i bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn... MÆc dÇu non mét n¨m rßng mÑ t«i kh«ng göi cho 70

t«i lÊy mét l¸ thð, nh¾n ngðêi th¨m t«i lÊy mét lêi vμ göi cho t«i lÊy mét ®ång quμ. (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngμy th¬ Êu) b) Hai ®øa mª nhau l¾m. Bè mÑ ®øa con g¸i biÕt vËy, nªn còng b»ng lßng g¶. Nhðng hä th¸ch nÆng qu¸ : nguyªn tiÒn mÆt ph¶i mét tr¨m ®ång b¹c, l¹i cßn cau, cßn rðîu... c¶ cðíi n÷a th× mÊt ®Õn cøng hai tr¨m b¹c. (Nam Cao, L·o H¹c) c) TÝnh ra cËu Vμng cËu Êy ¨n khoÎ h¬n c¶ t«i, «ng gi¸o ¹ ! (Nam Cao, L·o H¹c) d) Råi cø mçi n¨m r»m th¸ng t¸m Tùa nhau tr«ng xuèng thÕ gian cðêi. (T¶n §μ, Muèn lμm th»ng Cuéi) 3. ChØ ra th¸n tõ trong c¸c c©u dðíi ®©y (trÝch tõ t¸c phÈm L·o H¹c cña Nam Cao) : a) §ét nhiªn l·o b¶o t«i : - Nμy ! Th»ng ch¸u nhμ t«i, ®Õn mét n¨m nay, ch¼ng cã giÊy m¸ g× ®Êy, «ng gi¸o ¹ ! μ ! Th× ra l·o ®ang nghÜ ®Õn th»ng con l·o. b) - Con chã lμ cña ch¸u nã mua ®Êy chø !... Nã mua vÒ nu«i, ®Þnh ®Ó ®Õn lóc cðíi vî th× giÕt thÞt... Êy ! Sù ®êi l¹i cø thðêng nhð vËy ®Êy. Ngðêi ta ®Þnh råi ch¼ng bao giê ngðêi ta lμm ®ðîc. c) - V©ng ! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i ! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lμ sung sðíng. d) Chao «i ! §èi víi nh÷ng ngðêi ë quanh ta, nÕu ta kh«ng cè t×m mμ hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gμn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi... toμn nh÷ng cí ®Ó cho ta tμn nhÉn [...]. 71

e) Hìi ¬i l·o H¹c ! Th× ra ®Õn lóc cïng l·o còng cã thÓ lμm liÒu nhð ai hÕt... 4. C¸c th¸n tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u sau ®©y béc lé nh÷ng c¶m xóc g× ? a) Chuét Cèng chïi bé r©u vμ gäi ®¸m bé h¹ : \"K×a chóng bay ®©u, xem th»ng Nåi §ång h«m nay cã g× chÐn ®ðîc kh«ng ?\". Lò chuét bß lªn ch¹n, leo lªn b¸c Nåi §ång. N¨m s¸u th»ng xóm l¹i hóc mâm vμo, cè m·i míi lËt ®ðîc c¸i vung nåi ra. \"Ha ha ! C¬m nguéi ! L¹i cã mét b¸t c¸ kho ! C¸ r« kho khÕ : võa dõ võa th¬m. ChÝt chÝt, anh em ¬i, l¹i ®¸nh chÐn ®i th«i !\". B¸c Nåi §ång run nhð cÇy sÊy : \"Bïng boong. ¸i ¸i ! L¹y c¸c cËu, c¸c «ng, ¨n th× ¨n, nhðng ®õng ®¸nh ®æ t«i xuèng ®Êt. C¸i ch¹n cao thÕ nμy, t«i ng· xuèng kh«ng vì còng bÑp, chÕt mÊt !\". (NguyÔn §×nh Thi, C¸i tÕt cña MÌo Con) b) Than «i ! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u ? (ThÕ L÷, Nhí rõng) 5. §Æt n¨m c©u víi n¨m th¸n tõ kh¸c nhau. 6. H·y gi¶i thÝch ý nghÜa cña c©u tôc ng÷ Gäi d¹ b¶o v©ng. miªu t¶ vμ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù I - Sù kÕt hîp c¸c yÕu tè kÓ, t¶ vμ biÓu lé t×nh c¶m trong v¨n b¶n tù sù §äc ®o¹n v¨n sau vμ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nªu ë dðíi. Xe ch¹y chÇm chËm... MÑ t«i cÇm nãn vÉy t«i, vμi gi©y sau, t«i ®uæi kÞp. T«i thë hång héc, tr¸n ®Ém må h«i, vμ khi trÌo lªn xe, t«i rÝu c¶ ch©n l¹i. MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i oμ lªn khãc råi cø thÕ nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo : 72

- Con nÝn ®i ! Mî ®· vÒ víi c¸c con råi mμ. MÑ t«i lÊy v¹t ¸o n©u thÊm nðíc m¾t cho t«i råi xèc n¸ch t«i lªn xe. §Õn bÊy giê t«i míi kÞp nhËn ra mÑ t«i kh«ng cßm câi x¬ x¸c qu¸ nhð c« t«i nh¾c l¹i lêi ngðêi hä néi cña t«i. Gð¬ng mÆt mÑ t«i vÉn tð¬i s¸ng víi ®«i m¾t trong vμ nðíc da mÞn, lμm næi bËt mμu hång cña hai gß m¸. Hay t¹i sù sung sðíng bçng ®ðîc tr«ng nh×n vμ «m Êp c¸i h×nh hμi m¸u mñ cña m×nh mμ mÑ t«i l¹i tð¬i ®Ñp nhð thuë cßn sung tóc ? T«i ngåi trªn ®Öm xe, ®ïi ¸p ®ïi mÑ t«i, ®Çu ng¶ vμo c¸nh tay mÑ t«i, t«i thÊy nh÷ng c¶m gi¸c Êm ¸p ®· bao l©u mÊt ®i bçng l¹i m¬n man kh¾p da thÞt. H¬i quÇn ¸o mÑ t«i vμ nh÷ng h¬i thë ë khu«n miÖng xinh x¾n nhai trÇu ph¶ ra lóc ®ã th¬m tho l¹ thðêng. Ph¶i bÐ l¹i vμ l¨n vμo lßng mét ngðêi mÑ, ¸p mÆt vμo bÇu s÷a nãng cña ngðêi mÑ, ®Ó bμn tay ngðêi mÑ vuèt ve tõ tr¸n xuèng c»m, vμ g·i r«m ë sèng lðng cho, míi thÊy ngðêi mÑ cã mét ªm dÞu v« cïng. Tõ ng· tð ®Çu trðêng häc vÒ ®Õn nhμ, t«i kh«ng cßn nhí mÑ t«i ®· hái t«i vμ t«i ®· tr¶ lêi mÑ t«i nh÷ng c©u g×. (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngμy th¬ Êu) Yªu cÇu : 1. T×m vμ chØ ra c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ c¸c yÕu tè biÓu c¶m trong ®o¹n v¨n trªn. (Chó ý chØ ra c¸c tõ ng÷, c©u v¨n, h×nh ¶nh, chi tiÕt thÓ hiÖn c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m.) C¸c yÕu tè nμy ®øng riªng hay ®an xen víi yÕu tè tù sù ? 2. Bá hÕt c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m trong ®o¹n v¨n trªn, sau ®ã chÐp l¹i c¸c c©u v¨n kÓ ngðêi vμ viÖc thμnh mét ®o¹n. §èi chiÕu ®o¹n v¨n ®ã víi ®o¹n v¨n trªn ®Ó rót ra nhËn xÐt : NÕu kh«ng cã c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m th× viÖc kÓ chuyÖn trong ®o¹n v¨n trªn sÏ bÞ ¶nh hðëng nhð thÕ nμo ? Tõ ®ã rót ra kÕt luËn vÒ vai trß, t¸c dông cña yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m trong viÖc kÓ chuyÖn. 3. Bá hÕt c¸c yÕu tè kÓ trong ®o¹n v¨n trªn, chØ ®Ó l¹i c¸c c©u v¨n miªu t¶ vμ biÓu c¶m th× ®o¹n v¨n sÏ bÞ ¶nh hðëng ra sao ? (Nã cã thμnh \"chuyÖn\" kh«ng ? V× sao ?) Tù rót ra nhËn xÐt vÒ vai trß cña yÕu tè kÓ ngðêi vμ viÖc trong v¨n b¶n tù sù. 73

Ghi nhí · Trong v¨n b¶n tù sù, rÊt Ýt khi c¸c t¸c gi¶ chØ thuÇn kÓ ngðêi, kÓ viÖc (kÓ chuyÖn) mμ khi kÓ thðêng ®an xen c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m. · C¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m lμm cho viÖc kÓ chuyÖn sinh ®éng vμ s©u s¾c h¬n. II - LuyÖn tËp 1. T×m mét sè ®o¹n v¨n tù sù cã sö dông yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m trong c¸c v¨n b¶n ®· häc nhð T«i ®i häc (Thanh TÞnh), Tøc nðíc vì bê (Ng« TÊt Tè), L·o H¹c (Nam Cao),... Ph©n tÝch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè ®ã. 2. H·y viÕt mét ®o¹n v¨n kÓ vÒ nh÷ng gi©y phót ®Çu tiªn khi em gÆp l¹i mét ngðêi th©n («ng, bμ, bè, mÑ, anh, chÞ, em,...) sau mét thêi gian xa c¸ch (chó ý sö dông c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m trong khi kÓ). §äc thªm 1. Muèn chia v¨n miªu t¶ riªng, v¨n kÓ chuyÖn riªng, nhðng kh«ng thÓ lμm ®ðîc. V× chØ cã mét ®«i ®o¹n v¨n thuÇn lμ miªu t¶, hoÆc thuÇn lμ kÓ chuyÖn, cßn phÇn lín, c¶ hai thÓ lo¹i ®Òu xen lÉn vμo nhau. (Ph¹m Hæ, V¨n miªu t¶ vμ kÓ chuyÖn, NXB Gi¸o dôc, Hμ Néi, 1996) 2. Nãi miªu t¶, dÔ tðëng miªu t¶ chØ lμ t« vÏ phong c¶nh trêi n¾ng trêi mða, chíp bÓ mða nguån vμ thiªn nhiªn : c©y vðên, b·i cá, con s«ng,... Kh«ng, hμng ®Çu miªu t¶ lμ chó träng sù viÖc, con ngðêi. (T« Hoμi, Mét sè kinh nghiÖm viÕt v¨n miªu t¶, NXB Gi¸o dôc, Hμ Néi, 1997) 74

Bμi 7 KÕt qu¶ cÇn ®¹t · NhËn râ §«n Ki-h«-tª vμ Xan-ch« Pan-xa ®ðîc x©y dùng thμnh mét cÆp nh©n vËt tð¬ng ph¶n vμ ®¸nh gi¸ ®óng nh÷ng mÆt hay, mÆt dë trong tÝnh c¸ch cña tõng ngðêi. · HiÓu ®ðîc thÕ nμo lμ t×nh th¸i tõ ; biÕt sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp. · BiÕt c¸ch viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m. V¨n b¶n §¸nh nhau víi cèi xay giã (TrÝch ®«n Ki-h«-tª) Chît hai thÇy trß ph¸t hiÖn cã ba bèn chôc chiÕc cèi xay giã gi÷a ®ång, vμ §«n Ki-h«-tª võa nh×n thÊy liÒn nãi víi gi¸m m·(1) : \"VËn may run rñi khiÕn cho sù nghiÖp cña chóng ta tèt ®Ñp qu¸ sù mong muèn, v× kia k×a, anh b¹n Xan-ch« Pan-xa ¬i, cã ®Õn ba bèn chôc tªn khæng lå ghª gím, ta quyÕt giao chiÕn giÕt hÕt bän chóng ; vμ víi nh÷ng chiÕn lîi phÈm(2) thu ®ðîc, chóng ta sÏ b¾t ®Çu giμu cã : bëi ®©y lμ mét cuéc chiÕn ®Êu chÝnh ®¸ng, vμ quÐt s¹ch c¸i gièng xÊu xa nμy khái mÆt ®Êt lμ phông sù(3) Chóa ®Êy\". \"Nh÷ng tªn khæng lå nμo c¬ ?\" Xan-ch« Pan-xa hái. \"Nh÷ng ®øa mμ anh nh×n thÊy kia k×a\", §«n Ki-h«-tª ®¸p, \"c¸nh tay chóng dμi ngo½ng, cã ®øa, c¸nh tay dμi tíi hai dÆm(4)\". \"Thða ngμi\", Xan-ch« nãi, \"xuÊt hiÖn ë kia ch¼ng ph¶i lμ c¸c tªn khæng lå ®©u mμ chØ lμ nh÷ng cèi xay giã, vμ c¸i vËt tr«ng gièng c¸nh tay lμ nh÷ng c¸nh qu¹t, khi cã giã thæi, chóng sÏ quay trßn lμm chuyÓn ®éng cèi ®¸ bªn trong\". \"Xem ra anh ch¼ng thμnh th¹o g× vÒ nh÷ng chuyÖn phiªu lðu\", §«n Ki-h«-tª ®¸p, \"®Êy chÝnh lμ nh÷ng tªn khæng lå, vμ nÕu anh sî th× h·y l¸nh ra xa mμ cÇu kinh trong lóc ta sÏ ®ð¬ng ®Çu víi chóng trong mét cuéc giao tranh ®iªn cuång vμ kh«ng c©n søc\". Nãi råi, §«n Ki-h«-tª thóc con ngùa R«-xi-nan-tª x«ng lªn, ch¼ng thÌm ®Ó ý ®Õn gi¸m m· Xan-ch« ®ang hÐt b¶o lμ râ rμng l·o ®ang x«ng vμo ®¸nh nh÷ng cèi xay giã chø kh«ng ph¶i lμ bän khæng lå. 75

Nhðng trong bông vèn ®inh ninh phÝa trðíc lμ nh÷ng tªn khæng lå nªn §«n Ki-h«-tª ch¼ng nh÷ng kh«ng nghe lêi can cña gi¸m m· Xan-ch«, mμ khi ®· tíi gÇn còng kh«ng nhËn ra ®Êy lμ nh÷ng chiÕc cèi xay ; ®· thÕ, l·o cßn thÐt lín : \"Chí cã ch¹y trèn, lò hÌn m¹t nh¸t gan kia, bëi duy nhÊt chØ cã mét hiÖp sÜ(5) tÊn c«ng bän mi ®©y\". Võa lóc ®ã næi lªn mét lμn giã nhÑ vμ c¸c c¸nh qu¹t lín cña nh÷ng chiÕc cèi xay giã b¾t ®Çu chuyÓn ®éng ; thÊy thÕ, §«n Ki-h«-tª liÒn nãi : \"Dï cho bän ngð¬i cã vung nhiÒu c¸nh tay h¬n c¶ g· khæng lå Bri-a-rª-«(6), c¸c ngð¬i còng s¾p ph¶i ®Òn téi\". Nãi xong, l·o nhiÖt thμnh t©m niÖm cÇu mong nμng §uyn-xi-nª-a cña m×nh cøu gióp cho trong lóc nguy nan nμy ; råi lÊy khiªn che kÝn th©n, tay l¨m l¨m ngän gi¸o, l·o thóc con R«-xi-nan-tª phi th¼ng tíi chiÕc cèi xay giã gÇn nhÊt ë trðíc mÆt, vμ ®©m mòi gi¸o vμo c¸nh qu¹t : giã lμm c¸nh qu¹t quay tÝt khiÕn ngän gi¸o g·y tan tμnh, kÐo theo c¶ ngùa vμ ngðêi ng· v¨ng ra xa. Xan-ch« Pan-xa véi thóc lõa ch¹y ®Õn cøu, vμ khi tíi n¬i th× thÊy chñ n»m kh«ng cùa quËy : ®ã lμ kÕt qu¶ c¸i ng· nhð trêi gi¸ng cña l·o vμ con R«-xi-nan-tª. \"Gióp t«i víi, l¹y Chóa !\", Xan-ch« nãi, \"T«i ®· ch¼ng b¶o ngμi r»ng ph¶i coi chõng cÈn thËn ®Êy ð, r»ng ®ã chØ lμ nh÷ng chiÕc cèi xay giã, ai mμ ch¼ng biÕt thÕ, 76

trõ kÎ nμo ®Çu ãc còng quay cuång nhð cèi xay !\". \"Th«i im ®i, anh b¹n Xan-ch«\", §«n Ki-h«-tª ®¸p, \"chuyÖn chinh chiÕn thðêng biÕn ho¸ kh«n lðêng chø kh«ng nhð c¸c chuyÖn kh¸c ; bëi lÏ, ta cho r»ng, vμ ®óng lμ nhð thÕ, chÝnh l·o ph¸p sð(7) Ph¬-re-xt«n trðíc ®©y ®· ®¸nh c¾p thð phßng vμ s¸ch vë cña ta, b©y giê l¹i biÕn nh÷ng tªn khæng lå kia thμnh cèi xay giã ®Ó tðíc ®i cña ta niÒm vinh quang ®¸nh b¹i chóng, v× l·o th©m thï(8) ta l¾m c¬ ; nhðng råi c¸c ph¸p thuËt xÊu xa cña l·o còng sÏ kh«ng thÓ nμo ®èi chäi ®ðîc víi thanh kiÕm lîi h¹i cña ta\". \"CÇu Chóa hÕt søc phï hé cho !\" Xan-ch« Pan-xa ®¸p vμ n©ng §«n Ki-h«-tª dËy, ®ì l·o ngåi l¹i trªn lðng con R«-xi-nan-tª còng bÞ to¹c nöa vai. Võa bμn t¸n vÒ cuéc phiªu lðu míi x¶y ra, hai thÇy trß võa ®i vÒ phÝa c¶ng La-pi-xª, v× theo §«n Ki-h«-tª, con ®ðêng nμy cã l¾m ngðêi qua l¹i ch¼ng thÓ nμo kh«ng gÆp nhiÒu chuyÖn phiªu lðu kh¸c nhau [...]. \"Nhðng k×a\", Xan-ch« nãi, \"ngμi ngåi th¼ng l¹i mét chót chø, v× t«i thÊy h×nh nhð ngμi h¬i vÑo sang mét bªn, ch¾c lμ do bÞ ng· lóc n·y\". \"§óng thÕ\", §«n Ki-h«-tª ®¸p, \"vμ ta kh«ng kªu ®au lμ v× c¸c hiÖp sÜ giang hå(9) cã bÞ thð¬ng thÕ nμo còng kh«ng ®ðîc rªn rØ, dï xæ c¶ gan ruét ra ngoμi\". \"NÕu vËy, t«i ch¼ng biÕt tr¶ lêi ra sao\", Xan-ch« ®¸p, \"nhðng Chóa thÊu hiÓu cho lμ t«i cã yªn lßng kh«ng nÕu thÊy ngμi rªn la khi bÞ c¸i g× lμm cho ®au ®ín. Cßn t«i, cã thÓ xin thða víi ngμi r»ng chØ cÇn h¬i ®au mét chót lμ t«i rªn rØ ngay, trõ phi c¶ ®Õn gi¸m m· cña hiÖp sÜ giang hå còng bÞ cÊm kh«ng ®ðîc rªn rØ\". TÝnh chÊt ph¸c cña gi¸m m· lμm §«n Ki-h«-tª kh«ng nhÞn ®ðîc cðêi vμ l·o b¶o Xan-ch« cø viÖc rªn la lóc nμo vμ thÕ nμo còng ®ðîc, dï muèn hay kh«ng, v× cho tíi nay l·o chða ®äc thÊy cã chuyÖn cÊm ®o¸n nhð thÕ bao giê. Xan-ch« nh¾c chñ ®· ®Õn giê ¨n. §«n Ki-h«-tª ®¸p lμ lóc nμy chða cÇn ¨n, cßn nÕu Xan-ch« ®ãi th× cø tù nhiªn. §ðîc phÐp, Xan-ch« ngåi l¹i cho thËt tho¶i m¸i trªn lðng lõa, l«i c¸c thø ë trong c¸i tói hai ng¨n ra, võa ®i theo chñ võa ung dung ®¸nh chÐn, thØnh tho¶ng l¹i tu bÇu rðîu mét c¸ch ngon lμnh khiÕn tay chñ qu¸n rðîu dÔ thð¬ng nhÊt ë Ma-la-ga còng ph¶i ph¸t ghen. Võa ®i võa chÌ chÐn nhð thÕ, Xan-ch« ch¼ng cßn nhí g× ®Õn nh÷ng lêi høa hÑn cña chñ(10) vμ c¶m thÊy c¸i nghÒ ®i t×m kiÕm chuyÖn phiªu lðu nμy dï cã nguy hiÓm ®Õn ®©u còng ch¼ng vÊt v¶ g× mμ l¹i tho¶i m¸i n÷a lμ kh¸c. §ªm h«m Êy, hai ngðêi ë dðíi c¸c vßm c©y, vμ §«n Ki-h«-tª bÎ mét cμnh kh«, rót c¸i mòi s¾t ë chiÕc c¸n g·y l¾p vμo lμm thμnh ngän gi¸o. §«n Ki-h«-tª suèt ®ªm kh«ng ngñ ®Ó nghÜ tíi nμng §uyn-xi-nª-a cña l·o, b¾t chðíc nh÷ng hiÖp sÜ l·o tõng ®äc trong s¸ch thøc tr¾ng nhiÒu ®ªm rßng ë trong rõng hoÆc n¬i hoang 77

m¹c liªn tðëng(11) nhí tíi t×nh nð¬ng(12). Xan-ch« Pan-xa th× kh«ng thÕ, bëi v× d¹ dμy no c¨ng toμn lμ rðîu thÞt, b¸c ngñ mét m¹ch, vμ nÕu nhð chñ kh«ng gäi, th× dï ¸nh n¾ng chiÕu th¼ng vμo mÆt, vμ v« sè tiÕng chim hãt lÝu lo ®ãn mõng mét ngμy míi cã lÏ còng kh«ng ®ñ ®Ó ®¸nh thøc b¸c. Võa ngñ dËy, b¸c ví ngay lÊy bÇu rðîu, thÊy nã nhÑ h¬n tèi h«m trðíc, nªn buån rÇu v× xem chõng trªn qu·ng ®ðêng nμy khã ®μo ®©u ra ngay rðîu ®Ó ®æ vμo cho ®Çy. §«n Ki-h«-tª kh«ng muèn ¨n s¸ng v×, nhð ta thðêng nãi, chμng nghÜ ®Õn ngðêi yªu còng ®ñ no råi. (XÐc-van-tÐt(M), §«n Ki-h«-tª, Phïng V¨n Töu dÞch theo b¶n tiÕng Ph¸p. Cã tham kh¶o b¶n dÞch §«n Ki-h«-tª cña Trð¬ng §¾c VÞ, NXB V¨n häc, Hμ Néi, 1983) Chó thÝch (M) XÐc-van-tÐt (1547 - 1616) lμ nhμ v¨n T©y Ban Nha. «ng vèn lμ binh sÜ, bÞ thð¬ng n¨m 1571 trong mét cuéc thuû chiÕn vμ bÞ b¾t giam ë An-giª tõ n¨m 1575 ®Õn n¨m 1580. Trë vÒ T©y Ban Nha, «ng sèng mét cuéc ®êi cùc nhäc, ©m thÇm m·i cho ®Õn lóc c«ng bè tiÓu thuyÕt §«n Ki-h«-tª. V¨n b¶n ®¸nh nhau víi cèi xay giã trÝch trong tiÓu thuyÕt Êy. T¸c phÈm kÓ chuyÖn §«n Ki-h«-tª, mét l·o quý téc nghÌo v× qu¸ say mª truyÖn hiÖp sÜ nªn muèn trë thμnh hiÖp sÜ giang hå. L·o lôc t×m nh÷ng ®å binh gi¸p ®· han gØ cña tæ tiªn ®Ó trang bÞ cho m×nh, phong cho con ngùa cßm cña l·o lμ chiÕn m· R«-xi-nan-tª cßn b¶n th©n l·o lμ nhμ hiÖp sÜ §«n Ki-h«-tª xø Man-cha. L·o nhí ®Õn mét phô n÷ n«ng d©n l·o thÇm yªu xða kia vμ ban cho chÞ ta c¸i tªn lμ c«ng nð¬ng §uyn-xi-nª-a. L·o §«n Ki-h«-tª gÇy gß, cao lªnh khªnh trªn lðng con ngùa cßm ra ®i lμm hiÖp sÜ lang thang ®Ó trõ lò gian tμ, cøu ngðêi lð¬ng thiÖn. Cïng ®i víi l·o lμ Xan-ch« Pan-xa bÐo lïn, ®ðîc l·o chän lμm gi¸m m·, cðìi trªn lðng con lõa thÊp lÌ tÌ. Sau nhiÒu phen thÊt b¹i ª chÒ, cuèi cïng èm nÆng, §«n Ki-h«-tª míi nhËn ra c¸i tai h¹i cña lo¹i truyÖn hiÖp sÜ. L·o viÕt di chóc vμ qua ®êi. (1) Gi¸m m· : ngðêi ch¨m sãc ngùa vμ theo hÇu c¸c hiÖp sÜ. (2) ChiÕn lîi phÈm : nh÷ng thø thu ®ðîc cña ®èi phð¬ng sau khi chiÕn th¾ng. (3) Phông sù : dèc lßng, tËn tuþ phôc vô. 78

(4) DÆm : ®¬n vÞ ®o chiÒu dμi thêi xða ë nhiÒu nðíc phð¬ng T©y, kho¶ng 432m. (5) HiÖp sÜ : mét tðíc hiÖu thuéc dßng dâi quý ph¸i thêi xða ë phð¬ng T©y. Víi nghÜa phæ biÕn, hiÖp sÜ chØ ngðêi cã søc m¹nh vμ lßng hμo hiÖp, hay bªnh vùc kÎ yÕu, cøu gióp ngðêi gÆp n¹n trong x· héi cò. (6) Bri-a-rª-« : ngðêi khæng lå trong thÇn tho¹i Hi L¹p, cã mét tr¨m c¸nh tay. (7) Ph¸p sð : thÇy phï thuû, ngðêi cã kh¶ n¨ng lμm ®ðîc nhiÒu chuyÖn phi thðêng, theo mª tÝn. ®Ó trõ bÖnh ®iªn rå cña §«n Ki-h«-tª, nh÷ng ngðêi quen vμ ngðêi nhμ ®· ®èt c¸c s¸ch hiÖp sÜ cña l·o vμ bÞa chuyÖn l·o ph¸p sð Ph¬-re-xt«n ®¸nh c¾p c¶ phßng s¸ch (thð phßng). (8) Th©m thï : thï s©u s¾c. (9) HiÖp sÜ giang hå : hiÖp sÜ ®i lang thang kh¾p n¬i ®Ó trõ kÎ gian tμ, cøu ngðêi lð¬ng thiÖn. (10) Lêi høa hÑn cña chñ : §«n Ki-h«-tª ®· høa sÏ trao cho Xan-ch« Pan-xa cai trÞ mét vμi hßn ®¶o mμ l·o sÏ chiÕm ®ðîc trong cuéc phiªu lðu m¹o hiÓm. (11) Liªn tðëng : nghÜ tíi nh÷ng sù viÖc kh¸c cã liªn quan ®Õn ®iÒu ®ang suy nghÜ. (12) T×nh nð¬ng (tõ cæ) : chØ ngðêi t×nh lμ phô n÷ (nÕu ngðêi t×nh lμ ®μn «ng th× gäi lμ t×nh lang). §äc - hiÓu v¨n b¶n 1. X¸c ®Þnh ba phÇn cña ®o¹n truyÖn nμy theo tr×nh tù diÔn biÕn trðíc, trong vμ sau khi §«n Ki-h«-tª ®¸nh nhau víi cèi xay giã. LiÖt kª n¨m sù viÖc chñ yÕu, qua ®ã tÝnh c¸ch cña l·o hiÖp sÜ vμ b¸c gi¸m m· ®ðîc béc lé. 2. Qua n¨m sù viÖc Êy, ph©n tÝch nh÷ng nÐt hay vμ dë trong tÝnh c¸ch cña nh©n vËt §«n Ki-h«-tª. 3. VÉn qua c¸c sù viÖc Êy, chøng minh nh©n vËt Xan-ch« Pan-xa còng béc lé c¶ nh÷ng mÆt tèt lÉn mÆt xÊu. 4. §èi chiÕu §«n Ki-h«-tª vμ Xan-ch« Pan-xa vÒ c¸c mÆt : d¸ng vÎ bªn ngoμi, nguån gèc xuÊt th©n, suy nghÜ, hμnh ®éng,... ®Ó thÊy râ nhμ v¨n ®· x©y dùng mét cÆp nh©n vËt tð¬ng ph¶n. 79

Ghi nhí Sù tð¬ng ph¶n vÒ mäi mÆt gi÷a §«n Ki-h«-tª vμ Xan-ch« Pan-xa trong tiÓu thuyÕt §«n Ki-h«-tª cña XÐc-van-tÐt t¹o nªn mét cÆp nh©n vËt bÊt hñ trong v¨n häc thÕ giíi. §«n Ki-h«-tª thËt nùc cðêi nhðng c¬ b¶n cã nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý ; Xan-ch« Pan-xa cã nh÷ng mÆt tèt song còng béc lé nhiÒu ®iÓm ®¸ng chª tr¸ch. T×nh th¸i tõ I - chøc n¨ng cña t×nh th¸i tõ Quan s¸t nh÷ng tõ in ®Ëm trong c¸c vÝ dô sau vμ tr¶ lêi c©u hái. a) - MÑ ®i lμm råi μ ? b) MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i oμ lªn khãc råi cø thÕ nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo : - Con nÝn ®i ! (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngμy th¬ Êu) c) Thð¬ng thay còng mét kiÕp ngðêi, KhÐo thay mang lÊy s¾c tμi lμm chi ! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) d) - Em chμo c« ¹ ! C©u hái : 1. Trong c¸c vÝ dô (a), (b) vμ (c), nÕu bá c¸c tõ in ®Ëm th× ý nghÜa cña c©u cã g× thay ®æi ? 2. ë vÝ dô (d), tõ ¹ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m g× cña ngðêi nãi ? 80

Ghi nhí · T×nh th¸i tõ lμ nh÷ng tõ ®ðîc thªm vμo c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vμ ®Ó biÓu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m cña ngðêi nãi. · T×nh th¸i tõ gåm mét sè lo¹i ®¸ng chó ý nhð sau : - T×nh th¸i tõ nghi vÊn : μ, ð, h¶, hö, chø, ch¨ng,... - T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn : ®i, nμo, víi,... - T×nh th¸i tõ c¶m th¸n : thay, sao,... - T×nh th¸i tõ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m : ¹, nhÐ, c¬, mμ,... II - Sö dông t×nh th¸i tõ C¸c t×nh th¸i tõ in ®Ëm dðíi ®©y ®ðîc dïng trong nh÷ng hoμn c¶nh giao tiÕp (quan hÖ tuæi t¸c, thø bËc x· héi, t×nh c¶m,...) kh¸c nhau nhð thÕ nμo ? - B¹n chða vÒ μ ? - ThÇy mÖt ¹ ? - B¹n gióp t«i mét tay nhÐ ! - B¸c gióp ch¸u mét tay ¹ ! Ghi nhí Khi nãi, khi viÕt, cÇn chó ý sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp víi hoμn c¶nh giao tiÕp (quan hÖ tuæi t¸c, thø bËc x· héi, t×nh c¶m,...). III - luyÖn tËp 1. Trong c¸c c©u dðíi ®©y, tõ nμo (trong c¸c tõ in ®Ëm) lμ t×nh th¸i tõ, tõ nμo kh«ng ph¶i lμ t×nh th¸i tõ ? a) Em thÝch trðêng nμo th× thi vμo trðêng Êy. b) Nhanh lªn nμo, anh em ¬i ! c) Lμm nhð thÕ míi ®óng chø ! 81

d) T«i ®· khuyªn b¶o nã nhiÒu lÇn råi chø cã ph¶i kh«ng ®©u. e) Cøu t«i víi ! g) Nã ®i ch¬i víi b¹n tõ s¸ng. h) Con cß ®Ëu ë ®»ng kia. i) Nã thÝch h¸t d©n ca NghÖ TÜnh(a) kia. 2. Gi¶i thÝch ý nghÜa cña c¸c t×nh th¸i tõ in ®Ëm trong nh÷ng c©u dðíi ®©y : a) Bμ l·o l¸ng giÒng l¹i lËt ®Ët ch¹y sang : - B¸c trai ®· kh¸ råi chø ? (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) b) - Con chã lμ cña ch¸u nã mua ®Êy chø !... Nã mua vÒ nu«i, ®Þnh ®Ó ®Õn lóc cðíi vî th× giÕt thÞt... (Nam Cao, L·o H¹c) c) Mét ngðêi nhÞn ¨n ®Ó tiÒn l¹i lμm ma, bëi kh«ng muèn liªn luþ ®Õn hμng xãm l¸ng giÒng... Con ngðêi ®¸ng kÝnh Êy b©y giê còng theo gãt Binh Tð ®Ó cã ¨n ð ? (Nam Cao, L·o H¹c) d) Bçng Thuû l¹i xÞu mÆt xuèng : - Sao bè m·i kh«ng vÒ nhØ ? Nhð vËy lμ em kh«ng ®ðîc chμo bè trðíc khi ®i. (Kh¸nh Hoμi, Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª) e) C« gi¸o T©m gì tay Thuû, ®i l¹i phÝa bôc, më cÆp lÊy mét quyÓn sæ cïng víi chiÕc bót m¸y n¾p vμng ®ða cho em t«i vμ nãi : - C« tÆng em. VÒ trðêng míi, em cè g¾ng häc tËp nhÐ ! (Kh¸nh Hoμi, Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª) g) Em t«i sôt sÞt b¶o : - Th«i th× anh cø chia ra vËy. (Kh¸nh Hoμi, Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª) (a) NghÖ An vμ Hμ TÜnh. 82

h) ¤ng ®èc tð¬i cðêi nhÉn n¹i chê chóng t«i. - C¸c em ®õng khãc. Trða nay c¸c em ®ðîc vÒ nhμ c¬ mμ. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) 3. §Æt c©u víi c¸c t×nh th¸i tõ mμ, ®Êy, chø lÞ, th«i, c¬, vËy. 4. §Æt c©u hái cã dïng c¸c t×nh th¸i tõ nghi vÊn phï hîp víi nh÷ng quan hÖ x· héi sau ®©y : - Häc sinh víi thÇy gi¸o hoÆc c« gi¸o ; - B¹n nam víi b¹n n÷ cïng løa tuæi ; - Con víi bè mÑ hoÆc chó, b¸c, c«, d×. 5. T×m mét sè t×nh th¸i tõ trong tiÕng ®Þa phð¬ng em hoÆc tiÕng ®Þa phð¬ng kh¸c mμ em biÕt. LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m I - Tõ sù viÖc vμ nh©n vËt ®Õn ®o¹n v¨n tù sù cã yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m Cho c¸c sù viÖc vμ nh©n vËt sau : a) Ch¼ng may em ®¸nh vì mét lä hoa ®Ñp. b) Em gióp mét bμ cô qua ®ðêng vμo lóc ®«ng ngðêi vμ nhiÒu xe cé ®i l¹i. c) Em nhËn ®ðîc mét mãn quμ bÊt ngê nh©n ngμy sinh nhËt hay ngμy lÔ, tÕt. H·y x©y dùng mét ®o¹n v¨n tù sù cã sö dông c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m. Cã thÓ theo c¸c bðíc sau : - Bðíc 1 : Lùa chän sù viÖc chÝnh. (Mét trong ba sù viÖc trªn.) - Bðíc 2 : Lùa chän ng«i kÓ. (Ngðêi kÓ ë ng«i thø mÊy, xðng lμ g× ?) - Bðíc 3 : X¸c ®Þnh thø tù kÓ. (C©u chuyÖn b¾t ®Çu tõ ®©u, diÔn ra thÕ nμo vμ kÕt thóc ra sao ?) 83

- Bðíc 4 : X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m dïng trong ®o¹n v¨n tù sù sÏ viÕt. (VÝ dô, ë trðêng hîp (a) : Lä hoa ®Ñp nhð thÕ nμo (miªu t¶) ? Khi lμm vì, th¸i ®é, t©m tr¹ng cña em ra sao (biÓu c¶m, suy nghÜ) ?,... Trðêng hîp (b) : §ã lμ mét bμ cô nhð thÕ nμo ? Cô lóng tóng, sî sÖt khi qua ®ðêng ra sao (miªu t¶) ? T×nh c¶m vμ th¸i ®é cña em khi thÊy cô giμ nhð thÕ (biÓu c¶m)... Trðêng hîp (c) : §ã lμ mét mãn quμ nhð thÕ nμo (miªu t¶) ? BÊt ngê ra sao ? C¶m xóc cña em nhð thÕ nμo (biÓu c¶m) ?...) - Bðíc 5 : ViÕt thμnh ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn, kÕt hîp c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m sao cho hîp lÝ. II - LuyÖn tËp 1. Cho sù viÖc vμ nh©n vËt sau ®©y : Sau khi b¸n chã, l·o H¹c sang b¸o ®Ó «ng gi¸o biÕt. H·y ®ãng vai «ng gi¸o vμ viÕt mét ®o¹n v¨n kÓ l¹i gi©y phót l·o H¹c sang b¸o tin b¸n chã víi vÎ mÆt vμ t©m tr¹ng ®au khæ. 2. T×m trong truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao ®o¹n v¨n kÓ l¹i gi©y phót trªn. Sau ®ã so s¸nh víi ®o¹n v¨n cña m×nh võa viÕt ®Ó rót ra nhËn xÐt : - §o¹n v¨n cña Nam Cao ®· kÕt hîp yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m ë chç nμo ? - Nh÷ng yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m ®· gióp Nam Cao thÓ hiÖn ®ðîc ®iÒu g× ? - §o¹n v¨n cña em ®· kÕt hîp ®ðîc c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m chða ? §äc thªm 1. DÕ MÌn kÓ vÒ gi©y phót cuèi cïng cña DÕ Cho¾t (c¸i chÕt cña DÕ Cho¾t do DÕ MÌn g©y ra) : Cho¾t kh«ng dËy ®ðîc n÷a, n»m thoi thãp. ThÊy thÕ, t«i hèt ho¶ng quú xuèng, n©ng ®Çu Cho¾t lªn mμ than r»ng : - Nμo t«i ®©u biÕt c¬ sù l¹i ra n«ng nçi nμy ! T«i hèi l¾m ! T«i hèi hËn l¾m ! Anh mμ chÕt lμ chØ t¹i c¸i téi ng«ng cuång d¹i dét cña t«i. T«i biÕt lμm thÕ nμo b©y giê ? T«i kh«ng ngê DÕ Cho¾t nãi víi t«i mét c©u nhð thÕ nμy : - Th«i, t«i èm yÕu qu¸ råi, chÕt còng ®ðîc. Nhðng trðíc khi nh¾m m¾t, t«i khuyªn anh : ë ®êi mμ cã thãi hung h¨ng bËy b¹, cã ãc mμ kh«ng biÕt nghÜ, sím muén råi còng mang v¹ vμo m×nh ®Êy. 84

ThÕ råi DÕ Cho¾t t¾t thë. T«i thð¬ng l¾m. Võa thð¬ng võa ¨n n¨n téi m×nh. Gi¸ t«i kh«ng trªu chÞ Cèc th× ®©u ®Õn nçi Cho¾t viÖc g×. C¶ t«i n÷a, nÕu kh«ng nhanh ch©n ch¹y vμo hang th× t«i còng chÕt toi råi. T«i ®em x¸c DÕ Cho¾t ®Õn ch«n vμo mét vïng cá bïm tum. T«i ®¾p thμnh nÊm mé to. T«i ®øng lÆng giê l©u, nghÜ vÒ bμi häc ®ðêng ®êi ®Çu tiªn. (T« Hoμi, DÕ MÌn phiªu lðu kÝ, trong Ng÷ v¨n 6, tËp hai, NXB Gi¸o dôc, Hμ Néi, 2002) 2. Ngðêi anh kÓ vÒ gi©y phót khi thÊy m×nh ®ðîc em g¸i vÏ trong tranh (ngðêi anh vèn hay ghen tÞ víi em g¸i m×nh) : Trong gian phßng lín trμn ngËp ¸nh s¸ng, nh÷ng bøc tranh cña thÝ sinh treo kÝn bèn bøc tðêng. Bè, mÑ t«i kÐo t«i chen qua ®¸m ®«ng ®Ó xem bøc tranh cña KiÒu Phð¬ng ®· ®ðîc ®ãng khung, lång kÝnh. Trong tranh, mét chó bÐ ®ang ngåi nh×n ra ngoμi cöa sæ, n¬i bÇu trêi trong xanh. MÆt chó bÐ nhð to¶ ra mét thø ¸nh s¸ng rÊt l¹. To¸t lªn tõ cÆp m¾t, tð thÕ ngåi cña chó kh«ng chØ sù suy tð mμ cßn rÊt m¬ méng n÷a. MÑ håi hép th× thÇm vμo tai t«i : - Con cã nhËn ra con kh«ng ? T«i giËt s÷ng ngðêi. Ch¼ng hiÓu sao t«i ph¶i b¸m chÆt lÊy tay mÑ. Tho¹t tiªn lμ sù ngì ngμng, råi ®Õn h·nh diÖn, sau ®ã lμ xÊu hæ. Dðíi m¾t em t«i, t«i hoμn h¶o ®Õn thÕ kia ð ? T«i nh×n nhð th«i miªn vμo dßng ch÷ ®Ò trªn bøc tranh : \"Anh trai t«i\". VËy mμ dðíi m¾t t«i th×... - Con ®· nhËn ra con chða ? - MÑ vÉn håi hép. T«i kh«ng tr¶ lêi mÑ v× t«i muèn khãc qu¸. Bëi v× nÕu nãi ®ðîc víi mÑ, t«i sÏ nãi r»ng : \"Kh«ng ph¶i con ®©u. §Êy lμ t©m hån vμ lßng nh©n hËu cña em con ®Êy\". (T¹ Duy Anh, Bøc tranh cña em g¸i t«i, trong Ng÷ v¨n 6, tËp hai, NXB Gi¸o dôc, Hμ Néi, 2002) 85

Bμi 8 KÕt qu¶ cÇn ®¹t · HiÓu râ ChiÕc l¸ cuèi cïng hÊp dÉn ë nghÖ thuËt kÓ chuyÖn ®éc ®¸o vμ lßng thð¬ng yªu nh÷ng ngðêi nghÌo khæ. · T×m hiÓu vμ lËp ®ðîc b¶ng kª c¸c danh tõ chØ quan hÖ ruét thÞt, th©n thÝch ®ðîc dïng ë ®Þa phð¬ng. · BiÕt c¸ch t×m, lùa chän vμ s¾p xÕp c¸c ý trong mét bμi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m. V¨n b¶n ChiÕc l¸ cuèi cïng (TrÝch) 86

(Xiu vμ Gi«n-xi lμ hai n÷ ho¹ sÜ nghÌo, cßn trÎ, sèng trong mét c¨n hé thuª ë gÇn c«ng viªn Oa-sinh-t¬n. Cô B¬-men còng lμ mét ho¹ sÜ nghÌo thuª phßng ë tÇng dðíi. Bèn chôc n¨m nay cô m¬ ðíc vÏ mét kiÖt t¸c nhðng chða thùc hiÖn ®ðîc ; cô thðêng ngåi lμm mÉu vÏ cho c¸c ho¹ sÜ ®Ó kiÕm tiÒn. Lóc Êy lμ vμo mïa ®«ng. Gi«n-xi bÞ bÖnh sðng phæi. BÖnh tËt vμ nghÌo tóng khiÕn c« tuyÖt väng kh«ng muèn sèng n÷a. C« ®Õm tõng chiÕc l¸ cßn l¹i trªn c©y thðêng xu©n b¸m vμo bøc tðêng g¹ch ®èi diÖn víi cöa sæ, chê khi nμo chiÕc l¸ cuèi cïng rông nèt th× c« còng bu«ng xu«i, l×a ®êi...) Khi hai ngðêi lªn trªn g¸c th× Gi«n-xi ®ang ngñ. Xiu kÐo tÊm mμnh mμnh xuèng che kÝn cöa sæ vμ ra hiÖu cho cô B¬-men sang buång bªn c¹nh. Sang ®Õn n¬i, hä sî sÖt ngã ra ngoμi cöa sæ, nh×n c©y thðêng xu©n(1). Råi hä nh×n nhau mét l¸t, ch¼ng nãi n¨ng g×. Mét c¬n mða l¹nh lÏo, dai d¼ng vÉn ®ang r¬i, lÉn cïng víi tuyÕt. Cô B¬-men mÆc chiÕc s¬ mi cò mμu xanh, ngåi ®ãng vai mét tay thî má giμ trªn c¸i Êm ®un nðíc lËt óp gi¶ lμm t¶ng ®¸(2). S¸ng h«m sau, Xiu tØnh dËy sau khi chîp m¾t ®ðîc mét tiÕng ®ång hå th× thÊy Gi«n-xi ®ang më to cÆp m¾t thÉn thê nh×n tÊm mμnh mμnh mμu xanh ®· kÐo xuèng. \"KÐo nã lªn, em muèn nh×n\", c« thÒu thμo ra lÖnh. Xiu lμm theo mét c¸ch ch¸n n¶n. Nhðng, « k×a ! Sau trËn mða vïi dËp vμ nh÷ng c¬n giã phò phμng kÐo dμi suèt c¶ mét ®ªm, tðëng chõng nhð kh«ng bao giê døt, vÉn cßn mét chiÕc l¸ thðêng xu©n b¸m trªn bøc tðêng g¹ch. §ã lμ chiÕc l¸ cuèi cïng trªn c©y. ë gÇn cuèng l¸ cßn gi÷ mμu xanh sÉm, nhðng víi r×a l¸ h×nh r¨ng cða ®· nhuèm mμu vμng óa, chiÕc l¸ vÉn dòng c¶m treo b¸m vμo cμnh c¸ch mÆt ®Êt chõng hai mð¬i bé(3). \"§ã lμ chiÕc l¸ cuèi cïng\", Gi«n-xi nãi, \"Em cø tðëng lμ nhÊt ®Þnh trong ®ªm võa qua nã ®· rông. Em nghe thÊy giã thæi. H«m nay nã sÏ rông th«i vμ cïng lóc ®ã th× em sÏ chÕt\". \"Em th©n yªu, th©n yªu !\", Xiu nãi, cói khu«n mÆt hèc h¸c xuèng gÇn gèi, \"Em h·y nghÜ ®Õn chÞ, nÕu em kh«ng cßn muèn nghÜ ®Õn m×nh n÷a. ChÞ sÏ lμm g× ®©y ?\". Nhðng Gi«n-xi kh«ng tr¶ lêi. C¸i c« ®¬n nhÊt trong kh¾p thÕ gian lμ mét t©m hån ®ang chuÈn bÞ s½n sμng cho chuyÕn ®i xa x«i bÝ Èn cña m×nh(4). Khi nh÷ng 87

d©y rμng buéc c« víi t×nh b¹n vμ víi thÕ gian cø l¬i láng dÇn tõng sîi mét, ý nghÜ k× quÆc Êy h×nh nhð cμng cho¸n lÊy t©m trÝ c« m¹nh mÏ h¬n. Ngμy h«m ®ã tr«i qua vμ ngay c¶ trong ¸nh hoμng h«n(5), hä vÉn cã thÓ tr«ng thÊy chiÕc l¸ thðêng xu©n ®¬n ®éc nÝu vμo c¸i cuèng cña nã trªn tðêng. ThÕ råi, cïng víi mμn ®ªm bu«ng xuèng, giã bÊc l¹i μo μo, trong khi mða vÉn ®Ëp m¹nh vμo cöa sæ vμ r¬i lép ®ép xuèng ®Êt tõ m¸i hiªn thÊp kiÓu Hμ Lan. Khi trêi võa höng s¸ng th× Gi«n-xi, con ngðêi tμn nhÉn, l¹i ra lÖnh kÐo mμnh lªn. ChiÕc l¸ thðêng xu©n vÉn cßn ®ã. Gi«n-xi n»m nh×n chiÕc l¸ håi l©u. Råi c« gäi Xiu ®ang quÊy mãn ch¸o gμ trªn lß h¬i ®èt. \"Em thËt lμ mét con bÐ hð, chÞ Xiu th©n yªu ¬i\", Gi«n-xi nãi, \"Cã mét c¸i g× ®Êy ®· lμm cho chiÕc l¸ cuèi cïng vÉn cßn ®ã ®Ó cho em thÊy r»ng m×nh ®· tÖ nhð thÕ nμo. Muèn chÕt lμ mét téi. Giê th× chÞ cã thÓ cho em xin tÝ ch¸o vμ chót s÷a pha Ýt rðîu vang ®á vμ - khoan - ®ða cho em chiÕc gð¬ng tay trðíc ®·, råi xÕp mÊy chiÕc gèi l¹i quanh em, ®Ó em ngåi dËy xem chÞ nÊu nðíng\". Mét tiÕng ®ång hå sau, c« nãi : \"ChÞ Xiu th©n yªu ¬i, mét ngμy nμo ®ã em hi väng sÏ ®ðîc vÏ vÞnh Na-pl¬\"(6). Buæi chiÒu, b¸c sÜ tíi vμ khi «ng ra vÒ, Xiu kiÕm cí ra ngoμi hμnh lang. \"§ðîc n¨m phÇn mðêi råi\", b¸c sÜ nãi vμ cÇm lÊy bμn tay m¶nh dÎ run rÈy cña Xiu, \"Ch¨m sãc chu ®¸o th× chÞ sÏ th¾ng. Vμ b©y giê t«i ph¶i xuèng dðíi nhμ th¨m mét bÖnh nh©n kh¸c, tªn lμ B¬-men, h×nh nhð lμ mét nghÖ sÜ th× ph¶i. Còng l¹i chøng sðng phæi. «ng cô lμ mét ngðêi giμ yÕu, bÖnh t×nh nguy kÞch. Ch¼ng cßn hi väng g×, nhðng h«m nay «ng cô sÏ vμo n»m bÖnh viÖn ®Ó ®ðîc ch¨m sãc chu ®¸o h¬n\". H«m sau, b¸c sÜ b¶o Xiu : \"C« Êy khái nguy hiÓm(7) råi, chÞ ®· th¾ng. Giê chØ cßn viÖc båi dðìng vμ ch¨m nom - thÕ th«i\". Vμ buæi chiÒu h«m ®ã, Xiu tíi bªn giðêng Gi«n-xi n»m, thÊy Gi«n-xi ®ang vui vÎ ®an mét chiÕc kh¨n choμng len mμu xanh thÉm rÊt v« dông, chÞ «m lÊy c¶ ngðêi Gi«n-xi lÉn nh÷ng chiÕc gèi. 88

\"ChÞ cã chuyÖn nμy muèn nãi víi em, con chuét b¹ch cña chÞ\", c« nãi, \"Cô B¬-men ®· chÕt v× sðng phæi h«m nay ë bÖnh viÖn råi. Cô èm chØ cã hai ngμy. Buæi s¸ng ngμy thø nhÊt, b¸c g¸c cæng thÊy cô èm nÆng trong c¨n phßng cña cô ë tÇng dðíi. Giμy vμ ¸o quÇn cña cô ðít sòng vμ l¹nh buèt. Ch¼ng ai h×nh dung næi cô ®· ë ®©u trong mét ®ªm khñng khiÕp nhð thÕ. Nhðng råi ngðêi ta t×m thÊy mét chiÕc ®Ìn b·o vÉn cßn th¾p s¸ng vμ mét chiÕc thang ®· bÞ l«i ra khái chç ®Ó cña nã, vμ vμi chiÕc bót l«ng r¬i vung v·i, vμ mét b¶ng pha mμu cã mμu xanh vμ mμu vμng trén lÉn víi nhau, vμ - em th©n yªu ¬i, em h·y nh×n ra ngoμi cöa sæ, nh×n chiÕc l¸ thðêng xu©n cuèi cïng ë trªn tðêng. Em cã lÊy lμm l¹ t¹i sao ch¼ng bao giê nã rung rinh hoÆc lay ®éng khi giã thæi kh«ng ? å, em th©n yªu, ®ã chÝnh lμ kiÖt t¸c(8) cña cô B¬-men, - cô vÏ nã ë ®Êy vμo c¸i ®ªm mμ chiÕc l¸ cuèi cïng ®· rông\". (O Hen-ri(M), ChiÕc l¸ cuèi cïng, theo b¶n dÞch cña Ng« VÜnh ViÔn, trong tËp truyÖn ng¾n ChiÕc l¸ cuèi cïng, NXB V¨n häc, Hμ Néi, 1983) Chó thÝch (M) O Hen-ri (1862 - 1910) lμ nhμ v¨n MÜ chuyªn viÕt truyÖn ng¾n. NhiÒu truyÖn cña «ng ®· ®Ó l¹i cho b¹n ®äc nh÷ng Ên tðîng s©u s¾c nhð C¨n g¸c xÐp, Tªn c¶nh s¸t vμ g· lang thang, Quμ tÆng cña c¸c ®¹o sÜ,... C¸c truyÖn cña O Hen-ri thðêng nhÑ nhμng nhðng to¸t lªn tinh thÇn nh©n ®¹o cao c¶, t×nh thð¬ng yªu ngðêi nghÌo khæ, rÊt c¶m ®éng. ®o¹n trÝch nμy lμ phÇn cuèi truyÖn ng¾n ChiÕc l¸ cuèi cïng. (1) Thðêng xu©n : xem chó thÝch 4, tr. 67. (2) Cô ngåi lμm mÉu ®Ó cho Xiu vÏ. (3) Bé : ®¬n vÞ ®o chiÒu dμi hay dïng ë Anh vμ MÜ, b»ng 0,3048m. (4) ChuyÕn ®i xa x«i bÝ Èn : ý nãi lμ chÕt. (5) ¸nh hoμng h«n : ¸nh s¸ng lóc mÆt trêi lÆn. (6) VÞnh Na-pl¬ : vÞnh ®Ñp næi tiÕng ë bê biÓn I-ta-li-a. (7) Khái nguy hiÓm : ý nãi lμ kh«ng cßn lo chÕt n÷a. (8) KiÖt t¸c : t¸c phÈm nghÖ thuËt hÕt søc ®Æc s¾c. 89

§äc - HiÓu v¨n b¶n 1. Nh÷ng chi tiÕt nμo trong v¨n b¶n nãi lªn tÊm lßng thð¬ng yªu vμ hμnh ®éng cao c¶ cña cô B¬-men ®èi víi Gi«n-xi ? T¹i sao nhμ v¨n bá qua kh«ng kÓ sù viÖc cô ®· vÏ chiÕc l¸ trªn tðêng trong ®ªm mða tuyÕt ? V× sao cã thÓ nãi chiÕc l¸ cô vÏ lμ mét kiÖt t¸c ? 2. T×m b»ng chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh Xiu kh«ng hÒ ®ðîc cô B¬-men cho biÕt ý ®Þnh vÏ mét chiÕc l¸ thay cho chiÕc l¸ cuèi cïng rông xuèng. NÕu Xiu ®ðîc biÕt th× truyÖn cã kÐm hÊp dÉn kh«ng ? V× sao ? 3. Thö h×nh dung t©m tr¹ng c¨ng th¼ng cña Gi«n-xi, cña Xiu vμ cña b¹n ®äc khi hai lÇn Gi«n-xi ra lÖnh kÐo mμnh lªn. Nguyªn nh©n s©u xa nμo quyÕt ®Þnh t©m tr¹ng håi sinh cña Gi«n-xi ? T¹i sao nhμ v¨n kÕt thóc truyÖn b»ng lêi kÓ cña Xiu mμ kh«ng ®Ó Gi«n-xi ph¶n øng g× thªm ? 4. Chøng minh truyÖn ChiÕc l¸ cuèi cïng cña O Hen-ri, qua trÝch ®o¹n nμy, ®ðîc kÕt thóc trªn c¬ së hai sù kiÖn bÊt ngê ®èi lËp nhau t¹o nªn hiÖn tðîng ®¶o ngðîc t×nh huèng hai lÇn, g©y høng thó cho b¹n ®äc. Ghi nhí MÊy trang kÕt thóc truyÖn ChiÕc l¸ cuèi cïng trªn ®©y cña O Hen-ri ®ñ chøng tá truyÖn ®ðîc x©y dùng theo kiÓu cã nhiÒu t×nh tiÕt hÊp dÉn, s¾p xÕp chÆt chÏ khÐo lÐo, kÕt cÊu ®¶o ngðîc t×nh huèng hai lÇn, g©y høng thó vμ lμm cho chóng ta rung c¶m trðíc t×nh yªu thð¬ng cao c¶ gi÷a nh÷ng con ngðêi nghÌo khæ. Chð¬ng tr×nh ®Þa phð¬ng (phÇn TiÕng ViÖt) 1. T×m c¸c tõ ng÷ chØ ngðêi cã quan hÖ ruét thÞt, th©n thÝch ®ðîc dïng ë ®Þa phð¬ng em cã nghÜa tð¬ng ®ð¬ng víi c¸c tõ ng÷ toμn d©n dðíi ®©y. (C¸ch lμm : - KÎ l¹i b¶ng vμo vë, theo thø tù, ghi râ tõ ng÷ ®ðîc dïng ë ®Þa phð¬ng em. Tõ ng÷ ®ã cã thÓ trïng víi tõ ng÷ toμn d©n hoÆc kh¸c tõ ng÷ toμn d©n. - G¹ch dðíi c¸c tõ ng÷ kh¸c víi tõ ng÷ toμn d©n.) 90

STT Tõ ng÷ toμn d©n Tõ ng÷ ®ðîc dïng ë ®Þa phð¬ng em 1 cha 2 mÑ 3 «ng néi 4 bμ néi 5 «ng ngo¹i 6 bμ ngo¹i 7 b¸c (anh trai cña cha) 8 b¸c (vî anh trai cña cha) 9 chó (em trai cña cha) 10 thÝm (vî em trai cña cha) 11 b¸c (chÞ g¸i cña cha) 12 b¸c (chång chÞ g¸i cña cha) 13 c« (em g¸i cña cha) 14 chó (chång em g¸i cña cha) 15 b¸c (anh trai cña mÑ) 16 b¸c (vî anh trai cña mÑ) 17 cËu (em trai cña mÑ) 18 mî (vî em trai cña mÑ) 19 b¸c (chÞ g¸i cña mÑ) 20 b¸c (chång chÞ g¸i cña mÑ) 21 d× (em g¸i cña mÑ) 22 chó (chång em g¸i cña mÑ) 23 anh trai 24 chÞ d©u (vî cña anh trai) 25 em trai 26 em d©u (vî cña em trai) 27 chÞ g¸i 28 anh rÓ (chång cña chÞ g¸i) 29 em g¸i 30 em rÓ (chång cña em g¸i) 31 con 32 con d©u (vî cña con trai) 33 con rÓ (chång cña con g¸i) 34 ch¸u (con cña con) 91

2. Sðu tÇm mét sè tõ ng÷ chØ ngðêi cã quan hÖ ruét thÞt, th©n thÝch ®ðîc dïng ë ®Þa phð¬ng kh¸c. 3. Sðu tÇm mét sè th¬ ca cã sö dông tõ ng÷ chØ ngðêi cã quan hÖ ruét thÞt, th©n thÝch ë ®Þa phð¬ng em. LËp dμn ý cho bμi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m I - Dμn ý cña bμi v¨n tù sù 1. T×m hiÓu dμn ý cña bμi v¨n tù sù ®äc bμi v¨n sau vμ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu nªu ë dðíi. Mãn quμ sinh nhËt Nh©n kØ niÖm ngμy sinh n¨m nay cña t«i, b¹n bÌ ®Õn ch¬i vui vÎ qu¸. Suèt c¶ buæi s¸ng, nhμ t«i tÊp nËp kÎ ra, ngðêi vμo, tiÕng cðêi nãi rÝu ra rÝu rÝt kh«ng ngít. Hai chiÕc b×nh c¾m ®Çy hoa. Hoa hång b¹ch, hoa hång nhung, hoa cÈm chðíng, hoa mÆt trêi, l¹i cã nh÷ng b«ng hoa cá nhá xÝu mμu tÝm nh¹t mμ t«i rÊt thÝch n÷a. C¸c b¹n t«i ngåi chËt c¶ nhμ, bao nhiªu ghÕ mðîn thªm cña c« Ba nhμ bªn còng vÉn kh«ng ®ñ, cã chç hai b¹n ph¶i ngåi chung mét ghÕ, chËt chéi nhðng mμ vui. NhiÒu b¹n cßn mang c¶ quμ ®Õn tÆng t«i n÷a. T«i nhËn ®ðîc nhiÒu thø qu¸ : nμo cÆp tãc, nμo sæ, nμo kh¨n mïi soa,... bao nhiªu thø bμy la liÖt trªn bμn. Vui th× vui thËt, nhðng t«i vÉn cø bån chån kh«ng yªn. Kh«ng hiÓu sao c¸i Trinh, ®øa b¹n th©n nhÊt cña t«i, giê nμy vÉn chða ®Õn. Ch¼ng lÏ nã l¹i quªn ngμy vui cña t«i ? Kh«ng, con bÐ vèn chu ®¸o l¾m kia mμ ! B¹n bÌ ®· b¾t ®Çu ra vÒ l¸c ®¸c, t«i còng bån chån. T«i kh«ng tr¸ch Trinh n÷a mμ b¾t ®Çu lo. Hay lμ... Trinh ®· gÆp tai n¹n g× gi÷a ®ðêng ch¨ng ? T«i ®ang ®¨m chiªu nghÜ ngîi, chît c¸i Thanh reo lªn : - Kia råi ! ChÞ Trinh kia råi ! T«i quay ph¾t ra cöa, nh×n thÊy Trinh ®ang tð¬i cðêi ®i vμo s©n. T«i ch¹y μo ra, x« ®æ c¶ ghÕ. ThÊy Trinh b×nh thðêng, tù nhiªn t«i thÊy tñi th©n vμ giËn Trinh. T«i tr¸ch : - Sao b©y giê míi ®Õn ? Tðëng quªn ngðêi ta råi ? GhÐt ! 92

Trinh cðêi lán lÎn, ®Çu h¬i nghiªng nghiªng tr«ng thËt hiÒn lμnh. Nh×n nÐt cðêi Êy kh«ng thÓ nμo mμ giËn cho ®ðîc. T«i ph¸t vμo lðng Trinh mét ph¸t râ ®au, råi hái : - Xe ®©u kh«ng d¾t vμo, l¹i ®Ó ngoμi cæng μ ? Trinh vÉn cðêi kh«ng ra tiÕng, l¾c l¾c ®Çu hÊt län tãc nÆng ra sau, nãi nhá nhð ngðêi cã lçi : - Xe s¸ng nay anh Toμn ®i sím. - ThÕ ®i bé xuèng ®©y μ ? Trinh kh«ng tr¶ lêi, chØ mØm cðêi gËt ®Çu. T«i giËn m×nh qu¸, thÕ mμ cø tr¸ch Trinh m·i. §i bé th¶o nμo b©y giê míi ®Õn. Nhμ Trinh m·i trªn Qu¶ng B¸, xuèng ®©y còng ph¶i ®Õn n¨m, s¸u c©y sè, chø cã gÇn g×. T«i kÐo Trinh vμo ngåi gi÷a b¹n bÌ. Trinh më chiÕc l½ng m©y nhá, thËn träng lÊy ra mÊy b«ng hång vμng. TÊt c¶ ®Òu söng sèt reo lªn. C¸i Thanh véi cÇm chiÕc cèc ®i móc nðíc. MÊy b¹n kh¸c còng xóm l¹i trÇm trå nh×n ng¾m. Trinh l¹i khÏ n©ng lªn mét cμnh æi. Cßn nguyªn c¶ l¸ vμ lóc lØu ®Õn n¨m, s¸u qu¶ trßn to, l¸ng bãng. L¹i nh÷ng tiÕng xuýt xoa bμn t¸n. Trinh cðêi quay sang t«i : - Trang cßn nhí chïm æi nμy kh«ng ? Kh«ng μ ? Qu¶ cña c©y æi g¨ng gãc ao ®Êy th«i ! T«i \"μ\" lªn mét tiÕng, mi m¾t bçng nong nãng vμ sèng mòi cay xéc. T«i nhí ra råi. L©u l¾m, tõ mÊy th¸ng trðíc, lóc æi ®ang ra hoa, t«i cã lªn nhμ Trinh ch¬i. Trinh dÉn t«i vμo vðên, ®Õn gãc bê ao, Trinh nãi nhá, vÎ bÝ mËt : - Trang ! Trang ! L¹i ®©y tí cho xem c¸i nμy, hay l¾m ! Trinh lom khom, luån qua nh÷ng cμnh æi la ®μ gÇn s¸t mÆt ®Êt, rÏ lèi cho t«i luån theo. §Õn gãc ao, Trinh vÝt mét cμnh æi xa nhÊt, thÝch thó chØ cho t«i xem mét chïm hoa tr¾ng muèt. Trinh th× thμo : - CËu xem cã thÝch kh«ng ? C¶ mét chïm mäc s¸t nhau nhÐ ! C©y æi nμy lμ gièng æi g¨ng ngon nhÊt vðên ®Êy. Qu¶ to, cïi dμy, ¨n gißn vμ th¬m ch¼ng kÐm g× lª. Tí ph¸t hiÖn ra chïm hoa nμy, tuyÖt kh«ng ? Mét, hai, ba... s¸u, b¶y, t¸m... ph¶i h¬n chôc hoa lμ Ýt. Mμ l¹i në chôm vμo mét ®Çu cμnh míi thÝch chø ! 93

ThÊy t«i ch¨m chó nh×n cμnh hoa æi, Trinh nãi tiÕp : - Tí ®ang cã mét \"©m mðu\" nμy, Trang ¹. RÊt thó vÞ nhÐ ! T«i gÆng hái m·i, Trinh còng kh«ng chÞu nãi. Trinh b¶o chða muèn nãi b©y giê v× muèn dμnh cho t«i mét sù bÊt ngê. Vμ b©y giê th× chïm æi ®· chÝn vμng trªn hai bμn tay t«i. N©ng chïm æi trªn tay, giäng t«i run run : - C¸i \"©m mðu\" Trinh nãi d¹o Êy lμ chuyÖn nμy ®©y ph¶i kh«ng ? Trinh vÉn lÆng lÏ cðêi, chØ gËt ®Çu kh«ng nãi. C¶m ¬n Trinh qu¸. Mãn quμ ngμy sinh nhËt Trinh mang ®Õn cho m×nh míi quý gi¸ lμm sao ! Nã kh«ng ph¶i lμ mãn quμ mua véi vμng trªn vØa hÌ, trong cöa hiÖu, chØ cèt bá tiÒn ra lμ mua ®ðîc, mμ nã lμ c¶ mét tÊm lßng tr©n träng cña Trinh ; Trinh ®· Êp ñ, n©ng niu, h»ng nghÜ ®Õn suèt bao ngμy nay. Trinh ®· s¨n sãc chïm æi Êy, ®Ó m¾t ®Õn nã, tõ khi nã chØ míi lμ nh÷ng chiÕc nô nhá xÝu, råi në hoa, råi kÕt qu¶. Trinh ®· mong ngμy, mong ®ªm, t×m mäi c¸ch gi÷ chïm qu¶ Êy l¹i nguyªn vÑn ®Ó h«m nay cã ®ðîc chïm qu¶ vμng tð¬i th¬m m¸t nμy... (Theo TrÇn Hoμi Dð¬ng, Nh÷ng ng«i sao trong mða) Yªu cÇu : a) Bμi v¨n trªn cã thÓ chia lμm ba phÇn Më bμi, Th©n bμi vμ KÕt bμi. H·y chØ ra ba phÇn ®ã vμ nªu néi dung kh¸i qu¸t cña mçi phÇn. b) LÇn lðît t×m vμ chØ ra c¸c yÕu tè sau : - Bμi v¨n kÓ vÒ viÖc g× ? Ai lμ ngðêi kÓ chuyÖn (ë ng«i thø mÊy) ? - C©u chuyÖn x¶y ra ë ®©u ? Vμo lóc nμo ? Trong hoμn c¶nh nμo ? - ChuyÖn x¶y ra víi ai ? Cã nh÷ng nh©n vËt nμo ? Ai lμ nh©n vËt chÝnh ? TÝnh c¸ch cña mçi nh©n vËt ra sao ? - C©u chuyÖn diÔn ra nhð thÕ nμo ? (Më ®Çu nªu vÊn ®Ò g× ? §Ønh ®iÓm c©u chuyÖn ë ®©u ? KÕt thóc ë chç nμo ? §iÒu g× ®· t¹o nªn sù bÊt ngê ?) - C¸c yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m ®ðîc kÕt hîp vμ thÓ hiÖn ë nh÷ng chç nμo trong truyÖn ? Nªu t¸c dông cña nh÷ng yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m nμy. c) Nh÷ng néi dung trªn (ý b) ®ðîc t¸c gi¶ kÓ theo tr×nh tù nμo ? (TuÇn tù theo thêi gian trðíc - sau hay ®¶o ngðîc tõ hiÖn t¹i nhí vÒ qu¸ khø...) 94

2. Dμn ý cña mét bμi v¨n tù sù a) Më bμi Thðêng giíi thiÖu sù viÖc, nh©n vËt vμ t×nh huèng x¶y ra c©u chuyÖn. (Còng cã khi nªu kÕt qu¶ cña sù viÖc, sè phËn nh©n vËt trðíc.) b) Th©n bμi KÓ l¹i diÔn biÕn c©u chuyÖn theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. (Tr¶ lêi c¸c c©u hái : C©u chuyÖn ®· diÔn ra ë ®©u ? Khi nμo ? Víi ai ? Nhð thÕ nμo ?...) Trong khi kÓ, ngðêi viÕt thðêng kÕt hîp miªu t¶ sù viÖc, con ngðêi vμ thÓ hiÖn t×nh c¶m, th¸i ®é cña m×nh trðíc sù viÖc vμ con ngðêi ®ðîc miªu t¶. c) KÕt bμi Thðêng nªu kÕt côc vμ c¶m nghÜ cña ngðêi trong cuéc (ngðêi kÓ chuyÖn hay mét nh©n vËt nμo ®ã). Ghi nhí Dμn ý cña bμi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m chñ yÕu vÉn lμ dμn ý cña bμi v¨n tù sù cã bè côc ba phÇn (Më bμi, Th©n bμi vμ KÕt bμi). Tuy vËy, trong tõng phÇn, cÇn ®ða vμo c¸c néi dung miªu t¶ vμ biÓu c¶m ®Ó dμn ý ®ðîc hoμn chØnh h¬n. II - LuyÖn tËp 1. Tõ v¨n b¶n C« bÐ b¸n diªm, h·y lËp ra mét dμn ý c¬ b¶n theo gîi ý sau : a) Më bμi Giíi thiÖu ai ? Trong hoμn c¶nh nμo ? b) Th©n bμi Nªu c¸c sù viÖc chÝnh x¶y ra víi nh©n vËt theo tr×nh tù thêi gian (lóc ®Çu, sau ®ã, tiÕp theo) vμ kÕt qu¶ (MÊy lÇn quÑt diªm ? Mçi lÇn diÔn ra thÕ nμo vμ kÕt qu¶ ra sao ?). Trong khi nªu c¸c sù viÖc chÝnh, chØ ra c¸c yÕu tè miªu t¶ vμ biÓu c¶m ®ðîc sö dông trong ®ã. c) KÕt bμi KÕt côc sè phËn cña nh©n vËt thÕ nμo vμ c¶m nghÜ cña ngðêi kÓ ra sao ? 2. LËp dμn ý cho ®Ò bμi : \"H·y kÓ vÒ mét kØ niÖm víi ngðêi b¹n tuæi th¬ khiÕn em xóc ®éng vμ nhí m·i\". 95

Bμi 9 KÕt qu¶ cÇn ®¹t · HiÓu râ hai c©y phong trong v¨n b¶n nμy ®ðîc miªu t¶ b»ng ngßi bót ®Ëm chÊt héi ho¹, víi t©m hån ®Çy xóc ®éng cña ngðêi kÓ chuyÖn. · HiÓu ®ðîc thÕ nμo lμ nãi qu¸ vμ t¸c dông cña biÖn ph¸p tu tõ nμy trong v¨n chð¬ng còng nhð trong cuéc sèng thðêng ngμy. · BiÕt vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó thùc hμnh viÕt mét bμi v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vμ biÓu c¶m, rÌn luyÖn kÜ n¨ng diÔn ®¹t, tr×nh bμy. V¨n b¶n Hai c©y phong (TrÝch Ngðêi thÇy ®Çu tiªn) Lμng Ku-ku-rªu chóng t«i n»m ven ch©n nói, trªn mét cao nguyªn(1) réng cã nh÷ng khe nðíc μo μo tõ nhiÒu ng¸ch ®¸ ®æ xuèng. PhÝa dðíi lμng t«i lμ thung lòng(2) §Êt vμng, lμ c¸nh th¶o nguyªn(3) Ca-d¾c-xtan mªnh m«ng n»m gi÷a c¸c nh¸nh cña rÆng nói §en vμ con ®ðêng s¾t lμm thμnh mét d¶i thÉm mμu b¨ng qua ®ång b»ng(4) ch¹y tÝt ®Õn tËn ch©n trêi phÝa t©y. PhÝa trªn lμng t«i, gi÷a mét ngän ®åi, cã hai c©y phong(5) lín. T«i biÕt chóng tõ thuë b¾t ®Çu biÕt m×nh. Dï ai ®i tõ phÝa nμo ®Õn lμng Ku-ku-rªu chóng t«i còng ®Òu tr«ng thÊy hai c©y phong ®ã trðíc tiªn, chóng lu«n hiÖn ra trðíc m¾t hÖt nhð nh÷ng ngän h¶i ®¨ng(6) ®Æt trªn nói. ThËm chÝ t«i còng kh«ng biÕt gi¶i thÝch ra sao, - ph¶i ch¨ng ngðêi ta vÉn ®Æc biÖt tr©n träng n©ng niu nh÷ng Ên tðîng thêi th¬ Êu, hay v× do cã liªn quan ®Õn nghÒ ho¹ sÜ cña t«i, - nhðng cø mçi lÇn vÒ quª, khi xuèng xe löa ®i qua th¶o nguyªn vÒ lμng, t«i ®Òu coi bæn phËn ®Çu tiªn lμ tõ xa ®ða m¾t t×m hai c©y phong th©n thuéc Êy. Dï chóng cã cao ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, ®øng xa thÕ còng khã lßng tr«ng thÊy ngay ®ðîc, nhðng t«i th× bao giê còng c¶m biÕt ®ðîc chóng, lóc nμo còng nh×n râ. 96

§· bao lÇn t«i tõ nh÷ng chèn xa x«i trë vÒ Ku-ku-rªu, vμ lÇn nμo t«i còng nghÜ thÇm víi mét nçi buån da diÕt : \"Ta s¾p ®ðîc thÊy chóng chða, hai c©y phong sinh ®«i Êy ? Mong sao chãng vÒ tíi lμng, chãng lªn ®åi mμ ®Õn víi hai c©y phong ! Råi sau ®ã cø ®øng dðíi gèc c©y ®Ó nghe m·i tiÕng l¸ reo cho ®Õn khi say sða ng©y ngÊt\". Trong lμng t«i kh«ng thiÕu g× c¸c lo¹i c©y, nhðng hai c©y phong nμy kh¸c h¼n - chóng cã tiÕng nãi riªng vμ h¼n ph¶i cã mét t©m hån riªng, chan chøa nh÷ng lêi ca ªm dÞu. Dï ta tíi ®©y vμo lóc nμo, ban ngμy hay ban ®ªm, chóng còng vÉn nghiªng ng¶ th©n c©y, lay ®éng l¸ cμnh, kh«ng ngít tiÕng r× rμo theo nhiÒu cung bËc kh¸c nhau. Cã khi tðëng chõng nhð mét lμn sãng thuû triÒu(7) d©ng lªn vç vμo b·i c¸t, cã khi l¹i nghe nhð mét tiÕng th× thÇm thiÕt tha nång th¾m truyÒn qua l¸ cμnh nhð mét ®èm löa v« h×nh, cã khi hai c©y phong bçng im bÆt mét tho¸ng, råi kh¾p l¸ cμnh l¹i cÊt tiÕng thë dμi mét lðît nhð thð¬ng tiÕc ngðêi nμo. Vμ khi m©y ®en kÐo ®Õn cïng víi b·o d«ng, x« g·y cμnh, tØa trôi l¸, hai c©y phong nghiªng ng¶ tÊm th©n dÎo dai vμ reo vï vï nhð mét ngän löa bèc ch¸y rõng rùc. 97

VÒ sau, khi nhiÒu n¨m ®· tr«i qua, t«i míi hiÓu ®ðîc ®iÒu bÝ Èn cña hai c©y phong. Ch¼ng qua chóng ®øng trªn ®åi cao léng giã nªn ®¸p l¹i bÊt k× chuyÓn ®éng khe khÏ nμo cña kh«ng khÝ, mçi chiÕc l¸ nhá ®Òu nh¹y bÐn ®ãn lÊy mäi lμn giã nhÑ tho¶ng qua. Nhðng viÖc kh¸m ph¸ ra ch©n lÝ gi¶n ®¬n Êy vÉn kh«ng lμm t«i vì méng xða, kh«ng lμm t«i bá mÊt c¸ch c¶m thô cña tuæi th¬ mμ t«i cßn gi÷ ®Õn tËn ngμy nay. Vμ cho ®Õn tËn ngμy nay t«i vÉn thÊy hai c©y phong trªn ®åi cã mét vÎ sinh ®éng kh¸c thðêng. Tuæi trÎ cña t«i ®· ®Ó l¹i n¬i Êy, bªn c¹nh chóng nhð mét m¶nh vì cña chiÕc gð¬ng thÇn xanh... Vμo n¨m häc cuèi cïng, trðíc khi b¾t ®Çu nghØ hÌ, bän con trai chóng t«i ch¹y μo lªn ®Êy ph¸ tæ chim. Cø mçi lÇn chóng t«i reo hß, huýt cßi Çm Ü ch¹y lªn ®åi lμ hai c©y phong khæng lå l¹i nghiªng ng¶ ®ung ®ða nhð muèn chμo mêi chóng t«i ®Õn víi bãng r©m m¸t rðîi vμ tiÕng l¸ xμo x¹c dÞu hiÒn. Vμ chóng t«i, lò nhãc con ®i ch©n ®Êt, c«ng kªnh nhau b¸m vμo c¸c m¾t mÊu vμ cμnh c©y trÌo lªn cao lμm chÊn ®éng c¶ vð¬ng quèc loμi chim. Hμng ®μn chim ho¶ng hèt kªu lªn, chao ®i chao l¹i(8) trªn ®Çu. Nhðng chóng t«i vÉn chða coi vμo ®©u, ®Õn ®©y ®· thÊm g× ! Chóng t«i cø leo lªn cao n÷a, cao n÷a - nμo xem ai can ®¶m vμ khÐo lÐo h¬n ai ! - vμ tõ trªn nh÷ng cμnh cao ngÊt, cao ®Õn ngang tÇm c¸nh chim bay, bçng nhð cã mét phÐp thÇn th«ng(9) nμo vôt më ra trðíc m¾t chóng t«i c¶ mét thÕ giíi ®Ñp ®Ï v« ngÇn cña kh«ng gian bao la vμ ¸nh s¸ng. §Êt réng bao la lμm chóng t«i söng sèt(10). Mçi ®øa chóng t«i ®Òu nÝn thë ngåi lÆng ®i trªn mét cμnh c©y vμ quªn mÊt c¶ chim lÉn tæ chim. Chuång ngùa cña n«ng trang(11) mμ chóng t«i vÉn coi lμ toμ nhμ réng lín nhÊt trªn thÕ gian, ngåi ®©y chóng t«i thÊy chØ nhð mét c¨n nhμ xÐp b×nh thðêng. PhÝa sau lμng lμ d¶i th¶o nguyªn hoang vu(12) mÊt hót trong lμn sð¬ng mê ®ôc. Chóng t«i cè gið¬ng hÕt tÇm m¾t nh×n vμo n¬i xa th¼m biªng biÕc cña th¶o nguyªn vμ nh×n thÊy kh«ng biÕt bao nhiªu, bao nhiªu lμ vïng ®Êt mμ trðíc ®©y chóng t«i chða tõng biÕt ®Õn, thÊy nh÷ng con s«ng mμ trðíc ®©y chóng t«i chða tõng nghe nãi. Nh÷ng dßng s«ng lÊp l¸nh tËn ch©n trêi nhð nh÷ng sîi chØ b¹c máng manh. Chóng t«i nÐp m×nh ngåi trªn c¸c cμnh c©y suy nghÜ : ®· ph¶i ®Êy lμ n¬i tËn cïng thÕ giíi chða, hay phÝa sau vÉn cßn cã bÇu trêi nhð thÕ nμy, nh÷ng ®¸m m©y, nh÷ng ®ång cá vμ s«ng ngßi nhð thÕ nμy ? Chóng t«i ngåi nÐp trªn c¸c cμnh c©y, l¾ng nghe tiÕng giã ¶o huyÒn(13), vμ tiÕng l¸ c©y ®¸p l¹i lêi giã, th× thÇm to nhá vÒ nh÷ng miÒn ®Êt bÝ Èn ®Çy søc quyÕn rò lÈn sau ch©n trêi xa th¼m biªng biÕc kia. 98

T«i l¾ng nghe tiÕng hai c©y phong r× rμo, tim ®Ëp rén rμng v× th¶ng thèt(14) vμ vui sðíng, råi trong tiÕng x¹c xμo kh«ng ngít Êy, t«i cè h×nh dung ra nh÷ng miÒn xa l¹ kia. Thuë Êy chØ cã mét ®iÒu t«i chða hÒ nghÜ ®Õn : ai lμ ngðêi ®· trång hai c©y phong trªn ®åi nμy ? Ngðêi v« danh(15) Êy ®· ðíc m¬ g×, ®· nãi nh÷ng g× khi vïi hai gèc c©y xuèng ®Êt, ngðêi Êy ®· Êp ñ nh÷ng niÒm hi väng g× khi vun xíi chóng n¬i ®©y, trªn ®Ønh ®åi cao nμy ? Qu¶ ®åi cã hai c©y phong Êy, kh«ng biÕt v× sao ë lμng t«i hä gäi lμ \"Trðêng §uy-sen\". (Ai-ma-tèp(M), Ngðêi thÇy ®Çu tiªn, theo b¶n dÞch cña NguyÔn Ngäc B»ng - Cao Xu©n H¹o - Bå Xu©n TiÕn, trong Gia-mi-li-a, NXB V¨n häc, Hμ Néi, 1999) Chó thÝch (M) Ai-ma-tèp (1928 - 2008) lμ nhμ v¨n Cð-r¬-gð-xtan, mét nðíc céng hoμ ë vïng Trung ¸, thuéc Liªn X« trðíc ®©y. NhiÒu t¸c phÈm cña «ng quen thuéc víi b¹n ®äc ViÖt Nam nhð C©y phong non trïm kh¨n ®á, Ngðêi thÇy ®Çu tiªn, Con tμu tr¾ng,... V¨n b¶n nμy lμ phÇn ®Çu truyÖn Ngðêi thÇy ®Çu tiªn. Nhan ®Ò Hai c©y phong lμ do ngðêi biªn so¹n SGK ®Æt. Néi dung truyÖn ®ðîc ®Æt vμo bèi c¶nh vïng quª hÎo l¸nh cña Cð-r¬-gð-xtan, vμo gi÷a nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ trðíc. Thêi ®ã, tr×nh ®é ph¸t triÓn ë n¬i ®©y cßn thÊp, tð tðëng phong kiÕn, gia trðëng cßn nÆng nÒ, phô n÷ bÞ coi thðêng, trÎ må c«i bÞ rÎ róng. C« bÐ An-tð-nai må c«i sèng trong gia ®×nh chó thÝm ë lμng Ku-ku-rªu, ch¼ng ®ðîc häc hμnh, vμ ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t, sai khiÕn hμ kh¾c cña bμ thÝm. §uy-sen ®ðîc §oμn Thanh niªn Céng s¶n cö vÒ lμng ®Ó më trðêng, ®· kÞp thêi cøu gióp, cho em ®Õn trðêng häc. Bμ thÝm ¸c nghiÖt Ðp g¶ b¸n An-tð-nai lμm vî lÏ cho ngðêi ta. Mét lÇn n÷a, An-tð-nai ®ðîc thÇy §uy-sen gi¶i tho¸t, ®ðîc lªn tØnh häc, råi ®Õn häc tiÕp ë M¸t-xc¬-va, sau trë thμnh n÷ viÖn sÜ An-tð-nai Xu-lai-ma-n«-va. Cßn thÇy §uy-sen, bÊy giê ®· giμ, lμm nghÒ ®ða thð. Khi An-tð-nai cßn ®ang häc ë trðêng lμng, cã h«m §uy-sen mang vÒ trðêng hai c©y phong non vμ b¶o em : \"Hai c©y phong nμy thÇy mang vÒ cho em ®©y. Chóng ta sÏ cïng trång. Vμ trong khi chóng lín lªn, ngμy mét thªm søc sèng, em sÏ trðëng thμnh, em sÏ lμ mét ngðêi tèt... Em b©y giê trÎ m¨ng nhð mét th©n c©y non, nhð ®«i c©y phong nhá nμy...\". 99

(1) Cao nguyªn : vïng ®Êt b»ng ph¼ng, réng lín vμ cao, xung quanh cã sðên dèc râ rÖt. (2) Thung lòng : d¶i ®Êt tròng xuèng vμ kÐo dμi, n»m gi÷a hai sðên nói. (3) Th¶o nguyªn : vïng ®Êt b»ng réng lín, chØ cã cá mäc, do khÝ hËu kh«, Ýt mða. (4) §ång b»ng : vïng ®Êt thÊp, tð¬ng ®èi b»ng ph¼ng, cao h¬n chót Ýt so víi mùc nðíc biÓn. (5) Phong : mét lo¹i c©y to, th©n cao vμ th¼ng, mäc ë vïng «n ®íi, b¾c b¸n cÇu. (6) H¶i ®¨ng : ®Ìn biÓn, thðêng dùng ë mòi ®Êt hoÆc trªn mét hßn ®¶o ®Ó hðíng dÉn tμu thuyÒn ®i l¹i ngoμi kh¬i hoÆc ra vμo bÕn c¶ng. (7) Thuû triÒu : hiÖn tðîng chuyÓn ®éng lªn - xuèng cã chu k× cña nðíc biÓn do chÞu ¶nh hðëng søc hót cña mÆt tr¨ng vμ mÆt trêi. (8) Chao ®i chao l¹i : nghiªng c¸nh bay hÕt bªn nμy ®Õn bªn kia. (9) PhÐp thÇn th«ng : phÐp biÕn ho¸ mμu nhiÖm, theo mª tÝn. (10) Söng sèt : hÕt søc ng¹c nhiªn v× qu¸ bÊt ngê. (11) N«ng trang : h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tËp thÓ (ë Liªn X« trðíc ®©y). (12) Hoang vu : ë tr¹ng th¸i hoang v¾ng, chða cã sù t¸c ®éng cña con ngðêi. (13) ¶o huyÒn : nghÜa nhð huyÒn ¶o, võa nhð thùc, võa nhð hð, ®Çy vÎ bÝ Èn. (14) Th¶ng thèt : bμng hoμng vμ ng¬ ng¸c. (15) Ngðêi v« danh : ë ®©y muèn nãi lμ ngðêi nμo ®ã, kh«ng biÕt lμ ai. §äc - hiÓu v¨n b¶n 1. C¨n cø vμo ®¹i tõ nh©n xðng (t«i, chóng t«i) cña ngðêi kÓ chuyÖn, h·y x¸c ®Þnh hai m¹ch kÓ ph©n biÖt lång vμo nhau trong Hai c©y phong. Nh©n vËt ngðêi kÓ chuyÖn cã vÞ trÝ nhð thÕ nμo (nh©n danh ai) ë tõng m¹ch kÓ Êy ? V× sao cã thÓ nãi m¹ch kÓ cña ngðêi kÓ chuyÖn xðng \"t«i\" quan träng h¬n ? 2. Trong m¹ch kÓ cña ngðêi kÓ chuyÖn xðng \"chóng t«i\", c¸i g× thu hót ngðêi kÓ chuyÖn cïng bän trÎ vμ lμm cho chóng ng©y ngÊt ? T¹i sao cã thÓ nãi ngðêi kÓ chuyÖn (mét ho¹ sÜ) ®· miªu t¶ hai c©y phong vμ quang c¶nh n¬i ®©y b»ng ngßi bót ®Ëm chÊt héi ho¹ ? 100