SÁCH EBOOK ĐỊA LÍ - NÂNG CAO

Bµi 7 HúP CH@NG QUˇC HOA Kç (ti’p theo) Ti’t 3. Kinh t’ I - ß∆C ßI”M CHUNG 1. Quy m´ n“n kinh t’ Hoa K◊ thµnh lÀp n®m 1776, nh≠ng Æ’n n®m 1890 n“n kinh t’ Æ∑ v≠Ót qua Anh, Ph∏p Æ” gi˜ vfi tr› Ưng Æ«u th’ giÌi cho Æ’n ngµy nay. B∂ng 7.4. GDP cÒa Hoa K◊ vµ mÈt sË ch©u lÙc - n®m 2004 (ߨn vfi : tÿ USD) Toµn th’ giÌi 40887,8 Hoa K◊ 11667,5 Ch©u ¢u 14146,7 Ch©u É 10092,9 Ch©u Phi 790,3 D˘a vµo b∂ng 7.4, h∑y so s∏nh GDP cÒa Hoa K◊ vÌi th’ giÌi vµ mÈt sË ch©u lÙc. NhÀn xät. 2. N“n kinh t’ thfi tr≠Íng Hoa K◊ c„ n“n kinh t’ thfi tr≠Íng Æi”n h◊nh. S˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa Hoa K◊ phÙ thuÈc r†t nhi“u vµo m¯c ÆÈ ti™u thÙ hµng ho∏ vµ sˆ dÙng dfich vÙ trong n≠Ìc. N®m 2002, ng≠Íi ti™u dÔng vµ c∏c nhµ Æ«u t≠ cÒa Hoa K◊ Æ∑ mua sæm l≠Óng hµng ho∏ c„ gi∏ trfi h¨n 7384 tÿ USD. S¯c mua trong d©n c≠ lÌn lµ nh©n tË chÒ y’u lµm t®ng GDP cÒa Hoa K◊. Hoπt ÆÈng kinh t’ d˘a tr™n c¨ sÎ quan h÷ cung −c«u. ô Hoa K◊ Æ∑ h◊nh thµnh hµng tri÷u tÊ ch¯c hÓp t∏c vÌi h◊nh th¯c r†t Æa dπng. C∏c loπi h◊nh hÓp t∏c ti™u thÙ, tÀp Æoµn s∂n xu†t c´ng nghi÷p... Æ∑ tπo n™n s˘ li™n k’t 51

ch∆t chœ, linh hoπt gi˜a s∂n xu†t vµ ti™u thÙ. NguÂn vËn, c∏c ph∏t minh, s∏ng ch’ cÚng Æ≠Óc trao ÆÊi theo c¨ ch’ thfi tr≠Íng, tπo Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho hoπt ÆÈng s∂n xu†t, kinh doanh. 3. T›nh chuy™n m´n ho∏ cÒa n“n kinh t’ N“n kinh t’ cÒa Hoa K◊ c„ t›nh chuy™n m´n ho∏ cao. Trong c´ng nghi÷p, chuy™n m´n ho∏ Æ≠Óc th” hi÷n r‚ trong c∏c ngµnh ch’ tπo m∏y bay, ´ t´, ch’ bi’n th˘c ph»m... vÌi nhi“u s∂n ph»m c„ th≠¨ng hi÷u nÊi ti’ng. V› dÙ : Boeing, Ford, Coca Cola,... Trong n´ng nghi÷p, tr≠Ìc Æ©y h◊nh thµnh c∏c vÔng chuy™n canh Æi”n h◊nh, nh≠ : c∏c vµnh Æai rau, lÛa m◊, ng´, nu´i bfl s˜a,... tπo n™n khËi l≠Óng n´ng s∂n hµng ho∏ r†t lÌn. Ngµy nay, s∂n xu†t Æ∑ trÎ n™n Æa canh ph¯c tπp, nh≠ng nh˜ng s∂n ph»m n´ng nghi÷p ch›nh v…n ph©n bË kh∏ tÀp trung. II - C∏C NGµNH KINH T’ 1. Dfich vÙ Dfich vÙ cÒa Hoa K◊ ph∏t tri”n mπnh, tÿ tr‰ng gi∏ trfi dfich vÙ trong GDP n®m 1960 lµ 62,1%, Æ’n n®m 2004 lµ 79,4%. Hoπt ÆÈng dfich vÙ r†t Æa dπng, kh´ng chÿ Î trong n≠Ìc mµ cfln mÎ rÈng tr™n toµn th’ giÌi. a) Ngoπi th≠¨ng TÊng kim ngπch xu†t, nhÀp kh»u cÒa Hoa K◊ n®m 2004 lµ 2344,2 tÿ USD chi’m kho∂ng 12% tÊng gi∏ trfi ngoπi th≠¨ng th’ giÌi. Tı n®m 1990 Æ’n n®m 2004, gi∏ trfi nhÀp si™u ngµy cµng lÌn : n®m 1990 nhÀp si™u 123,4 tÿ USD, n®m 2004 nhÀp si™u 707,2 tÿ USD. b) Giao th´ng vÀn t∂i H÷ thËng c∏c loπi Æ≠Íng vµ ph≠¨ng ti÷n vÀn t∂i cÒa Hoa K◊ hi÷n Æπi nh†t th’ giÌi. Hoa K◊ c„ sË s©n bay nhi“u nh†t th’ giÌi vÌi 30 h∑ng hµng kh´ng lÌn hoπt ÆÈng, vÀn chuy”n 1/3 tÊng sË hµnh kh∏ch tr™n th’ giÌi. N®m 2004, Hoa K◊ c„ tÌi 6,43 tri÷u km Æ≠Íng ´ t´ vµ 226,6 ngh◊n km Æ≠Íng sæt. Ngoµi ra, vÀn t∂i bi”n vµ vÀn t∂i Æ≠Íng Ëng cÚng r†t ph∏t tri”n. 52

H◊nh 7.5. MÈt g„c thµnh phË LËt An-gi¨-lät c) C∏c ngµnh tµi ch›nh, th´ng tin li™n lπc, du lfich N®m 2002, Hoa K◊ c„ h¨n 600 ngh◊n tÊ ch¯c ng©n hµng, tµi ch›nh thu hÛt kho∂ng 7 tri÷u lao ÆÈng. Ngµnh ng©n hµng vµ tµi ch›nh hoπt ÆÈng khæp th’ giÌi, Æang tπo ra nguÂn thu lÌn vµ nhi“u lÓi th’ cho kinh t’ Hoa K◊. Th´ng tin li™n lπc cÒa Hoa K◊ r†t hi÷n Æπi, c∏c v÷ tinh vµ h÷ thËng Æfinh vfi toµn c«u (GPS) cung c†p dfich vÙ vi‘n th´ng cho nhi“u n≠Ìc tr™n th’ giÌi. Ngµnh du lfich ph∏t tri”n mπnh. N®m 2004 c„ 1,4 tÿ l≠Ót kh∏ch Æi du lfich trong n≠Ìc vµ h¨n 46 tri÷u l≠Ót kh∏ch n≠Ìc ngoµi Æ’n Hoa K◊. Doanh thu du lfich (tı kh∏ch quËc t’) n®m 2004 lµ 74,5 tÿ USD. 2. C´ng nghi÷p C´ng nghi÷p lµ ngµnh tπo nguÂn hµng xu†t kh»u chÒ y’u cÒa Hoa K◊. Tuy nhi™n, tÿ tr‰ng gi∏ trfi s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p trong GDP c„ xu h≠Ìng gi∂m : n®m 1960 lµ 33,9%, n®m 2004 lµ 19,7%. 53

B∂ng 7.5. S∂n l≠Óng mÈt sË s∂n ph»m c´ng nghi÷p cÒa Hoa K◊ - n®m 2004 S∂n ph»m S∂n l≠Óng X’p hπng tr™n th’ giÌi Than Æ∏ (tri÷u t†n) 1069 2 D«u th´ (tri÷u t†n) 437 3 Kh› t˘ nhi™n (tÿ m3) 531 2 ßi÷n (tÿ kWh) 3979 1 Nh´m (tri÷u t†n) 2,5 4 § t´ (tri÷u chi’c) 16,8 1 S∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa Hoa K◊ gÂm ba nh„m ngµnh : −C´ng nghi÷p khai kho∏ng Ưng Æ«u th’ giÌi v“ khai th∏c phËt ph∏t, m´- lip-Æen, th¯ hai v“ vµng, bπc, ÆÂng, ch◊, than Æ∏ vµ th¯ ba v“ d«u m·. −C´ng nghi÷p ch’ bi’n chi’m 84,2% gi∏ trfi hµng xu†t kh»u vµ thu hÛt tr™n 40 tri÷u lao ÆÈng (n®m 2004). C∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n quan tr‰ng nh†t lµ : ho∏ ch†t, ch’ tπo m∏y m„c, Æi÷n tˆ −vi‘n th´ng, ch’ bi’n th˘c ph»m, s∂n xu†t ph≠¨ng ti÷n giao th´ng vÀn t∂i. −C´ng nghi÷p Æi÷n l˘c gÂm nhi÷t Æi÷n, Æi÷n nguy™n tˆ, thu˚ Æi÷n vµ c∂ Æi÷n Æfia nhi÷t, Æi÷n m∆t trÍi, Æi÷n tı gi„... 54

C¨ c†u gi∏ trfi s∂n l≠Óng gi˜a c∏c ngµnh c´ng nghi÷p c„ s˘ thay ÆÊi : gi∂m tÿ tr‰ng cÒa c∏c ngµnh c´ng nghi÷p luy÷n kim, d÷t, gia c´ng Æ nh˘a,... t®ng tÿ tr‰ng cÒa c∏c ngµnh c´ng nghi÷p hµng kh´ng - vÚ trÙ, Æi÷n tˆ... Tr≠Ìc Æ©y, s∂n xu†t c´ng nghi÷p tÀp trung chÒ y’u Î vÔng ß´ng Bæc vÌi c∏c ngµnh c´ng nghi÷p truy“n thËng nh≠ : luy÷n kim, ch’ tπo ´ t´, Æ„ng tµu, ho∏ ch†t, d÷t... Hi÷n nay, s∂n xu†t c´ng nghi÷p mÎ rÈng xuËng vÔng ph›a Nam vµ ven Th∏i B◊nh D≠¨ng, ph∏t tri”n mπnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n Æπi nh≠ : ho∏ d«u, hµng kh´ng −vÚ trÙ, c´ng ngh÷ th´ng tin, c¨ kh›, Æi÷n tˆ, vi‘n th´ng,... 3. N´ng nghi÷p Hoa K◊ c„ n“n n´ng nghi÷p Ưng hµng Æ«u th’ giÌi. N®m 2004, n´ng nghi÷p tπo ra gi∏ trfi lµ 105 tÿ USD, chi’m 0,9% GDP. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n l≠Óng n´ng nghi÷p c„ s˘ chuy”n dfich : gi∂m tÿ tr‰ng hoπt ÆÈng thu«n n´ng vµ t®ng tÿ tr‰ng dfich vÙ n´ng nghi÷p. H◊nh th¯c tÊ ch¯c s∂n xu†t chÒ y’u trong n´ng nghi÷p lµ trang trπi, sË l≠Óng c∏c trang trπi c„ xu h≠Ìng gi∂m, nh≠ng di÷n t›ch b◊nh qu©n mÁi trang trπi lπi t®ng. N®m 1935 c„ 6,8 tri÷u trang trπi vÌi di÷n t›ch b◊nh qu©n lµ 63 ha, n®m 2000 chÿ cfln h¨n 2,1 tri÷u trang trπi nh≠ng di÷n t›ch b◊nh qu©n mÁi trang trπi lπi lµ 176 ha. H◊nh 7.6. Sˆ dÙng ph≠¨ng ti÷n hi÷n Æπi trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p Î Hoa K◊ 55

B∂ng 7.6. S∂n l≠Óng mÈt sË n´ng s∂n cÒa Hoa K◊ - n®m 2004 S∂n ph»m S∂n l≠Óng X’p hπng tr™n th’ giÌi Ng´ (tri÷u t†n) 298 1 LÛa m◊ (tri÷u t†n) 58,7 3 LÛa gπo (tri÷u t†n) 10,0 11 B´ng (tri÷u t†n) 4,5 2 ß≠Íng (tri÷u t†n) 7,7 4 ßµn bfl (tri÷u con) 94,9 4 ßµn lÓn (tri÷u con) 60,4 2 D˘a vµo h◊nh 7.7, h∑y tr◊nh bµy s˘ ph©n bË c∏c vÔng s∂n xu†t n´ng nghi÷p ch›nh cÒa Hoa K◊. N“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ Æ≠Óc h◊nh thµnh sÌm vµ ph∏t tri”n mπnh. C∏c khu v˘c chÒ y’u s∂n xu†t n´ng s∂n hµng ho∏ lµ : mi“n Nam (b´ng, m›a, lÛa gπo, thuËc l∏, ÆÁ t≠¨ng...), ph›a nam NgÚ H (lÛa m◊, ng´, ch®n nu´i bfl, cÒ c∂i Æ≠Íng...). Hoa K◊ lµ n≠Ìc xu†t kh»u n´ng s∂n lÌn nh†t th’ giÌi. Hªng n®m, trung b◊nh xu†t kh»u kho∂ng 10 tri÷u t†n lÛa m◊, 61 tri÷u t†n ng´, 17 Æ’n 18 tri÷u t†n ÆÁ t≠¨ng... Gi∏ trfi xu†t kh»u n´ng s∂n n®m 2004 Æπt 61,4 tÿ USD. Ngoµi ra, n´ng nghi÷p cfln cung c†p nguÂn nguy™n li÷u dÂi dµo cho c´ng nghi÷p ch’ bi’n. 56

H◊nh 7.7. Ph©n bË c∏c vÔng s∂n xu†t n´ng nghi÷p ch›nh cÒa Hoa K◊ C©u h·i vµ bµi tÀp 1. D˘a vµo b∂ng 7.4, vœ bi”u Æ cÈt so s∏nh GDP cÒa Hoa K◊ vÌi th’ giÌi vµ mÈt sË ch©u lÙc. 2. Ch¯ng minh n“n c´ng nghi÷p Hoa K◊ c„ quy m´ lÌn nh†t th’ giÌi. 3. Tr◊nh bµy nh˜ng nguy™n nh©n ∂nh h≠Îng Æ’n s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa Hoa K◊. 57

Bµi 7 HúP CH@NG QUˇC HOA Kç (ti’p theo) Ti’t 4. Th˘c hµnh T◊m hi”u s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ s∂n xu†t cÒa Hoa K◊ 1. Ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p LÀp b∂ng theo m…u sau vµ Æi“n vµo b∂ng c∏c loπi n´ng s∂n ch›nh : N´ng s∂n C©y C©y Gia sÛc ch›nh l≠¨ng c´ng nghi÷p th˘c vµ c©y ®n qu∂ VÔng Ph›a ß´ng C∏c bang ph›a Bæc Trung C∏c bang Î gi˜a t©m C∏c bang ph›a Nam Ph›a T©y 58

2. Ph©n ho∏ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p H◊nh 7.8. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Hoa K◊ LÀp b∂ng theo m…u sau vµ Æi“n vµo b∂ng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Hoa K◊. VÔng VÔng VÔng VÔng ß´ng Bæc ph›a Nam ph›a T©y C∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch›nh C∏c ngµnh c´ng nghi÷p truy“n thËng C∏c ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n Æπi 59

Bµi 8 CóNG HOÄ LI£N BANG BRA-XIN Di÷n t›ch : 8,5 tri÷u km2 D©n sË : 184,2 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : Bra-xi-li-a Bra-xin lµ Ɔt n≠Ìc c„ tµi nguy™n thi™n nhi™n phong phÛ, sË d©n Æ´ng. ߆t n≠Ìc Æ∑ Æπt Æ≠Óc nhi“u thµnh t˘u trong ph∏t tri”n c´ng nghi÷p, nh≠ng cfln nhi“u v†n Æ“ x∑ hÈi c«n ph∂i gi∂i quy’t. Ti’t 1. Kh∏i qu∏t v“ Bra-xin I - ßi“u ki÷n T˘ nhi™n H◊nh 8.1. ßfia h◊nh vµ kho∏ng s∂n Bra-xin 60

D˘a vµo h◊nh 8.1, n™u vfi tr› Æfia l› cÒa Bra-xin. H∑y cho bi’t Bra-xin c„ kh› hÀu g◊ lµ chÒ y’u ? ßÂng bªng A-ma-d´n nÊi ti’ng vÌi rıng m≠a nhi÷t ÆÌi vµ Ɔt Æai mµu mÏ, hi÷n Æang Æ≠Óc chÛ ˝ khai th∏c. A-ma-d´n lµ h÷ thËng s´ng c„ di÷n t›ch l≠u v˘c lÌn nh†t th’ giÌi. S¨n nguy™n Bra-xin rÈng 5 tri÷u km2, vÌi ÆÈ cao trung b◊nh 1000m, kh› hÀu trong nÈi Æfia kh´ h¨n so vÌi vÔng ven bi”n. B“ m∆t c„ nh˜ng ÆÂng c· rÈng, bªng phºng, thuÀn lÓi cho ch®n nu´i. Ph›a nam c„ di÷n t›ch Ɔt Æ· ba dan rÈng lÌn, thuÀn lÓi cho trÂng c©y c´ng nghi÷p l©u n®m, Æ∆c bi÷t lµ cµ ph™, cao su. Ph›a Æ´ng nam lµ n¨i giµu kho∏ng s∂n. Quan s∏t h◊nh 8.1, k’t hÓp vÌi ki’n th¯c trong bµi, tr◊nh bµy nh˜ng thuÀn lÓi v“ t˘ nhi™n ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ Bra-xin. II - D©n c≠ B∂ng 8.1. SË d©n vµ tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n N®m 1998 2001 2003 2005 SË d©n (tri÷u ng≠Íi) 165,8 174,0 178,5 184,2 Tÿ su†t 1,2 1,5 1,15 1,4 gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n (%) Tÿ l÷ d©n thµnh thfi cao : 81% (n®m 2005), g†p 1,7 l«n trung b◊nh cÒa th’ giÌi. D˘a vµo b∂ng 8.1 vµ th´ng tin trong bµi, n™u mÈt sË Æ∆c Æi”m d©n c≠ cÒa Bra-xin. 61

H◊nh 8.2. L‘ hÈi Cac-na-van Î Bra-xin Thµnh ph«n d©n c≠ Bra-xin ph¯c tπp : chÒng tÈc •-r´-p™-´-›t (55%), chÒng tÈc N™-gr´-it (6%), ng≠Íi lai (38%) vµ c∏c chÒng tÈc kh∏c (1%). Tuy vÀy, cÈng ÆÂng d©n c≠ Bra-xin c„ s˘ hoµ hÓp cao, vÌi vi÷c sˆ dÙng ng´n ng˜ ch›nh lµ ti’ng B ߵo Nha vµ t´n gi∏o ch›nh lµ Æπo Ki-t´. III - t◊nh h◊nh ph∏t tri”n kinh t’ Bra-xin lµ n≠Ìc sÌm giµnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp (n®m 1822) vµ c„ n“n kinh t’ ph∏t tri”n nh†t Nam M‹. TÊng s∂n ph»m trong n≠Ìc (GDP) n®m 2004 Æπt 604,9 tÿ USD, chi’m h¨n mÈt nˆa tÊng GDP cÒa toµn khu v˘c Nam M‹. Qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n kinh t’ tr∂i qua nhi“u giai Æoπn th®ng tr«m. Tı n®m 1968 Æ’n n®m 1974, kinh t’ Bra-xin ph∏t tri”n r†t mπnh nhÍ thu hÛt Æ≠Óc nguÂn vËn lÌn (chÒ y’u vay n≠Ìc ngoµi) vµ chuy”n n“n kinh t’ sang h≠Ìng tÀp trung cho xu†t kh»u. Sang thÀp ni™n 80 - 90 cÒa th’ kÿ XX, do sˆ dÙng vËn käm hi÷u qu∂, kinh t’ Bra-xin g∆p nhi“u kh„ kh®n, suy tho∏i. N®m 1998, sË nÓ n≠Ìc ngoµi Æ∑ l™n tÌi 232 tÿ USD. Nh˜ng n®m g«n Æ©y, n“n kinh t’ Æang tr™n Ƶ hÂi phÙc vµ ph∏t tri”n. 62

B∂ng 8.2. C¨ c†u GDP - giai Æoπn 1995 - 2004 N®m Khu v˘c I Khu v˘c II (ߨn vfi : %) Khu v˘c III 1995 14,0 37,0 49,0 2000 7,3 28,0 64,7 2002 5,8 20,6 73,6 2004 5,1 17,2 77,7 D˘a vµo b∂ng 8.2, nhÀn xät v“ xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u GDP cÒa Bra-xin. Xu h≠Ìng Æ„ n„i l™n Æi“u g◊ ? N“n n´ng nghi÷p Bra-xin Æπt tr◊nh ÆÈ ph∏t tri”n kh∏ cao. C∏c c©y l≠¨ng th˘c ch›nh lµ ng´, lÛa, sæn. Ngµnh trÂng c©y c´ng nghi÷p xu†t kh»u Æ„ng vai trfl h’t s¯c quan tr‰ng : cµ ph™ (Ưng Æ«u th’ giÌi v“ ch†t l≠Óng vµ s∂n l≠Óng), h ti™u, ca cao, ÆÀu t≠¨ng, m›a. Ch®n nu´i gia sÛc (tr©u, bfl, lÓn) ph∏t tri”n nh†t Nam M‹. C´ng nghi÷p cÒa Bra-xin ph∏t tri”n kh∏ Æ“u, c∂ c´ng nghi÷p n∆ng (khai m·, luy÷n kim, ho∏ ch†t, s∂n xu†t ´ t´, m∏y bay...) vµ c´ng nghi÷p nhã (d÷t, may, ch’ bi’n th˘c ph»m...). S∂n ph»m c´ng nghi÷p ch’ bi’n chi’m tÌi 61% tÊng kim ngπch xu†t kh»u. 63

H◊nh 8.3. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Bra-xin Quan s∏t h◊nh 8.3, cho bi’t c∏c trung t©m c´ng nghi÷p cÒa Bra-xin tÀp trung chÒ y’u Î khu v˘c nµo ? K” t™n mÈt sË trung t©m ch›nh vµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p Î Æ„. 64

Ngoπi th≠¨ng c„ vai trfl h’t s¯c quan tr‰ng trong n“n kinh t’ Bra-xin. N®m 2004, kim ngπch xu†t, nhÀp kh»u Æπt tÌi 162,4 tÿ USD (xu†t si™u 30,5 tÿ USD). C∏c m∆t hµng xu†t kh»u ch›nh lµ : cµ ph™, ca cao, m›a, ÆÀu t≠¨ng, thfit bfl, n≠Ìc cam, giµy däp, phÙ tÔng ´ t´. C∏c m∆t hµng nhÀp kh»u ch›nh lµ : d«u th´, m∏y m„c, thi’t bfi... IV - nh˜ng v†n Æ“ x∑ hÈi c«n gi∂i quy’t Thu nhÀp cÒa ng≠Íi d©n Bra-xin c„ s˘ ch™nh l÷ch r†t lÌn. 10% nh˜ng ng≠Íi giµu nh†t chi’m g«n 50% GDP, trong khi 10% nh˜ng ng≠Íi nghÃo nh†t chÿ chi’m 0,5% GDP. ß´ thfi ho∏ t˘ ph∏t, kh´ng gæn vÌi c´ng nghi÷p ho∏ Æ∑ lµm tr«m tr‰ng th™m c∏c v†n Æ“ x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng Æ´ thfi (tÿ l÷ th†t nghi÷p n®m 1995 lµ 6,1%, n®m 2001 lµ 9,4% ; b™n cπnh c∏c toµ nhµ cao t«ng hi÷n Æπi lµ c∏c khu nhµ \"Ê chuÈt\" cÒa d©n nghÃo,...). H◊nh 8.4. MÈt g„c thµnh phË Ri-´ Æ™ Gia-n™-r´ 65

Bra-xin nÓ n≠Ìc ngoµi nhi“u. TÊng c∏c kho∂n nÓ n®m 1990 bªng 25%, vµo n®m 2000 t®ng l™n g«n 40% vµ n®m 2003 bªng 46,5% GDP, Æi“u nµy sœ ∂nh h≠Îng r†t lÌn vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ −x∑ hÈi. Ngoµi ra, c∏c vÔng trong n≠Ìc c„ s˘ kh∏c bi÷t r†t lÌn. VÔng ß´ng Nam tÀp trung tr™n 43,5% d©n sË vµ chi’m tr™n 63% tÊng thu nhÀp quËc d©n, trong khi c∏c vÔng Trung T©y vµ Bæc chÿ c„ kho∂ng 13% d©n sË vµ chi’m kho∂ng 9% tÊng thu nhÀp quËc d©n. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u nh˜ng bi”u hi÷n cÒa s˘ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Bra-xin. Tπi sao n„i ß´ng Nam lµ vÔng c´ng nghi÷p quan tr‰ng nh†t cÒa Bra-xin ? 2. Tr◊nh bµy c∏c kh„ kh®n v“ x∑ hÈi cÒa Bra-xin. 3. D˘a vµo b∂ng sË li÷u sau : NÓ n≠Ìc ngoµi cÒa Bra-xin qua c∏c n®m (ߨn vfi : tÿ USD) N®m 1990 1995 2000 2001 2002 2003 TÊng nÓ 119,8 160,5 239,2 226,8 228,6 235,4 H∑y vœ bi”u Æ bi”u hi÷n t◊nh h◊nh nÓ n≠Ìc ngoµi qua c∏c n®m, tı 1990 Æ’n 2003 cÒa Bra-xin vµ rÛt ra nhÀn xät. 66

Bµi 8 CóNG HOÄ LI£N BANG BRA-XIN (ti’p theo) Ti’t 2. Th˘c hµnh T◊m hi”u t◊nh h◊nh ph∏t tri”n n´ng nghi÷p vµ ÆÍi sËng cÒa d©n c≠ n´ng th´n Bra-xin 1. NhÀn xät t◊nh h◊nh ph∏t tri”n n´ng nghi÷p Ph©n t›ch l≠Óc Æ (h◊nh 8.5) vµ c∏c th´ng tin d≠Ìi Æ©y, nhÀn xät v“ t◊nh h◊nh ph∏t tri”n n´ng nghi÷p cÒa Bra-xin (mÈt sË nät chÒ y’u v“ thµnh t˘u ph∏t tri”n, c¨ c†u, ph©n bË n´ng nghi÷p). B∂ng 8.3. S∂n l≠Óng cµ ph™ vµ m›a cÒa Bra-xin (ߨn vfi : ngh◊n t†n) N®m 1990 1995 2000 2001 2002 2004 Cµ ph™ 1465 930 1904 1820 2650 2454 M›a 262674 303699 327704 345942 363721 411010 Bra-xin chi’m 31,5% s∂n l≠Óng cµ ph™ vµ 31% s∂n l≠Óng m›a Æ≠Íng cÒa th’ giÌi (n®m 2004). B∂ng 8.4. X’p hπng s∂n l≠Óng mÈt sË n´ng s∂n X’p hπng tr™n th’ giÌi N´ng s∂n N®m 2001 N®m 2004 Cµ ph™ 1 1 H ti™u 3 2 Cao su 12 10 67

B∂ng 8.5. MÈt sË s∂n ph»m xu†t kh»u cÒa Bra-xin - n®m 2003 S∂n ph»m X’p hπng tr™n th’ giÌi S∂n ph»m X’p hπng tr™n th’ giÌi Cµ ph™ 1 ßÁ t≠¨ng 2 N≠Ìc cam 1 ß≠Íng 2 H◊nh 8.5. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p Bra-xin 68

B∂ng 8.6. SË l≠Óng tr©u, bfl, lÓn vµ s∂n l≠Óng c∏ khai th∏c cÒa Nam M‹ vµ Bra-xin - n®m 2004 Tr©u Bfl LÓn C∏ khai th∏c* (ngh◊n con) (ngh◊n con) (ngh◊n con) (ngh◊n t†n) Nam M‹ 1201 326183 54322 12757,1 Bra-xin 1201 192000 33000 808,9 * N®m 2003 B∂ng 8.7. Tÿ tr‰ng cÒa n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n trong GDP (t›nh theo gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : %) N®m 1995 2000 2001 2002 2003 2004 Tÿ tr‰ng 14,0 7,3 6,2 5,8 5,8 5,1 Trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p, c„ hai khu v˘c kh∏c nhau r‚ r÷t : −Khu v˘c s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m cho nhu c«u trong n≠Ìc : di÷n t›ch nh· hãp, Ɔt Æai cªn cÁi, k‹ thuÀt lπc hÀu, s∂n ph»m chÒ y’u lµ ng´, lÛa, sæn, ÆÀu. −Khu v˘c ÆÂn Æi“n thuÈc sÎ h˜u t≠ nh©n, c∏c c´ng ti t≠ b∂n n≠Ìc ngoµi : di÷n t›ch rÈng, Ɔt tËt, Æ«u t≠ k‹ thuÀt cao, trÂng c©y c´ng nghi÷p xu†t kh»u nh≠ m›a, cµ ph™, ca cao, cao su, ÆÁ t≠¨ng. 69

2. NhÀn xät v“ ÆÍi sËng cÒa d©n c≠ n´ng th´n Bra-xin −D˘a vµo th´ng tin sau, n™u kh∏i qu∏t nh˜ng nät chÒ y’u v“ ÆÍi sËng cÒa d©n c≠ n´ng th´n. −Gi∂i th›ch nguy™n nh©n cÒa hi÷n trπng tr™n (gÓi ˝ : xem xät t∏c ÆÈng cÒa sÎ h˜u Ɔt Æai vµ s˘ ph∏t tri”n n´ng nghi÷p ÆËi vÌi ÆÍi sËng d©n c≠ n´ng th´n). −50% di÷n t›ch Ɔt canh t∏c nªm trong tay 1% Æfia chÒ, trong khi 67% chÒ Æ†t kh∏c chÿ c„ 6% Ɔt Æai. G«n 11 tri÷u n´ng d©n kh´ng c„ Ɔt, ho∆c n’u c„ th◊ di÷n t›ch qu∏ nh· kh´ng ÆÒ nu´i sËng gia Æ◊nh. −Tÿ l÷ ng≠Íi mÔ ch˜ Î n´ng th´n : 52%. −20% sË d©n c∂ n≠Ìc hi÷n kh´ng c„ kh∂ n®ng Æ∏p ¯ng nhu c«u l≠¨ng th˘c cÒa m◊nh, phÊ bi’n lµ Î n´ng th´n. −Nhi“u n´ng d©n b· qu™ h≠¨ng Æi lµm thu™ Î c∏c trang trπi ; nhi“u ng≠Íi di c≠ vµo thµnh phË ki’m vi÷c lµm, ho∆c Æi lµm thu™ Î c∏c m· vµng nhi“u ÆÈc hπi. 70

Bµi 9 LI£N MINH CH¢U ¢U (EU) D©n sË : 459,7 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) TrÙ sÎ : BrÛc-xen (Bÿ) Li™n minh ch©u ¢u (EU) lµ mÈt trong nh˜ng tÊ ch¯c li™n k’t khu v˘c c„ nhi“u thµnh c´ng nh†t tr™n th’ giÌi. Tı khi ra ÆÍi Æ’n nay, sË l≠Óng c∏c n≠Ìc thµnh vi™n EU li™n tÙc t®ng, vÌi s˘ hÓp t∏c, li™n k’t Æ≠Óc mÎ rÈng vµ ph∏t tri”n. Ngµy nay, EU Æ∑ trÎ thµnh mÈt trung t©m kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi. Ti’t 1. EU - li™n minh khu v˘c lÌn tr™n th’ giÌi I - Qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n 1. S˘ ra ÆÍi vµ ph∏t tri”n Sau chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, c∏c n≠Ìc T©y ¢u Æ∑ c„ nhi“u hoπt ÆÈng nhªm Æ»y mπnh qu∏ tr◊nh li™n k’t Î ch©u ¢u. N®m 1951, c∏c n≠Ìc Ph∏p, CHLB ߯c, I-ta-li-a, Bÿ, Hµ Lan, LÛc-x®m-bua Æ∑ thµnh lÀp CÈng ÆÂng Than vµ thäp ch©u ¢u, sau Æ„ s∏ng lÀp CÈng ÆÂng Kinh t’ ch©u ¢u (ti“n th©n cÒa EU ngµy nay) vµo n®m 1957 vµ CÈng ÆÂng Nguy™n tˆ ch©u ¢u n®m 1958. N®m 1967, CÈng ÆÂng ch©u ¢u (EC) Æ≠Óc thµnh lÀp tr™n c¨ sÎ hÓp nh†t ba tÊ ch¯c n„i tr™n. VÌi hi÷p ≠Ìc Ma-xtr›ch, n®m 1993 CÈng ÆÂng ch©u ¢u ÆÊi t™n thµnh Li™n minh ch©u ¢u (EU). H◊nh 9.1. TrÙ sÎ EU Î BrÛc-xen (Bÿ) 71

EU ngµy cµng mÎ rÈng v“ sË l≠Óng thµnh vi™n vµ phπm vi l∑nh thÊ. Tı 6 n≠Ìc thµnh vi™n ban Æ«u n®m 1957, Æ’n Æ«u n®m 2007 EU Æ∑ c„ 27 thµnh vi™n (EU 27). H◊nh 9.2. Li™n minh ch©u ¢u n®m 2007 X∏c Æfinh tr™n h◊nh 9.2 c∏c n≠Ìc gia nhÀp EU trong c∏c n®m 1995, 2004 vµ 2007. 2. MÙc Æ›ch vµ th” ch’ MÙc Æ›ch cÒa EU lµ x©y d˘ng, ph∏t tri”n mÈt khu v˘c mµ Î Æ„ hµng ho∏, con ng≠Íi, dfich vÙ, ti“n vËn Æ≠Óc t˘ do l≠u th´ng gi˜a c∏c n≠Ìc thµnh vi™n ; t®ng c≠Íng hÓp t∏c, li™n k’t kh´ng chÿ v“ kinh t’, luÀt ph∏p, nÈi vÙ mµ c∂ tr™n l‹nh v˘c an ninh vµ ÆËi ngoπi. D˘a vµo h◊nh 9.3, h∑y cho bi’t EU mong muËn Æπt Æ≠Óc nh˜ng li™n minh vµ hÓp t∏c g◊ trong qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n ? 72

H◊nh 9.3. Ba trÙ cÈt cÒa EU theo hi÷p ≠Ìc Ma-xtr›ch (1993) H◊nh 9.4. C∏c c¨ quan Æ«u n∑o cÒa EU Hi÷n nay, nhi“u v†n Æ“ quan tr‰ng v“ kinh t’ vµ ch›nh trfi kh´ng ph∂i do ch›nh phÒ cÒa c∏c quËc gia thµnh vi™n Æ≠a ra mµ do c∏c c¨ quan Æ«u n∑o cÒa EU quy’t Æfinh (HÈi ÆÂng ch©u ¢u, Nghfi vi÷n ch©u ¢u, HÈi ÆÂng bÈ tr≠Îng EU, ûy ban li™n minh ch©u ¢u). Ph©n t›ch h◊nh 9.4 Æ” th†y r‚ c¨ c†u tÊ ch¯c vµ hoπt ÆÈng cÒa c∏c c¨ quan Æ«u n∑o EU. 73

II - Vfi th’ cÒa EU trong n“n kinh t’ th’ giÌi 1. Trung t©m kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi NhÍ thµnh c´ng trong vi÷c tπo ra Æ≠Óc mÈt thfi tr≠Íng chung c„ kh∂ n®ng Æ∂m b∂o t˘ do l≠u th´ng v“ hµng ho∏, con ng≠Íi, dfich vÙ, ti“n vËn gi˜a c∏c n≠Ìc thµnh vi™n vµ sˆ dÙng mÈt ÆÂng ti“n chung (¨-r´) n™n EU Æ∑ trÎ thµnh mÈt trung t©m kinh t’ hµng Æ«u cÒa th’ giÌi. Tuy nhi™n, v…n c„ s˘ ch™nh l÷ch Æ∏ng k” v“ tr◊nh ÆÈ ph∏t tri”n kinh t’ gi˜a c∏c n≠Ìc thµnh vi™n EU. B∂ng 9.1. MÈt sË chÿ sË c¨ b∂n cÒa c∏c trung t©m kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi Chÿ sË EU Hoa K◊ NhÀt B∂n SË d©n (tri÷u ng≠Íi - n®m 2005) 459,7 296,5 127,7 GDP (tÿ USD - n®m 2004) 12690,5 11667,5 4623,4 Tÿ tr‰ng xu†t kh»u 26,5 7,0 12,2 trong GDP (% - n®m 2004) Tÿ tr‰ng trong xu†t kh»u 37,7 9,0 6,25 cÒa th’ giÌi (% - n®m 2004) D˘a vµo b∂ng 9.1 vµ h◊nh 9.5, h∑y ch¯ng minh EU lµ mÈt trung t©m kinh t’ hµng Æ«u cÒa th’ giÌi hi÷n nay. 74

H◊nh 9.5. Vai trfl cÒa EU tr™n th’ giÌi - n®m 2004 2. TÊ ch¯c th≠¨ng mπi hµng Æ«u th’ giÌi Kinh t’ cÒa EU phÙ thuÈc nhi“u vµo hoπt ÆÈng xu†t, nhÀp kh»u. C∏c n≠Ìc thuÈc EU Æ∑ dÏ b· hµng rµo thu’ quan trong bu´n b∏n vÌi nhau vµ c„ chung mÈt m¯c thu’ trong quan h÷ th≠¨ng mπi vÌi c∏c n≠Ìc ngoµi EU. Hi÷n nay, EU Æang d…n Æ«u th’ giÌi v“ th≠¨ng mπi, v≠Ót tr™n Hoa K◊ vµ NhÀt B∂n. EU lµ bπn hµng lÌn nh†t cÒa c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n vµ dµnh cho mÈt sË n≠Ìc Î ch©u É, Ca-ri-b™ vµ ch©u Phi nh˜ng ≠u Æ∑i v“ th≠¨ng mπi. EU Òng hÈ bu´n b∏n t˘ do tr™n th’ giÌi. Tuy nhi™n, EU Æ∑ Æ∆t ra m¯c phπt thu’ quan ÆËi vÌi c∏c m∆t hµng nhÀp kh»u vµo EU c„ gi∏ rŒ h¨n so vÌi m¯c gi∏ Î n≠Ìc xu†t kh»u. EU cÚng Æ∆t ra nh˜ng hπn ch’ nhÀp kh»u ÆËi vÌi than, sæt,... cÒa c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n. M∆t kh∏c, EU lπi trÓ c†p cho hµng n´ng s∂n vµ lµm cho gi∏ n´ng s∂n cÒa h‰ th†p h¨n so vÌi gi∏ cÒa thfi tr≠Íng th’ giÌi. Nh≠ vÀy, EU Æ∑ kh´ng tu©n thÒ Æ«y ÆÒ c∏c quy Æfinh cÒa TÊ ch¯c Th≠¨ng mπi th’ giÌi (WTO). C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Li™n minh ch©u ¢u (EU) h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n nh≠ th’ nµo ? Tr◊nh bµy t„m tæt mÙc Æ›ch vµ th” ch’ cÒa tÊ ch¯c nµy. 2. D˘a vµo b∂ng 9.1, h◊nh 9.5 vµ nÈi dung bµi h‰c trong SGK, h∑y ch¯ng minh rªng EU lµ trung t©m kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi. 75

Bµi 9 LI£N MINH CH¢U ¢U (EU) (ti’p theo) Ti’t 2. EU - HÓp t∏c, li™n k’t Æ” cÔng ph∏t tri”n I - thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u 1. T˘ do l≠u th´ng Tı 1-1-1993, EU Æ∑ thi’t lÀp mÈt thfi tr≠Íng chung. Trong thfi tr≠Íng nµy, hµng ho∏, con ng≠Íi, dfich vÙ vµ ti“n vËn Æ≠Óc Æ∂m b∂o t˘ do l≠u th´ng gi˜a c∏c n≠Ìc thµnh vi™n. C∏c n≠Ìc thµnh vi™n thuÈc thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u c„ chung mÈt ch›nh s∏ch th≠¨ng mπi trong quan h÷ bu´n b∏n vÌi c∏c n≠Ìc ngoµi khËi. a) T˘ do di chuy”n Quy“n t˘ do Æi lπi, t˘ do c≠ trÛ, t˘ do l˘a ch‰n n¨i lµm vi÷c Æ≠Óc b∂o Æ∂m. V› dÙ : Ng≠Íi ßan Mπch c„ th” lµm vi÷c Î b†t c¯ n¨i nµo trong khËi. b) T˘ do l≠u th´ng dfich vÙ T˘ do ÆËi vÌi c∏c dfich vÙ nh≠ dfich vÙ vÀn t∂i, th´ng tin li™n lπc, ng©n hµng, ki”m to∏n, du lfich... V› dÙ : MÈt c´ng ti vÀn t∂i cÒa Bÿ c„ th” Æ∂m nhÀn mÈt hÓp ÆÂng Î b™n trong n≠Ìc ߯c nh≠ mÈt c´ng ti cÒa ߯c. c) T˘ do l≠u th´ng hµng ho∏ C∏c s∂n ph»m s∂n xu†t hÓp ph∏p Î mÈt n≠Ìc thuÈc EU Æ≠Óc t˘ do l≠u th´ng vµ b∏n trong toµn thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u mµ kh´ng ph∂i chfiu thu’ gi∏ trfi gia t®ng. V› dÙ : mÈt chi’c ´ t´ cÒa I-ta-li-a b∏n sang c∏c n≠Ìc EU kh∏c kh´ng ph∂i nÈp thu’. d) T˘ do l≠u th´ng ti“n vËn C∏c hπn ch’ ÆËi vÌi giao dfich, thanh to∏n bfi b∑i b·. C∏c nhµ Æ«u t≠ c„ th” l˘a ch‰n kh∂ n®ng Æ«u t≠ c„ lÓi nh†t vµ mÎ tµi kho∂n tπi c∏c ng©n hµng trong khËi. V› dÙ : Ng≠Íi B ߵo Nha c„ th” mÎ tµi kho∂n tπi Ph∏p nh≠ ng≠Íi Ph∏p. H∑y ph©n t›ch nÈi dung vµ lÓi ›ch cÒa bËn m∆t t˘ do l≠u th´ng trong EU. 76

2. Euro (¨-r´) - ßÂng ti“n chung cÒa EU ßÂng ti“n chung ¨-r´ cÒa EU Æ∑ Æ≠Óc Æ≠a vµo giao dfich thanh to∏n tı n®m 1999. ß’n n®m 2004 Æ∑ c„ 13 n≠Ìc thµnh vi™n EU (Bÿ, CHLB ߯c, Ph∏p, Ph«n Lan, I-ta-li-a, Hµ-lan, Éo, B ߵo Nha, T©y Ban Nha, LÛc-x®m-bua, Hi Lπp, Ai-len vµ Xl´-v™-ni-a) sˆ dÙng ¨-r´ lµ ÆÂng ti“n chung. Vi÷c Æ≠a vµo sˆ dÙng ÆÂng ¨-r´ c„ t∏c dÙng n©ng cao s¯c cπnh tranh cÒa thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u, xo∏ b· nh˜ng rÒi ro khi chuy”n ÆÊi ti“n t÷, tπo thuÀn lÓi cho vi÷c chuy”n giao vËn trong EU vµ ƨn gi∂n ho∏ c´ng t∏c k’ to∏n cÒa c∏c doanh nghi÷p Æa quËc gia. V◊ sao c„ th” n„i vi÷c ra ÆÍi ÆÂng ti“n chung ¨-r´ lµ b≠Ìc ti’n mÌi cÒa s˘ li™n k’t EU ? II - HÓp t∏c trong s∂n xu†t vµ dfich vÙ 1. S∂n xu†t t™n lˆa Æ»y A-ri-an vµ m∏y bay E-bÌt H◊nh 9.6. HÓp t∏c s∂n xu†t m∏y bay E-bÌt Cho Æ’n nay, C¨ quan hµng kh´ng vÚ trÙ ch©u ¢u (European Space Agency −ESA, thµnh lÀp n®m 1975) Æ∑ Æ≠a l™n qu¸ Æπo h¨n 120 v÷ tinh nh©n tπo tı s©n bay vÚ trÙ Î Guy-an thuÈc Ph∏p bªng t™n lˆa Æ»y A-ri-an do EU ch’ tπo. ESA th≠Íng nhÀn Æ≠Óc nhi“u hÓp ÆÂng Æ≠a v÷ tinh nh©n tπo l™n vÚ trÙ h¨n c¨ quan hµng kh´ng vÚ trÙ NASA cÒa Hoa K◊. 77

H◊nh 9.7. M∏y bay E-bÌt −s∂n ph»m hÓp t∏c cÒa c∏c n≠Ìc thµnh vi™n EU TÊ hÓp c´ng nghi÷p hµng kh´ng E-bÌt (Airbus) c„ trÙ sÎ Î Tu-lu-d¨ (Ph∏p) do ߯c, Ph∏p, Anh s∏ng lÀp, Æang ph∏t tri”n mπnh vµ cπnh tranh c„ hi÷u qu∂ vÌi c∏c h∑ng ch’ tπo m∏y bay hµng Æ«u cÒa Hoa K◊. C∏c n≠Ìc EU hÓp t∏c ch∆t chœ vÌi nhau trong vi÷c ch’ tπo c∏c loπi m∏y bay E-bÌt nÊi ti’ng th’ giÌi. 2. ß≠Íng h«m giao th´ng d≠Ìi bi”n M®ng-s¨ ß≠Íng h«m giao th´ng d≠Ìi bi”n M®ng-s¨ nËi li“n n≠Ìc Anh vÌi ch©u ¢u lÙc Æfia Æ≠Óc hoµn thµnh vµo n®m 1994. ß©y lµ tuy’n giao th´ng r†t quan tr‰ng Î ch©u ¢u, v◊ vÌi Æ≠Íng h«m nµy, hµng ho∏ c„ th” vÀn chuy”n tr˘c ti’p tı Anh sang ch©u ¢u lÙc Æfia vµ ng≠Óc lπi mµ kh´ng c«n ph∂i trung chuy”n bªng phµ. Trong t≠¨ng lai, Æ≠Íng h«m d≠Ìi bi”n M®ng-s¨ c„ th” cπnh tranh vÌi vÀn t∂i hµng kh´ng n’u c∏c tuy’n Æ≠Íng sæt si™u tËc Æ≠Óc Æ≠a vµo sˆ dÙng. C∏c n≠Ìc EU Æ∑ hÓp t∏c vÌi nhau nh≠ th’ nµo trong c∏c l‹nh v˘c v“ giao th´ng vÀn t∂i ? C∏c d˘ ∏n hÓp t∏c trong l‹nh v˘c giao th´ng vÀn t∂i Æ∑ Æem lπi nh˜ng lÓi ›ch g◊ cho c∏c n≠Ìc ? 78

H◊nh 9.8. S¨ Æ Æ≠Íng h«m giao th´ng d≠Ìi bi”n M®ng-s¨. III - Li™n k’t vÔng ch©u ¢u (EUROREGION) 1. Kh∏i ni÷m li™n k’t vÔng ch©u ¢u Euroregion −tı ghäp cÒa Europe (ch©u ¢u) vµ region (vÔng) −chÿ mÈt khu v˘c bi™n giÌi cÒa EU mµ Î Æ„ ng≠Íi d©n c∏c n≠Ìc kh∏c nhau th˘c hi÷n c∏c hoπt ÆÈng hÓp t∏c, li™n k’t s©u rÈng v“ c∏c m∆t kinh t’, x∑ hÈi vµ v®n ho∏ nhªm mÙc ti™u chung vµ v◊ lÓi ›ch chung cÒa c∏c n≠Ìc. Li™n k’t vÔng c„ th” nªm hoµn toµn Î b™n trong ranh giÌi EU ho∆c c„ mÈt ph«n nªm b™n ngoµi ranh giÌi EU. N®m 2000, EU c„ kho∂ng 140 li™n k’t vÔng. V◊ sao c∏c n≠Ìc EU ph∏t tri”n c∏c li™n k’t vÔng ? 79

2. Li™n k’t vÔng Ma-x¨ Rai-n¨ H◊nh 9.9. Li™n k’t vÔng Ma-x¨ Rai-n¨ Ma-x¨ Rai-n¨ (Maas-Rhein) lµ mÈt v› dÙ cÙ th” v“ li™n k’t vÔng ch©u ¢u h◊nh thµnh tπi khu v˘c bi™n giÌi Hµ Lan, Bÿ vµ ߯c. Hªng ngµy c„ kho∂ng 30 ngh◊n ng≠Íi Æi sang n≠Ìc l∏ng gi“ng lµm vi÷c. Hªng th∏ng, Î khu v˘c nµy xu†t b∂n tÍ tπp ch› bªng ba th¯ ti’ng. C∏c tr≠Íng Æπi h‰c trong khu v˘c phËi hÓp tÊ ch¯c c∏c kho∏ Ƶo tπo chung. C∏c con Æ≠Íng xuy™n bi™n giÌi Æ≠Óc x©y d˘ng. Vi÷c hÓp t∏c trong li™n k’t vÔng Ma-x¨ Rai-n¨ Æ∑ Æem lπi nh˜ng lÓi ›ch g◊ ? C©u h·i vµ bµi tÀp 1. EU thµnh lÀp thfi tr≠Íng chung nhªm mÙc Æ›ch g◊ ? Vi÷c h◊nh thµnh thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u vµ Æ≠a vµo sˆ dÙng ÆÂng ti“n chung ¨-r´ c„ ˝ ngh‹a nh≠ th’ nµo ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n EU ? 2. EU Æ∑ thµnh c´ng nh≠ th’ nµo trong hÓp t∏c ph∏t tri”n l‹nh v˘c giao th´ng vÀn t∂i ? 3. Th’ nµo lµ li™n k’t vÔng ? Qua v› dÙ li™n k’t vÔng Ma-x¨ Rai-n¨, h∑y cho bi’t ˝ ngh‹a cÒa vi÷c ph∏t tri”n c∏c li™n k’t vÔng trong EU. 80

Bµi 9 LI£N MINH CH¢U ¢U (EU) (ti’p theo) Ti’t 3. Th˘c hµnh T◊m hi”u v“ li™n minh ch©u ¢u I - T◊m hi”u ˝ ngh‹a cÒa vi÷c h◊nh thµnh mÈt EU thËng nh†t D˘a vµo th´ng tin d≠Ìi Æ©y vµ s˘ hi”u bi’t cÒa b∂n th©n, h∑y cho bi’t vi÷c h◊nh thµnh thfi tr≠Íng chung ch©u ¢u vµ vi÷c sˆ dÙng chung ÆÂng ¨-r´ Æ∑ tπo ra nh˜ng thuÀn lÓi g◊ cho c∏c n≠Ìc thµnh vi™n EU. Khi h◊nh thµnh mÈt EU thËng nh†t - C∏c xe t∂i v≠Ót ch∆ng Æ≠Íng 1200km qua c∏c bi™n giÌi gi∂m tı 58 giÍ xuËng cfln 36 giÍ. - C∏c h∑ng b≠u ch›nh vi‘n th´ng cÒa Anh vµ ߯c c„ th” t˘ do kinh doanh Î BrÛc-xen (Bÿ). - MÈt luÀt s≠ ng≠Íi I-ta-li-a c„ th” lµm vi÷c Î Bäc-lin nh≠ mÈt luÀt s≠ ߯c. - MÈt sinh vi™n ki’n trÛc Hi Lπp c„ th” theo h‰c mÈt kho∏ Ƶo tπo v“ thi’t k’ nhµ gÁ Î Hen-xinh-ki nh≠ mÈt sinh vi™n ng≠Íi Ph«n Lan. II - T◊m hi”u vai trfl cÒa EU trong n“n kinh t’ th’ giÌi a) D˘a vµo b∂ng 9.2, h∑y vœ bi”u Æ th” hi÷n tÿ tr‰ng GDP, d©n sË cÒa EU vµ mÈt sË quËc gia tr™n th’ giÌi. b) D˘a vµo bi”u Æ Æ∑ hoµn thµnh, b∂ng 9.3 vµ nh˜ng hi”u bi’t cÒa m◊nh, h∑y nhÀn xät v“ vfi tr› kinh t’ cÒa EU tr™n tr≠Íng quËc t’. 81

B∂ng 9.2. Tÿ tr‰ng GDP, d©n sË cÒa EU vµ mÈt sË n≠Ìc tr™n th’ giÌi - n®m 2004 (ߨn vfi : %) Chÿ sË GDP D©n sË C∏c n≠Ìc, khu v˘c EU 31,0 7,1 Hoa K◊ 28,5 4,6 NhÀt B∂n 11,3 2,0 Trung QuËc 4,0 20,3 ƒn ßÈ 1,7 17,0 C∏c n≠Ìc cfln lπi 23,5 49,0 B∂ng 9.3. MÈt sË chÿ sË cÒa EU vµ c∏c trung t©m kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi C∏c chÿ sË EU Hoa K◊ NhÀt B∂n D©n sË (tri÷u ng≠Íi - n®m 2005) 459,7 296,5 127,7 GDP (tÿ USD - n®m 2004) 12690,5 11667,5 4623,4 Xu†t kh»u/GDP (% - n®m 2004) 26,5 7,0 12,2 Tÿ tr‰ng cÒa EU trong xu†t kh»u 37,7 9,0 6,25 cÒa th’ giÌi (% - n®m 2004) SË c∏c c´ng ti hµng Æ«u th’ giÌi (n®m 2000) - 10 c´ng ti hµng Æ«u 352 - 25 c´ng ti hµng Æ«u 988 82

Bµi 9 LI£N MINH CH¢U ¢U (EU) (ti’p theo) Ti’t 4. CÈng hoµ Li™n bang ߯c Di÷n t›ch : 357 ngh◊n km2 D©n sË : 82,5 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : Bäc-lin I - Vfi tr› Æfia l› vµ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n Nªm Î trung t©m ch©u ¢u, ti’p gi∏p vÌi 9 n≠Ìc, Bi”n Bæc vµ bi”n Ban-t›ch, CHLB ߯c c„ nhi“u thuÀn lÓi trong vi÷c th´ng th≠¨ng vÌi c∏c n≠Ìc kh∏c Î ch©u ¢u, lµ c«u nËi quan tr‰ng gi˜a ß´ng ¢u vµ T©y ¢u, gi˜a Bæc ¢u vµ Nam ¢u. CÔng vÌi Ph∏p, CHLB ߯c gi˜ vai trfl Æ«u tµu trong vi÷c x©y d˘ng vµ ph∏t tri”n EU. CHLB ߯c nªm trong khu v˘c kh› hÀu ´n ÆÌi. Tı bæc xuËng nam c„ c∏c vÔng c∂nh quan kh∏c nhau. S˘ Æa dπng vµ vŒ Æãp cÒa c∏c c∂nh quan thi™n nhi™n h†p d…n nhi“u du kh∏ch. Tuy nhi™n, n≠Ìc ߯c nghÃo kho∏ng s∂n, Æ∏ng k” nh†t lµ than n©u, than Æ∏ vµ muËi m·. ß∆c Æi”m cÒa vfi tr› Æfia l› vµ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n c„ ∂nh h≠Îng nh≠ th’ nµo Æ’n vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ cÒa CHLB ߯c ? II - D©n c≠ vµ x∑ hÈi N≠Ìc ߯c lµ nhµ n≠Ìc li™n bang (gÂm 16 bang). So vÌi c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi, ng≠Íi d©n ߯c c„ m¯c sËng cao vµ Æ≠Óc h≠Îng mÈt h÷ thËng b∂o hi”m x∑ hÈi tËt. Chi ph› cho h÷ thËng b∂o hi”m x∑ hÈi chi’m 1/3 GDP. Gi∏o dÙc - Ƶo tπo Æ≠Óc coi lµ mÈt ÆÈng l˘c ph∏t tri”n vµ Æ≠Óc chÛ tr‰ng Æ«u t≠. Tÿ su†t sinh vµo loπi th†p nh†t ch©u ¢u vµ c¨ c†u d©n sË giµ Æ∑ g©y ra nhi“u kh„ kh®n ÆËi vÌi vi÷c bÊ sung l˘c l≠Óng lao ÆÈng. Ch›nh phÒ ß¯c dµnh nhi“u ≠u ti™n, trÓ c†p x∑ hÈi cho nh˜ng ng≠Íi c„ gia Æ◊nh vµ nh†t lµ gia Æ◊nh Æ´ng con. SË d©n t®ng chÒ y’u do nhÀp c≠. Hi÷n tπi c„ kho∂ng 10% d©n sË lµ ng≠Íi nhÀp c≠, trong Æ„ nhi“u nh†t lµ ng≠Íi ThÊ Nh‹ K◊ vµ ng≠Íi I-ta-li-a. H∑y n™u mÈt sË nät nÊi bÀt trong d©n c≠, x∑ hÈi cÒa CHLB ߯c. 83

MÈt gia Æ◊nh ߯c n®m 1910 MÈt gia Æ◊nh ߯c n®m 2000 H◊nh 9.10. Thay ÆÊi c†u trÛc d©n sË cÒa CHLB ߯c (1910 - 2000) III - kinh t’ 1. Kh∏i qu∏t Hi÷n nay, n≠Ìc ߯c thËng nh†t lµ mÈt trong nh˜ng c≠Íng quËc kinh t’ hµng Æ«u tr™n th’ giÌi. Trong nh˜ng thÀp kÿ qua, c¨ c†u GDP cÒa CHLB ߯c c„ s˘ thay ÆÊi s©u sæc theo h≠Ìng gi∂m tÿ tr‰ng cÒa c∏c khu v˘c c´ng nghi÷p vµ n´ng nghi÷p, ÆÂng thÍi t®ng mπnh tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c dfich vÙ. N®m 2004, tÿ tr‰ng c∏c khu v˘c kinh t’ trong GDP lµ : n´ng nghi÷p 1%, c´ng nghi÷p vµ x©y d˘ng 29%, dfich vÙ 70%; CHLB ߯c lu´n Ưng hµng Æ«u th’ giÌi v“ gi∏ trfi xu†t kh»u. Tı nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX, n≠Ìc ߯c chuy”n d«n tı n“n kinh t’ c´ng nghi÷p sang n“n kinh t’ tri th¯c. 84

B∂ng 9.4. GDP cÒa c∏c c≠Íng quËc B∂ng 9.5. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa c∏c kinh t’ th’ giÌi c≠Íng quËc th≠¨ng mπi th’ giÌi - n®m (ߨn vfi : tÿ USD) 2004 (ߨn vfi : tÿ USD) N≠Ìc 1995 2004 N≠Ìc Xu†t kh»u NhÀp kh»u Hoa K◊ 6954,8 (1) 11667,5 (1) Hoa K◊ 818,5 (2) 1525,7 (1) NhÀt B∂n 5217,6 (2) 4623,4 (2) CHLB ߯c 911,6 (1) 718,0 (2) CHLB ߯c 2417,7 (3) 2714,4 (3) Trung QuËc 593,4 (3) 560,7 (3) 1102,7 (5) 2140,9 (4) NhÀt B∂n 565,7 (4) 454,5 (4) Anh 1 536,5 (4) 2002,6 (5) 423,8 (5) 442,0 (5) Ph∏p Ph∏p SË trong ngo∆c lµ x’p hπng cÒa c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi Ph©n t›ch c∏c b∂ng 9.4 vµ 9.5 Æ” ch¯ng t· rªng CHLB ߯c lµ mÈt trong nh˜ng c≠Íng quËc kinh t’ hµng Æ«u th’ giÌi. 2. C´ng nghi÷p Nhi“u ngµnh c´ng nghi÷p cÒa CHLB ߯c gi˜ vfi tr› cao tr™n th’ giÌi. S∂n xu†t ´ t´ lµ ngµnh c´ng nghi÷p quan tr‰ng nh†t cÒa CHLB ߯c, trong nhi“u n®m Ưng th¯ ba th’ giÌi sau Hoa K◊ vµ NhÀt B∂n. C∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch’ tπo m∏y m„c vµ ho∏ ch†t c„ tr◊nh ÆÈ cao, Ưng hµng Æ«u th’ giÌi. ßi÷n tˆ - vi‘n th´ng Æ∑ trÎ thµnh mÈt trong nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p chÒ chËt Î CHLB ߯c. H◊nh 9.11. MÈt d©y chuy“n s∂n xu†t xe ´ t´ Î CHLB ߯c X∏c Æfinh tr™n h◊nh 9.12 c∏c trung t©m c´ng nghi÷p : Muy-nich, XtÛt-g∏t, Phran-phuËc, C´-l´-nh¨, Bäc-lin vµ c∏c ngµnh c´ng nghi÷p cÒa nh˜ng trung t©m Æ„. 85

H◊nh 9.12. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa CHLB ߯c 3. N´ng nghi÷p ßi“u ki÷n t˘ nhi™n Æ” ph∏t tri”n n´ng nghi÷p cÒa CHLB ߯c kh´ng thÀt thuÀn lÓi. Tuy nhi™n, sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, do t®ng c≠Íng c¨ giÌi ho∏, chuy™n m´n ho∏, hÓp l› ho∏ s∂n xu†t, ÆÂng thÍi sˆ dÙng ngµy cµng nhi“u ph©n b„n, giËng tËt,... n™n n®ng su†t Æ∑ t®ng mπnh. N´ng s∂n chÒ y’u cÒa CHLB ߯c lµ lÛa m◊, cÒ c∂i Æ≠Íng, thfit (bfl, lÓn) vµ s˜a. D˘a vµo h◊nh 9.13, h∑y n™u s˘ ph©n bË mÈt sË c©y trÂng, vÀt nu´i cÒa CHLB ߯c. 86

H◊nh 9.13. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa CHLB ߯c C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y tr◊nh bµy nh˜ng bi’n ÆÊi to lÌn trong n“n kinh t’ −x∑ hÈi cÒa CHLB ߯c. 2. V◊ sao c„ th” n„i rªng CHLB ߯c lµ mÈt c≠Íng quËc kinh t’ hµng Æ«u tr™n th’ giÌi ? 3. CHLB ߯c Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u nÊi bÀt nµo trong ph∏t tri”n c´ng nghi÷p vµ n´ng nghi÷p ? 87

Bµi 9 LI£N MINH CH¢U ¢U (EU) (ti’p theo) Ti’t 5. CÈng hoµ Ph∏p Di÷n t›ch : 551,5 ngh◊n km2 D©n sË : 60,7 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : Pa-ri I - Vfi tr› Æfia l› vµ Æ∆c Æi”m t˘ nhi™n Nªm Î ph›a t©y ch©u ¢u, gi∏p vÌi ßfia Trung H∂i, vfinh Bi-xcai, bi”n M®ng-s¨ vµ Bi”n Bæc, k“ cÀn vÌi khu v˘c kinh t’ ph∏t tri”n n®ng ÆÈng nh†t ch©u ¢u käo dµi tı Lu©n ß´n tÌi R´-ma, n≠Ìc Ph∏p c„ nhi“u Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” mÎ mang mËi quan h÷ vÌi c∏c n≠Ìc l∏ng gi“ng vµ th’ giÌi. Ph«n l∑nh thÊ ph›a bæc, t©y vµ t©y nam kh∏ bªng phºng, bao gÂm c∏c bÂn Æfia lÌn nh≠ A-ki-tanh vµ Pa-ri. Ph«n ph›a nam, Æ´ng nam vµ Æ´ng lµ c∏c d∑y nÛi cao (Pi-r™-n™, An-p¨), khËi nÛi Trung T©m, c∏c cao nguy™n vµ nÛi trung b◊nh (Giu-ra), n¨i c„ nhi“u ti“m n®ng v“ thu˚ Æi÷n vµ du lfich. D∂i ÆÂi nÛi ti’p gi∏p vÌi ÆÂng bªng, chπy dµi tı Æ´ng bæc xuËng t©y nam, c„ nhi“u m· than, sæt lÌn. C∂nh quan t˘ nhi™n Æa dπng, Æãp, h†p d…n nhi“u du kh∏ch tr™n th’ giÌi. Kh› hÀu chÒ y’u lµ ´n ÆÌi h∂i d≠¨ng †m ∏p, ÆÂng bªng rÈng lÌn, Ɔt trÂng t≠¨ng ÆËi ph◊ nhi™u lµ nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” Ph∏p ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p toµn di÷n vµ Ưng Æ«u T©y ¢u. Vfi tr› Æfia l› vµ c∂nh quan thi™n nhi™n tπo cho Ph∏p nh˜ng lÓi th’ g◊ trong ph∏t tri”n kinh t’ ? II - D©n c≠ vµ x∑ hÈi Tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n hªng n®m th†p (kho∂ng 0,4%/n®m) ; sË ng≠Íi lÀp gia Æ◊nh c„ xu h≠Ìng gi∂m, tÿ l÷ li h´n cao lµ nh˜ng trÎ ngπi trong vi÷c ph∏t tri”n d©n sË cÒa Ph∏p. MÀt ÆÈ d©n sË trung b◊nh lµ 110 ng≠Íi/km2. G«n 75% sË d©n sËng Î c∏c thµnh phË lÌn. Pa-ri vµ khu v˘c phÙ cÀn tÀp trung r†t Æ´ng d©n (chi’m tÌi 20% d©n sË c∂ n≠Ìc). Thanh ni™n Î c∏c vÔng nÛi vµ vÔng n´ng th´n di c≠ ngµy cµng nhi“u ra thµnh phË. 88

Ng≠Íi d©n Ph∏p nh◊n chung c„ thu nhÀp cao, b∂o hi”m x∑ hÈi tËt, ti÷n nghi sinh hoπt cao (g«n 75% sË hÈ gia Æ◊nh c„ ti÷n nghi sinh hoπt cao c†p, g«n 100% sË hÈ gia Æ◊nh c„ ´ t´, Æi÷n thoπi, tÒ lπnh vµ m∏y thu h◊nh). Hi÷n c„ tÌi h¨n 6,4% sË d©n lµ ng≠Íi n≠Ìc ngoµi nhÀp c≠. Tÿ l÷ th†t nghi÷p cao, nh˜ng kh„ kh®n trong vi÷c hoµ nhÀp vµo n“n v®n ho∏ vµ kinh t’ - x∑ hÈi Ph∏p cÒa ng≠Íi nhÀp c≠ lµ nh˜ng v†n Æ“ mµ quËc gia nµy Æang ph∂i ÆËi m∆t vµ gi∂i quy’t. III - kinh t’ 1. Kh∏i qu∏t Sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, n“n kinh t’ Ph∏p phÙc hÂi nhanh ch„ng vµ c„ nhi“u chuy”n bi’n s©u sæc. Ph∏p lµ n≠Ìc c„ n“n c´ng nghi÷p hi÷n Æπi, n“n n´ng nghi÷p Ưng Æ«u ch©u ¢u vµ khu v˘c dfich vÙ r†t ph∏t tri”n (chi’m 70% GDP). Ngµnh du lfich hªng n®m Æ„n tÌi 75 tri÷u l≠Ót kh∏ch du lfich quËc t’ vµ lµ mÈt ngµnh kinh t’ hµng Æ«u Î Ph∏p. Hi÷n nay, Ph∏p lµ mÈt trong nh˜ng c≠Íng quËc kinh t’ Î ch©u ¢u vµ tr™n th’ giÌi. GDP vµ gi∏ trfi xu†t kh»u Æ“u Ưng th¯ n®m th’ giÌi (n®m 2004). CÔng vÌi CHLB ߯c, Ph∏p gi˜ vai trfl chÒ chËt trong qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ ph∏t tri”n EU. N≠Ìc Ph∏p c„ vfi th’ nh≠ th’ nµo tr™n tr≠Íng quËc t’ ? 2. C´ng nghi÷p C∏c ngµnh c´ng nghi÷p truy“n thËng lµ s∂n xu†t thäp, nh´m vµ ho∏ ch†t ph©n bË chÒ y’u Î mi“n Bæc vµ mi“n ß´ng, s∂n xu†t hµng ti™u dÔng cao c†p (Æ trang s¯c Ææt ti“n cho phÙ n˜, n≠Ìc hoa, thÍi trang, qu«n ∏o l´ng thÛ, Æ s¯ cao c†p) tÀp trung Î Pa-ri. B™n cπnh Æ„, n≠Ìc Ph∏p Æ∑ ph∏t tri”n mπnh mÈt sË ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n Æπi : c´ng nghi÷p hµng kh´ng −vÚ tr٠Ưng th¯ ba th’ giÌi, c´ng nghi÷p Æi÷n tˆ −tin h‰c Ưng th¯ hai th’ giÌi sau Hoa K◊, Æi÷n hπt nh©n Æ∏p ¯ng 60% nhu c«u ti™u dÔng Î Ph∏p, Ưng Æ«u ch©u ¢u, c´ng nghi÷p ch’ tπo vÚ kh› Ưng th¯ ba th’ giÌi v“ xu†t kh»u, c´ng nghi÷p s∂n xu†t ´ t´ cÚng thuÈc hµng Æ«u th’ giÌi. 89

H◊nh 9.14. C∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Ph∏p X∏c Æfinh tr™n h◊nh 9.14 c∏c trung t©m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa Ph∏p. B∂ng 9.6. X’p hπng mÈt sË ngµnh kinh t’ cÒa Ph∏p tr™n th’ giÌi Ngµnh kinh t’ X’p hπng Ngµnh kinh t’ X’p hπng tr™n th’ giÌi tr™n th’ giÌi - S∂n xu†t m∏y bay 2 - Ch’ tπo m∏y 4 - Xu†t kh»u ´ t´ 3 - Th≠¨ng mπi 5 (xe con vµ xe t∂i) Tµu ho∂ si™u tËc (TGV) c„ tËc ÆÈ vµo loπi nhanh nh†t th’ giÌi, lµ ni“m t˘ hµo cÒa Ph∏p v“ c´ng ngh÷ cao. N≠Ìc Ph∏p Æ∑ x©y d˘ng Æ≠Óc mÈt 90

vµnh Æai c´ng ngh÷ cao Î mi“n Nam vµ T©y Nam vÌi c∏c trung t©m c´ng nghi÷p nÊi ti’ng nh≠ Ni-s¨, M∏c-x©y, M´ng-p¨-li-™, Tu-lu-d¨, Bo„c-Æ´, N®ng-t¨. H∑y n™u mÈt sË thµnh t˘u nÊi bÀt cÒa n“n c´ng nghi÷p Ph∏p. 3. N´ng nghi÷p H◊nh 9.15. Ph©n bË s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa Ph∏p N´ng nghi÷p cÒa Ph∏p gi˜ vfi tr› hµng Æ«u Î ch©u ¢u vµ Æ„ng g„p tÌi 20% tÊng s∂n ph»m n´ng nghi÷p cÒa EU. N≠Ìc Ph∏p Ưng hµng Æ«u EU v“ xu†t kh»u l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m. Xu†t kh»u n´ng s∂n cÒa Ph∏p trong 20 n®m qua Æ∑ t®ng 5 l«n vµ hi÷n Æπt kho∂ng 26 tÿ ¨-r´ mÁi n®m. S∂n xu†t ngÚ cËc, Æ≠Íng, s˜a vµ thfit gi˜ vfi tr› hµng Æ«u trong n´ng nghi÷p Ph∏p. 91

H◊nh 9.16. MÈt trang trπi Î mi“n Nam n≠Ìc Ph∏p Nho, rau vµ c∏c loπi hoa qu∂ nh≠ t∏o, chanh, v∂ Æ≠Óc trÂng nhi“u Î khu v˘c ven ßfia Trung H∂i. R≠Óu vang Æ≠Óc s∂n xu†t tı nho Î vÔng Bo„c-Æ´ nÊi ti’ng tr™n th’ giÌi. No„c-m®ng-Æi, Br¨-ta-nh¨ lµ nh˜ng vÔng trÂng nhi“u bæp c∂i, a-ti-s´, ch®n nu´i nhi“u bfl thfit vµ bfl s˜a ; Î Æ©y cÚng s∂n xu†t nhi“u s˜a vµ pho m∏t. BÂn Æfia Pa-ri lµ vÔng n´ng nghi÷p trÔ phÛ nh†t ch©u ¢u vÌi nh˜ng c∏nh ÆÂng lÛa m◊ vµ ng´ rÈng lÌn. VÔng nÛi cao chÒ y’u ph∏t tri”n ch®n nu´i. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y tr◊nh bµy mÈt sË lÓi th’ c¨ b∂n cÒa Ph∏p trong vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi. 2. H∑y ch¯ng minh rªng Ph∏p lµ mÈt c≠Íng quËc kinh t’ Î ch©u ¢u vµ tr™n th’ giÌi. 3. Ph∏p Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thµnh t˘u g◊ trong vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p, n´ng nghi÷p ? 92

Bµi 10 LI£N BANG NGA Di÷n t›ch : 17,1 tri÷u km2 D©n sË : 143 tri÷u ng≠Íi (n®m 2005) ThÒ Æ´ : M∏t-xc¨-va Li™n bang Nga (LB Nga) lµ n≠Ìc c„ di÷n t›ch lÌn nh†t th’ giÌi, nªm Î c∂ hai ch©u lÙc ; mÈt Ɔt n≠Ìc giµu tµi nguy™n, d©n sË Æ´ng. LB Nga c„ ti“m l˘c lÌn v“ khoa h‰c vµ v®n ho∏. N“n kinh t’ tr∂i qua nhi“u bi’n ÆÈng trong thÀp ni™n 90 (th’ kÿ XX) nh≠ng Æang kh´i phÙc lπi vfi tr› c≠Íng quËc. Ti’t 1. T˘ nhi™n, d©n c≠ vµ x∑ hÈi I - Vfi tr› Æfia l› vµ l∑nh thÊ LB Nga c„ di÷n t›ch lÌn nh†t th’ giÌi, nªm Î c∂ hai ch©u lÙc É, ¢u. L∑nh thÊ tr∂i dµi tr™n ph«n lÌn ÆÂng bªng ß´ng ¢u vµ toµn bÈ ph«n Bæc É. LB Nga c„ Æ≠Íng bi™n giÌi x†p xÿ chi“u dµi X›ch Æπo. ߆t n≠Ìc tr∂i ra tr™n 11 mÛi giÍ, gi∏p vÌi 14 n≠Ìc (trong Æ„ c„ 8 n≠Ìc thuÈc Li™n X´ tr≠Ìc Æ©y). Ri™ng tÿnh Ca-li-nin-gr∏t nªm bi÷t lÀp Î ph›a t©y, gi∏p vÌi Ba Lan vµ L›t-va. LB Nga c„ Æ≠Íng bÍ bi”n dµi. Ph›a bæc gi∏p Bæc B®ng D≠¨ng, ph›a Æ´ng gi∏p Th∏i B◊nh D≠¨ng, ph›a t©y vµ t©y nam gi∏p bi”n Ban-t›ch, Bi”n ßen vµ bi”n Ca-xpi. Nh˜ng vÔng bi”n rÈng lÌn nµy c„ gi∏ trfi nhi“u m∆t ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc. 93

Quan s∏t h◊nh 10.1, h∑y cho bi’t LB Nga gi∏p vÌi nh˜ng quËc gia vµ Æπi d≠¨ng nµo ? H◊nh 10.1. ßfia h◊nh vµ kho∏ng s∂n LB Nga II - Æi“u ki÷n T˘ nhi™n −ßfia h◊nh LB Nga cao Î ph›a Æ´ng, th†p d«n v“ ph›a t©y. Dflng s´ng £-nit-x©y chia LB Nga ra thµnh 2 ph«n r‚ r÷t : + Ph«n ph›a T©y ßπi bÈ phÀn lµ ÆÂng bªng (ÆÂng bªng ß´ng ¢u, ÆÂng bªng T©y Xi-bia) vµ vÔng trÚng. ßÂng bªng ß´ng ¢u t≠¨ng ÆËi cao, xen l…n nhi“u ÆÂi th†p, Ɔt mµu mÏ, lµ n¨i trÂng c©y l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m vµ ch®n nu´i ch›nh cÒa LB Nga. Ph«n ph›a bæc ÆÂng bªng T©y Xi-bia chÒ y’u lµ Æ«m l«y, n´ng nghi÷p chÿ ti’n hµnh Æ≠Óc Î d∂i Ɔt mi“n Nam. ßÂng bªng nµy kh´ng thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n n´ng nghi÷p nh≠ng tÀp trung nhi“u kho∏ng s∂n, Æ∆c bi÷t lµ d«u m·, kh› t˘ nhi™n. D∑y nÛi U ran giµu kho∏ng s∂n (than, d«u, qu∆ng sæt, kim loπi mµu...) lµ ranh giÌi t˘ nhi™n gi˜a hai ch©u lÙc É - ¢u tr™n l∑nh thÊ LB Nga. 94

+ Ph«n ph›a ß´ng Ph«n lÌn lµ nÛi vµ cao nguy™n kh´ng thuÀn lÓi læm cho ph∏t tri”n n´ng nghi÷p nh≠ng c„ nguÂn kho∏ng s∂n (than Æ∏, d«u m·, vµng, kim c≠¨ng, sæt, kœm, thi’c, vonfram,...), l©m s∂n vµ tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n lÌn. −LB Nga c„ nguÂn tµi nguy™n kho∏ng s∂n Æa dπng vµ phong phÛ. B∂ng 10.1. MÈt sË kho∏ng s∂n ch›nh cÒa LB Nga - n®m 2004 Kho∏ng s∂n Tr˜ l≠Óng X’p hπng tr™n th’ giÌi Than Æ∏ (tÿ t†n) 202 3 D«u m· (tÿ t†n) 9,5 7 Kh› t˘ nhi™n (tÿ m3) 56000 1 Qu∆ng sæt (tÿ t†n) 70 1 Qu∆ng kali (tÿ t†n) 3,6 1 Tµi nguy™n kho∏ng s∂n cÒa LB Nga thuÀn lÓi Æ” ph∏t tri”n nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p nµo ? −Di÷n t›ch rıng cÒa LB Nga Ưng Æ«u th’ giÌi (886 tri÷u ha, trong Æ„ rıng c„ th” khai th∏c lµ 764 tri÷u ha), chÒ y’u lµ rıng l∏ kim (Taiga). −LB Nga c„ nhi“u s´ng lÌn, c„ gi∏ trfi v“ nhi“u m∆t. TÊng tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n lµ 320 tri÷u kW, tÀp trung chÒ y’u Î vÔng Xi-bia (tr™n c∏c s´ng £-nit-x©y, §-bi, L™-na, A-mua). Tr™n ÆÂng bªng ß´ng ¢u, lÌn nh†t lµ s´ng Von-ga −Æ≠Óc coi lµ mÈt trong nh˜ng bi”u t≠Óng cÒa n≠Ìc Nga. LB Nga cfln c„ nhi“u h t˘ nhi™n vµ h nh©n tπo, Bai-can lµ h n≠Ìc ng‰t s©u nh†t th’ giÌi. 95

H◊nh 10.2. Bai-can −h n≠Ìc ng‰t s©u nh†t th’ giÌi - H¨n 80% l∑nh thÊ LB Nga nªm Î vµnh Æai kh› hÀu ´n ÆÌi, ph«n ph›a t©y c„ kh› hÀu ´n hoµ h¨n ph«n ph›a Æ´ng. Ph«n ph›a bæc c„ kh› hÀu cÀn c˘c lπnh gi∏, chÿ 4% di÷n t›ch l∑nh thÊ (Î ph›a nam) c„ kh› hÀu cÀn nhi÷t. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n cÒa LB Nga c„ nhi“u thuÀn lÓi ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’, nh≠ng cÚng kh´ng ›t kh„ kh®n : Æfia h◊nh nÛi vµ cao nguy™n chi’m di÷n t›ch lÌn, nhi“u vÔng rÈng lÌn c„ kh› hÀu b®ng gi∏ ho∆c kh´ hπn, tµi nguy™n phong phÛ nh≠ng chÒ y’u ph©n bË Î vÔng nÛi ho∆c vÔng lπnh gi∏. III - D©n c≠ vµ x∑ hÈi 1. D©n c≠ LB Nga lµ n≠Ìc Æ´ng d©n, Ưng th¯ t∏m tr™n th’ giÌi (n®m 2005). Tuy nhi™n, do tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n c„ chÿ sË ©m vµ tı thÀp ni™n 90 cÒa th’ kÿ XX nhi“u ng≠Íi Nga Æ∑ di c≠ ra n≠Ìc ngoµi n™n sË d©n Æ∑ gi∂m Æi. ß©y cÚng lµ v†n Æ“ mµ Nhµ n≠Ìc h’t s¯c quan t©m. 96

B∂ng 10.2. SË d©n cÒa LB Nga (ߨn vfi : tri÷u ng≠Íi) N®m SË d©n 1991 148,3 1995 147,8 1999 146,3 2000 145,6 2001 144,9 2003 143,3 2005 143,0 H◊nh 10.3. Th∏p d©n sË LB Nga (n®m 2001) D˘a vµo b∂ng 10.2 vµ h◊nh 10.3, h∑y nhÀn xät s˘ thay ÆÊi cÒa d©n sË LB Nga vµ n™u hÀu qu∂ cÒa s˘ thay ÆÊi Æ„. H◊nh 10.4. Ph©n bË d©n c≠ cÒa LB Nga 97

2. X∑ hÈi LB Nga lµ n≠Ìc c„ nhi“u d©n tÈc (h¨n 100 d©n tÈc), 80% d©n sË lµ ng≠Íi Nga. Ngoµi ra cfln c„ ng≠Íi T∏c-ta, Chu-v∏t, B∏t-xkia,... h‰ sËng trong c∏c n≠Ìc, c∏c khu t˘ trfi nªm ph©n t∏n tr™n l∑nh thÊ LB Nga. MÀt ÆÈ d©n sË trung b◊nh lµ 8,4 ng≠Íi/km2. Tr™n 70% d©n sË sËng Î thµnh phË (n®m 2005), chÒ y’u lµ c∏c thµnh phË nh·, trung b◊nh vµ c∏c thµnh phË v÷ tinh. D˘a vµo h◊nh 10.4, h∑y cho bi’t s˘ ph©n bË d©n c≠ cÒa LB Nga. S˘ ph©n bË Æ„ c„ thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ ? LB Nga c„ ti“m l˘c lÌn v“ khoa h‰c vµ v®n ho∏ vÌi nhi“u c´ng tr◊nh ki’n trÛc, t∏c ph»m v®n h‰c, ngh÷ thuÀt, nhi“u c´ng tr◊nh khoa h‰c c„ gi∏ trfi cao, nhi“u nhµ b∏c h‰c nÊi ti’ng th’ giÌi nh≠ M.V. L´-m´-n´-xËp, ß.I. Men-Æ™-l™-äp, nhi“u v®n hµo lÌn A.X. Pu-skin, M.A. S´-l´-khËp, nhµ soπn nhπc P. Trai-cËp-ski, tÊng c´ng tr◊nh s≠ thi’t k’ tµu vÚ trÙ X. K´-r´-lËp v.v... vµ nh˜ng tr≠Íng Æπi h‰c danh ti’ng. LB Nga lµ n≠Ìc Æ«u ti™n tr™n th’ giÌi Æ≠a con ng≠Íi l™n vÚ trÙ. Khi Li™n X´ lµ c≠Íng quËc trong thÀp ni™n 60, 70 cÒa th’ kÿ XX, Æ∑ chi’m tÌi 1/3 sË bªng ph∏t minh s∏ng ch’ cÒa th’ giÌi. LB Nga lµ quËc gia Ưng hµng Æ«u th’ giÌi v“ c∏c ngµnh khoa h‰c c¨ b∂n. Ng≠Íi d©n Nga c„ tr◊nh ÆÈ h‰c v†n kh∏ cao, tÿ l÷ bi’t ch˜ 99%. ß©y lµ y’u tË thuÀn lÓi giÛp LB Nga ti’p thu thµnh t˘u khoa h‰c, k‹ thuÀt cÒa th’ giÌi vµ thu hÛt Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. H◊nh 10.5. Tr≠Íng ßπi h‰c TÊng hÓp QuËc gia L´-m´-n´-xËp 98

H◊nh 10.6. Cung Æi÷n Krem-lin C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n v“ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa LB Nga. 2. ß∆c Æi”m d©n c≠ cÒa LB Nga c„ nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ cho vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ ? 3. H∑y n™u mÈt sË t∏c ph»m v®n h‰c, ngh÷ thuÀt, nh˜ng nhµ b∏c h‰c nÊi ti’ng cÒa LB Nga. 99

Bµi 10 LI£N BANG NGA (ti’p theo) Ti’t 2. Kinh t’ I - Qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n kinh t’ 1. LB Nga Æ∑ tıng lµ trÙ cÈt cÒa Li™n bang X´ vi’t* B∂ng 10.3. Tÿ tr‰ng mÈt sË s∂n ph»m c´ng - n´ng Sau C∏ch mπng th∏ng M≠Íi nghi÷p chÒ y’u cÒa LB Nga trong Li™n X´ cuËi thÀp Nga thµnh c´ng (n®m 1917), ni™n 80 th’ kÿ XX (cÒa Li™n X´ t›nh lµ 100%) Li™n bang X´ vi’t Æ≠Óc thµnh lÀp. LB Nga lµ mÈt (ߨn vfi : %) thµnh vi™n vµ Æ„ng vai trfl ch›nh trong vi÷c tπo d˘ng S∂n ph»m Tÿ tr‰ng Li™n bang X´ vi’t trÎ thµnh c≠Íng quËc. ßi“u Æ„ Æ≠Óc Than Æ∏ 56,7 th” hi÷n qua tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’ cao (chÒ y’u D«u m· 87,2 ph∏t tri”n kinh t’ theo chi“u rÈng), nhi“u ngµnh c´ng Kh› t˘ nhi™n 83,1 nghi÷p v≠¨n l™n vfi tr› hµng Æ«u th’ giÌi. Trong h¨n nˆa ßi÷n 65,7 th’ kÿ tÂn tπi, Li™n X´ lµ c≠Íng quËc kinh t’ hÔng Thäp 60,0 mπnh vÌi gi∏ trfi s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p chi’m 20% gi∏ GÁ, gi†y vµ xenlul´ 90,0 trfi cÒa th’ giÌi, ÆÍi sËng nh©n d©n Ên Æfinh, Ɔt n≠Ìc L≠¨ng th˘c 51,4 thanh b◊nh. 2. ThÍi k◊ Æ«y kh„ kh®n bi’n ÆÈng (thÀp ni™n 90 cÒa th’ kÿ XX) Vµo cuËi nh˜ng n®m 80 cÒa th’ kÿ XX, n“n kinh t’ Li™n X´ ngµy cµng bÈc lÈ nhi“u y’u käm do c¨ ch’ kinh t’ cÚ tπo ra. MÈt sË n≠Ìc cÈng hoµ thµnh vi™n cÒa Li™n X´ t∏ch ra thµnh c∏c quËc gia ÆÈc lÀp. CuËi n®m 1991, h◊nh thµnh \"CÈng ÆÂng c∏c quËc gia ÆÈc lÀp - SNG\" gÂm c∏c n≠Ìc cÈng hoµ cÒa Li™n X´ tr≠Ìc Æ©y (trı 3 n≠Ìc vÔng cÀn * G‰i tæt lµ Li™n X´ 100