SÁCH EBOOK ĐỊA LÍ - NÂNG CAO

Ban-t›ch), trong Æ„ LB Nga lµ n≠Ìc lÌn nh†t. Tı Æ„, LB Nga cÚng nh≠ c∏c n≠Ìc cÈng hoµ kh∏c b≠Ìc vµo thÍi k◊ Æ«y kh„ kh®n, bi’n ÆÈng, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP ©m. N“n kinh t’ chÿ chÛ tr‰ng vµo c∏c ngµnh c´ng nghi÷p n∆ng, hµng ti™u dÔng thi’u, s∂n l≠Óng c∏c ngµnh kinh t’ gi∂m, ÆÍi sËng nh©n d©n g∆p nhi“u kh„ kh®n ; vfi tr›, vai trfl cÒa LB Nga tr™n tr≠Íng quËc t’ suy gi∂m. Nh˜ng n®m ti’p theo cÒa thÀp ni™n 90 th’ kÿ XX, LB Nga l©m vµo cuÈc khÒng ho∂ng kinh t’, ch›nh trfi, x∑ hÈi. 3. N“n kinh t’ Æang kh´i phÙc lπi vfi tr› c≠Íng quËc a) Chi’n l≠Óc kinh t’ mÌi Chi’n l≠Óc kinh t’ mÌi cÒa LB Nga Æ≠Óc th˘c hi÷n tı gi˜a n®m 2000, bao gÂm : Æ≠a n“n kinh t’ tıng b≠Ìc tho∏t kh·i khÒng ho∂ng ; ti’p tÙc x©y d˘ng n“n kinh t’ thfi tr≠Íng ; tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’ Æπt 5% ; Ên Æfinh ÆÂng rÛp, n©ng cao ÆÍi sËng nh©n d©n ; mÎ rÈng ngoπi giao, coi tr‰ng ch©u É ; Æ∂m b∂o toµn vãn l∑nh thÊ vµ quy“n lÓi c∏c d©n tÈc Î Nga ; l∑nh thÊ hµnh ch›nh chia thµnh 7 vÔng li™n bang ; kh´i phÙc lπi vfi tr› c≠Íng quËc,... b) Nh˜ng thµnh t˘u Æπt Æ≠Óc sau n®m 2000 NhÍ nh˜ng ch›nh s∏ch vµ bi÷n ph∏p ÆÛng Ææn, n“n kinh t’ LB Nga Æ∑ v≠Ót qua khÒng ho∂ng, Æang d«n Ên Æfinh vµ Æi l™n. K’t qu∂ lµ : s∂n l≠Óng c∏c ngµnh kinh t’ t®ng, d˘ tr˜ ngoπi t÷ Ưng th¯ t≠ th’ giÌi (n®m 2005), Æ∑ thanh to∏n xong c∏c kho∂n nÓ n≠Ìc ngoµi tı thÍi X´ vi’t, t®ng tr≠Îng kinh t’ cao, gi∏ trfi xu†t si™u ngµy cµng t®ng, ÆÍi sËng nh©n d©n tıng b≠Ìc Æ≠Óc c∂i thi÷n. Vfi th’ cÒa LB Nga ngµy cµng n©ng cao tr™n tr≠Íng quËc t’. Hi÷n nay, LB Nga nªm trong nh„m n≠Ìc c„ n“n c´ng nghi÷p hµng Æ«u th’ giÌi (G 8). H◊nh 10.7. TËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP cÒa LB Nga (theo gi∏ so s∏nh) giai Æoπn 1990 - 2005 101

B∂ng 10.4. S∂n l≠Óng mÈt sË s∂n ph»m c´ng nghi÷p N®m 1995 2001 2003 2005 470 D«u m· (tri÷u t†n) 305 340 400 Than (tri÷u t†n) 270,8 273,4 294 298,3 ßi÷n (tÿ kWh) 876 847 883 953,0 Gi†y (tri÷u t†n) 4,0 5,6 6,4 7,5 Thäp (tri÷u t†n) 48,0 58,0 60,0 66,3 D˘a vµo h◊nh 10.7 vµ b∂ng 10.4, h∑y nhÀn xät v“ s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa LB Nga. N™u nh˜ng nguy™n nh©n chÒ y’u giÛp n“n kinh t’ LB Nga ph∏t tri”n tı sau n®m 2000. Tuy vÀy, LB Nga cfln nhi“u kh„ kh®n ph∂i gi∂i quy’t nh≠ s˘ ph©n ho∏ giµu nghÃo, nπn ch∂y m∏u ch†t x∏m,... C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u vai trfl cÒa LB Nga trong Li™n bang X´ vi’t tr≠Ìc Æ©y. N“n kinh t’ LB Nga g∆p nh˜ng kh„ kh®n g◊ trong thÀp ni™n 90 cÒa th’ kÿ XX ? 2. Tr◊nh bµy nh˜ng thµnh t˘u kinh t’ cÒa LB Nga tı sau n®m 2000. 102

103

Bµi 10 LI£N BANG NGA (ti’p theo) Ti’t 3. Kinh t’ (ti’p theo) II - C∏c ngµnh kinh t’ 1. C´ng nghi÷p C´ng nghi÷p lµ ngµnh x≠¨ng sËng cÒa n“n kinh t’ LB Nga. C¨ c†u c´ng nghi÷p ngµy cµng Æa dπng, bao gÂm c∏c ngµnh c´ng nghi÷p truy“n thËng vµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n Æπi. C´ng nghi÷p khai th∏c d«u kh› lµ ngµnh kinh t’ mÚi nh‰n, hªng n®m mang lπi nguÂn tµi ch›nh lÌn cho Ɔt n≠Ìc. Khai th∏c d«u tÀp trung Î T©y Xi-bia, ß´ng Xi-bia, U-ran, bi”n Ca-xpi. N®m 2006, LB Nga Ưng Æ«u th’ giÌi v“ s∂n l≠Óng khai th∏c d«u m· vµ kh› t˘ nhi™n (tr™n 500 tri÷u t†n d«u vµ 587 tÿ m3 kh› t˘ nhi™n). H◊nh 10.8. S∂n l≠Óng d«u m· cÒa LB Nga C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng, luy÷n kim Æen, luy÷n kim mµu (b´-xit, ni-ken, ÆÂng, ch◊), khai th∏c vµng vµ kim c≠¨ng, c´ng nghi÷p khai th∏c gÁ vµ s∂n xu†t gi†y, bÈt xen-lu-l´, s∂n xu†t thi’t bfi tµu bi”n, thi’t bfi m· lµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p truy“n thËng nÊi ti’ng. 103

H◊nh 10.9. Tµu vÚ trÙ Æang bay vµo kh´ng gian C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ph«n lÌn tÀp trung Î ÆÂng bªng ß´ng ¢u, T©y Xi-bia, U-ran vµ d‰c c∏c Æ≠Íng giao th´ng quan tr‰ng. H◊nh 10.10. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa LB Nga 104

Hi÷n nay LB Nga tÀp trung ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n Æπi : Æi÷n tˆ −tin h‰c, hµng kh´ng. LB Nga v…n lµ c≠Íng quËc c´ng nghi÷p vÚ trÙ, nguy™n tˆ cÒa th’ giÌi. C´ng nghi÷p quËc phflng lµ th’ mπnh cÒa LB Nga, vÌi c∏c tÊ hÓp c´ng nghi÷p hÔng mπnh ph©n bË Î nhi“u n¨i (vÔng Trung t©m, U-ran, Xanh P™-täc-bua,...). 2. N´ng nghi÷p H◊nh 10.11. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa LB Nga LB Nga c„ qu¸ Ɔt n´ng nghi÷p lÌn (200 tri÷u ha), c„ kh∂ n®ng trÂng nhi“u loπi c©y vµ ph∏t tri”n ch®n nu´i. S∂n xu†t l≠¨ng th˘c Æπt 78,2 tri÷u t†n vµ xu†t kh»u tr™n 10 tri÷u t†n (n®m 2005). C©y l≠¨ng th˘c Æ≠Óc trÂng Î ÆÂng bªng ß´ng ¢u vµ mi“n Nam cÒa ÆÂng bªng T©y Xi-bia. LB Nga cfln trÂng c©y c´ng nghi÷p, c©y ®n qu∂ vµ rau. S∂n l≠Óng mÈt sË c©y c´ng nghi÷p, c©y ®n qu∂ vµ rau nh◊n chung t®ng. 105

B∂ng 10.5. S∂n l≠Óng mÈt sË s∂n ph»m n´ng nghi÷p N®m 1995 2002 (ߨn vfi : tri÷u t†n) N´ng s∂n 2005 L≠¨ng th˘c 62 92 78,2 Hπt h≠Ìng d≠¨ng 2,5 2,7 2,5 CÒ c∂i Æ≠Íng 10,5 12,5 21,4 Khoai t©y 31,9 30 37,3 Rau c∏c loπi 10 12 15,2 Ch®n nu´i vµ Æ∏nh bæt c∏ cÚng c„ s˘ t®ng tr≠Îng. Ph›a bæc ch®n nu´i h≠¨u vµ thÛ c„ l´ng qu˝. 3. Dfich vÙ LB Nga c„ h÷ thËng c¨ sÎ hπ t«ng giao th´ng t≠¨ng ÆËi ph∏t tri”n vÌi ÆÒ c∏c loπi h◊nh. H÷ thËng Æ≠Íng sæt xuy™n Xi-bia vµ Æ≠Íng sæt BAM (Bai can - Amua) Æ„ng vai trfl quan tr‰ng Æ” ph∏t tri”n vÔng ß´ng Xi-bia giµu c„. ThÒ Æ´ M∏t-xc¨-va nÊi ti’ng th’ giÌi v“ h÷ thËng tµu Æi÷n ng«m. G«n Æ©y nhi“u h÷ thËng Æ≠Íng Æ≠Óc n©ng c†p, mÎ rÈng nhªm Æ∏p ¯ng nhu c«u ph∏t tri”n kinh t’ vµ thu hÛt Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. Kinh t’ ÆËi ngoπi lµ ngµnh quan tr‰ng trong n“n kinh t’ LB Nga. ß∆c bi÷t trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, kim ngπch ngoπi th≠¨ng li™n tÙc t®ng vµ LB Nga Æ∑ lµ n≠Ìc xu†t si™u (120 tÿ USD −n®m 2005). Trong c∏c m∆t hµng xu†t kh»u th◊ nguy™n li÷u vµ n®ng l≠Óng v…n chi’m tÿ l÷ cao, h¨n 60% gi∏ trfi xu†t kh»u. LB Nga c„ nhi“u ti“m n®ng du lfich, song nguÂn thu tı ngµnh nµy ch≠a nhi“u, mÌi Æπt h¨n 5 tÿ USD (n®m 2005). N’u Æ≠Óc Nhµ n≠Ìc quan t©m ÆÛng m¯c th◊ Æ©y sœ lµ nguÂn lÓi Æ∏ng k” cho Ɔt n≠Ìc. C∏c ngµnh dfich vÙ kh∏c cÚng Æang ph∏t tri”n mπnh, M∏t-xc¨-va vµ Xanh P™-täc-bua lµ hai trung t©m dfich vÙ lÌn nh†t. 106

III - MÈt sË vÔng kinh t’ quan tr‰ng VÔng kinh t’ ß∆c Æi”m nÊi bÀt VÔng Trung ≠¨ng Lµ vÔng kinh t’ l©u ÆÍi, ph∏t tri”n nh†t. TÀp trung nhi“u ngµnh c´ng nghi÷p. S∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m lÌn. M∏t-xc¨-va lµ trung t©m kinh t’, ch›nh trfi, khoa h‰c, du lfich cÒa vÔng vµ c∂ n≠Ìc. VÔng Trung t©m C„ d∂i Ɔt Æen ph◊ nhi™u, thuÀn lÓi ph∏t tri”n n´ng Ɔt Æen nghi÷p. C´ng nghi÷p ph∏t tri”n (Æ∆c bi÷t lµ c∏c ngµnh phÙc vÙ n´ng nghi÷p). VÔng U-ran Giµu tµi nguy™n. C´ng nghi÷p ph∏t tri”n (khai th∏c VÔng Vi‘n ß´ng kim loπi mµu, luy÷n kim, c¨ kh›, ho∏ ch†t, ch’ bi’n gÁ, khai th∏c vµ ch’ bi’n d«u, kh› t˘ nhi™n). N´ng nghi÷p cfln hπn ch’. Giµu tµi nguy™n, ph∏t tri”n c´ng nghi÷p khai th∏c kho∏ng s∂n, khai th∏c gÁ, Æ„ng tµu, c¨ kh›, Æ∏nh bæt vµ ch’ bi’n h∂i s∂n. ß©y lµ vÔng kinh t’ sœ ph∏t tri”n Æ” hÈi nhÀp vµo khu v˘c ch©u É −Th∏i B◊nh D≠¨ng. IV - Quan h÷ Nga - Vi÷t trong bËi c∂nh quËc t’ mÌi Quan h÷ Nga −Vi÷t lµ quan h÷ truy“n thËng, Æ≠Óc hai n≠Ìc Æ∆c bi÷t quan t©m. LB Nga v…n coi Vi÷t Nam lµ ÆËi t∏c chi’n l≠Óc Î ß´ng Nam É, n≠Ìc Nga Æang th˘c hi÷n ch¯c n®ng ¢u −É cÒa m◊nh vÌi t≠ c∏ch lµ mÈt kh´ng gian c«u nËi vµ li™n k’t kinh t’, tµi ch›nh, v®n ho∏, th´ng tin vµ c´ng ngh÷ cao gi˜a ch©u ¢u vµ ch©u É. NhÀn th¯c nµy ngµy cµng Æfinh h◊nh r‚ r÷t trong ch›nh s∏ch ÆËi ngoπi cÒa LB Nga lµ coi tr‰ng ch©u É trong Æ„ c„ Vi÷t Nam. V◊ th’ mËi quan h÷ hÓp t∏c Nga −Vi÷t Æ≠Óc khºng Æfinh lµ ti’p nËi mËi quan h÷ X´ −Vi÷t tr≠Ìc Æ©y. 107

Quan h÷ Nga −Vi÷t trong thÀp ni™n 90 (th’ kÿ XX) vµ n©ng l™n t«m cao mÌi cÒa ÆËi t∏c chi’n l≠Óc v◊ lÓi ›ch cho c∂ hai b™n. ß≠a kim ngπch bu´n b∏n hai chi“u Nga −Vi÷t Æπt 1,1 tÿ USD (n®m 2005) l™n 3 tÿ vµo nh˜ng n®m g«n nh†t. HÓp t∏c sœ di‘n ra tr™n nhi“u m∆t, toµn di÷n : kinh t’, Æ«u t≠, khoa h‰c, gi∏o dÙc Ƶo tπo, c∏c ngµnh c´ng ngh÷ cao, n®ng l≠Óng, nguy™n tˆ, du lfich... C©u h·i vµ bµi tÀp 1. D˘a vµo b∂ng sË li÷u sau : S∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c cÒa LB Nga (ߨn vfi : tri÷u t†n) N®m 1995 1998 1999 2000 2001 2002 2005 S∂n l≠Óng 62,0 46,9 53,8 64,3 83,6 92,0 78,2 H∑y vœ bi”u Æ h◊nh cÈt th” hi÷n s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c cÒa LB Nga qua c∏c n®m. RÛt ra nhÀn xät. 2. H∑y n™u nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p nÊi ti’ng cÒa LB Nga vµ cho bi’t LB Nga Æ∑ hÓp t∏c vÌi Vi÷t Nam trong nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p nµo (tr≠Ìc Æ©y vµ hi÷n nay). 108

Bµi 10 LI£N BANG NGA (ti’p theo) Ti’t 4. Th˘c hµnh T◊m hi”u s˘ thay ÆÊi kinh t’ cÒa Li™n bang Nga Sˆ dÙng c∏c b∂ng sË li÷u d≠Ìi Æ©y : B∂ng 10.6. GDP b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi (ߨn vfi : USD) N®m 1985 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 GDP/ng≠Íi 3 896 6 523 2 347 1 784 2 118 2 399 3 018 4 042 B∂ng 10.7. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u (ߨn vfi : tÿ USD) N®m 1997 2000 2003 2004 2005 Xu†t kh»u 88 105,6 135,9 183,5 245 NhÀp kh»u 70 49 83,7 105,9 125 C∏n c©n th≠¨ng mπi 18 56,6 52,2 77,6 120 H∑y vœ bi”u ÆÂ, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch v“ s˘ thay ÆÊi trong GDP b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi vµ gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa LB Nga. 109

Bµi 11 NHÜT BÅN Di÷n t›ch : 378 ngh◊n km2 D©n sË : 127,7 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : T´-ki-´ NhÀt B∂n lµ quËc gia qu«n Æ∂o, nghÃo tµi nguy™n kho∏ng s∂n, d©n c≠ c«n cÔ. Tı gi˜a thÀp ni™n 50 cÒa th’ kÿ XX, NhÀt B∂n Æ∑ nhanh ch„ng ph∏t tri”n thµnh mÈt c≠Íng quËc kinh t’. CÔng vÌi s˘ ph∏t tri”n c∏c ngµnh k‹ thuÀt, c´ng ngh÷ cao vµ Æ«u t≠ tµi ch›nh Î nhi“u n≠Ìc tr™n th’ giÌi, n“n kinh t’ NhÀt B∂n ngµy cµng hÔng mπnh. Ti’t 1. T˘ nhi™n, d©n c≠ I - ßi“u ki÷n T˘ nhi™n H◊nh 11.1. NÛi PhÛ S‹ - mÈt bi”u t≠Óng cÒa Ɔt n≠Ìc NhÀt B∂n Qu«n Æ∂o NhÀt B∂n nªm Î ß´ng É, tr∂i ra theo mÈt vflng cung dµi kho∂ng 3800 km tr™n Th∏i B◊nh D≠¨ng, gÂm bËn Æ∂o lÌn : H´-cai-Æ´, H´n-su (chi’m 61% tÊng di÷n t›ch), Xi-c´-c≠, Kiu-xiu vµ hµng ngh◊n Æ∂o nh·. Tπi c∏c vÔng bi”n quanh qu«n Æ∂o NhÀt B∂n, c∏c dflng bi”n n„ng vµ lπnh g∆p nhau tπo n™n ng≠ tr≠Íng lÌn vÌi nhi“u loµi c∏ (c∏ ngı, c∏ thu, c∏ mfli, c∏ tr›ch, c∏ hÂi,...). 110

H◊nh 11.2. T˘ nhi™n NhÀt B∂n Quan s∏t h◊nh 11.2, h∑y n™u Æ∆c Æi”m chÒ y’u v“ vfi tr› Æfia l›, l∑nh thÊ, Æfia h◊nh, s´ng ngfli vµ bÍ bi”n cÒa NhÀt B∂n. ߆t n≠Ìc NhÀt B∂n chÒ y’u lµ nÛi, ›t ÆÂng bªng ; hi÷n c„ kho∂ng 80 nÛi lˆa Æang hoπt ÆÈng vµ mÁi n®m c„ tÌi hµng ngh◊n trÀn ÆÈng Ɔt lÌn, nh·. 111

NhÀt B∂n nªm trong khu v˘c kh› hÀu gi„ mÔa, l≠Óng m≠a t≠¨ng ÆËi cao, trung b◊nh n®m 1800 mm, c∏ bi÷t c„ n¨i m≠a Æ’n 4000 mm. Ph›a Bæc c„ kh› hÀu ´n ÆÌi, mÔa Æ´ng käo dµi, lπnh vµ c„ nhi“u tuy’t. Ph›a nam c„ kh› hÀu cÀn nhi÷t ÆÌi, mÔa Æ´ng kh´ng lπnh læm, mÔa hπ n„ng, th≠Íng c„ m≠a to vµ b∑o. NhÀt B∂n lµ n≠Ìc nghÃo kho∏ng s∂n. Ngoµi than Æ∏ (tr˜ l≠Óng kh´ng nhi“u) vµ ÆÂng, c∏c kho∏ng s∂n kh∏c c„ tr˜ l≠Óng kh´ng Æ∏ng k”. N™u nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n chÒ y’u v“ t˘ nhi™n cÒa NhÀt B∂n ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’. II - D©n c≠ 1. D©n Æ´ng, c¨ c†u d©n sË giµ NhÀt B∂n lµ n≠Ìc Æ´ng d©n, tËc ÆÈ t®ng d©n sË hªng n®m th†p vµ Æang gi∂m d«n, tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n chÿ cfln 0,1% vµo n®m 2005. C¨ c†u d©n sË theo ÆÈ tuÊi hi÷n nay c„ nhi“u thay ÆÊi. TuÊi th‰ trung b◊nh cÒa ng≠Íi d©n NhÀt B∂n lµ 82 (n®m 2005). B∂ng 11.1. S˘ bi’n ÆÈng c¨ c†u d©n sË theo ÆÈ tuÊi N®m 2025 2005 1950 1970 1997 (D˘ b∏o) Nh„m tuÊi D≠Ìi 15 tuÊi (%) 35,4 23,9 15,3 13,9 11,7 Tı 15 −64 tuÊi (%) 59,6 69,0 69,0 66,9 60,1 65 tuÊi trÎ l™n (%) 5,0 7,1 15,7 19,2 28,2 SË d©n (tri÷u ng≠Íi) 83,0 104,0 126,0 127,7 117,0 D˘a vµo b∂ng 11.1, h∑y nhÀn xät v“ xu h≠Ìng bi’n ÆÈng c¨ c†u d©n sË theo ÆÈ tuÊi cÒa NhÀt B∂n vµ t∏c ÆÈng cÒa n„ Æ’n ph∏t tri”n kinh t’ x∑ hÈi. MÀt ÆÈ d©n sË trung b◊nh cao, 338 ng≠Íi/km2 (n®m 2005). Qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ vµ vai trfl ngµy cµng quan tr‰ng cÒa c∏c ngµnh c´ng nghi÷p, dfich vÙ Æ∑ thu hÛt d©n c≠ tÀp trung vµo c∏c Æ´ thfi, tπo n™n c∏c si™u Æ´ thfi. 49% sË d©n NhÀt B∂n tÀp trung Î 3 thµnh phË lÌn T´-ki-´, §-xa-ca, Na-g´i-a vµ c∏c thµnh phË l©n cÀn. MÀt ÆÈ d©n sË Î T´-ki-´ lµ tr™n 5000 ng≠Íi/km2, trong khi Î H´-cai-Æ´ chÿ c„ 73 ng≠Íi/km2. 112

2. Ng≠Íi d©n c«n cÔ, c„ tinh th«n tr∏ch nhi÷m, ham h‰c Ng≠Íi lao ÆÈng NhÀt B∂n tÀn dÙng thÍi gian cho c´ng vi÷c, lµm vi÷c t›ch c˘c vÌi ˝ th¯c t˘ gi∏c, tinh th«n tr∏ch nhi÷m r†t cao. ß∆c t›nh nµy Æ∑ Æ≠Óc ph∏t huy trong vi÷c tÊ ch¯c c∏c hoπt ÆÈng Æ” n©ng cao ch†t l≠Óng vµ hπ gi∏ thµnh s∂n ph»m c´ng nghi÷p trong c∏c nhµ m∏y cÒa NhÀt B∂n. H◊nh 11.3. Su-m´ - m´n v‚ truy“n thËng cÒa NhÀt B∂n Ng≠Íi NhÀt r†t chÛ tr‰ng Æ«u t≠ cho gi∏o dÙc. Ch›nh phÒ NhÀt B∂n ≠u ti™n ch≠¨ng tr◊nh ÆÊi mÌi gi∏o dÙc, Æ“ cao t›nh ÆÈc lÀp suy ngh‹ vµ s∏ng tπo cÒa h‰c sinh, khuy’n kh›ch vi÷c \"h‰c tÀp suËt ÆÍi\" song song vÌi chi’n l≠Óc ph∏t tri”n kinh t’. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n cÒa vfi tr› Æfia l› vµ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n NhÀt B∂n ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’. 2. Tπi sao nh˜ng Æ∆c t›nh c«n cÔ, c„ tinh th«n tr∏ch nhi÷m cao, coi tr‰ng gi∏o dÙc, Æ∑ trÎ thµnh ÆÈng l˘c quan tr‰ng trong vi÷c ph∏t tri”n n“n kinh t’ NhÀt B∂n ? 3. D˘a vµo b∂ng sË li÷u sau : Tÿ l÷ ng≠Íi tı 65 tuÊi trÎ l™n trong tÊng sË d©n NhÀt B∂n (ߨn vfi : %) N®m 1960 1985 1991 1997 2005 Tÿ l÷ ng≠Íi tı 65 tuÊi trÎ l™n trong tÊng sË d©n 5,7 10,5 13,0 15,7 19,2 Vœ bi”u Æ vµ nhÀn xät tÿ l÷ ng≠Íi tı 65 tuÊi trÎ l™n trong tÊng sË d©n Î NhÀt B∂n trong giai Æoπn tr™n. 113

Bµi 11 NHÜT BÅN (ti’p theo) Ti’t 2. Kinh t’ I - t◊nh h◊nh ph∏t tri”n kinh t’ Sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, n“n kinh t’ NhÀt B∂n bfi suy sÙp nghi™m tr‰ng, nh≠ng Æ’n n®m 1952, kinh t’ Æ∑ kh´i phÙc ngang m¯c tr≠Ìc chi’n tranh. Giai Æoπn 1955 −1973, kinh t’ Æ∑ ph∏t tri”n vÌi tËc ÆÈ cao. M¯c t®ng tr≠Îng GDP trung b◊nh n®m trong suËt giai Æoπn 1950 −1965 Æπt tr™n 10%. ß’n n®m 1973, tÊng s∂n ph»m n“n kinh t’ quËc d©n Æ∑ t®ng g†p 20 l«n so vÌi n®m 1950. S˘ ph∏t tri”n nhanh ch„ng cÒa n“n kinh t’ NhÀt B∂n trong thÍi gian tr™n lµ do mÈt sË nguy™n nh©n chÒ y’u sau : −ChÛ tr‰ng Æ«u t≠ hi÷n Æπi ho∏ c´ng nghi÷p, t®ng vËn, gæn li“n vÌi ∏p dÙng k‹ thuÀt mÌi. −TÀp trung cao ÆÈ vµo ph∏t tri”n c∏c ngµnh then chËt, c„ tr‰ng Æi”m theo tıng giai Æoπn (v› dÙ : thÀp ni™n 50 cÒa th’ kÿ XX, tÀp trung vËn cho ngµnh Æi÷n l˘c, thÀp ni™n 60 −cho c∏c ngµnh luy÷n kim, thÀp ni™n 70 − cho giao th´ng vÀn t∂i,...). −Duy tr◊ c¨ c†u kinh t’ hai t«ng, vıa ph∏t tri”n c∏c x› nghi÷p lÌn, vıa duy tr◊ nh˜ng c¨ sÎ s∂n xu†t nh·, thÒ c´ng. C¨ c†u kinh t’ hai t«ng c„ t∏c dÙng nh≠ th’ nµo ÆËi vÌi ph∏t tri”n n“n kinh t’ NhÀt B∂n ? Hai cuÈc khÒng ho∂ng d«u m· 1973 −1974 vµ 1979 −1980 Æ∑ g©y nhi“u kh„ kh®n cho n“n kinh t’ NhÀt B∂n, lµm tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng gi∂m (cfln 2,6%, n®m 1980). MÈt l«n n˜a, Ch›nh phÒ NhÀt B∂n Æ∑ ph∂i Æi“u chÿnh lπi chi’n l≠Óc ph∏t tri”n xoay quanh c∏c h≠Ìng chÒ y’u : Æ«u t≠ ph∏t tri”n khoa h‰c −k‹ thuÀt vµ c´ng ngh÷, tÀp trung x©y d˘ng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p Æfli h·i nhi“u ch†t x∏m, tr◊nh ÆÈ k‹ thuÀt cao, Æ»y mπnh Æ«u t≠ ra n≠Ìc ngoµi, hi÷n Æπi ho∏ vµ hÓp l› ho∏ c∏c x› nghi÷p nh· vµ trung b◊nh,... K’t qu∂ lµ n“n kinh t’ Æ≠Óc phÙc hÂi, tËc ÆÈ t®ng GDP trung b◊nh Æπt 5,3% trong giai Æoπn 1986 −1990. Tı n®m 1991, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’ NhÀt B∂n Æ∑ chÀm lπi. 114

B∂ng 11.2. TËc ÆÈ t®ng GDP cÒa NhÀt B∂n (ߨn vfi : %) N®m 1990 1995 1997 1999 2001 2003 2005 T®ng GDP 5,1 1,5 1,9 0,8 0,4 2,7 2,5 D˘a vµo b∂ng 11.2, nhÀn xät v“ tËc ÆÈ t®ng GDP cÒa NhÀt B∂n trong giai Æoπn 1990 2005. Hi÷n nay, NhÀt B∂n lµ n≠Ìc Ưng th¯ hai th’ giÌi v“ kinh t’, tµi ch›nh. GDP cÒa NhÀt B∂n n®m 2005 Æπt kho∂ng 4 800 tÿ USD, Ưng th¯ hai th’ giÌi sau Hoa K◊. NhÀt B∂n Æang xÛc ti’n s∏u ch≠¨ng tr◊nh c∂i c∏ch lÌn, trong Æ„ c„ c∂i c∏ch c¨ c†u kinh t’, gi∂m th©m hÙt ng©n s∏ch, c∂i c∏ch khu v˘c tµi ch›nh, c∂i c∏ch hµnh ch›nh,... II - c´ng nghi÷p C´ng nghi÷p NhÀt B∂n thu hÛt g«n 30% d©n sË hoπt ÆÈng vµ chi’m kho∂ng 30% tÊng thu nhÀp quËc d©n. Gi∏ trfi s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p NhÀt B∂n Ưng th¯ hai th’ giÌi (sau Hoa K◊). NhÀt B∂n chi’m vfi tr› hµng Æ«u th’ giÌi v“ m∏y c´ng nghi÷p vµ thi’t bfi Æi÷n tˆ, ng≠Íi m∏y, tµu bi”n, thäp, ´ t´, v´ tuy’n truy“n h◊nh, m∏y ∂nh, s∂n ph»m t¨ tªm vµ t¨ sÓi tÊng hÓp, gi†y in b∏o,... Trong c¨ c†u c´ng nghi÷p, mÈt sË ngµnh nh≠ ch’ tπo, s∂n xu†t Æi÷n tˆ, x©y d˘ng vµ c´ng tr◊nh c´ng cÈng, d÷t... chi’m tÿ tr‰ng lÌn. H◊nh 11.4. Ng≠Íi m∏y A-si-m´ −mÈt thµnh t˘u v“ c´ng ngh÷ mÌi cÒa NhÀt B∂n 115

D˘a vµo b∂ng 11.3, nhÀn xät v“ t◊nh h◊nh ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa NhÀt B∂n hi÷n nay. B∂ng 11.3. MÈt sË ngµnh chi’m tÿ tr‰ng lÌn trong c¨ c†u c´ng nghi÷p cÒa NhÀt B∂n Ngµnh S∂n ph»m nÊi bÀt H∑ng nÊi ti’ng C´ng nghi÷p Tµu bi”n Chi’m kho∂ng 41% l≠Óng tµu bi”n Mitsubishi, ch’ tπo § t´ xu†t kh»u cÒa th’ giÌi. Hitachi, (chi’m Toyota, Xe gæn m∏y S∂n xu†t kho∂ng 25% l≠Óng ´t´ cÒa th’ Nissan, kho∂ng 40% giÌi, xu†t kh»u kho∂ng 45% s∂n l≠Óng. Honda, gi∏ trfi hµng Suzuki. c´ng nghi÷p S∂n xu†t kho∂ng 60% l≠Óng xe gæn xu†t kh»u) m∏y cÒa th’ giÌi vµ xu†t kh»u 50% s∂n l≠Óng. S∂n ph»m tin h‰c Chi’m kho∂ng 22% s∂n ph»m c´ng ngh÷ tin h‰c cÒa th’ giÌi. S∂n xu†t Vi mπch vµ ch†t ߯ng Æ«u th’ giÌi v“ s∂n xu†t vi mπch Hitachi, Æi÷n tˆ b∏n d…n vµ ch†t b∏n d…n. Toshiba, (ngµnh mÚi Sony, Nipon, nh‰n cÒa VÀt li÷u truy“n th´ng ߯ng hµng th¯ hai th’ giÌi. Electric, NhÀt B∂n) Fujitsu Chi’m kho∂ng 60% tÊng sË r´-b´t R´-b´t (ng≠Íi m∏y) cÒa th’ giÌi vµ sˆ dÙng r´-b´t vÌi tÿ l÷ lÌn trong c∏c ngµnh c´ng nghi÷p k‹ thuÀt cao, dfich vÙ,... X©y d˘ng vµ C´ng tr◊nh Chi’m kho∂ng 20% gi∏ trfi thu nhÀp c´ng tr◊nh giao th´ng c´ng nghi÷p, Æ∏p ¯ng vi÷c x©y d˘ng c´ng cÈng. c´ng cÈng c∏c c´ng tr◊nh vÌi k‹ thuÀt cao. Lµ ngµnh khÎi nguÂn cÒa c´ng nghi÷p D÷t SÓi, v∂i c∏c loπi NhÀt B∂n Î th’ kÿ XIX, v…n Æ≠Óc ti’p tÙc duy tr◊ vµ ph∏t tri”n. Quan s∏t h◊nh 11.5, n™u nhÀn xät v“ m¯c ÆÈ tÀp trung vµ Æ∆c Æi”m ph©n bË c´ng nghi÷p cÒa NhÀt B∂n. 116

H◊nh 11.5. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa NhÀt B∂n C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ch¯ng minh rªng NhÀt B∂n c„ n“n c´ng nghi÷p ph∏t tri”n cao. 2. Tr◊nh bµy t◊nh h◊nh ph∏t tri”n vµ ph©n bË cÒa c∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch’ tπo, s∂n xu†t Æi÷n tˆ. 3. D˘a vµo b∂ng sË li÷u 11.2, vœ bi”u Æ th” hi÷n tËc ÆÈ t®ng GDP cÒa NhÀt B∂n giai Æoπn 1990 −2005. K’t hÓp vÌi th´ng tin trong bµi, nhÀn xät tËc ÆÈ ph∏t tri”n kinh t’ NhÀt B∂n trong c∏c giai Æoπn 1950 −1973 vµ 1990 −2005. 117

Bµi 11 NHÜT BÅN (ti’p theo) Ti’t 3. Kinh t’ (ti’p theo) III - dfich vÙ Dfich vÙ lµ khu v˘c kinh t’ Æ∆c bi÷t quan tr‰ng, chi’m 68% gi∏ trfi GDP (n®m 2004). Trong dfich vÙ, th≠¨ng mπi vµ tµi ch›nh lµ hai ngµnh c„ vai trfl h’t s¯c to lÌn. Th≠¨ng mπi NhÀt B∂n Ưng hµng th¯ t≠ th’ giÌi (sau Hoa K◊, CHLB ߯c vµ Trung QuËc). Xu†t kh»u trÎ thµnh ÆÈng l˘c cÒa s˘ t®ng tr≠Îng kinh t’. NhÀt B∂n lµ n≠Ìc xu†t si™u vÌi c¨ c†u hµng h„a xu†t, nhÀp kh»u nh≠ sau : NhÀp kh»u + S∂n ph»m n´ng nghi÷p : lÛa m◊, lÛa gπo, ÆÁ t≠¨ng, hoa qu∂, Æ≠Íng, thfit, h∂i s∂n,... + N®ng l≠Óng : than, d«u m·, kh› t˘ nhi™n,... + Nguy™n li÷u c´ng nghi÷p : qu∆ng m·, gÁ, cao su, b´ng, v∂i, len,... Xu†t kh»u + S∂n ph»m c´ng nghi÷p ch’ bi’n : tµu bi”n, ´t´, xe gæn m∏y, s∂n ph»m tin h‰c,... (chi’m 99% gi∏ trfi xu†t kh»u). Quan h÷ bu´n b∏n Æ≠Óc thi’t lÀp vÌi nhi“u n≠Ìc tr™n th’ giÌi. C∏c bπn hµng lÌn lµ Hoa K◊, Trung QuËc, EU, c∏c n≠Ìc ß´ng Nam É, §-xtr©y-li-a,... Ngµnh giao th´ng vÀn t∂i bi”n c„ vfi tr› Æ∆c bi÷t, vÌi ÆÈi tµu bi”n tr‰ng t∂i lÌn. C∏c c∂ng bi”n lÌn vµ hi÷n Æπi cÒa NhÀt B∂n lµ : C´-b™, I-´-c´-ha-ma, T´-ki-´, §-xa-ca, Na-g´i-a,... Ngµnh tµi ch›nh, ng©n hµng cÒa NhÀt B∂n Ưng hµng Æ«u tr™n th’ giÌi, hoπt ÆÈng Æ«u t≠ ra n≠Ìc ngoµi ngµy cµng ph∏t tri”n. 118

IV - N´ng nghi÷p 1. ß∆c Æi”m N´ng nghi÷p gi˜ vai trfl th¯ y’u trong n“n kinh t’ NhÀt B∂n ; tÿ tr‰ng cÒa n´ng nghi÷p trong GDP ngµy cµng gi∂m, hi÷n chÿ chi’m kho∂ng 1%. Di÷n t›ch Ɔt n´ng nghi÷p ›t, chÿ chi’m ch≠a Æ«y 14% l∑nh thÊ. N“n n´ng nghi÷p cÒa NhÀt B∂n ph∏t tri”n theo h≠Ìng th©m canh, ¯ng dÙng nhanh nh˜ng ti’n bÈ khoa h‰c −k‹ thuÀt vµ c´ng ngh÷ hi÷n Æπi Æ” t®ng n®ng su†t c©y trÂng, vÀt nu´i vµ t®ng ch†t l≠Óng n´ng s∂n. 2. TrÂng tr‰t TrÂng tr‰t Æ„ng vai trfl chÒ y’u, chi’m kho∂ng 80% gi∏ trfi tÊng s∂n l≠Óng n´ng nghi÷p. LÛa gπo lµ c©y trÂng ch›nh, chi’m 50% di÷n t›ch canh t∏c. Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, mÈt sË di÷n t›ch trÂng lÛa Æ≠Óc chuy”n sang trÂng c∏c loπi c©y kh∏c. B∂ng 11.4. Di÷n t›ch vµ s∂n l≠Óng lÛa gπo N®m 1985 1990 1995 2000 2001 2003 2004 Di÷n t›ch (ngh◊n ha) 2342 2047 2188 1770 1706 1665 1650 S∂n l≠Óng (ngh◊n t†n) 14578 13124 13435 11863 11320 9740 11400 D˘a vµo b∂ng 11.4, nhÀn xät t◊nh h◊nh s∂n xu†t lÛa gπo cÒa NhÀt B∂n. Bªng hi”u bi’t cÒa m◊nh, h∑y gi∂i th›ch tπi sao di÷n t›ch trÂng lÛa gπo gi∂m. ChÃ, thuËc l∏, d©u tªm cÚng lµ nh˜ng c©y trÂng phÊ bi’n Î NhÀt B∂n. S∂n l≠Óng t¨ tªm cÒa NhÀt B∂n Ưng hµng Æ«u th’ giÌi. Ngµnh trÂng rau qu∂ Æang Æ≠Óc chÛ tr‰ng ph∏t tri”n. H∑y t◊m tr™n h◊nh 11.6 c∏c vÔng ph©n bË lÛa gπo, hoa qu∂, chÃ, d©u tªm. Gi∂i th›ch s˘ ph©n bË Æ„. 119

H◊nh 11.6. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa NhÀt B∂n 3. Ch®n nu´i, Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng h∂i s∂n Ngµnh ch®n nu´i t≠¨ng ÆËi ph∏t tri”n. C∏c vÀt nu´i ch›nh lµ bfl, lÓn, gµ Æ≠Óc nu´i theo c∏c ph≠¨ng ph∏p ti™n ti’n trong c∏c trang trπi. 120

NhÀt B∂n lµ mÈt trong nh˜ng n≠Ìc c„ s∂n l≠Óng h∂i s∂n Æ∏nh bæt hªng n®m cao (s∂n l≠Óng c∏ khai th∏c n®m 2003 : 4596,2 ngh◊n t†n). ChÒ y’u lµ : t´m, cua, c∏ thu, c∏ ngı. Ngh“ nu´i trÂng h∂i s∂n (t´m, rong bi”n, sfl, trai l†y ng‰c,...) Æ≠Óc chÛ tr‰ng ph∏t tri”n. Tπi sao Æ∏nh bæt h∂i s∂n lπi lµ ngµnh kinh t’ quan tr‰ng cÒa NhÀt B∂n ? V - BËn vÔng kinh t’ gæn vÌi bËn Æ∂o lÌn VÔng kinh ß∆c Æi”m nÊi bÀt t’/Æ∂o H´n-su - Di÷n t›ch rÈng nh†t, d©n sË Æ´ng nh†t ; kinh t’ ph∏t tri”n nh†t trong c∏c vÔng, tÀp trung Î ph«n ph›a nam Æ∂o. Kiu-xiu - C∏c trung t©m c´ng nghi÷p lÌn : T´-ki-´, I-´-c´-ha-ma, Na-g´i-a, Ki-´-t´, §-xa-ca, Xi-c´-c≠ C´-b™, tπo n™n \"chuÁi Æ´ thfi\". - Ph∏t tri”n c´ng nghi÷p n∆ng, Æ∆c bi÷t khai th∏c than vµ luy÷n thäp. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p lÌn : Phu-cu-´-ca, Na-ga-xa-ki. - Mi“n ß´ng Nam trÂng nhi“u c©y c´ng nghi÷p vµ rau qu∂. - Khai th∏c qu∆ng ÆÂng. - N´ng nghi÷p Æ„ng vai trfl ch›nh trong hoπt ÆÈng kinh t’. H´-cai-Æ´ - Rıng bao phÒ ph«n lÌn di÷n t›ch. D©n c≠ th≠a thÌt. - C´ng nghi÷p : khai th∏c than Æ∏, qu∆ng sæt, luy÷n kim Æen, khai th∏c vµ ch’ bi’n gÁ, s∂n xu†t gi†y vµ bÈt xenlul´. - C∏c trung t©m c´ng nghi÷p lÌn : Xap-p´-r´, Mu-r´-ran. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tr◊nh bµy nh˜ng Æ∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa n“n n´ng nghi÷p NhÀt B∂n. 2. Tπi sao n„i xu†t kh»u trÎ thµnh ÆÈng l˘c cÒa s˘ t®ng tr≠Îng kinh t’ NhÀt B∂n ? 3. Quan s∏t c∏c h◊nh 11.5, 11.6, t◊m c∏c th´ng tin c«n thi’t vµ Æi“n vµo b∂ng theo m…u sau : VÔng Trung t©m c´ng S∂n ph»m c´ng S∂n ph»m n´ng kinh t’/Æ∂o nghi÷p lÌn nghi÷p chÒ y’u nghi÷p chÒ y’u 121

Bµi 11 NHÜT BÅN (ti’p theo) Ti’t 4. Th˘c hµnh T◊m hi”u v“ hoπt ÆÈng kinh t’ ÆËi ngoπi cÒa NhÀt B∂n 1. Vœ bi”u Æ Cho b∂ng sË li÷u sau : B∂ng 11.5. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa NhÀt B∂n qua c∏c n®m (ߨn vfi : tÿ USD) N®m 1990 1995 2000 2001 2004 Xu†t kh»u 287,6 443,1 479,2 403,5 565,7 NhÀp kh»u 235,4 335,9 379,5 349,1 454,5 C∏n c©n th≠¨ng mπi 52,2 107,2 99,7 54,4 111,2 Vœ bi”u Æ th›ch hÓp th” hi÷n gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa NhÀt B∂n qua c∏c n®m. 2. NhÀn xät hoπt ÆÈng kinh t’ ÆËi ngoπi ߉c c∏c th´ng tin sau, k’t hÓp vÌi bi”u Æ Æ∑ vœ, n™u c∏c Æ∆c Æi”m kh∏i qu∏t v“ hoπt ÆÈng kinh t’ ÆËi ngoπi cÒa NhÀt B∂n. - T›ch c˘c nhÀp kh»u c´ng ngh÷ vµ k‹ thuÀt cÒa n≠Ìc ngoµi. - C„ ch›nh s∏ch tÀn dÙng vµ khai th∏c tri÷t Æ” nh˜ng thµnh t˘u khoa h‰c - k‹ thuÀt, nguÂn vËn Æ«u t≠ cÒa Hoa K◊ vµ c∏c n≠Ìc kh∏c n™n Æ∑ rÛt ngæn Æ≠Óc kho∂ng c∏ch vµ v≠¨n l™n d…n Æ«u th’ giÌi trong nhi“u ngµnh kinh t’. 122

Kho∂ng 52% tÊng gi∏ trfi th≠¨ng mπi Æ≠Óc th˘c hi÷n vÌi c∏c n≠Ìc ph∏t tri”n, trong Æ„ nhi“u nh†t lµ Hoa K◊ vµ EU. Tr™n 45% tÊng gi∏ trfi th≠¨ng mπi Æ≠Óc th˘c hi÷n vÌi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n, trong Æ„ 18% th˘c hi÷n vÌi c∏c n≠Ìc vµ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p mÌi Î ch©u É. V“ Æ«u t≠ tr˘c ti’p ra n≠Ìc ngoµi (FDI) vµ vi÷n trÓ ph∏t tri”n ch›nh th¯c (ODA), NhÀt B∂n Æang lµ n≠Ìc Ưng Æ«u th’ giÌi. NhÀt B∂n hi÷n chi’m vfi tr› quan tr‰ng trong Æ«u t≠ vµo c∏c n≠Ìc ASEAN. Giai Æoπn 1995 −2001, Æ«u t≠ cÒa NhÀt B∂n chi’m 15,7% tÊng Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi vµo ASEAN vÌi 22,1 tÿ USD. Vi÷n trÓ ph∏t tri”n ch›nh th¯c cÒa Ch›nh phÒ NhÀt B∂n chi’m tÌi 60% tÊng vi÷n trÓ ODA dµnh cho c∏c n≠Ìc ASEAN. Tı n®m 1991 Æ’n n®m 2004, ODA cÒa NhÀt B∂n vµo Vi÷t Nam lµ g«n 1 tÿ USD, chi’m 40% nguÂn vËn ODA Æ«u t≠ vµo Vi÷t Nam. H◊nh 11.7. Vfinh T´-ki-´ 123

CóNG HOÄ NH¢N D¢N TRUNG HOA Bµi 12 (TRUNG QUˇC) Di÷n t›ch : 9572,8 ngh◊n km2 D©n sË : 1 303,7 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : Bæc Kinh Trung QuËc lµ n≠Ìc l∏ng gi“ng Î ph›a bæc n≠Ìc ta, c„ sË d©n Æ´ng nh†t th’ giÌi, vÌi nhi“u ti“m n®ng ph∏t tri”n kinh t’. Trong nhi“u n®m, Trung QuËc lµ mÈt quËc gia chÀm ph∏t tri”n, song g«n Æ©y Trung QuËc Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u kinh t’ to lÌn, chi’m vfi tr› Æ∏ng k” trong n“n kinh t’ th’ giÌi. Ti’t 1. T˘ nhi™n, d©n c≠ vµ x∑ hÈi i - vfi tr› Æfia l› vµ l∑nh thÊ Trung QuËc lµ n≠Ìc c„ di÷n t›ch lÌn th¯ t≠ tr™n th’ giÌi (sau LB Nga, Ca-na-Æa, Hoa K◊). L∑nh thÊ tr∂i dµi tı kho∂ng 20o Bæc tÌi 53o Bæc vµ kho∂ng 73o ß tÌi 135o ß, gi∏p 14 n≠Ìc. Bi™n giÌi vÌi c∏c n≠Ìc chÒ y’u lµ nÛi cao, hoang mπc ; ph›a Æ´ng gi∏p bi”n, mÎ rÈng ra Th∏i B◊nh D≠¨ng. Mi“n duy™n h∂i rÈng lÌn vÌi Æ≠Íng bÍ bi”n dµi kho∂ng 9000 km, c∏ch kh´ng xa NhÀt B∂n vµ c∏c quËc gia, c∏c khu v˘c c„ hoπt ÆÈng kinh t’ s´i ÆÈng nh≠ Hµn QuËc, ß´ng Nam É. C∂ n≠Ìc c„ 22 tÿnh, 5 khu t˘ trfi vµ 4 thµnh phË tr˘c thuÈc trung ≠¨ng. Ven bi”n c„ hai Æ∆c khu hµnh ch›nh lµ HÂng C´ng, Ma Cao, h◊nh thµnh tr™n ph«n Ɔt tıng Æ≠Óc nh≠Óng cho Anh vµ B ߵo Nha (Trung QuËc thu hÂi cuËi thÀp ni™n 90 cÒa th’ kÿ XX). ß∂o ßµi Loan lµ mÈt ph«n l∑nh thÊ cÒa Trung QuËc, Æ∑ t∏ch kh·i n≠Ìc nµy tı n®m 1949. (Tuy nhi™n, Æ∂o nµy v…n Æ≠Óc coi lµ mÈt bÈ phÀn cÒa Trung QuËc.) II - ßi“u ki÷n T˘ nhi™n Vfi tr› Æfia l›, quy m´ l∑nh thÊ ∂nh h≠Îng nh≠ th’ nµo tÌi Æfia h◊nh vµ kh› hÀu cÒa Trung QuËc ? S˘ Æa dπng cÒa thi™n nhi™n Trung QuËc Æ≠Óc th” hi÷n qua s˘ kh∏c bi÷t gi˜a mi“n ß´ng vµ mi“n T©y. 124

H◊nh 12.1. ßfia h◊nh vµ kho∏ng s∂n Trung QuËc 1. Mi“n ß´ng Mi“n ß´ng Trung QuËc tr∂i dµi tı vÔng duy™n h∂i vµo Ɔt li“n, Æ’n kinh tuy’n 105o ß´ng, chi’m g«n 50% di÷n t›ch cÒa c∂ n≠Ìc. ß©y lµ n¨i c„ c∏c ÆÂng bªng ch©u thÊ rÈng lÌn, Ɔt phÔ sa mµu mÏ vµ lµ n¨i d©n c≠ tÀp trung Æ´ng ÆÛc, n´ng nghi÷p trÔ phÛ. Tı Nam l™n Bæc, kh› hÀu chuy”n tı cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa sang ´n ÆÌi gi„ mÔa. Nh˜ng c¨n m≠a mÔa hπ cung c†p nguÂn n≠Ìc quan tr‰ng cho sinh hoπt, s∂n xu†t, song cÚng th≠Íng g©y lÙt lÈi Î c∏c ÆÂng bªng, nh†t lµ ÆÂng bªng Hoa Nam. Mi“n ß´ng nÊi ti’ng v“ c∏c kho∏ng s∂n kim loπi mµu. 2. Mi“n T©y Mi“n T©y Trung QuËc gÂm c∏c d∑y nÛi cao, c∏c s¨n nguy™n Æ sÈ xen l…n c∏c bÂn Æfia. Kh› hÀu ´n ÆÌi lÙc Æfia khæc nghi÷t Æ∑ tπo n™n nh˜ng vÔng hoang mπc vµ b∏n hoang mπc rÈng lÌn. Rıng, ÆÂng c· vµ c∏c kho∏ng s∂n lµ tµi nguy™n ch›nh cÒa mi“n nµy. ß©y cÚng lµ n¨i bæt nguÂn cÒa c∏c s´ng lÌn ch∂y v“ ph›a Æ´ng nh≠ Hoµng Hµ, Tr≠Íng Giang. 125

D˘a vµo h◊nh 12.1 vµ ki’n th¯c trong bµi, h∑y : - ߉c t™n c∏c dπng Æfia h◊nh ch›nh, c∏c s´ng lÌn cÒa Trung QuËc. - So s∏nh s˘ kh∏c bi÷t v“ Æfia h◊nh, kh› hÀu, s´ng ngfli gi˜a mi“n T©y vµ mi“n ß´ng. - Ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n cÒa c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa Trung QuËc. H◊nh 12.2. D∑y Hi-ma-lay-a iii - D©n c≠ vµ x∑ hÈi 1. D©n c≠ Trung QuËc chi’m 1/5 sË d©n th’ giÌi, vÌi tr™n 50 d©n tÈc ; Æ´ng nh†t lµ ng≠Íi H∏n, chi’m tr™n 90% sË d©n c∂ n≠Ìc. Ngoµi ra, cfln c„ ng≠Íi Choang, Ui-gua (Duy Ng´ Nh‹), Tπng, HÂi, M´ng CÊ,... sËng tÀp trung tπi c∏c vÔng nÛi vµ bi™n giÌi, h◊nh thµnh c∏c khu t˘ trfi. Ph©n t›ch b∂ng 12.1, nhÀn xät v“ gia t®ng d©n sË cÒa Trung QuËc. B∂ng 12.1. Tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n cÒa Trung QuËc N®m Tÿ su†t sinh (‰) Tÿ su†t tˆ (‰) Tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n (%) 1970 33 15 1,8 1990 18 7 1,1 2005 12 6 0,6 126

- Quan s∏t h◊nh 12.3. nhÀn xät s˘ thay ÆÊi tÊng d©n sË, d©n sË n´ng th´n vµ d©n sË thµnh thfi cÒa Trung QuËc. H◊nh 12.3. D©n sË Trung QuËc giai Æoπn 1949 - 2005 Trung QuËc Æ∑ ti’n hµnh ch›nh s∏ch d©n sË r†t tri÷t Æ” : mÁi gia Æ◊nh chÿ c„ mÈt con. K’t qu∂ lµ tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n cÒa Trung QuËc ngµy cµng gi∂m, n®m 2005 chÿ cfln 0,6%. Trong bËi c∂nh Æ„, t≠ t≠Îng tr‰ng nam Æ∑ t∏c ÆÈng ti™u c˘c tÌi c¨ c†u giÌi t›nh vµ l©u dµi sœ ∂nh h≠Îng tÌi nguÂn lao ÆÈng vµ mÈt sË v†n Æ“ x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc. H◊nh 12.4. Ph©n bË d©n c≠ Trung QuËc 127

D˘a vµo h◊nh 12.4. vµ ki’n th¯c trong bµi, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ ph©n bË d©n c≠ Trung QuËc. D©n thµnh thfi cÒa Trung QuËc chi’m 37% sË d©n c∂ n≠Ìc (n®m 2005). Mi“n ß´ng lµ n¨i tÀp trung nhi“u thµnh phË lÌn nh≠ Bæc Kinh, Th≠Óng H∂i, Thi™n T©n, TrÔng Kh∏nh, VÚ H∏n, Qu∂ng Ch©u,... 2. X∑ hÈi Trung QuËc r†t chÛ ˝ Æ«u t≠ cho ph∏t tri”n gi∏o dÙc. Tÿ l÷ ng≠Íi bi’t ch˜ tı 15 tuÊi trÎ l™n (n®m 2005) Æπt g«n 90%. Hi÷n nay, Trung QuËc Æang ti’n hµnh c∂i c∏ch gi∏o dÙc nhªm ph∏t tri”n m‰i kh∂ n®ng (Æ≠Óc g‰i lµ tË ch†t) cÒa ng≠Íi lao ÆÈng. S˘ Æa dπng cÒa c∏c loπi h◊nh tr≠Íng phÊ th´ng, chuy™n nghi÷p, Æπi h‰c,... g„p ph«n Æ∏ng k” trong vi÷c chu»n bfi ÆÈi ngÚ lao ÆÈng c„ ch†t l≠Óng cho c´ng cuÈc hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc. Ph∏t minh nÊi bÀt cÒa Trung QuËc thÍi cÊ, trung Æπi - La bµn - Gi†y - K‹ thuÀt in - ... - ThuËc sÛng. - ... Truy“n thËng lao ÆÈng c«n cÔ, s∏ng tπo vµ nguÂn nh©n l˘c dÂi dµo ngµy cµng c„ ch†t l≠Óng h¨n, tπo ti“m n®ng to lÌn Æ” ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi Trung QuËc. D˘a vµo bµi h‰c vµ nh˜ng hi”u bi’t cÒa c∏ nh©n, ch¯ng minh Trung QuËc c„ n“n v®n minh l©u ÆÍi. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n v“ m∆t t˘ nhi™n cÒa mi“n ß´ng vµ mi“n T©y ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n n´ng nghi÷p, c´ng nghi÷p Trung QuËc. 2. D˘a vµo c∏c h◊nh 12.3. vµ 12.4, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch Æ∆c Æi”m ph©n bË d©n c≠ cÒa Trung QuËc. 3. Ch›nh s∏ch d©n sË Æ∑ t∏c ÆÈng Æ’n d©n sË Trung QuËc nh≠ th’ nµo ? 128

CóNG HOÄ NH¢N D¢N TRUNG HOA Bµi 12 (TRUNG QUˇC) (ti’p theo) Ti’t 2. Kinh t’ N≠Ìc CÈng hoµ nh©n d©n Trung Hoa Æ≠Óc thµnh lÀp ngµy 1 th∏ng 10 n®m 1949. Sau g«n 30 n®m x©y d˘ng, ph∏t tri”n, vÌi c´ng cuÈc Æπi nh∂y v‰t, c∏ch mπng v®n ho∏ vµ c∏c k’ hoπch 5 n®m, n“n kinh t’ Trung QuËc v…n ch≠a Æπt k’t qu∂ nh≠ mong muËn. Tı n®m 1978, Trung QuËc Æ∑ c„ quy’t s∏ch quan tr‰ng, ti’n hµnh hi÷n Æπi ho∏, c∂i c∏ch mÎ cˆa Æ≠a n“n kinh t’ b≠Ìc sang giai Æoπn ph∏t tri”n mÌi. I - Kh∏i qu∏t C´ng cuÈc hi÷n Æπi ho∏ Æ∑ mang lπi nh˜ng thay ÆÊi quan tr‰ng trong n“n kinh t’ Trung QuËc. Vi÷c gi˜ Ên Æfinh x∑ hÈi vµ mÎ rÈng giao l≠u bu´n b∏n vÌi n≠Ìc ngoµi Æ∑ tπo Æi“u ki÷n cho n“n kinh t’ ph∏t tri”n. Nh˜ng n®m qua Trung QuËc c„ tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP cao nh†t th’ giÌi, trung b◊nh n®m Æπt tr™n 8%. N®m 2004, tÊng GDP cÒa Trung QuËc Æπt 1649,3 tÿ USD, v≠¨n l™n vfi tr› th¯ b∂y tr™n th’ giÌi. Ngµnh th≠¨ng mπi ph∏t tri”n mπnh. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u Æπt tr™n 1154,1 tÿ USD, chi’m vfi tr› th¯ ba trong th≠¨ng mπi th’ giÌi (sau Hoa K◊ vµ CHLB ߯c). ßÍi sËng cÒa nh©n d©n Æ≠Óc c∂i thi÷n, thu nhÀp b◊nh qu©n theo Æ«u ng≠Íi t®ng kho∂ng 5 l«n trong h¨n 20 n®m qua, tı 276 USD (n®m 1985) l™n 1269 USD (n®m 2004). H◊nh 12.5. C¨ c†u GDP cÒa Trung QuËc qua mÈt sË n®m (%) D˘a vµo h◊nh 12.5, nhÀn xät s˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u kinh t’ cÒa Trung QuËc. 129

II - c∏c ngµnh kinh t’ 1. C´ng nghi÷p a) ß≠Íng lËi ph∏t tri”n Trung QuËc ti’n hµnh hi÷n Æπi ho∏ c´ng nghi÷p nhªm s∂n xu†t nhi“u hµng ho∏ phÙc vÙ thfi tr≠Íng trong n≠Ìc vÌi tr™n 1,3 tÿ d©n vµ cho xu†t kh»u. Trong qu∏ tr◊nh chuy”n ÆÊi tı \"n“n kinh t’ chÿ huy sang kinh t’ thfi tr≠Íng\", c∏c x› nghi÷p, nhµ m∏y Æ≠Óc chÒ ÆÈng trong vi÷c lÀp k’ hoπch, s∂n xu†t vµ t◊m thfi tr≠Íng ti™u thÙ s∂n ph»m. Trung QuËc th˘c hi÷n ch›nh s∏ch mÎ cˆa, t®ng c≠Íng trao ÆÊi hµng ho∏ vÌi thfi tr≠Íng th’ giÌi vµ cho phäp c∏c c´ng ti, doanh nghi÷p n≠Ìc ngoµi tham gia Æ«u t≠, qu∂n l› s∂n xu†t c´ng nghi÷p tπi c∏c Æ∆c khu kinh t’, khu ch’ xu†t. N®m 2004 Trung QuËc nhÀn Æ≠Óc 60,6 tÿ USD do n≠Ìc ngoµi Æ«u t≠. Trung QuËc cfln chÒ ÆÈng Æ«u t≠, hi÷n Æπi ho∏ trang thi’t bfi vµ chÛ ˝ ph∏t tri”n, ¯ng dÙng c´ng ngh÷ cao cho c∏c ngµnh c´ng nghi÷p, Æ∆c bi÷t quan t©m tÌi c∏c l‹nh v˘c c´ng ngh÷ th´ng tin, c´ng ngh÷ sinh h‰c vµ ch’ tπo m∏y c´ng cÙ. V› dÙ : x©y d˘ng c∏c \"c´ng vi™n khoa h‰c - c´ng ngh÷\" vÌi Æ«y ÆÒ c¨ sÎ hπ t«ng, ≠u ti™n vay vËn, nhÀp kh»u vµ ≠u Æ∑i v“ thu’, thu hÛt hµng tri÷u lao ÆÈng, trong Æ„ c„ Hoa ki“u vµ c∂ nh©n vi™n c∏c h∑ng c´ng ngh÷ cao cÒa n≠Ìc ngoµi. H◊nh 12.6. Tuy’n Æ≠Íng sæt mÌi Æ≠Óc x©y d˘ng Î Trung QuËc 130

b) Qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏ Giai Æoπn Æ«u cÒa c´ng nghi÷p ho∏, Trung QuËc ≠u ti™n ph∏t tri”n c´ng nghi÷p nhã lµ ngµnh s∂n xu†t nhanh mang lπi lÓi nhuÀn, c«n ›t vËn, tÀn dÙng Æ≠Óc nguÂn nh©n c´ng sΩn c„, vıa Æ∏p ¯ng nhu c«u trong n≠Ìc vıa Æ” xu†t kh»u. Sau Æ„ ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p n∆ng truy“n thËng nh≠ c´ng nghi÷p khai kho∏ng, luy÷n kim, ch’ tπo m∏y, ho∏ ch†t nhªm Æ∂m b∂o x©y d˘ng n“n c´ng nghi÷p v˜ng chæc. Trung QuËc c„ nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi nµo Æ” ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p tr™n ? Tı Æ«u n®m 1994, Trung QuËc th˘c hi÷n ch›nh s∏ch c´ng nghi÷p mÌi, tÀp trung chÒ y’u vµo 5 ngµnh : ch’ tπo m∏y, Æi÷n tˆ, ho∏ d«u, s∂n xu†t ´ t´ vµ x©y d˘ng. ß©y lµ nh˜ng ngµnh c„ th” t®ng nhanh n®ng su†t vµ Æ∏p ¯ng Æ≠Óc nhu c«u ng≠Íi d©n khi m¯c sËng Æ≠Óc c∂i thi÷n. B∂ng 12.2. S∂n l≠Óng mÈt sË s∂n ph»m c´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc N®m X’p hπng tr™n th’ giÌi 1985 1995 2004 S∂n ph»m Than (tri÷u t†n) 961,5 1536,9 1634,9 1 ßi÷n (tÿ kWh) 390,6 956,0 2187,0 2 Thäp (tri÷u t†n) 47 95 272,8 1 Xi m®ng (tri÷u t†n) 146 476 970,0 1 Ph©n Æπm (tri÷u t†n) 13 26 28,1 1 D˘a vµo b∂ng 12.2, nhÀn xät s˘ t®ng tr≠Îng mÈt sË s∂n ph»m c´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc. 131

S˘ ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p k‹ thuÀt cao nh≠ Æi÷n tˆ, c¨ kh› ch›nh x∏c, s∂n xu†t m∏y m„c t˘ ÆÈng Æ∑ g„p ph«n quy’t Æfinh trong vi÷c Trung QuËc ch’ tπo thµnh c´ng tµu vÚ trÙ. Tµu Th«n Ch©u V cÒa Trung QuËc l«n Æ«u ti™n Æ∑ Æ≠a ng≠Íi bay vµo vÚ trÙ vµ trÎ v“ Tr∏i ߆t an toµn (th∏ng 10 −2003). Trung QuËc Æ∑ sˆ dÙng l˘c l≠Óng lao ÆÈng dÂi dµo vµ nguy™n vÀt li÷u sΩn c„ Î Æfia bµn n´ng th´n Æ” ph∏t tri”n c∏c ngµnh c´ng nghi÷p vÀt li÷u x©y d˘ng, Æ gËm, s¯, d÷t may, s∂n xu†t c∏c m∆t hµng ti™u dÔng kh∏c. C∏c ngµnh nµy thu hÛt tr™n 100 tri÷u lao ÆÈng vµ cung c†p tÌi tr™n 20% gi∏ trfi hµng ho∏ Î n´ng th´n. c) Ph©n bË s∂n xu†t H◊nh 12.7. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Trung QuËc D˘a vµo h◊nh 12.7 nhÀn xät s˘ ph©n bË c∏c trung t©m c´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc. Nh˜ng y’u tË t˘ nhi™n, kinh t’ - x∑ hÈi nµo t∏c ÆÈng Æ’n s˘ ph©n bË nµy ? 132

Nhªm khai th∏c ti“m n®ng cÒa c∏c vÔng nÈi Æfia, Trung QuËc Æ∑ chÛ ˝ Æ«u t≠ cho c¨ sÎ hπ t«ng nh≠ x©y d˘ng c«u, Æ≠Íng, ph∏t tri”n ngµnh n®ng l≠Óng. CuËi nh˜ng n®m 90, kho∂ng 60% sË d˘ ∏n ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa Ɔt n≠Ìc Æ∑ Æ«u t≠ cho c∏c vÔng nµy. Tuy vÀy, c∏c thµnh phË, trung t©m c´ng nghi÷p Î vÔng duy™n h∂i v…n Æ„ng g„p ph«n lÌn gi∏ trfi c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh tÀp trung Î mi“n ß´ng, tπi c∏c thµnh phË lÌn nh≠ Bæc Kinh, Th≠Óng H∂i, Thi™n T©n, TrÔng Kh∏nh, Th»m D≠¨ng,... H◊nh 12.8. Khu phË ß´ng Î thµnh phË Th≠Óng H∂i C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tr◊nh bµy k’t qu∂ hi÷n Æπi ho∏ c´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc, ph©n t›ch nh˜ng nguy™n nh©n Æ∑ Æ≠a Æ’n k’t qu∂ Æ„. 2. Sˆ dÙng h◊nh 12.7, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ ph©n bË c´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc. 3. NhÀn xät v“ vai trfl cÒa c´ng nghi÷p n´ng th´n Î Trung QuËc. 133

CóNG HOÄ NH¢N D¢N TRUNG HOA Bµi 12 (TRUNG QUˇC) (ti’p theo) Ti’t 3. Kinh t’ (ti’p theo) 2. N´ng nghi÷p M∆c dÔ l∑nh thÊ rÈng lÌn nh≠ng Trung QuËc chÿ c„ kho∂ng 100 tri÷u ha Ɔt canh t∏c, chi’m 7% Ɔt canh t∏c cÒa toµn th’ giÌi, nh≠ng ph∂i nu´i sË d©n g«n bªng 20% d©n sË toµn c«u. Trung QuËc Æ∑ ∏p dÙng nhi“u ch›nh s∏ch, bi÷n ph∏p c∂i c∏ch trong n´ng nghi÷p (giao quy“n sˆ dÙng Ɔt cho n´ng d©n, c∂i tπo, x©y d˘ng mÌi Æ≠Íng giao th´ng, h÷ thËng thu˚ lÓi phflng chËng kh´ hπn vµ lÚ lÙt, Æ≠a k‹ thuÀt mÌi vµo s∂n xu†t, phÊ bi’n giËng mÌi, mi‘n thu’ n´ng nghi÷p...), tπo Æi“u ki÷n khai th∏c ti“m n®ng lao ÆÈng, tµi nguy™n thi™n nhi™n cÒa Ɔt n≠Ìc. L∑nh thÊ rÈng lÌn, Æi“u ki÷n t˘ nhi™n Æa dπng, tÊ ch¯c s∂n xu†t thay ÆÊi cho phäp Trung QuËc s∂n xu†t nhi“u loπi n´ng s∂n vÌi n®ng su†t cao, mÈt sË loπi c„ s∂n l≠Óng Ưng Æ«u th’ giÌi. Ngµnh trÂng tr‰t cÒa Trung QuËc chi’m ≠u th’ so vÌi ngµnh ch®n nu´i vµ Æ„ng g„p ph«n lÌn vµo gi∏ trfi s∂n l≠Óng n´ng nghi÷p. Trong sË c∏c c©y trÂng, c©y l≠¨ng th˘c chi’m vfi tr› quan tr‰ng nh†t v“ di÷n t›ch vµ s∂n l≠Óng. Tuy vÀy, b◊nh qu©n l≠¨ng th˘c theo Æ«u ng≠Íi v…n th†p. B∂ng 12.3. S∂n l≠Óng mÈt sË n´ng s∂n cÒa Trung QuËc N®m (ߨn vfi : tri÷u t†n) X’p hπng S∂n 1985 1995 2000 2004 tr™n th’ giÌi ph»m 339,8 418,6 407,3 422,5 1 L≠¨ng th˘c B´ng (sÓi) 4,1 4,7 4,4 5,7 1 Lπc 6,6 10,2 14,4 14,3 1 3 (sau Bra-xin, M›a 58,7 70,2 69,3 93,2 ƒn ßÈ) Thfit lÓn - 31,6 40,3 47,0 1 Thfit bfl - 3 (sau Hoa K◊, 3,5 5,3 6,7 Bra-xin) Thfit cıu - 1,8 2,7 4,0 1 134

D˘a vµo b∂ng 12.3, nhÀn xät s˘ gia t®ng s∂n l≠Óng mÈt sË n´ng s∂n cÒa Trung QuËc vµ n™u nguy™n nh©n cÒa s˘ gia t®ng Æ„. Ng≠Íi n´ng d©n khi Æ≠Óc t˘ do l˘a ch‰n c©y trÂng tr™n m∂nh Ɔt cÒa m◊nh Æ∑ chuy”n d«n tı trÂng c©y l≠¨ng th˘c sang trÂng c∏c loπi c©y kh∏c, vıa Æ” t®ng gi∏ trfi c∏c n´ng s∂n xu†t kh»u, vıa Æ” Æ∏p ¯ng nhu c«u ti™u dÔng ngµy cµng cao cÒa thfi tr≠Íng trong n≠Ìc. B∂ng 12.4. Tÿ l÷ di÷n t›ch c∏c loπi c©y trÂng so vÌi di÷n t›ch Ɔt canh t∏c (ߨn vfi : %) % di÷n t›ch Ɔt canh t∏c Loπi c©y trÂng toµn quËc N®m 1978 N®m 2005 L≠¨ng th˘c 79 66,0 Hπt c„ d«u 4 B´ng 4 9,3 C©y ®n qu∂ 2 C∏c loπi kh∏c 11 3,7 NhÀn xät sË li÷u Î b∂ng 12.4 Æ” th†y s˘ thay ÆÊi c¨ c†u 6,3 di÷n t›ch c©y trÂng cÒa 14,7 Trung QuËc. H◊nh 12.9. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa Trung QuËc 135

D˘a vµo h◊nh 12.9 vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ ph©n bË n´ng nghi÷p Î mi“n ß´ng vµ mi“n T©y cÒa Trung QuËc. Tuy Æπt thµnh t˘u to lÌn, Trung QuËc v…n ph∂i ÆËi m∆t vÌi nhi“u th∏ch th¯c nh≠ : - Qu∏ tr◊nh khai th∏c thi™n nhi™n Æ” ph∏t tri”n Æ∑ t∏c ÆÈng ti™u c˘c Æ’n m´i tr≠Íng lµm thi™n tai x∂y ra th≠Íng xuy™n h¨n (lÚ lÙt, b∑o bÙi,...). - Ch™nh l÷ch thu nhÀp gi˜a ng≠Íi d©n thµnh thfi (10493 NDT/ng≠Íi) vµ ng≠Íi d©n n´ng th´n (3255 NDT/ng≠Íi −n®m 2005) v…n cfln r†t lÌn. III - MËi quan h÷ trung quËc - Vi÷t Nam Trung QuËc vµ Vi÷t Nam c„ mËi quan h÷ l©u ÆÍi vµ ngµy cµng ph∏t tri”n trong nhi“u l‹nh v˘c, tr™n n“n t∂ng cÒa t◊nh h˜u nghfi vµ s˘ Ên Æfinh l©u dµi. Tı n®m 1999 Æ’n nay, hai n≠Ìc ph∏t tri”n quan h÷ hÓp t∏c theo ph≠¨ng ch©m \"L∏ng gi“ng h˜u nghfi, hÓp t∏c toµn di÷n, Ên Æfinh l©u dµi, h≠Ìng tÌi t≠¨ng lai\". Kim ngπch th≠¨ng mπi song ph≠¨ng gi˜a Trung QuËc vµ Vi÷t Nam Æang t®ng nhanh, n®m 2005 Æπt 8739,9 tri÷u USD. C∏c m∆t hµng trao ÆÊi ngµy cµng Æa dπng h¨n. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u nh˜ng ch›nh s∏ch, bi÷n ph∏p Trung QuËc Æ∑ th˘c hi÷n trong qu∏ tr◊nh hi÷n Æπi ho∏ n´ng nghi÷p. 2. D˘a vµo sË li÷u cÒa b∂ng 12.3, vœ Æ thfi vµ nhÀn xät v“ s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c cÒa Trung QuËc trong thÍi k◊ 1985 −2004. 3. V◊ sao s∂n xu†t n´ng nghi÷p Trung QuËc lπi chÒ y’u tÀp trung Î mi“n ß´ng ? 4. L†y v› dÙ v“ vi÷c mÎ rÈng hÓp t∏c gi˜a Trung QuËc vµ Vi÷t Nam. 136

CóNG HOÄ NH¢N D¢N TRUNG HOA Bµi 12 (TRUNG QUˇC) (ti’p theo) Ti’t 4. Th˘c hµnh T◊m hi”u s˘ thay ÆÊi cÒa n“n kinh t’ Trung QuËc I - thay ÆÊi trong gi∏ trfi GDP Cho b∂ng sË li÷u sau : B∂ng 12.5. GDP cÒa Trung QuËc vµ th’ giÌi N®m 1985 1995 (ߨn vfi : tÿ USD) 2004 Trung QuËc 239,0 697,6 1649,3 Toµn th’ giÌi 12360,0 29357,4 40887,8 D˘a vµo b∂ng 12.5, t›nh tÿ tr‰ng GDP cÒa Trung QuËc so vÌi th’ giÌi vµ n™u nhÀn xät. II - thay ÆÊi trong gi∏ trfi xu†t - nhÀp kh»u D˘a vµo b∂ng 12.6, vœ bi”u Æ th” hi÷n c¨ c†u gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa Trung QuËc. NhÀn xät s˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc nµy. B∂ng 12.6. C¨ c†u gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa Trung QuËc (ߨn vfi : %) N®m 1985 1995 2004 Xu†t kh»u 39,3 53,5 51,4 NhÀp kh»u 60,7 46,5 48,6 137

III - ph∏t tri”n vÔng duy™n h∂i D˘a vµo h◊nh 12.10, n™u t™n mÈt sË thµnh phË c´ng nghi÷p mÌi trong khu v˘c t®ng tr≠Îng kinh t’ cÒa vÔng duy™n h∂i. Li™n h÷ vÌi ki’n th¯c Æ∑ h‰c vµ khai th∏c th´ng tin tı nh˜ng Æoπn v®n d≠Ìi Æ©y Æ” gi∂i th›ch vi÷c Trung QuËc tÀp trung Æ«u t≠, ph∏t tri”n vÔng duy™n h∂i : VÔng duy™n h∂i c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi thu hÛt c∏c nhµ Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi khi Trung QuËc th˘c hi÷n ch›nh s∏ch mÎ cˆa. Trung QuËc Æ∑ x©y d˘ng c∏c Æ∆c khu kinh t’ trong vÔng nµy. Tπi Æ©y, Trung QuËc Æ∑ x©y d˘ng, c∂i tπo lπi, hi÷n Æπi ho∏ c¨ sÎ hπ t«ng : h÷ thËng giao th´ng, th´ng tin, Æi÷n, n≠Ìc,... vµ th˘c hi÷n ch’ ÆÈ ≠u Æ∑i cho c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t, dfich vÙ nh≠ Æ„ng thu’ th†p, t˘ do kinh doanh,... Æ” thu hÛt c∏c nhµ Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. C∏c c´ng ti n≠Ìc ngoµi Æ∑ Æ«u t≠ x©y d˘ng nhµ m∏y, s∂n xu†t hµng ch†t l≠Óng cao phÙc vÙ xu†t kh»u. Tπi vÔng duy™n h∂i Æ∑ h◊nh thµnh tr™n 20 thµnh phË, khu ch’ xu†t, ti™u bi”u lµ Æ∆c khu Th©m Quy’n. N®m 1978, Th©m H◊nh 12.10. Khu v˘c t®ng tr≠Îng kinh t’ Quy’n mÌi chÿ lµ mÈt thµnh phË nh· vÌi sË vÔng Duy™n H∂i d©n 30 000 ng≠Íi nªm li“n k“ HÂng C´ng, Æ«u n®m 1990 t®ng l™n 600 000 ng≠Íi. SË nhµ m∏y, x› nghi÷p cÚng t®ng tı 70 l™n 1000, ph«n lÌn do c∏c c´ng ti cÒa HÂng C´ng Æ«u t≠. NhÍ c„ c¨ sÎ hπ t«ng Æ≠Óc x©y d˘ng vµ c∂i tπo lπi, Æ≠Óc ≠u Æ∑i khi Æ«u t≠, gi∏ nh©n c´ng rŒ n™n Th©m Quy’n thu hÛt c∏c nhµ Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. C´ng nh©n trong n≠Ìc th†y Î Æ©y c„ Æi“u ki÷n lµm vi÷c tËt h¨n, l≠¨ng cao h¨n n™n sË ng≠Íi t◊m Æ’n r†t Æ´ng, cµng lµm cho thµnh phË ph∏t tri”n nhanh ch„ng. Vi÷c thu hÂi vµ ti’p tÙc ph∏t tri”n c∏c Æ∆c khu hµnh ch›nh HÂng C´ng, Ma Cao cÔng vÌi vi÷c t®ng c≠Íng c∏c Æ∆c khu kinh t’, c∏c thµnh phË mÎ cµng th” hi÷n r‚ vai trfl cÒa vÔng duy™n h∂i ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n n“n kinh t’ Trung QuËc. ß©y lµ n¨i thˆ nghi÷m c∂i c∏ch kinh t’, ti’p nhÀn c´ng ngh÷ s∂n xu†t ti™n ti’n, ti’p cÀn n“n kinh t’ hi÷n Æπi cÒa c∏c n≠Ìc ph∏t tri”n ; ÆÂng thÍi lµ n¨i Ƶo tπo, bÂi d≠Ïng c∏c nhµ qu∂n l› kinh t’ −x∑ hÈi cÒa Trung QuËc. 138

Bµi 13 CóNG HOÄ ƒN ßó Di÷n t›ch : 3287,6 ngh◊n km2 D©n sË : 1103,6 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : Niu ß™-li VÌi tinh th«n ÆÈc lÀp, t˘ c≠Íng, ƒn ßÈ Æ∑ v≠Ót qua nhi“u kh„ kh®n th∏ch th¯c Æ” trÎ thµnh mÈt n≠Ìc c„ n“n c´ng nghi÷p Æa dπng vµ v˜ng mπnh, n“n n´ng nghi÷p ph∏t tri”n, Æπt Æ≠Óc nhi“u ti’n bÈ v≠Ót bÀc trong \"c∏ch mπng xanh\". Ti’t 1. T˘ nhi™n, d©n c≠ vµ x∑ hÈi I - vfi tr› Æfia l› vµ Æ∆c Æi”m t˘ nhi™n H◊nh 13.1. T˘ nhi™n Nam É 139

−ƒn ßÈ lµ n≠Ìc lÌn, Ưng th¯ b∂y v“ di÷n t›ch vµ th¯ hai v“ d©n sË tr™n th’ giÌi. Nªm ∏n ng˜ tr™n Æ≠Íng bi”n quËc t’ tı ßfia Trung H∂i qua ƒn ßÈ D≠¨ng sang Th∏i B◊nh D≠¨ng vµ ng≠Óc lπi, ÆÂng thÍi c„ nhi“u c∂ng bi”n lÌn n™n ƒn ßÈ c„ nhi“u thuÀn lÓi trong vi÷c th´ng th≠¨ng vµ mÎ rÈng hÓp t∏c quËc t’. ƒn ßÈ cfln lµ mÈt cˆa ng‚ quan tr‰ng Æ” Æi vµo c∏c n≠Ìc Nam É. H∑y x∏c Æfinh vfi tr› Æfia l› cÒa ƒn ßÈ tr™n h◊nh 13.1 vµ b∂n Æ khu v˘c Nam É (ho∆c b∂n Æ ch©u É). −L∑nh thÊ ƒn ßÈ ph©n ho∏ thµnh nh˜ng khu v˘c t˘ nhi™n c„ ti“m n®ng ph∏t tri”n kinh t’ kh∏c nhau. H÷ thËng nÛi Hi-ma-lay-a Æ sÈ Î bi™n giÌi ph›a bæc, c„ nhi“u rıng vµ c∂nh quan t˘ nhi™n hÔng v‹, h†p d…n kh∏ch du lfich. VÌi di÷n t›ch rÈng, Ɔt phÔ sa mµu mÏ, nguÂn n≠Ìc t≠Ìi kh∏ dÂi dµo, lπi nªm trong khu v˘c kh› hÀu nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa, ÆÂng bªng s´ng Hªng Æ∑ trÎ thµnh khu v˘c n´ng nghi÷p trÔ phÛ nh†t cÒa ƒn ßÈ. Cao nguy™n ß™-can rÈng lÌn, ›t m≠a chÿ th›ch hÓp vÌi vi÷c trÂng c∏c loπi c©y chfiu hπn. D‰c bÍ bi”n c„ d∂i ÆÂng bªng hãp nh≠ng t≠¨ng ÆËi mµu mÏ, th›ch hÓp vÌi vi÷c trÂng c∏c loπi c©y nhi÷t ÆÌi. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n c„ thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ ÆËi vÌi s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa ƒn ßÈ ? V“ kho∏ng s∂n, ƒn ßÈ c„ nhi“u qu∆ng sæt (h¨n 22 tÿ t†n, chi’m 1/4 tr˜ l≠Óng th’ giÌi), d«u m·, than Æ∏ vµ mangan,... II - D©n c≠ vµ x∑ hÈi 1. ß∆c Æi”m chung ƒn ßÈ lµ mÈt trong nh˜ng c∏i n´i cÒa n“n v®n minh nh©n loπi. S˘ Æa dπng v“ v®n ho∏, s˘ phong phÛ, Æ∆c sæc v“ phong tÙc tÀp qu∏n, t´n gi∏o, cÔng nhi“u c´ng tr◊nh ki’n trÛc vµ c∏c t∏c ph»m v®n ho∏, ngh÷ thuÀt lÌn Æ∑ tπo Æ≠Óc nhi“u †n t≠Óng mπnh mœ cho c∏c du kh∏ch n≠Ìc ngoµi Æ’n ƒn ßÈ. 140

H◊nh 13.2. ß“n T∏t Ma-han −mÈt c´ng tr◊nh ki’n trÛc nÊi ti’ng VÌi sË d©n Ưng th¯ hai th’ giÌi vµ c¨ c†u d©n sË trŒ, ƒn ßÈ c„ l˘c l≠Óng lao ÆÈng dÂi dµo, thfi tr≠Íng c„ s¯c mua lÌn. ßÈi ngÚ c∏n bÈ khoa h‰c −k‹ thuÀt cÒa ƒn ßÈ hÔng hÀu, c∏c k‹ s≠ Æ≠Óc Æ∏nh gi∏ lµ n®ng ÆÈng, c„ tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n cao nh≠ng ti“n l≠¨ng lπi th†p h¨n so vÌi c∏c ÆÂng nghi÷p Î nhi“u n≠Ìc. ß©y lµ nh˜ng y’u tË h†p d…n c∏c nhµ Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. ßÈi ngÚ khoa h‰c - k‹ thuÀt cÒa ƒn ßÈ : - 3 tri÷u chuy™n gia c„ bªng c†p, Ưng th¯ ba th’ giÌi sau Hoa K◊ vµ LB Nga. - 5 h‰c vi÷n c´ng ngh÷ quËc gia c„ trang thi’t bfi hi÷n Æπi, cÔng vÌi 1200 tr≠Íng Æπi h‰c vµ cao ƺng k‹ thuÀt, ph©n bË rÈng khæp c∂ n≠Ìc, Ƶo tπo tr™n 55000 k‹ s≠ hªng n®m. V◊ sao c„ th” n„i l˘c l≠Óng khoa h‰c - k‹ thuÀt cÒa ƒn ßÈ lµ mÈt y’u tË quan tr‰ng h†p d…n c∏c nhµ Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi ? 2. S¯c äp cÒa bÔng nÊ d©n sË N®m 2000, d©n sË ƒn ßÈ Æ∑ v≠Ót qua ng≠Ïng 1 tÿ ng≠Íi. Theo d˘ Æo∏n sau 20 n®m n˜a ƒn ßÈ c„ th” trÎ thµnh n≠Ìc Æ´ng d©n nh†t th’ giÌi vÌi 1,53 tÿ ng≠Íi, v≠Ót Trung QuËc −lÛc Æ„ sœ c„ sË d©n kho∂ng 1,52 tÿ ng≠Íi. 141

Hi÷n tπi, tu˙ theo tıng vÔng, c„ tÌi 40 - 70% sË d©n n´ng th´n sËng d≠Ìi m¯c nghÃo khÊ. Lao ÆÈng trŒ th≠Íng nhÀn Æ≠Óc ti“n l≠¨ng vµ c´ng lao ÆÈng th†p v◊ hªng n®m c„ th™m 18 tri÷u ng≠Íi Æ’n ÆÈ tuÊi lao ÆÈng. Hi÷n tπi Î ƒn ßÈ, nhi“u trŒ em ph∂i tham gia lao ÆÈng Æ” g„p ph«n nu´i sËng gia Æ◊nh. S¯c äp cÒa bÔng nÊ d©n sË : - MÁi ngµy c„ h¨n 51 ngh◊n trŒ em Æ≠Óc sinh ra vµ mÁi n®m d©n sË ƒn ßÈ t®ng th™m h¨n 15 tri÷u ng≠Íi. - Hªng n®m, ƒn ßÈ ph∂i x©y th™m 13500 tr≠Íng h‰c, Ƶo tπo th™m 350 ngh◊n gi∏o vi™n, tπo th™m 6 tri÷u vi÷c lµm vµ x©y d˘ng th™m 2,5 tri÷u c®n nhµ,... Y™u c«u nµy Æ∑ v≠Ót qu∏ kh∂ n®ng cÒa n“n kinh t’. Tı n®m 1951, ƒn ßÈ Æ∑ th˘c hi÷n ch›nh s∏ch k’ hoπch ho∏ gia Æ◊nh. Tuy nhi™n, vi÷c th˘c hi÷n k’ hoπch nµy cfln g∆p nhi“u kh„ kh®n do ∂nh h≠Îng tı nh˜ng luÀt l÷ ri™ng cÒa t´n gi∏o vµ c∏c hÒ tÙc lπc hÀu. H◊nh 13.3. D©n sË ƒn ßÈ (1901 −2005) D˘a vµo h◊nh 13.3, nhÀn xät v“ s˘ gia t®ng d©n sË cÒa ƒn ßÈ. 3. S˘ Æa dπng, ph¯c tπp v“ x∑ hÈi ƒn ßÈ c„ 22 bang, 9 l∑nh Æfia li™n bang, h¨n 200 d©n tÈc vÌi hµng tr®m ng´n ng˜ kh∏c nhau, trong Æ„ 15 ng´n ng˜ Æ≠Óc c´ng nhÀn lµ ng´n ng˜ ch›nh th¯c. Ti’ng Anh lµ ng´n ng˜ ch›nh th¯c Æ≠Óc sˆ dÙng trong c∏c c´ng sÎ vµ tr≠Íng h‰c. T´n gi∏o Î ƒn ßÈ cÚng r†t Æa dπng, trong Æ„ ƒn ßÈ gi∏o vµ HÂi gi∏o lµ hai t´n gi∏o lÌn nh†t vµ c„ th’ l˘c nh†t. 142

Tÿ l÷ d©n sË theo c∏c t´n gi∏o Î ƒn ßÈ (%) ƒn ßÈ gi∏o 80 HÂi gi∏o 11 Thi™n chÛa gi∏o 2 ßπo X›ch 2 ßπo PhÀt 0,8 C∏c Æπo kh∏c 4,2 Trong nh˜ng n®m qua, nhi“u m©u thu…n, xung ÆÈt t´n gi∏o d≠Ìi c∏c dπng kh∏c nhau Æ∑ x∂y ra Î mÈt sË n¨i. Xung ÆÈt t´n gi∏o, sæc tÈc Æ∑ d…n Æ’n bπo loπn, Æfli li khai tπi c∏c bang Gia-mu vµ Ka-xmia, Pun-gi∏p vµ Î vÔng ß´ng Bæc ƒn ßÈ. S˘ ph©n bi÷t ƺng c†p ch≠a Æ≠Óc xo∏ b· tri÷t Æ”. V◊ vÀy, Æoµn k’t, hoµ gi∂i gi˜a c∏c t´n gi∏o, d©n tÈc lµ v†n Æ“ sËng cfln ÆËi vÌi Ɔt n≠Ìc nµy. Hi÷n tπi, ƒn ßÈ c„ tÌi 600 Æ∂ng ph∏i lÌn nh· Æπi di÷n cho quy“n lÓi cÒa c∏c giai c†p, t«ng lÌp, t´n gi∏o. S˘ b†t ÆÂng ch›nh ki’n cÒa c∏c Æ∂ng ph∏i v“ ch›nh s∏ch ÆËi nÈi nhi“u khi lµm chÀm ti’n tr◊nh c∂i c∏ch Î ƒn ßÈ. V◊ sao c„ th” n„i s˘ Æoµn k’t, hoµ hÓp gi˜a c∏c sæc tÈc, t´n gi∏o lµ y’u tË quan tr‰ng hµng Æ«u ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi Î ƒn ßÈ ? C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n Æ∑ tπo n™n nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ ÆËi vÌi s∂n xu†t n´ng nghi÷p Î ƒn ßÈ ? 2. N™u nh˜ng t∏c ÆÈng ti™u c˘c cÒa bÔng nÊ d©n sË ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ −x∑ hÈi Î ƒn ßÈ. 3. S˘ Æa dπng, ph¯c tπp v“ d©n tÈc, t´n gi∏o, Æ∂ng ph∏i c„ ∂nh h≠Îng nh≠ th’ nµo Æ’n ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi Î ƒn ßÈ ? 143

Bµi 13 CóNG HOÄ ƒN ßó (ti’p theo) Ti’t 2. Kinh t’ I - chi’n l≠Óc ph∏t tri”n Sau khi giµnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp n®m 1947, ƒn ßÈ Æ∑ Æ∆t ra nhi÷m vÙ x©y d˘ng Ɔt n≠Ìc thµnh quËc gia ÆÈc lÀp, hÔng mπnh vµ thfinh v≠Óng tr™n c¨ sÎ t˘ l˘c, t˘ c≠Íng. Qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n kinh t’ cÒa ƒn ßÈ c„ th” chia lµm ba giai Æoπn nh≠ sau : Tı thÀp ni™n 50 Æ’n thÀp ni™n 70 cÒa th’ kÿ XX : Ph∏t tri”n theo nguy™n tæc h≠Ìng nÈi lµ ch›nh. Nh˜ng n®m 80 cÒa th’ kÿ XX : Th˘c hi÷n chi’n l≠Óc hÁn hÓp (vıa h≠Ìng nÈi, vıa h≠Ìng ngoπi). Tı n®m 1991 Æ’n nay : Th˘c hi÷n nh˜ng c∂i c∏ch kinh t’ toµn di÷n, theo h≠Ìng t˘ do ho∏ kinh t’, coi tr‰ng nhi“u h¨n tÌi thfi tr≠Íng, kinh t’ ÆËi ngoπi vµ c∏c ngµnh c´ng ngh÷ cao. Chi’n l≠Óc ph∏t tri”n kinh t’ cÒa ƒn ßÈ trong c∏c giai Æoπn c„ g◊ kh∏c nhau ? II - n´ng nghi÷p Sau khi giµnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp, ƒn ßÈ Æ∑ ti’n hµnh c∂i c∏ch ruÈng Ɔt vµ Æ»y mπnh s∂n xu†t l≠¨ng th˘c. Tuy nhi™n, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng n´ng nghi÷p kh´ng cao, n®ng su†t c©y trÂng th†p. Vµo nh˜ng n®m Æ«u cÒa thÀp ni™n 60, ƒn ßÈ ph∂i nhÀp kh∏ nhi“u l≠¨ng th˘c. Tı n®m 1967, ƒn ßÈ bæt Æ«u ti’n hµnh cuÈc \"c∏ch mπng xanh\" Î c∏c bang Pun-gi∏p, Ha-ri-a-na, vµ sau Æ„ lan ra c∏c bang kh∏c. Tr‰ng t©m cÒa c∏ch mπng xanh lµ ≠u ti™n sˆ dÙng c∏c giËng lÛa m◊ vµ lÛa gπo cao s∂n, t®ng c≠Íng thu˚ lÓi ho∏, ho∏ h‰c ho∏ (ph©n b„n, thuËc trı s©u), c¨ giÌi ho∏ (sˆ dÙng m∏y cµy, m∏y käo, m∏y g∆t ÆÀp li™n hÓp...) ; ban hµnh ch›nh s∏ch gi∏ c∂ l≠¨ng th˘c hÓp l› vµ trong nh˜ng n®m g«n Æ©y Æ∑ ¯ng dÙng c´ng ngh÷ gen trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p. NhÍ c∏ch mπng xanh, ƒn ßÈ Æ∑ t®ng nhanh s∂n l≠Óng vµ t˘ tÛc Æ≠Óc l≠¨ng th˘c ; Æ«u thÀp ni™n 80 vµ trong nhi“u n®m g«n Æ©y, lu´n thuÈc nh„m bËn n≠Ìc xu†t kh»u gπo lÌn nh†t th’ giÌi. Tuy nhi™n, cuÈc \"c∏ch mπng xanh\" mÌi Æ≠Óc ti’n hµnh Î mÈt sË bang c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi, nhi“u vÔng n´ng th´n nghÃo ch≠a Æ≠Óc h≠Îng lÓi nhi“u tı phong trµo nµy. 144

H◊nh 13.4. VÔng Æ≠Óc t≠Ìi ti™u n≠Ìc vµ tr‰ng Æi”m \"c∏ch mπng xanh\" V◊ sao ƒn ßÈ ph∂i ti’n hµnh \"c∏ch mπng xanh\" ? D˘a vµo h◊nh 13.4 cho bi’t \"c∏ch mπng xanh\" Æ≠Óc ti’n hµnh chÒ y’u Î nh˜ng vÔng nµo ? Tπi sao ? ƒn ßÈ nÊi ti’ng th’ giÌi v“ s∂n xu†t hoa qu∂, chÃ, m›a, lπc, b´ng, cao su. N®m 2001, ƒn ßÈ Æ¯ng Æ«u th’ giÌi v“ s∂n l≠Óng chÃ, th¯ hai th’ giÌi v“ s∂n l≠Óng m›a, lπc, hoa qu∂, th¯ ba th’ giÌi s∂n l≠Óng b´ng, th¯ t≠ th’ giÌi v“ s∂n l≠Óng cao su. B∂ng 13.1. S∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c cÒa ƒn ßÈ qua mÈt sË n®m (ߨn vfi : tri÷u t†n) N®m 1950 1985 1990 1995 2000 2004 S∂n l≠Óng 20,6 166 194 210 235 226 145

ßÂng thÍi vÌi \"c∏ch mπng xanh\", ƒn ßÈ cfln ti’n hµnh \"c∏ch mπng træng\" vÌi tr‰ng t©m lµ Æ»y mπnh s∂n xu†t s˜a - mÈt nguÂn cung c†p Æπm thay thfit r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi ng≠Íi ƒn ßÈ gi∏o kh´ng ®n thfit bfl vµ ng≠Íi HÂi gi∏o kh´ng ®n thfit lÓn. Ch®n nu´i tr©u, bfl, d™ ph∏t tri”n mπnh. ƒn ßÈ c„ Ƶn tr©u Æ´ng nh†t th’ giÌi vÌi c∏c giËng tr©u Su-ri, Mu-ra cho nhi“u s˜a (1500 kg/n®m) vµ Ƶn d™ l†y s˜a r†t lÌn. N®m 1970, ƒn ßÈ s∂n xu†t Æ≠Óc 20,8 tri÷u t†n s˜a, Æ’n n®m 1993 Æπt 58 tri÷u t†n. Hi÷n nay, ƒn ßÈ Æ¯ng Æ«u ch©u É v“ s∂n xu†t s˜a. III - c´ng nghi÷p 1. Chi’n l≠Óc c´ng nghi÷p ho∏ ƒn ßÈ Æ∑ theo ÆuÊi mÙc ti™u x©y d˘ng mÈt n“n c´ng nghi÷p Æa dπng vµ v˜ng mπnh tr™n c¨ sÎ t˘ l˘c, t˘ c≠Íng. Tı thÀp ni™n 50 Æ’n thÀp ni™n 80 cÒa th’ kÿ XX, ƒn ßÈ Æ∑ Æ∆c bi÷t chÛ tr‰ng ph∏t tri”n c´ng nghi÷p n∆ng, x©y d˘ng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p trÙ cÈt nh≠ luy÷n kim, ch’ tπo m∏y vµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p mÚi nh‰n c„ k‹ thuÀt cao nh≠ Æi÷n tˆ, tin h‰c, c´ng nghi÷p vÚ trÙ vµ n®ng l≠Óng hπt nh©n. G«n Æ©y, ƒn ßÈ Æ«u t≠ mπnh vµo c´ng nghi÷p Æi÷n tˆ −tin h‰c. 2. Thµnh t˘u cÒa c´ng nghi÷p ho∏ Hi÷n nay, ƒn ßÈ Æ∑ trÎ thµnh mÈt trong 15 n≠Ìc c„ gi∏ trfi s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p lÌn nh†t th’ giÌi. ƒn ßÈ Æ∑ x©y d˘ng Æ≠Óc h÷ thËng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p c¨ b∂n, Æa dπng, c„ kh∂ n®ng t˘ s∂n xu†t Æ≠Óc c∏c m∏y m„c thi’t bfi c´ng nghi÷p, hµng ho∏ ti™u dÔng c«n thi’t cho nhu c«u trong n≠Ìc vµ xu†t kh»u cÔng mÈt sË ngµnh c´ng nghi÷p c„ tr◊nh ÆÈ k‹ thuÀt cao nh≠ c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng hπt nh©n, Æi÷n tˆ, ho∏ d«u, luy÷n kim, hµng kh´ng - vÚ trÙ vµ c´ng ngh÷ th´ng tin. Hi÷n nay, ƒn ßÈ nÊi ti’ng tr™n th’ giÌi v“ s∂n xu†t c∏c s∂n ph»m ph«n m“m vÌi mÈt ÆÈi ngÚ chuy™n gia v“ c´ng ngh÷ th´ng tin hÔng hÀu, tr◊nh ÆÈ cao. C∏c vÔng c´ng nghi÷p quan tr‰ng cÒa ƒn ßÈ : - VÔng c´ng nghi÷p ß´ng Bæc vÌi hai trung t©m c´ng nghi÷p lÌn lµ Giam-sät-pua v“ luy÷n kim, c¨ kh› vµ C´n-ca-ta v“ luy÷n kim, d÷t may, ch’ bi’n th˘c ph»m. 146

H◊nh 13.5. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa ƒn ßÈ −VÔng c´ng nghi÷p T©y Bæc vÌi trung t©m quan tr‰ng nh†t lµ Mum-bai, n¨i ph∏t tri”n c∏c ngµnh ch’ tπo m∏y bay, ´ t´, Æ„ng tµu, d÷t v∂i, n®ng l≠Óng nguy™n tˆ. Ngoµi ra, c´ng nghi÷p d÷t ph∏t tri”n mπnh Î A-ma-Æa-bat, Pu-na vµ d«u kh› Æ≠Óc khai th∏c Î vfinh Cam-b©y (Bæc Mum-bai). −VÔng c´ng nghi÷p Nam ƒn ph∏t tri”n c∏c ngµnh luy÷n kim, ch’ bi’n chà vµ n´ng s∂n xu†t kh»u. Ban-ga-lo lµ trung t©m s∂n xu†t vµ xu†t kh»u ph«n m“m nÊi ti’ng th’ giÌi, lÌn nh†t Î ch©u É. 147

H∑y x∏c Æfinh tr™n h◊nh 13.5 c∏c trung t©m c´ng nghi÷p chÒ y’u cÒa ƒn ßÈ vµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p Î tıng trung t©m. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u nh˜ng Æi”m chÒ y’u cÒa chi’n l≠Óc ph∏t tri”n kinh t’ ƒn ßÈ trong c∏c thÍi k◊ kh∏c nhau. 2. H∑y cho bi’t nh˜ng thµnh t˘u vµ nh˜ng hπn ch’ cÒa cuÈc \"C∏ch mπng xanh\" trong n´ng nghi÷p cÒa ƒn ßÈ. 3. H∑y n™u r‚ chi’n l≠Óc ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa ƒn ßÈ vµ nh˜ng thµnh t˘u ƒn ßÈ Æπt Æ≠Óc trong qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏. H◊nh 13.6. Thµnh phË Mum-bai (Bom-bay) 148

Bµi 13 CóNG HOÄ ƒN ßó (ti’p theo) Ti’t 3. Th˘c hµnh T◊m hi”u v“ kinh t’ cÒa ƒn ßÈ 1. T◊m hi”u c¨ c†u kinh t’ D˘a vµo b∂ng sË li÷u d≠Ìi Æ©y : B∂ng 13.2. C¨ c†u kinh t’ cÒa ƒn ßÈ Khu v˘c Khu v˘c I Khu v˘c II (ߨn vfi : %) Khu v˘c III N®m 1985 29,4 25,1 45,5 2004 21,8 26,1 52,1 - H∑y vœ bi”u Æ th” hi÷n c¨ c†u kinh t’ cÒa ƒn ßÈ trong hai n®m 1985 vµ 2004. - NhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich trong c¨ c†u kinh t’ cÒa ƒn ßÈ, trong giai Æoπn 1985 - 2004. 2. Ph©n t›ch s˘ ph©n bË c´ng nghi÷p D˘a vµo h◊nh 13.5 vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, cho bi’t c∏c trung t©m c´ng nghi÷p lÌn cÒa ƒn ßÈ ph©n bË chÒ y’u Î Æ©u ? Gi∂i th›ch s˘ ph©n bË Æ„. H◊nh 13.7. Thµnh ß· - mÈt c´ng tr◊nh ki’n trÛc cÊ cÒa ƒn ßÈ 149