SÁCH EBOOK TIN HỌC 10

b) M· ho¸ d÷ liÖu Trong ch¬ng I, ta ®· nãi ®Õn m· ho¸ th«ng tin thµnh d÷ liÖu ®Ó ®a vµo m¸y tÝnh. ViÖc m· ho¸ th«ng tin cßn ®îc sö dông vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c, ch¼ng h¹n ®Ó b¶o mËt th«ng tin. M· ho¸ d÷ liÖu ®îc sö dông ®Ó t¨ng cêng tÝnh b¶o mËt cho c¸c th«ng ®iÖp. ViÖc m· ho¸ cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu c¸ch, kÓ c¶ b»ng phÇn cøng lÉn phÇn mÒm. VÝ dô. Víi tËp ch÷ c¸i La-tinh, ngêi ta cã thÓ m· ho¸ mét v¨n b¶n b»ng c¸ch thay thÕ mçi ch÷ c¸i trong v¨n b¶n bëi ch÷ c¸i kh¸c trong b¶ng ch÷ c¸i La-tinh theo quy t¾c dÞch chuyÓn vßng trßn mét ®é dµi cè ®Þnh k. Trong b¶ng m· ho¸ díi ®©y k = 2. Ch÷ gèc a b c d e ... x y z Ch÷ ®xîc m· ho¸ c d e f g ... z a b H×nh 98. M· ho¸ d÷ liÖu VÝ dô, tõ \"bac\" ®îc m· ho¸ thµnh \"dce\". Th«ng ®iÖp ®· ®îc m· ho¸ gäi lµ b¶n m·. ViÖc kh«i phôc th«ng ®iÖp tõ b¶n m· cña nã gäi lµ gi¶i m·. c) Nguy c¬ nhiÔm virus khi sö dông c¸c dÞch vô Internet Khi t¶i vÒ tõ Internet c¸c tÖp tµi liÖu, ©m thanh hay mét ch¬ng tr×nh tiÖn Ých,... th× tÖp ®ã cã thÓ ®· bÞ nhiÔm virus. Ngay khi chØ duyÖt c¸c trang web, th«ng tin còng cã thÓ bÞ mÊt hoÆc bÞ nhiÔm virus. §Ó tù b¶o vÖ m¸y tÝnh cña m×nh, ngêi dïng nªn cµi ®Æt mét phÇn mÒm chèng virus (ch¼ng h¹n, Norton Anti-Virus, BKAV,...). PhÇn mÒm nµy sÏ kiÓm tra tÖp t¶i vÒ vµ sÏ th«ng b¸o nÕu tÖp ®ã cã chøa virus. Tuy nhiªn, mçi phÇn mÒm chèng virus chØ cã thÓ ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa hoÆc tiªu diÖt ®îc mét sè lo¹i virus nhÊt ®Þnh. Do vËy, cÇn cËp nhËt thêng xuyªn c¸c phÇn mÒm chèng virus ®Ó ®¶m b¶o ng¨n ngõa nh÷ng lo¹i virus míi xuÊthiÖn. C¸c thuËt ng÷ chÝnh Siªu v¨n b¶n; HTML; WWW; Trang web; Website; Tr×nh duyÖt Web; E-mail; M¸y t×m kiÕm. 151

Bˆi tËp vˆ thùc hˆnh 10 Sö dông tr×nh duyÖt Internet Explorer 1. Môc ®Ých, yªu cÇu x Lµm quen víi viÖc sö dông tr×nh duyÖt Internet Explorer; x Lµm quen víi mét sè trang web ®Ó ®äc, lu th«ng tin vµ duyÖt c¸c trang web b»ng c¸c liªn kÕt. 2. Néi dung a) Khëi ®éng tr×nh duyÖt IE Ta sÏ lµm quen víi viÖc t×m kiÕm th«ng tin nhê sö dông tr×nh duyÖt Internet Explorer (viÕt t¾t lµ IE). §Ó khëi ®éng tr×nh duyÖt, ta thùc hiÖn mét trong c¸c H×nh 99. BiÓu t|îng cña IE thao t¸c sau: x Nh¸y ®óp chuét vµo biÓu tîng cña IE (h. 99) trªn mµn h×nh nÒn; x NhÊn phÝm Internet trªn bµn phÝm (nÕu cã). Trªn mµn h×nh xuÊt hiÖn cöa sæ lµm viÖc cña IE (h. 100): H×nh 100. Cöa sæ Internet Explorer 152

b) Truy cËp trang web b»ng ®Þa chØ ¤ ®Þa chØ H×nh 101. Tr×nh duyÖt Internet Explorer Khi ®· biÕt ®Þa chØ cña mét trang web, vÝ dô http://www.vnn.vn lµ trang chñ cña VietnamNet, ®Ó truy cËp trang web ®ã thùc hiÖn theo c¸c bíc sau: c Gâ vµo « ®Þa chØ (h. 101): http://www.vnn.vn; d NhÊn phÝm Enter. Trang web ®îc më ra (cã thÓ nh h×nh 101). c) DuyÖt trang web x Nh¸y chuét vµo nót lÖnh Õ (Back) ®Ó quay vÒ trang tríc ®· duyÖt qua; x Nh¸y chuét vµo nót lÖnh Ö (Forward) ®Ó ®Õn trang tiÕp theo trong c¸c trang ®· duyÖt qua; x Nh¸y chuét vµo c¸c liªn kÕt ®Ó chuyÓn tõ mét trang web nµy ®Õn mét trang web kh¸c. Chó ý : C¸c liªn kÕt thxêng lµ nh÷ng côm tõ ®xîc g¹ch ch©n hoÆc ®xîc hiÓn thÞ víi mµu xanh dx¬ng. Cã thÓ dÔ dµng nhËn biÕt c¸c liªn kÕt b»ng viÖc con trá chuét sÏ chuyÓn thµnh h×nh bµn tay khi di chuét vµo chóng. 153

VÝ dô, nh¸y chuét vµo liªn kÕt Gi¸o dôc cña trang www.vnn.vn th× trang web vÒ gi¸o dôc cña www.vnn.vn sÏ ®îc hiÓn thÞ (cã thÓ nh h×nh 102). H×nh 102. Mét trang web cña www.vnn.vn Ngêi dïng cã thÓ dõng l¹i ®Ó ®äc c¸c th«ng tin hoÆc nh¸y chuét vµo c¸c liªn kÕt kh¸c trong trang nµy ®Ó më ra c¸c trang web t¬ng øng. d) L€u th«ng tin Néi dung trªn trang web (®o¹n v¨n b¶n hoÆc ¶nh hoÆc c¶ ¶nh vµ v¨n b¶n) cã thÓ ®îc in ra hoÆc lu vµo ®Üa. §Ó lu h×nh ¶nh trªn trang web ®ang më, ta thùc hiÖn c¸c thao t¸c: c Nh¸y nót ph¶i chuét vµo h×nh ¶nh cÇn lu, mét b¶ng chän (h. 103) ®îc më ra; d Nh¸y chuét vµo môc Save Picture As..., khi ®ã Windows sÏ hiÓn thÞ hép tho¹i ®Ó ta lùa chän vÞ trÝ lu ¶nh; H×nh 103. B¶ng chän t¾t cho phÐp l|u ¶nh 154

e Lùa chän th môc chøa ¶nh vµ ®Æt tªn cho tÖp ¶nh (nÕu kh«ng chÊp nhËn tªn mÆc ®Þnh); f Nh¸y chuét vµo nót Save ®Ó hoµn tÊt. §Ó lu tÊt c¶ th«ng tin trªn trang web hiÖn thêi, ta thùc hiÖn c¸c thao t¸c: c Chän lÖnh FileoSave As... (h. 104); d §Æt tªn tÖp vµ chän vÞ trÝ lutÖp trong hép tho¹i ®îc më ra; e Nh¸y chuét vµo nót Save ®Ó hoµn tÊt viÖc lu tr÷. §Ó in th«ng tin trªn trang web hiÖn H×nh 104. B¶ng chän File cho phÐp l|u hoÆc in trang web thêi, ta chän lÖnh FileoPrint... (h. 104). Khi ®ã Windows sÏ hiÓn thÞ hép tho¹i cho phÐp ta tiÕn hµnh in. Bˆi tËp vˆ thùc hˆnh 11 Th€ ®iÖn tö vˆ m¸y t×m kiÕm th«ng tin 1. Môc ®Ých, yªu cÇu Thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc: x §¨ng kÝ mét hép th ®iÖn tö míi; x §äc, so¹n vµ göi th ®iÖn tö; x T×m kiÕm th«ng tin ®¬n gi¶n nhê m¸y t×m kiÕm th«ng tin. 2. Néi dung a) Th€ ®iÖn tö a1) §¨ng kÝ hép thÆ: Ta sÏ thùc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ hép th trªn website cña Yahoo ViÖt Nam th«ng qua ®Þa chØ http://mail.yahoo.com.vn. 155

c Më trang web http://mail.yahoo.com.vn (cã thÓ nh trªn h×nh 105); H×nh 105. Mét trang web cho phÐp ®¨ng kÝ hép th| d Nh¸y chuét vµo nót §¨ng Ký Ngay ®Ó më trang web ®¨ng kÝ hép th míi (cã thÓ nh trªn h×nh 106); H×nh 106. MÉu khai b¸o ®Ó ®¨ng kÝ hép th| e Khai b¸o c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vµo mÉu ®¨ng kÝ nh tªn truy cËp, mËt khÈu,... f Theo c¸c chØ dÉn tiÕp ®Ó hoµn thµnh viÖc ®¨ng kÝ hép th. 156

Chó ý: Sau khi hoµn thµnh ®¨ng kÝ hép thx, cÇn ph¶i nhí tªn truy cËp vµ mËt khÈu ®Ó cã thÓ ®¨ng nhËp vµo hép thx. Hép thx sÏ ®xîc t¹o trªn m¸y chñ cña nhµ cung cÊp dÞch vô. a2) §¨ng nhËp hép thÆ §Ó sö dông ®îc hép th ph¶i ®¨ng nhËp hép th, thùc hiÖn c¸c thao t¸c sau: c Më l¹i trang chñ cña website th ®iÖn tö (http://mail.yahoo.com.vn); d Gâ tªn truy cËp vµ mËt khÈu; e Nh¸y chuét vµo nót §¨ng NhËp ®Ó më hép th. Trang chÝnh cña hép th cã thÓ nh trªn h×nh 107. H×nh 107. Hép th| ®iÖn tö a3) Sö dông hép thÆ Theo chØ dÉn trªn trang nµy, cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c sau: x §äc th: c Nh¸y chuét vµo nót Hép Th~ ®Ó xem danh s¸ch c¸c th; d Nh¸y chuét vµo phÇn chñ ®Ò cña th muèn ®äc. x So¹n th vµ göi th: c Nh¸y chuét vµo nót So¹n Th~ ®Ó so¹n mét th míi; d Gâ ®Þa chØ ngêi nhËn vµo « Ng~êi NhËn; e So¹n néi dung th; f Nh¸y chuét vµo nót Göi ®Ó göi th. 157

x §ãng hép th: Nh¸y chuét vµo nót §¨ng XuÊt ®Ó kÕt thóc khi kh«ng lµm viÖc víi hép th n÷a. Chó ý: Cã thÓ t¶i c¸c th«ng tin trong hép thx vÒ m¸y c¸ nh©n ®Ó lxu tx¬ng tù nhx lxu th«ng tin trªn trang web. Mét sè thµnh phÇn c¬ b¶n cña mét thÆ ®iÖn tö: x §Þa chØ ngêi nhËn (To); x §Þa chØ ngêi göi (From); x Chñ ®Ò (Subject); x Ngµy th¸ng göi (Date); x Néi dung th (Main Body); x TÖp g¾n kÌm (Attachments); x Göi mét b¶n sao ®Õn ®Þa chØ kh¸c (CC). b) M¸y t×m kiÕm Google Trong phÇn nµy ta sÏ lµm quen víi viÖc t×m kiÕm th«ng tin nhê m¸y t×m kiÕm Google  mét trong nh÷ng m¸y t×m kiÕm hµng ®Çu hiÖn nay. H×nh 108. M¸y t×m kiÕm Google Ta sÏ thùc hiÖn c¸c thao t¸c sau ®Ó t×m kiÕm th«ng tin: c Khëi ®éng: Më trang web http://www.google.com.vn, m¸y t×m kiÕm Google xuÊt hiÖn nh trªn h×nh 108; 158

Chó ý: Google hç trî giao diÖn theo nhiÒu ng«n ng÷ vµ cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt khu vùc. ChÝnh v× vËy, nÕu ngxêi dïng truy cËp vµo Google theo ®Þa chØ http://www.google.com th«ng qua nhµ cung cÊp dÞch vô Internet ë ViÖt Nam, ®Þa chØ truy cËp tù ®éng ®æi thµnh http://www.google.com.vn vµ ngxêi dïng sÏ lµm viÖc víi giao diÖn tiÕng ViÖt. d Sö dông kho¸ t×m kiÕm: Gâ kho¸ t×m kiÕm liªn quan ®Õn vÊn ®Ò m×nh quan t©m vµo « t×m kiÕm (vÝ dô, \"®iÓm thi ®¹i häc\"); e NhÊn phÝm Enter hoÆc nh¸y chuét vµo nót T×m kiÕm víi Google. M¸y t×m kiÕm sÏ ®a ra danh s¸ch c¸c trang web liªn quan mµ nã thu thËp ®îc, ch¼ng h¹n nh h×nh 109. H×nh 109. Trang kÕt qu¶ t×m kiÕm theo tõ kho¸ “®iÓm thi ®¹i häc” Chó ý: M¸y t×m kiÕm kh«ng ®xa ra tÊt c¶ c¸c website trªn Internet cã liªn quan, chØ ®xa ra nh÷ng trang web mµ nã thu thËp ®xîc. V× thÕ, th«ng thxêng sö dông m¸y t×m kiÕm cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô cã uy tÝn, ta sÏ nhËn ®xîc th«ng tin ®Çy ®ñ vµ cËp nhËt h¬n. Google s¾p xÕp c¸c kÕt qu¶ t×m kiÕm theo mét tiªu chÝ riªng vµ liÖt kª c¸c kÕt qu¶ t×m kiÕm theo tõng trang, mçi trang kho¶ng mêi kÕt qu¶ víi c¸c th«ng tin m« t¶ ng¾n gän vÒ trang web t×m ®îc. Muèn chuyÓn sang trang kÕt qu¶ kh¸c, h·y nh¸y chuét vµo chØ sè trang t¬ng øng ë phÝa cuèi cña trang kÕt qu¶. 159

x C¸ch t¹o kho¸ t×m kiÕm Gi¶ sö ta dïng kho¸ t×m kiÕm lµ thi ®¹i häc. Khi ®ã, m¸y t×m kiÕm Google sÏ ®a ra c¸c trang web chøa côm tõ thi ®¹i häc vµ c¸c trang web chøa c¸c tõ trong kho¸ t×m kiÕm ®ã nhng thø tù xuÊt hiÖn cña chóng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i theo ®óng thø tù trong kho¸, vÝ dô trong kÕt qu¶ t×m kiÕm cã trang chøa \"… trxêng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn ®· tæ chøc cuéc thi Olympic...”. Nh vËy, víi kho¸ t×m kiÕm trªn, m¸y t×m kiÕm Google sÏ ®a ra kh«ng nh÷ng chØ c¸c trang web phï hîp mµ cßn c¶ c¸c trang cã thÓ kh«ng phï hîp víi chñ ®Ò ta cÇn t×m. §Ó m¸y t×m kiÕm Google chØ ®a ra c¸c trang web chøa mét côm tõ chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ liÒn kÒ vµ thø tù xuÊt hiÖn cña c¸c tõ, cÇn viÕt kho¸ t×m kiÕm ®ã trong nh¸y kÐp, vÝ dô “thi ®¹i häc”. VÝ dô, chñ ®Ò mµ ta cÇn t×m lµ bµi th¬ Mµu tÝm hoa sim cña nhµ th¬ H÷u Loan. M¸y t×m kiÕm Google sÏ ®a ra c¸c trang web kh¸c nhau tuú thuéc kho¸ t×m kiÕm ®îc t¹o. H·y thùc hiÖn c¸c t×m kiÕm sau vµ nhËn xÐt kÕt qu¶ thu ®îc: o T×m kiÕm víi kho¸ lµ Mµu tÝm hoa sim; o T×m kiÕm víi kho¸ lµ \"Mµu tÝm hoa sim\". x Sö dông c«ng cô n©ng cao Chän môc T×m kiÕm víi nhiÒu chi tiÕt trong trang chñ cña Google ®Ó sö dông trang t×m kiÕm n©ng cao (h. 110). H×nh 110. T×m kiÕm n©ng cao víi Google 160

Trªn trang t×m kiÕm víi nhiÒu chi tiÕt, ngêi dïng cã thÓ thu hÑp ph¹m vi t×m kiÕm ®Ó m¸y t×m kiÕm cho kÕt qu¶ nhanh vµ s¸t víi yªu cÇu cña m×nh h¬n. VÝ dô, víi môc ngµy th¸ng ngêi dïng cã thÓ ®Æt ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt qu¶ thu ®îc chØ lµ nh÷ng trang web tån t¹i trong kho¶ng s¸u th¸ng gÇn ®©y. T×m kiÕm víi kho¸ \"C¸c m«n thi tèt nghiÖp\" vµ c¸c lùa chän h¹n chÕ t×m kiÕm kh¸c nhau råi cho nhËn xÐt vÒ kÕt qu¶ t×m kiÕm. x T×m kiÕm h×nh ¶nh Chän môc H×nh ¶nh vµ gâ tõ kho¸ vµo « t×m kiÕm ®Ó t×m nh÷ng h×nh ¶nh cã liªn quan ®Õn tõ kho¸. VÝ dô, kÕt qu¶ cña viÖc t×m h×nh ¶nh víi tõ kho¸ t×m kiÕm lµ \"m¸y tÝnh\" cã thÓ nh h×nh 111. H×nh 111. T×m kiÕm h×nh ¶nh Mét sè l€u ý khi sö dông c¸c dÞch vô Internet: x Lu«n ch¹y phÇn mÒm diÖt virus vµ cËp nhËt thêng xuyªn; x Kh«ng më c¸c tÖp kÌm th ®iÖn tö khi kh«ng ch¾c ch¾n an toµn; x ChØ nhËn c¸c tÖp tõ nh÷ng website tin cËy; x Khi cÇn dïng mËt khÈu nªn sö dông mËt khÈu dµi h¬n t¸m kÝ tù gåm c¶ ch÷ vµ sè; x Kh«ng cung cÊp c¸c th«ng tin c¸ nh©n (hä tªn, ®Þa chØ, tªn trêng, th«ng tin gia ®×nh), ¶nh khi héi tho¹i trùc tuyÕn; x Khi sö dông c¸c th«ng tin trªn Internet, cÇn lu ý ®Õn vÊn ®Ò b¶n quyÒn. 161

C©u hái vµ bµi tËp 1. H·y tr×nh bµy c¸c kh¸i niÖm: siªu v¨n b¶n, trang web, website, trang web tÜnh, trang web ®éng. 2. §Þa chØ thw ®iÖn tö bao gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? PhÇn nµo lµ quyÕt ®Þnh tÝnh duy nhÊt cña ®Þa chØ thw ®iÖn tö? H·y gi¶i thÝch. 3. M¸y t×m kiÕm lµ g×? M¸y t×m kiÕm cã thÓ t×m ®wîc bÊt k× th«ng tin nµo mµ ta quan t©m kh«ng? 4. KÓ tªn mét sè m¸y t×m kiÕm phæ biÕn mµ em biÕt. 5. H·y kÓ thªm tªn c¸c dÞch vô cña Internet mµ em biÕt. Em cã sö dông dÞch vô nµo kh«ng? NÕu cã, cho biÕt c¸c lîi Ých mµ em cã ®wîc tõ viÖc sö dông dÞch vô ®ã. 6. Cã nh÷ng c¸ch nµo ®Ó b¶o vÖ th«ng tin? 7. H·y tr×nh bµy mét sè ®iÒu cÇn lwu ý khi sö dông c¸c dÞch vô Internet vµ gi¶i thÝch v× sao ®ã lµ nh÷ng ®iÒu nªn lµm. Bµi ®äc thªm 6 ThiÕt kÕ trang WEB ®¬n gi¶n 1. Tæ chøc trang web C¸c trang web th«ng thxêng ®xîc t¹o bëi ng«n ng÷ siªu v¨n b¶n (HTML - HyperText Markup Language). B¶n chÊt tÖp HTML lµ tÖp v¨n b¶n th«ng thxêng, ®xîc cÊu thµnh tõ c¸c thÎ (tag). Trong c¸c thÎ ®ã, quan träng nhÊt vµ cÇn ph¶i cã lµ thÎ <HTML> (h. 112). VÝ dô <HTML> <Head> <Title> TIEU DE TRANG </Title> </Head> <Body> <H1>Vi du trang web </H1> <P> <H5>Cac kieu chu </H5> <P> <B>Dam</B> <BR> <I>Nghieng</I> <BR> <U>Gach chan</U> <BR> </Body> </HTML> a) Néi dung tÖp HTML b) HiÓn thÞ trªn tr×nh duyÖt H×nh 112 162

C¸c thÎ ®xîc sö dông víi nhiÒu môc ®Ých nhx khai b¸o, ®Þnh d¹ng v¨n b¶n, x¸c ®Þnh th«ng tin (h×nh ¶nh, ©m thanh,...) hay chøa c¸c th«ng tin kh¸c. Ch¼ng h¹n, ngoµi th«ng tin d¹ng v¨n b¶n, c¸c trang web cã thÓ chøa th«ng tin d¹ng h×nh ¶nh vµ ©m thanh, tuy nhiªn c¸c d÷ liÖu nµy kh«ng ®Æt trùc tiÕp trong tÖp HTML mµ ®xîc lxu riªng. ThÎ cho biÕt ®xêng dÉn tíi tÖp h×nh ¶nh hay ©m thanh ®ã. Tr×nh duyÖt hiÓn thÞ th«ng tin trªn mµn h×nh theo chØ dÉn cña c¸c thÎ trong tÖp HTML. Ngoµi ra, hiÖn nay cßn cã nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c còng sö dông c¸c thÎ ®Ó t¹o trang web nhx XML, SGML,... nhxng HTML vÉn lµ ng«n ng÷ th«ng dông ®Ó t¹o trang web. Ngxêi dïng cã thÓ sö dông c¸c hÖ so¹n th¶o v¨n b¶n nhx Word, QuarkXpress,... cã hç trî viÖc xuÊt d÷ liÖu dxíi d¹ng HTML hoÆc c¸c chx¬ng tr×nh t¹o vµ qu¶n lÝ trang web chuyªn nghiÖp nhx Microsoft FrontPage, Macromedia Dreamweaver,... ®Ó t¹o trang web mµ kh«ng cÇn biÕt HTML. Ngoµi ra, cã thÓ sö dông tr×nh so¹n th¶o v¨n b¶n bÊt k× ®Ó t¹o trang web ®¬n gi¶n, vÝ dô nhx Notepad ®i kÌm hÖ ®iÒu hµnh Windows, víi ®iÒu kiÖn ph¶i biÕt ng«n ng÷ HTML. 2. Sö dông Word Word cã chøc n¨ng lxu v¨n b¶n dxíi d¹ng HTML. Chøc n¨ng nµy cho phÐp thiÕt kÕ trang web theo c¸c bxíc sau: c So¹n th¶o v¨n b¶n trªn Word; d Chän lÖnh FileoSave as Web Page... Word cßn cung cÊp nhiÒu chøc n¨ng hç trî thiÕt kÕ trang web nhx ®Æt c¸c liªn kÕt, ®xêng kÎ ngang,... VÝ dô. So¹n th¶o v¨n b¶n víi néi dung sau råi lxu dxíi d¹ng HTML víi tªn lop10A1.htm. TR¦êNG trung häc Phæ th«ng lª v¨n t¸m Líp 10A1 Ĉk\\OjWUDQJZHEFӫDOӟS$WUѭӡQJ7+37/r9ăQ7iP Ĉ͓a ch͑ truy c̵p: Líp 10A1 H×nh 113. Trang so¹n th¶o trong Word 163

Dïng tr×nh duyÖt web Internet Explorer truy cËp tÖp lop10A1.htm, kÕt qu¶ nhx h×nh 114. H×nh 114. Trang web ®|îc t¹o b»ng Word Chó ý: §Ó cã thÓ lxu hµnh trang web ®· thiÕt kÕ trªn Internet, cÇn ph¶i g¸n ®Þa chØ cho nã. Bµi ®äc thªm 7 Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Internet Thêi k× ph«i thai N¨m 1969 Bé Quèc phßng MÜ ®· x©y dùng dù ¸n ARPANET ®Ó nghiªn cøu lÜnh vùc m¹ng, theo ®ã c¸c m¸y tÝnh ®xîc liªn kÕt víi nhau vµ sÏ ph¶i cã kh¶ n¨ng tù ®Þnh ®xêng truyÒn tin ngay sau khi mét phÇn m¹ng ®· bÞ ph¸ huû. N¨m 1972 trong mét héi nghÞ quèc tÕ vÒ truyÒn th«ng m¸y tÝnh, Bob Kahn ®· tr×nh diÔn m¹ng ARPANET, liªn kÕt 40 m¸y th«ng qua c¸c bé xö lÝ giao tiÕp gi÷a c¸c tr¹m 164

cuèi (Terminal Interface Processor -TIP). Còng n¨m nµy nhãm InterNET Working Group (INWG) do Vinton Cerf lµm chñ tÞch ra ®êi nh»m ®¸p øng nhu cÇu thiÕt lËp giao thøc b¾t tay (agreed-upon). N¨m 1972 còng lµ n¨m Ray Tomlinson ®· ph¸t minh ra E-mail ®Ó göi th«ng ®iÖp trªn m¹ng. Tõ ®ã ®Õn nay, E-mail lµ mét trong nh÷ng dÞch vô ®xîc dïng nhiÒu nhÊt. N¨m 1973, mét sè trxêng ®¹i häc cña Anh vµ cña Na Uy kÕt nèi vµo ARPANET. Còng vµo thêi gian ®ã ë ®¹i häc Harvard, Bob Metcalfe ®· ph¸c ho¹ ra ý txëng vÒ Ethernet (mét giao thøc trong m¹ng côc bé). Th¸ng 9/1973 Vinto Cerf vµ Bob Kahn ®Ò xuÊt nh÷ng ý txëng c¬ b¶n cña Internet. §ã chÝnh lµ nh÷ng nÐt chÝnh cña giao thøc TCP/IP. N¨m 1974 BBN ®· x©y dùng giao thøc øng dông Telnet cho phÐp sö dông m¸y tÝnh tõ xa. N¨m 1976 phßng thÝ nghiÖm cña h·ng AT&T ph¸t minh ra dÞch vô truyÒn tÖp qua m¹ng FTP. N¨m 1978 Tom Truscott vµ Steve Bellovin thiÕt lËp m¹ng USENET dµnh cho nh÷ng ngxêi sö dông UNIX. M¹ng USENET lµ mét trong nh÷ng m¹ng ph¸t triÓn sím nhÊt vµ thu hót nhiÒu ngxêi nhÊt. N¨m 1979 ARPA thµnh lËp Ban KiÓm so¸t CÊu h×nh Internet. N¨m 1981 ra ®êi m¹ng CSNET (Computer Science NETwork) cung cÊp c¸c dÞch vô m¹ng cho c¸c nhµ khoa häc ë trxêng ®¹i häc mµ kh«ng cÇn truy cËp vµo m¹ng ARPANET. N¨m 1982 c¸c giao thøc TCP vµ IP ®xîc DAC vµ ARPA dïng ®èi víi m¹ng ARPANET. Sau ®ã TCP/IP ®xîc chän lµ giao thøc chuÈn. N¨m 1983 ARPANET ®xîc t¸ch ra thµnh ARPANET vµ MILNET. MILNET tÝch hîp víi M¹ng d÷ liÖu quèc phßng, ARPANET trë thµnh mét m¹ng d©n sù. Héi ®ång c¸c ho¹t ®éng Internet (Internet Activities Board) ra ®êi, sau nµy ®xîc ®æi tªn thµnh Héi ®ång kiÕn tróc Internet (Internet Architecture Board). Thêi k× bïng næ lÇn thø nhÊt cña Internet N¨m 1986 m¹ng NSFnet chÝnh thøc ®xîc thiÕt lËp, kÕt nèi n¨m trung t©m m¸y tÝnh. §©y còng lµ n¨m cã sù bïng næ kÕt nèi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c trxêng ®¹i häc. Nhx vËy lµ NSF vµ ARPANET song song tån t¹i theo cïng mét giao thøc, cã kÕt nèi víi nhau. N¨m 1990, víi tx c¸ch lµ mét dù ¸n ARPANET ngõng ho¹t ®éng nhxng m¹ng do NSF vµ ARPANET t¹o ra ®· ®xîc sö dông vµo môc ®Ých d©n dông, ®ã chÝnh lµ tiÒn th©n cña m¹ng Internet ngµy nay. Mét sè h·ng lín b¾t ®Çu tæ chøc kinh doanh trªn m¹ng. 165

§Õn lóc nµy ®èi txîng sö dông Internet chñ yÕu lµ nh÷ng nhµ nghiªn cøu vµ dÞch vô phæ biÕn nhÊt lµ E-mail vµ FTP. Internet chxa ph¶i lµ mét phx¬ng tiÖn ®¹i chóng. Bïng næ lÇn thø hai víi sù xuÊt hiÖn cña WWW N¨m 1991 Tim Berners Lee ë Trung t©m nghiªn cøu nguyªn tö ch©u ¢u (CERN) ph¸t minh ra World Wide Web (WWW) dùa theo mét ý txëng vÒ siªu v¨n b¶n ®xîc Ted Nelson ®xa ra tõ n¨m 1985. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trªn Internet v× ngxêi ta cã thÓ truy cËp, trao ®æi th«ng tin mét c¸ch dÔ dµng, nhanh chãng. Còng vµo thêi gian nµy NSFnet backbone ®xîc n©ng cÊp ®¹t tèc ®é 44736 Mbps. NSFnet truyÒn mét tØ tØ byte/th¸ng vµ 10 tØ gãi tin/th¸ng. N¨m 1994 lµ n¨m kØ niÖm lÇn thø 25 ra ®êi ARPANET, NIST ®Ò nghÞ thèng nhÊt dïng giao thøc TCP/IP. WWW ®· trë thµnh dÞch vô phæ biÕn thø hai sau dÞch vô FTP. Nh÷ng h×nh ¶nh video ®Çu tiªn ®xîc truyÒn ®i trªn m¹ng Internet. WWW vxît tréi h¬n FTP vµ trë thµnh mét dÞch vô cã sù lxu th«ng lín nhÊt c¨n cø trªn sè lxîng gãi tin truyÒn vµ sè byte truyÒn. C¸c hÖ thèng quay sè trùc tuyÕn truyÒn thèng nhx CompuServe, AmericanOnline, Prodigy b¾t ®Çu cung cÊp kh¶ n¨ng kÕt nèi Internet. Th¸ng 10 n¨m 1994 TËp ®oµn truyÒn th«ng Netscape cho ra ®êi phiªn b¶n beta cña tr×nh duyÖt Navigator 1.0 vµ sau ®ã cã nhiÒu c¶i tiÕn ®¸ng kÓ tr×nh duyÖt cña m×nh, ph¸t triÓn phÇn mÒm Web Server, Mail Server, Mail Reader,… Microsoft khëi ®Çu chËm h¬n, th¸ng 8 n¨m 1995 ®xa ra tr×nh duyÖt ®Çu tiªn cña m×nh lµ Internet Explorer 1.0 nhxng cßn cång kÒnh vµ ch¹y rÊt chËm. Hai c«ng ti trë thµnh ®èi thñ cña nhau, c¹nh tranh thÞ trxêng tr×nh duyÖt. Ngµy 11 th¸ng 6 n¨m 1997, Netscape c«ng bè phiªn b¶n tr×nh duyÖt 4.0. Ngµy 30 th¸ng 10 còng n¨m ®ã Microsoft còng cho ra ®êi tr×nh duyÖt cña m×nh phiªn b¶n 4.0. Th¸ng 7 năm 1996, C«ng ti Hotmail b¾t ®Çu cung cÊp dÞch vô Web Mail. Sau 18 th¸ng ®· cã 12 triÖu ngxêi sö dông vµ v× thÕ ®· ®xîc Microsoft mua l¹i víi gi¸ 400 triÖu ®« la. TriÓn l·m Internet 1996 World Exposition lµ triÓn l·m thÕ giíi ®Çu tiªn trªn m¹ng Internet. M¹ng kh«ng d©y ng†y c†ng phæ biÕn N¨m 1985, C¬ quan qu¶n lÝ viÔn th«ng cña MÜ (FCC) quyÕt ®Þnh \"më cöa\" mét sè b¨ng tÇn cña gi¶i sãng kh«ng d©y, cho phÐp sö dông chóng mµ kh«ng cÇn giÊy phÐp cña chÝnh phñ. §©y lµ bxíc më ®Çu cho c¸c m¹ng kh«ng d©y ra ®êi vµ ph¸t triÓn rÊt nhanh. Ban ®Çu c¸c nhµ cung cÊp c¸c thiÕt bÞ kh«ng d©y dïng cho m¹ng LAN nhx Proxim vµ Symbol ë MÜ ®Òu ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm ®éc quyÒn, kh«ng tx¬ng thÝch víi 166

c¸c s¶n phÈm cña c¸c c«ng ti kh¸c. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù cÇn thiÕt ph¶i x¸c lËp mét chuÈn kh«ng d©y chung. N¨m 1997, mét tiÓu ban ®· tiÕn hµnh thx¬ng lxîng hîp nhÊt c¸c chuÈn vµ ®· ban hµnh chuÈn chÝnh thøc IEE 802.11. Sau ®ã lµ chuÈn 802.11b (ho¹t ®éng trªn b¨ng tÇn 2,1 GHz) vµ chuÈn 802.11a (ho¹t ®éng trªn b¨ng tÇn 5,8 GHz) lÇn lxît ®xîc phª duyÖt vµo c¸c n¨m 1999 vµ n¨m 2000. Th¸ng 8 n¨m 1999 s¸u c«ng ti gåm Intersil, 3Com, Nokia, Aironet, Symbol vµ Lucent liªn kÕt víi nhau t¹o ra liªn minh tx¬ng thÝch Ethernet kh«ng d©y VECA. ThuËt ng÷ Wi-Fi ra ®êi, lµ tªn gäi thèng nhÊt ®Ó chØ c«ng nghÖ kÕt nèi côc bé kh«ng d©y ®· ®xîc chuÈn ho¸ (theo chuÈn IEEE802.11b). N¨m 1999 nhµ s¶n xuÊt m¸y tÝnh næi tiÕng Apple c«ng bè sù xuÊt hiÖn cña Wi-Fi nhx mét sù lùa chän trªn dßng m¸y iBook míi cña hä. §ã lµ sù më ®Çu ®· lµm thay ®æi hoµn toµn thÞ trxêng m¹ng kh«ng d©y. Wi-Fi ®xîc ph¸t triÓn rÊt nhanh nhê sù phæ biÕn m¹nh mÏ cña kÕt nèi Internet b¨ng réng tèc ®é cao trong gia ®×nh vµ trë thµnh phx¬ng thøc dÔ nhÊt cho phÐp nhiÒu m¸y tÝnh cïng chia sÎ mét ®xêng truy cËp b¨ng réng. TiÕp theo lµ sù ra ®êi phiªn b¶n míi cña Wi-Fi cã tªn gäi lµ 802.11g sö dông kÜ thuËt d¶i phæ réng cã thÓ ®¹t tèc ®é 54 Mb/gi©y ë b¨ng tÇn 2,4 GHz. DÉu vËy, Wi-Fi lµ mét c«ng nghÖ sãng ng¾n khã c¹nh tranh víi c¸c m¹ng ®iÖn tho¹i di ®éng 3G vèn cã kh¶ n¨ng truyÒn ph¸t d÷ liÖu tèc ®é cao. C«ng nghÖ 3G hiÖn ®ang ®xîc tÝch hîp vµo c¸c m¸y tÝnh x¸ch tay, ®iÖn tho¹i di ®éng,… ®xîc s¶n xuÊt hµng lo¹t. Tuy nhiªn, dù b¸o thêi gian tíi, thÕ hÖ m¹ng dùa trªn c«ng nghÖ míi WiMax (tªn kÜ thuËt lµ 802.16) sÏ trë nªn phæ dông. WiMax lµ phiªn b¶n phñ sãng diÖn réng cña Wi-Fi víi th«ng lxîng tèi ®a ®¹t tíi 70 Mb/gi©y víi tÇm xa kho¶ng 50 Km (Wi-Fi hiÖn nay cã tÇm xa kho¶ng 50 m). Internet ë ViÖt Nam ViÖt Nam b¾t ®Çu thö nghiÖm kÕt nèi víi Internet tõ n¨m 1992. §Õn n¨m 1997 ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia Internet. Ngµy 5/3/1997, ChÝnh phñ ®· ra nghÞ ®Þnh 21/CP vÒ quy chÕ sö dông Internet, theo ®ã cã n¨m chñ thÓ tham gia Internet: IAP (Internet Access Provider) nhµ cung cÊp dÞch vô ®xêng truyÒn ®Ó kÕt nèi víi Internet, qu¶n lÝ cæng nèi víi quèc tÕ. HiÖn nay, mét sè ®¬n vÞ ®xîc cÊp phÐp trë thµnh IAP nhx C«ng ti §iÖn to¸n vµ truyÒn sè liÖu VDC thuéc Tæng C«ng ti Bxu chÝnh ViÔn th«ng, C«ng ti cæ phÇn §Çu tx ph¸t triÓn c«ng nghÖ FPT, C«ng ti ViÔn th«ng Qu©n ®éi Viettel,... 167

C¸c ISP (Internet Service Provider) nhµ cung cÊp c¸c dÞch vô Internet. C¸c ISP ph¶i thuª ®xêng vµ cæng cña mét IAP. C¸c ISP cã quyÒn kinh doanh th«ng qua c¸c hîp ®ång cung cÊp dÞch vô Internet cho c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n. HiÖn nay ë ViÖt Nam cã nhiÒu ISP, vÝ dô: x C«ng ti §iÖn to¸n vµ truyÒn sè liÖu VDC cña Tæng C«ng ti Bxu chÝnh ViÔn th«ng (ISP lín nhÊt); x C«ng ti FPT thuéc Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ; x NETNAM thuéc ViÖn C«ng nghÖ Th«ng tin  ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam. NETNAM lµ n¬i ®Çu tiªn thùc hiÖn kÕt nèi Internet; x Saigon Postel lµ c«ng ti cæ phÇn bxu ®iÖn cña TP Hå ChÝ Minh; x ViÔn th«ng qu©n ®éi Viettel; x ViÔn th«ng ®iÖn lùc; x ... C¸c ISP dïng riªng C¸c ISP dïng riªng ®xîc quyÒn cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô Internet. §iÒu kh¸c nhau duy nhÊt gi÷a ISP vµ ISP dïng riªng lµ ISP dïng riªng kh«ng cung cÊp dÞch vô Internet víi môc ®Ých kinh doanh. §©y lµ lo¹i h×nh dÞch vô Internet cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c¸c trxêng ®¹i häc hay viÖn nghiªn cøu. C¸c ICP (Internet Content Provider) §©y lµ c¸c nh† cung cÊp th«ng tin lªn m¹ng Internet. C¸c ISP cã thÓ ®ång thêi lµ ICP. Mét sè ICP kh«ng cã thiÕt bÞ, hä cã thÓ ®Æt m¸y chñ cung cÊp th«ng tin trong m¹ng cña mét ISP. Thuª bao Internet Ngxêi dïng chØ cÇn tho¶ thuËn víi mét ISP hay mét ISP dïng riªng nµo ®ã vÒ c¸c dÞch vô ®xîc sö dông vµ thñ tôc thanh to¸n. 168