SÁCH EBOOK ĐỊA LÍ 12

Khi s≠Ín ß´ng Tr≠Íng S¨n Æ„n nhÀn c∏c luÂng gi„ tı bi”n thÊi vµo tπo n™n mÈt mÔa m≠a vµo thu Æ´ng, th◊ Î vÔng T©y Nguy™n lπi lµ mÔa kh´, nhi“u n¨i kh´ hπn gay gæt, xu†t hi÷n c∂nh quan rıng th≠a. Cfln khi T©y Nguy™n vµo mÔa m≠a th◊ b™n s≠Ín ß´ng Tr≠Íng S¨n nhi“u n¨i lπi chfiu t∏c ÆÈng cÒa gi„ T©y kh´ n„ng. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Qua b∂ng sË li÷u, bi”u Æ nhi÷t ÆÈ vµ l≠Óng m≠a cÒa Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh, nhÀn xät vµ so s∏nh ch’ ÆÈ nhi÷t, ch’ ÆÈ m≠a cÒa 2 Æfia Æi”m tr™n. MÈt sË chÿ sË v“ nhi÷t ÆÈ cÒa Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh (oC) to TB to TB to TB Bi™n ÆÈ to tËi to tËi Bi™n ÆÈ n®m th†p cao to tuy÷t ßfia Æi”m th∏ng th∏ng to TB tuy÷t tuy÷t ÆËi ÆËi ÆËi Hµ NÈi lπnh nh†t n„ng nh†t n®m (21o01B) 2,7 TP. H Ch› Minh 23,5 16,4 28,9 12,5 42,8 40,1 (10o47B) (th∏ng I) (th∏ng VII) 3,2 13,8 27,1 25,7 28,9 40,0 26,2 (th∏ng XII) (th∏ng IV) Bi”u Æ nhi÷t ÆÈ vµ l≠Óng m≠a Î Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh 2. N™u Æ∆c Æi”m thi™n nhi™n nÊi bÀt cÒa ph«n l∑nh thÊ ph›a Bæc vµ ph«n l∑nh thÊ ph›a Nam n≠Ìc ta. 3. N™u kh∏i qu∏t s˘ ph©n ho∏ thi™n nhi™n theo ß´ng − T©y. D…n ch¯ng v“ mËi li™n h÷ ch∆t chœ gi˜a Æ∆c Æi”m thi™n nhi™n cÒa vÔng th“m lÙc Æfia, vÔng ÆÂng bªng ven bi”n vµ vÔng ÆÂi nÛi k“ b™n. 50

Bµi 12 Thi™n nhi™n ph©n ho∏ Æa dπng (ti’p theo) 3. Thi™n nhi™n ph©n ho∏ theo ÆÈ cao Nguy™n nh©n nµo tπo n™n s˘ ph©n ho∏ thi™n nhi™n theo ÆÈ cao ? S˘ ph©n ho∏ theo ÆÈ cao Î n≠Ìc ta bi”u hi÷n r‚ Î c∏c thµnh ph«n t˘ nhi™n nµo ? Thi™n nhi™n n≠Ìc ta c„ 3 Æai cao : a) ßai nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa − ô mi“n Bæc, Æai nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa c„ ÆÈ cao trung b◊nh d≠Ìi 600 − 700m, Î mi“n Nam l™n Æ’n ÆÈ cao 900 − 1000m. − Kh› hÀu nhi÷t ÆÌi bi”u hi÷n r‚ r÷t, mÔa hπ n„ng (nhi÷t ÆÈ trung b◊nh th∏ng tr™n 25oC). ßÈ »m thay ÆÊi tu˙ n¨i : tı kh´ Æ’n »m ≠Ìt. − ߆t trong Æai bao gÂm : + ߆t ÆÂng bªng chi’m g«n 24% di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n cÒa c∂ n≠Ìc, vÌi c∏c nh„m : Ɔt phÔ sa, Ɔt phÃn, Ɔt m∆n, Ɔt c∏t... Trong Æ„ c„ di÷n t›ch lÌn nh†t vµ tËt nh†t lµ Ɔt phÔ sa. + ߆t vÔng ÆÂi nÛi th†p chi’m h¨n 60% di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n c∂ n≠Ìc, chÒ y’u lµ nh„m Ɔt feral›t. Trong ÆË tËt nh†t lµ Ɔt feralit n©u Æ· ph∏t tri”n tr™n Æ∏ mã badan vµ Æ∏ v´i. − Sinh vÀt gÂm c∏c h÷ sinh th∏i nhi÷t ÆÌi : + H÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi »m l∏ rÈng th≠Íng xanh h◊nh thµnh Î nh˜ng vÔng nÛi th†p m≠a nhi“u, kh› hÀu »m ≠Ìt, mÔa kh´ kh´ng r‚. Rıng c„ c†u trÛc nhi“u t«ng vÌi 3 t«ng c©y gÁ, c„ c©y cao tÌi 30 − 40m, ph«n lÌn lµ c∏c loµi c©y nhi÷t ÆÌi xanh quanh n®m. GiÌi ÆÈng vÀt nhi÷t ÆÌi trong rıng Æa dπng vµ phong phÛ. + C∏c h÷ sinh th∏i rıng nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa : rıng th≠Íng xanh, rıng nˆa rÙng l∏ vµ rıng th≠a nhi÷t ÆÌi kh´. Tr™n c∏c loπi thÊ nh≠Ïng Æ∆c bi÷t c„ : c∏c h÷ sinh th∏i rıng th≠Íng xanh tr™n Æ∏ v´i ; rıng ngÀp m∆n tr™n Ɔt m∆n ven bi”n ; rıng trµm tr™n Ɔt phÃn ; h÷ sinh th∏i xa van, c©y bÙi gai nhi÷t ÆÌi kh´ tr™n Ɔt c∏t, Ɔt tho∏i ho∏ vÔng kh´ hπn. b) ßai cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi − ô mi“n Bæc, Æai cÀn nhi÷t ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi c„ ÆÈ cao tı 600 − 700m l™n Æ’n 2600m, Î mi“n Nam tı 900 − 1000m l™n Æ’n 2600m. 51

− Kh› hÀu m∏t mŒ, kh´ng c„ th∏ng nµo nhi÷t ÆÈ tr™n 25oC, m≠a nhi“u h¨n, ÆÈ »m t®ng. + ô ÆÈ cao tı 600 − 700m Æ’n 1600 − 1700m, kh› hÀu m∏t mŒ vµ ÆÈ »m t®ng, tπo Æi“u ki÷n h◊nh thµnh c∏c h÷ sinh th∏i rıng cÀn nhi÷t ÆÌi l∏ rÈng vµ l∏ kim ph∏t tri”n tr™n Ɔt feralit c„ mÔn. Trong rıng xu†t hi÷n c∏c loµi chim, thÛ cÀn nhi÷t ÆÌi ph≠¨ng Bæc. C∏c loµi thÛ c„ l´ng dµy nh≠ g†u, s„c, c«y, c∏o. + ô ÆÈ cao tr™n 1600 − 1700m h◊nh thµnh Ɔt mÔn. Rıng ph∏t tri”n käm, ƨn gi∂n v“ thµnh ph«n loµi ; r™u, Æfia y phÒ k›n th©n, cµnh c©y. Trong rıng, Æ∑ xu†t hi÷n c∏c loµi c©y ´n ÆÌi vµ c∏c loµi chim di c≠ thuÈc khu h÷ Himalaya. c) ßai ´n ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi - ßai ´n ÆÌi gi„ mÔa tr™n nÛi c„ ÆÈ cao tı 2600m trÎ l™n (chÿ c„ Î Hoµng Li™n S¨n). − Kh› hÀu c„ t›nh ch†t kh› hÀu ´n ÆÌi, quanh n®m nhi÷t ÆÈ d≠Ìi 15oC, mÔa Æ´ng xuËng d≠Ìi 5oC ; c„ c∏c loµi th˘c vÀt ´n ÆÌi nh≠ ÆÁ quy™n, l∑nh sam, thi’t sam. ߆t Î Æ©y chÒ y’u lµ Ɔt mÔn th´. 4. C∏c mi“n Æfia l› t˘ nhi™n D˘a vµo h◊nh 12 vµ c∏c ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y x∏c Æfinh phπm vi 3 mi“n Æfia l› t˘ nhi™n vµ Æ∆c tr≠ng c¨ b∂n cÒa mÁi mi“n v“ Æfia h◊nh, kh› hÀu. a) Mi“n Bæc vµ ß´ng Bæc Bæc BÈ Ranh giÌi ph›a t©y − t©y nam cÒa mi“n d‰c theo h˜u ngπn s´ng HÂng vµ r◊a ph›a t©y, t©y nam ÆÂng bªng Bæc BÈ. C∏c Æ∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ : ÆÂi nÛi th†p chi’m ≠u th’ ; h≠Ìng vflng cung cÒa c∏c d∑y nÛi ; c∏c thung lÚng s´ng lÌn vÌi ÆÂng bªng mÎ rÈng. Gi„ mÔa ß´ng Bæc hoπt ÆÈng mπnh tπo n™n mÈt mÔa Æ´ng lπnh lµm hπ th†p Æai cao cÀn nhi÷t ÆÌi vÌi nhi“u loµi th˘c vÀt ph≠¨ng Bæc vµ s˘ thay ÆÊi c∂nh quan thi™n nhi™n theo mÔa. ßfia h◊nh bÍ bi”n Æa dπng : n¨i th†p phºng, n¨i nhi“u vfinh, Æ∂o, qu«n Æ∂o. VÔng bi”n c„ Æ∏y n´ng, tuy nhi™n v…n c„ vfinh n≠Ìc s©u thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n kinh t’ bi”n. Tµi nguy™n kho∏ng s∂n giµu than, Æ∏ v´i, thi’c, ch◊, kœm... VÔng th“m vfinh Bæc BÈ c„ b” d«u kh› S´ng HÂng. 52

H◊nh 12. C∏c mi“n Æfia l› t˘ nhi™n 53

S˘ th†t th≠Íng cÒa nhfip Æi÷u mÔa kh› hÀu, cÒa dflng ch∂y s´ng ngfli vµ t›nh kh´ng Ên Æfinh cÒa thÍi ti’t lµ nh˜ng trÎ ngπi lÌn trong qu∏ tr◊nh sˆ dÙng t˘ nhi™n cÒa mi“n. b) Mi“n T©y Bæc vµ Bæc Trung BÈ GiÌi hπn cÒa mi“n tı h˜u ngπn s´ng HÂng tÌi d∑y nÛi Bπch M∑. C∏c Æ∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ : Æfia h◊nh cao, c∏c d∑y nÛi xen kœ c∏c thung lÚng s´ng theo h≠Ìng t©y bæc − Æ´ng nam vÌi d∂i ÆÂng bªng thu hãp ; ∂nh h≠Îng cÒa gi„ mÔa ß´ng Bæc gi∂m sÛt lµm cho t›nh ch†t nhi÷t ÆÌi t®ng d«n (so vÌi mi“n Bæc vµ ß´ng Bæc Bæc BÈ), vÌi s˘ c„ m∆t cÒa thµnh ph«n th˘c vÀt ph≠¨ng Nam. ß©y lµ mi“n duy nh†t c„ Æfia h◊nh nÛi cao Î Vi÷t Nam vÌi ÆÒ ba Æai cao. ßfia h◊nh nÛi ≠u th’, trong vÔng nÛi c„ nhi“u b“ m∆t s¨n nguy™n, cao nguy™n, nhi“u lflng ch∂o,... thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n ch®n nu´i Æπi gia sÛc, trÂng c©y c´ng nghi÷p, ph∏t tri”n n´ng − l©m k’t hÓp. Rıng cfln t≠¨ng ÆËi nhi“u Î vÔng nÛi Ngh÷ An, Hµ T‹nh (chÿ sau T©y Nguy™n). Kho∏ng s∂n c„ sæt, cr´m, titan, thi’c, apat›t, vÀt li÷u x©y d˘ng. VÔng ven bi”n c„ nhi“u cÂn c∏t, Æ«m ph∏, nhi“u b∑i tæm Æãp ; nhi“u n¨i c„ th” x©y d˘ng c∂ng bi”n. B∑o lÚ, tr≠Ót lΠƆt, hπn h∏n lµ nh˜ng thi™n tai th≠Íng x∂y ra trong mi“n. c) Mi“n Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ Mi“n Nam Trung BÈ vµ Nam BÈ c„ giÌi hπn tı d∑y nÛi Bπch M∑ trÎ vµo Nam. Mi“n nµy c„ c†u trÛc Æfia ch†t - Æfia h◊nh kh∏ ph¯c tπp, gÂm c∏c khËi nÛi cÊ, c∏c s¨n nguy™n b„c mfln vµ c∏c cao nguy™n badan, ÆÂng bªng ch©u thÊ s´ng lÌn Î Nam BÈ vµ ÆÂng bªng nh· hãp ven bi”n Nam Trung BÈ. S˘ t≠¨ng ph∂n v“ Æfia h◊nh, kh› hÀu, thu˚ v®n gi˜a hai s≠Ín ß´ng - T©y cÒa Tr≠Íng S¨n Nam bi”u hi÷n r‚ r÷t. BÍ bi”n khÛc khu˚u, c„ nhi“u vfinh bi”n s©u Æ≠Óc che chæn bÎi c∏c Æ∂o ven bÍ. ß∆c Æi”m c¨ b∂n cÒa mi“n lµ c„ kh› hÀu cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa, Æ≠Óc th” hi÷n Î n“n nhi÷t cao, bi™n ÆÈ nhi÷t ÆÈ n®m nh· vµ s˘ ph©n chia hai mÔa m≠a, kh´ r‚ r÷t. 54

Kh› hÀu cÀn x›ch Æπo gi„ mÔa thuÀn lÓi cho s˘ ph∏t tri”n rıng c©y h‰ D«u vµ c∏c loµi thÛ lÌn nh≠ voi, hÊ, bfl rıng, tr©u rıng... Ven bi”n, rıng ngÀp m∆n ph∏t tri”n, trong rıng c„ c∏c loµi tr®n, ræn, c∏ s†u Æ«m l«y, c∏c loµi chim ti™u bi”u cÒa vÔng ven bi”n nhi÷t ÆÌi, x›ch Æπo »m ; d≠Ìi n≠Ìc nhi“u c∏, t´m. VÔng th“m lÙc Æfia tÀp trung c∏c m· d«u kh› c„ tr˜ l≠Óng lÌn ; T©y Nguy™n c„ nhi“u b´xit. X„i mfln, rˆa tr´i Ɔt Î vÔng ÆÂi nÛi, ngÀp lÙt tr™n di÷n rÈng Î ÆÂng bªng Nam BÈ vµ Î hπ l≠u c∏c s´ng lÌn trong mÔa m≠a, thi’u n≠Ìc nghi™m tr‰ng vµo mÔa kh´ lµ nh˜ng kh„ kh®n lÌn nh†t trong sˆ dÙng Ɔt Æai cÒa mi“n. H∑y lÀp b∂ng n™u c∏c th’ mπnh v“ tµi nguy™n vµ hπn ch’ ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi cÒa mÁi mi“n. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“n nÈi dung th›ch hÓp vµo b∂ng theo m…u sau : T™n Æai cao ßÈ cao ß∆c Æi”m C∏c loπi C∏c h÷ kh› hÀu Ɔt ch›nh sinh th∏i ch›nh 2. H∑y n™u Æ∆c Æi”m cÒa mÁi mi“n Æfia l› t˘ nhi™n. Nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n trong vi÷c sˆ dÙng t˘ nhi™n mÁi mi“n. 55

Th˘c hµnh : ߉c b∂n Æ Æfia h◊nh, Bµi 13 Æi“n vµo l≠Óc Æ trËng mÈt sË d∑y nÛi vµ Æÿnh nÛi 1. Bµi tÀp 1 X∏c Æfinh vfi tr› cÒa c∏c d∑y nÛi, Æÿnh nÛi vµ dflng s´ng tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). a) C∏c d∑y nÛi, cao nguy™n − C∏c d∑y nÛi Hoµng Li™n S¨n, Tr≠Íng S¨n Bæc, Tr≠Íng S¨n Nam, Hoµnh S¨n, Bπch M∑ ; c∏c c∏nh cung : S´ng G©m, Ng©n S¨n, Bæc S¨n, ß´ng Tri“u. − C∏c cao nguy™n Æ∏ v´i : Tµ Ph◊nh, S›n Ch∂i, S¨n La, MÈc Ch©u. − C∏c cao nguy™n ba dan : ß®k L®k, Pl©y Ku, M¨ N´ng, Di Linh. b) C∏c Æÿnh nÛi Phanxip®ng : 3143m, Khoan La San : 1853m, Pu Hoπt : 2452m, T©y C´n L‹nh : 2419m ; Ng‰c Linh : 2598m ; Pu xai lai leng : 2711m ; Rµo C· : 2235m ; Hoµnh S¨n : 1046m ; Bπch M∑ : 1444m ; Ch≠ Yang Sin : 2405m ; Lang Biang : 2167m. c) C∏c dflng s´ng S´ng HÂng, s´ng Ch∂y, s´ng L´, s´ng ßµ, s´ng Th∏i B◊nh, s´ng M∑, s´ng C∂, s´ng H≠¨ng, s´ng Thu BÂn, s´ng Trµ KhÛc, s´ng ßµ Rªng, s´ng ßÂng Nai, s´ng Ti“n, s´ng HÀu. 2. Bµi tÀp 2 ßi“n vµo l≠Óc Æ trËng : − C∏c c∏nh cung : S´ng G©m, Ng©n S¨n, Bæc S¨n, ß´ng Tri“u. − C∏c d∑y nÛi : Hoµng Li™n S¨n, Tr≠Íng S¨n Bæc, Tr≠Íng S¨n Nam, Hoµnh S¨n, Bπch M∑. − C∏c Æÿnh nÛi : T©y C´n L‹nh, Phanxip®ng, Ng‰c Linh, Ch≠ Yang Sin. 3. GÓi ˝ c∏ch lµm Bµi tÀp 1 : X∏c Æfinh vfi tr› vµ Ɖc t™n c∏c d∑y nÛi, Æÿnh nÛi, c∏c dflng s´ng (theo y™u c«u cÒa bµi) d˘a tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam). Bµi tÀp 2 : − H‰c sinh t˘ vœ l≠Óc Æ trËng Vi÷t Nam. − ßi“n c∏c nÈi dung theo y™u c«u vµo l≠Óc ÆÂ. 56

V†n Æ“ sˆ dÙng vµ b∂o v÷ t˘ nhi™n RuÈng bÀc thang Î vÔng nÛi ph›a Bæc 57

Bµi 14 Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n thi™n nhi™n 1. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n sinh vÀt a) Tµi nguy™n rıng − Suy gi∂m tµi nguy™n rıng vµ hi÷n trπng rıng : B∂ng 14.1. S˘ bi’n ÆÈng di÷n t›ch rıng qua mÈt sË n®m TÊng di÷n t›ch Di÷n t›ch rıng Di÷n t›ch ßÈ che phÒ rıng trÂng (%) N®m c„ rıng t˘ nhi™n (tri÷u ha) (tri÷u ha) (tri÷u ha) 1943 14,3 14,3 0 43,0 1983 7,2 6,8 0,4 22,0 2005 12,7 10,2 2,5 38,0 NhÀn xät v“ bi’n ÆÈng di÷n t›ch rıng qua c∏c giai Æoπn 1943 − 1983 vµ 1983 - 2005. V◊ sao c„ s˘ bi’n ÆÈng Æ„ ? M∆c dÔ tÊng di÷n t›ch rıng Æang t®ng d«n l™n, nh≠ng tµi nguy™n rıng v…n bfi suy tho∏i v◊ ch†t l≠Óng rıng ch≠a th” phÙc hÂi. N®m 1943, loπi rıng giµu cÒa c∂ n≠Ìc c„ g«n 10 tri÷u ha (chi’m 70% di÷n t›ch rıng). ß’n nay, tuy Æ∑ c„ g«n 40% di÷n t›ch Ɔt c„ rıng che phÒ nh≠ng ph«n lÌn lµ rıng non mÌi phÙc hÂi vµ rıng trÂng ch≠a khai th∏c Æ≠Óc. V◊ th’, 70% di÷n t›ch rıng lµ rıng nghÃo vµ rıng mÌi phÙc hÂi. − Bi÷n ph∏p b∂o v÷ tµi nguy™n rıng : Ngoµi ˝ ngh‹a kinh t’, rıng cfln gi˜ vai trfl c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng. ß” Æ∂m b∂o vai trfl cÒa rıng ÆËi vÌi vi÷c b∂o v÷ m´i tr≠Íng, theo quy hoπch th◊ chÛng ta ph∂i n©ng ÆÈ che phÒ cÒa c∂ n≠Ìc hi÷n tπi tı g«n 40% l™n Æ’n 45 − 50%, vÔng nÛi dËc ph∂i Æπt ÆÈ che phÒ kho∂ng 70 − 80%. S˘ qu∂n l› cÒa Nhµ n≠Ìc v“ quy hoπch, b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n rıng Æ≠Óc th” hi÷n qua nh˜ng quy Æfinh v“ nguy™n tæc qu∂n l›, sˆ dÙng vµ ph∏t tri”n ÆËi vÌi 3 loπi rıng : rıng phflng hÈ, rıng Æ∆c dÙng vµ rıng s∂n xu†t. 58

+ ßËi vÌi rıng phflng hÈ : c„ k’ hoπch, bi÷n ph∏p b∂o v÷, nu´i d≠Ïng rıng hi÷n c„, trÂng rıng tr™n Ɔt trËng, ÆÂi nÛi tr‰c. + ßËi vÌi rıng Æ∆c dÙng : b∂o v÷ c∂nh quan, Æa dπng v“ sinh vÀt cÒa c∏c v≠Ín quËc gia vµ c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n. + ßËi vÌi rıng s∂n xu†t : Æ∂m b∂o duy tr◊ ph∏t tri”n di÷n t›ch vµ ch†t l≠Óng rıng, duy tr◊ vµ ph∏t tri”n hoµn c∂nh rıng, ÆÈ ph◊ vµ ch†t l≠Óng Ɔt rıng. Tri”n khai LuÀt b∂o v÷ vµ ph∏t tri”n rıng, Nhµ n≠Ìc Æ∑ ti’n hµnh giao quy“n sˆ dÙng Ɔt vµ b∂o v÷ rıng cho ng≠Íi d©n. Nhi÷m vÙ tr≠Ìc mæt lµ th˘c hi÷n chi’n l≠Óc trÂng 5 tri÷u ha rıng Æ’n n®m 2010 nhªm Æ∏p ¯ng y™u c«u phÒ xanh Æ≠Óc 43% di÷n t›ch vµ phÙc hÂi lπi s˘ c©n bªng m´i tr≠Íng sinh th∏i Î Vi÷t Nam. b) ßa dπng sinh h‰c − Suy gi∂m Æa dπng sinh h‰c : Sinh vÀt t˘ nhi™n Î n≠Ìc ta c„ t›nh Æa dπng cao (th” hi÷n Î sË l≠Óng thµnh ph«n loµi, c∏c ki”u h÷ sinh th∏i vµ nguÂn gen qu˝ hi’m) nh≠ng Æang bfi suy gi∂m. S˘ suy gi∂m t›nh Æa dπng sinh h‰c cÒa n≠Ìc ta bi”u hi÷n Î nh˜ng m∆t nµo ? B∂ng 14.2. S˘ Æa dπng thµnh ph«n loµi vµ s˘ suy gi∂m sË l≠Óng loµi th˘c vÀt, ÆÈng vÀt SË l≠Óng loµi Th˘c ThÛ Chim Bfl s∏t C∏ SË l≠Óng loµi Æ∑ bi’t vÀt l≠Ïng N≠Ìc N≠Ìc c≠ ng‰t m∆n 14 500 300 830 400 550 2000 SË l≠Óng loµi bfi m†t d«n 500 96 57 62 90 Trong Æ„, sË l≠Óng loµi 100 62 29 − − c„ nguy c¨ tuy÷t chÒng Nguy™n nh©n nµo Æ∑ lµm suy gi∂m sË l≠Óng loµi ÆÈng, th˘c vÀt t˘ nhi™n ? T∏c ÆÈng cÒa con ng≠Íi lµm thu hãp di÷n t›ch rıng t˘ nhi™n, ÆÂng thÍi cfln lµm nghÃo t›nh Æa dπng cÒa sinh vÀt. 59

NguÂn tµi nguy™n sinh vÀt d≠Ìi n≠Ìc, Æ∆c bi÷t nguÂn h∂i s∂n cÒa n≠Ìc ta cÚng bfi gi∂m sÛt r‚ r÷t. ß„ lµ hÀu qu∂ cÒa s˘ khai th∏c tµi nguy™n qu∏ m¯c vµ t◊nh trπng ´ nhi‘m m´i tr≠Íng n≠Ìc, nh†t lµ vÔng cˆa s´ng, ven bi”n. − C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c : Nhµ n≠Ìc Æ∑ th˘c hi÷n nh˜ng bi÷n ph∏p g◊ Æ” b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c cÒa n≠Ìc ta ? + X©y d˘ng vµ mÎ rÈng h÷ thËng v≠Ín quËc gia vµ c∏c khu b∂o tÂn thi™n nhi™n. N®m 1986, n≠Ìc ta c„ 87 khu vÌi 7 v≠Ín quËc gia, Æ’n n®m 2007 Æ∑ c„ 30 v≠Ín quËc gia, 65 khu d˘ tr˜ thi™n nhi™n, b∂o tÂn loµi − sinh c∂nh, trong Æ„ c„ 6 khu Æ≠Óc UNESCO c´ng nhÀn lµ khu d˘ tr˜ sinh quy”n cÒa th’ giÌi. + Ban hµnh S∏ch Æ· Vi÷t Nam. ß” b∂o v÷ nguÂn gen ÆÈng, th˘c vÀt qu˝ hi’m kh·i nguy c¨ tuy÷t chÒng, Æ∑ c„ 360 loµi th˘c vÀt vµ 350 loµi ÆÈng vÀt thuÈc loπi qu˝ hi’m Æ≠Óc Æ≠a vµo S∏ch Æ· Vi÷t Nam. + Quy Æfinh vi÷c khai th∏c. ß” Æ∂m b∂o sˆ dÙng l©u dµi c∏c nguÂn lÓi sinh vÀt cÒa Ɔt n≠Ìc, Nhµ n≠Ìc Æ∑ ban hµnh c∏c quy Æfinh trong khai th∏c nh≠ : c†m khai th∏c gÁ qu˝, khai th∏c gÁ trong rıng non ; c†m g©y ch∏y rıng ; c†m s®n bæt ÆÈng vÀt tr∏i phäp ; c†m dÔng ch†t nÊ Æ∏nh bæt c∏ vµ c∏c dÙng cÙ Æ∏nh bæt c∏ con, c∏ bÈt ; c†m g©y ÆÈc hπi cho m´i tr≠Íng n≠Ìc. 2. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ tµi nguy™n Ɔt a) Hi÷n trπng sˆ dÙng tµi nguy™n Ɔt Theo sË li÷u thËng k™ n®m 2005, n≠Ìc ta c„ kho∂ng 12,7 tri÷u ha Ɔt c„ rıng, 9,4 tri÷u ha Ɔt sˆ dÙng trong n´ng nghi÷p (chi’m h¨n 28,4 % tÊng di÷n t›ch Ɔt t˘ nhi™n), trung b◊nh tr™n Æ«u ng≠Íi lµ h¨n 0,1 ha. Trong sË 5,35 tri÷u ha Ɔt ch≠a sˆ dÙng th◊ Ɔt bªng chÿ c„ kho∂ng 350 ngh◊n ha, cfln lπi 5 tri÷u ha lµ Ɔt ÆÂi nÛi Æang bfi tho∏i ho∏. Do vÀy, kh∂ n®ng mÎ rÈng Ɔt n´ng nghi÷p Î ÆÂng bªng kh´ng nhi“u, vi÷c khai hoang Ɔt ÆÂi nÛi lµm n´ng nghi÷p c«n ph∂i h’t s¯c thÀn tr‰ng. Nh˜ng n®m g«n Æ©y, do chÒ tr≠¨ng toµn d©n Æ»y mπnh b∂o v÷ rıng vµ trÂng rıng n™n di÷n t›ch Ɔt trËng, ÆÂi tr‰c gi∂m mπnh. Tuy nhi™n di÷n t›ch Ɔt Æai bfi suy tho∏i v…n cfln r†t lÌn. Hi÷n c∂ n≠Ìc c„ kho∂ng 9,3 tri÷u ha Ɔt bfi Æe doπ hoang mπc ho∏ (chi’m kho∂ng 28% di÷n t›ch Ɔt Æai). H∑y n™u c∏c bi”u hi÷n suy tho∏i tµi nguy™n Ɔt Î n≠Ìc ta. N™u c∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ Ɔt ÆÂi nÛi vµ c∂i tπo Ɔt ÆÂng bªng. 60

b) C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ tµi nguy™n Ɔt ßËi vÌi vÔng ÆÂi nÛi, Æ” hπn ch’ x„i mfln tr™n Ɔt dËc ph∂i ∏p dÙng tÊng th” c∏c bi÷n ph∏p thu˚ lÓi, canh t∏c nh≠ lµm ruÈng bÀc thang, Ƶo hË v»y c∏, trÂng c©y theo b®ng. C∂i tπo Ɔt hoang, ÆÂi nÛi tr‰c bªng c∏c bi÷n ph∏p n´ng − l©m k’t hÓp. B∂o v÷ rıng vµ Ɔt rıng, tÊ ch¯c Æfinh canh, Æfinh c≠ cho d©n c≠ mi“n nÛi. ߆t n´ng nghi÷p vËn Æ∑ ›t, n™n chÛng ta c«n c„ bi÷n ph∏p qu∂n l› ch∆t chœ vµ c„ k’ hoπch mÎ rÈng di÷n t›ch Ɔt n´ng nghi÷p. ßÂng thÍi vÌi th©m canh, n©ng cao hi÷u qu∂ sˆ dÙng Ɔt, c«n canh t∏c hÓp l›, chËng bπc mµu, gl©y, nhi‘m m∆n, nhi‘m phÃn ; b„n ph©n c∂i tπo Ɔt th›ch hÓp ; chËng ´ nhi‘m Ɔt do ch†t ÆÈc ho∏ h‰c, thuËc trı s©u, n≠Ìc th∂i c´ng nghi÷p ch¯a ch†t ÆÈc hπi, ch†t b»n ch¯a nhi“u vi khu»n g©y b÷nh hπi c©y trÂng. 3. Sˆ dÙng vµ b∂o v÷ c∏c tµi nguy™n kh∏c − Tµi nguy™n n≠Ìc : T◊nh trπng ngÀp lÙt vµo mÔa m≠a, thi’u n≠Ìc vµo mÔa kh´ vµ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng n≠Ìc lµ hai v†n Æ“ quan tr‰ng nh†t trong vi÷c sˆ dÙng tµi nguy™n n≠Ìc hi÷n nay. Do vÀy, c«n sˆ dÙng hi÷u qu∂, ti’t ki÷m tµi nguy™n n≠Ìc, Æ∂m b∂o c©n bªng n≠Ìc vµ phflng chËng ´ nhi‘m n≠Ìc. H∑y n™u c∏c bi÷n ph∏p nhªm b∂o Æ∂m c©n bªng n≠Ìc vµ phflng chËng ´ nhi‘m n≠Ìc. − Tµi nguy™n kho∏ng s∂n : Qu∂n l› ch∆t chœ vi÷c khai th∏c kho∏ng s∂n. Tr∏nh l∑ng ph› tµi nguy™n vµ lµm ´ nhi‘m m´i tr≠Íng (tı kh©u khai th∏c, vÀn chuy”n tÌi ch’ bi’n). − Tµi nguy™n du lfich : C«n b∂o tÂn, t´n tπo gi∏ trfi tµi nguy™n du lfich vµ b∂o v÷ c∂nh quan du lfich kh·i bfi ´ nhi‘m, ph∏t tri”n du lfich sinh th∏i. − Khai th∏c, sˆ dÙng hÓp l› vµ b“n v˜ng c∏c nguÂn tµi nguy™n kh∏c nh≠ tµi nguy™n kh› hÀu, tµi nguy™n bi”n... H∑y cho bi’t gi∏ trfi sˆ dÙng vµ y™u c«u b∂o v÷ ÆËi vÌi c∏c loπi tµi nguy™n nµy ? C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N™u t◊nh trπng suy gi∂m tµi nguy™n rıng vµ suy gi∂m Æa dπng sinh h‰c Î n≠Ìc ta. C∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ rıng vµ b∂o v÷ Æa dπng sinh h‰c. 2. H∑y n™u t◊nh trπng suy tho∏i tµi nguy™n Ɔt vµ c∏c bi÷n ph∏p b∂o v÷ Ɔt Î vÔng ÆÂi nÛi vµ vÔng ÆÂng bªng. 3. N™u c∏c loπi tµi nguy™n kh∏c c«n Æ≠Óc sˆ dÙng hÓp l› vµ b∂o v÷. 61

Bµi 15 B∂o v÷ m´i tr≠Íng vµ phflng chËng thi™n tai 1. B∂o v÷ m´i tr≠Íng C„ 2 v†n Æ“ quan tr‰ng nh†t trong b∂o v÷ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta lµ : ­− T◊nh trπng m†t c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng : bi”u hi÷n Î s˘ gia t®ng c∏c thi™n tai b∑o lÙt, hπn h∏n vµ s˘ bi’n ÆÊi b†t th≠Íng v“ thÍi ti’t, kh› hÀu. H∑y n™u nguy™n nh©n g©y m†t c©n bªng sinh th∏i m´i tr≠Íng vµ c∏c bi”u hi÷n cÒa t◊nh trπng nµy Î n≠Ìc ta. − T◊nh trπng ´ nhi‘m m´i tr≠Íng : n≠Ìc, kh´ng kh› vµ Ɔt Æ∑ trÎ thµnh v†n Æ“ nghi™m tr‰ng Î c∏c thµnh phË lÌn, c∏c khu c´ng nghi÷p, c∏c khu Æ´ng d©n c≠ vµ mÈt sË vÔng cˆa s´ng ven bi”n. ô nhi“u n¨i, nÂng ÆÈ c∏c ch†t g©y ´ nhi‘m v≠Ót ti™u chu»n cho phäp nhi“u l«n. H∑y n™u nguy™n nh©n g©y ´ nhi‘m Î m´i tr≠Íng Æ´ thfi vµ n´ng th´n. B∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng bao gÂm vi÷c sˆ dÙng tµi nguy™n hÓp l›, l©u b“n vµ Æ∂m b∂o ch†t l≠Óng m´i tr≠Íng sËng cho con ng≠Íi. 2. MÈt sË thi™n tai chÒ y’u vµ bi÷n ph∏p phflng chËng a) B∑o − Hoπt ÆÈng cÒa b∑o Î Vi÷t Nam : Nh◊n chung, tr™n toµn quËc, mÔa b∑o bæt Æ«u tı th∏ng VI vµ k’t thÛc vµo th∏ng XI, Æ´i khi c„ b∑o sÌm vµo th∏ng V vµ muÈn sang th∏ng XII, nh≠ng c≠Íng ÆÈ y’u. B∑o tÀp trung nhi“u nh†t vµo th∏ng IX, sau Æ„ Æ’n c∏c th∏ng X vµ th∏ng VIII. TÊng sË c¨n b∑o cÒa ba th∏ng nµy chi’m tÌi 70% sË c¨n b∑o trong toµn mÔa. MÔa b∑o Î Vi÷t Nam chÀm d«n tı Bæc vµo Nam. D˘a vµo h◊nh 9.3, h∑y nhÀn xät v“ h≠Ìng di chuy”n vµ t«n su†t cÒa b∑o vµo Vi÷t Nam. Cho bi’t vÔng nµo chfiu ∂nh h≠Îng nhi“u nh†t cÒa b∑o. Trung b◊nh mÁi n®m c„ 3 − 4 c¨n b∑o ÆÊ bÈ vµo vÔng bÍ bi”n n≠Ìc ta, n®m nhi“u c„ 8 − 10 c¨n, n®m ›t c„ 1 − 2 c¨n. N’u t›nh sË c¨n b∑o c„ ∂nh h≠Îng Æ’n thÍi ti’t n≠Ìc ta th◊ cfln nhi“u h¨n n˜a, trung b◊nh trong 45 n®m g«n Æ©y, mÁi n®m c„ g«n 8,8 c¨n b∑o. 62

− HÀu qu∂ cÒa b∑o Î Vi÷t Nam vµ bi÷n ph∏p phflng chËng : B∑o th≠Íng c„ gi„ mπnh vµ m≠a lÌn. L≠Óng m≠a trong mÈt trÀn b∑o th≠Íng Æπt 300 − 400mm, c„ khi tÌi tr™n 500 − 600mm. Tr™n bi”n, b∑o g©y s„ng to d©ng cao 9 − 10m, c„ th” lÀt Ûp tµu thuy“n. Gi„ b∑o lµm m˘c n≠Ìc bi”n d©ng cao tÌi 1,5 − 2m, g©y ngÀp m∆n vÔng ven bi”n. N≠Ìc d©ng trµn Æ™ k’t hÓp n≠Ìc lÚ do m≠a lÌn tr™n nguÂn dÂn v“ lµm ngÀp lÙt tr™n di÷n rÈng. B∑o lÌn, gi„ giÀt mπnh tµn ph∏ c∂ nh˜ng c´ng tr◊nh v˜ng chæc nh≠ nhµ cˆa, c´ng sÎ, c«u cËng, cÈt Æi÷n cao th’... B∑o lµ mÈt thi™n tai g©y t∏c hπi r†t lÌn cho s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng nh©n d©n, nh†t lµ Î vÔng ven bi”n. Ngµy nay, nhÍ vµo c∏c thi’t bfi v÷ tinh kh› t≠Óng, chÛng ta cÚng Æ∑ d˘ b∏o Æ≠Óc kh∏ ch›nh x∏c v“ qu∏ tr◊nh h◊nh thµnh vµ h≠Ìng di chuy”n cÒa b∑o. Vi÷c phflng chËng b∑o lµ h’t s¯c quan tr‰ng. ß” tr∏nh thi÷t hπi, khi c„ b∑o c∏c tµu thuy“n tr™n bi”n ph∂i g†p rÛt trÎ v“ Ɔt li“n ho∆c t◊m n¨i trÛ »n. VÔng ven bi”n c«n cÒng cË c´ng tr◊nh Æ™ bi”n. N’u c„ b∑o mπnh c«n kh»n tr≠¨ng s¨ t∏n d©n. ChËng b∑o ph∂i lu´n k’t hÓp vÌi chËng lÙt, Ûng Î ÆÂng bªng vµ chËng lÚ, chËng x„i mfln Î mi“n nÛi. b) NgÀp lÙt VÔng ÆÂng bªng nµo Î n≠Ìc ta hay bfi ngÀp lÙt ? V◊ sao ? Hi÷n nay, vÔng chfiu lÙt Ûng nghi™m tr‰ng nh†t lµ vÔng ch©u thÊ s´ng HÂng do di÷n m≠a b∑o rÈng, lÚ tÀp trung trong c∏c h÷ thËng s´ng lÌn, m∆t Ɔt th†p, xung quanh lπi c„ Æ™ s´ng, Æ™ bi”n bao b‰c. MÀt ÆÈ x©y d˘ng cao cÚng lµm cho m¯c ÆÈ ngÀp lÙt nghi™m tr‰ng h¨n. NgÀp lÙt Î ÆÂng bªng s´ng Cˆu Long kh´ng chÿ do m≠a lÌn g©y ra mµ cfln do tri“u c≠Íng ; v◊ vÀy, khi ti’n hµnh ti™u n≠Ìc chËng ngÀp lÙt c«n t›nh Æ’n lµm c∏c c´ng tr◊nh tho∏t lÚ vµ ng®n thu˚ tri“u. NgÀp lÙt g©y hÀu qu∂ nghi™m tr‰ng cho vÙ hà thu Î hai ÆÂng bªng tr™n. Cfln tπi Trung BÈ, nhi“u vÔng trÚng Î Bæc Trung BÈ vµ ÆÂng bªng hπ l≠u c∏c s´ng lÌn Î Nam Trung BÈ cÚng bfi ngÀp lÙt mπnh vµo c∏c th∏ng IX − X do m≠a b∑o lÌn, n≠Ìc bi”n d©ng vµ lÚ nguÂn v“. c) LÚ quät LÚ quät x∂y ra Î nh˜ng l≠u v˘c s´ng suËi mi“n nÛi c„ Æfia h◊nh chia cæt mπnh, ÆÈ dËc lÌn, m†t lÌp phÒ th˘c vÀt, b“ m∆t Ɔt d‘ bfi b„c mfln khi c„ m≠a lÌn ÆÊ xuËng. M≠a g©y ra lÚ quät c„ c≠Íng ÆÈ r†t lÌn, l≠Óng m≠a tÌi 100 − 200mm trong vµi giÍ. LÚ quät lµ thi™n tai b†t th≠Íng vµ g©y hÀu qu∂ r†t nghi™m tr‰ng. K’t qu∂ nghi™n c¯u cÒa Vi÷n Kh› t≠Óng − Thu˚ v®n cho th†y, tı n®m 1950 trÎ lπi Æ©y, Î n≠Ìc ta n®m nµo cÚng c„ lÚ quät mµ xu h≠Ìng ngµy cµng t®ng. 63

ô n≠Ìc ta, lÚ quät th≠Íng x∂y ra Î nh˜ng vÔng nµo vµ vµo thÍi gian nµo trong n®m ? ô mi“n Bæc, lÚ quät th≠Íng x∂y ra vµo c∏c th∏ng VI − X, tÀp trung Î vÔng nÛi ph›a Bæc. SuËt d∂i mi“n Trung, vµo c∏c th∏ng X − XII lÚ quät cÚng Æ∑ x∂y ra Î nhi“u n¨i. ß” gi∂m thi÷t hπi do lÚ quät g©y ra, c«n quy hoπch c∏c Æi”m d©n c≠ tr∏nh c∏c vÔng c„ th” x∂y ra lÚ quät nguy hi”m, qu∂n l› sˆ dÙng Ɔt Æai hÓp l› ; ÆÂng thÍi, th˘c hi÷n c∏c bi÷n ph∏p k‹ thuÀt thu˚ lÓi, trÂng rıng, k‹ thuÀt n´ng nghi÷p tr™n Ɔt dËc nhªm hπn ch’ dflng ch∂y m∆t vµ chËng x„i mfln Ɔt. d) Hπn h∏n Kh´ hπn käo dµi vµ t◊nh trπng hπn h∏n trong mÔa kh´ di‘n ra Î nhi“u n¨i. ô mi“n Bæc, tπi c∏c thung lÚng khu†t gi„ nh≠ Y™n Ch©u, S´ng M∑ (S¨n La), LÙc Ngπn (Bæc Giang) mÔa kh´ käo dµi 3 − 4 th∏ng. Cfln Î mi“n Nam, mÔa kh´ khæc nghi÷t h¨n : thÍi k◊ kh´ hπn käo dµi Æ’n 4 − 5 th∏ng Î ÆÂng bªng Nam BÈ vµ vÔng th†p T©y Nguy™n, 6 − 7 th∏ng Î vÔng ven bi”n c˘c Nam Trung BÈ. V◊ sao l≠Óng n≠Ìc thi’u hÙt vµo mÔa kh´ Î mi“n Bæc kh´ng nhi“u nh≠ Î mi“n Nam ? Hªng n®m, hπn h∏n vµ ch∏y rıng g©y thi÷t hπi cho hµng vπn ha c©y trÂng vµ thi™u hu˚ hµng ngh◊n ha rıng, ∂nh h≠Îng lÌn Æ’n sinh hoπt vµ ÆÍi sËng nh©n d©n. N’u tÊ ch¯c phflng chËng tËt c„ th” hπn ch’ bÌt thi÷t hπi do hπn h∏n g©y ra. ß” phflng chËng kh´ hπn l©u dµi ph∂i gi∂i quy’t bªng x©y d˘ng nh˜ng c´ng tr◊nh thu˚ lÓi hÓp l›. Æ) C∏c thi™n tai kh∏c ô n≠Ìc ta, T©y Bæc lµ khu v˘c c„ hoπt ÆÈng ÆÈng Ɔt mπnh nh†t, rÂi Æ’n khu v˘c ß´ng Bæc. Khu v˘c mi“n Trung ›t ÆÈng Ɔt h¨n, cfln Î Nam BÈ ÆÈng Ɔt bi”u hi÷n r†t y’u. Tπi vÔng bi”n, ÆÈng Ɔt tÀp trung Î ven bi”n Nam Trung BÈ. Vi÷c d˘ b∏o tr≠Ìc thÍi gian x∂y ra ÆÈng Ɔt r†t kh„. Cho Æ’n nay, ÆÈng Ɔt v…n lµ thi™n tai b†t th≠Íng, bÎi vÀy r†t kh„ phflng tr∏nh. C∏c loπi thi™n tai kh∏c nh≠ lËc, m≠a Æ∏, s≠¨ng muËi tuy mang t›nh cÙc bÈ Æfia ph≠¨ng, nh≠ng x∂y ra th≠Íng xuy™n Î n≠Ìc ta vµ cÚng g©y t∏c hπi lÌn Æ’n s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng nh©n d©n. 64

3. Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng Î Vi÷t Nam d˘a tr™n nh˜ng nguy™n tæc chung cÒa Chi’n l≠Óc b∂o v÷ toµn c«u (WSC) do Li™n hi÷p quËc t’ b∂o v÷ thi™n nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n (IUCN) Æ“ xu†t. Chi’n l≠Óc Æ∂m b∂o s˘ b∂o v÷ Æi Æ´i vÌi ph∏t tri”n b“n v˜ng. C∏c nhi÷m vÙ mµ chi’n l≠Óc Æ“ ra lµ : − Duy tr◊ c∏c h÷ sinh th∏i vµ c∏c qu∏ tr◊nh sinh th∏i chÒ y’u c„ ˝ ngh‹a quy’t Æfinh Æ’n ÆÍi sËng con ng≠Íi. − ß∂m b∂o s˘ giµu c„ cÒa Ɔt n≠Ìc v“ vËn gen c∏c loµi nu´i trÂng cÚng nh≠ c∏c loµi hoang dπi, c„ li™n quan Æ’n lÓi ›ch l©u dµi cÒa nh©n d©n Vi÷t Nam vµ cÒa c∂ nh©n loπi. − ß∂m b∂o vi÷c sˆ dÙng hÓp l› c∏c nguÂn tµi nguy™n thi™n nhi™n, Æi“u khi”n vi÷c sˆ dÙng trong giÌi hπn c„ th” hÂi phÙc Æ≠Óc. − ß∂m b∂o ch†t l≠Óng m´i tr≠Íng phÔ hÓp vÌi y™u c«u v“ ÆÍi sËng con ng≠Íi. − Ph†n Ɔu Æπt tÌi trπng th∏i Ên Æfinh d©n sË Î m¯c c©n bªng vÌi kh∂ n®ng sˆ dÙng hÓp l› c∏c tµi nguy™n t˘ nhi™n. − Ng®n ngıa ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, ki”m so∏t vµ c∂i tπo m´i tr≠Íng. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. V†n Æ“ chÒ y’u v“ b∂o v÷ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta lµ g◊ ? V◊ sao ? 2. H∑y cho bi’t thÍi gian hoπt ÆÈng vµ hÀu qu∂ cÒa b∑o Î Vi÷t Nam cÔng bi÷n ph∏p phflng chËng. 3. N™u c∏c vÔng hay x∂y ra ngÀp lÙt, lÚ quät, hπn h∏n Î n≠Ìc ta. C«n lµm g◊ Æ” gi∂m nhã t∏c hπi cÒa c∏c loπi thi™n tai nµy ? ô n≠Ìc ta ÆÈng Ɔt hay x∂y ra Î nh˜ng vÔng nµo ? 4. H∑y n™u c∏c nhi÷m vÙ chÒ y’u cÒa Chi’n l≠Óc quËc gia v“ b∂o v÷ tµi nguy™n vµ m´i tr≠Íng. 65

ßfia l› d©n c≠ MÈt khu Æ´ thfi mÌi Î Thµnh phË HÂ Ch› Minh 66

Bµi 16 ß∆c Æi”m d©n sË vµ ph©n bË d©n c≠ Î n≠Ìc ta 1. ß´ng d©n, c„ nhi“u thµnh ph«n d©n tÈc Theo sË li÷u thËng k™, sË d©n n≠Ìc ta lµ 84 156 ngh◊n ng≠Íi (n®m 2006). V“ sË d©n, n≠Ìc ta Ưng th¯ ba khu v˘c ß´ng Nam É (sau InÆ´n™xia vµ Philippin) vµ Ưng th¯ 13 trong sË h¨n 200 quËc gia vµ vÔng l∑nh thÊ tr™n th’ giÌi. D©n sË lµ nguÂn l˘c quan tr‰ng Æ” ph∏t tri”n kinh t’ Ɔt n≠Ìc. VÌi sË d©n Æ´ng, n≠Ìc ta c„ nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo, ÆÂng thÍi cÚng lµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ rÈng lÌn. Song trong Æi“u ki÷n cÒa n≠Ìc ta hi÷n nay, sË d©n Æ´ng lπi lµ mÈt trÎ ngπi lÌn cho vi÷c ph∏t tri”n kinh t’, n©ng cao ÆÍi sËng vÀt ch†t vµ tinh th«n cho ng≠Íi d©n. N≠Ìc ta c„ 54 d©n tÈc sËng Î khæp c∏c vÔng l∑nh thÊ cÒa Ɔt n≠Ìc, nhi“u nh†t lµ d©n tÈc Vi÷t (Kinh), chi’m 86,2% d©n sË, c∏c d©n tÈc kh∏c chÿ chi’m 13,8% d©n sË c∂ n≠Ìc. Trong lfich sˆ, c∏c d©n tÈc lu´n Æoµn k’t b™n nhau, ph∏t huy truy“n thËng s∂n xu†t, v®n ho∏, phong tÙc tÀp qu∏n, tπo n™n s¯c mπnh ph∏t tri”n kinh t’, x©y d˘ng Ɔt n≠Ìc. Tuy nhi™n, hi÷n nay s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi gi˜a c∏c vÔng cfln c„ s˘ ch™nh l÷ch Æ∏ng k”, m¯c sËng cÒa mÈt bÈ phÀn d©n tÈc ›t ng≠Íi cfln th†p. V◊ vÀy, ph∂i chÛ tr‰ng Æ«u t≠ h¨n n˜a ÆËi vÌi vi÷c ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î c∏c vÔng nµy. Ngoµi ra, cfln c„ kho∂ng 3,2 tri÷u ng≠Íi Vi÷t Æang sinh sËng Î n≠Ìc ngoµi, tÀp trung nhi“u nh†t Î Hoa K◊, §xtr©ylia, mÈt sË n≠Ìc ch©u ¢u... Tuy÷t Æπi bÈ phÀn ng≠Íi Vi÷t Î n≠Ìc ngoµi Æ“u h≠Ìng v“ TÊ quËc vµ Æang Æ„ng g„p c´ng s¯c cho x©y d˘ng, ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi Î qu™ h≠¨ng. 2. D©n sË cfln t®ng nhanh, c¨ c†u d©n sË trŒ D©n sË n≠Ìc ta t®ng nhanh, Æ∆c bi÷t lµ vµo nˆa cuËi th’ kÿ XX, Æ∑ d…n Æ’n hi÷n t≠Óng bÔng nÊ d©n sË. Tuy nhi™n, s˘ bÔng nÊ d©n sË di‘n ra gi˜a c∏c giai Æoπn, c∏c vÔng l∑nh thÊ, c∏c thµnh ph«n d©n tÈc vÌi tËc ÆÈ vµ quy m´ kh∏c nhau. 67

H◊nh 16.1. Tÿ l÷ gia t®ng d©n sË trung b◊nh n®m qua c∏c giai Æoπn Tı h◊nh 16.1. h∑y nhÀn xät tÿ l÷ gia t®ng d©n sË qua c∏c giai Æoπn. Do k’t qu∂ cÒa vi÷c th˘c hi÷n ch›nh s∏ch d©n sË vµ k’ hoπch ho∏ gia Æ◊nh n™n thÍi gian qua m¯c gia t®ng d©n sË c„ gi∂m nh≠ng cfln chÀm, mÁi n®m d©n sË n≠Ìc ta v…n t®ng th™m trung b◊nh kho∂ng 1 tri÷u ng≠Íi. Gia t®ng d©n sË nhanh Æ∑ tπo n™n s¯c äp r†t lÌn ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc, vÌi vi÷c b∂o v÷ tµi nguy™n thi™n nhi™n, m´i tr≠Íng vµ vi÷c n©ng cao ch†t l≠Óng cuÈc sËng cÒa tıng thµnh vi™n trong x∑ hÈi. D©n sË n≠Ìc ta thuÈc loπi trŒ, Æang c„ s˘ bi’n ÆÊi nhanh ch„ng v“ c¨ c†u d©n sË theo nh„m tuÊi. B∂ng 16.1. C¨ c†u d©n sË theo nh„m tuÊi Î n≠Ìc ta n®m 1999 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %) ßÈ tuÊi N®m 1999 2005 Tı 0 Æ’n 14 tuÊi 33,5 27,0 Tı 15 Æ’n 59 tuÊi 58,4 64,0 Tı 60 tuÊi trÎ l™n 8,1 9,0 68

3. Ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l› MÀt ÆÈ d©n sË trung b◊nh Î n≠Ìc ta lµ 254 ng≠Íi/km2 (n®m 2006), nh≠ng ph©n bË ch≠a hÓp l› gi˜a c∏c vÔng. a) Gi˜a ÆÂng bªng vÌi trung du, mi“n nÛi ô ÆÂng bªng tÀp trung kho∂ng 75% d©n sË, mÀt ÆÈ d©n sË cao. ô vÔng trung du, mi“n nÛi mÀt ÆÈ d©n sË th†p h¨n nhi“u so vÌi ÆÂng bªng, trong khi vÔng nµy tÀp trung nhi“u tµi nguy™n thi™n nhi™n quan tr‰ng cÒa Ɔt n≠Ìc. B∂ng 16.2. MÀt ÆÈ d©n sË mÈt sË vÔng n≠Ìc ta, n®m 2006 (ߨn vfi : ng≠Íi/km2) VÔng MÀt ÆÈ d©n sË ßÂng bªng s´ng HÂng 1225 Trung du ß´ng Bæc 148 vµ mi“n nÛi T©y Bæc 69 Bæc BÈ Bæc Trung BÈ 207 Duy™n h∂i Nam Trung BÈ 200 T©y Nguy™n 89 ß´ng Nam BÈ 511 ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 429 Tı b∂ng 16.2, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät v“ mÀt ÆÈ d©n sË gi˜a c∏c vÔng. 69

Trªn 1000 H◊nh 16.2. Ph©n bË d©n c≠ 70

b) Gi˜a thµnh thfi vÌi n´ng th´n B∂ng 16.3. C¨ c†u d©n sË ph©n theo thµnh thfi vµ n´ng th´n (ߨn vfi : %) N®m Thµnh thfi N´ng th´n 1990 19,5 80,5 1995 20,8 79,2 2000 24,2 75,8 2003 25,8 74,2 2005 26,9 73,1 Tı b∂ng 16.3, h∑y so s∏nh vµ cho nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi tÿ tr‰ng d©n sË thµnh thfi, n´ng th´n. S˘ ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l› lµm ∂nh h≠Îng r†t lÌn Æ’n vi÷c sˆ dÙng lao ÆÈng, khai th∏c tµi nguy™n. V◊ vÀy, vi÷c ph©n bË lπi d©n c≠ vµ lao ÆÈng tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc lµ r†t c«n thi’t. H∑y n™u hÀu qu∂ cÒa ph©n bË d©n c≠ ch≠a hÓp l›. 4. Chi’n l≠Óc ph∏t tri”n d©n sË hÓp l› vµ sˆ dÙng c„ hi÷u qu∂ nguÂn lao ÆÈng cÒa n≠Ìc ta − Ti’p tÙc th˘c hi÷n c∏c gi∂i ph∏p ki“m ch’ tËc ÆÈ t®ng d©n sË, Æ»y mπnh tuy™n truy“n c∏c chÒ tr≠¨ng ch›nh s∏ch, ph∏p luÀt v“ d©n sË vµ k’ hoπch ho∏ gia Æ◊nh. − X©y d˘ng ch›nh s∏ch chuy”n c≠ phÔ hÓp Æ” thÛc Æ»y s˘ ph©n bË d©n c≠, lao ÆÈng gi˜a c∏c vÔng. − X©y d˘ng quy hoπch vµ ch›nh s∏ch th›ch hÓp nhªm Æ∏p ¯ng xu th’ chuy”n dfich c¨ c†u d©n sË n´ng th´n vµ thµnh thfi. 71

− ß≠a xu†t kh»u lao ÆÈng thµnh mÈt ch≠¨ng tr◊nh lÌn, c„ gi∂i ph∏p mπnh vµ ch›nh s∏ch cÙ th” Æ” mÎ rÈng thfi tr≠Íng xu†t kh»u lao ÆÈng. ßÊi mÌi mπnh mœ ph≠¨ng th¯c Ƶo tπo ng≠Íi lao ÆÈng xu†t kh»u c„ tay ngh“ cao, c„ t∏c phong c´ng nghi÷p. − ß»y mπnh Æ«u t≠ ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î trung du, mi“n nÛi. Ph∏t tri”n c´ng nghi÷p Î n´ng th´n Æ” khai th∏c tµi nguy™n vµ sˆ dÙng tËi Æa nguÂn lao ÆÈng cÒa Ɔt n≠Ìc. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Ph©n t›ch t∏c ÆÈng cÒa Æ∆c Æi”m d©n sË n≠Ìc ta ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng. 2. Tπi sao Î n≠Ìc ta hi÷n nay, tÿ l÷ gia t®ng d©n sË c„ xu h≠Ìng gi∂m, nh≠ng quy m´ d©n sË v…n ti’p tÙc t®ng ? N™u v› dÙ minh hoπ. 3. V◊ sao n≠Ìc ta ph∂i th˘c hi÷n ph©n bË lπi d©n c≠ cho hÓp l› ? N™u mÈt sË ph≠¨ng h≠Ìng vµ bi÷n ph∏p Æ∑ th˘c hi÷n trong thÍi gian vıa qua. MÈt khu d©n c≠ Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 72

Bµi 17 Lao ÆÈng vµ vi÷c lµm 1. NguÂn lao ÆÈng N®m 2005, d©n sË hoπt ÆÈng kinh t’ cÒa n≠Ìc ta lµ 42,53 tri÷u ng≠Íi, chi’m 51,2% tÊng sË d©n. VÌi m¯c t®ng nguÂn lao ÆÈng nh≠ hi÷n nay, mÁi n®m n≠Ìc ta c„ th™m h¨n 1 tri÷u lao ÆÈng. Ng≠Íi lao ÆÈng n≠Ìc ta c«n cÔ, s∏ng tπo, c„ kinh nghi÷m s∂n xu†t phong phÛ gæn vÌi truy“n thËng cÒa d©n tÈc (Æ∆c bi÷t lµ trong s∂n xu†t n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p, ng≠ nghi÷p, ti”u thÒ c´ng nghi÷p...) Æ≠Óc t›ch lu¸ qua nhi“u th’ h÷. Ch†t l≠Óng lao ÆÈng ngµy cµng Æ≠Óc n©ng l™n nhÍ nh˜ng thµnh t˘u trong ph∏t tri”n v®n ho∏, gi∏o dÙc vµ y t’. Tuy nhi™n, so vÌi y™u c«u hi÷n nay, l˘c l≠Óng lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ cao v…n cfln ›t, Æ∆c bi÷t lµ ÆÈi ngÚ c∏n bÈ qu∂n l›, c´ng nh©n k‹ thuÀt lµnh ngh“ cfln thi’u nhi“u. B∂ng 17.1. C¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt, n®m 1996 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %) Tr◊nh ÆÈ N®m 1996 2005 ß∑ qua Ƶo tπo : 12,3 25,0 Trong Æ„ : − C„ ch¯ng chÿ ngh“ s¨ c†p 6,2 15,5 − Trung h‰c chuy™n nghi÷p 3,8 4,2 − Cao ƺng, Æπi h‰c vµ tr™n Æπi h‰c 2,3 5,3 Ch≠a qua Ƶo tπo 87,7 75,0 Tı b∂ng 17.1, h∑y so s∏nh vµ rÛt ra nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt Î n≠Ìc ta. 73

2. C¨ c†u lao ÆÈng a) C¨ c†u lao ÆÈng theo c∏c ngµnh kinh t’ CuÈc c∏ch mπng khoa h‰c − k‹ thuÀt vµ qu∏ tr◊nh ÆÊi mÌi Æang lµm thay ÆÊi mπnh mœ c¨ c†u sˆ dÙng lao ÆÈng x∑ hÈi Î n≠Ìc ta, nh≠ng s˘ ph©n c´ng lao ÆÈng x∑ hÈi theo ngµnh cfln chÀm chuy”n bi’n. B∂ng 17.2. C¨ c†u lao ÆÈng c„ vi÷c lµm ph©n theo khu v˘c kinh t’, giai Æoπn 2000 − 2005 (ߨn vfi : %) Khu v˘c N®m kinh t’ 2000 2002 2003 2004 2005 N´ng − l©m − ng≠ nghi÷p 65,1 61,9 60,3 58,8 57,3 C´ng nghi÷p − x©y d˘ng 13,1 15,4 16,5 17,3 18,2 Dfich vÙ 21,8 22,7 23,2 23,9 24,5 TÊng sË 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Tı b∂ng 17.2, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 2000 − 2005. b) C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’ B∂ng 17.3. C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’, giai Æoπn 2000 − 2005 (ߨn vfi : %) Thµnh ph«n N®m 2000 2002 2003 2004 2005 kinh t’ 9,3 9,5 9,9 9,9 9,5 Nhµ n≠Ìc Ngoµi Nhµ n≠Ìc 90,1 89,4 88,8 88,6 88,9 C„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi 0,6 1,1 1,3 1,5 1,6 74

Tı b∂ng 17.3, h∑y so s∏nh vµ nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh ph«n kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 2000 − 2005. c) C¨ c†u lao ÆÈng theo thµnh thfi vµ n´ng th´n B∂ng 17.4. C¨ c†u lao ÆÈng ph©n theo thµnh thfi, n´ng th´n n®m 1996 vµ n®m 2005 (ߨn vfi : %) N®m TÊng N´ng th´n Thµnh thfi 1996 100 79,9 20,1 2005 100 75,0 25,0 Tı b∂ng 17.4, nhÀn xät s˘ thay ÆÊi c¨ c†u lao ÆÈng ph©n theo n´ng th´n vµ thµnh thfi n≠Ìc ta. Nh◊n chung, n®ng su†t lao ÆÈng x∑ hÈi ngµy cµng t®ng, song v…n cfln th†p so vÌi th’ giÌi. Ph«n lÌn lao ÆÈng c„ thu nhÀp th†p, lµm cho qu∏ tr◊nh ph©n c´ng lao ÆÈng x∑ hÈi chÀm chuy”n bi’n. M∆t kh∏c, qu¸ thÍi gian lao ÆÈng trong n´ng nghi÷p n´ng th´n vµ nhi“u x› nghi÷p quËc doanh ch≠a Æ≠Óc sˆ dÙng tri÷t Æ”. 3. V†n Æ“ vi÷c lµm vµ h≠Ìng gi∂i quy’t vi÷c lµm Vi÷c lµm lµ mÈt v†n Æ“ kinh t’ − x∑ hÈi lÌn Î n≠Ìc ta hi÷n nay. S˘ Æa dπng ho∏ c∏c thµnh ph«n kinh t’, c∏c ngµnh s∂n xu†t, dfich vÙ Æ∑ tπo ra mÁi n®m g«n 1 tri÷u vi÷c lµm mÌi. Tuy nhi™n, t◊nh trπng th†t nghi÷p, thi’u vi÷c lµm v…n cfln gay gæt. N®m 2005, t›nh trung b◊nh c∂ n≠Ìc, tÿ l÷ th†t nghi÷p lµ 2,1%, tÿ l÷ thi’u vi÷c lµm lµ 8,1%. ô khu v˘c thµnh thfi tÿ l÷ th†t nghi÷p lµ 5,3%, Î n´ng th´n lµ 1,1% ; tÿ l÷ thi’u vi÷c lµm Î thµnh thfi lµ 4,5%, Î n´ng th´n lµ 9,3%. Nh˜ng n®m qua, n≠Ìc ta Æ∑ tÀp trung gi∂i quy’t vi÷c lµm cho ng≠Íi lao ÆÈng theo c∏c h≠Ìng : − Ph©n bË lπi d©n c≠ vµ nguÂn lao ÆÈng. − Th˘c hi÷n tËt ch›nh s∏ch d©n sË, s¯c khoŒ sinh s∂n. 75

− Th˘c hi÷n Æa dπng ho∏ c∏c hoπt ÆÈng s∂n xu†t (ngh“ truy“n thËng, thÒ c´ng nghi÷p, ti”u thÒ c´ng nghi÷p...), chÛ ˝ th›ch Æ∏ng Æ’n hoπt ÆÈng cÒa c∏c ngµnh dfich vÙ. − T®ng c≠Íng hÓp t∏c li™n k’t Æ” thu hÛt vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi, mÎ rÈng s∂n xu†t hµng xu†t kh»u. − MÎ rÈng, Æa dπng c∏c loπi h◊nh Ƶo tπo c∏c c†p, c∏c ngµnh ngh“, n©ng cao ch†t l≠Óng ÆÈi ngÚ lao ÆÈng Æ” h‰ c„ th” t˘ tπo nh˜ng c´ng vi÷c ho∆c tham gia vµo c∏c ƨn vfi s∂n xu†t d‘ dµng, thuÀn lÓi h¨n. − ß»y mπnh xu†t kh»u lao ÆÈng. C©u h·i vµ bµi tÀp 1 . Ph©n t›ch nh˜ng th’ mπnh vµ m∆t hπn ch’ cÒa nguÂn lao ÆÈng n≠Ìc ta. 2. H∑y n™u mÈt sË chuy”n bi’n v“ c¨ c†u lao ÆÈng trong c∏c ngµnh kinh t’ quËc d©n Î n≠Ìc ta hi÷n nay. 3. Tr◊nh bµy c∏c ph≠¨ng h≠Ìng gi∂i quy’t vi÷c lµm, nhªm sˆ dÙng hÓp l› lao ÆÈng Î n≠Ìc ta n„i chung vµ Î Æfia ph≠¨ng em n„i ri™ng. Dπy ngh“ 76

Bµi 18 ß´ thfi ho∏ 1. ß∆c Æi”m D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y n™u kh∏i ni÷m Æ´ thfi ho∏. a) Qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta di‘n ra chÀm, tr◊nh ÆÈ Æ´ thfi ho∏ th†p Tı th’ kÿ III tr≠Ìc C´ng nguy™n, thµnh CÊ Loa, kinh Æ´ cÒa nhµ n≠Ìc ¢u Lπc, Æ≠Óc coi lµ Æ´ thfi Æ«u ti™n Î n≠Ìc ta. Vµo thÍi phong ki’n, mÈt sË Æ´ thfi Vi÷t Nam Æ≠Óc h◊nh thµnh Î nh˜ng n¨i c„ vfi tr› Æfia l› thuÀn lÓi, vÌi c∏c ch¯c n®ng ch›nh lµ hµnh ch›nh, th≠¨ng mπi, qu©n s˘. Th’ kÿ XI xu†t hi÷n thµnh Th®ng Long, rÂi sau Æ„ lµ c∏c Æ´ thfi : PhÛ Xu©n, HÈi An, ßµ NΩng, PhË Hi’n Î th’ kÿ XVI − XVIII. ThÍi Ph∏p thuÈc, c´ng nghi÷p ch≠a ph∏t tri”n, h÷ thËng Æ´ thfi kh´ng c„ c¨ sÎ Æ” mÎ rÈng, c∏c tÿnh, huy÷n th≠Íng Æ≠Óc chia vÌi quy m´ nh·, ch¯c n®ng chÒ y’u lµ hµnh ch›nh, qu©n s˘. ß’n nh˜ng n®m 30 cÒa th’ kÿ XX mÌi c„ mÈt sË Æ´ thfi lÌn Æ≠Óc h◊nh thµnh nh≠ Hµ NÈi, H∂i Phflng, Nam ßfinh... Tı sau C∏ch mπng th∏ng T∏m n®m 1945 Æ’n n®m 1954, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ di‘n ra chÀm, c∏c Æ´ thfi kh´ng c„ s˘ thay ÆÊi nhi“u. Tı n®m 1954 Æ’n n®m 1975 Æ´ thfi ph∏t tri”n theo hai xu h≠Ìng kh∏c nhau : ô mi“n Nam, Ch›nh quy“n Sµi Gfln Æ∑ dÔng \"Æ´ thfi ho∏\" nh≠ mÈt bi÷n ph∏p Æ” dÂn d©n phÙc vÙ chi’n tranh. ô mi“n Bæc, Æ´ thfi ho∏ gæn li“n vÌi qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏ tr™n c¨ sÎ mπng l≠Ìi Æ´ thfi Æ∑ c„. Tı n®m 1965 Æ’n n®m 1972, c∏c Æ´ thfi bfi chi’n tranh ph∏ hoπi, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ ch˜ng lπi. Tı n®m 1975 Æ’n nay, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ c„ chuy”n bi’n kh∏ t›ch c˘c. Tuy nhi™n, c¨ sÎ hπ t«ng cÒa c∏c Æ´ thfi (h÷ thËng giao th´ng, Æi÷n, n≠Ìc, c∏c c´ng tr◊nh phÛc lÓi x∑ hÈi) v…n cfln Î m¯c ÆÈ th†p so vÌi c∏c n≠Ìc trong khu v˘c vµ th’ giÌi. 77

b) Tÿ l÷ d©n thµnh thfi t®ng B∂ng 18.1. SË d©n thµnh thfi vµ tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n sË c∂ n≠Ìc, giai Æoπn 1990 − 2005 N®m SË d©n thµnh thfi Tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n (tri÷u ng≠Íi) sË c∂ n≠Ìc (%) 1990 12,9 19,5 1995 14,9 20,8 2000 18,8 24,2 2005 22,3 26,9 D˘a vµo b∂ng 18.1, nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi sË d©n thµnh thfi vµ tÿ l÷ d©n thµnh thfi trong d©n sË c∂ n≠Ìc, giai Æoπn 1990 − 2005. Tÿ l÷ d©n thµnh thfi cÒa n≠Ìc ta cfln th†p so vÌi c∏c n≠Ìc trong khu v˘c. N®m 2005, sË d©n thµnh thfi mÌi chi’m 26,9% sË d©n c∂ n≠Ìc. c) Ph©n bË Æ´ thfi kh´ng Æ“u gi˜a c∏c vÔng B∂ng 18.2. Ph©n bË Æ´ thfi vµ sË d©n Æ´ thfi gi˜a c∏c vÔng, n®m 2006 C∏c vÔng SË l≠Óng Thµnh Trong Æ„ SË d©n C∂ n≠Ìc Æ´ thfi phË Thfi x∑ Thfi tr†n (ngh◊n 54 597 ng≠Íi) 689 38 22824 Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ 167 9 13 145 2151 ßÂng bªng s´ng HÂng 118 7 8 103 4547 Bæc Trung BÈ 98 4 7 87 1463 Duy™n h∂i Nam Trung BÈ 69 7 4 58 2769 T©y Nguy™n 54 3 4 47 1368 ß´ng Nam BÈ 50 3 5 42 6928 ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 133 5 13 115 3598 D˘a vµo b∂ng 18.2, nhÀn xät v“ s˘ ph©n bË Æ´ thfi vµ sË d©n Æ´ thfi gi˜a c∏c vÔng trong n≠Ìc. 78

2. Mπng l≠Ìi Æ´ thfi D˘a vµo c∏c ti™u ch› chÒ y’u nh≠ : sË d©n, ch¯c n®ng, mÀt ÆÈ d©n sË, tÿ l÷ d©n phi n´ng nghi÷p,... mπng l≠Ìi Æ´ thfi Î n≠Ìc ta Æ≠Óc ph©n thµnh 6 loπi (loπi Æ∆c bi÷t, loπi 1,2,3,4,5). Hai Æ´ thfi loπi Æ∆c bi÷t lµ Hµ NÈi vµ TP. H Ch› Minh. N’u c®n c¯ vµo c†p qu∂n l›, n≠Ìc ta c„ c∏c Æ´ thfi tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng vµ c∏c Æ´ thfi tr˘c thuÈc tÿnh. N®m Æ´ thfi tr˘c thuÈc Trung ≠¨ng cÒa n≠Ìc ta lµ : Hµ NÈi, H∂i Phflng, ßµ NΩng, TP. H Ch› Minh vµ C«n Th¨. 3. Ånh h≠Îng cÒa Æ´ thfi ho∏ Æ’n ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi − ß´ thfi ho∏ c„ t∏c ÆÈng mπnh tÌi qu∏ tr◊nh chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ cÒa n≠Ìc ta. − C∏c Æ´ thfi c„ ∂nh h≠Îng r†t lÌn Æ’n s˘ ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi cÒa c∏c Æfia ph≠¨ng, c∏c vÔng trong n≠Ìc. N®m 2005, khu v˘c Æ´ thfi Æ„ng g„p 70,4% GDP c∂ n≠Ìc, 84% GDP c´ng nghi÷p − x©y d˘ng, 87% GDP dfich vÙ vµ 80% ng©n s∏ch Nhµ n≠Ìc. − C∏c thµnh phË, thfi x∑ lµ c∏c thfi tr≠Íng ti™u thÙ s∂n ph»m hµng ho∏ lÌn vµ Æa dπng, lµ n¨i sˆ dÙng Æ´ng Æ∂o l˘c l≠Óng lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ chuy™n m´n k‹ thuÀt ; c„ c¨ sÎ vÀt ch†t k‹ thuÀt hi÷n Æπi, c„ s¯c hÛt ÆËi vÌi Æ«u t≠ trong n≠Ìc vµ ngoµi n≠Ìc, tπo ra ÆÈng l˘c cho s˘ t®ng tr≠Îng vµ ph∏t tri”n kinh t’. − C∏c Æ´ thfi c„ kh∂ n®ng tπo ra nhi“u vi÷c lµm vµ thu nhÀp cho ng≠Íi lao ÆÈng. Tuy nhi™n, qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ cÚng n∂y sinh nh˜ng hÀu qu∂ nh≠ : v†n Æ“ ´ nhi‘m m´i tr≠Íng, an ninh trÀt t˘ x∑ hÈi... c«n ph∂i c„ k’ hoπch khæc phÙc. N™u v› dÙ minh hoπ Æi”n h◊nh v“ nh˜ng hÀu qu∂ cÒa qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi vµ m´i tr≠Íng Î n≠Ìc ta hi÷n nay. C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tr◊nh bµy Æ∆c Æi”m Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta. 2. Ph©n t›ch nh˜ng ∂nh h≠Îng cÒa qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’ − x∑ hÈi. 3. Vœ bi”u Æ (k’t hÓp cÈt vµ Æ≠Íng) th” hi÷n qu∏ tr◊nh Æ´ thfi ho∏ Î n≠Ìc ta theo sË li÷u Î b∂ng 18.1. 79

Th˘c hµnh : Vœ bi”u Æ vµ ph©n t›ch Bµi 19 s˘ ph©n ho∏ v“ thu nhÀp b◊nh qu©n theo Æ«u ng≠Íi gi˜a c∏c vÔng Cho b∂ng sË li÷u sau : B∂ng 19. Thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi / th∏ng theo c∏c vÔng (ߨn vfi : ngh◊n ÆÂng) VÔng N®m 1999 2002 2004 C∂ n≠Ìc 295,0 356,1 484,4 Trung du ß´ng Bæc 210,0 268,8 379,9 vµ mi“n nÛi Bæc BÈ T©y Bæc 197,0 265,7 ßÂng bªng s´ng HÂng 280,3 353,1 488,2 Bæc Trung BÈ 212,4 235,4 317,1 252,8 305,8 414,9 Duy™n h∂i 344,7 244,0 390,2 Nam Trung BÈ T©y Nguy™n ß´ng Nam BÈ 527,8 619,7 833,0 342,1 371,3 471,1 ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 1. Vœ bi”u Æ th” hi÷n thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi/th∏ng gi˜a c∏c vÔng n≠Ìc ta, n®m 2004. 2. So s∏nh vµ nhÀn xät m¯c thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi/th∏ng gi˜a c∏c vÔng qua c∏c n®m. 80

ßfia l› kinh t’ Nhµ m∏y xi m®ng H∂i Phflng 81

Bµi 20 Chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ MÈt n“n kinh t’ t®ng tr≠Îng b“n v˜ng kh´ng chÿ Æfli h·i nhfip ÆÈ ph∏t tri”n cao mµ quan tr‰ng h¨n lµ ph∂i c„ c¨ c†u hÓp l› gi˜a c∏c ngµnh, c∏c thµnh ph«n kinh t’ vµ c∏c vÔng l∑nh thÊ. X∏c Æfinh c¨ c†u kinh t’ hÓp l› vµ thÛc Æ»y s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ lµ v†n Æ“ c„ ˝ ngh‹a chi’n l≠Óc quan tr‰ng trong qu∏ tr◊nh c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ Ɔt n≠Ìc. 1. Chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh kinh t’ C¨ c†u ngµnh kinh t’ trong GDP Î n≠Ìc ta Æang c„ s˘ chuy”n dfich theo h≠Ìng : t®ng tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c II (c´ng nghi÷p vµ x©y d˘ng) gi∂m tÿ tr‰ng cÒa khu v˘c I (n´ng − l©m − ng≠ nghi÷p), khu v˘c III (dfich vÙ) c„ tÿ tr‰ng kh∏ cao nh≠ng ch≠a Ên Æfinh. H◊nh 20.1. C¨ c†u GDP ph©n theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005 (%) Quan s∏t h◊nh 20.1, ph©n t›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u GDP ph©n theo khu v˘c kinh t’ Î n≠Ìc ta, giai Æoπn 1990 − 2005. Xu h≠Ìng chuy”n dfich nh≠ tr™n lµ phÔ hÓp vÌi y™u c«u chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ theo h≠Ìng c´ng nghi÷p ho∏, hi÷n Æπi ho∏ trong Æi“u ki÷n 82

n≠Ìc ta hi÷n nay. Tuy nhi™n, tËc ÆÈ chuy”n dfich cfln chÀm, ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u ph∏t tri”n Ɔt n≠Ìc trong giai Æoπn mÌi. Trong nÈi bÈ tıng ngµnh, s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ cÚng th” hi÷n kh∏ r‚. ô khu v˘c I, xu h≠Ìng lµ gi∂m tÿ tr‰ng ngµnh n´ng nghi÷p, t®ng tÿ tr‰ng ngµnh thu˚ s∂n. N®m 1990, tÿ tr‰ng ngµnh n´ng nghi÷p lµ 83,4%, Æ’n n®m 2005 chÿ cfln 71,5%. CÚng nh˜ng n®m Æ„, tÿ tr‰ng ngµnh thu˚ s∂n t®ng tı 8,7% l™n 24,8%. N’u xät ri™ng n´ng nghi÷p (theo ngh‹a hãp) th◊ tÿ tr‰ng cÒa ngµnh trÂng tr‰t gi∂m, cfln tÿ tr‰ng cÒa ngµnh ch®n nu´i t®ng. B∂ng 20.1. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p (ߨn vfi : %) Ngµnh N®m 1990 1995 2000 2005 TrÂng tr‰t 79,3 78,1 78,2 73,5 Ch®n nu´i 17,9 18,9 19,3 24,7 Dfich vÙ n´ng nghi÷p 2,8 3,0 2,5 1,8 ô khu v˘c II, c´ng nghi÷p Æang c„ xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh s∂n xu†t vµ Æa dπng ho∏ s∂n ph»m Æ” phÔ hÓp h¨n vÌi y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng vµ t®ng hi÷u qu∂ Æ«u t≠. Ngµnh c´ng nghi÷p ch’ bi’n t®ng tÿ tr‰ng, trong khi Æ„ c´ng nghi÷p khai th∏c c„ tÿ tr‰ng gi∂m. Trong tıng ngµnh c´ng nghi÷p, c¨ c†u s∂n ph»m cÚng chuy”n ÆÊi theo h≠Ìng t®ng tÿ tr‰ng cÒa c∏c s∂n ph»m cao c†p, c„ ch†t l≠Óng vµ cπnh tranh Æ≠Óc v“ gi∏ c∂, gi∂m c∏c loπi s∂n ph»m ch†t l≠Óng th†p vµ trung b◊nh kh´ng phÔ hÓp vÌi y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng trong n≠Ìc vµ xu†t kh»u. Khu v˘c III Æ∑ c„ nh˜ng b≠Ìc t®ng tr≠Îng Î mÈt sË m∆t, nh†t lµ trong l‹nh v˘c li™n quan Æ’n k’t c†u hπ t«ng kinh t’ vµ ph∏t tri”n Æ´ thfi. Nhi“u loπi h◊nh dfich vÙ mÌi ra ÆÍi nh≠ vi‘n th´ng, t≠ v†n Æ«u t≠, chuy”n giao c´ng ngh÷,... Æ∑ g„p ph«n kh´ng nh· vµo s˘ t®ng tr≠Îng kinh t’ Ɔt n≠Ìc. 83

2. Chuy”n dfich c¨ c†u thµnh ph«n kinh t’ B∂ng 20.2. C¨ c†u GDP ph©n theo thµnh ph«n kinh t’ (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : %) Thµnh ph«n 1995 2000 2005 Kinh t’ Nhµ n≠Ìc 40,2 38,5 38,4 Kinh t’ ngoµi Nhµ n≠Ìc 53,5 48,2 45,6 Trong Æ„ : - Kinh t’ tÀp th” 10,1 8,6 6,8 - Kinh t’ t≠ nh©n 7,4 7,3 8,9 - Kinh t’ c∏ th” 36,0 32,3 29,9 Kinh t’ c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi 6,3 13,3 16,0 Ph©n t›ch b∂ng 20.2. Æ” th†y s˘ chuy”n dfich c¨ c†u GDP gi˜a c∏c thµnh ph«n kinh t’. S˘ chuy”n dfich Æ„ c„ ˝ ngh‹a g◊ ? C¨ c†u thµnh ph«n kinh t’ cÚng c„ nh˜ng chuy”n bi’n t›ch c˘c, phÔ hÓp vÌi Æ≠Íng lËi ph∏t tri”n kinh t’ nhi“u thµnh ph«n trong thÍi k◊ ßÊi mÌi. Kinh t’ Nhµ n≠Ìc tuy c„ gi∂m v“ tÿ tr‰ng nh≠ng v…n gi˜ vai trfl chÒ Æπo trong n“n kinh t’. C∏c ngµnh vµ l‹nh v˘c kinh t’ then chËt v…n do Nhµ n≠Ìc qu∂n l›. Tÿ tr‰ng cÒa kinh t’ t≠ nh©n c„ xu h≠Ìng t®ng. ß∆c bi÷t, tı sau khi Vi÷t Nam gia nhÀp WTO, khu v˘c kinh t’ c„ vËn Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi t®ng nhanh cho th†y vai trfl ngµy cµng quan tr‰ng cÒa khu v˘c kinh t’ nµy trong giai Æoπn mÌi cÒa Ɔt n≠Ìc. 84

S∂n xu†t hµng thÒ c´ng xu†t kh»u 3. Chuy”n dfich c¨ c†u l∑nh thÊ kinh t’ ô n≠Ìc ta Æ∑ h◊nh thµnh c∏c vÔng ÆÈng l˘c ph∏t tri”n kinh t’, vÔng chuy™n canh vµ c∏c khu c´ng nghi÷p tÀp trung, khu ch’ xu†t c„ quy m´ lÌn. Vi÷c ph∏t huy th’ mπnh cÒa tıng vÔng nhªm Æ»y mπnh ph∏t tri”n kinh t’ vµ t®ng c≠Íng hÈi nhÀp vÌi th’ giÌi Æ∑ d…n tÌi s˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ vµ ph©n ho∏ s∂n xu†t gi˜a c∏c vÔng trong n≠Ìc. V› dÙ : ß´ng Nam BÈ lµ vÔng ph∏t tri”n c´ng nghi÷p mπnh nh†t, vÌi gi∏ trfi s∂n xu†t c´ng nghi÷p chi’m tÌi 55,6% c∂ n≠Ìc (n®m 2005). Trong khi Æ„ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng tr‰ng Æi”m s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m ; gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n chi’m 40,7% c∂ n≠Ìc. Tr™n phπm vi c∂ n≠Ìc Æ∑ h◊nh thµnh 3 vÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m : VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Bæc, VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m mi“n Trung vµ VÔng kinh t’ tr‰ng Æi”m ph›a Nam. 85

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. ßi“n c∏c nÈi dung th›ch hÓp vµo b∂ng theo m…u sau : Xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ C¨ c†u Xu h≠Ìng chuy”n dfich Ngµnh kinh t’ Thµnh ph«n kinh t’ L∑nh thÊ kinh t’ 2. Cho b∂ng sË li÷u sau : Gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n cÒa n≠Ìc ta (gi∏ th˘c t’) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng) N®m 2000 2005 Ngµnh N´ng nghi÷p 129140,5 183342,4 L©m nghi÷p 7673,9 9496,2 Thu˚ s∂n 26498,9 63549,2 TÊng sË 163313,3 256387,8 a) T›nh tÿ tr‰ng cÒa tıng ngµnh trong tÊng gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n qua c∏c n®m. b) NhÀn xät v“ s˘ chuy”n dfich c¨ c†u s∂n xu†t n´ng, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. 86

ßfia l› c∏c ngµnh kinh t’ MÈt sË v†n Æ“ ph∏t tri”n vµ ph©n bË n´ng nghi÷p C∏nh ÆÂng lÛa Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long 87

Bµi 21 ß∆c Æi”m n“n n´ng nghi÷p n≠Ìc ta 1. N“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi a) ßi“u ki÷n t˘ nhi™n vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n cho phäp n≠Ìc ta ph∏t tri”n mÈt n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi Kh› hÀu nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa c„ s˘ ph©n ho∏ r†t r‚ r÷t theo chi“u Bæc − Nam vµ theo chi“u cao cÒa Æfia h◊nh, n™n c„ ∂nh h≠Îng r†t c®n b∂n Æ’n c¨ c†u mÔa vÙ vµ c¨ c†u s∂n ph»m n´ng nghi÷p. H∑y l†y c∏c v› dÙ Æ” ch¯ng minh s˘ ph©n ho∏ mÔa vÙ lµ do s˘ ph©n ho∏ kh› hÀu cÒa n≠Ìc ta. S˘ ph©n ho∏ cÒa c∏c Æi“u ki÷n Æfia h◊nh, Ɔt trÂng cho phäp vµ ÆÂng thÍi Æfli h·i ph∂i ∏p dÙng c∏c h÷ thËng canh t∏c kh∏c nhau gi˜a c∏c vÔng. ô trung du vµ mi“n nÛi, th’ mπnh lµ c∏c c©y l©u n®m vµ ch®n nu´i gia sÛc lÌn. ô ÆÂng bªng, th’ mπnh lµ c∏c c©y trÂng ngæn ngµy, th©m canh, t®ng vÙ vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. Vi÷c sˆ dÙng Ɔt trong Æi“u ki÷n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c«n chÛ ˝ nh˜ng Æi“u g◊ ? T›nh ch†t nhi÷t ÆÌi »m gi„ mÔa cÒa thi™n nhi™n n≠Ìc ta lµm t®ng th™m t›nh b†p b™nh vËn c„ cÒa n´ng nghi÷p. Vi÷c phflng chËng thi™n tai, s©u b÷nh hπi c©y trÂng, dfich b÷nh ÆËi vÌi vÀt nu´i lu´n lµ nhi÷m vÙ quan tr‰ng. b) N≠Ìc ta Æang khai th∏c ngµy cµng c„ hi÷u qu∂ n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi − C∏c tÀp Æoµn c©y, con Æ≠Óc ph©n bË phÔ hÓp h¨n vÌi c∏c vÔng sinh th∏i n´ng nghi÷p. − C¨ c†u mÔa vÙ c„ nh˜ng thay ÆÊi quan tr‰ng, vÌi c∏c giËng c©y ngæn ngµy, chfiu Æ≠Óc s©u b÷nh vµ c„ th” thu hoπch tr≠Ìc mÔa b∑o, lÙt hay hπn h∏n. − T›nh mÔa vÙ Æ≠Óc khai th∏c tËt h¨n nhÍ Æ»y mπnh hoπt ÆÈng vÀn t∂i, ∏p dÙng rÈng r∑i c´ng nghi÷p ch’ bi’n vµ b∂o qu∂n n´ng s∂n. Vi÷c trao ÆÊi n´ng s∂n gi˜a c∏c vÔng, nh†t lµ gi˜a c∏c tÿnh ph›a bæc vµ c∏c tÿnh ph›a nam nhÍ th’ mµ ngµy cµng mÎ rÈng vµ c„ hi÷u qu∂. − ß»y mπnh s∂n xu†t n´ng s∂n xu†t kh»u (gπo, cµ ph™, cao su, hoa qu∂...) lµ ph≠¨ng h≠Ìng quan tr‰ng Æ” ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi. 88

2. Ph∏t tri”n n“n n´ng nghi÷p hi÷n Æπi s∂n xu†t hµng ho∏ g„p ph«n n©ng cao hi÷u qu∂ cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi MÈt Æ∆c Æi”m kh∏ r‚ cÒa n“n n´ng nghi÷p n≠Ìc ta hi÷n nay lµ s˘ tÂn tπi song song n“n n´ng nghi÷p t˘ c†p t˘ tÛc, s∂n xu†t theo lËi cÊ truy“n vµ n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏, ∏p dÙng ti’n bÈ k‹ thuÀt hi÷n Æπi, ÆÂng thÍi lµ chuy”n n“n n´ng nghi÷p t˘ c†p t˘ tÛc sang n“n n´ng nghi÷p hµng ho∏. a) N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n Æ≠Óc Æ∆c tr≠ng bÎi s∂n xu†t nh·, c´ng cÙ thÒ c´ng, sˆ dÙng nhi“u s¯c ng≠Íi, n®ng su†t lao ÆÈng th†p. Trong n“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n, mÁi c¨ sÎ s∂n xu†t, mÁi Æfia ph≠¨ng Æ“u s∂n xu†t nhi“u loπi s∂n ph»m, vµ ph«n lÌn s∂n ph»m lµ Æ” ti™u dÔng tπi chÁ. ß„ lµ n“n n´ng nghi÷p ti”u n´ng mang t›nh t˘ c†p, t˘ tÛc. N“n n´ng nghi÷p cÊ truy“n cfln r†t phÊ bi’n tr™n nhi“u vÔng l∑nh thÊ Î n≠Ìc ta. b) N“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ N“n n´ng nghi÷p hµng ho∏ Æ∆c tr≠ng Î chÁ ng≠Íi n´ng d©n quan t©m nhi“u h¨n Æ’n thfi tr≠Íng ti™u thÙ s∂n ph»m do h‰ s∂n xu†t ra. MÙc Æ›ch s∂n xu†t kh´ng chÿ lµ tπo ra nhi“u n´ng s∂n, mµ quan tr‰ng h¨n lµ tπo ra nhi“u lÓi nhuÀn. S∂n xu†t theo h≠Ìng n´ng nghi÷p hµng ho∏ lµ Æ»y mπnh th©m canh, chuy™n m´n ho∏, sˆ dÙng ngµy cµng nhi“u m∏y m„c, vÀt t≠ n´ng nghi÷p, c´ng ngh÷ mÌi (tr≠Ìc thu hoπch vµ sau thu hoπch), n´ng nghi÷p gæn li“n vÌi c´ng nghi÷p ch’ bi’n vµ dfich vÙ n´ng nghi÷p. N´ng nghi÷p hµng ho∏ Æang ngµy cµng ph∏t tri”n, c∂ trong s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m, c©y ®n qu∂, c©y c´ng nghi÷p, ch®n nu´i vµ nu´i trÂng thu˚ s∂n. N´ng nghi÷p hµng ho∏ c„ Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” ph∏t tri”n Î nh˜ng vÔng c„ truy“n thËng s∂n xu†t hµng ho∏, c∏c vÔng g«n c∏c trÙc giao th´ng vµ c∏c thµnh phË lÌn. 3. Kinh t’ n´ng th´n n≠Ìc ta Æang chuy”n dfich r‚ nät a) Hoπt ÆÈng n´ng nghi÷p lµ bÈ phÀn chÒ y’u cÒa kinh t’ n´ng th´n Khu v˘c kinh t’ n´ng nghi÷p theo ngh‹a rÈng bao gÂm n´ng nghi÷p, l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. Kinh t’ n´ng th´n d˘a chÒ y’u vµo n´ng - l©m - ng≠ nghi÷p, nh≠ng xu h≠Ìng chung lµ c∏c hoπt ÆÈng phi n´ng nghi÷p (c´ng nghi÷p - x©y d˘ng, dfich vÙ) ngµy cµng chi’m tÿ tr‰ng lÌn h¨n. 89

TØ lÖ hé n«ng th«n cã thu nhËp chñ tyõÕun«tõngn,«l©nmg,,l©thmñ,ytsh¶ñny (s%¶n) (%) H◊nh 21. Tÿ l÷ hÈ n´ng th´n c„ thu nhÀp chÒ y’u tı n´ng, l©m, thu˚ s∂n n®m 2006 90

B∂ng 21. C¨ c†u hÈ n´ng th´n theo ngµnh s∂n xu†t ch›nh N®m N´ng − l©m − C´ng nghi÷p − Dfich vÙ (ߨn vfi : %) thu˚ s∂n x©y d˘ng HÈ kh∏c 2001 80,9 5,8 10,6 2,7 2006 71,0 10,0 14,8 4,2 Quan s∏t b∂ng 21, n™u nhÀn xät v“ c¨ c†u hoπt ÆÈng kinh t’ n´ng th´n Î n≠Ìc ta. b) Kinh t’ n´ng th´n bao gÂm nhi“u thµnh ph«n kinh t’ C¨ c†u kinh t’ n´ng th´n Î n≠Ìc ta hi÷n nay gÂm : − C∏c doanh nghi÷p n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. − C∏c hÓp t∏c x∑ n´ng − l©m nghi÷p vµ thu˚ s∂n. − Kinh t’ hÈ gia Æ◊nh. − Kinh t’ trang trπi. c) C¨ c†u kinh t’ n´ng th´n Æang tıng b≠Ìc chuy”n dfich theo h≠Ìng s∂n xu†t hµng ho∏ vµ Æa dπng ho∏ S∂n xu†t hµng ho∏ trong n´ng nghi÷p th” hi÷n r‚ nät Î s˘ Æ»y mπnh chuy™n m´n ho∏ n´ng nghi÷p, h◊nh thµnh c∏c vÔng n´ng nghi÷p chuy™n m´n ho∏, k’t hÓp n´ng nghi÷p vÌi c´ng nghi÷p ch’ bi’n, h≠Ìng mπnh ra xu†t kh»u. ߉c h◊nh 21, nhÀn xät v“ s˘ ph©n ho∏ kh´ng gian cÒa c¨ c†u kinh t’ n´ng th´n. S˘ chuy”n dfich c¨ c†u kinh t’ n´ng th´n kh´ng chÿ th” hi÷n Î s˘ thay ÆÊi tÿ tr‰ng cÒa c∏c thµnh ph«n tπo n™n c¨ c†u, mµ cfln th” hi÷n r‚ r÷t Î c∏c s∂n ph»m ch›nh trong n´ng − l©m − thu˚ s∂n vµ c∏c s∂n ph»m phi n´ng nghi÷p kh∏c. 91

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. N“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi c„ nh˜ng thuÀn lÓi vµ kh„ kh®n g◊ ? H∑y cho v› dÙ ch¯ng minh rªng n≠Ìc ta Æang ph∏t tri”n ngµy cµng c„ hi÷u qu∂ n“n n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi. 2. H∑y ph©n bi÷t mÈt sË nät kh∏c nhau c¨ b∂n gi˜a n´ng nghi÷p cÊ truy“n vµ n´ng nghi÷p hµng ho∏. 3. Cho b∂ng sË li÷u sau : SË l≠Óng c∏c loπi trang trπi cÒa c∂ n≠Ìc, ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, n®m 2006 C∏c loπi trang trπi C∂ n≠Ìc ß´ng Nam ßÂng bªng s´ng BÈ Cˆu Long TÊng sË 113730 14054 54425 Trang trπi trÂng c©y 32611 1509 24425 hµng n®m 18206 8188 175 Trang trπi trÂng c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Trang trπi ch®n nu´i 16708 3003 1937 Trang trπi nu´i trÂng 34202 747 25147 thu˚ s∂n Trang trπi 12003 607 2741 thuÈc c∏c loπi kh∏c Ghi chÛ : Trang trπi thuÈc c∏c loπi kh∏c bao gÂm trang trπi trÂng c©y ®n qu∂, trang trπi l©m nghi÷p vµ trang trπi s∂n xu†t kinh doanh tÊng hÓp. H∑y ph©n t›ch b∂ng sË li÷u Æ” th†y r‚ Æ∆c Æi”m c¨ c†u trang trπi cÒa c∂ n≠Ìc vµ hai vÔng k” tr™n. NhÀn xät vµ gi∂i th›ch v“ s˘ ph∏t tri”n cÒa mÈt sË loπi trang trπi ti™u bi”u Î ß´ng Nam BÈ vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, n®m 2006. 92

Bµi 22 V†n Æ“ ph∏t tri”n n´ng nghi÷p 1. Ngµnh trÂng tr‰t Ngµnh trÂng tr‰t hi÷n nay v…n chi’m g«n 75% gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p. H◊nh 22. C¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t (%) D˘a vµo h◊nh 22, h∑y nhÀn xät v“ c¨ c†u s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t vµ xu h≠Ìng chuy”n dfich c¨ c†u cÒa ngµnh nµy. a) S∂n xu†t l≠¨ng th˘c ô n≠Ìc ta, vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t l≠¨ng th˘c c„ t«m quan tr‰ng Æ∆c bi÷t, nhªm b∂o Æ∂m l≠¨ng th˘c cho tr™n 80 tri÷u d©n, cung c†p th¯c ®n cho ch®n nu´i vµ nguÂn hµng cho xu†t kh»u. Vi÷c b∂o Æ∂m an ninh l≠¨ng th˘c cfln lµ c¨ sÎ Æ” Æa dπng ho∏ s∂n xu†t n´ng nghi÷p. ßi“u ki÷n t˘ nhi™n, tµi nguy™n Ɔt, n≠Ìc, kh› hÀu cÒa n≠Ìc ta cho phäp ph∏t tri”n s∂n xu†t l≠¨ng th˘c phÔ hÓp vÌi c∏c vÔng sinh th∏i n´ng nghi÷p. Tuy nhi™n, thi™n tai (b∑o lÙt, hπn h∏n...) vµ s©u b÷nh v…n th≠Íng xuy™n Æe doπ s∂n xu†t l≠¨ng th˘c ; c„ n®m thi™n tai di‘n ra tr™n di÷n rÈng. − H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ ßfia l› t˘ nhi™n Vi÷t Nam (ho∆c Atlat ßfia l› Vi÷t Nam) hai ÆÂng bªng lÌn cÒa n≠Ìc ta vµ c∏c ÆÂng bªng nh· hãp Î Duy™n h∂i mi“n Trung. − D˘a vµo ki’n th¯c Æ∑ h‰c, h∑y k” t™n mÈt sË c∏nh ÆÂng lÛa nÊi ti’ng Î mi“n nÛi, trung du Bæc BÈ vµ T©y Nguy™n. 93

T◊nh h◊nh s∂n xu†t l≠¨ng th˘c Î n≠Ìc ta trong nh˜ng n®m qua lµ : − Di÷n t›ch gieo trÂng lÛa Æ∑ t®ng mπnh, tı 5,6 tri÷u ha (n®m 1980) l™n 6,04 tri÷u ha (n®m 1990), 7,5 tri÷u ha (n®m 2002), sau Æ„ gi∂m nhã, cfln h¨n 7,3 tri÷u ha (n®m 2005). − Do ∏p dÙng rÈng r∑i c∏c bi÷n ph∏p th©m canh n´ng nghi÷p, Æ≠a vµo sˆ dÙng Æπi trµ c∏c giËng mÌi, n™n n®ng su†t lÛa t®ng mπnh, nh†t lµ vÙ lÛa Æ´ng xu©n. Hi÷n nay, n®ng su†t lÛa Æ∑ Æπt 49 tπ/ha/n®m (n®m 1980 mÌi Æπt 21 tπ/ha/n®m, n®m 1990 lµ 31,8 tπ/ha/n®m). − S∂n l≠Óng lÛa cÚng t®ng mπnh tı 11,6 tri÷u t†n n®m 1980, l™n 19,2 tri÷u t†n n®m 1990 vµ hi÷n nay Æπt tr™n d≠Ìi 36 tri÷u t†n. − Tı chÁ s∂n xu†t kh´ng Æ∂m b∂o ÆÒ nhu c«u l≠¨ng th˘c trong n≠Ìc, Vi÷t Nam Æ∑ trÎ thµnh mÈt n≠Ìc xu†t kh»u gπo hµng Æ«u tr™n th’ giÌi. Hi÷n nay b◊nh qu©n l≠¨ng th˘c c„ hπt tr™n Æ«u ng≠Íi lµ h¨n 470kg/n®m. L≠Óng gπo xu†t kh»u Î m¯c 3 − 4 tri÷u t†n/n®m. − ßÂng bªng s´ng Cˆu Long lµ vÔng s∂n xu†t l≠¨ng th˘c lÌn nh†t, chi’m tr™n 50% di÷n t›ch vµ tr™n 50% s∂n l≠Óng lÛa c∂ n≠Ìc, b◊nh qu©n s∂n l≠Óng l≠¨ng th˘c tr™n Æ«u ng≠Íi nhi“u n®m nay lµ tr™n 1000 kg/n®m. ßÂng bªng s´ng HÂng lµ vÔng s∂n xu†t l≠¨ng th˘c lÌn th¯ hai vµ lµ vÔng c„ n®ng su†t lÛa cao nh†t c∂ n≠Ìc. b) S∂n xu†t c©y th˘c ph»m Rau ÆÀu Æ≠Óc trÂng Î khæp c∏c Æfia ph≠¨ng, tÀp trung h¨n c∂ lµ Î nh˜ng vÔng ven c∏c thµnh phË lÌn (Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh, H∂i Phflng...). Di÷n t›ch trÂng rau c∂ n≠Ìc lµ tr™n 500 ngh◊n ha, nhi“u nh†t lµ Î ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. Di÷n t›ch ÆÀu c∏c loπi lµ tr™n 200 ngh◊n ha, nhi“u nh†t lµ Î ß´ng Nam BÈ vµ T©y Nguy™n. c) S∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y ®n qu∂ N≠Ìc ta c„ nhi“u Æi“u ki÷n thuÀn lÓi Æ” Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p : kh› hÀu nhi÷t ÆÌi n„ng »m, lπi c„ nhi“u loπi Ɔt th›ch hÓp vÌi nhi“u loπi c©y c´ng nghi÷p, c„ th” ph∏t tri”n c∏c vÔng c©y c´ng nghi÷p tÀp trung ; nguÂn lao ÆÈng dÂi dµo ; Æ∑ c„ mπng l≠Ìi c∏c c¨ sÎ ch’ bi’n nguy™n li÷u c©y c´ng nghi÷p. Tuy nhi™n, kh„ kh®n lµ thfi tr≠Íng th’ giÌi c„ nhi“u bi’n ÆÈng, s∂n ph»m c©y c´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta ch≠a Æ∏p ¯ng Æ≠Óc y™u c«u cÒa thfi tr≠Íng kh„ t›nh. 94

C©y c´ng nghi÷p Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ c©y c´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi, ngoµi ra cfln c„ mÈt sË c©y c„ nguÂn gËc cÀn nhi÷t. TÊng di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p n®m 2005 lµ kho∂ng 2,5 tri÷u ha, trong Æ„ di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p l©u n®m lµ h¨n 1,6 tri÷u ha (chi’m h¨n 65%). Tπi sao c∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Î n≠Ìc ta lπi Æ„ng vai trfl quan tr‰ng nh†t trong c¨ c†u s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p ? C∏c c©y c´ng nghi÷p l©u n®m Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ cµ ph™, cao su, h ti™u, Æi“u, dıa, chÃ. S˘ ph∏t tri”n mπnh s∂n xu†t c∏c c©y c´ng nghi÷p chÒ l˘c Æ∑ Æ≠a Vi÷t Nam l™n vfi tr› hµng Æ«u tr™n th’ giÌi v“ xu†t kh»u cµ ph™, Æi“u vµ h ti™u. Cµ ph™ Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan Î T©y Nguy™n, ngoµi ra cfln trÂng Î ß´ng Nam BÈ vµ r∂i r∏c Î Bæc Trung BÈ. Cµ ph™ chà mÌi Æ≠Óc trÂng nhi“u Î T©y Bæc. Cao su Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan vµ Ɔt x∏m bπc mµu tr™n phÔ sa cÊ Î ß´ng Nam BÈ, ngoµi ra cfln Æ≠Óc trÂng Î T©y Nguy™n, mÈt sË tÿnh Duy™n h∂i mi“n Trung. H ti™u Æ≠Óc trÂng chÒ y’u tr™n Ɔt badan Î T©y Nguy™n, ß´ng Nam BÈ vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. ßi“u Æ≠Óc trÂng nhi“u nh†t Î ß´ng Nam BÈ. Dıa Æ≠Óc trÂng nhi“u nh†t Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. Chà Æ≠Óc trÂng nhi“u Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, T©y Nguy™n (nhi“u nh†t lµ tÿnh L©m ßÂng). C∏c c©y c´ng nghi÷p hµng n®m Î n≠Ìc ta chÒ y’u lµ m›a, lπc, ÆÀu t≠¨ng, b´ng, Æay, c„i, d©u tªm, thuËc l∏. C∏c vÔng chuy™n canh m›a Æ≠Íng Æ≠Óc ph∏t tri”n Î ßÂng bªng s´ng Cˆu Long, ß´ng Nam BÈ vµ Duy™n h∂i mi“n Trung. Lπc Æ≠Óc trÂng nhi“u tr™n c∏c ÆÂng bªng Thanh − Ngh÷ − T‹nh, tr™n Ɔt x∏m bπc mµu Î ß´ng Nam BÈ vµ Î ßæk Læk. ßÀu t≠¨ng Æ≠Óc trÂng nhi“u Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ, nh˜ng n®m g«n Æ©y Æ≠Óc ph∏t tri”n mπnh Î ßæk Læk, ßÂng Th∏p. VÔng trÂng Æay truy“n thËng lµ Î ßÂng bªng s´ng HÂng, cfln vÔng trÂng c„i lÌn nh†t lµ ven bi”n Ninh B◊nh, Thanh Ho∏. C©y ®n qu∂ Æ≠Óc ph∏t tri”n kh∏ mπnh trong mÈt sË n®m g«n Æ©y. VÔng c©y ®n qu∂ lÌn nh†t lµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long vµ ß´ng Nam BÈ. ô trung du Bæc BÈ th◊ Æ∏ng k” nh†t lµ tÿnh Bæc Giang. Nh˜ng c©y ®n qu∂ Æ≠Óc trÂng tÀp trung nh†t lµ chuËi, cam, xoµi, nh∑n, v∂i thi“u, ch´m ch´m vµ d¯a. 95

2. Ngµnh ch®n nu´i Tÿ tr‰ng cÒa ngµnh ch®n nu´i trong gi∏ trfi s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa n≠Ìc ta tıng b≠Ìc t®ng kh∏ v˜ng chæc. Xu h≠Ìng nÊi bÀt lµ ngµnh ch®n nu´i Æang ti’n mπnh l™n s∂n xu†t hµng ho∏, ch®n nu´i trang trπi theo h◊nh th¯c c´ng nghi÷p. C∏c s∂n ph»m kh´ng qua gi’t thfit (tr¯ng, s˜a) chi’m tÿ tr‰ng ngµy cµng cao trong gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa ngµnh ch®n nu´i. Nh˜ng Æi“u ki÷n thÛc Æ»y ch®n nu´i ph∏t tri”n lµ : c¨ sÎ th¯c ®n cho ch®n nu´i Æ≠Óc Æ∂m b∂o tËt h¨n nhi“u, tı hoa mµu l≠¨ng th˘c, ÆÂng c·, phÙ ph»m cÒa ngµnh thu˚ s∂n, th¯c ®n ch’ bi’n c´ng nghi÷p ; c∏c dfich vÙ v“ giËng, thÛ y Æ∑ c„ nhi“u ti’n bÈ vµ ph∏t tri”n rÈng khæp. H∑y ph©n t›ch c∏c nguÂn th¯c ®n cho ch®n nu´i Î n≠Ìc ta. Tuy nhi™n, giËng gia sÛc, gia c«m cho n®ng su†t cao v…n cfln ›t, ch†t l≠Óng ch≠a cao (nh†t lµ cho y™u c«u xu†t kh»u). Dfich b÷nh hπi gia sÛc, gia c«m v…n Æe doπ lan trµn tr™n di÷n rÈng. Hi÷u qu∂ ch®n nu´i ch≠a thÀt cao vµ ch≠a Ên Æfinh. a) Ch®n nu´i lÓn vµ gia c«m LÓn vµ gia c«m lµ hai nguÂn cung c†p thfit chÒ y’u. ßµn lÓn h¨n 27 tri÷u con (n®m 2005), cung c†p tr™n 3/4 s∂n l≠Óng thfit c∏c loπi. Ch®n nu´i gia c«m t®ng mπnh, vÌi tÊng Ƶn tr™n 250 tri÷u con (n®m 2003), nh≠ng do dfich b÷nh n™n n®m 2005 tÊng Ƶn gia c«m cfln kho∂ng 220 tri÷u con. Ch®n nu´i gµ c´ng nghi÷p Æ∑ ph∏t tri”n mπnh Î c∏c tÿnh gi∏p c∏c thµnh phË lÌn (Hµ NÈi, TP. H Ch› Minh) vµ Î c∏c Æfia ph≠¨ng c„ c∏c c¨ sÎ c´ng nghi÷p ch’ bi’n thfit. Theo quy luÀt, ch®n nu´i lÓn vµ gia c«m tÀp trung nhi“u nh†t Î ßÂng bªng s´ng HÂng vµ ßÂng bªng s´ng Cˆu Long. b) Ch®n nu´i gia sÛc ®n c· Ch®n nu´i gia sÛc ®n c· chÒ y’u d˘a vµo c∏c ÆÂng c· t˘ nhi™n. ßµn tr©u Ên Æfinh Î m¯c 2,9 tri÷u con, trong khi Ƶn bfl tı chÁ chÿ bªng 2/3 Ƶn tr©u (Æ«u thÀp kÿ 80 cÒa th’ kÿ XX), Æ’n n®m 2005 Æ∑ lµ 5,5 tri÷u con vµ c„ xu h≠Ìng t®ng mπnh. Tr©u Æ≠Óc nu´i nhi“u nh†t Î Trung du vµ mi“n nÛi Bæc BÈ (h¨n 1/2 Ƶn tr©u c∂ n≠Ìc) vµ Bæc Trung BÈ. Bfl Æ≠Óc nu´i nhi“u Î Bæc Trung BÈ, Duy™n h∂i Nam Trung BÈ vµ T©y Nguy™n. Ch®n nu´i bfl s˜a Æ∑ ph∏t tri”n kh∏ mπnh Î ven TP. H Ch› Minh, Hµ NÈi... vÌi tÊng Ƶn kho∂ng 50 ngh◊n con. Ch®n nu´i d™, cıu cÚng t®ng mπnh trong nh˜ng n®m g«n Æ©y (540 ngh◊n con, n®m 2000 ; t®ng l™n 1314 ngh◊n con, n®m 2005). 96

C©u h·i vµ bµi tÀp 1. Tπi sao n„i vi÷c Æ∂m b∂o an toµn l≠¨ng th˘c lµ c¨ sÎ Æ” Æa dπng ho∏ n´ng nghi÷p ? 2. Ch¯ng minh rªng vi÷c Æ»y mπnh s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p vµ c©y ®n qu∂ g„p ph«n ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi Î n≠Ìc ta. 3. Cho b∂ng sË li÷u sau : S∂n l≠Óng cµ ph™ (nh©n) vµ khËi l≠Óng cµ ph™ xu†t kh»u qua mÈt sË n®m (ߨn vfi : ngh◊n t†n) N®m 1980 1985 1990 1995 2000 2005 S∂n l≠Óng 8,4 12,3 92 218 802,5 752,1 cµ ph™ (nh©n) KhËi l≠Óng 4,0 9,2 89,6 248,1 733,9 912,7 xu†t kh»u H∑y ph©n t›chs˘ ph∏t tri”n s∂n l≠Óng cµ ph™ (nh©n), vµ khËi l≠Óng xu†t kh»u cµ ph™ tı n®m 1980 Æ’n n®m 2005. 4. Cho b∂ng sË li÷u sau : S∂n l≠Óng thfit c∏c loπi (ߨn vfi : ngh◊n t†n) N®m TÊng sË Thfit tr©u Thfit bfl Thfit lÓn Thfit gia c«m 1996 1412,3 49,3 70,1 1080,0 212,9 2000 1853,2 48,4 93,8 1418,1 292,9 2005 2812,2 59,8 142,2 2288,3 321,9 H∑y ph©n t›ch s˘ ph∏t tri”n cÒa ngµnh ch®n nu´i vµ s˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u s∂n l≠Óng thfit c∏c loπi qua c∏c n®m 1996, 2000 vµ 2005. 97

Bµi 23 Th˘c hµnh : Ph©n t›ch s˘ chuy”n dfich c¨ c†u ngµnh trÂng tr‰t Bµi tÀp 1. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 23.1. Gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t (theo gi∏ so s∏nh 1994) (ߨn vfi : tÿ ÆÂng) N®m TÊng sË L≠­ ¨ng th˘c Rau ÆÀu C©y c´ng C©y ®n qu∂ C©y kh∏c nghi÷p 1990 49 604,0 33 289,6 3 477,0 6 692,3 5 028,5 1 116,6 1995 66 183,4 42 110,4 4 983,6 12 149,4 5 577,6 1 362,4 2000 90 858,2 55 163,1 6 332,4 21 782,0 6 105,9 1 474,8 2005 107 897,6 63 852,5 8 928,2 25 585,7 7 942,7 1 588,5 a) H∑y t›nh tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t theo tıng nh„m c©y trÂng (l†y n®m 1990 = 100%). b) D˘a tr™n sË li÷u vıa t›nh, h∑y vœ tr™n cÔng h÷ trÙc toπ ÆÈ c∏c Æ≠Íng bi”u di‘n tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng gi∏ trfi s∂n xu†t cÒa c∏c nh„m c©y trÂng. c) NhÀn xät v“ mËi quan h÷ gi˜a tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng vµ s˘ thay ÆÊi c¨ c†u gi∏ trfi s∂n xu†t ngµnh trÂng tr‰t. S˘ thay ÆÊi tr™n ph∂n ∏nh Æi“u g◊ trong s∂n xu†t l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m vµ trong vi÷c ph∏t huy th’ mπnh cÒa n´ng nghi÷p nhi÷t ÆÌi ? 98

Bµi tÀp 2. Cho b∂ng sË li÷u : B∂ng 23.2. Di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m (ߨn vfi : ngh◊n ha) N®m C©y c´ng nghi÷p C©y c´ng nghi÷p l©u n®m hµng n®m 1975 210,1 172,8 1980 371,7 256,0 1985 600,7 470,3 1990 542,0 657,3 1995 716,7 902,3 2000 778,1 1 451,3 2005 861,5 1633,6 a) Ph©n t›ch xu h≠Ìng bi’n ÆÈng di÷n t›ch gieo trÂng c©y c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m trong kho∂ng thÍi gian tı 1975 Æ’n 2005. b) S˘ thay ÆÊi trong c¨ c†u di÷n t›ch c©y c´ng nghi÷p (ph©n theo c©y c´ng nghi÷p hµng n®m vµ c©y c´ng nghi÷p l©u n®m) c„ li™n quan nh≠ th’ nµo Æ’n s˘ thay ÆÊi trong ph©n bË s∂n xu†t c©y c´ng nghi÷p ? 99