SÁCH EBOOK ĐỊA LÍ 12

Bµi 24 V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n vµ l©m nghi÷p 1. Ngµnh thu˚ s∂n a) Nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n Æ” ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n N≠Ìc ta c„ bÍ bi”n dµi 3260 km vµ vÔng Æ∆c quy“n kinh t’ rÈng lÌn. VÔng bi”n n≠Ìc ta c„ nguÂn lÓi h∂i s∂n kh∏ phong phÛ. TÊng tr˜ l≠Óng h∂i s∂n kho∂ng 3,9 - 4,0 tri÷u t†n, cho phäp khai th∏c hªng n®m kho∂ng 1,9 tri÷u t†n. Bi”n n≠Ìc ta c„ h¨n 2000 loµi c∏, trong Æ„ kho∂ng 100 loµi c„ gi∏ trfi kinh t’ ; 1647 loµi gi∏p x∏c, trong Æ„ c„ h¨n 100 loµi t´m, nhi“u loµi c„ gi∏ trfi xu†t kh»u cao ; nhuy‘n th” c„ h¨n 2500 loµi, rong bi”n h¨n 600 loµi. Ngoµi ra cfln nhi“u loπi Æ∆c s∂n nh≠ h∂i s©m, bµo ng≠, sfl, Æi÷p ... N≠Ìc ta c„ nhi“u ng≠ tr≠Íng, trong Æ„ 4 ng≠ tr≠Íng tr‰ng Æi”m Æ∑ Æ≠Óc x∏c Æfinh lµ : ng≠ tr≠Íng Cµ Mau - Ki™n Giang (ng≠ tr≠Íng vfinh Th∏i Lan), ng≠ tr≠Íng Ninh ThuÀn − B◊nh ThuÀn - Bµ Rfia - VÚng Tµu, ng≠ tr≠Íng H∂i Phflng − Qu∂ng Ninh (ng≠ tr≠Íng vfinh Bæc BÈ) vµ ng≠ tr≠Íng qu«n Æ∂o Hoµng Sa, qu«n Æ∂o Tr≠Íng Sa. D‰c bÍ bi”n n≠Ìc ta c„ nh˜ng b∑i tri“u, Æ«m ph∏, c∏c c∏nh rıng ngÀp m∆n. ß„ lµ nh˜ng khu v˘c thuÀn lÓi cho nu´i trÂng thu˚ s∂n n≠Ìc lÓ. ô mÈt sË h∂i Æ∂o c„ c∏c rπn Æ∏, lµ n¨i tÀp trung nhi“u loµi h∂i s∂n c„ gi∏ trfi kinh t’. Ven bÍ c„ nhi“u Æ∂o vµ vÙng, vfinh tπo Æi“u ki÷n h◊nh thµnh c∏c b∑i cho c∏ ÆŒ. N≠Ìc ta c„ nhi“u s´ng suËi, k™nh rπch, ao hÂ, c∏c ´ trÚng Î vÔng ÆÂng bªng c„ th” nu´i th∂ c∏, t´m n≠Ìc ng‰t. C∂ n≠Ìc Æ∑ sˆ dÙng h¨n 850 ngh◊n ha di÷n t›ch m∆t n≠Ìc Æ” nu´i trÂng thu˚ s∂n, trong Æ„ 45% thuÈc c∏c tÿnh Cµ Mau vµ Bπc Li™u. Nh©n d©n c„ kinh nghi÷m, truy“n thËng Æ∏nh bæt vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. C∏c ph≠¨ng ti÷n tµu thuy“n, ng≠ cÙ Æ≠Óc trang bfi ngµy cµng tËt h¨n. Hoπt ÆÈng khai th∏c vµ nu´i trÂng Æ≠Óc thuÀn lÓi h¨n nhÍ ph∏t tri”n c∏c dfich vÙ thu˚ s∂n vµ mÎ rÈng ch’ bi’n thu˚ s∂n. 100

CÔng vÌi s˘ gia t®ng d©n sË th’ giÌi vµ trong n≠Ìc, nhu c«u v“ c∏c m∆t hµng thu˚ s∂n t®ng nhi“u trong nh˜ng n®m g«n Æ©y. C∏c m∆t hµng thu˚ s∂n cÒa n≠Ìc ta cÚng Æ∑ th©m nhÀp Æ≠Óc vµo thfi tr≠Íng ch©u ¢u, NhÀt B∂n, Hoa K◊... Nh˜ng ÆÊi mÌi trong ch›nh s∏ch cÒa Nhµ n≠Ìc Æ∑ vµ Æang c„ t∏c ÆÈng t›ch c˘c tÌi s˘ ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n : ngh“ c∏ ngµy cµng Æ≠Óc chÛ tr‰ng ; khai th∏c gæn vÌi b∂o v÷ nguÂn lÓi vµ gi˜ v˜ng chÒ quy“n vÔng bi”n, h∂i Æ∂o. Tuy nhi™n, vi÷c ph∏t tri”n ngµnh thu˚ s∂n Î n≠Ìc ta g∆p kh´ng ›t kh„ kh®n. Hªng n®m, c„ tÌi 9 − 10 c¨n b∑o xu†t hi÷n Î Bi”n ß´ng vµ kho∂ng 30 − 35 ÆÓt gi„ mÔa ß´ng Bæc, nhi“u khi g©y thi÷t hπi v“ ng≠Íi vµ tµi s∂n cÒa ng≠ d©n, hπn ch’ sË ngµy ra kh¨i. Tµu thuy“n vµ c∏c ph≠¨ng ti÷n Æ∏nh bæt n„i chung cfln chÀm Æ≠Óc ÆÊi mÌi, do vÀy n®ng su†t lao ÆÈng cfln th†p. H÷ thËng c∏c c∂ng c∏ cfln ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u. Vi÷c ch’ bi’n thu˚ s∂n, n©ng cao ch†t l≠Óng th≠¨ng ph»m cÚng cfln nhi“u hπn ch’. ô mÈt sË vÔng ven bi”n, m´i tr≠Íng bfi suy tho∏i vµ nguÂn lÓi thu˚ s∂n suy gi∂m. b) S˘ ph∏t tri”n vµ ph©n bË ngµnh thu˚ s∂n Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, ngµnh thu˚ s∂n Æ∑ c„ b≠Ìc ph∏t tri”n ÆÈt ph∏. S∂n l≠Óng thu˚ s∂n n®m 2005 lµ h¨n 3,4 tri÷u t†n, lÌn h¨n s∂n l≠Óng thfit cÈng lπi tı ch®n nu´i gia sÛc, gia c«m. S∂n l≠Óng thu˚ s∂n b◊nh qu©n tr™n Æ«u ng≠Íi hi÷n nay kho∂ng 42 kg/n®m. Nu´i trÂng thu˚ s∂n chi’m tÿ tr‰ng ngµy cµng cao trong c¨ c†u s∂n xu†t vµ gi∏ trfi s∂n l≠Óng thu˚ s∂n. − Khai th∏c thu˚ s∂n : S∂n l≠Óng khai th∏c h∂i s∂n n®m 2005 Æπt 1791 ngh◊n t†n, g†p 2,7 l«n n®m 1990, trong Æ„ ri™ng c∏ bi”n lµ 1367 ngh◊n t†n. S∂n l≠Óng khai th∏c thÒy s∂n nÈi Æfia Æπt kho∂ng 200 ngh◊n t†n. T†t c∂ c∏c tÿnh gi∏p bi”n Æ“u Æ»y mπnh Æ∏nh bæt h∂i s∂n, nh≠ng ngh“ c∏ Î c∏c tÿnh Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ c„ vai trfl lÌn h¨n. C∏c tÿnh d…n Æ«u v“ s∂n l≠Óng Æ∏nh bæt lµ Ki™n Giang, Bµ Rfia − VÚng Tµu, B◊nh ThuÀn 101

vµ Cµ Mau. Ri™ng 4 tÿnh nµy chi’m 38% s∂n l≠Óng thu˚ s∂n khai th∏c cÒa c∂ n≠Ìc. B∂ng 24.1. S∂n l≠Óng vµ gi∏ trfi s∂n xu†t thu˚ s∂n qua mÈt sË n®m N®m S∂n l≠Óng 1990 1995 2000 2005 vµ gi∏ trfi s∂n xu†t S∂n l≠Óng (ngh◊n t†n) 890,6 1 584,4 2 250,5 3465,9 − Khai th∏c 728,5 1 195,3 1 660,9 1987,9 − Nu´i trÂng 162,1 389,1 589,6 1478,0 Gi∏ trfi s∂n xu†t 8 135 13 524 21 777 38726,9 (tÿ ÆÂng, gi∏ so s∏nh 1994) 5 559 9 214 13 901 15822,0 − Khai th∏c − Nu´i trÂng 2 576 4 310 7 876 22904,9 − Nu´i trÂng thu˚ s∂n : Hi÷n nay, nhi“u loπi thu˚ s∂n Æ∑ trÎ thµnh ÆËi t≠Óng nu´i trÂng, nh≠ng quan tr‰ng h¨n c∂ lµ t´m. Ngh“ nu´i t´m ph∏t tri”n mπnh. K‹ thuÀt nu´i t´m Æi tı qu∂ng canh sang qu∂ng canh c∂i ti’n, b∏n th©m canh vµ th©m canh c´ng nghi÷p. ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng nu´i t´m lÌn nh†t, nÊi bÀt lµ c∏c tÿnh Cµ Mau, Bπc Li™u, S„c Tr®ng, B’n Tre, Trµ Vinh vµ Ki™n Giang. 102

B∂ng 24.2. S∂n l≠Óng t´m nu´i, c∏ nu´i n®m 1995 vµ 2005 ph©n theo vÔng C∏c vÔng S∂n l≠Óng S∂n l≠Óng t´m nu´i (t†n) c∏ nu´i (t†n) 1995 2005 1995 2005 C∂ n≠Ìc 55316 327194 209142 971179 Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ 548 5350 12011 41728 ßÂng bªng s´ng HÂng 1331 8283 48240 167517 Bæc Trung BÈ 888 12505 11720 44885 Duy™n h∂i Nam Trung BÈ 4778 20806 2758 7446 T©y Nguy™n - 63 4413 11093 ß´ng Nam BÈ 650 14426 10525 46248 ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 47121 265761 119475 652262 NhÍ c∏c Æi“u ki÷n thuÀn lÓi nµo mµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long trÎ thµnh vÔng nu´i c∏ vµ nu´i t´m lÌn nh†t n≠Ìc ta ? Ngh“ nu´i c∏ n≠Ìc ng‰t cÚng ph∏t tri”n, Æ∆c bi÷t lµ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ßÂng bªng s´ng HÂng. Tÿnh An Giang nÊi ti’ng v“ nu´i c∏ tra, c∏ ba sa trong lÂng bà tr™n s´ng Ti“n, s´ng HÀu, vÌi s∂n l≠Óng c∏ nu´i lµ 179 ngh◊n t†n (n®m 2005). 103

2. L©m nghi÷p a) L©m nghi÷p Î n≠Ìc ta c„ vai trfl quan tr‰ng v“ m∆t kinh t’ vµ sinh th∏i N≠Ìc ta c„ 3/4 di÷n t›ch lµ ÆÂi nÛi, lπi c„ vÔng rıng ngÀp m∆n ven bi”n. Do vÀy, l©m nghi÷p c„ vfi tr› Æ∆c bi÷t trong c¨ c†u kinh t’ cÒa h«u h’t c∏c vÔng l∑nh thÊ. H∑y t◊m c∏c v› dÙ Æ” lµm s∏ng t· ˝ ngh‹a kinh t’ vµ sinh th∏i to lÌn cÒa rıng vµ vai trfl cÒa l©m nghi÷p. b) Tµi nguy™n rıng cÒa n≠Ìc ta vËn giµu c„, nh≠ng Æ∑ bfi suy tho∏i nhi“u D˘a vµo bµi 14, h∑y n™u c∏c con sË ch¯ng minh tµi nguy™n rıng n≠Ìc ta bfi suy gi∂m nhi“u vµ Æ∑ Æ≠Óc phÙc hÂi mÈt ph«n. H∑y n™u nh˜ng nguy™n nh©n d…n Æ’n s˘ suy gi∂m tµi nguy™n rıng cÒa n≠Ìc ta. Rıng Æ≠Óc chia thµnh 3 loπi : rıng phflng hÈ, rıng Æ∆c dÙng vµ rıng s∂n xu†t. Rıng phflng hÈ (g«n 7 tri÷u ha), c„ ˝ ngh‹a r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi m´i sinh. D‰c theo c∏c l≠u v˘c s´ng lÌn lµ c∏c khu rıng Æ«u nguÂn, c„ t∏c dÙng r†t lÌn ÆËi vÌi vi÷c Æi“u hoµ n≠Ìc s´ng, chËng lÚ, chËng x„i mfln. D‰c theo d∂i ven bi”n mi“n Trung lµ c∏c c∏nh rıng chæn c∏t bay, cfln ven bi”n ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long c„ c∏c d∂i rıng chæn s„ng. N≠Ìc ta cfln c„ mÈt h÷ thËng rıng Æ∆c dÙng. ß„ lµ c∏c v≠Ín quËc gia : CÛc Ph≠¨ng, Ba V◊, Ba B”, Bπch M∑, C∏t Ti™n..., c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n, c∏c khu d˘ tr˜ sinh quy”n, c∏c khu b∂o tÂn v®n ho∏ − lfich sˆ − m´i tr≠Íng. C∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 5,4 tri÷u ha rıng s∂n xu†t, Æπi bÈ phÀn trong sË Æ„ (4,5 tri÷u ha) Æ∑ Æ≠Óc giao vµ cho thu™. c) S˘ ph∏t tri”n vµ ph©n bË l©m nghi÷p C∏c hoπt ÆÈng l©m nghi÷p bao gÂm : l©m sinh (trÂng rıng, khoanh nu´i vµ b∂o v÷ rıng), khai th∏c, ch’ bi’n gÁ vµ l©m s∂n. V“ trÂng rıng : C∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 2,5 tri÷u ha rıng trÂng tÀp trung, trong Æ„ chÒ y’u lµ rıng lµm nguy™n li÷u gi†y (mÏ, b Ɠ, n¯a...), rıng gÁ trÙ m·, rıng th´ng nh˘a ..., rıng phflng hÈ. Hªng n®m, c∂ n≠Ìc trÂng tr™n d≠Ìi 200 ngh◊n ha rıng tÀp trung. Tuy nhi™n, mÁi n®m v…n c„ hµng ngh◊n ha rıng bfi ch∆t ph∏ vµ bfi ch∏y, Æ∆c bi÷t lµ Î T©y Nguy™n. 104

V“ khai th∏c, ch’ bi’n gÁ vµ l©m s∂n : MÁi n®m, n≠Ìc ta khai th∏c kho∂ng 2,5 tri÷u m3 gÁ, kho∂ng 120 tri÷u c©y tre luÂng vµ g«n 100 tri÷u c©y n¯a. C∏c s∂n ph»m gÁ quan tr‰ng nh†t lµ : gÁ trfln, gÁ xŒ, v∏n sµn, Æ gÁ, gÁ lπng vµ gÁ d∏n. C∂ n≠Ìc c„ h¨n 400 nhµ m∏y c≠a xŒ vµ vµi ngh◊n x≠Îng xŒ gÁ thÒ c´ng. C´ng nghi÷p bÈt gi†y vµ gi†y Æang Æ≠Óc ph∏t tri”n. C∏c c¨ sÎ lÌn nh†t lµ nhµ m∏y gi†y B∑i Bªng (tÿnh PhÛ Th‰) vµ Li™n hi÷p gi†y T©n Mai (tÿnh ßÂng Nai). Rıng cfln Æ≠Óc khai th∏c Æ” cung c†p nguÂn gÁ cÒi vµ than cÒi. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y lÀp b∂ng t„m tæt nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi, kh„ kh®n ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n cÒa hoπt ÆÈng khai th∏c thu˚ s∂n Î n≠Ìc ta theo m…u d≠Ìi Æ©y : ßi“u ki÷n ThuÀn lÓi Kh„ kh®n NguÂn lÓi vµ Æi“u ki÷n Æ∏nh bæt D©n c≠ vµ nguÂn lao ÆÈng C¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt ß≠Íng lËi ch›nh s∏ch Thfi tr≠Íng T≠¨ng t˘ nh≠ tr™n, t„m tæt cho hoπt ÆÈng nu´i trÂng thu˚ s∂n. 2. D˘a vµo b∂ng sË li÷u 24.2 vµ t◊m th™m tµi li÷u tham kh∂o, Æ” so s∏nh ngh“ nu´i t´m, nu´i c∏ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ßÂng bªng s´ng HÂng. 3. H∑y n™u hi÷n trπng ph∏t tri”n trÂng rıng vµ c∏c v†n Æ“ ph∏t tri”n vËn rıng Î n≠Ìc ta hi÷n nay. 105

Bµi 25 TÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p 1. C∏c nh©n tË t∏c ÆÈng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta S˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p chfiu t∏c ÆÈng cÒa nhi“u nh©n tË t˘ nhi™n, kinh t’ − x∑ hÈi, k‹ thuÀt, lfich sˆ... Ch›nh s˘ t∏c ÆÈng tÊng hÓp, ÆÂng thÍi cÒa c∏c nh©n tË nµy l™n c∏c hoπt ÆÈng n´ng nghi÷p tr™n c∏c vÔng l∑nh thÊ kh∏c nhau cÒa n≠Ìc ta Æ∑ lµ c¨ sÎ cho tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p. S˘ ph©n ho∏ c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n tπo ra n“n chung cho s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p, chºng hπn nh≠ Î trung du, mi“n nÛi c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi cho vi÷c ph∏t tri”n c∏c m´ h◊nh n´ng − l©m nghi÷p, trÂng c∏c c©y l©u n®m, ch®n nu´i gia sÛc lÌn. Cfln vÔng ÆÂng bªng c„ th’ mπnh trÂng c∏c c©y l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m, n„i chung lµ c∏c c©y ngæn ngµy, nu´i gia c«m, gia sÛc nh· (lÓn), nu´i trÂng thu˚ s∂n. Tr™n n“n chung †y, c∏c nh©n tË kinh t’ − x∑ hÈi, k‹ thuÀt, lfich sˆ... c„ t∏c ÆÈng kh∏c nhau. Trong Æi“u ki÷n cÒa n“n kinh t’ t˘ c†p, t˘ tÛc, s∂n xu†t nh· th◊ s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p bfi chi phËi chÒ y’u bÎi c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n. Nh≠ng khi Æ∑ trÎ thµnh n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏, th◊ c∏c nh©n tË kinh t’ - x∑ hÈi t∏c ÆÈng r†t mπnh, lµm cho tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p chuy”n bi’n. 2. C∏c vÔng n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta ô n≠Ìc ta hi÷n nay, tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Æ≠Óc x∏c Æfinh theo 7 vÔng n´ng nghi÷p vµ c´ng nghi÷p ch’ bi’n. ChÛng ta c„ th” so s∏nh nh˜ng nät kh∏i qu∏t c∏c vÔng nµy v“ Æi“u ki÷n sinh th∏i n´ng nghi÷p, Æi“u ki÷n kinh t’ − x∑ hÈi, tr◊nh ÆÈ th©m canh, s˘ chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t. D˘a vµo b∂ng t„m tæt d≠Ìi Æ©y, ÆËi chi’u vÌi b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam, b∂n Æ N´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, thu˚ s∂n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y tr◊nh bµy c∏c Æ∆c Æi”m chÒ y’u cÒa mÈt vÔng n´ng nghi÷p (v› dÙ vÔng ßÂng bªng s´ng HÂng). 106

B∂ng 25.1. T„m tæt mÈt sË Æ∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa 7 vÔng n´ng nghi÷p VÔng ßi“u ki÷n ßi“u ki÷n Tr◊nh ÆÈ Chuy™n m´n ho∏ sinh th∏i kinh t’ − x∑ hÈi th©m canh s∂n xu†t n´ng nghi÷p − MÀt ÆÈ d©n sË t≠¨ng − C©y c´ng nghi÷p c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t ÆËi th†p. D©n c„ kinh vµ ´n ÆÌi (chÃ, tr»u, sÎ, hÂi...). − NÛi, cao nguy™n, nghi÷m s∂n xu†t l©m − Nh◊n chung tr◊nh ÆÈ nghi÷p, trÂng c©y c´ng th©m canh th†p; s∂n − ßÀu t≠¨ng, lπc, thuËc Trung ÆÂi th†p. nghi÷p. xu†t theo ki”u qu∂ng l∏. canh, Æ«u t≠ ›t lao du vµ − ߆t feralit Æ· vµng, Ɔt − ô vÔng trung du c„ ÆÈng vµ vÀt t≠ n´ng − C©y ®n qu∂, c©y d≠Óc mi“n phÔ sa cÊ bπc mµu. c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p nghi÷p. ô vÔng trung li÷u. du tr◊nh ÆÈ th©m canh nÛi Bæc − Kh› hÀu cÀn nhi÷t ÆÌi, ch’ bi’n. ßi“u ki÷n Æang Æ≠Óc n©ng cao. − Tr©u, bfl l†y thfit vµ s˜a, lÓn (trung du). BÈ ´n ÆÌi tr™n nÛi, c„ giao th´ng t≠¨ng ÆËi mÔa Æ´ng lπnh. thuÀn lÓi. − ô vÔng nÛi cfln nhi“u kh„ kh®n. − MÀt ÆÈ d©n sË cao − LÛa cao s∂n, lÛa c„ nh†t c∂ n≠Ìc. ch†t l≠Óng cao. ßÂng − ßÂng bªng ch©u thÊ − D©n c„ kinh nghi÷m − Tr◊nh ÆÈ th©m canh − C©y th˘c ph»m, Æ∆c bªng c„ nhi“u ´ trÚng. th©m canh lÛa n≠Ìc. kh∏ cao, Æ«u t≠ nhi“u bi÷t lµ c∏c loπi rau s´ng lao ÆÈng. cao c†p. C©y ®n qu∂. HÂng − ߆t phÔ sa s´ng HÂng − Mπng l≠Ìi Æ´ thfi dµy vµ s´ng Th∏i B◊nh. Æ∆c ; c∏c thµnh phË − Ép dÙng c∏c giËng − ßay, c„i. lÌn tÀp trung c´ng mÌi, cao s∂n, c´ng − C„ mÔa Æ´ng lπnh. nghi÷p ch’ bi’n. ngh÷ ti’n bÈ. − LÓn, bfl s˜a (ven thµnh phË lÌn), gia − Qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ vµ c«m, nu´i thu˚ s∂n c´ng nghi÷p ho∏ Æang n≠Ìc ng‰t (Î c∏c ´ Æ≠Óc Æ»y mπnh. trÚng), thu˚ s∂n n≠Ìc m∆n, n≠Ìc lÓ. Bæc − ßÂng bªng hãp, vÔng − D©n c„ kinh nghi÷m − Tr◊nh ÆÈ th©m canh − C©y c´ng nghi÷p hµng Trung ÆÂi tr≠Ìc nÛi. trong Ɔu tranh chinh t≠¨ng ÆËi th†p. N´ng n®m (lπc, m›a, thuËc phÙc t˘ nhi™n. nghi÷p sˆ dÙng nhi“u l∏...). BÈ − ߆t phÔ sa, Ɔt feralit lao ÆÈng. (c„ c∂ Ɔt badan). − C„ mÈt sË Æ´ thfi vıa − C©y c´ng nghi÷p l©u vµ nh·, chÒ y’u Î d∂i n®m (cµ ph™, cao su). − Th≠Íng x∂y ra thi™n tai ven bi”n. C„ mÈt sË (b∑o, lÙt), nπn c∏t bay, c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ − Tr©u, bfl l†y thfit ; nu´i gi„ Lµo. bi’n. thu˚ s∂n n≠Ìc m∆n, n≠Ìc lÓ. 107

VÔng ßi“u ki÷n ßi“u ki÷n Tr◊nh ÆÈ Chuy™n m´n ho∏ sinh th∏i kinh t’ − x∑ hÈi th©m canh s∂n xu†t n´ng nghi÷p Duy™n − ßÂng bªng hãp, kh∏ − C„ nhi“u thµnh phË, − Tr◊nh ÆÈ th©m canh − C©y c´ng nghi÷p hµng h∂i mµu mÏ. thfi x∑ d‰c d∂i ven kh∏ cao. Sˆ dÙng n®m (m›a, thuËc l∏). Nam bi”n. nhi“u lao ÆÈng vµ vÀt − C„ nhi“u vÙng bi”n t≠ n´ng nghi÷p. − C©y c´ng nghi÷p l©u Trung thuÀn lÓi cho nu´i − ßi“u ki÷n giao th´ng n®m (dıa). BÈ trÂng thu˚ s∂n. vÀn t∂i thuÀn lÓi. − LÛa. − D‘ bfi hπn h∏n v“ mÔa kh´. − Bfl thfit, lÓn. − ß∏nh bæt vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. − C„ nhi“u d©n tÈc ›t ng≠Íi, cfln ti’n hµnh − ô khu v˘c n´ng nghi÷p cÊ truy“n, − C∏c cao nguy™n n´ng nghi÷p ki”u cÊ qu∂ng canh lµ ch›nh. ô c∏c n´ng tr≠Íng, badan rÈng lÌn, Î c∏c truy“n. c∏c n´ng hÈ, tr◊nh ÆÈ − Cµ ph™, cao su, chÃ, th©m canh Æang Æ≠Óc d©u tªm, h ti™u. T©y ÆÈ cao kh∏c nhau. − C„ c∏c n´ng tr≠Íng. n©ng l™n. − Bfl thfit vµ bfl s˜a. Nguy™n − Kh› hÀu ph©n ra hai mÔa − C´ng nghi÷p ch’ bi’n m≠a, kh´ r‚ r÷t. Thi’u cfln y’u. n≠Ìc v“ mÔa kh´. − ßi“u ki÷n giao th´ng ch≠a thuÀn lÓi. ß´ng − C∏c vÔng Ɔt badan − C„ c∏c thµnh phË lÌn, − Tr◊nh ÆÈ th©m canh − C∏c c©y c´ng nghi÷p Nam vµ Ɔt x∏m phÔ sa cÊ nªm trong vÔng kinh t’ cao. S∂n xu†t hµng l©u n®m (cao su, cµ BÈ rÈng lÌn, kh∏ bªng tr‰ng Æi”m ph›a Nam. ho∏, sˆ dÙng nhi“u ph™, Æi“u). phºng. m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng − TÀp trung nhi“u c¨ sÎ nghi÷p. − C©y c´ng nghi÷p ngæn − C∏c vÔng trÚng c„ kh∂ c´ng nghi÷p ch’ bi’n. ngµy (ÆÀu t≠¨ng, m›a). n®ng nu´i trÂng thu˚ s∂n. − ßi“u ki÷n giao th´ng − Nu´i trÂng thu˚ s∂n. vÀn t∂i thuÀn lÓi. − Thi’u n≠Ìc v“ mÔa − Bfl s˜a (ven thµnh phË kh´. lÌn), gia c«m. ßÂng − C∏c d∂i phÔ sa ng‰t, − C„ thfi tr≠Íng rÈng lÌn − Tr◊nh ÆÈ th©m canh − LÛa, lÛa c„ ch†t l≠Óng bªng c∏c vÔng Ɔt phÃn, lµ vÔng ß´ng Nam BÈ. cao. S∂n xu†t hµng cao. s´ng Ɔt m∆n. ho∏, sˆ dÙng nhi“u Cˆu − ßi“u ki÷n giao th´ng m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng − C©y c´ng nghi÷p ngæn Long − Vfinh bi”n n´ng, ng≠ vÀn t∂i thuÀn lÓi. nghi÷p. ngµy (m›a, Æay, c„i). tr≠Íng rÈng. − C„ mπng l≠Ìi Æ´ thfi − C©y ®n qu∂ nhi÷t ÆÌi. − C∏c vÔng rıng ngÀp vıa vµ nh·, c„ c∏c c¨ m∆n c„ ti“m n®ng Æ” sÎ c´ng nghi÷p ch’ − Thu˚ s∂n (Æ∆c bi÷t lµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. bi’n. t´m). − Gia c«m (Æ∆c bi÷t lµ vfit Ƶn). 108

3. Nh˜ng thay ÆÊi trong tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta a) TÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta trong nh˜ng n®m qua thay ÆÊi theo hai h≠Ìng ch›nh − T®ng c≠Íng chuy™n m´n ho∏ s∂n xu†t, ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh quy m´ lÌn ÆËi vÌi c∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p chÒ y’u. ßi“u nµy x∂y ra Æ∆c bi÷t mπnh Î T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ nh˜ng vÔng c„ nhi“u ti“m n®ng Æ” s∂n xu†t n´ng nghi÷p hµng ho∏. − ß»y mπnh Æa dπng ho∏ n´ng nghi÷p, Æa dπng ho∏ kinh t’ n´ng th´n. Vi÷c Æ»y mπnh Æa dπng ho∏ n´ng nghi÷p cho phäp khai th∏c hÓp l› h¨n c∏c s˘ Æa dπng, phong phÛ cÒa Æi“u ki÷n t˘ nhi™n, sˆ dÙng tËt h¨n nguÂn lao ÆÈng, tπo th™m vi÷c lµm vµ n´ng s∂n hµng ho∏, m∆t kh∏c cÚng gi∂m thi”u rÒi ro n’u thfi tr≠Íng n´ng s∂n c„ bi’n ÆÈng b†t lÓi. CÚng ch›nh qu∏ tr◊nh nµy Æ∑ t®ng c≠Íng th™m s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p. B∂ng 25.2. Xu h≠Ìng thay ÆÊi trong c¨ c†u s∂n ph»m n´ng nghi÷p theo vÔng C∏c Trung ßÂng Bæc Duy™n T©y ß´ng ßÂng s∂n ph»m du vµ bªng Trung h∂i Nam Nguy™n Nam BÈ bªng n´ng mi“n s´ng Trung s´ng nghi÷p nÛi HÂng BÈ Cˆu ch›nh Bæc BÈ BÈ Long ++ + LÛa gπo + ++ +− − +++  + ++ ++ + + Tr©u, bfl +++ +− + − +++ LÓn ++ ++  +++ Gia c«m +++ Thu˚ s∂n +  ++  −  + +++  n≠Ìc ng‰t +++ + + ++  Chà bÛp + +++  ++  Cµ ph™ + − ++  +++  Cao su − ++  +  +++  Dıa +++  ++  ßay 109

C„i +++  ++ ++  ßÀu t≠¨ng +++ ++  ++ +++  + M›a − − + ++ − + +++ ßi“u + +++ ChÛ th›ch : M¯c ÆÈ tÀp trung s∂n xu†t theo vÔng l∑nh thÊ : r†t cao +++ cao ++ trung b◊nh + kh´ng Æ∏ng k” − Xu h≠Ìng bi’n ÆÈng : t®ng  gi∂m  t®ng mπnh  gi∂m mπnh  ߉c b∂ng 25.2, theo hµng ngang, h∑y n™u Æ∆c Æi”m ph©n bË s∂n xu†t lÛa gπo vµ thu˚ s∂n n≠Ìc ng‰t ; theo cÈt, h∑y tr◊nh bµy c∏c s∂n ph»m n´ng nghi÷p chuy™n m´n ho∏ cÒa ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long ; xu h≠Ìng bi’n ÆÊi trong s∂n xu†t c∏c s∂n ph»m nµy. b) Kinh t’ trang trπi c„ b≠Ìc ph∏t tri”n mÌi, thÛc Æ»y s∂n xu†t n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n theo h≠Ìng s∂n xu†t hµng ho∏ Kinh t’ trang trπi Î n≠Ìc ta ph∏t tri”n tı kinh t’ hÈ gia Æ◊nh, nh≠ng tıng b≠Ìc Æ∑ Æ≠a n´ng nghi÷p tho∏t kh·i t◊nh trπng t˘ c†p, t˘ tÛc l™n s∂n xu†t hµng ho∏. SË l≠Óng trang trπi c∂ n≠Ìc ph©n theo loπi h◊nh s∂n xu†t nh≠ sau : B∂ng 25.3. SË l≠Óng vµ c¨ c†u trang trπi ph©n theo loπi h◊nh s∂n xu†t N®m 2001 N®m 2006 Loπi h◊nh s∂n xu†t C¨ c†u C¨ c†u (%) (%) SË l≠Ó­ ng SË l≠Ó­ ng TÊng sË 61017 100,0 113730 100,0 TrÂng c©y hµng n®m 21754 35,7 32611 28,7 TrÂng c©y l©u n®m 16578 27,2 22918 20,1 Ch®n nu´i 1761 2,9 16708 14,7 L©m nghi÷p 1668 2,7 2661 2,3 Nu´i trÂng thu˚ s∂n 17016 27,8 34202 30,1 S∂n xu†t kinh doanh tÊng hÓp 2240 3,7 4630 4,1 110

H◊nh 25. SË l≠Óng trang trπi ph©n theo n®m thµnh lÀp trang trπi vµ ph©n theo vÔng Quan s∏t h◊nh 25 vµ d˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y gi∂i th›ch tπi sao kinh t’ trang trπi lπi r†t ph∏t tri”n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long ? C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y l†y v› dÙ ch¯ng minh rªng c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n tπo ra n“n chung cÒa s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ n´ng nghi÷p, cfln c∏c nh©n tË kinh t’ − x∑ hÈi lµm phong phÛ th™m vµ lµm bi’n ÆÊi s˘ ph©n ho∏ Æ„. 2. H∑y t◊m s˘ kh∏c nhau trong chuy™n m´n ho∏ n´ng nghi÷p gi˜a : − Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ vÌi T©y Nguy™n. − ßÂng bªng s´ng HÂng vÌi ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. Thˆ t◊m c∏ch gi∂i th›ch nguy™n nh©n cÒa s˘ kh∏c nhau Æ„. 3. Tπi sao vi÷c ph∏t tri”n c∏c vÔng chuy™n canh n´ng nghi÷p k’t hÓp c´ng nghi÷p ch’ bi’n lπi c„ ˝ ngh‹a r†t quan tr‰ng ÆËi vÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ n´ng nghi÷p vµ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi n´ng th´n ?  111

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c´ng nghi÷p Hπ thÒy tµu 5,3 vπn t†n tπi nhµ m∏y Æ„ng tµu Hπ Long (Qu∂ng Ninh) 112

Bµi 26 C¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p 1. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh − C¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh Æ≠Óc th” hi÷n Î tÿ tr‰ng gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa tıng ngµnh (nh„m ngµnh) trong toµn bÈ h÷ thËng c∏c ngµnh c´ng nghi÷p. N„ Æ≠Óc h◊nh thµnh phÔ hÓp vÌi c∏c Æi“u ki÷n cÙ th” Î trong vµ ngoµi n≠Ìc trong mÁi giai Æoπn nh†t Æfinh. C¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi Æa dπng : Theo c∏ch ph©n loπi hi÷n hµnh, n≠Ìc ta c„ 3 nh„m vÌi 29 ngµnh c´ng nghi÷p. ß„ lµ nh„m c´ng nghi÷p khai th∏c (4 ngµnh), nh„m c´ng nghi÷p ch’ bi’n (23 ngµnh) vµ nh„m s∂n xu†t, ph©n phËi Æi÷n, kh› ÆËt, n≠Ìc (2 ngµnh). Trong c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p hi÷n nay Æang nÊi l™n mÈt sË ngµnh tr‰ng Æi”m, Æ„ lµ c∏c ngµnh c„ th’ mπnh l©u dµi, mang lπi hi÷u qu∂ cao v“ kinh t’ − x∑ hÈi vµ c„ t∏c ÆÈng mπnh mœ Æ’n vi÷c ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’ kh∏c, nh≠ : c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng, c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c − th˘c ph»m, c´ng nghi÷p d÷t − may, c´ng nghi÷p ho∏ ch†t − ph©n b„n − cao su, c´ng nghi÷p vÀt li÷u x©y d˘ng, c´ng nghi÷p c¨ kh› − Æi÷n tˆ... C¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta Æang c„ s˘ chuy”n dfich r‚ r÷t nhªm th›ch nghi vÌi t◊nh h◊nh mÌi Æ” c„ th” hÈi nhÀp vµo thfi tr≠Íng khu v˘c vµ th’ giÌi. H◊nh 26.1. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p theo gi∏ th˘c t’ ph©n theo 3 nh„m ngµnh (%) 113

Quan s∏t bi”u ÆÂ, h∑y nhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh cÒa n≠Ìc ta. − ß” ngµnh c´ng nghi÷p n≠Ìc ta Æ∏p ¯ng Æ≠Óc nh˜ng nhu c«u mÌi cÒa Ɔt n≠Ìc, v†n Æ“ Æ∆t ra lµ ti’p tÙc hoµn thi÷n c¨ c†u ngµnh theo c∏c h≠Ìng chÒ y’u sau Æ©y : + X©y d˘ng mÈt c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p t≠¨ng ÆËi linh hoπt, th›ch nghi vÌi c¨ ch’ thfi tr≠Íng, phÔ hÓp vÌi t◊nh h◊nh ph∏t tri”n th˘c t’ cÒa Ɔt n≠Ìc cÚng nh≠ xu th’ chung cÒa khu v˘c vµ th’ giÌi. + ß»y mπnh c∏c ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n n´ng − l©m − thu˚ s∂n, c´ng nghi÷p s∂n xu†t hµng ti™u dÔng ; tÀp trung ph∏t tri”n c´ng nghi÷p khai th∏c vµ ch’ bi’n d«u kh› ; Æ≠a c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c Æi tr≠Ìc mÈt b≠Ìc. C∏c ngµnh kh∏c c„ th” Æi“u chÿnh theo nhu c«u cÒa thfi tr≠Íng trong vµ ngoµi n≠Ìc. + ß«u t≠ theo chi“u s©u, ÆÊi mÌi trang thi’t bfi vµ c´ng ngh÷ nhªm n©ng cao ch†t l≠Óng vµ hπ gi∏ thµnh s∂n ph»m. 2. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo l∑nh thÊ −­ Hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p tÀp trung chÒ y’u Î mÈt sË khu v˘c. ô Bæc BÈ, ßÂng bªng s´ng HÂng vµ vÔng phÙ cÀn lµ khu v˘c c„ m¯c ÆÈ tÀp trung c´ng nghi÷p vµo loπi cao nh†t trong c∂ n≠Ìc. Tı Hµ NÈi, hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p vÌi chuy™n m´n ho∏ kh∏c nhau lan to∂ theo nhi“u h≠Ìng d‰c c∏c tuy’n giao th´ng huy’t mπch. ß„ lµ h≠Ìng H∂i Phflng − Hπ Long − C»m Ph∂ (c¨ kh›, khai th∏c than, vÀt li÷u x©y d˘ng), ß∏p C«u − Bæc Giang (vÀt li÷u x©y d˘ng, ph©n ho∏ h‰c), ß´ng Anh − Th∏i Nguy™n (c¨ kh›, luy÷n kim), Vi÷t Tr◊ − L©m Thao (ho∏ ch†t, gi†y), Hoµ B◊nh − S¨n La (thu˚ Æi÷n), Nam ßfinh − Ninh B◊nh − Thanh Ho∏ (d÷t − may, Æi÷n, vÀt li÷u x©y d˘ng). ô Nam BÈ h◊nh thµnh mÈt d∂i c´ng nghi÷p, trong Æ„ nÊi l™n c∏c trung t©m c´ng nghi÷p hµng Æ«u cÒa n≠Ìc ta nh≠ Thµnh phË H Ch› Minh (lÌn nh†t c∂ n≠Ìc v“ gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p), Bi™n Hoµ, VÚng Tµu vµ ThÒ D«u MÈt. H≠Ìng chuy™n m´n ho∏ Î Æ©y r†t Æa dπng, trong Æ„ c„ mÈt vµi ngµnh c´ng nghi÷p t≠¨ng ÆËi non trŒ, nh≠ng lπi ph∏t tri”n mπnh nh≠ khai th∏c d«u kh›, s∂n xu†t Æi÷n, ph©n Æπm tı kh›. 114

Trung b◊nh hßn Khoai H◊nh 26.2. C´ng nghi÷p chung 115

D‰c theo Duy™n h∂i mi“n Trung, ngoµi ßµ NΩng lµ trung t©m c´ng nghi÷p quan tr‰ng nh†t cfln c„ mÈt sË trung t©m kh∏c (Vinh, Quy Nh¨n, Nha Trang...). ô nh˜ng khu v˘c cfln lπi, nh†t lµ vÔng nÛi, c´ng nghi÷p ph∏t tri”n chÀm, ph©n bË ph©n t∏n, rÍi rπc. D˘a vµo h◊nh 26.2 ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, h∑y tr◊nh bµy s˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta. − S˘ ph©n ho∏ l∑nh thÊ c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta lµ k’t qu∂ t∏c ÆÈng cÒa hµng loπt nh©n tË. Nh˜ng khu v˘c tÀp trung c´ng nghi÷p th≠Íng gæn li“n vÌi s˘ c„ m∆t cÒa tµi nguy™n thi™n nhi™n, nguÂn lao ÆÈng c„ tay ngh“, thfi tr≠Íng, k’t c†u hπ t«ng vµ vfi tr› Æfia l› thuÀn lÓi. Ng≠Óc lπi, Î trung du vµ mi“n nÛi cfln g∆p nhi“u hπn ch’ trong ph∏t tri”n c´ng nghi÷p lµ do s˘ thi’u ÆÂng bÈ cÒa c∏c nh©n tË tr™n, Æ∆c bi÷t lµ giao th´ng vÀn t∂i. Hi÷n nay, do vi÷c khai th∏c hi÷u qu∂ c∏c th’ mπnh vËn c„, ß´ng Nam BÈ Æ∑ trÎ thµnh vÔng d…n Æ«u vÌi tÿ tr‰ng chi’m h¨n 1/2 tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc ; ti’p theo lµ vÔng ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, nh≠ng tÿ tr‰ng th†p h¨n nhi“u. Chÿ ri™ng 3 vÔng nµy Æ∑ chi’m kho∂ng 80% gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∂ n≠Ìc. C∏c vÔng cfln lπi c„ tÿ tr‰ng h«u nh≠ kh´ng Æ∏ng k”. 3. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ NhÍ k’t qu∂ cÒa c´ng cuÈc ßÊi mÌi, c¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ Æ∑ c„ nh˜ng thay ÆÊi s©u sæc. H◊nh 26.3. C¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ 116

Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, c∏c thµnh ph«n kinh t’ tham gia hoπt ÆÈng c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng nhªm ph∏t huy m‰i ti“m n®ng cho vi÷c ph∏t tri”n s∂n xu†t. Xu h≠Ìng chung lµ gi∂m mπnh tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c Nhµ n≠Ìc, t®ng tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c ngoµi Nhµ n≠Ìc, Æ∆c bi÷t lµ khu v˘c c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi. N®m 2005, tÿ tr‰ng trong gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta cÒa c∏c khu v˘c t≠¨ng ¯ng lµ 25,1%, 31,2% vµ 43,7%. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ch¯ng minh rªng c¨ c†u ngµnh cÒa c´ng nghi÷p n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi Æa dπng. 2. Tπi sao n≠Ìc ta c„ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p theo ngµnh ? 3. Ch¯ng minh rªng c¨ c†u c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta c„ s˘ ph©n ho∏ v“ m∆t l∑nh thÊ. Tπi sao lπi c„ s˘ ph©n ho∏ Æ„ ? 4. H∑y n™u nhÀn xät v“ c¨ c†u c´ng nghi÷p theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta. MÈt g„c khu c´ng nghi÷p Nh¨n Trπch (ßÂng Nai) 117

Bµi 27 V†n Æ“ ph∏t tri”n mÈt sË ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m 1. C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng bao gÂm 2 ph©n ngµnh : khai th∏c nguy™n, nhi™n li÷u (than, d«u kh›, kim loπi ph„ng xπ) vµ s∂n xu†t Æi÷n. H◊nh 27.1. S¨ Æ c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng a) C´ng nghi÷p khai th∏c nguy™n, nhi™n li÷u − C´ng nghi÷p khai th∏c than D˘a vµo b∂n Æ ßfia ch†t − Kho∏ng s∂n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y tr◊nh bµy v“ tµi nguy™n than cÒa n≠Ìc ta (c∏c loπi, tr˜ l≠Óng, ph©n bË). + Than antraxit tÀp trung Î khu v˘c Qu∂ng Ninh vÌi tr˜ l≠Óng h¨n 3 tÿ t†n, cho nhi÷t l≠Óng 7000 − 8000 calo/kg. Than n©u ph©n bË Î ßÂng bªng s´ng HÂng, c„ tr˜ l≠Óng hµng chÙc tÿ t†n t›nh Æ’n ÆÈ s©u 300 − 1000m, nh≠ng Æi“u ki÷n khai th∏c kh„ kh®n. Than bÔn c„ Î nhi“u n¨i, song tÀp trung nhi“u Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, Æ∆c bi÷t lµ khu v˘c U Minh. + Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, s∂n l≠Óng than khai th∏c li™n tÙc t®ng vµ Æπt h¨n 34 tri÷u t†n (n®m 2005). 118

− C´ng nghi÷p khai th∏c d«u kh› + D«u kh› cÒa n≠Ìc ta tÀp trung Î c∏c b” tr«m t›ch ch¯a d«u ngoµi th“m lÙc Æfia vÌi tr˜ l≠Óng vµi tÿ t†n d«u vµ hµng tr®m tÿ m3 kh›. Hai b” tr«m t›ch c„ tri”n v‰ng nh†t v“ tr˜ l≠Óng vµ kh∂ n®ng khai th∏c lµ b” Cˆu Long vµ b” Nam C´n S¨n. + N≠Ìc ta mÌi bæt Æ«u khai th∏c d«u m· tı n®m 1986. S∂n l≠Óng t®ng li™n tÙc vµ Æπt 18,5 tri÷u t†n n®m 2005. Ngoµi vi÷c khai th∏c, ngµnh c´ng nghi÷p l‰c − ho∏ d«u ra ÆÍi vÌi nhµ m∏y l‰c d«u Dung Qu†t (Qu∂ng Ng∑i), c´ng su†t 6,5 tri÷u t†n/n®m. Kh› t˘ nhi™n cÚng Æang Æ≠Óc khai th∏c, Æ∆c bi÷t lµ d˘ ∏n Nam C´n S¨n Æ≠a kh› tı m· Lan ß·, Lan T©y v“ cho c∏c tuËc bin kh› cÒa nhµ m∏y Æi÷n PhÛ M¸ vµ Cµ Mau. Ngoµi ra, kh› cfln lµ nguy™n li÷u Æ” s∂n xu†t ph©n Æπm (PhÛ M¸, Cµ Mau). H◊nh 27.2. S∂n l≠Óng than, d«u m· vµ Æi÷n cÒa n≠Ìc ta 119

U«ng B˙� §◊i Ninh hßn Khoai H◊nh 27.3. C´ng nghi÷p n®ng l≠Óng 120

b) C´ng nghi÷p Æi÷n l˘c H∑y ph©n t›ch nh˜ng th’ mπnh v“ t˘ nhi™n ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c cÒa n≠Ìc ta. − N≠Ìc ta c„ nhi“u ti“m n®ng Æ” ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Æi÷n l˘c. S∂n l≠Óng Æi÷n t®ng r†t nhanh, tı 5,2 tÿ kWh n®m 1985 l™n g«n 52,1 tÿ kWh n®m 2005. V“ c¨ c†u s∂n l≠Óng Æi÷n ph©n theo nguÂn, trong giai Æoπn 1991 − 1996 thu˚ Æi÷n lu´n chi’m h¨n 70%. ß’n n®m 2005, ≠u th’ lπi nghi™ng v“ s∂n xu†t Æi÷n tı than vµ kh› vÌi kho∂ng 70% s∂n l≠Óng, trong Æ„ tÿ tr‰ng cao nh†t thuÈc v“ Æi™zen − tua bin kh› (45,6%). V“ mπng l≠Ìi t∂i Æi÷n, Æ∏ng chÛ ˝ nh†t lµ Æ≠Íng d©y si™u cao ∏p 500 kV tı Hoµ B◊nh Æ’n PhÛ L©m (TP. H Ch› Minh) dµi 1488km. − Ti“m n®ng v“ thu˚ Æi÷n cÒa n≠Ìc ta r†t lÌn. V“ l› thuy’t, c´ng su†t c„ th” Æπt kho∂ng 30 tri÷u kW vÌi s∂n l≠Óng 260 − 270 tÿ kWh. Ti“m n®ng nµy tÀp trung chÒ y’u Î h÷ thËng s´ng HÂng (37%) vµ h÷ thËng s´ng ßÂng Nai (19%). Hµng loπt nhµ m∏y thu˚ Æi÷n c„ c´ng su†t lÌn Æang hoπt ÆÈng nh≠ Hoµ B◊nh (tr™n s´ng ßµ, 1920 MW), Yaly (tr™n h÷ thËng s´ng X™ Xan, 720 MW), Trfi An (tr™n s´ng ßÂng Nai, 400 MW), Hµm ThuÀn − ßa Mi (tr™n s´ng La Ngµ ; Hµm ThuÀn 300 MW, ßa Mi 175 MW), ßa Nhim (tr™n s´ng ßa Nhim, 160 MW), Th∏c Bµ (tr™n s´ng Ch∂y, 110 MW)... Hi÷n nay, Nhµ n≠Ìc Æang tri”n khai x©y d˘ng nhi“u nhµ m∏y thu˚ Æi÷n kh∏c nh≠ : S¨n La (tr™n s´ng ßµ, 2400 MW), Tuy™n Quang (tr™n s´ng G©m, 342 MW)... − C¨ sÎ nhi™n li÷u cho c∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n Î mi“n Bæc lµ than, chÒ y’u tı c∏c m· tπi Qu∂ng Ninh. Cfln Î mi“n Trung vµ mi“n Nam lπi d˘a vµo nguÂn d«u nhÀp nÈi. Tı sau n®m 1995, c„ th™m kh› t˘ nhi™n phÙc vÙ cho c∏c nhµ m∏y Æi÷n chπy bªng tuËc bin kh› Î Bµ Rfia, PhÛ M¸ vµ Cµ Mau. C∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n lÌn cÒa n≠Ìc ta Î mi“n Bæc c„ Ph∂ Lπi 1 vµ 2 (chπy bªng than, c´ng su†t t≠¨ng ¯ng lµ 440 MW vµ 600 MW), U´ng B› vµ U´ng B› mÎ rÈng (than, 150 MW vµ 300 MW), Na D≠¨ng 121

(than, 110 MW), Ninh B◊nh (than, 100 MW) ; Î mi“n Nam c„ PhÛ M¸ 1, 2, 3, 4 (kh›, 4164 MW), Bµ Rfia (kh›, 411 MW) thuÈc Bµ Rfia − VÚng Tµu, Hi÷p Ph≠Ìc (d«u, 375 MW), ThÒ ß¯c (d«u, 165 MW) thuÈc TP. H Ch› Minh, Cµ Mau 1 vµ 2 (kh›, 1500 MW) ... 2. C´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m C´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m lµ mÈt trong nh˜ng ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m vÌi c¨ c†u ngµnh Æa dπng nhÍ nguÂn nguy™n li÷u tπi chÁ phong phÛ vµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ rÈng lÌn Î trong vµ ngoµi n≠Ìc. ChÃ, R≠Óu, S˜a vµ Thfit vµ Xay ß≠Íng cµ ph™, bia, S∂n c∏c s∂n c∏c s∂n N≠Ìc MuËi T´m, S∂n x∏t m›a thuËc n≠Ìc ph»m ph»m ph»m mæm c∏ ph»m l∏ ng‰t kh∏c tı s˜a tı thfit kh∏c H◊nh 27.4. C¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m H∑y gi∂i th›ch v◊ sao c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m lµ ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay. 122

B∂ng 27. C¨ sÎ nguy™n li÷u, t◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ ph©n bË mÈt sË ph©n ngµnh cÒa c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m Î n≠Ìc ta C∏c C¨ sÎ nguy™n li÷u T◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ N¨i ph©n bË chÒ y’u ph©n ngµnh s∂n ph»m ch›nh 1. Ch’ bi’n s∂n ph»m trÂng tr‰t Xay x∏t VÔng ÆÂng bªng, Kho∂ng 39 tri÷u t†n Hµ NÈi, TP. H Ch› trung du gπo, ng´/n®m Minh, c∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng Cˆu ß≠Íng m›a 28 - 30 vπn ha m›a Kho∂ng 1 tri÷u t†n Long, ßÂng bªng s´ng Chà 10 - 12 vπn ha chà Æ≠Íng/n®m HÂng 12 vπn t†n (bÛp kh´) ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, ß´ng Nam BÈ, Bæc Trung BÈ vµ Duy™n h∂i Nam Trung BÈ Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n Cµ ph™ G«n 50 vπn ha cµ ph™ 80 vπn t†n cµ ph™ nh©n T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ R≠Óu, bia, MÈt ph«n nguy™n li÷u 160 − 220 tri÷u l›t r≠Óu, C∏c Æ´ thfi lÌn n≠Ìc ng‰t nhÀp 1,3 − 1,4 tÿ l›t bia 2. Ch’ bi’n s∂n ph»m ch®n nu´i S˜a vµ s∂n C∏c c¨ sÎ ch®n nu´i 300 − 350 tri÷u hÈp s˜a, C∏c Æ´ thfi lÌn vµ c∏c ph»m tı s˜a b¨, pho m∏t Æfia ph≠¨ng ch®n nu´i bfl Thfit vµ s∂n C∏c c¨ sÎ ch®n nu´i Thfit hÈp, lπp x≠Íng, Hµ NÈi ph»m tı thfit xÛc x›ch... vµ TP. H Ch› Minh 123

3. Ch’ bi’n thu˚, h∂i s∂n N≠Ìc mæm C∏ bi”n 190 − 200 tri÷u l›t C∏t H∂i, Phan Thi’t, PhÛ QuËc T´m, c∏ ß∏nh bæt vµ nu´i ß„ng hÈp ßÂng bªng s´ng Cˆu trÂng ß´ng lπnh Long vµ mÈt sË vÔng kh∏c D˘a vµo b∂ng 27, h∑y n™u c∏c n¨i ph©n bË chÒ y’u cÒa tıng ph©n ngµnh vµ gi∂i th›ch. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao c´ng nghi÷p n®ng l≠Óng lπi lµ ngµnh c´ng nghi÷p tr‰ng Æi”m cÒa n≠Ìc ta ? 2. H∑y x∏c Æfinh c∏c nhµ m∏y thu˚ Æi÷n lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta tr™n b∂n Æ (l≠Óc ÆÂ) vµ gi∂i th›ch s˘ ph©n bË cÒa chÛng. 3. Ph©n t›ch c¨ c†u ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m (c¨ sÎ nguy™n li÷u, t◊nh h◊nh s∂n xu†t vµ ph©n bË). Nhµ m∏y Æi÷n PhÛ M¸ 124

Bµi 28 V†n Æ“ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p 1. Kh∏i ni÷m TÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p lµ s˘ sæp x’p, phËi hÓp gi˜a c∏c qu∏ tr◊nh vµ c¨ sÎ s∂n xu†t c´ng nghi÷p tr™n mÈt l∑nh thÊ nh†t Æfinh Æ” sˆ dÙng hÓp l› c∏c nguÂn l˘c sΩn c„ nhªm Æπt hi÷u qu∂ cao v“ c∏c m∆t kinh t’, x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng. TÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p c„ vai trfl Æ∆c bi÷t quan tr‰ng ÆËi vÌi qu∏ tr◊nh ÆÊi mÌi kinh t’ − x∑ hÈi cÒa n≠Ìc ta. ß©y lµ mÈt trong nh˜ng c´ng cÙ h˜u hi÷u trong s˘ nghi÷p c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc. 2. C∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p Vfi tr› Æfia l› Tµi nguy™n ßi“u ki÷n Thfi tr≠Íng HÓp t∏c quËc t’ thi™n nhi™n kinh t’ - x∑ hÈi Kho∏ng NguÂn Tµi D©n c≠ Trung t©m ßi“u ki÷n VËn C´ng TÊ ch¯c s∂n n≠Ìc nguy™n vµ lao kinh t’ vµ kh∏c ngh÷ qu∂n l› kh∏c ÆÈng mπng l≠Ìi (vËn, nguy™n Æ´ thfi li÷u...) H◊nh 28.1. C∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p D˘a vµo s¨ Æ tr™n, h∑y ph©n t›ch c∏c nh©n tË chÒ y’u ∂nh h≠Îng tÌi tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p. 125

3. C∏c h◊nh th¯c chÒ y’u v“ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p C®n c¯ vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c Î lÌp 10, h∑y n™u c∏c h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p. a) ßi”m c´ng nghi÷p D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c Î lÌp 10, h∑y n™u nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa Æi”m c´ng nghi÷p. ô n≠Ìc ta c„ nhi“u Æi”m c´ng nghi÷p. C∏c Æi”m c´ng nghi÷p ƨn lŒ th≠Íng h◊nh thµnh Î c∏c tÿnh mi“n nÛi cÒa T©y Bæc, T©y Nguy™n. H∑y x∏c Æfinh mÈt sË Æi”m c´ng nghi÷p tr™n h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). b) Khu c´ng nghi÷p − Khu c´ng nghi÷p (Æ≠Óc hi”u lµ khu c´ng nghi÷p tÀp trung) lµ h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p mÌi Æ≠Óc h◊nh thµnh Î n≠Ìc ta tı nh˜ng n®m 90 cÒa th’ kÿ XX cho Æ’n nay. ß©y lµ khu c´ng nghi÷p do Ch›nh phÒ (ho∆c c¨ quan ch¯c n®ng Æ≠Óc Ch›nh phÒ u˚ nhi÷m) quy’t Æfinh thµnh lÀp, c„ ranh giÌi Æfia l› x∏c Æfinh, chuy™n s∂n xu†t c´ng nghi÷p vµ th˘c hi÷n c∏c dfich vÙ hÁ trÓ s∂n xu†t c´ng nghi÷p, kh´ng c„ d©n c≠ sinh sËng. ô n≠Ìc ta, ngoµi khu c´ng nghi÷p tÀp trung cfln c„ khu ch’ xu†t (ch’ bi’n Æ” xu†t kh»u) vµ khu c´ng ngh÷ cao. H∑y k” t™n mÈt vµi khu c´ng nghi÷p tÀp trung Î Æfia ph≠¨ng (n’u c„). − T›nh Æ’n th∏ng 8 − 2007 c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh 150 khu c´ng nghi÷p tÀp trung, khu ch’ xu†t, khu c´ng ngh÷ cao (vÌi tÊng di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n lµ h¨n 32,3 ngh◊n ha). Trong sË nµy c„ 90 khu Æ∑ Æi vµo hoπt ÆÈng (g«n 19,8 ngh◊n ha) vµ 60 khu Æang trong giai Æoπn gi∂i ph„ng m∆t bªng, x©y d˘ng c¨ b∂n. C∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung ph©n bË kh´ng ÆÂng Æ“u theo l∑nh thÊ. TÀp trung nh†t lµ Î ß´ng Nam BÈ (chÒ y’u lµ Thµnh phË H Ch› Minh, ßÂng Nai, B◊nh D≠¨ng, Bµ Rfia − VÚng Tµu), sau Æ„ Æ’n ßÂng bªng s´ng HÂng (ph«n lÌn Î Hµ NÈi, H∂i Phflng) vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. ô c∏c vÔng kh∏c, vi÷c h◊nh thµnh c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung cfln hπn ch’. Tπi sao c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung lπi ph©n bË chÒ y’u Î ß´ng Nam BÈ, ßÂng bªng s´ng HÂng vµ Duy™n h∂i mi“n Trung ? 126

c) Trung t©m c´ng nghi÷p H∑y tr◊nh bµy nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa trung t©m c´ng nghi÷p. Trong qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏ Î n≠Ìc ta, nhi“u trung t©m c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc h◊nh thµnh. D˘a vµo vai trfl cÒa trung t©m c´ng nghi÷p trong s˘ ph©n c´ng lao ÆÈng theo l∑nh thÊ, c„ th” ph©n thµnh c∏c nh„m sau Æ©y : − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a quËc gia gÂm c„ Thµnh phË H Ch› Minh vµ Hµ NÈi. − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a vÔng nh≠ H∂i Phflng, ßµ NΩng, C«n Th¨... − C∏c trung t©m c„ ˝ ngh‹a Æfia ph≠¨ng nh≠ Vi÷t Tr◊, Th∏i Nguy™n, Vinh, Nha Trang... Cfln c®n c¯ vµo gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p, c„ th” chia c∏c trung t©m c´ng nghi÷p thµnh c∏c trung t©m r†t lÌn (Thµnh phË H Ch› Minh), c∏c trung t©m lÌn (Hµ NÈi, H∂i Phflng, Bi™n Hoµ, ThÒ D«u MÈt, VÚng Tµu), c∏c trung t©m trung b◊nh (Vi÷t Tr◊, ßµ NΩng, Nha Trang, C«n Th¨...)... Quan s∏t h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y x∏c Æfinh c∏c trung t©m c´ng nghi÷p r†t lÌn vµ lÌn, n™u c¨ c†u ngµnh cÒa mÁi trung t©m. d) VÔng c´ng nghi÷p Tr◊nh bµy nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa vÔng c´ng nghi÷p. Theo quy hoπch cÒa BÈ C´ng nghi÷p (n®m 2001), c∂ n≠Ìc Æ≠Óc ph©n thµnh 6 vÔng c´ng nghi÷p : − VÔng 1 : C∏c tÿnh thuÈc Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (trı Qu∂ng Ninh). − VÔng 2 : C∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng HÂng vµ Qu∂ng Ninh, Thanh Ho∏, Ngh÷ An, Hµ T‹nh. − VÔng 3 : C∏c tÿnh tı Qu∂ng B◊nh Æ’n Ninh ThuÀn. − VÔng 4 : C∏c tÿnh thuÈc T©y Nguy™n (trı L©m ßÂng). − VÔng 5 : C∏c tÿnh ß´ng Nam BÈ, B◊nh ThuÀn, L©m ßÂng. − VÔng 6 : C∏c tÿnh thuÈc ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Th’ nµo lµ tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p ? 2. So s∏nh c∏c h◊nh th¯c tÊ ch¯c l∑nh thÊ c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta. 3. C®n c¯ vµo ki’n th¯c Æ∑ c„, b∂n Æ C´ng nghi÷p chung (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y gi∂i th›ch tπi sao Thµnh phË H Ch› Minh vµ Hµ NÈi lµ 2 trung t©m c´ng nghi÷p lÌn nh†t n≠Ìc ta. 127

Bµi 29 Th˘c hµnh : Vœ bi”u ÆÂ, nhÀn xät vµ gi∂i th›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u c´ng nghi÷p 1. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 29.1. Gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng) Thµnh ph«n kinh t’ N®m 1996 2005 Nhµ n≠Ìc 74 161 249 085 Ngoµi Nhµ n≠Ìc (tÀp th”, t≠ nh©n, c∏ th”) 35 682 308 854 Khu v˘c c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi 39 589 433 110 Vœ bi”u Æ th›ch hÓp nh†t th” hi÷n c¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta n®m 1996 vµ n®m 2005. N™u nhÀn xät. 2. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 29.2. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p ph©n theo vÔng l∑nh thÊ (ߨn vfi : %) VÔng N®m 1996 2005 ßÂng bªng s´ng HÂng 17,1 19,7 Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ 6,9 4,6 Bæc Trung BÈ 3,2 2,4 128

Duy™n h∂i Nam Trung BÈ 5,3 4,7 T©y Nguy™n 1,3 0,7 ß´ng Nam BÈ 49,6 55,6 ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 11,2 8,8 Kh´ng x∏c Æfinh 5,4 3,5 H∑y nhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p theo vÔng l∑nh thÊ cÒa n≠Ìc ta n®m 1996 vµ n®m 2005. 3. D˘a vµo h◊nh 26.2 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) vµ ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y gi∂i th›ch tπi sao ß´ng Nam BÈ lµ vÔng c„ tÿ tr‰ng gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p lÌn nh†t c∂ n≠Ìc ? Nhµ m∏yÆi÷n Cµ Mau 129

MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË c∏c ngµnh dfich vÙ C«u B∑i Ch∏y (Qu∂ng Ninh) 130

Bµi 30 V†n Æ“ ph∏t tri”n ngµnh giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc 1. Giao th´ng vÀn t∂i Mπng l≠Ìi giao th´ng vÀn t∂i cÒa n≠Ìc ta ph∏t tri”n kh∏ toµn di÷n, gÂm nhi“u loπi h◊nh vÀn t∂i kh∏c nhau. a) ß≠Íng bÈ (Æ≠Íng ´ t´) Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, nhÍ huy ÆÈng c∏c nguÂn vËn vµ tÀp trung Æ«u t≠ n™n mπng l≠Ìi Æ≠Íng bÈ Æ∑ Æ≠Óc mÎ rÈng vµ hi÷n Æπi ho∏. V“ c¨ b∂n, mπng l≠Ìi Æ≠Íng ´ t´ Æ∑ phÒ k›n c∏c vÔng. C∏c tuy’n Æ≠Íng ch›nh : Hai trÙc Æ≠Íng bÈ xuy™n quËc gia lµ quËc lÈ 1 vµ Æ≠Íng H Ch› Minh (Æang x©y d˘ng). QuËc lÈ 1 chπy suËt tı cˆa kh»u H˜u Nghfi (Lπng S¨n) Æ’n N®m C®n (Cµ Mau) dµi 2300 km, lµ tuy’n Æ≠Íng x≠¨ng sËng cÒa c∂ h÷ thËng Æ≠Íng bÈ n≠Ìc ta, nËi c∏c vÔng kinh t’ (trı T©y Nguy™n) vµ h«u h’t c∏c trung t©m kinh t’ lÌn cÒa c∂ n≠Ìc. ß≠Íng H Ch› Minh lµ trÙc Æ≠Íng bÈ xuy™n quËc gia th¯ hai, c„ ˝ ngh‹a thÛc Æ»y s˘ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi cÒa d∂i Ɔt ph›a t©y Ɔt n≠Ìc. D˘a vµo h◊nh 30 (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) h∑y k” t™n mÈt sË tuy’n Æ≠Íng bÈ quan tr‰ng theo h≠Ìng Æ´ng - t©y. Trong qu∏ tr◊nh hÈi nhÀp quËc t’, h÷ thËng Æ≠Íng bÈ Vi÷t Nam cÚng Æang hÈi nhÀp vµo h÷ thËng Æ≠Íng bÈ trong khu v˘c vÌi c∏c tuy’n thuÈc mπng Æ≠Íng bÈ xuy™n É tr™n l∑nh thÊ Vi÷t Nam. b) ß≠Íng sæt TÊng chi“u dµi Æ≠Íng sæt n≠Ìc ta lµ 3143 km. ß≠Íng sæt ThËng Nh†t (Hµ NÈi − TP. H Ch› Minh) dµi 1726 km, chπy theo chi“u dµi Ɔt n≠Ìc, g«n nh≠ song song vÌi quËc lÈ 1, tπo n™n mÈt trÙc giao th´ng quan tr‰ng theo h≠Ìng bæc - nam. 131

C∏c tuy’n Æ≠Íng kh∏c lµ : Hµ NÈi − H∂i Phflng, Hµ NÈi − Lµo Cai, Hµ NÈi − Th∏i Nguy™n, Hµ NÈi − ßÂng ß®ng, L≠u X∏ − Käp − U´ng B› − B∑i Ch∏y. C∏c tuy’n Æ≠Íng thuÈc mπng Æ≠Íng sæt xuy™n É tr™n l∑nh thÊ Vi÷t Nam Æang Æ≠Óc x©y d˘ng, n©ng c†p Æ” Æπt ti™u chu»n Æ≠Íng sæt ASEAN. c) ß≠Íng s´ng N≠Ìc ta c„ nhi“u s´ng ngfli nh≠ng mÌi chÿ sˆ dÙng kho∂ng 11 000 km vµo mÙc Æ›ch giao th´ng. VÀn t∂i Æ≠Íng s´ng chÒ y’u tÀp trung trong mÈt sË h÷ thËng s´ng ch›nh : − H÷ thËng s´ng HÂng − Th∏i B◊nh. − H÷ thËng s´ng M™ C´ng − ßÂng Nai. − MÈt sË s´ng lÌn Î mi“n Trung. d) Ngµnh vÀn t∂i Æ≠Íng bi”n ß≠Íng bÍ bi”n dµi 3260 km, nhi“u vÚng, vfinh rÈng, k›n gi„ vµ nhi“u Æ∂o, qu«n Æ∂o ven bÍ, nªm tr™n Æ≠Íng hµng h∂i quËc t’... lµ nh˜ng Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” n≠Ìc ta ph∏t tri”n giao th´ng Æ≠Íng bi”n. C∏c tuy’n Æ≠Íng bi”n ven bÍ chÒ y’u lµ theo h≠Ìng bæc − nam. Quan tr‰ng nh†t lµ tuy’n H∂i Phflng − Thµnh phË H Ch› Minh, dµi 1500 km. C∏c c∂ng bi”n vµ cÙm c∂ng quan tr‰ng lµ : H∂i Phflng, C∏i L©n, ßµ NΩng − Li™n Chi”u − Ch©n M©y, Dung Qu†t, Nha Trang, Sµi Gfln − VÚng Tµu − Thfi V∂i. D˘a vµo h◊nh 30, h∑y k” t™n mÈt sË Æ≠Íng bi”n cÒa n≠Ìc ta. e) ß≠Íng hµng kh´ng Hµng kh´ng lµ ngµnh non trŒ nh≠ng c„ b≠Ìc ti’n r†t nhanh nhÍ c„ chi’n l≠Óc ph∏t tri”n t∏o bπo, nhanh ch„ng hi÷n Æπi ho∏ c¨ sÎ vÀt ch†t. C∂ n≠Ìc c„ 22 s©n bay, trong Æ„ c„ 5 s©n bay quËc t’. 132

Đ. Bạch Long Vĩ 51 670km TP.6H70åkCmhà Minh - Tràêng Sa 133 hòn Khoai H◊nh 30. Giao th´ng

C∏c tuy’n bay trong n≠Ìc Æ≠Óc khai th∏c tr™n c¨ sÎ 3 Æ«u mËi chÒ y’u lµ : Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh vµ ßµ NΩng. Ngoµi ra, chÛng ta Æ∑ mÎ c∏c Æ≠Íng bay Æ’n nhi“u n≠Ìc trong khu v˘c vµ tr™n th’ giÌi. g) ß≠Íng Ëng VÀn chuy”n bªng Æ≠Íng Ëng ngµy cµng ph∏t tri”n, gæn vÌi s˘ ph∏t tri”n cÒa ngµnh d«u kh›. Ngoµi tuy’n Æ≠Íng Ëng vÀn chuy”n s∂n ph»m x®ng d«u B12 (B∑i Ch∏y − Hπ Long) tÌi c∏c tÿnh ßÂng bªng s´ng HÂng, c∏c Æ≠Íng Ëng d…n kh› tı n¨i khai th∏c d«u kh› ngoµi th“m lÙc Æfia vµo Ɔt li“n Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng vµ Æi vµo hoπt ÆÈng. 2. Ngµnh th´ng tin li™n lπc Th´ng tin li™n lπc gÂm 2 hoπt ÆÈng ch›nh lµ b≠u ch›nh vµ vi‘n th´ng. a) B≠u ch›nh ß∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa ngµnh b≠u ch›nh lµ c„ t›nh phÙc vÙ cao, mπng l≠Ìi rÈng khæp. Toµn bÈ mπng l≠Ìi B≠u ch›nh Vi÷t Nam c„ h¨n 300 b≠u cÙc vÌi b∏n k›nh phÙc vÙ lµ 5,85 km/b≠u cÙc, kho∂ng 18 ngh◊n Æi”m phÙc vÙ vÌi mÀt ÆÈ b◊nh qu©n 2,3 km/Æi”m vµ h¨n 8 ngh◊n Æi”m b≠u Æi÷n − v®n ho∏ x∑. H∑y k” t™n mÈt sË loπi h◊nh dfich vÙ cÒa ngµnh b≠u ch›nh n≠Ìc ta. Tuy vÀy, hoπt ÆÈng b≠u ch›nh v…n cfln nh˜ng hπn ch’ : mπng l≠Ìi ph©n bË ch≠a hÓp l›, c´ng ngh÷ nh◊n chung cfln lπc hÀu, quy tr◊nh nghi÷p vÙ Î h«u h’t c∏c Æfia ph≠¨ng v…n mang t›nh thÒ c´ng, ch≠a t≠¨ng x¯ng vÌi chu»n quËc t’, thi’u lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ cao... Trong giai Æoπn tÌi, ngµnh b≠u ch›nh sœ ph∏t tri”n theo h≠Ìng c¨ giÌi ho∏, t˘ ÆÈng ho∏, tin h‰c ho∏ nhªm Æπt tr◊nh ÆÈ hi÷n Æπi ngang t«m c∏c n≠Ìc ti™n ti’n trong khu v˘c ; b™n cπnh c∏c hoπt ÆÈng c´ng ›ch sœ Æ»y mπnh c∏c hoπt ÆÈng kinh doanh Æ” Æ≠a B≠u ch›nh trÎ thµnh ngµnh kinh doanh hi÷u qu∂. b) Vi‘n th´ng Ngµnh vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta c„ Æ∆c Æi”m nÊi bÀt lµ tËc ÆÈ ph∏t tri”n nhanh v≠Ót bÀc vµ Æ„n Æ«u Æ≠Óc c∏c thµnh t˘u k‹ thuÀt hi÷n Æπi. 134

− Tr≠Ìc thÍi k◊ ßÊi mÌi, mπng l≠Ìi vµ thi’t bfi vi‘n th´ng cÚ k‹ lπc hÀu ; c∏c dfich vÙ vi‘n th´ng nghÃo nµn, chÿ dıng Î m¯c phÙc vÙ cho c∏c c¨ quan, c∏c doanh nghi÷p nhµ n≠Ìc vµ mÈt sË c¨ sÎ s∂n xu†t. Nh˜ng n®m g«n Æ©y, Vi‘n th´ng Vi÷t Nam t®ng tr≠Îng vÌi tËc ÆÈ cao, Æπt m¯c trung b◊nh 30%/n®m, Æ’n n®m 2005 Vi÷t Nam Æ∑ c„ tr™n 15,8 tri÷u thu™ bao Æi÷n thoπi, Æπt 19 thu™ bao/100 d©n. ßi÷n thoπi Æ∑ Æ’n Æ≠Óc h«u h’t c∏c x∑ trong toµn quËc. C´ng t∏c nghi™n c¯u, ¯ng dÙng c∏c thµnh t˘u khoa h‰c − k‹ thuÀt, c´ng ngh÷ mÌi, hi÷n Æπi Æang Æ≠Óc chÛ tr‰ng Æ«u t≠. Mπng vi‘n th´ng vÌi k‹ thuÀt analog lπc hÀu Æ≠Óc thay bªng mπng k‹ thuÀt sË, t˘ ÆÈng ho∏ cao vµ Æa dfich vÙ. C∏c tuy’n truy“n d…n li™n tÿnh viba vµ c∏p quang Æ∑ Æπt ti™u chu»n vµo loπi cao nh†t hi÷n nay. Vi÷t Nam c„ tr™n 5000 k™nh Æi quËc t’ qua c∏c h÷ thËng th´ng tin v÷ tinh vµ c∏p bi”n hi÷n Æπi. − Mπng l≠Ìi vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi Æa dπng vµ kh´ng ngıng ph∏t tri”n. + Mπng Æi÷n thoπi : bao gÂm mπng nÈi hπt vµ mπng Æ≠Íng dµi, mπng cË Æfinh vµ mπng di ÆÈng. Nh◊n chung, mπng Æi÷n thoπi vµ sË m∏y Æi÷n thoπi t®ng vÌi tËc ÆÈ r†t nhanh ; trong vflng 15 n®m, tı n®m 1990 Æ’n n®m 2005, sË thu™ bao Æi÷n thoπi Æ∑ t®ng 112 l«n ; v“ k‹ thuÀt, c´ng ngh÷ Æ∑ Æ≠Óc sË ho∏ hoµn toµn. Tuy vÀy, v…n c„ s˘ ph©n bË r†t kh´ng Æ“u gi˜a c∏c vÔng vµ c∏c Æfia ph≠¨ng trong tıng vÔng. + Mπng phi thoπi : Æang Æ≠Óc mÎ rÈng vµ ph∏t tri”n vÌi nhi“u loπi h◊nh dfich vÙ mÌi, k‹ thuÀt ti™n ti’n bao gÂm : mπng Fax, mπng truy“n trang b∏o tr™n k™nh th´ng tin. + Mπng truy“n d…n : Æ≠Óc sˆ dÙng vÌi r†t nhi“u ph≠¨ng th¯c kh∏c nhau nh≠ : mπng d©y tr«n, mπng truy“n d…n Viba, mπng truy“n d…n c∏p sÓi quang, mπng vi‘n th´ng quËc t’... Mπng l≠Ìi vi‘n th´ng quËc t’ ngµy cµng ph∏t tri”n mπnh, hÈi nhÀp vÌi th’ giÌi qua th´ng tin v÷ tinh vµ c∏p bi”n. N®m 2005, Vi÷t Nam c„ h¨n 7,5 tri÷u ng≠Íi sˆ dÙng Internet, chi’m 9,0% d©n sË, thuÈc hπng cao Î ch©u É. 135

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. H∑y n™u vai trfl cÒa giao th´ng vÀn t∂i vµ th´ng tin li™n lπc trong s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi. 2. Cho b∂ng sË li÷u : C¨ c†u vÀn t∂i n®m 2004 (ߨn vfi : %) SË l≠Óng KhËi l≠Óng hµnh kh∏ch hµng ho∏ Loπi h◊nh vÀn t∂i VÀn Lu©n VÀn Lu©n chuy”n chuy”n chuy”n chuy”n ß≠Íng sæt 1,1 9,0 3,0 3,7 ß≠Íng bÈ 84,4 64,5 66,3 14,1 ß≠Íng s´ng 13,9 7,0 20,0 7,0 ß≠Íng bi”n 0,1 0,3 10,6 74,9 ß≠Íng hµng kh´ng 0,5 19,2 0,1 0,3 Ph©n t›ch b∂ng sË li÷u tr™n, nhÀn xät v“ c¨ c†u vÀn t∂i hµnh kh∏ch vµ c¨ c†u vÀn chuy”n hµng ho∏ ph©n theo loπi h◊nh vÀn t∂i Î n≠Ìc ta. 3. H∑y n™u nh˜ng Æ∆c Æi”m nÊi bÀt cÒa ngµnh b≠u ch›nh vµ ngµnh vi‘n th´ng Î n≠Ìc ta. 136

Bµi 31 V†n Æ“ ph∏t tri”n th≠¨ng mπi, du lfich 1. Th≠¨ng mπi a) NÈi th≠¨ng Sau khi Ɔt n≠Ìc b≠Ìc vµo c´ng cuÈc ßÊi mÌi, c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh thfi tr≠Íng thËng nh†t, hµng ho∏ phong phÛ, Æa dπng Æ∏p ¯ng nhu c«u ngµy cµng t®ng cÒa nh©n d©n. NÈi th≠¨ng Æ∑ thu hÛt s˘ tham gia cÒa nhi“u thµnh ph«n kinh t’. H◊nh 31.1. C¨ c†u tÊng m¯c b∏n lŒ hµng ho∏ vµ doanh thu dfich vÙ ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (%) H∑y nhÀn xät c¨ c†u tÊng m¯c b∏n lŒ hµng ho∏ vµ doanh thu dfich vÙ ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ cÒa n≠Ìc ta. b) Ngoπi th≠¨ng Sau ßÊi mÌi, thfi tr≠Íng bu´n b∏n ngµy cµng Æ≠Óc mÎ rÈng theo h≠Ìng Æa dπng ho∏, Æa ph≠¨ng ho∏. Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnh thµnh vi™n cÒa TÊ ch¯c Th≠¨ng mπi th’ giÌi (WTO) vµ hi÷n c„ quan h÷ bu´n b∏n vÌi ph«n lÌn c∏c n≠Ìc vµ vÔng l∑nh thÊ tr™n th’ giÌi. 137

H◊nh 31.2. C¨ c†u gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta giai Æoπn 1990 − 2005 (%) Quan s∏t h◊nh 31.2, h∑y nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi c¨ c†u xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta trong giai Æoπn 1990 − 2005. NhÍ vi÷c mÎ rÈng vµ Æa dπng ho∏ thfi tr≠Íng, kim ngπch xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta li™n tÙc t®ng l™n. H◊nh 31.3. Gi∏ trfi xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005 138

H∑y nhÀn xät vµ gi∂i th›ch t◊nh h◊nh xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta giai Æoπn 1990 − 2005. C∏c m∆t hµng xu†t kh»u cÒa n≠Ìc ta bao gÂm hµng c´ng nghi÷p n∆ng vµ kho∏ng s∂n, hµng c´ng nghi÷p nhã vµ ti”u thÒ c´ng nghi÷p, hµng n´ng, l©m, thu˚ s∂n. Tuy nhi™n, tÿ tr‰ng hµng ch’ bi’n hay tinh ch’ t≠¨ng ÆËi th†p vµ t®ng chÀm. Hµng gia c´ng cfln lÌn (90 − 95% hµng d÷t - may) ho∆c ph∂i nhÀp nguy™n li÷u (60% ÆËi vÌi giµy däp). Thfi tr≠Íng xu†t kh»u lÌn nh†t hi÷n nay lµ Hoa K◊, NhÀt B∂n vµ Trung QuËc. Kim ngπch nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta t®ng l™n kh∏ nhanh. ßi“u Æ„ ph∂n ∏nh s˘ phÙc hÂi vµ ph∏t tri”n cÒa s∂n xu†t, nhu c«u ti™u dÔng cÚng nh≠ Æ∏p ¯ng y™u c«u xu†t kh»u. Quan s∏t h◊nh 31.3, h∑y nhÀn xät v“ t◊nh h◊nh nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta. C∏c m∆t hµng nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta bao gÂm chÒ y’u lµ nguy™n li÷u, t≠ li÷u s∂n xu†t vµ mÈt ph«n nh· lµ hµng ti™u dÔng. C∏c thfi tr≠Íng nhÀp kh»u chÒ y’u cÒa n≠Ìc ta lµ khu v˘c ch©u É − Th∏i B◊nh D≠¨ng vµ ch©u ¢u. 2. Du lfich a) Tµi nguy™n du lfich Tµi nguy™n du lfich lµ c∂nh quan thi™n nhi™n, di t›ch lfich sˆ, di t›ch c∏ch mπng, c∏c gi∏ trfi nh©n v®n, c´ng tr◊nh lao ÆÈng s∏ng tπo cÒa con ng≠Íi c„ th” Æ≠Óc sˆ dÙng nhªm tho∂ m∑n nhu c«u du lfich, lµ y’u tË c¨ b∂n Æ” h◊nh thµnh c∏c Æi”m du lfich, khu du lfich nhªm tπo ra s˘ h†p d…n du lfich. Tµi nguy™n du lfich bao gÂm 2 nh„m : tµi nguy™n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n nh©n v®n. C®n c¯ vµo Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, h◊nh 31.5 vµ s¨ Æ sau, h∑y tr◊nh bµy v“ tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta. 139

• 4vπn di t›ch • 125 b∑i • H¨n 30 (h¨n 2,6 v≠Ín quËc bi”n • S´ng, h gia ngh◊n Æ≠Óc • Quanh • 2 di s∂n • N≠Ìc • ßa • ßÈng vÀt x’p hπng) n®m • Lµng ngh“ thi™n nhi™n dπng kho∏ng, hoang d∑, th’ giÌi n≠Ìc thu˚ h∂i • 3 di s∂n • TÀp • V®n ngh÷ • 200 hang • Ph©n n„ng s∂n ho∏ v®n ho∏ vÀt trung d©n gian th” vµ 2 vµo mÔa • ¬m th˘c... ÆÈng di s∂n v®n xu©n ho∏ phi vÀt th” th’ giÌi H◊nh 31.4. C∏c loπi tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta Th∏c B∂n GiËc (Cao Bªng) 140

HÀ NỘI Hµ Ti™n hßn Khoai H◊nh 31.5. Du lfich 141

b) T◊nh h◊nh ph∏t tri”n vµ c∏c trung t©m du lfich chÒ y’u H◊nh 31.6. SË l≠Ót kh∏ch vµ doanh thu tı du lfich cÒa n≠Ìc ta Ngµnh du lfich cÒa n≠Ìc ta Æ∑ h◊nh thµnh tı nh˜ng n®m 60 cÒa th’ kÿ XX. Tuy nhi™n, du lfich Vi÷t Nam chÿ thÀt s˘ ph∏t tri”n nhanh tı Æ«u thÀp kÿ 90 cho Æ’n nay nhÍ ch›nh s∏ch ßÊi mÌi cÒa Nhµ n≠Ìc. D˘a vµo h◊nh 31.6, h∑y ph©n t›ch vµ gi∂i th›ch t◊nh h◊nh ph∏t tri”n du lfich Î n≠Ìc ta. V“ ph≠¨ng di÷n du lfich, n≠Ìc ta Æ≠Óc chia thµnh ba vÔng : vÔng du lfich Bæc BÈ, vÔng du lfich Bæc Trung BÈ, vÔng du lfich Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ. C∏c trung t©m du lfich lÌn nh†t cÒa n≠Ìc ta gÂm c„ Hµ NÈi (Î ph›a bæc), Thµnh phË H Ch› Minh (Î ph›a nam), Hu’ − ßµ NΩng (Î mi“n Trung). Ngoµi ra, n≠Ìc ta cfln mÈt sË trung t©m du lfich quan tr‰ng kh∏c nh≠ Hπ Long, H∂i Phflng, Nha Trang, ßµ Lπt, C«n Th¨,... 142

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. D˘a vµo b∂ng sË li÷u : C¨ c†u gi∏ trfi xu†t kh»u hµng ho∏ ph©n theo nh„m hµng cÒa n≠Ìc ta  (ߨn vfi : %) Nh„m hµng N®m 1995 1999 2000 2001 2005 Hµng c´ng nghi÷p n∆ng vµ 25,3 31,3 37,2 34,9 36,1 kho∏ng s∂n Hµng c´ng nghi÷p nhã vµ 28,5 36,8 33,8 35,7 41,0 ti”u thÒ c´ng nghi÷p Hµng n´ng, l©m, thu˚ s∂n 46,2 31,9 29,0 29,4 22,9 H∑y vœ bi”u Æ th›ch hÓp nh†t th” hi÷n s˘ thay ÆÊi c¨ c†u gi∏ trfi xu†t kh»u hµng ho∏ ph©n theo nh„m hµng vµ n™u nhÀn xät. 2. Ch¯ng minh rªng hoπt ÆÈng xu†t, nhÀp kh»u cÒa n≠Ìc ta Æang c„ nh˜ng chuy”n bi’n t›ch c˘c trong nh˜ng n®m g«n Æ©y. 3. Ch¯ng minh rªng tµi nguy™n du lfich cÒa n≠Ìc ta t≠¨ng ÆËi phong phÛ vµ Æa dπng. 4. D˘a vµo h◊nh 31.5 vµ Atlat ßfia l› Vi÷t Nam, vÌi t≠ c∏ch nh≠ lµ mÈt h≠Ìng d…n vi™n du lfich, h∑y giÌi thi÷u tuy’n du lfich xuy™n Vi÷t (tµi nguy™n du lfich, c∏c trung t©m du lfich tr™n tuy’n nµy). 143

ßfia l› c∏c vÔng kinh t’ Khai th∏c d«u kh› Î th“m lÙc Æfia vÔng ß´ng Nam BÈ 144

Bµi 32 V†n Æ“ khai th∏c th’ mπnh Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ 1. Kh∏i qu∏t chung VÔng Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ gÂm c∏c tÿnh : ßi÷n Bi™n, Lai Ch©u, S¨n La, Hoµ B◊nh (thuÈc T©y Bæc) ; Lµo Cai, Y™n B∏i, PhÛ Th‰, Hµ Giang, Tuy™n Quang, Cao Bªng, Lπng S¨n, Bæc Kπn, Th∏i Nguy™n, Bæc Giang vµ Qu∂ng Ninh (thuÈc ß´ng Bæc). ß©y lµ vÔng l∑nh thÊ c„ di÷n t›ch lÌn nh†t n≠Ìc ta (tr™n 101 ngh◊n km2), sË d©n h¨n 12 tri÷u ng≠Íi (n®m 2006) chi’m kho∂ng 30,5% di÷n t›ch vµ 14,2% sË d©n c∂ n≠Ìc. Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ vfi tr› Æfia l› Æ∆c bi÷t, lπi c„ mπng l≠Ìi giao th´ng vÀn t∂i Æang Æ≠Óc Æ«u t≠, n©ng c†p, n™n ngµy cµng thuÀn lÓi cho vi÷c giao l≠u vÌi c∏c vÔng kh∏c trong n≠Ìc vµ x©y d˘ng n“n kinh t’ mÎ. H∑y ch¯ng minh nhÀn Æfinh tr™n. Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ tµi nguy™n thi™n nhi™n Æa dπng, c„ kh∂ n®ng Æa dπng ho∏ c¨ c†u kinh t’, gÂm nh˜ng th’ mπnh v“ c´ng nghi÷p khai th∏c vµ ch’ bi’n kho∏ng s∂n, thu˚ Æi÷n, n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c„ c∂ nh˜ng s∂n ph»m cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi, ph∏t tri”n tÊng hÓp kinh t’ bi”n vµ du lfich. Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ lµ vÔng th≠a d©n. MÀt ÆÈ d©n sË Î mi“n nÛi 50 − 100 ng≠Íi/km2, Î trung du 100 − 300 ng≠Íi/km2. V◊ vÀy, c„ s˘ hπn ch’ v“ thfi tr≠Íng tπi chÁ vµ v“ lao ÆÈng, nh†t lµ lao ÆÈng lµnh ngh“. ß©y lµ vÔng c„ nhi“u d©n tÈc ›t ng≠Íi ; ÆÂng bµo c„ kinh nghi÷m trong s∂n xu†t vµ chinh phÙc t˘ nhi™n. Tuy nhi™n, t◊nh trπng lπc hÀu vµ nπn du canh du c≠... cfln Î mÈt sË tÈc ng≠Íi. ß©y cÚng lµ vÔng c®n c¯ Æfia c∏ch mπng, c„ di t›ch lfich sˆ ßi÷n Bi™n PhÒ. C¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt Æ∑ c„ nhi“u ti’n bÈ ; tuy nhi™n, Î vÔng nÛi c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt cfln nghÃo, d‘ bfi xuËng c†p. ô trung du, c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt Æ≠Óc tÀp trung nhi“u h¨n. 145

2. Khai th∏c, ch’ bi’n kho∏ng s∂n vµ thu˚ Æi÷n Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ lµ vÔng giµu tµi nguy™n kho∏ng s∂n bÀc nh†t n≠Ìc ta. C∏c kho∏ng s∂n ch›nh lµ than, sæt, thi’c, ch◊ − kœm, ÆÂng, apatit, pyrit, Æ∏ v´i vµ sät lµm xi m®ng, gπch ng„i, gπch chfiu lˆa... Tuy nhi™n, vi÷c khai th∏c Æa sË c∏c m· Æfli h·i ph∂i c„ c∏c ph≠¨ng ti÷n hi÷n Æπi vµ chi ph› cao. D˘a vµo b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam), h∑y k” t™n c∏c loπi kho∏ng s∂n chÒ y’u vµ t™n c∏c m· ch›nh Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (c„ th” lÀp thµnh b∂ng). VÔng than Qu∂ng Ninh lµ vÔng than lÌn bÀc nh†t vµ ch†t l≠Óng than tËt nh†t ß´ng Nam É. Hi÷n nay, s∂n l≠Óng khai th∏c Æ∑ v≠Ót m¯c 30 tri÷u t†n/n®m. NguÂn than khai th∏c Æ≠Óc chÒ y’u dÔng lµm nhi™n li÷u cho c∏c nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n vµ Æ” xu†t kh»u. Trong vÔng c„ nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n U´ng B› vµ U´ng B› mÎ rÈng (Qu∂ng Ninh) tÊng c´ng su†t 450 MW, Cao Ngπn (Th∏i Nguy™n) 116 MW, Na D≠¨ng (Lπng S¨n) 110 MW. Trong k’ hoπch sœ x©y d˘ng nhµ m∏y nhi÷t Æi÷n C»m Ph∂ (Qu∂ng Ninh) c´ng su†t 600 MW. T©y Bæc c„ mÈt sË m· kh∏ lÌn nh≠ m· qu∆ng ÆÂng − niken (S¨n La), Ɔt hi’m (Lai Ch©u). ß´ng Bæc c„ nhi“u m· kim loπi, Æ∏ng k” h¨n c∂ lµ m· sæt (Y™n B∏i), kœm − ch◊ (ChÓ ßi“n − Bæc Kπn), ÆÂng − vµng (Lµo Cai), thi’c vµ b´xit (Cao Bªng). MÁi n®m vÔng s∂n xu†t kho∂ng 1000 t†n thi’c. C∏c kho∏ng s∂n phi kim loπi Æ∏ng k” c„ apatit (Lµo Cai). MÁi n®m khai th∏c kho∂ng 600 ngh◊n t†n qu∆ng Æ” s∂n xu†t ph©n l©n. C∏c s´ng suËi c„ tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n kh∏ lÌn. H÷ thËng s´ng HÂng (11 tri÷u kW) chi’m h¨n 1/3 tr˜ n®ng thu˚ Æi÷n cÒa c∂ n≠Ìc. Ri™ng s´ng ßµ chi’m g«n 6 tri÷u kW. NguÂn thu˚ n®ng lÌn nµy Æ∑ vµ Æang Æ≠Óc khai th∏c nh≠ nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Th∏c Bµ tr™n s´ng Ch∂y (110 MW), nhµ m∏y thu˚ Æi÷n Hoµ B◊nh tr™n s´ng ßµ (1920 MW). Hi÷n nay, Æang tri”n khai x©y d˘ng nhµ m∏y thu˚ Æi÷n S¨n La tr™n s´ng ßµ (2400 MW), thu˚ Æi÷n Tuy™n Quang tr™n s´ng G©m (342 MW). Nhi“u nhµ m∏y thu˚ Æi÷n nh· Æang Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n phÙ l≠u cÒa c∏c s´ng. Vi÷c ph∏t tri”n thu˚ Æi÷n sœ tπo ra ÆÈng l˘c mÌi cho s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng, nh†t lµ vi÷c khai th∏c vµ ch’ bi’n kho∏ng s∂n tr™n c¨ sÎ nguÂn Æi÷n rŒ vµ dÂi dµo. Nh≠ng vÌi nh˜ng c´ng tr◊nh k‹ thuÀt lÌn nh≠ th’, c«n chÛ ˝ Æ’n nh˜ng thay ÆÊi kh´ng nh· cÒa m´i tr≠Íng. 146

Tßng B¸ H◊nh 32. Khai th∏c mÈt sË th’ mπnh chÒ y’u cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ 3. TrÂng vµ ch’ bi’n c©y c´ng nghi÷p, c©y d≠Óc li÷u, rau qu∂ cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ ph«n lÌn di÷n t›ch lµ Ɔt feralit tr™n Æ∏ phi’n, Æ∏ v´i vµ c∏c Æ∏ mã kh∏c, ngoµi ra cfln c„ Ɔt phÔ sa cÊ (Î trung du), Ɔt phÔ sa Î d‰c c∏c thung lÚng s´ng vµ c∏c c∏nh ÆÂng Î mi“n nÛi nh≠ Than Uy™n, Ngh‹a LÈ, ßi÷n Bi™n, TrÔng Kh∏nh... Kh› hÀu cÒa vÔng mang Æ∆c Æi”m nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa, c„ mÔa Æ´ng lπnh, lπi chfiu ∂nh h≠Îng s©u sæc cÒa Æi“u ki÷n Æfia h◊nh vÔng nÛi. 147

ß´ng Bæc Æfia h◊nh tuy kh´ng cao, nh≠ng lπi lµ n¨i chfiu ∂nh h≠Îng mπnh nh†t cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc, n™n c„ mÔa Æ´ng lπnh nh†t n≠Ìc ta. T©y Bæc tuy chfiu ∂nh h≠Îng cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc y’u h¨n, nh≠ng do n“n Æfia h◊nh cao n™n mÔa Æ´ng v…n lπnh. BÎi vÀy, Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ th’ mπnh Æ∆c bi÷t Æ” ph∏t tri”n c∏c c©y c´ng nghi÷p c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t vµ ´n ÆÌi. ß©y ch›nh lµ vÔng chà lÌn nh†t c∂ n≠Ìc, vÌi c∏c loπi chà nÊi ti’ng Î PhÛ Th‰, Th∏i Nguy™n, Y™n B∏i, Hµ Giang, S¨n La. ô c∏c vÔng nÛi gi∏p bi™n giÌi cÒa Cao Bªng, Lπng S¨n, cÚng nh≠ tr™n vÔng nÛi cao Hoµng Li™n S¨n, Æi“u ki÷n kh› hÀu r†t thuÀn lÓi cho vi÷c trÂng c∏c c©y thuËc qu˝ (tam th†t, Æ≠¨ng quy, ÆÁ tr‰ng, hÂi, th∂o qu∂...), c∏c c©y ®n qu∂ nh≠ mÀn, Ƶo, l™. ô Sa Pa c„ th” trÂng rau ´n ÆÌi vµ s∂n xu†t hπt giËng rau quanh n®m, trÂng hoa xu†t kh»u. Kh∂ n®ng mÎ rÈng di÷n t›ch vµ n©ng cao n®ng su†t c©y c´ng nghi÷p, c©y Æ∆c s∂n vµ c©y ®n qu∂ cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ cfln r†t lÌn, nh≠ng g∆p kh„ kh®n lµ hi÷n t≠Óng rät ÆÀm, rät hπi, s≠¨ng muËi vµ t◊nh trπng thi’u n≠Ìc v“ mÔa Æ´ng. Mπng l≠Ìi c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ bi’n n´ng s∂n ch≠a t≠¨ng x¯ng vÌi th’ mπnh cÒa vÔng. Vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y Æ∆c s∂n sœ cho phäp ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ c„ hi÷u qu∂ cao vµ c„ t∏c dÙng hπn ch’ nπn du canh, du c≠ trong vÔng. 4. Ch®n nu´i gia sÛc Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ nhi“u ÆÂng c·, chÒ y’u tr™n c∏c cao nguy™n Î ÆÈ cao 600 − 700m. C∏c ÆÂng c· tuy kh´ng lÌn, nh≠ng Î Æ©y c„ th” ph∏t tri”n ch®n nu´i tr©u, bfl (l†y thfit vµ l†y s˜a), ng˘a, d™. Bfl s˜a Æ≠Óc nu´i tÀp trung Î cao nguy™n MÈc Ch©u (S¨n La). Tr©u, bfl thfit Æ≠Óc nu´i rÈng r∑i, nh†t lµ tr©u. Tr©u khoŒ h¨n, ≠a »m, chfiu rät gi·i h¨n bfl, d‘ th›ch nghi vÌi Æi“u ki÷n ch®n th∂ trong rıng. ßµn tr©u c„ 1,7 tri÷u con, chi’m h¨n 1/2 Ƶn tr©u c∂ n≠Ìc. ßµn bfl c„ 900 ngh◊n con, chi’m 16% Ƶn bfl c∂ n≠Ìc (n®m 2005). Hi÷n nay, nh˜ng kh„ kh®n trong c´ng t∏c vÀn chuy”n c∏c s∂n ph»m ch®n nu´i tÌi vÔng ti™u thÙ (ÆÂng bªng vµ Æ´ thfi) Æ∑ hπn ch’ vi÷c ph∏t 148

tri”n ch®n nu´i gia sÛc lÌn cÒa vÔng. Th™m vµo Æ„, c∏c ÆÂng c· cÚng c«n Æ≠Óc c∂i tπo, n©ng cao n®ng su†t. Do gi∂i quy’t tËt h¨n l≠¨ng th˘c cho ng≠Íi, n™n hoa mµu l≠¨ng th˘c dµnh nhi“u h¨n cho ch®n nu´i Æ∑ giÛp t®ng nhanh Ƶn lÓn trong vÔng ; tÊng Ƶn lÓn c„ h¨n 5,8 tri÷u con, chi’m 21% Ƶn lÓn c∂ n≠Ìc (n®m 2005). 5. Kinh t’ bi”n Trong Æi“u ki÷n mÎ cˆa n“n kinh t’, th’ mπnh nµy cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ sœ cµng Æ≠Óc ph∏t huy. VÔng bi”n Qu∂ng Ninh giµu ti“m n®ng, Æang ph∏t tri”n n®ng ÆÈng cÔng vÌi s˘ ph∏t tri”n cÒa vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc. ô Æ©y Æang ph∏t tri”n mπnh Æ∏nh bæt h∂i s∂n, nh†t lµ Æ∏nh bæt xa bÍ vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. Du lfich bi”n − Æ∂o Æang Æ„ng g„p Æ∏ng k” vµo c¨ c†u kinh t’ ; qu«n th” du lfich Hπ Long Æ∑ Æ≠Óc x’p hπng vµo danh mÙc Di s∂n thi™n nhi™n th’ giÌi. C∂ng C∏i L©n (mÈt c∂ng n≠Ìc s©u) Æang Æ≠Óc x©y d˘ng vµ n©ng c†p, tπo Ƶ cho s˘ h◊nh thµnh khu c´ng nghi÷p C∏i L©n... C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n„i vi÷c ph∏t huy c∏c th’ mπnh cÒa Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ c„ ˝ ngh‹a kinh t’ lÌn vµ ˝ ngh‹a ch›nh trfi, x∑ hÈi s©u sæc ? 2. H∑y ph©n t›ch kh∂ n®ng vµ hi÷n trπng ph∏t tri”n c©y c´ng nghi÷p vµ c©y Æ∆c s∂n trong vÔng. 3. H∑y ph©n t›ch kh∂ n®ng vµ hi÷n trπng ph∏t tri”n ch®n nu´i gia sÛc lÌn cÒa vÔng. 4. H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ c∏c m· lÌn trong vÔng vµ ph©n t›ch nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n trong vi÷c khai th∏c th’ mπnh v“ tµi nguy™n kho∏ng s∂n cÒa vÔng. 5. H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ c∏c trung t©m c´ng nghi÷p quan tr‰ng cÒa vÔng. 149